TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA TP.

HCM
KHOA CÔ KHÍ
BAN GIAÛNG DAÏY THÖÏC HAØNH


KYÕ THUAÄT BAØO – XOÏC

GVGD: HUYØNH CAÛNH THAØNH

I. MÔÛ ÑAÀU
II. THIEÁT BÒ
III. DUÏNG CUÏ
IV. CAÙC PPHAÙP GAÙ ÑAËT
V. ÑIEÀU CHÆNH MAÙY BAØO
VI. KYÕ THUAÄT GIA COÂNG VAØI BEÀ MAËT ÑIEÅN HÌNH
VII. AN TOAØN LAO ÑOÄNG (Tröôùc – trong vaø sau khi vaän haønh)
I. MÔÛ ÑAÀU
1. PHÖÔNG PHAÙP GIA COÂNG
(Khaùi nieäm – Phaân tích chuyeån ñoäng)
2. KHAÛ NAÊNG COÂNG NGHEÄ

II. THIEÁT BÒ
1. PHAÂN LOAÏI
(Baøo caàn – baøo giöôøng – maùy xoïc)
2. KEÁT CAÁU CÔ BAÛN
(Baøo caàn # baøo ngang)

III. DUÏNG CUÏ

1. DUÏNG CUÏ GAÙ ÑAËT
2. DUÏNG CUÏ CAÉT GOÏT

IV. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GAÙ ÑAËT

1. PHÖÔNG PHAÙP GAÙ PHOÂI TRÖÏC TIEÁP TREÂN BAØN MAÙY
2. PHÖÔNG PHAÙP GAÙ CHI TIEÁT THOÂNG QUA ÑOÀ GAÙ
3. PHÖÔNG PHAÙP GAÙ DAO

V. ÑIEÀU CHÆNH MAÙY BAØO

1. HAØNH TRÌNH KEÙP (HTK)
2. CHIEÀU DAØI CUÛA HTK
3. TAÂM CUÛA HTK
4. VAÄN TOÁC CUÛA DAO

VI. KYÕ THUAÄT GIA COÂNG VAØI BEÀ MAËT ÑIEÅN HÌNH

VII. AN TOAØN LAO ÑOÄNG (Tröôùc – trong vaø sau khi vaän haønh)
 I. MÔÛ ÑAÀU

1. PHÖÔNG PHAÙP GIA COÂNG TREÂN MAÙY BAØO VAØ XOÏC

Khaùi nieäm veà phöông phaùp gia coâng baøo vaø xoïc

gia coâng caét goït coù phoi

phoâi chi tieát(saûn phaåm)
chuyeån ñoäng tònh tieán khöù hoài
cuûa dao hay phoâi

- Maùy baøo vaø maùy xoïc laø loaïi maùy caét kim loaïi coù chuyeån
ñoäng (cuûa dao hoaëc phoâi) tònh tieán khöù hoài.
- Baøo vaø xoïc laø phöông phaùp gia coâng thöôøng ñöôïc duøng roäng
raõi trong saûn xuaát ñôn chieác hoaëc saûn xuaát loaït nhoû. Phöông
phaùp baøo vaø xoïc ñaëc bieät thích hôïp trong tröôøng hôïp caàn gia
coâng caùc chi tieát coù chieàu daøi töông ñoái lôùn vaø chieàu roäng
töông ñoái nhoû.
- Caùc coâng vieäc thöïc hieän trong maùy baøo vaø xoïc thöôøng khoâng
caàn ñeán ñoà gaù vaø caùc loaïi dao caét phöùc taïp nhö khi thöïc hieän
treân caùc maùy khaùc.

Phaân tích chuyeån ñoäng treân maùy baøo vaø xoïc

- Chuyeån ñoäng taïo hình treân maùy baøo vaø xoïc:

+ Chuyeån ñoäng chính: chuyeån ñoäng tònh tieán thaúng ñi vaø veà cuûa
dao (maùy baøo caàn, maùy xoïc) hoaëc cuûa phoâi (maùy baøo giöôøng).
+ Chuyeån ñoäng chaïy dao: Chuyeån ñoäng thaúng khoâng lieân tuïc do
phoâi thöïc hieän (maùy baøo caàn, maùy xoïc) hoaëc do dao thöïc hieän
(maùy baøo giöôøng). Rieâng treân maùy baøo caàn chuyeån ñoäng chaïy
dao coøn coù theå ñöôïc thöïc hieän do dao chuyeån ñoäng thaúng, coù tính
caùch giaùn ñoaïn nhôø phaàn daãn tröôït ñöôïc cheá taïo treân oå gaù dao.
 Maùy Baøo caàn Baøo giöôøng Xoïc
CÑ taïo hình (Baøo ngang) (Baøo doïc) (Baøo ñöùng)
Chuyeån ñoäng chính dao phoâi dao
Chuyeån ñoäng chaïy dao phoâi dao phoâi

2. KHAÛ NAÊNG COÂNG NGHEÄ

- Maùy baøo coù khaû naêng gia coâng caùc maët ngang, ñöùng, nghieâng,
maët phaúng coù baäc. Ngoaøi ra maùy coøn coù theå gia coâng caét ñöùt, caét
nhöõng raõnh thaúng coù nhieàu hình daïng khaùc nhau nhö raõnh ñuoâi eùn
(moäng tröôït ñuoâi eùn) raõnh chöõ T. Trong vaøi tröôøng hôïp ñaëc bieät baøo
coù theå gia coâng nhöõng raõnh ñònh hình, gia coâng moät soá baùnh raêng
thaúng vôùi moâñun raêng töông ñoái lôùn vôùi yeâu caàu ñoä chính xaùc proâfin
raêng khoâng cao, gia coâng caùc truïc then hoa v…v…
- Maùy xoïc coù khaû naêng gia coâng caùc maët phaúng, maët ñònh hình,
caùc raõnh beân trong loã nhö raõnh then, raõnh then hoa.
Phöông phaùp baøo coù theå gia coâng thoâ vaø gia coâng tinh. Vôùi dao
baøo tinh roäng baûn coù theå gia coâng laàn cuoái ñaït ñoä chính xaùc vaø ñoä
nhaün boùng cao.
Chaát löôïng gia coâng cuûa phöông phaùp baøo ñöôïc trình baøy trong
baûng döôùi ñaây:

Daïng baøo Baøo thoâ Baøo tinh Baøo tinh moûng

Ñoä chính xaùc Caáp 13 – 12 Caáp 8 -7 Caáp 7 – 6
Ñoä nhaün Rz ( m ) 80 - -
boùng Ra ( m ) - 2.5 1.25 – 0.63
II. THIEÁT BÒ

1. PHAÂN LOAÏI

- Maùy baøo caàn (maùy baøo ngang):

Maùy baøo caàn laø loaïi maùy baøo thoâng duïng nhaát duøng ñeå gia coâng
nhöõng chi tieát coù kích thöôùc khoâng quaù lôùn.
Maùy baøo caàn coù chuyeån ñoäng chính laø chuyeån ñoäng thaúng ñi veà
do dao baøo thöïc hieän, chuyeån ñoäng chaïy dao laø chuyeån ñoäng khoâng
lieân tuïc do phoâi thöïc hieän.

Hình. Maùy baøo caàn

 - Maùy baøo giuôøng (maùy baøo doïc):
Maùy baøo giöôøng laø loaïi maùy baøo duøng ñeå gia coâng nhöõng chi tieát lôùn vaø
naëng nhö ñeá maùy, thaân maùy, baêng maùy tieän v…v… Maùy baøo giöôøng thöôøng
ñöôïc söû duïng trong caùc xí nghieäp cô khí cheá taïo maùy lôùn vaø naëng.
Maùy baøo giöôøng coù chuyeån ñoäng chính laø chuyeån ñoäng thaúng ñi veà do
dao baøo thöïc hieän, chuyeån ñoäng chaïy dao do dao thöôïc hieän.
Maùy baøo giöôøng coù theå chia laøm hai loaïi: maùy baøo giöôøng moät loaït truï
ñöùng vaø maùy baøo giöôøng hai truï ñöùng.

a. Hình. Maùy baøo giöôøng 1 coång b. Hình. Maùy baøo giöôøng 2 coång

Ñeå naêng suaát ñöôïc naâng cao maùy baøo giöôøng ñöôïc trang bò töø
hai ñeán boán oå gaù dao . Khi maùy hoaït ñoäng dao baøo gaù treân caùc oå
dao naøy coù theå tham gia caét ñoàng thôøi.

- Maùy xoïc (maùy baøo ñöùng):

Maùy xoïc laø loaïi maùy duøng ñeå gia coâng caùc maët phaúng, maët ñònh
hình caùc raõnh trong vaø ngoaøi, caùc raõnh then, then hoa v…v…
Maùy xoïc coù chuyeån ñoäng chính laø chuyeån ñoäng thaúng ñi veà cuûa
dao xoïc theo phöông thaúng ñöùng, chuyeån ñoäng chaïy dao laø chuyeån
ñoäng khoâng lieân tuïc do phoâi thöïc hieän.
 Hình. Maùy xoïc

2. KEÁT CAÁU CÔ BAÛN CUÛA MAÙY BAØO CAÀN

1. Caùc boä phaän chính:

Boä phaän cô baûn cuûa maùy laø thaân maùy beân treân coù soáng tröôït
(moäng ñuoâi eùn) ñeå ñaàu baøo tònh tieán ñi vaø veà (chuyeån ñoäng chính
cuûa maùy baøo). Ñaàu baøo mang oå gaù dao ñeå laép dao baøo.
Thaân maùy coù daïng hoäp ñöôïc ñöùc baèng gang. ÔÛ maët ngoaøi vaø
phía tröôùc cuûa thaân maùy coù nhöõng soùng tröôït phaúng ñeå höôùng daãn
chuyeån ñoäng tröôït cuûa baøn maùy (chuyeån ñoäng chaïy dao). Beân trong
thaân maùy coù hoäp toác ñoä vaø cô caáu culít.
Baøn maùy baøo tònh tieán theo hai phöông thaúng ñöùng vaø ngang
nhôø caùc soáng tröôït daãn höôùng treân phaàn tröôùc cuûa thaân maùy.
Chuyeån ñoâng cuûa baøn maùy ñöôïc thöïc hieän nhôø cô caáu vít – me –
ñai oác (truyeàn ñoäng vít – ñai oác).
 Giaù ñôõ baøn maùy taêng cöôøng ñoä cöùng vöng cuûa baøn maùy.
Phoâi ñöôïc gaù treân baøn maùy vaø ñöôïc keïp chaët nhôø bu loâng laép
vaøo caùc raõnh T treân baøn maùy.
Chuyeån ñoäng chính ñi veà cuûa ñaàu baøo ñöôïc thöïc hieän töø ñoäng cô
ñieän, qua hoäp toác ñoä vaø cô caáu cu lít.
Ngoaøi phöông phaùp chuyeån ñoäng treân ôû moät soá maùy baøo ñaàu
baøo thöïc hieän chuyeån ñoäng chính ñi veà baèng cô caáu thuûy löïc.

2. Cô caáu culít:

Cô caáu culít goàm baùnh raêng mang choát, con tröôït vaø caàn laéc
culít.
Con tröôït tröôït trong raõng cuûa caàn laéc. Ñaàu treân cuûa culit noái
khôùp vôùi con tröôït trong ñaàu baøo.
Khi baùnh raêng quay do taùc ñoäng cuûa con tröôïtcaàn laéc tröôït seõ laéc
quanh taâm cuûa con tröôït ñöôïc gaù vaøo ñeá maùy vaø truyeàn chuyeån
ñoäng tònh tieán ñi veà cho ñaàu baøo.

Hình . Cô caáu Culít trong maùy baøo caàn.

 3. Cô caáu chaïy dao:

Caùc chuyeån ñoäng chaïy dao ngang vaø ñöùng cuûa baøn maùy laø chuyeån
ñoäng giaùn ñoaïn. Chuùng ñöôïc thöïc hieän vaøo cuoái haønh trình lui veà
cuûa ñaàu baøo.
Cô caáu chaïy dao cuûa maùy baøo caàn thöôøng söû duïng cô caáu baùnh
coùc – con coùc ( xem hình )
Löôïng chaïy dao thay ñoåi nhôø ñieàu chænh soá löôïng raêng cuûa baùnh
coùc moãi khi choát ñaåy baùnh coùc.

a. Duøng cô caáu Cam b. Duøng cô caáu 4 khaâu baûn leà.

Hình . Cô caáu chaïy dao
III. DUÏNG CUÏ

* DAO BAØO

Nhö caùc loaïi dao khaùc vaät lieäu laøm dao baøo vaø dao xoïc phaûi
ñaûm baûo caùc yeâu caàu cô baûn veà ñoà cöùng, ñoä beàn cô hoïc tính chòu
nhieät tính chòu maøi moøn tính coâng ngheä.
Ngoaøi caùc yeâu caàu cô baûn treân vaät lieäu laøm dao coøn phaûi coù moät
soá tính naêng khaùc nhö ñoä daãn nhieät cao coù söùc choáng va ñaäp giaù
thaønh haï.
Hai loaïi vaät lieäu laøm dao thöôøng ñöôïc söû duïng nhaát laø theùp gioù
vaø hôïp kim cöùng.

Coù nhieàu phöông phaùp ñeå phaân loaïi dao baøo.

1 Theo caáu taïo giöõa ñaàu dao vaø thaân dao:

Dao lieàn khoái khi ñaàu dao (phaàn tham gia caét goït) vaø thaân dao
(phaàn laép treân oå gaù dao) ñöôïc cheá taïo cuøng moät loaïi vaät lieäu.
Ñeå haï giaù thaønh ngöôøi ta thöôøng cheá taïo vaät lieäu phaàn ñaàu dao
khaùc vôùi vaät lieäu phaàn thaân dao: dao chaép.
 2 Theo hình daïng thaân dao:
Trong quùa trình caét do taùc duïng cuûa löïc caét thaân dao thaúng coù
theå bò bieán daïng vaø bò uoán. Keát quûa laø beà maët ñang gia coâng bò caét
leïm laøm huït kích thöôùc cuûa chi tieát gia coâng.
Ñeå traùnh hieän töôïng treân ngöøoi ta duøng dao baøo coù thaân daøi
ñöôïc uoán cong ôû vò trí gaàn ñaàu dao. Vôùi dao coù thaân cong khi dao bò
uoán do löïc caét beà maët cuûa chi tieát seõ khoâng bò caét leïm.

3 Theo vò trí cuûa caïnh caét chính:

Döïa theo vò trí cuûa caïnh caét chính ñoái vôùi thaân dao ngöôøi ta phaân
bieät dao baøo traùi vaø dao baøo phaûi.
Döïa vaøo dao phaûi hay dao traùi höôùng tieán cuûa phoâi seõ ñöôïc choïn
thích hôïp.
4 Theo coâng duïng
Tuøy vaøo tính chaát gia coâng ngöôøi ta phaân loaïi dao baøo:
- Dao baøo thoâ (baøo phaù)
- Dao baøo tinh
- Dao baøo baäc
- Dao baøo goùc (moäng ñuoâi eùn)
- Dao baøo raõnh vaø caét ñöùt
- Dao baøo raõnh T
- Dao baøo ñònh hình
IV. PHÖÔNG PHAÙP GAÙ GAÙ ÑAËT

Phöông phaùp gaù laép chi tieát gia coâng coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán
ñoä chính xaùc vaø naêng suaát gia coâng.
Caùc yeâu caàu cô baûn cuûa vaán ñeà gaù laép phoâi treân maùy baøo:
- Chi tieát gia coâng phaûi ñöôïc keïp chaët sao cho döôùi taùc duïng cuûa
löïc caét noù khoâng bò xeâ dòch.
- Keïp chaët sao cho khoâng gaây öùng suaát dö vaø laøm bieán daïng chi
tieát gia coâng.
- Baûo ñaûm löôïng dö gia coâng ñöôïc phaân boá ñeàu.
- Thôøi gian gaù laép, keïp chaët nhanh.
Döïa vaøo keát caáu kích thöôùc chi tieát ñoä chính xaùc gia coâng vaø soá
löôïng chi tieát caàn gia coâng ngöôøi ta choïn ñöôïc phöông phaùp gaù
thích hôïp.
Nhöõng phöông phaùp gaù laép vaø keïp chaët chi tieát gia coâng cô baûn
treân maùy baøo
- Gaù chi tieát caàn gia coâng treân baøn maùy
- Gaù chi tieát caàn gia coâng nhôø moät ñoà gaù vaïn naêng nhö eâ toâ, khoái
V, eke v…v…
- Gaù chi tieát caàn gia coâng nhôø caùc ñoà gaù chuyeân duøng
V. ÑIEÀU CHÆNH MAÙY BAØO CAÀN

1 Haønh trình keùp (HTK)

Haønh trình keùp cuûa maùy baøo laø moät chu kyø ñi vaø veà cuûa dao baøo
Do ñaëc tính truyeàn ñoäng cuûa cô caáu culít – caàn laéc trong moät
haønh trình keùp vaän toác cuûa dao baøo thay ñoåi
Dao Dao
baøo baøo

Phoâi baøo

L2 Lphoâi L1

LHTK
2 Chieàu daøi cuûa haønh trình keùp (LHTK)

Khoaûng caùch giöõa hai vò trí gaàn nhaát vaø xa nhaát cuûa dao baøo laø
chieàu daøi cuûa haønh trình keùp
LHTK = l1 + Lphoâi + l2 (mm)
l1 : khoaûng chaïy khoâng cuûa dao baøo tröôùc khi caét
Lphoâi: chieàu daøi phoâi
l2 : khoaûng chaïy loá cuûa dao baøo sau khi ra khoûi phoâi

Vôùi maùy baøo caàn neân choïn

l1 ≥ H ( H laø chieàu cao cuûa thaân dao )
Thoâng thöôøng : l1 = 20 ÷ 30mm
l2 = 0.5l1
Tröôøng hôïp dao baøo hôïp kim cöùng neân choïn l1 = 50 ÷ 60 mm

3 Taâm cuûa haønh trình keùp

Sau khi ñaõ ñieàu chænh chieàu daøi haønh tình keùp haønh trình dao
baøo vaãn chöa phuû ñöôïc choïn chieàu daøi cuûa chi tieát caàn gia coâng
phaûi ñieàu chænh taâm cuûa haønh trình keùp ñeå vò trí töông quan giöõa
dao baøo vaø chi tieát caàn gia coâng phuø hôïp vôùi phaàn ñaõ trình baøy ôû
muïc treân

4 Vaän toác dao baøo

Vaän toác dao baøo ñöôïctheå hieän bôûi soá haønh trình keùp trong moät
phuùt (nHTK/phuùt )
Tuøy thuoäc vaøo vaät lieäu cuûa phoâi caàn gia coâng vaø vaät lieäu laøm
dao baøo xaùc ñònh ñöôïc vaän toác caét. Döïa theo vaän toác caét ñaõ choïn
hoaëc tính xaùc ñònh soá haønh trình keùp trong oät phuùt coù treân maùy baøo.
ÔÛ maùy baøo do vaän toác cuûa dao baøo tay ñoåi suoát haønh trình ñi vaø
veà cuûa ñaàu baøo neân vaän toác cuûa dao baøo chæ laø vaän toác trung bình.
 2LHTK  nHTK / P
VTB =
1000
* Löu yù :
Do ñaëc ñieåm truyeàn ñoäng cuûa cô caáu culít vaän toác cuûa haønh trình
laøm vieäc (chuyeån ñoäng ñi tôùi cuûa dao baøo) nhoû hôn vaän toác cuûa
haønh trình chaïy lui (chuyeån ñoäng lui veà cuûa dao baøo). Neáu goïi m laø
tæ soá vaän toác cuûa haønh trình laøm vieäc vaø haønh trình chaïy khoâng
coâng thöùc treân ñöôïc theå hieän nhö sau:
LHTK  nHTK / P (l + m)
VTB =
1000
Ngöôøi ta thöôøng choïn m = 0.75
Ngoaøi nhöõng ñoäng taùc ñieàu chænh cô baûn treân tuøy thuoäc vaøo vò trí
beà maët caàn gia coâng (maët ngang maët ñöùng, maët nghieâng… ) caàn
phaûi ñieàu chænh maët xoay gaù laép dao baøo cho thích hôïp.

VI. AN TOAØN LAO ÑOÄNG

1 Tröôùc khi laøm vieäc

* Kieåm tra toaøn boä maùy:
- Caùc boä phaän cuûa maùy coù hoaït ñoäng bình thöôøng khoâng.
- Khi chaïy khoâng maùy coù phaùt ra tieáng keâu khaùc thöôøng khoâng.
- Kieåm tra caùc ly hôïp môû, taét maùy coù hoaït ñoäng tin caây hay
khoâng.
* Söû duïng quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng, ñeo kính baûo hoä, ñaàu toùc
goïn ngaøng.
* Kieåm tra neàn xöôûng: neàn xöôûng phaûi khoâ daùo saïch seõ.

2 Trong khi laøm vieäc

- Tröôùc khi môû maùy chuù yù xem coù nguy hieåm gì cho ngöôøi chung
quanh khoâng.
- Khoâng ñöôïc ñöa tay vaøo vuøng chuyeån ñoäng cuûa ñaàu baøo vaø
khoâng tì tay leân ñaàu baøo oå gaù dao.
- Khoâng ñöôïc duøng tay gôõ dao.
 - Khoâng ñöôïc boû ñi hoaëc laøm vieäc khaùc khi maùy baøo ñang hoaït
ñoäng.
- Khoâng ñöôïc ñuøa giôõn khi maùy baøo ñang hoaït ñoäng.
- Khi phaùt hieän coù tieáng keâu khaùc thöôøng coù muøi kheùt hoaëc coù
baát kyø hoûng hoùc naøo phaûi taét maùy ngay vaøo baùo cho giaùo vieân phuï
traùch moân hoïc.

6.3 Sau khi laøm vieäc

- Taét ñieän toaøn boä maùy.
- Thu doïn duïng cuï ñoà ngheà (Thöôùc keïp dao baøo, caùc tay xieát
chìa khoaù moû leát, buùa, caùc mieáng ñeäm v…v… )
- Veä sinh toaøn boä maùy baøo vaø neàn xöôûng ôû khu vöïc ñaõ laøm vieäc.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

Caùc taøi lieäu tham khaûo ñöôïc duøng ñeå thöïc hieän phaàn baøi giaûng
1. Coâng ngheä cheá taïo maùy I – Boä moân Cheá taïo maùy- Tröôøng
ÑHBK.TPHCM
2. Maùy caét kim loaïi – Nguyeãn Ngoïc Caån – Tröôøng ÑH sö
phaïm kyõ thuaät TP.HCM
3. Nguyeân lyù caét kim loaïi–Traàn Syõ Tuùy–Nhaø XB ÑH &
THCN
4. Baøo vaø xoïc – R.B. Coâpöloáp – ngöôøi dòch Hoaøng Troïng
Thanh – nhaø XB Coâng nhaân Kyõ Thuaät Haø Noäi