TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y PHẠM NGỌC THẠCH

BOÄ MOÂN MOÂ PHOÂI – DI TRUYEÀN – GIAÛI PHAÃU BEÄNH

GIAÙO TRÌNH THÖÏC TAÄP Y2

MOÂ HOÏC

LÖU HAØNH NOÄI BOÄ

-2010-
 THÖÏC TAÄP MOÂ HOÏC

1. NOÄI DUNG BUOÅI THÖÏC TAÄP

1. Nhaéc laïi caùc ñieåm chính cuûa lyù thuyeát.
2. Minh hoïa caáu taïo moâ hoïc baèng hình aûnh.
3. Quan saùt tieâu baûn döôùi kính hieån vi quang hoïc.

2. TIEÂU BAÛN MOÂ HOÏC

Tieâu baûn moâ hoïc laø moät laùt caét moûng caùc moâ hoaëc cô quan bình thöôøng, coù chieàu daøy
khoaûng 4-6 m vaø ñöôïc nhuoäm maøu.
Kyõ thuaät laøm tieâu baûn moâ hoïc coù theå toùm taét nhö sau:
1. Coá ñònh maãu moâ: ngaâm maãu moâ vaøo chaát coá ñònh (Formol, coàn...) moät caùch nhanh
choùng nhaèm ngaên caûn quaù trình töï huûy nhöng khoâng laøm thay ñoå i caáu taïo bình thöôøng
cuûa moâ hoaëc cô quan.
2. Khöû nöôùc maãu moâ baèng coàn coù noàng ñoä taêng daàn.
3. Ñuùc khoái maãu moâ baèng paraffin.
4. Caét laùt moûng baèng maùy caét (microtome).
5. Daùn caùc laùt caét leân phieán kính (lame).
6. Taåy paraffin vaø nhuoäm maøu.
7. Ñaët laù kính (lamelle) leân treân maãu moâ ñaõ nhuoäm maøu ñeå baûo veä.
Trong kyõ thuaät moâ hoïc, thöôøng duøng kyõ thuaät nhuoäm 2 maøu H-E (Hematoxylin &
Eosin): maøu acide vaø maøu base. Caáu truùc öa base laø caáu truùc coù chöùa goác acide (nhö chaát
nhieãm saéc, haïch nhaân, ribosome, löôùi noäi baøo haït), baét maøu caùc phaåm nhuoäm kieàm nhö xanh
methylen, hematoxylin. Caáu truùc öa acide laø caáu truùc coù chöùa goác kieàm (chuû yeáu laø caùc
protein), baét maøu caùc phaåm nhuoäm acide nhö eosin. Maøu acide theå hieän döôùi daïng maøu ñoû,
hoàng, coøn maøu base laø maøu tím, xanh.
Vì vaäy, khi khaûo saùt tieâu baûn moâ hoïc phaûi chuù yù ñeán:
- Ñaëc ñieåm veà hình thaùi nhö: vò trí, kích thöôùc, caùch saép xeáp, hình daïng teá baøo v.v..
- Maøu saéc (thay ñoåi tuøy theo kyõ thuaät nhuoäm maøu ñöôïc aùp duïng).

3. CAÁU TAÏO VAØ CAÙCH SÖÛ DUÏNG KÍNH HIEÅN VI

Trong thöïc taäp moâ hoïc chuû yeáu chæ söû duïng kính hieån vi quang hoïc. Moät kính hieån vi
bao giôø cuõng coù 2 phaàn:
- Caùc boä phaän quang hoïc: thò kính, vaät kính, tuï quang, nguoàn saùng trong ñoù quan troïng nhaát
laø vaät kính. Vaät kính coù nhieàu ñoä phoùng ñaïi khaùc nhau ñöôïc söû duïng theo muïc ñích quan
saùt:
 Vaät kính x4: coù ñoä phoùng ñaïi nhoû, duøng ñeå quan saùt toång theå, nhaän dieän cô quan.

1
  Vaät kính x10: duøng quan saùt möùc ñoä caáu truùc.
 Vaät kính x40: duøng quan saùt möùc ñoä teá baøo.
- Caùc boä phaän cô hoïc: ñeá kính, baøn kính cuøng vôùi thöôùc keïp tieâu baûn..., trong ñoù quan troïng
nhaát laø oác ñaïi caáp vaø vi caáp giuùp naâng haï baøn kính ñeå coù hình aûnh roõ neùt. Ñeå baûo veä kính
hieån vi vaø tieâu baûn, khi duøng kính phaûi thaän troïng, nheï nhaøng vaø tieán haønh theo caùc böôùc
sau:
1. Ñöa vaät kính nhoû nhaát ( vaät kính x4) veà vò trí soi.
2. Ñaët tieâu baûn leân baøn kính vaø keïp vaøo thöôùc keïp (Löu yù: ñaët maët coù laù kính leân treân).
3. Baät ñeøn vaø ñöa laùt caét vaøo ñuùng taâm nguoàn saùng.
4. Duøng oác ñaïi caáp ñieàu chænh tieâu cöï vaø quan saùt.
5. Muoán xem ôû ñoä phoùng ñaïi lôùn hôn, thì ñöa caáu taïo caàn xem vaøo taâm cuûa vi tröôøng,
duøng ñaàu xoay chuyeån vaät kính lôùn x40 vaøo vò trí soi. Khi ñang söû duïng vaät kính lôùn,
chæ ñöôïc duøng oác vi caáp, tuyeät ñoái khoâng ñöôïc duøng oác ñaïi caáp vì deã laøm vôõ tieâu baûn
hoaëc traày söôùt vaät kính.
CHUÙ YÙ :
- Sinh vieân khoâng ñöôïc töï yù môû thaùo, laép kính, khoâng ñöôïc lau kính ñaëc bieät laø caùc
phaàn quang hoïc.

2
 Baøi 1: BIEÅU MOÂ

Goàm 3 tieâu baûn: - Khí quaûn

- Da
- Thaän

1. TIEÂU BAÛN KHÍ QUAÛN

Muïc tieâu: - Xaùc ñònh bieåu moâ truï giaû taàng coù loâng chuyeån
- Phaân bieät teá baøo ñaøi vaø teá baøo truï coù loâng chuyeån
Vaät kính x10:
Bieåu moâ truï giaû taàng coù loâng chuyeån laø bieåu moâ lôïp maët trong thaønh khí quaûn, taïo
thaønh moät vieàn teá baøo goàm nhieàu teá baøo coù nhaân xeáp leäch nhau.
Vaät kính x40
Teá baøo truï coù loâng chuyeån chieám hình ñaøi coù baøo töông ít baét maøu hoaëc bò loõm hình ly.
Loâng chuyeån caáu taïo daøi, khoâng ñeàu, phaân boá thöa.

TB truï coù
TB ñaøi
loâng chuyeån

2. TIEÂU BAÛN THÖÏC QUAÛN

Muïc tieâu: Xaùc ñònh bieåu moâ laùt taàng khoâng söøng hoùa
- Bieåu moâ laùt taàng khoâng söøng hoùa laø bieåu moâ lôïp maët trong thaønh thöïc quaûn goàm nhieàu haøng
teá baøo: moät haøng teá baøo sinh saûn hình vuoâng töïa treân maøng ñaùy tieáp ñeán laø nhöõng haøng teá
baøo ña dieän (lôùp Malpighi), treân cuøng laø vaøi haøng teá baøo deït coøn nhaân (lôùp beà maët).

3
2. TIEÂU BAÛN DA

Muïc tieâu: Xaùc ñònh bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa

Vaät kính x4:

Phaàn lôïp treân beà maët laø bieåu moâ laùt
aàng söøng hoùa cuûa da. Bieåu moâ daøy vaø coù
nhieàu haøng teá baøo.
Vaät kính x10 vaø 40:
Phaân bieät ñöôïc caùc lôùp cuûa bieåu moâ
laùt taàng söøng hoùa bao goàm:
 Lôùp sinh saûn: moät lôùp teá baøo vuoâng
hay truï thaáp, töïa treân maøng ñaùy.
 Lôùp trung gian: nhöõng teá baøo ña dieän
hoaëc hình thoi, coù nhaân naèm giöõa teá
baøo,khi di chuyeån leân beà maët thì
nhaân bò thoaùi hoùa daàn vaø leân ñeán lôùp
söøng thì khoâng coøn thaáy nhaân nöõa.
 Lôùp söøng laø lôùp ngoaøi cuøng, caùc teá
baøo ñaõ thoaùi hoùa, maát nhaân, taïo
thaønh nhöõng laù söøng choàng chaát leân
nhau, ñoâi choã coù hieän töôïng bong
söøng.
3. TIEÂU BAÛN THAÄN

Muïc tieâu: Nhaän daïng bieåu moâ laùt ñôn, vuoâng ñôn

Maét traàn vaø vaät kính x4:

Nhìn bao quaùt ta coù theå nhaän thaáy hai phaàn khaùc bieät: moät phaàn ñaäm maøu chöùa nhieàu
tieåu caàu thaän (caáu truùc hình caàu coù khe saùng xung quanh), coøn phaàn kia nhuoäm maøu nhaït
hôn, coù nhieàu oáng thaúng chaïy song song, vuoâng vôùi beà maët thaän vaø khoâng chöùa tieåu caàu
thaän.

4
Vaät kính x40:
Tieåu caàu thaän laø nhöõng khoái troøn ôû giöõa coù moät chuøm nhaân teá baøo baét maøu ñaäm, xung
quanh ñaùm nhaân ñoù coù moät khe saùng, vieàn ngoaøi cuûa khe saùng coù moät lôùp teá baøo deït, nhaân
hình thoi baét maøu baz ñaäm ñoù chính laø bieåu moâ laùt ñôn.

Bieåu moâ vuoâng ñôn ñöôïc quan saùt trong caùc oáng thaúng. Thaønh oáng caáu taïo töø moät lôùp teá baøo
vuoâng vôùi 2 loaïi teá baøo (teá baøo saùng vaø teá baøo toái), nhaân baét maøu baz, caùc teá baøo coù ranh giôùi
khaù roõ.

5
6
 Baøi 2: MOÂ LIEÂN KEÁT
Goàm 3 tieâu baûn: - Da
- Hoãng traøng - hoài traøng
- Daï daøy

1. TIEÂU BAÛN DA

Muïc tieâu
- Xaùc ñònh moâ lieân keát ñaëc
- Xaùc ñònh teá baøo lieân keát: teá baøo sôïi, teá baøo noäi moâ, teá baøo môõ

Vaät kính x4:

Phaàn lôïp treân beà maët laø bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa cuûa da ñaõ ñöôïc hoïc ôû baøi tröôùc. Moâ
lieân keát laø phaàn coù neàn xanh naèm döôùi bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa
Vaät kính x10:
Quan saùt moâ lieân keát ñaëc khoâng
ñònh höôùng vì caùc boù sôïi collagen baét
maøu xanh chaïy theo nhieàu höôùng khaùc
nhau chiếm đa số, naèm xen giöõa laø chaát
caên baûn vaø caùc teá baøo lieân keát .
Vaät kính x40:
 Xaùc ñònh caùc teá baøo lieân keát:
 Teá baøo sôïi coù ôû khaép nôi trong
moâ lieân keát. Ñoù laø nhöõng teá
baøo hình thoi daøi, nhaân baàu duïc
ôû phaàn phình cuûa teá baøo.

7
  Teá baøo noäi moâ laø nhöõng teá baøo
loùt maët trong cuûa caùc maïch maùu
vaø baïch huyeát. Teá baøo coù baøo
töông ít, nhaân loài vaøo trong
loøng maïch.

 Teá baøo môõ ñoù laø nhöõng teá baøo

ña dieän hoaëc hình caàu, thöôøng
taäp trung thaønh töøng tieåu thuøy
môõ. Moãi teá baøo môõ coù moät haït
môõ lôùn ñaåy nhaân naèm eùp deït veà
phía ngoaïi vi teá baøo.

2. TIEÂU BAÛN HOÅNG TRAØNG - HOÀI TRAØNG

Muïc tieâu: - Xaùc ñònh bieåu moâ truï ñôn: teá baøo truï coù vi nhung mao vaø teá baøo ñaøi
- Xaùc ñònh ñöôïc moâ lieân keát thöa
- Xaùc ñònh teá baøo lieân keát: teá baøo lymphoâ, teá baøo sôïi

Vaät kính x4:

Hoãng - hoài traøng coù caáu taïo oáng troøn, töø ngoaøi vaøo trong chia thaønh nhieàu taàng, loøng
oáng khoâng ñeàu do coù nhöõng caáu truùc cao loài vaøo loøng coøn goïi laø nhung mao.

Van ngang

8
 Vaät kính x10:
Bieåu moâ cuûa nhung mao laø bieåu moâ truï ñôn goàm coù nhöõng teá baøo truï, nhaân hình baàu
duïc naèm leäch veà phía cöïc ñaùy, treân cöïc ngoïn coù nhieàu vi nhung mao raát ñeàu. Xen giöõa
nhöõng teá baøo truï laø nhöõng teá baøo ñaøi tieát nhaày, chaát nhaày baét maøu xanh nhaït taäp trung ôû phaàn
baøo töông treân nhaân ñaåy nhaân veà phía ñaùy teá baøo.
Bieåu moâ truï ñôn ngaên caùch vôùi moâ lieân keát beân döôùi bôûi maøng ñaùy. Ñaây laø moâ lieân
keát thöa vì noù coù nhieàu teá baøo vaø ít sôïi collagen.

Nhung mao

Vaät kính x40:

- ÔÛ vaät kính naøy, ta quan saùt vi nhung mao ñöôïc roõ hôn vaø nhaän ra nhöõng khaùc bieät
giöõa vi nhung mao vaø loâng chuyeån:

Vi nhung mao Loâng chuyeån

- Phaân boá daøy - Phaân boá thöa
- Ngaén, ñeàu vaø mòn nhö - Daøi, ngaén khoâng ñeàu
nhung - Ñöôøng vieàn khoâng lieân tuïc
- Ñöôøng vieàn lieân tuïc

- Tìm caùc teá baøo lieân keát

9
3. TIEÂU BAÛN DAÏ DAØY

Muïc tieâu:
- Xaùc ñònh bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày
- Xaùc ñònh moâ lieân keát thöa
- Xaùc ñònh teá baøo lieân keát

Vaät kính x4:

daï daøy goàm nhieàu taàng, treân cuøng laø lôùp bieåu moâ truï ñôn vôùi nhöõng neáp gaáp laøm taêng
dieän tích tieáp xuùc.

Vaät kính x10:

Bieåu moâ truï ñôn cuûa daï daøy ñöôïc caáu taïo bôûi nhöõng teá baøo hình truï, nhaân hình baàu
duïc naèm leäch ôû phaàn döôùi, khoâng coù teá baøo ñaøi. Döôùi bieåu moâ laø moâ lieân keát thöa coøn goïi laø
moâ ñeäm.

10
Vaät kính x40:
Quan saùt bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày roõ hôn vôùi nhöõng teá baøo hình truï cao, nhaân naèm
cöïc ñaùy, cöïc ñænh coù chöùa moät gioït chaát nhaày lôùn vaø saùng baét maøu xanh nhaït. Beân döôùi laø moâ
lieân keát thöa chöùa nhieàu teá baøo lieân keát vaø ít sôïi collagen.

11
 Baøi 3: SUÏN XÖÔNG

Goàm 1 tieâu baûn: Chaân phoâi thai

1. TIEÂU BAÛN CHAÂN PHOÂI THAI

Muïc tieâu
- Nhaän dieän phaàn suïn goàm suïn trong, suïn xeáp haøng, suïïn phì ñaïi, suïn nhieãm Ca ++
- Nhaän dieän caùc teá baøo tham gia söï taïo xöông: coát baøo, taïo coát baøo, huûy coát baøo
- Nhaän dieän beø xöông vaø phaân bieät lôùp trong vaø lôùp ngoaøi cuûa maøng ngoaøi xöông

Vaät kính x4:

Quan saùt chaân phoâi thai ñang trong quaù trình coát hoùa coù theå chia laøm 4 phaàn:
* Phaàn coù neàn xanh lôït ôû 2 ñaàu laø phaàn suïn coù maøng suïn boïc ngoaøi.
* Phaàn chính giöõa 2 ñaàu suïn laø tuûy xöông coù nhieàu thaønh phaàn teá baøo.
* Vuøng ranh giôùi giöõa tuûy xöông vaø suïn laø vuøng chuyeån tieáp.
* Boïc ngoaøi toaøn boä xöông tröø hai ñaàu suïn laø maøng ngoaøi xöông.

Vaät kính x10:

ÔÛ vuøng suïn ta thaáy chaát caên baûn suïn mòn nhuoäm maøu base lôït. Treân neàn chaát caên baûn
ñoù coù nhieàu hoác traéng nhoû ñoù laø caùc oå suïn. Trong moãi oå suïn thöôøng coù moät teá baøo suïn (ñaõ co
laïi). Caùc oå suïn xeáp theo kieåu voøng ôû ñaàu vaø ôû giöõa mieáng suïn ñöôïc goïi laø suïn trong hoaëc
theo kieåu truïc ôû phaàn suïn ñang bò phaù goïi laø suïn xeáp haøng. Caøng gaàn veà phía vuøng chuyeån
tieáp caùc oå suïn xeáp thaønh haøng doïc vaø bò tröông to taïo thaønh suïn phì ñaïi. Coøn chaát caên baûn ôû
vuøng naøy ngaøy caøng nhieãm can xi ñeå taïo thaønh suïn nhieãm can xi, nhuoäm maøu ñaäm hôn caùc
vuøng suïn treân. Maøng suïn boïc ngoaøi mieáng suïn, tröø phaàn dieän.
12
 Beø xöông laø nhöõng maûnh xöông ñöôïc ñaép leân treân maët caùc giaù ñôõ ñaõ bò phaù huûy, beân
trong chöùa nhieàu coát baøo ñoù laø nhöõng teá baøo ña dieän, coù theå noái nhau baèng nhöõng nhaùnh noái
baøo töông.
Vaät kính x40: doïc theo caùc maûnh
xöông ñoù coù nhieàu taïo coát baøo xeáp
thaønh haøng laø nhöõng teá baøo hình khoái
vuoâng, baøo töông öa base, nhaân ôû cöïc
ñoái dieän giaù ñôõ. Huûy coát baøo lớn hôn, ít
gaëp hôn, khoâng coù hình daïng nhaát ñònh,
baøo töông nhieàu, saùng maøu hoaëc öa
acide nheï, coù nhieàu nhaân naèm ôû cöïc ñoái
dieän giaù ñôõ. Vuøng baøo töông saùt giaù ñôõ
hôi saùng maøu do coù nhieàu lysosome.
Huûy coát baøo deã phaân bieät nhaát ôû vuøng
chuyeån tieáp.
Maøng ngoaøi xöông boïc toaøn boä
xöông tröø hai ñaàu suïn, ta coù theå phaân
bieät ñöôïc 2 lôùp: lôùp ngoaøi chöùa nhieàu
sôïi collagen baét maøu xanh, chuùng xeáp
thaønh haøng song song coù ñònh höôùng,
lôùp trong chöùa nhieàu teá baøo trung moâ ø seõ
bieät hoùa thaønh taïo coát baøo ñeå taïo xöông.

13
 Baøi 4 : MOÂ MAÙU

Goàm 2 tieâu baûn: - Pheát maùu ngoaïi vi

- Polip muõi

1. TIEÂU BAÛN PHEÁT MAÙU NGOAÏI VI

Muïc tieâu
- Nhaän dieän ñöôïc hoàng caàu, tieåu caàu, baïch caàu: ña nhaân trung tính,
öa acide (), öa base () vaø limphoâ baøo

Vaät kính x4:

Tieâu baûn pheát maùu ngoaïi vi ñöôïc

thöïc hieän baèng caùch ñaøn traûi 1 gioït maùu
leân phieán kính neân khi quan saùt ta thaáy
pheát maùu chia laøm 2 phía: Phía ñaàu laø
nôi khôûi phaùt cuûa söï ñaøn traûi taäp trung
nhieàu teá baøo maùu choàng chaát leân nhau.
Phía ñuoâi cuûa pheát maùu laø nôi keát thuùc
söï ñaøn traûi, caùc teá baøo maùu traûi ñeàu do
ñoù thuaän lôïi cho vieäc quan saùt hình daïng
vaø caáu truùc teá baøo. Vì vaäy, ñeå nhaän dieän
caùc teá baøo maùu ta neân quan saùt ôû phía
ñuoâi pheát maùu.
Vaät kính x10:
Nhìn bao quaùt ta thaáy teá baøo
khoâng nhaân chieám soá löôïng nhieàu nhaát,
ñoù laø caùc hoàng caàu. Caùc teá baøo coù nhaân
maøu tím chieám soá löôïng ít hôn nhieàu,
ñoù laø baïch caàu. Caùc chaám maøu hoàng
nhoû naèm raûi raùc laø caùc tieåu caàu.
Vaät kính x40:
- Hoàng caàu laø caùc teá baøo khoâng nhaân
vaø khoâng chöùa baát kyø baøo quan
naøo. Hoàng caàu coù daïng hình dóa
loõm 2 maët neân treân pheát maùu vuøng
trung taâm hoàng caàu nhaït maøu hôn
vuøng ngoaïi vi.
- Tieåu caàu laø nhöõng maûnh nhoû teá baøo
khoâng nhaân, baét maøu hoàng, naèm raûi
raùc.
14
- Baïch caàu ña nhaân trung tính coù kích
thöôùc lôùn hôn hoàng caàu. Nhaân
nhieàu thuøy noái vôùi nhau baèng caùc
ñoaïn maûnh. Soá löôïng thuøy thay ñoåi
töø 2 - 4 thuøy tuøy theo tuoåi teá baøo.
Baøo töông coù daïng haït mòn, chöùa
haït öa azur maøu tím thaáy roõ vaø haït
ñaëc hieäu coù soá löôïng nhieàu hôn haït
öa azur nhöng vì kích thöôùc nhoû
neân khoù thaáy.

- Baïch caàu ña nhaân aùi toan laø loaïi

baïch caàu coù nhaân 2 thuøy, baøo töông
chöùa nhieàu haït ñaëc hieäu aùi toan lôùn,
coù maøu ñoû tím khi nhuoäm baèng
eosin.

- Baïch caàu ña nhaân aùi kieàm chieám tyû

leä thaáp nhaát khoâng quaù 0,5% soá
löôïng baïch caàu neân khoù tìm thaáy.
Baïch caàu coù nhaân nhieàu thuøy khoâng
thaáy roõ vì bò che khuaát bôûi caùc haït
ñaëc hieäu aùi kieàm lôùn, chöùa ñaày
trong baøo töông vaø nhuoäm maøu tím
ñaäm.

- Limphoâ chöùa nhaân baét maøu ñaäm

naèm chính giöõa, tæ leä nhaân treân baøo
töông cao. Baøo töông ít, chöùa nhieàu
haït öa azur nhöng khoâng coù haït ñaëc
hieäu.

15
2. TIEÂU BAÛN POLIP MUÕI

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc töông baøo, baïch caàu ña nhaân öa acide

Vaät kính x4:

Ta thaáy coù 2 phaàn: phaàn baét maøu tím ñaäm bao phuû beà maët beân ngoaøi laø lôùp bieåu moâ;
phaàn baét maøu tím nhaït hôn naèm beân döôùi laø moâ lieân keát, nôi chöùa nhieàu teá baøo maùu thaám
nhaäp. Ta seõ nhaän dieän töông baøo vaø baïch caàu ña nhaân öa acide ôû phaàn naøy.
Vaät kính x10:
Trong moâ lieân keát ta thaáy coù nhieàu daõy teá baøo , nhieàu maïch maùu vaø ñoâi choã laø nhöõng
teá baøo limphoâ taäp trung thaønh nang limphoâ.
Vaät kính x40:
- Töông baøo laø teá baøo thöïc hieän mieãn dòch dòch theå. Noù coù nhaân troøn naèm leäch moät beân,
chaát nhieãm saéc coâ ñaëc thaønh töøng khoái baùm vaøo maøng nhaân, baøo töông raát aùi kieàm (do
heä thoáng löôùi noäi baøo haït phaùt trieån maïnh ñeå toång hôïp vaø tích tröõ caùc globulin mieãn
dòch).
- Baïch caàu ña nhaân aùi toan laø loaïi baïch caàu coù nhaân 2 thuøy, baøo töông chöùa nhieàu haït ñaëc
hieäu aùi toan lôùn, coù maøu ñoû tím khi nhuoäm baèng eosin. Chuùng coù chöùc naêng tieâu dieät
moät soá loaïi giun saùn vaø ñieàu hoøa phaûn öùng dò öùng.

16
 Baøi 5 : MOÂ CÔ

Goàm 3 tieâu baûn: - Löôõi

- Cô tim
- Hoãng hoài traøng

1. TIEÂU BAÛN LÖÔÕI

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc cô vaân, maøng quanh boù cô, sôïi cô vaân, moâ trong cô

Vaät kính x4:

Trong tieâu baûn löôõi cô vaân taïo thaønh khoái daøy ôû giöõa, trong ñoù caùc sôïi cô keát hôïp
thaønh nhieàu boù xeáp theo nhieàu höôùng khaùc nhau, xen giöõa caùc boù cô vaân caét doïc, coù nhieàu
boù cô vaân caét ngang.
Vaät kính x10:
Quan saùt ñöôïc cô vaân caét doïc vaø cô vaân caét ngang vì chuùng xeáp theo nhieàu höôùng
khaùc nhau.
Vaät kính x40:

Cô vaân caét doïc laø nhöõng sôïi coù

hình truï daøi nhuoäm maøu ñaäm. Treân
moãi sôïi cô coù nhieàu nhaân baàu duïc
naèm ôû rìa sôïi cô. Trong sôïi cô coù caùc
vaân saùng vaø vaân toái taïo thaønh caáu truùc
vaân coù chu kyø ñeàu ñaën.

17
 Sôïi cô vaân caét ngang goàm caùc sôïi cô coù
hình troøn, ña dieän khoâ ng ñeàu, nhaân naèm saùt
maøng teá baøo vaø chæ coù theå thaáy ñöôïc khi naèm
ñuùng treân laùt caét. Vaân khoâng thaáy trong caùc
sôïi caét ngang. Xen giöõa caùc sôïi cô laø moâ lieân
keát, goïi laø moâ trong cô, coù maïch maùu ñi keøm.
Bao quanh chuùng laø moâ lieân keát chöùa nhieàu
sôïi collagen baét maøu xanh ñöôïc goïi laø maøng
quanh boù cô.

2. TIEÂU BAÛN CÔ TIM

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc cô tim, sôïi cô tim, vaïch baäc thang, khoang Henleù

Vaät kính x4:

Quan saùt toång theå ta thaáy moâ cô tim bao goàm nhieàu lôùp teá baøo cô tim daøy ñaëc ñöôïc
caét qua nhieàu thieát dieän khaùc nhau coù nhöõng khoaûng troáng xen keõ.
Vaät kính x10:
Coù theå phaân bieät ñöôïc cô tim caét ngang vaø cô tim caét doïc döïa vaøo teá baøo phaân boá
daïng löôùi hoaëc rôøi raïc.
Vaät kính x40:
Cô tim caét doïc laø caùc sôïi cô tim
(moãi sôïi cô tim laø moät teá baøo) hình truï
ngaén, chia nhaùnh vaø noái vôùi nhau thaønh
löôùi, trong caùc oå löôùi laø moâ lieân keát vaø
mao maïch maùu coøn goïi laø caùc khoang
Henleù. Moãi teá baøo coù 1 hoaëc 2 nhaân, nhaân
teá baøo hình baàu duïc, naèm giöõa teá baø o coù
khoaûng saùng quanh nhaân . Vaân khoâng roõ
nhö ôû cô vaân. Caùc teá baøo caïnh nhau noái
vôùi nhau baèng nhöõng theå lieân keát teá baøo
taïo neân moät vaïch saãm goïi laø dóa noái, caùc
dóa noái saép xeáp thaønh vaïch baäc thang. Trong tieâu baûn vaïch baäc thang raát maûnh nhöng
nhuoäm maøu ñaäm hôn.

18
 Cô tim caét ngang goàm caùc sôïi hình troøn
hoaëc ña dieän, coù theå coù nhaân ôû giöõa.
Xung quanh caùc sôïi cô laø khoang Henleù.

3. TIEÂU BAÛN HOÃNG HOÀI TRAØNG

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc cô trôn trong thaønh ñoäng maïch, thaønh oáng tieâu hoùa

Vaät kính x4:

Coù theå quan saùt cô trôn ôû thaønh oáng tieâu hoùa. ÔÛ ñaây ta quan saùt cô trôn ôû thaønh cuûa
hoãng hoài traøng. Nhìn töø trong ra ngoaøi, thaønh oáng tieâu hoaù chia thaønh nhieàu taàng, taàng cô laø
caáu truùc baét maøu ñoû ñaäm chaïy voøng troøn phía ngoaøi ngaên caùch taàng nieâm maïc beân trong bôûi
moät taàng moâ lieân keát baét maøu xanh.

Vaät kính x10:

Quan saùt ôû taàng cô ta thaáy chuùng chia laøm 2 phaàn: phaàn beân trong, daøy hôn vôùi nhöõng
sôïi cô chaïy theo höôùng voøng laø cô trôn caét doïc; phaàn beân ngoaøi, moûng hôn chöùa nhöõng cô
chaïy theo höôùng doïc laø cô trôn caét ngang.
19
Vaät kính x40:
Quan saùt kyõ thaáy ñöôïc caùc teá baøo cô trôn
xeáp thaønh lôùp.
Cô trôn caét doïc laø nhöõng teá baøo hình thoi ngaén
naèm aùp saùt nhau, nhaân baàu duïc naèm ôû giöõa teá
baøo.
Cô trôn caét ngang goàm nhöõng sôïi cô coù
hình troøn, hình baàu duïc hoaëc ña dieän khoâng
ñeàu. Neáu laùt caét ñi ngang qua phaàn giöõa cuûa teá
baøo, maët caét cuûa teá baøo seõ lôùn vaø coù nhaân ôû
giöõa; neáu laùt caét ñi ngang qua phaàn ñaàu cuûa teá
baøo, maët caét teá baøo nhoû vaø khoâng coù nhaân.

20
 Baøi 6 : MOÂ THAÀN KINH - MAÏCH MAÙU

Goàm 3 tieâu baûn: - Tieåu naõo

- Tuûy soáng
- Maïch maùu - thaàn kinh
1. TIEÂU BAÛN TIEÅU NAÕO

Muïc tieâu
Phaân bieät ñöôïc chaát xaùm, chaát traéng.
Phaân bieät ñöôïc 3 vuøng cuûa chất xám tieåu naõo:lôùp phaân töû, lôùp PURKINJE, lôùp haït

Vaät kính x4:

Ta thaáy laùt caét töø ngoaøi vaøo trong chia laøm 2 phaàn roõ reät: phaàn ngoaøi baét maøu tím bao
goàm lôùp treân ít teá baøo vaø lôùp beân döôùi nhieàu teá baøo nhaân ñaäm maøu ñöôïc goïi laø chaát xaùm;
phaàn trung taâm nhaït maøu chöùa nhöõng sôïi maøu tím nhaït chaïy song song laø chaát traéng.
Vaät kính x10:
Chaát traéng naèm trong, goàm chuû
yeáu nhöõng sôïi thaàn kinh coù myeâlin vaø
khoâng coù myeâlin chaïy song song nhau.
Chaát xaùm tieåu naõo lôïp maët ngoaøi
tieåu naõo vaø coù hai lôùp caáu taïo, giöõa hai
lôùp ñoù laø haøng teá baøo Purkinje:
- Lôùp phaân töû laø lôùp ngoaøi cuøng, raát
nhieàu sôïi thaàn kinh traàn, teá baøo
thaàn kinh ñeäm vaø teá baøo gioû ôû lôù p
naøy ít, khaù nhoû neân caû lôùp coù caáu
taïo mòn vaø ít nhuoäm maøu.
- Haøng teá baøo Purkinje naèm giöõa lôùp
phaân töû vaø lôùp haït.
Vaät kính x40
- Teá baøo Purkinje laø teá baøo lôùn, hình
quaû leâ, ñaàu nhoû mang nhieàu sôïi
nhaùnh quay ra lôùp phaân töû, ñaàu lôùn
(cuoáng quaû leâ) thì mang sôïi truïc
quay veà lôùp haït (khoâng quan saùt
thaáy do bò che khuaát bôûi caùc haït). Caùc teá baøo Purkinje xeáp khoâng lieân tuïc.
- Lôùp haït laø lôùp trong, giaùp vôùi chaát traéng, coù nhieàu teá baøo nhoû (haït tieåu naõo) vôùi nhaân
troøn nhuoäm maøu ñaäm chieám gaàn heát thaân teá baøo.

21
2. TIEÂU BAÛN TUÛY SOÁNG

Muïc tieâu
Phaân bieät ñöôïc chaát traéng, chaát xaùm, oáng noäi tuûy.
Nhaän dieän ñöôïc nôron thaàn kinh vaø theå Nissl.

Vaät kính x4:

Treân laùt caét coù hai phaàn khaùc nhau. Chaát xaùm coù
hình con böôùm naèm trong, chaát traéng naèm ngoaøi bao
quanh chaát xaùm. Trong phaàn chaát xaùm coù moät loã
naèm ôû trung taâm laø oáng noäi tuûy.

Vaät kính x10:

- Chaát traéng: goàm chuû yeáu caùc sôïi thaàn kinh coù
myeâlin. Treân thieát ñoà ngang sôïi thaàn kinh coù
myeâlin goàm moät truïc truï ôû giöõa vaø bao Schwann
ngoaøi cuøng. Khoaûng troáng ôû giöõa chính laø phaàn
bao myeâlin ñaõ bò hoøa tan trong quaù trình laøm
tieâu baûn.
- Chaát xaùm: goàm caùc thaân nôron baét maøu ñaäm coù
kích thöôùc khaùc nhau do maët phaúng caét vaø moät ít
sôïi thaàn kinh khoâng myeâlin.

Vaät kính x40:

Quan saùt caùc nôron ta thaáy ñoù laø nhöõng teá baøo thaàn kinh coù kích thöôùc lôùn, baøo töông
nhuoäm maøu ñaäm, nhaân ít chaát dò nhieãm saéc, coù 1 - 2 haïch nhaân. Trong baøo töông cuûa thaân
nôron thaàn kinh coù nhieàu ñaùm aùi kieàm goïi laø caùc theå Nissl (löôùi noäi baøo haït xeáp song song).
Trong chất trắng phân biệt sợi trục thần kinh có myelin và mao mạch.

22
3. TIEÂU BAÛN MAÏCH MAÙU - DAÂY THAÀN KINH

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc sôïi thaàn kinh, bao ngoaïi thaàn kinh, bao boù thaàn kinh.
Phaân bieät 3 lôùp cuûa maïch maùu: aùo ngoaøi, aùo giöõa, aùo trong.

Vaät kính x4:

- ÔÛ tieâu baûn maïch maùu - thaàn kinh ta thaáy: nhöõng oáng troøn, coù loøng roãng ñoù laø ñoäng maïch
hoaëc tónh maïch; nhöõng oáng troøn beân trong chöùa ñaày nhöõng sôïi vaø teá baøo ñoù laø caùc boù
thaàn kinh ngoaïi bieân chaïy keøm vôùi maïch maùu. Daây thaàn kinh goàm nhieàu boù thaàn kinh.
Moãi boù thaàn kinh coù bao xô boïc ngoaøi goïi laø bao boù thaàn kinh, coøn moâ lieân keát boïc
ngoaøi hoaëc chen giöõa caùc boù goïi laø bao ngoaïi thaàn kinh.
- ÔÛ tieâu baûn daây thaàn kinh ta chæ thaáy nhöõng sôïi thaàn kinh caét doïc vaø caét ngang.

Vaät kính x10:

Ñoäng maïch vaø tónh maïch ñeàu coù
caáu taïo 3 lôùp aùo:
- AÙo trong goàm coù lôùp noäi moâ ôû trong
cuøng, döôùi lôùp noäi moâ laø lôùp moûng
moâ lieân keát vaø maøng chun trong.
Maøng chun trong laø moät laù chun gaàn
nhö lieân tuïc, naèm giöõa lôùp noäi moâ
vaø aùo giöõa.
- AÙo giöõa coù nhieàu sôïi cô trôn vaø ñaëc
bieät laø coù nhieàu laù chun. Phía ngoaøi
cuûa aùo giöõa nôi tieáp giaùp vôùi aùo
ngoaøi coøn coù maøng chun ngoaøi nhöng khoù nhaän thaáy.
- AÙo ngoaøi laø lôùp moâ lieân keát goàm nhieàu teá baøo sôïi, sôïi collagen baét maøu xanh.

23
Vaät kính x40:
Khi chuyeån qua quan saùt boù thaàn kinh ôû vaät kính naøy ta thaáy caùc sôïi thaàn kinh coù
myeâlin gioáng nhö voøng troøn coù moät chaám ñaäm ôû giöõa. Chaám ñaäm giöõa chính laø sôïi truïc,
voøng troøn ngoaøi laø bao Schwann. Khoaûng saùng quanh truïc truï chính laø bao myeâlin ñaõ bò tan
ñi trong quaù trình laøm tieâu baûn.

24
Baøi 7 : CÔ QUAN TAÏO HUYEÁT & MIEÃN DÒCH

Goàm 2 tieâu baûn: - Tuyeán öùc

- Haïch baïch huyeát

1. TUYEÁN ÖÙC

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc tuyeán öùc bao goàm tieåu thuøy, vuøng ngoaïi vi, vuøng trung taâm
Phaân bieät tieåu theå Hassal vaø mao maïch

Vaät kính x4:

Tuyeán öùc ñöôïc moâ lieân keát chia
nhoû thaønh nhieàu tieåu thuøy coù hình ña
dieän khoâng ñeàu moãi tieâu thuøy goàm hai
vuøng. ÔÛ vuøng ngoaïi vi cuûa moãi tieåu
thuøy, teá baøo tuyeán öùc taäp trung daøy ñaëc.
Vuøng trung taâm cuûa tieåu thuøy thöa teá
baøo tuyeán öùc hôn. Vì vaäy moãi tieåu thuøy
tuyeán öùc coù vuøng ngoaïi vi saãm maøu
ñöôïc goïi laø vuøng voû vaø vuøng trung taâm
saùng maøu goïi laø vuøng tuûy.
Vaät kính x10:
ÔÛ vuøng voû, taäp trung daøy ñaëc teá
baøo tuyeán öùc, ñoù laø nhöõng limphoâ baøo
nhoû, trung bình vaø lôùn coù nhaân troøn.
ÔÛ vuøng tuûy, maät ñoä teá baøo tuyeán
öùc thöa hôn ôû vuøng voû, chuû yeáu laø
nhöõng nguyeân baøo limphoâ vaø nhöõng teá
baøo löôùi bieåu moâ. Ñaëc bieät, ta coøn thaáy
nhöõng caáu truùc baét maøu ñoû hình troøn coù
nhöõng laù xeáp ñoàng taâm nhö hình aûnh
moät cuû haønh caét ngang ñoù laø nhöõng tieåu
theå Hassall. Chuùng ñöôïc hình thaønh töø
moät ñaùm nhöõng teá baøo löôùi bieåu moâ thoaùi hoùa. Ñoâi khi coù theå laàm giöõa tieåu theå Hassall vaø
nhöõng mao maïch.

25
Vaät kính x40:
Tieåu theå Hassall laø nhöõng caáu
truùc troøn coù nhöõng laù xeáp ñoàng taâm baét
maøu ñoû ñeàu. Coøn mao maïch laø nhöõng
caáu truùc troøn coù loøng oáng vôùi haøng teá
baøo noäi moâ loùt maët trong. Beân trong
loøng mao maïch coù theå coù nhieàu hoàng
caàu.

2. TIEÂU BAÛN HAÏCH BAÏCH HUYEÁT

Muïc tieâu
Nhaän dieän ñöôïc haïch baïch huyeát bao goàm:
- Moâ choáng ñôõ: voû xô, vaùch xô,daây xô
- Ñöôøng baïch huyeát: baïch huyeát quaûn ñeán, xoang döôùi voû,
xoang quanh nang, xoang baïch huyeát vuøng tuûy
- Moâ baïch huyeát: nang baïch huyeát (trung taâm saùng, ngoaïi vi toái),
vuøng caän voû, daây tuûy

Vaät kính x4:

Quan saùt tieâu baûn thaáy ñöôïc haïch baïch huyeát ñöôïc bao boïc beân ngoaøi bôûi lôùp voû xô
daøy, töø ñaây coù nhieàu vaùch xô tieán vaøo beân trong nang, chuû moâ haïch coù hai vuøng: vuøng voû
saãm maøu vaø vuøng trung taâm nhaït maøu goïi laø vuøng tuûy. Söï khaùc nhau giöõa hai vuøng laø do maät
ñoä cuûa caùc xoang baïch huyeát, söï saép xeáp vaø möùc ñoä taäp trung khaùc nhau cuûa caùc limphoâ baøo
ôû moãi vuøng. Vuøng voû
Vuøng tuûy
Vaät kính x10:
Moâ choáng ñôõ: bao goàm voû xô bao
boïc toaøn boä haïch ñöôïc caáu taïo bôûi moâ
lieâân keát daøy, töø voû xô coù caùc nhaùnh lieâ n
keát höôùng vaøo trong nhu moâ haïch taïo
neân vaùch xô ôû vuøng voû. Vaùch xô tieáp tuïc
chia nhieàu daây nhoû tieán vaøo vuøng trung
taâm taïo neân daây xô, khoù nhaän dieän ñöôïc
daây xô do teá baøo lympho baùm quanh
daây xô taïo thaønh daây tuûy.

Ñöôøng baïch huyeát: baïch huyeát quaûn ñeán laø nhöõng caáu truùc loøng roäng thaønh moûng naèm
raûi raùc ôû voû xô. Ngaên caùch voû xô vôùi nhu moâ haïch laø caùc xoang döôùi voû, baïch huyeát seõ töø ñoù
chaûy qua caùc xoang quanh nang naèm giöõa caùc nang baïch huyeát ôû vuøng voû cuûa haïch vaø sau ñoù
26
ñoå vaøo caùc xoang baïch huyeát ôû vuøng tuûy. Xoang baïch huyeát laø nhöõng khoaûng saùng roäng coù
nhieàu nhaùnh noái vôùi nhau vaø chia moâ baïch huyeát ôû vuøng tuûy thaønh nhieàu daây tuûy. Ñaëc bieät
trong moät soá tieâu baûn coù theå thaáy baïch huyeát quaûn ra ôû vuøng roán haïch.

Moâ baïch huyeát: ôû vuøng voû, coù

nhiều nang baïch huyeát, ñoù laø nhöõng
ñaùm teá baøo lymphoâ naèm chen chuùc
trong moät moâ löôùi. Nang baïch huyeát
coù hai phaàn caáu taïo roõ reät, trung taâm
saùng (hoaëc trung taâm sinh saûn) goàm
chuû yeáu laø teá baøo lymphoâ non coù
baøo töông roäng, nhuoäm maøu base
nhaït, nhaân to saùng maøu; ngoaïi vi toái
goàm chuû yeáu laø nhöõng teá baøo
lymphoâ ñaõ tröôûng thaønh coù nhaân
troøn nhoû nhöng baét maøu base ñaäm,
khoaûng baøo töông quanh nhaân khoâng ñaùng keå. Vuøng caän voû laø khu vöïc saâu cuûa vuøng voû vaø
lôùp moâ baïch huyeát phía ngoaøi cuøng cuûa vuøng tuûy thöôøng khoâng coù ranh giôùi roõ reät. Daây tuûy
laø nhöõng teá baøo (chuû yeáu laø teá baøo lymphoâ tröôûng thaønh) coù kích thöôùc vaø hình daùng khoâng
ñeàu naèm ôû vuøng tuûy, chuùng noái vôùi nhau thaønh löôùi vaø naèm ngay caïnh caùc xoang baïch huyeát.

27
 Baøi 8: OÂN TAÄP ÑÔÏT I

NOÄI DUNG OÂN TAÄP BAO GOÀM:

 Xem laïi caùc muïc tieâu

 OÂn laïi caùc tieâu baûn ñaõ hoïc
1. Khí quaûn - thöïc quaûn
2. Da
3. Thaän
4. Hoång traøng - hoài traøng
5. Daï daøy
6. Chaân phoâi thai
7. Pheát maùu ngoaïi vi
8. Polip muõi
9. Cô vaân
10. Cô tim
11. Tuûy soáng
12. Tieåu naõo
13. Maïch maùu - thaàn kinh
14. Tuyeán hung
15. Haïch baïch huyeát

28
 BAØI 9 : OÁNG TIEÂU HOÙA

Goàm 3 tieâu baûn: - Thöïc quaûn

- Daï daøy
- Hỗng traøng - hoài traøng

Töø thöïc quaûn ñeán haäu moâ n laø oáng tieâu hoùa chính thöùc. Thaønh cuûa oáng tieâu hoùa chính
thöùc töø trong ra ngoaøi coù 4 taàng: taàng nieâm maïc, taàng döôùi nieâm maïc, taàng cô vaø taàng voû
ngoaøi. Ngoaøi nhöõng caáu truùc cô baûn chung gioáng nhau, moãi ñoaïn cuûa oáng tieâu hoùa coù caáu
truùc rieâng bieät phuø hôïp vôùi chöùc naêng.
Vaät kính x4:
Nhaän dieän vaø phaân bieät ñöôïc 4 taàng cuûa caùc tieâu baûn oáng tieâu hoùa. Trong ñoù taàng
nieâm maïc ñöôïc chia laøm 3 lôùp: lôùp bieåu moâ lôïp treân maët nieâm maïc; lôùp ñeäm naèm döôùi bieåu
moâ laø moâ lieân keát thöa; lôùp cô nieâm ngaên caùch taàng nieâm maïc vôùi taàng döôùi nieâm maïc.
1. TIEÂU BAÛN THÖÏC QUAÛN

Muïc tieâu:

Xaùc ñònh 4 taàng thöïc quaûn

Xaùc ñònh caùc thaønh phaàn teá baøo trong lôùp bieåu moâ

Xaùc ñònh caùc caáu truùc trong taàng döôùi nieâm maïc

Vaät kính x10 hoaëc x40:

ÔÛ vaät kính naøy ta quan saùt laàn löôït 4 taàng moâ, nhöng chuù yù ñaëc bieät ñeán bieåu moâ vaø
taàng cô coù caáu taïo ñaëc tröng cuûa thöïc quaûn.

- Taàng nieâm maïc chia laøm 3 lôùp: lôùp bieåu moâ lôïp nieâm maïc thöïc quaûn laø bieåu moâ laùt taàng
khoâng söøng, goàm nhieàu haøng teá baøo: haøng teá baøo sinh saûn hình vuoâng töïa treân maøng ñaùy tieáp

29
ñeán laø nhöõng haøng teá baøo ña dieän, treân cuøng laø moät vaøi haøng teá baøo deït coøn nhaân; lôùp ñeäm
ñöôïc taïo thaønh bôûi moâ lieân keát thöa coù theå thaáy tuyeán thöïc quaûn ôû vaøi nôi; lôùp cô nieâm cuûa
thöïc quaûn khaù daøy vaø khoâng lieân tuïc.

- Taàng döôùi nieâm: coù nhöõng tuyeán thöïc quaûn kieåu chuøm nho. Caùc tuyeán ñoå vaøo oáng baøi xuaát
ñeå môû ra nieâm maïc .

- Taàng cô: 1/4 treân taàng cô goàm nhöõng sôïi cô vaân ôû caû lôùp trong laãn lôùp ngoaøi. 3/4 döôùi
nhöõng sôïi cô trôn daàn daàn thay theá nhöõng sôïi cô vaân. ÔÛ ñoaïn 1/3 döôùi cuøng cuûa thöïc quaûn
taàng cô hoaøn toaøn taïo bôûi nhöõng sôi cô trôn. Hai lôùp cuûa taàng cô khoâng hoaøn toaøn laø nhöõng
lôùp cô höôùng voøng vaø höôùng doïc. Giöõa 2 lôùp cuûa taàng cô coù tuøng thaàn kinh Auerbach.

30
2. TIEÂU BAÛN DAÏ DAØY
Muïc tieâu
Xaùc ñònh boán taàng : nieâm maïc, döôùi nieâm, cô, thanh maïc
Taàng nieâm maïc:xaùc ñònh bieåu moâ, tuyeán ñaùy vò vaø caùc teá baøo lieân keát

Vaät kính x4: Quan saùt 4 taàng cuûa daï daøy

Vaät kính x10:

- Taàng nieâm maïc: bieåu moâ laø bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày, khoâng coù teá baøo ñaøi, coù nhaân hình
baàu duïc naèm leäch ôû phaàn döôùi, baøo töông ít nhuoäm maøu; lôùp ñeäm laø moâ lieân keát thöa, nhöng
chuû yeáu ta chæ thaáy caùc tuyeán ñaùy vò.

31
Vaät kính x40: tuyeán ñaùy vò laø tuyeán oáng thaúng, thaønh oáng ñöôïc caáu taïo töø 2 loaïi teá baøo:
- Teá baøo chính: nhieàu, hình vuoâng hoaëc ña dieän, baøo töông hôi öa baz. Teá baøo naøy nhieàu vaø
taïo neân thaønh cuûa oáng tuyeán ñaùy vò.
- Teá baøo vieàn: ít hôn nhöng lôùn hôn teá baøo chính khoâng taïo thaønh lôùp lieân tuïc. Baøo töông teá
baøo vieàn nhuoäm maøu acid (phöông phaùp Hematoxylin-Eosin).

Teá baøo chính

Teá baøo vieàn

- Taàng cô daøy, coù 2 lôùp cô voøng vaø cô doïc nhö ôû caùc ñoaïn oáng tieâu hoùa khaùc, nhöng ôû trong
cuøng coøn coù theâm lôùp cô cheùo. Giöõa 2 lôùp cô voøng vaø doïc coù moät daûi moâ lieân keát heïp, trong
ñoù coù ñaùm roái thaàn kinh Auerbach.

Ñaùm roái Aurebach

32
3. TIEÂU BAÛN HỖNG TRAØNG - HOÀI TRAØNG

Muïc tieâu
Caùc taàng, van ngang, nhung mao, tuyeán Lieberkuhn

Vaät kính x4: Quan saùt 4 taàng vaø caùc caáu truùc nhö van ngang, nhung mao

Van
ngan

Vaät kính x10:

Yeâu caàu phaân bieät 4 taàng moâ, nhöng chuù yù ñaëc bieät ñeán caùc caáu taïo ñaëc tröng cho
hỗng traøng - hoài traøng.
- Van ngang: laø hình thaùi caáu truùc coù nhieàu
- Taàng nieâm maïc coù nhöõng caáu truùc ñöôïc caáu taïo bôûi truïc lieân keát ñaåy bieåu moâ nhoâ vaøo loøng
goïi laø nhung mao, bieåu moâ lôïp beà maët caùc nhung mao laø bieåu moâ truï ñôn coù vi nhung mao ôû
cöïc ñænh neân coøn ñöôïc goïi laø teá baøo maâm khía, xen laãn chuùng laø caùc teá baøo hình ñaøi. Beân
döôùi bieåu moâ laø truïc lieân keát nhung mao ôû hỗng traøng. Ñoù laø nhöõng neáp gaáp lôùn ñöôïc taïo
neân laø do taàng döôùi nieâm maïc ñoäi taàng nieâm maïc vaøo trong. Truïc lieân keát cuûa van ngang laø
taàng döôùi nieâm maïc.coù löôùi mao maïch maùu vaø maïch baïch huyeát phaùt trieån.

33
 - Tuyeán Lieberkuhn naèm trong lôùp ñeäm cuûa taàng nieâm maïc ñöôïc taïo thaønh do söï loõm saâu bieåu
moâ veà phía lôùp ñeäm.

Tuyeán
Lieberkuhn

Moâ baïch
huyeát

- Moâ baïch huyeát ôû hỗng traøng phaùt trieån, taäp trung thaønh ñaùm hoaëc nang baïch huyeát.
- Taàng döôùi nieâm maïc coù caáu taïo chuû yeáu laø moâ lieân keát ñaëc, nhieàu maïch maùu vaø ôû ñaây coù
ñaùm roái thaàn kinh Meissner

34
 - Taàng cô chæ coù 2 lôùp: lôùp trong cô voøng vaø lôùp ngoaøi cô doïc , giöõa 2 lôùp laø moâ lieân keát coù
ñaùm roái thaàn kinh Auerbach

35
 Baøi 10 : TUYEÁN TIEÂU HOÙA
Goàm 3 tieâu baûn: - Tuyeán nöôùc boït
- Tuïy
- Gan
1. TIEÂU BAÛN TUYEÁN NÖÔÙC BOÏT

Muïc tieâu
-Nhaän dieän nang cheá tieát, oáng baøi xuaát trong tieåu thuøy,
oáng vaân, oáng baøi xuaát gian tieåu thuøy.

Vaät kính x4 vaø x10

Tuyeán nöôùc boït ñöôïc boïc bôûi moät voû lieân keát coù nhieàu sôïi taïo keo, töø voû boïc naøy phaùt sin h
nhöõng vaùch lieân keát ñöôïc goïi laø vaùch gian tieåu thuøy, chia tuyeán thaønh nhöõng khoái nang tuyeán
goïi laø nhöõng tieåu thuøy. Töø caùc vaùch gian tieåu thuøy coù nhöõng sôïi lieân keát taùch ra ñeå ñi ñeán
bọc ngoaøi nang tuyeán. Tuyeán nöôùc boït laø tuyeán pha trong ñoù thaønh phaàn tieát nöôùc chieám ña
soá.

Vaät kính x40

Phaàn cheá tieát phaân bieät 3 loaïi nang tuyeán:
- Nang nöôùc: laø nhöõng tuùi nhoû caét ngang, coù loøng heïp, thaønh daøy, nhuoäm maøu base. Teá baøo
cheá tieát hình thaùp, nhaân troøn naèm gaàn cöïc ñaùy . Teá baøo cô bieåu moâ nhaän bieát ñöôïc nhôø hình
aûnh nhaân deït, ñaäm, naèm aùp saùt phía ngoaøi nang tuyeán.
- Nang nhaày: laø nhöõng tuùi nhoû coù loøng roäng, thaønh moûng hôn nang nöôùc. Teáù baøo cheá tieát coù
nhaân hôi deït, naèm saùt cöïc ñaùy teá baøo, baøo töông saùng maøu
- Nang pha: laø nhöõng nang tuyeán coù 2 phaàn cheá tieát, phaàn tieát nhaày saùng maøu (gioáng nang
nhaày), phaàn tieát nöôùc ñaäm maøu (gioáng nang nöôùc) taïo thaønh lieàm Gianuzzi

36
Phaàn baøi xuaát: Phaân bieät 3 loaïi oáng baøi xuaát
- OÁng baøi xuaát trong tieåu thuøy: laø oáng nhoû nhaát naèm trong tieåu thuøy, loøng oáng nhoû thaønh oáng
laø bieåu moâ vuoâng ñôn
- OÁng vaân coù nhieàu trong tuyeán nöôùc boït, loøng oáng roäng, ñeàu thaønh oáng laø bieåu moâ vuoâng
hoaëc truï ñôn, ôû maët ñaùy teá baøo coù vaân.
- OÁng baøi xuaát gian tieåu thuøy laø nhöõng oáng töông ñoái lôùn naèm ôû vaùch gian tieåu thuøy. Loøng
oáng roäng, thaønh oáng ñöôïc taïo bôûi bieåu moâ truï ñôn hoaëc truï taàng goàm vaøi haøng teá baøo.

37
38
2. TIEÂU BAÛN TUÏY
Muïc tieâu
Nhaän dieän: - Nang cheá tieát, teá baøo trung taâm nang tuyeán
- OÁng baøi xuaát trong vaø gian tieåu thuøy
- Tieåu ñaûo Langerhans

Vaät kính x4 vaø x10:

Tuyeán tuïy goàm coù phaàn ngoaïi tieát vaø phaàn noäi tieát. Phaàn ngoaïi tieát laø caùc tuùi nhoû caét
ngang chieám soá löôïng nhieàu naèm trong tieåu thuøy. Phaàn noäi tieát laø nhöõng khoái nhoû teá baøo goïi
laø tieåu ñaûo Langerhans cuõng naèm trong tieåu thuøy, raûi raùc giöõa ñaùm nang tuyeán.

Vaät kính x40:

Tuïy ngoaïi tieát: goàm nhöõng nang tuyeán vaø oáng baøi xuaát
- Nhöõng nang cheá tieát coù hình caàu hay hình oáng ngaén, loøng heïp, thaønh daøy caáu taïo töø nhöõng
teá baøo cheá tieát hình thaùp baét maøu base khaù ñaäm. Ñaëc bieät ôû cöïc ngoïn caùc teá baøo cheá tieát coù
nhöõng teá baøo trung taâm nang tuyeán vôùi nhaân nhuoäm maøu base, baøo töông saùng maøu. Ñaây laø
ñaëc ñieåm quan troïng ñeå nhaän daïng tieâu baûn tuïy vaø phaân bieät nang cheá tieát cuûa tuïy vôùi nang
cheá tieát cuûa tuyeán nöôùc boït.

39
 - Phaàn baøi xuaát: OÁng baøi xuaát trong tieåu thuøy nhoû, thaønh laø bieåu moâ vuoâng ñôn, oáng baøi
xuaát gian tieåu thuøy coù loøng roäng, thaønh laø bieåu moâ vuoâng hoaëc truï ñôn.

Tuïy noäi tieát (Tieåu ñaûo Langerhans): goàm nhöõng ñaùm ít nhuoäm maøu hôn so vôùi phaàn tuïy
ngoaïi tieát. Tuïy noäi tieát coù caáu taïo tuyeán kieåu löôùi.

3. TIEÂU BAÛN GAN

Muïc tieâu
Nhaän dieän: - Tieåu thuøy gan: tónh maïch trung taâm, beø Remark,
mao maïch nan hoa, teá baøo Kupffer
- Khoaûng cöûa: oáng maät, tónh maïch cöûa, ñoäng maïch gan

Vaät kính x4 vaø x10:

Gan ñöôïc chia laøm nhieàu thuøy. Baát kyø thuøy naøo cuõng ñöôïc taïo thaønh bôûi nhöõng khoái
nhoû coù caáu truùc ñieån hình goïi laø nhöõng tieåu thuøy. Moãi tieåu thuøy ñöôïc coi laø moät ñôn vò cuûa
gan. Tieâu baûn ta ñang quan saùt laø gan lôïn, caùc tieåu thuøy gan ñöôïc phaân ñònh moät caùch roõ raøng
nhôø moät lôùp moâ lieân keát bao xung quanh. ÔÛ gan ngöôøi khoù phaân bieät hình aûnh ña dieän cuûa

40
tieåu thuøy gan vì daûi lieân keát quanh tieåu thuøy khoâng phaùt trieån. Khoaûng cöûa laø phaàn moâ lieân
keát ngoaøi tieåu thuøy coù chöùa boä ba ñoäng maïch gan, tónh maïch cöûa vaø oáng maät.

Vaät kính x40:

Yeâu caàu quan saùt caáu taïo cuûa tieåu thuøy gan vaø khoaûng cöûa.
Tieåu thuøy gan: Nhaän dieän ñöôïc 3 thaønh phaàn:
- Tónh maïch trung taâm tieåu thuøy laø nhöõng tónh maïch khaù lôùn naèm giöõa tieåu thuøy , ngoaøi lôùp
teá baøo noäi moâ, xung quanh coøn coù moâ lieân keát.
- Mao maïch nan hoa laø caùc mao maïch kieåu xoang (nhöõng khe saùng) chaïy töø ngoaïi vi tieåu
thuøy höôùng taäp trung vaøo tónh maïch trung taâm, naèm xen giöõa caùc beø Remark. ÔÛ thaønh
mao maïch nan hoa ta coù theå phaân bieät teá baøo noäi moâ, (nhaân deït coù maøu base ñaäm, naèm
saùt beø Remark) vaø teá baøo Kupffer coù nhaân ñaäm nhöng loài haún vaøo loøng mao maïch.
- Beø Remark laø nhöõng daây teá baøo gan coù xu höôùng chaïy töø ngoaïi vi vaøo trung taâm tieåu
thuøy gan. Moãi teá baøo gan coù hình ña dieän, moät hoaëc vaøi nhaân troøn naèm ôû giöõa , chöùa moät
hay nhieàu haïch nhaân to.

41
Khoaûng cöûa: Phaân bieät ñöôïc ñoäng maïch gan, tónh maïch cöûa vaø oáng maät.
- Ñoäng maïch gan coù thaønh khaù daøy, loøng troøn ñeàu, ñoâi khi coù theå phaân bieät ñöôïc maøng chun
trong cuûa ñoäng maïch gan.
- Tónh maïch cöûa laø oáng lôùn, loøng raát roäng nhöng thaønh laïi moûng, vaø coù caáu taïo bôûi lôùp teá baøo
noäi moâ vaø moät ít moâ xô-chun xung quanh.
- Ống maät laø oáng coù caáu taïo bieåu moâ loøng khaù roäng. Teá baøo lôïp thaønh oáng laø teá baøo bieåu moâ
truï, nhaân baét maøu base ñaäm.

42
 BAØI 11 : PHOÅI & DA

Goàm 2 tieâu baûn: - Phoåi

- Da

1. TIEÂU BAÛN PHOÅI

Muïc tieâu
- Nhaän dieän pheá quaûn gian tieåu thuøy, tieåu pheá quaûn chính thöùc, tieåu pheá quaûn taän
- Nhaän dieän tieåu pheá quaûn hoâ haáp, oáng pheá nang, tuùi pheá nang: pheá baøo I, pheá baøo II

Vaät kính x4 vaø x10:

Phoåi ñöôïc caáu taïo bôûi caùc tieåu thuøy phoåi, caùc tieåu thuøy ñöôïc ngaên caùch vôùi nhau bôûi
vaùch lieân keát goïi laø vaùch lieân keát gian tieåu thuøy. Trong tieåu thuøy coù caùc tieåu pheá quaûn, tieåu
pheá quaûn hoâ haáp, ñoäng maïch, mao maïch vaø moät soá haïch baïch huyeát coù hình oáng troøn khi laùt
caét ñi qua maët phaúng ngang; oáng pheá nang vaø pheá nang laø nhöõng tuùi hôû. Giöõa caùc pheá nang
coù moät lôùp moâ lieân keát moûng goïi laø vaùch gian pheá nang.

Vaät kính x40:

- Pheá quaûn gian tieåu thuøy laø loaïi pheá quaûn lôùn trong phoåi, loøng oáng raát roäng ít nhaên nheo.
Nieâm maïc goàm bieåu moâ truï giaû taàng coù loâng chuyeån, lôùp ñeäm coù nhieàu maïch maùu vaø nhieàu
loaïi teá baøo lieân keát, voøng cô Reissessen. Döôùi nieâm maïc goàm moâ lieân keát ngoaøi voøng cô
Reissessen, trong ñoù coù moät soá tuyeán, ngoaøi nöõa laø nhöõng mieáng suïn trong khoâng lieân tuïc.

43
- Tieåu pheá quaûn chính thöùc laø pheá quaûn khaù lôùn naèm trong tieåu thuøy phoåi. Loøng pheá quaûn
chính thöùc khaù roäng thöôøng nhaên nheo hình kheá. Nieâm maïc laø bieåu moâ truï ñôn coù loâng
chuyeån, lôùp ñeäm vaø voøng cô Reissessen. Naèm ngoaøi voøng cô Reissessen laø voû xô chun vaø
khoâng coøn veát tích cuûa suïn trong.

44
- Tieåu pheá quaûn taän: nhoû hôn tieåu pheá quaûn chính thöùc, bieåu moâ vuoâng coù loâng chuyeån, taàng
döôùi nieâm maïc coù 1 hoaëc 2 lôùp cô trôn

- Tieåu pheá quaûn hoâ haáp: bieåu moâ vuoâng coù loâng chuyeån, môû vaøo 1-2 tuùi pheá nang.

- OÁng pheá nang laø moät oáng daøi, khuùc khuyûu, thaønh ñöôïc ñaëc hieäu bôûi söï phình ra thaønh tuùi
goïi laø tuùi pheá nang vaø nhöõng pheá nang. Do ñoù khi quan saùt ta thaáy oáng pheá nang nhö laø moät
oáng coù thaønh ñöùt ñoaïn, chöùa nhieàu pheá nang.

45
- Tuùi pheá nang laø nhöõng tuùi coù kích thöôùc khaùc nhau bò caét ngang, loøng tuùi roäng vaø roãng,
thaønh tuùi moûng trong nhö moät löôùi thöa. Thaønh tuùi thöïc chaát laø 2 lôùp bieåu moâ hoâ haáp cuûa 2
pheá nang saùt nhau taïo neân, giöõa hai lôùp bieåu moâ ñoù laø vaùch gian pheá nang raát khoù thaáy döôùi
ñoä phoùng ñaïi nhoû vaø vöøa. Quan saùt kyõ döôùi ñoä phoùng ñaïi lôùn ta thaáy bieåu moâ coù hai loaïi teá
baøo: pheá baøo I laø nhöõng teá baøo deït chieám ña soá, vuøng trung taâm cuûa teá baøo phình leân vaø
chöùa nhaân deït; pheá baøo II laø nhöõng teá baøo hình caàu lôùn, ñôn ñoäc hay naèm thaønh töøng ñaùm 2 -
3 teá baøo loài vaøo trong loøng pheá nang.

2. TIEÂU BAÛN DA

Muïc tieâu
Nhaän dieän lôùp bieåu bì: phaân bieät 5 lôùp bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa
Nhaän dieän chaân bì: tieåu theå Meissner, tieåu caàu moà hoâi, oáng baøi xuaát moà hoâi
Nhaän dieän haï bì: tieåu theå Pacini

Vaät kính x4:

Phaàn lôïp treân beà maët laø bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa cuûa da. Bieåu moâ naøy daøy, thöôøng coù nhöõng
nhuù loõm vaøo lôùp moâ lieân keát beân döôùi. Phaàn moâ lieân keát ñöôïc chia thaønh lôùp chaân bì vaø haï bì
cuûa da coù nhieàu thaønh phaàn maø ta seõ laàn löôït nhaän daïng trong baøi thöïc taäp naøy.

46
Vaät kính x10:
Phaân bieät ñöôïc 5 lôùp cuûa bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa bao goàm:

- Lôùp sinh saûn goàm moät lôùp teá baøo vuoâng hay truï thaáp, töïa treân maøng ñaùy.
- Lôùp gai (lôùp Malpighi) goàm nhieàu haøng teá baøo ña dieän, nhaân teá baøo lôùp naøy troøn naèm
giöõa teá baøo vaø ít baét maøu base. Khi chuyeån sang vaät kính x40 thaáy coù ‘gai’ noái giöõa caùc
teá baøo laân caän vôùi nhau.
- Lôùp haït naèm noâng hôn lôùp gai, goàm vai haøng teá baøo hình thoi, trong baøo töông coù nhieàu
haït keratohyalin baét maøu base ñaäm. Khi xem ôû vaät kính x40 seõ thaáy caùc haït roõ hôn.
- Lôùp boùng laø lôùp moûng treân lôùp haït, teá baøo bò thoaùi hoùa vaø khoâng theå phaân bieät ñöôïc.
Toaøn boä lôùp boùng hoaëc baét maøu vaøng cam hoaëc khoâng baét maøu.
- Lôùp söøng laø lôùp ngoaøi cuøng, caùc teá baøo ñaõ thoaùi hoùa, maát nhaân, taïo thaønh nhöõng laù söøng
choàng chaát leân nhau, ñoâi choã coù hieän töôïng bong söøng.
Chaân bì laø moâ lieân keát goàm hai lôùp: lôùp nhuù chaân bì vaø lôùp chaân bì thaät söï.
- Lôùp nhuù chaân bì naèm saùt bieåu bì, moâ lieân keát ñoäi bieåu bì taïo thaønh caùc nhuù. ÔÛ ñaây teá baøo
lieân keát thöa thôùt, chaát caên baûn nhieàu. Trong caùc nhuù chaân bì coù caùc tieåu theå thaàn kinh
Meissner laø nhöõng khoái baàu duïc coù teá baøo xeáp ngang.

- Lôùp chaân bì thaät söï laø lôùp moâ lieân keát neùn chaët, nhieàu sôïi collagen taïo thaønh boù baét maøu
xanh, xen giöõa laø caùc teá baøo sôïi. Trong lôùp naøy coù theå thaáy maïch maùu caùc côõ, oáng baøi
xuaát tuyeán moà hoâi.

47
Haï bì laø lôùp moâ lieân keát coù nhieàu tieåu thuøy môõ vaø tuyeán moà hoâi (ñaïi dieän laø nhöõng tieåu caàu
moà hoâi). Tieåu caàu moà hoâi laø moät ñaùm oáng bò caét ngang, trong ñoù phaân bieät ñöôïc phaàn cheá tieát
(loøng oáng khaù roäng, thaønh laø bieåu moâ vuoâng ñôn saùng maøu), vaø phaàn baøi xuaát (loøng oáng heïp
hôn, thaønh laø bieåu moâ vuoâng taàng coù hai haøng teá baøo neân nhaän thaáy ñaäm maøu hôn phaàn cheá
tieát). Ngoaøi ra trong haï bì coøn thaáy nhöõng tieåu theå thaàn kinh Pacini. Ñoù laø nhöõng caáu truùc
goàm nhieàu laù ñoàng taâm (gioáng cuû haønh caét ngang) vôùi caùc teá baøo deït gioáng teá baøo noäi moâ
xen keõ.

48
 Baøi 12 : CƠ QUAN SINH DUÏC NAM vaø NÖÕ

Goàm 2 tieâu baûn: - Tinh hoaøn - OÁng maøo tinh

- Buoàng tröùng - Voøi tröùng

1. TIEÂU BAÛN TINH HOAØN

Muïc tieâu
- Nhaän dieän oáng sinh tinh, oáng maøo tinh vaø tuyeán keõ (teá baøo Leydig)
- Phaân bieät teá baøo doøng tinh: tinh nguyeân baøo, tinh baøo, tieàn tinh truøng
- Xaùc ñònh teá baøo Sertoli

Vaät kính x4 vaø vaät kính x10:

Trong tieâu baûn naøy ta quan saùt caáu taïo oáng sinh tinh, oán g maøo tinh vaø tuyeán keõ:
- OÁng sinh tinh laø nhöõng oáng troøn, baàu duïc hoaëc cong queo vôùi caùc kích thöôùc khaùc nhau.
Thaønh oáng caáu taïo bôûi moät voû xô boïc ngoaøi moät bieåu moâ ñaëc bieät goïi laø bieåu moâ tinh. Bieåu
moâ naøy ngaên caùch vôùi voû xô bôûi maøng ñaùy.

49
Vaät kính x40:
Quan saùt oáng sinh tinh ta thaáy thaønh oáng goàm hai loaïi teá baøo:
- Teá baøo Sertoli coù nhaân lôùn, hình tam giaùc hoaëc troøn, ít nhuoäm maøu hôn teá baøo doøng tinh,
trong nhaân thöôøng coù 1 - 2 haït nhaân. Baøo töông teá baøo Sertoli khoâng phaân bieät ñöôïc. Teá baøo
Sertoli thöôøng naèm cuøng haøng vôùi tinh nguyeân baøo.
- Teá baøo doøng tinh: goàm coù tinh nguyeân baøo, tinh baøo, tieàn tinh truøng vaø tinh truøng:
 Tinh nguyeân baøo coù nhaân troøn nhoû, baét maøu tím raát ñaäm (thöôøng laø ñaäm ñaëc khoâng phaân
bieät chaát nhieãm saéc) vaø naèm raûi raùc thaønh moät haøng saùt maøng ñaùy.
 Tinh baøo: (khoâng caàn phaân bieät tinh baøo I
vaø tinh baøo II) coù nhaân troøn, lôùn, baét
maøu tím xuø xì, naèm saâu vaøo phía trong.
 Tieàn tinh truøng laø nhöõng teá baøo coù nhaân
troøn, nhoû, nhuoäm maøu nhaït vaø khaù mòn,
naèm saâu trong loøng oáng sinh tinh.
 Tinh truøng deã nhaän bieát vì ñaàu tinh
truøng coù hình daáu phaåy, maøu tím ñaäm,
ñuoâi tinh truøng thöôøng beát vaøo nhau taïo
thaønh nhöõng veát maøu hoàng höôùng vaøo
loøng oáng.
Tuyeán keõ coù caùc teá baøo cheá tieát (teá baøo
Leydig) khaù lôùn hình ña dieän, nhaân troøn nhuoäm maøu nhaït, baøo töông öa axit.

2. TIEÂU BAÛN MAØO TINH

Muïc tieâu: Nhaän daïng caùc oáng daãn tinh: oáng thaúng, löôùi tinh hoaøn, oáng ra, oáng maøo tinh
 OÁng thaúng:
 Löôùi tinh hoaøn
 OÁng ra: bieåu moâ truï ñôn coù loâng chuyeån, beân ngoaøi coù moät lôùp cô trôn moûng.
 OÁng maøo tinh: bieåu moâ truï giaû taàng coù loâng chuyeån, beân ngoaøi coù moät lôùp cô trôn
moûng.

50
3. TIEÂU BAÛN BUOÀNG TRÖÙNG

Muïc tieâu
- Nhaän dieän bieåu moâ vuoâng ñôn boïc maët ngoaøi buoàng tröùng
- Phaân bieät nang tröùng nguyeân thuûy, sô caáp, thöù caáp ñaëc vaø thöù caáp coù hoác

Vaät kính x4:

Caàn phaân bieät vuøng voû vaø vuøng tuûy cuûa buoàng tröùng. Vuøng voû laø vuøng töông ñoái ñaäm
ñaëc taäp trung nhieàu nang tröùng vôùi moâ lieân keát xung quanh. Vuøng tuûy naèm ôû giöõa buoàng
tröùng, trong ñoù coù nhieà u maïch maùu loø xo, maïch baïch huyeát, moät ít cô trôn vaø coù theå gaëp
nhöõng nhaùnh thaàn kinh.

Vaät kính x10:

Phaân tích vuøng voû buoàng tröùng ôû vaät kính naøy ta laàn löôït nhaän dieän ñöôïc caùc caáu truùc:
Boïc maët ngoaøi buoàng tröùng laø bieåu moâ vuoâng ñôn. Maøng traéng naèm döôùi bieåu moâ, laø moâ lieân
keát khoâng coù giôùi haïn roõ reät. Lôùp ñeäm voû laø lôùp moâ lieân keát naèm döôùi maøng traéng chöùa nhieàu
nang tröùng tieán trieån ôû nhöõng giai ñoaïn khaùc nhau:
- Nang tröùng nguyeân thuûy raát nhieàu, nhoû nhaát, naèm saùt vuøng maøng traéng ñoù laø nhöõng hình
troøn ñöôïc boïc bôûi moät haøng teá baøo nang deït. Giöõa noaõn vaø haøng teá baøo nang chöa xuaát
hieän maøng trong suoát.

51
 - Nang tröùng sô caáp lôùn hôn nang tröùng nguyeân thuûy, boïc phía ngoaøi noaõn laø moät haøng teá
baøo nang vuoâng.

- Nang tröùng thöù caáp ñaëc (nang tröùng ñaëc) coù kích thöôùc lôùn hôn hai loaïi nang treân, coù noaõn
to hôn vaø teá baøo nang coù nhieàu haøng, nhöng giöõa khoái teá baøo nang chöa xuaát hieän hoác.
- Nang tröùng thöù caáp coù hoác coù kích thöôùc lôùn, coù maøng trong suoát vaø giöõa khoái teá baøo nang
nhieàu haøng ñaõ xuaát hieän hoác nang tröùng. Caàn chuù yù laø soá löôïng caùc hoác vaø kích thöôùc cuûa
chuùng khaùc nhau. Treân tieâu baûn coù theå coù moät soá nang tröùng khoâng chöùa noaõn.

52
4. TIEÂU BAÛN VOØI TRÖÙNG
Muïc tieâu: Nhaän dieân ñöôïc voøi töû cung (voøi tröùng).
Caáu taïo goàm taàng nieâm maïc, taàøng cô vaø taàng voû ngoaøi.
Taàøng nieâm maïc: bieåu moâ truï ñôn coù loâng chuyeån ñieån hình vaø moät loaïi teá baøo khoâng coù loâng
chuyeån nhöng coù nhieàu vi nhung mao khoâng ñeàu.
Taàng cô: trong voøng, ngoaøi doïc.

53
 Baøi 12 : CÔ QUAN TIEÁT NIEÄU

Goàm 2 tieâu baûn: - Thaän

- Baøng quang
1. TIEÂU BAÛN THAÄN

Muïc tieâu
- Nhaän dieän vuøng voû vôùi tieåu caàu thaän, oáng löôïn gaàn, oáng löôïn xa
- Nhaän dieän vuøng tuûy vôùi caùc oáng thaän, nhaän bieát oáng goùp
- Nhaän dieän ñöôïc caùc phöùc hôïp caän tieåu caàu: veát ñaëc, teá baøo caän maïch

Vaät kính x4 vaø x10:

Nhìn bao quaùt treân tieâu baûn thaän ta coù theå nhaän thaáy hai phaàn khaùc bieät: moät phaàn
ñaäm maøu chöùa nhieàu tieåu caàu thaän (caáu truùc hình caàu coù khe saùng xung quanh) ñoù laø phaàn
voû, coøn phaàn kia nhuoäm maøu nhaït hôn vaø khoâng coù tieåu caàu thaän, ñoù laø phaàn tuûy cuûa thaän.
Phaàn voû caàn quan saùt tieåu caàu thaän, oáng löôïn gaàn, oáng löôïn xa. Phaàn tuûy goàm thaùp Ferrein
vaø thaùp Malpighi. Thaùp Ferrein laø nhöõng boù oáng, hoaëc caét doïc, hoaëc caét ngang, naèm xen
trong vuøng voû. Thaùp Malpighi chieám phaàn khaù roäng trong tieâu baûn, nhuoäm maøu nhaït hôn
vuøng voû, chöùa quai henle nhaùnh xuoáng, nhaùnh leân, oáng goùp.

54
Vaät kính x40:
Khi quan saùt vuøng voû ôû vaät kính naøy ta nhaän dieän ñöôïc caùc caáu truùc sau:
- Tieåu caàu thaän laø nhöõng khoái troøn ôû giöõa coù moät chuøm nhaân teá baøo baét maøu ñaäm, xung
quanh ñaùm nhaân ñoù coù moät khe saù ng. Ta phaân bieät:
 Chuøm mao maïch Malpighi laø ñaùm nhaân naèm giöõa, ôû ñaáy khoâng theå phaân bieät ñöôïc
caáu truùc mao maïch.
 Bao Bowman goàm 2 laù, laù trong dính vaøo chuøm mao maïch Malpighi neân khoâng theå
phaân bieät ñöôïc, laù ngoaøi laø lôùp bieåu moâ laùt ñôn bao toaøn boä tieåu caàu thaän.
 Khoang Bowman chính laø khe saùng bao quanh chuøm mao maïch Malpighi.

- Ống löôïn gaàn laø nhöõng oáng caét ngang, coù nhieàu xung quanh tieåu caàu thaän, loøng oáng töông
ñoái heïp thaønh oáng daøy vaø nhuoäm maøu ñaäm, do 5 - 6 teá baøo hình thaùp taïo neân.
- Ống löôïn xa naèm xen keõ oáng löôïn gaàn, nhöng ta coù theå phaâ n bieät ñöôïc nhôø chuùng coù caáu
taïo khaùc vôùi loøng oáng roäng hôn, thaønh oáng moûng hôn vaø ít nhuoäm maøu hôn, bieåu moâ thaønh
oáng thöôøng laø bieåu moâ vuoâng ñôn hoaëc truï thaáp.

55
- Veát ñaëc laø phaàn oáng löôïn xa naèm keïp giöõa 2 ñoäng maïch tieåu caàu thaän coù nhieàu nhaân teá baøo
naèm saùt nhau .
ÔÛ vuøng tuûy ta chæ caàn nhaän dieän ñöôïc oáng goùp laø nhöõng oáng ñöôïc caáu taïo bôûi bieåu moâ
vuoâng ñôn goàm 2 loaïi teá baøo: teá baøo saùng ít nhuoäm maøu vaø teá baøo ñaäm maøu.

2. TIEÂU BAÛN BAØNG QUANG

Muïc tieâu
- Nhaän dieän caáu truùc baøng quang

Vaät kính x4 vaø x10:

Döôùi kính hieån vi quang hoïc coù ñoä phoùng ñaïi nhoû thaáy thaønh daày,bieåu moâ gaáp neáp.
Bieåu moâ baøng quang: ña daïng taàng coù teá baøo hình vôït.
Thaønh laø cô trôn coù 3 lôùp: voøng, cheùo, doïc.

56
 BAØI 14 : CÔ QUAN NOÄI TIEÁT

Goàm 2 tieâu baûn: - Tuyeán giaùp

- Tuyeán thöôïng thaän

1. TIEÂU BAÛN TUYEÁN GIAÙP

Muïc tieâu
Nhaän dieän tuyeán giaùp: nang giaùp (chaát keo giaùp), teá baøo nang, teá baøo caän nang

Vaät kính x4 vaø x10:

ÔÛ vaät kính naøy ta thaáy nhöõng oáng
troøn, roäng laø caùc tuùi tuyeán giaùp hay coøn
goïi laø nang giaùp, beân trong moät soá nang
giaùp coù chöùa chaát keo giaùp baét maøu
acide. ÔÛ phaàn ngoaïi vi loøng tuùi, giaùp vôùi
thaønh tuùi, coù nhöõng hoác khoâng nhuoäm
maøu, ñoù laø nhöõng khoâng baøo taùi haáp thuï.
Xen keõ caùc nang giaùp laø moâ lieân keát
moûng chöùa mao maïch.
Vaät kính x40:
Nang giaùp laø nhöõng tuùi troøn, thaønh tuùi laø bieåu moâ vuoâng ñôn goàm 2 loaïi teá baøo:
- Teá baøo nang chieám ña soá, taïo thaønh moät lôùp töïa treân maøng ñaùy, nhaân teá baøo coù daïng
hình caàu naèm ôû trung taâm.
- Teá baøo caän nang lôùn hôn vaø nhuoäm maøu hôn so vôùi teá baøo nang tuyeán. Chuùng naèm trong
maøng ñaùy nhöng cöïc ngoïn khoâng bao giôø tieáp xuùc vôùi chaát keo.

57
2. TIEÂU BAÛN TUYEÁN THÖÔÏNG THAÄN

Muïc tieâu
- Nhaän dieän vuøng voû vaø vuøng tuûy cuûa tuyeán thöôïng thaän
- Phaân bieät lôùp cung, lôùp boù, lôùp löôùi ôû vuøng voû

Vaät kính x4:

Thöôïng thaän voû laø phaàn daøy
boïc xung quanh, nhuoäm maøu khaù
ñaäm. Thöôïng thaän tuûy naèm chính giöõa
tuyeán thöôïng thaän, nhuoäm maøu nhaït
hôn. Caùc teá baøo cheá tieát khaù lôùn xeáp
vôùi nhau thaønh löôùi. Mao maïch kieåu
xoang khaù lôùn taïo thaønh nhöõng hoác
xen keõ löôùi teá baøo cheá tieát.
Vaät kính x10:
Thöôïng thaän voû coù 3 lôùp:
- Lôùp cung naèm saùt voû xô, goàm
nhöõng teá baøo ña dieän noái vôùi
nhau vaø taïo thaønh nhöõng cung
höôùng veà voû xô.
- Lôùp boù noái tieáp lôùp cung, daøy hôn
lôùp cung. Trong lôùp naøy, caùc teá baøo tuyeán noái vôùi nhau thaønh daõy vaø caùc teá baøo ñoù chaïy
song song vôùi nhau nhöng vuoâng goác vôùi beà maët tuyeán. Xen keõ giöõa caù c daây teá baøo cheá
tieát laø moâ lieân keát vaø mao maïch. Teá baøo coù nhieàu lipit neân saùng maøu.
- Lôùp löôùi naèm giaùp vôùi thöôïng thaän tuûy, caùc teá baøo cheá tieát nhoû, nhuoäm maøu khaù ñaäm
vaø xeáp vôùi nhau thaønh löôùi.

58
59
CAÙC NOÄI DUNG CAÀN LÖU YÙ Xem laïi caùc muïc tieâu
 OÂn laïi caùc tieâu baûn ñaõ hoïc:

1. Khí quaûn – thöïc quaûn

2. Da ñaàu ngoùn tay
3. Hoång traøng - hoài traøng
4. Pheát maùu ngoaïi vi
5. Löôõi
6. Cô tim
7. Thöïc quaûn
8. Daï daøy
9. Tuïy taïng
10. Gan
11. Phoåi
12. Tinh hoaøn
13. Buoàng tröùng
14. Thaän

60