Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

CHÖÔNG 2
LY HÔÏP

1. COÂNG DUÏNG, PHAÂN LOAÏI, YEÂU CAÀU

1.1. Coâng duïng

Trong heä thoáng truyeàn löïc cuûa oâtoâ, ly hôïp laø moät trong nhöõng cuïm chính, coù coâng
duïng :
- Noái ñoäng cô vôùi heä thoáng truyeàn löïc khi oâtoâ di chuyeån;
- Ngaét ñoäng cô ra khoûi heä thoáng truyeàn löïc trong tröôøng hôïp oâtoâ khôûi haønh hoaëc
chuyeån soá;
- Ñaûm baûo laø cô caáu an toaøn cho caùc chi tieát cuûa heä thoáng truyeàn löïc khi gaëp quaù
taûi nhö trong tröôøng hôïp phanh ñoät ngoät maø khoâng nhaû ly hôïp.

1.2. Phaân loaïi

1.2.1. Theo phöông phaùp truyeàn moâmen

Theo phöông phaùp truyeàn moâmen töø truïc khuyûu cuûa ñoäng cô ñeán heä thoáng truyeàn
löïc ngöôøi ta chia ly hôïp thaønh caùc loaïi sau:
- Ly hôïp ma saùt: Moâmen truyeàn ñoäng nhôø caùc beà maët ma saùt.
- Ly hôïp thuyû löïc: Moâmen truyeàn ñoäng nhôø naêng löôïng cuûa chaát loûng.
- Ly hôïp ñieän töø: Moâmen truyeàn ñoäng nhôø taùc duïng cuûa töø tröôøng nam chaâm
ñieän.
- Ly hôïp lieân hôïp: Moâmen truyeàn ñoäng baèng caùch keát hôïp hai trong caùc loaïi keå
treân.

1.2.2. Theo traïng thaùi laøm vieäc cuûa ly hôïp

Theo traïng thaùi laøm vieäc cuûa ly hôïp ngöôøi ta chia ly hôïp ra thaønh 2 loaïi sau:
- Ly hôïp thöôøng ñoùng.
- Ly hôïp thöôøng môû.

1.2.3. Theo phöông phaùp phaùt sinh löïc eùp treân ñóa eùp

Theo phöông phaùp phaùt sinh löïc eùp treân ñóa eùp ngöôøi ta chia ra caùc loaïi ly hôïp sau:
- Loaïi loø xo (loø xo ñaët xung quanh, loø xo trung taâm, loø xo ñóa);

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 32

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

- Loaïi nöûa ly taâm: Löïc eùp sinh ra ngoaøi löïc eùp cuûa loø xo coøn coù löïc ly taâm cuûa
troïng khoái phuï eùp theâm vaøo;
- Loaïi ly taâm: Ly hôïp ly taâm söû duïng löïc ly taâm ñeå taïo löïc eùp ñoùng vaø môû ly hôïp.

1.2.4. Theo phöông phaùp daãn ñoäng ly hôïp

Theo phöông phaùp daãn ñoäng ly hôïp ngöôøi ta chia ly hôïp ra thaønh caùc loaïi sau:
- Ly hôïp daãn ñoäng cô khí;
- Ly hôïp daãn ñoäng thuyû löïc;
- Ly hôïp daãn ñoäng coù cöôøng hoaù:
+ Ly hôïp daãn ñoäng cô khí cöôøng hoaù khí neùn;
+ Ly hôïp daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn.

1.3. Yeâu caàu

- Ly hôïp phaûi coù khaû naêng truyeàn heát moâmen cuûa ñoäng cô maø khoâng bò tröôït ôû
baát kyø ñieàu kieän söû duïng naøo;
- Khi ñoùng ly hôïp phaûi eâm dòu ñeå giaûm taûi troïng va ñaäp sinh ra trong caùc raêng
cuûa hoäp soá khi khôûi haønh oâtoâ vaø khi sang soá luùc oâtoâ ñang chuyeån ñoäng;
- Khi môû ly hôïp phaûi döùt khoaùt vaø nhanh choùng, taùch ñoäng cô ra khoûi heä thoáng
truyeàn löïc trong thôøi gian ngaén;
- Moâmen quaùn tính phaàn bò ñoäng cuûa ly hôïp phaûi nhoû ñeå giaûm löïc va ñaäp leân
baùnh raêng khi khôûi haønh vaø sang soá;
- Ñieàu khieån deã daøng, löïc taùc duïng leân baøn ñaïp nhoû;
- Caùc beà maët ma saùt phaûi thoaùt nhieät toát;
- Keát caáu ly hôïp phaûi ñôn giaûn, deã ñieàu chænh chaêm soùc.

2. SÔ ÑOÀ CAÁU TAÏO VAØ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA LY HÔÏP

Ñoái vôùi heä thoáng ly hôïp, veà maët caáu taïo ngöôøi ta chia thaønh 2 boä phaän chính:
- Cô caáu ly hôïp: laø boä phaän thöïc hieän vieäc noái vaø ngaét truyeàn ñoäng töø ñoäng cô
ñeán heä thoáng truyeàn löïc.
- Daãn ñoäng ly hôïp: laø boä phaän thöïc hieän vieäc ñieàu khieån ñoùng môû ly hôïp.

2.1. Ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa bò ñoäng loø xo eùp hình truï boá trí xung quanh

2.1.1. Caáu taïo

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 33

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Caáu taïo chung cuûa ly hôïp ñöôïc chæ ra treân hình 2.1.a vaø 2.1.b. Hình 2.1.a theå hieän
caáu taïo cuûa ly hôïp döôùi daïng sô ñoà ñôn giaûn. Hình 2.1.b theå hieän keát caáu thöïc cuûa noù. Caáu
taïo cuûa ly hôïp coù theå chia thaønh 2 nhoùm chính sau:

- Nhoùm caùc chi tieát chuû ñoäng goàm baùnh ñaø, thaân ly hôïp, ñóa eùp, ñoøn môû vaø caùc loø
xo eùp. Khi ly hôïp môû hoaøn toaøn thì caùc chi tieát thuoäc nhoùm chuû ñoäng seõ quay
cuøng vôùi baùnh ñaø.

- Nhoùm caùc chi tieát bò ñoäng goàm ñóa bò ñoäng (ñóa ma saùt), truïc ly hôïp. Khi ly hôïp
môû hoaøn toaøn caùc chi tieát thuoäc nhoùm bò ñoäng seõ ñöùng yeân.

Hình 2.1a Sô ñoà caáu taïo ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa
loø xo truï boá trí xung quanh
1 – Baùnh ñaø 7 – Baøn ñaïp
2 – Ñóa ma saùt 8 – Loø xo hoài vò
3 – Ñóa eùp 9 – Ñoøn keùo
4 – Loø xo eùp 10 – Caøng môû
5 – Thaân ly hôïp 11- OÅ bi chaø (bu teâ)
6 – Baïc môû 12 – Ñoøn môû
13 – Boä giaûm chaán

Theo sô ñoà caáu taïo ôû hình 2.1.a, thaân ly hôïp 5 ñöôïc baét coá ñònh vôùi baùnh ñaø 1 baèng
caùc buloâng, ñóa eùp 3 coù theå dòch chuyeån tònh tieán trong thaân vaø coù boä phaän truyeàn moâmen
töø thaân 5 vaøo ñóa eùp. Caùc chi tieát 1, 3, 4, 5 ñöôïc goïi laø phaàn chuû ñoäng cuûa ly hôïp, chi tieát 2
ñöôïc goïi laø phaàn bò ñoäng cuûa ly hôïp. caùc chi tieát coøn laïi thuoäc boä phaän daãn ñoäng ly hôïp.

Caáu taïo thöïc teá cuûa ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa bò ñoäng, loø xo truï boá trí xung quanh
ñöôïc theå hieän treân hình 2.1.b. Cuõng nhö ôû sô ñoà nguyeân lyù, caáu taïo cuûa ly hôïp khoâ moät ñóa
ma saùt loø xo truï boá trí xung quanh goàm caùc boä phaän chính sau:

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 34

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Nh×n theo B

Hình 2.1.b. Caáu taïo cuûa ly hôïp 1 ñóa bò ñoäng loø xo truï boá trí xung quanh
1- Truïc khuyûu; 12 - Thaân ly hôïp; 22 - Quang treo;
2,3 - Buloâng; 13 - OÅ bi chaø 23 - Caùcte ly hôïp;
4 - Baùnh ñaø; 14 - Baïc môû; 24 - Buloâng;
5 - Ñóa eùp; 15 - Loø xo hoài vò baïc môû; 25 - Choát;
6 - Taám theùp truyeàn löïc; 16 - OÁng tröôït; 26 - Bi kim;
7 - Taám ñeäm; 17 - Caøng môû; 27 - Buloâng;
8 - Buloâng; 18 - Ñoøn môû; 28 - Ñóa ma saùt;
9 - Voû ly hôïp; 19 - Ñai oác ñieàu chænh; 29 - Vuù môõ;
10 - Ñeäm caùch nhieät; 20 - Buloâng ñieàu chænh; 31 - Buloâng;
11 - Loø xo eùp 21 - Taám haõm; 32 - Taám theùp;
33 - Truïc ly hôïp;
Boä phaän chuû ñoäng bao goàm: baùnh ñaø 4, ñóa eùp 5 vaø thaân12;

Boä phaän bò ñoäng bao goàm: ñóa ma saùt 28, truïc ly hôïp 33 (vaø caùc chi tieát quay cuøng
truïc ly hôïp)

 Keát caáu cuûa moät soá boä phaän chính trong ly hôïp:
+ Loø xo eùp coù daïng hình truï ñöôïc boá trí xung quanh vôùi soá löôïng 9,12 ... Vôùi caùch
boá trí naøy keát caáu nhoû goïn khoaûng khoâng gian chieám choã ít vì löïc eùp leân ñóa eùp qua nhieàu
loø xo cuøng moät luùc. Tuy nhieân noù cuõng coù nhöôïc ñieåm laø caùc loø xo khoâng ñaûm baûo ñöôïc
caùc thoâng soá gioáng nhau hoaøn toaøn, do ñoù phaûi löïa choïn thaät kyõ neáu khoâng löïc eùp treân ñóa
eùp seõ khoâng ñeàu laøm taám ma saùt moøn khoâng ñeàu.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 35

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

+ Ñóa ma saùt (ñóa bò ñoäng) cuûa ly hôïp laø moät trong nhöõng chi tieát ñaûm baûo yeâu caàu
cuûa ly hôïp laø ñoùng phaûi eâm dòu.

Keát caáu caùc chi tieát cuûa ñóa ma saùt ñöôïc theå hieän treân hình 2.2

Hình 2.2 Caáu taïo ñóa ma saùt

Ñeå taêng tính eâm dòu ngöôøi ta söû duïng ñóa bò ñoäng loaïi ñaøn hoài, ñoä ñaøn hoài cuûa ñóa
bò ñoäng ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch keát caáu coù nhöõng hình daïng ñaëc bieät vaø coù theå duøng
theâm nhöõng chi tieát coù khaû naêng laøm giaûm ñoä cöùng cuûa ñóa. Trong keát caáu cuûa xöông ñóa
bò ñoäng goàm nhieàu chi tieát laép gheùp vôùi nhau ñeå giaûm ñoä cöùng cuûa xöông ñóa. Nhö treân
hình 2.2, xöông ñóa ñöôïc gheùp töø vaønh ñóa 5 vôùi caùc taám 3 baèng caùc ñinh taùn 4. coù xeû
nhöõng raõnh höôùng taâm hoaëc gheùp baèng nhieàu taám, caùc ñöôøng xeû naøy chia ñóa bò ñoäng ra
laøm nhieàu phaàn.

Xöông ñóa ñöôïc taùn vôùi caùc taám ma saùt 1 taïo thaønh ñóa ma saùt. Trong quaù trình laøm
vieäc cuûa ly hôïp do coù tröôït neân sinh coâng ma saùt vaø sinh nhieät neân taám ma saùt phaûi coù
nhöõng yeâu caàu ñaûm baûo heä soá ma saùt caàn thieát, coù khaû naêng choáng maøi moøn ôû nhieät ñoä
cao, coù ñoä beàn cô hoïc cao.

Giöõa xöông ñóa vaø moayô cuûa ñóa bò ñoäng coù boá trí boä giaûm chaán, ñeå traùnh cho heä
thoáng truyeàn löïc cuûa oâtoâ khoûi nhöõng dao ñoäng coäng höôûng sinh ra khi coù söï truøng hôïp moät
trong nhöõng taàn soá dao ñoäng rieâng cuûa heä thoáng truyeàn löïc vôùi taàn soá dao ñoäng cuûa löïc
gaây neân bôûi söï thay ñoåi moâmen quay cuûa ñoäng cô. Chi tieát ñaøn hoài cuûa giaûm chaán laø caùc
loø xo 11 duøng ñeå giaûm ñoä cöùng cuûa heä thoáng truyeàn löïc do ñoù giaûm ñöôïc taàn soá dao ñoäng
rieâng vaø khaéc phuïc khaû naêng xuaát hieän ôû taàn soá cao. Do ñoä cöùng toái thieåu cuûa caùc chi tieát
ñaøn hoài cuûa giaûm chaán bò giôùi haïn bôûi ñieàu kieän keát caáu cuûa ly hôïp cho neân heä thoáng
truyeàn löïc cuûa oâtoâ khoâng theå traùnh khoûi coäng höôûng ôû taàn soá thaáp. Bôûi vaäy ngoaøi chi tieát

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 36

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

ñaøn hoài ra trong boä giaûm chaán coøn coù chi tieát ma saùt 6 vaø 9 nhaèm thu naêng löôïng cuûa caùc
dao ñoäng coäng höôûng ôû taàn soá thaáp.

+ Caùc ñoøn môû ly hôïp (thöôøng laø 3 hoaëc 4) coù daïng ñoøn baåy duøng ñeå keùo ñóa eùp khi
môû ly hôïp. Moät ñaàu ñoøn môû ñöôïc töïa treân voû ly hôïp coøn ñaàu kia noái vôùi ñóa eùp.

a. b.

Hình 2.4 Ñoøn môû ly hôïp

1 - Ñóa eùp; 4 - Buloâng treo ñoøn môû; 7 - Voû ly hôïp;
2 - Ñoøn môû; 5 - Loø xo; 10, 11 - Choát töï löïa;
3 - OÅ bi kim; 6 - Taám chaën ñaàu ñoøn môû; 12 - Quang treo ñoøn môû.

Veà maët keát caáu, ñoøn môû phaûi coù ñoä cöùng vöõng toát, nhaát laø trong maët phaúng taùc
duïng löïc. Khi môû ly hôïp, ñóa eùp dòch chuyeån tònh tieán, coøn khôùp baûn leà treân ñoøn môû laïi
quay quanh ñieåm noái ñoøn môû vôùi tai ñóa eùp neân ñeå traùnh cöôõng böùc cho ñoøn môû thì chi tieát
noái ñoøn môû vôùi voû ly hôïp phaûi coù keát caáu töï löïa.

+ Khi ñoùng ly hôïp, ñóa eùp cuøng vôùi baùnh ñaø truyeàn moâmen cho ñóa bò ñoäng cuûa ly
hôïp neân baát kyø ôû moät ly hôïp naøo cuõng phaûi coù keát caáu hoaëc chi tieát truyeàn moâmen töø thaân
ly hôïp (hoaëc baùnh ñaø) sang ñóa eùp. Nhö treân hình 2.1.b chi tieát soá 6 laø thanh ñaøn hoài ñeå
truyeàn moâmen töø thaân ly hôïp sang ñóa eùp. Treân hình 2.4.b söï truyeàn moâmen töø voû vaøo ñóa
eùp ñöôïc thöïc hieän bôûi loã treân voû vaø vaáu treân baùnh ñaø.

2.1.2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng

Traïng thaùi ñoùng ly hôïp: Theo hình 2.1.a ôû traïng thaùi naøy loø xo 4 moät ñaàu töïa vaøo
thaân 5, ñaàu coøn laïi tì vaøo ñóa eùp 3 taïo löïc eùp ñeå eùp chaët ñóa bò ñoäng 2 vôùi baùnh ñaø 1 laøm

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 37

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

cho phaàn chuû ñoäng vaø phaàn bò ñoäng taïo thaønh moät khoái cöùng. Khi naøy moâmen töø ñoäng cô
ñöôïc truyeàn töø phaàn chuû ñoäng sang phaàn bò ñoäng cuûa ly hôïp thoâng qua caùc beà maët ma saùt
cuûa ñóa bò ñoäng 2 vôùi ñóa eùp 3 vaø baùnh ñaø 4. Tieáp ñoù moâmen ñöôïc truyeàn vaøo xöông ñóa bò
ñoäng qua boä giaûm chaán 13 ñeán moayô roài truyeàn vaøo truïc ly hôïp (truïc sô caáp hoäp soá). Luùc
naøy giöõa oå bi chaø 11 vaø ñaàu ñoøn môû 12 coù moät khe hôû töø 3-4 mm töông öùng vôùi haønh trình
töï do cuûa baøn ñaïp ly hôïp töø 30-40 mm.

Traïng thaùi môû ly hôïp: Khi caàn ngaét truyeàn ñoäng töø ñoäng cô tôùi truïc sô caáp cuûa hoäp
soá, ngöôøi ta taùc duïng moät löïc vaøo baøn ñaïp 7 thoâng qua ñoøn keùo 9 vaø caøng môû 10, baïc môû 6
mang oå bi 11 seõ dòch chuyeån sang traùi. Sau khi khaéc phuïc heát khe hôû , oå bi 11 seõ tì vaøo ñaàu
ñoøn môû 12. Nhôø coù khôùp baûn leà cuûa ñoøn môû lieân keát vôùi thaân 5 neân ñaàu kia cuûa ñoøn môû 12
seõ keùo ñóa eùp 3 neùn loø xo 4 laïi ñeå dòch chuyeån sang phaûi. Khi naøy caùc beà maët ma saùt giöõa
boä phaän chuû ñoäng vaø bò ñoäng cuûa ly hôïp ñöôïc taùch ra vaø ngaét söï truyeàn ñoäng töø ñoäng cô
tôùi truïc sô caáp cuûa hoäp soá.

2.2. Ly hôïp ma saùt khoâ hai ñóa bò ñoäng loø xo eùp hình truï boá trí xung quanh

Ñoái vôùi moät soá oâtoâ vaän taûI, khi caàn phaûi truyeàn moâmen lôùn ngöôøi ta söû duïng ly hôïp
ma saùt khoâ hai ñóa bò ñoäng. So vôùi ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa bò ñoäng, ly hôïp ma saùt khoâ
hai ñóa bò ñoäng coù nhöõng öu nhöôïc ñieåm sau:

 Neáu cuøng moät kích thöôùc ñóa bò ñoäng vaø cuøng moät löïc eùp nhö nhau thì ly hôïp hai
ñóa truyeàn ñöôïc moâmen lôùn hôn ly hôïp moät ñóa.

 Neáu phaûi truyeàn moät moâmen nhö nhau thì ly hôïp hai ñóa coù kích thöôùc nhoû goïn hôn
ly hôïp moät ñóa.

 Ly hôïp hai ñóa khi ñoùng eâm dòu hôn nhöng khi môû laïi keùm döùt khoaùt hôn ly hôïp
moät ñóa.

 Ly hôïp hai ñóa coù keát caáu phöùc taïp hôn ly hôïp moät ñóa.

2.2.1. Caáu taïo

Caáu taïo cuûa ly hôïp hai ñóa bò ñoäng ñöôïc theå hieän treân hình 2.5.

Nhìn chung caáu taïo cuûa ly hôïp hai ñóa cuõng bao goøm caùc boä phaän vaø caùc chi tieát cô
baûn nhö ñoái vôùi ly hôïp moät ñóa. Ñieåm khaùc bieät laø ôû ly hôïp hai ñóa coù hai ñóa bò ñoäng 4
cuøng lieân keát then hoa vôùi truïc ly hôïp 10. Vì coù hai ñóa bò ñoäng neân ngoaøi ñóa eùp 5 coøn coù

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 38

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

theâm ñóa eùp trung gian 3. ôû ly hôïp hai ñóa phaûi boá trí cô caáu truyeàn moâmen töø thaân hoaëc
baùnh ñaø sang ñóa eùp vaø caû ñóa trung gian.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

17 16 15 14 13 12

Hình 2.5 Sô ñoà caáu taïo ly hôïp hai ñóa

1 - Baùnh ñaø; 7 - Loø xo eùp; 13 - Thanh keùo;
2 - Loø xo ñóa bò ñoäng; 8 - Thaân ly hôïp; 14 - Caøng môû;
3 - Ñóa eùp trung gian; 9 - Baïc môû; 15 - OÅ bi chaø
4 - Ñóa bò ñoäng; 10 - Truïc ly hôïp; 16 – Ñoøn môû;
5 - Ñóa eùp; 11 - Baøn ñaïp ly hôïp; 17 - Loø xo giaûm chaán
6 - Buloâng haïn cheá; 12 - Loø xo hoài vò;

Vì nhöôïc ñieåm cuûa ly hôïp hai ñóa laø môû khoâng döùt khoaùt neân ôû nhöõng loaïi ly hôïp
naøy, ngöôøi ta phaûi boá trí cô caáu ñeå taïo ñieàu kieän cho ly hôïp khi môû ñöôïc döùt khoaùt. Nhö
treân hình 2.5 thì cô caáu naøy ñöôïc thöïc hieän bôûi loø xo 2 vaø bu loâng ñieàu chænh 6. Khi môû ly
hôïp, loø xo 2 seõ ñaåy ñóa trung gian 3 taùch khoûi ñóa bò ñoäng beân trong vaø khi ñóa trung gian 3
chaïm vaøo ñaàu buloâng ñieàu chænh 6 thì döøng laïi neân ñóa bò ñoäng beân ngoaøi (ñóa bò ñoäng soá
4) cuõng ñöôïc töï do.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 39

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

2.2.2. Keát caáu cuï theå

Hình 2.6 Caáu taïo cuûa ly hôïp hai ñóa ma saùt

2.2.3. Nguyeân lyù hoaït ñoäng

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ly hôïp hai ñóa cuõng töông töï ly hôïp moät ñóa.

Traïng thaùi ñoùng: ôû traïng thaùi ñoùng, caùc loø xo eùp 7 moät ñaàu töïa vaøo thaân ly hôïp 8,
ñaàu kia tì vaøo ñóa eùp 5 eùp chaët toaøn boä caùc ñóa ma saùt 4 vaø ñóa trung gian 3 vôùi baùnh ñaø taïo
thaønh moät khoái cöùng giöõa caùc chi tieát chuû ñoäng vaø bò ñoäng cuûa ly hôïp, moâmen ñöôïc truyeàn
töø ñoäng cô tôùi boä phaän chuû ñoäng, bò ñoäng vaø tôùi truïc ly hôïp.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 40

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Traïng thaùi môû: Khi caàn môû ly hôïp, ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc vaøo baøn ñaïp 11
thoâng qua ñoøn keùo 13 keùo caøng môû 14 ñaåy baïc môû 9 dòch chuyeån sang traùi. Khi khe hôû 
giöõa oå bi 15 vaø ñaàu ñoøn môû 16 ñöôïc khaéc phuïc thì oå bi 15 seõ eùp leân ñaàu ñoøn môû ñeå keùo
ñóa eùp 5 neùn loø xo 7, laøm ñóa eùp dòch chuyeån sang phaûi taïo khe hôû giöõa caùc ñóa bò ñoäng vôùi
caùc ñóa eùp, ñóa trung gian vaø baùnh ñaø. Do ñoù truïc ly hôïp ñöôïc quay töï do ngaét ñöôøng
truyeàn moâmen töø ñoäng cô tôùi truïc ly hôïp.

2.3. Ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa bò ñoäng loø xo eùp hình ñóa

2.3.1. Caáu taïo

a. Traïng thaùi ñoùng b. Traïng thaùi môû

Hình 2.7 Sô ñoà caáu taïo ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa loø xo eùp hình ñóa
1 - Ñóa bò ñoäng; 6 - Truïc ly hôïp; 10 - Baùnh ñaø;
2 - Ñóa eùp; 7 - Caøng môû; 11 - Truïc khuyûu ñoäng cô.
3 - Voû ly hôïp; 8 - Loø xo eùp daïng ñóa;
5 - Baïc môû; 9 - Taám ma saùt;

Veà maët caáu taïo, ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa loø xo eùp hình ñóa cuõng goàm caùc boä phaän
vaø chi tieát töông töï nhö ôû ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa loø xo truï boá trí xung quanh. Ñieåm
khaùc bieät ôû ñaây laø thay vì nhöõng loø xo truï boá trí xung quanh ngöôøi ta söû duïng moät loø xo
daïng ñóa hình coân vôùi goùc coân laø raát lôùn (khoaûng 176o). Vôùi vieäc söû duïng loø xo daïng ñóa
hình coân ngöôøi ta coù theå taän duïng keát caáu naøy ñeå ñoùng môû ly hôïp maø khoâng caàn phaûi coù
ñoøn môû rieâng. Maët ñaùy cuûa ñóa eùp hình coân ñöôïc tì tröïc tieáp vaøo ñóa eùp, phaàn giöõa cuûa ñóa
eùp ñöôïc lieân keát vôùi voû 3. Maët ñænh cuûa ñóa eùp seõ ñöôïc söû duïng ñeå môû ly hôïp khi baïc môû 5
eùp leân noù.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 41

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ly hôïp ma saùt khoâ moät ñóa loø xo eùp hình ñóa ñöôïc theå hieän
ôû hình 2.7. a vaø 2.7.b.

2.3.2. Nguyeân lyù laøm vieäc

Theo sô ñoà caáu taïo treân hình 2.7, nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ly hôïp ma saùt khoâ moät
ñóa loø xo eùp hình ñóa ñöôïc moâ taû nhö sau:

 Traïng thaùi ñoùng: Do phaàn giöõa cuûa ñóa eùp tì vaøo thaân 3 cuûa ly hôïp neân maët ñaùy
cuûa noù tì vaøo ñóa eùp 2 eùp chaët ñóa bò ñoäng 1 vôùi baùnh ñaø, laøm cho phaàn chuû
ñoäng vaø bò ñoäng cuûa ly hôïp trôû thaønh moät khoái cöùng vaø moâmen ñöôïc truyeàn töø
ñoäng cô tôùi truïc ly hôïp.

 Traïng thaùi môû: Khi caàn môû ly hôïp, ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc vaøo cô caáu daãn
ñoäng ly hôïp. Keát quaû laø moät ñaàu cuûa caøng môû 7 seõ tì vaøo baïc môû 5 dòch chuyeån
sang beân traùi, eùp vaøo maët ñænh cuûa loø xo ñóa hình coân. Do phaàn giöõa cuûa ñóa eùp
ñöôïc lieân keát vôùi thaân 3 neân maët ñaùy cuûa ñóa eùp seõ dòch chuyeån sang phaûi keùo
ñóa eùp taùch khoûi ñóa bò ñoäng 1 laøm ñóa bò ñoäng 1 quay töï do. Luùc naøy ly hôïp
ngaét söï truyeàn moâmen töø ñoäng cô tôùi truïc ly hôïp.

Öu ñieåm cô baûn cuûa ly hôïp söû duïng loø xo ñóa hình coân khoâng nhöõng coù keát caáu ñôn
giaûn, kích thöôùc nhoû goïn, löïc eùp leân ñóa eùp ñeàu, khoâng caàn söû duïng chi tieát ñoøn môû maø
coøn coù ñaëc tính laøm vieäc toát hôn ly hôïp söû duïng loø xo truï

Ñieàu ñoù ñöôïc theå hieän treân hình 2.8. Ñoà thò naøy chæ ra quan heä giöõa löïc eùp treân ñóa
eùp vôùi söï dòch chuyeån cuûa ñóa eùp.

Hình 2.8 So saùnh ñaëc tính laøm vieäc cuûa ly hôïp loø xo ñóa vaø loø xo truï

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 42

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Ñöôøng neùt lieàn laø ñaëc tính cuûa ly hôïp loø xo ñóa vaø ñöôøng neùt ñöùt laø ñöôøng ñaëc tính
cuûa ly hôïp loø xo truï. Khi aùp löïc Po cuûa ñóa eùp taïi vò trí bình thöôøng (töùc laø vò trí khi ñóa ma
saùt coøn môùi) laø baèng nhau ôû caû hai kieåu loø xo, aùp löïc ñóa eùp taïi vò trí môû ly hôïp lôùn nhaát
(ñaït ñöôïc khi baøn ñaïp ñaïp ly hôïp ñöôïc ñaïp heát) ñoái vôùi kieåu loø xo truï laø P'2, coøn ñoái vôùi
kieåu loø xo ñóa laø P2, P2 < P'2. Ñieàu naøy coù nghóa laø ñoái vôùi kieåu loø xo ñóa, löïc caàn thieát leân
baøn ñaïp ly hôïp nhoû hôn kieåu loø xo truï moät löôïng "a" nhö treân hình veõ.

Khi beà maët ñóa ma saùt moøn tôùi giaù trò tôùi haïn, aùp löïc ñóa eùp cuûa kieåu loø xo truï giaûm
xuoáng tôùi P'1, coøn aùp löïc ñóa eùp cuûa kieåu loø xo ñóa laø P1, P1 gaàn baèng giaù trò Po. Vì vaäy khaû
naêng truyeàn moâmen cuûa ly hôïp kieåu loø xo ñóa khoâng giaûm, trong khi ñoù aùp löïc ñóa eùp cuûa
ly hôïp loø xo truï trong cuøng moät ñieàu kieän gioáng vôùi kieåu loø xo ñóa giaûm xuoáng tôùi P'1 raát
nhoû, neân ly hôïp coù xu höôùng tröôït ôû cheá ñoä naøy.

2.3.3. Keát caáu cuï theå cuûa ly hôïp loø xo ñóa

Keát caáu cuûa ly hôïp loø xo ñóa ñöôïc chæ ra treân hình 2.9. Nhöõng chi tieát cô baûn cuûa noù
ñaõ ñöôïc phaân tích ôû muïc 2.3.1 treân cô sôû hình veõ 2.7 neân khoâng nhaéc laïi ôû ñaây nöõa.

Hình 2.9 Keát caáu ly hôïp moät ñóa loø xo hình ñóa

ÔÛû ñaây ta phaân tích theâm veà keát caáu cuûa cô caáu truyeàn moâmen töø voû ly hôïp sang ñóa
eùp. Ta thöôøng gaëp ba kieåu truyeàn sau:

 Kieåu truyeàn ñoäng vaáu:

ÔÛ kieåu truyeàn ñoäng naøy, moâmen xoaén ñöôïc truyeàn töø naép ly hôïp (thaân ly hôïp) sang ñóa
eùp thoâng qua caùc loã treân thaân vaø caùc vaáu treân ñóa eùp. Treân thaân cuûa ly hôïp ngöôøi ta khoeùt
moät soá loã ñöôïc goïi laø vuøng tieáp vaáu, coøn ôû treân ñóa eùp laïi boá trí moät soá vaáu töông öùng.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 43

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Hình 2.10 Kieåu truyeàn ñoäng vaáu

Trong quaù trình laøm vieäc, vaáu treân ñóa eùp luoân naèm loït trong vuøng tieáp vaáu ôû voû ly
hôïp neân ñóa eùp vaãn coù theå dòch chuyeån tònh tieán vaø nhaän moâmen truyeàn töø thaân ly hôïp
sang vaáu ñóa eùp. Trong quaù trình laøm vieäc, loã cuûa vuøng tieáp vaáu vaø vaáu coù theå bò moøn neân
khe hôû taêng do ñoù gaây oàn khi ly hôïp laøm vieäc.

* Kieåu truyeàn ñoäng baûn giaèng höôùng taâm:

Hình 2.11 Kieåu truyeàn ñoäng baûn giaèng höôùng taâm

ÔÛ kieåu naøy, naép ly hôïp (thaân ly hôïp) ñöôïc noái vaøo ñóa eùp theo höôùng taâm baèng caùc
baûn giaèng (taám theùp) thay cho vaáu. Khaùc vôùi kieåu truyeàn ñoäng vaáu, cô caáu baûn giaèng
khoâng bò moøn theo thôøi gian laøm vieäc cuûa ly hôïp neân khoâng gaây oàn khi ly hôïp laøm vieäc.

* Kieåu truyeàn ñoäng baûn giaèng höôùng truïc:

Kieåu truyeàn ñoäng naøy ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán. Caùc baûn giaèng noái thaân ly hôïp
vôùi ñóa eùp theo höôùng truïc (tieáp tuyeán) neân coù khaû naêng truyeàn moâmen töø thaân ly hôïp vaøo
ñóa eùp.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 44

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Hình 2.12 Kieåu truyeàn ñoäng baûn giaèng höôùng truïc

2.4. Ly hôïp thuyû löïc

Ngoaøi ly hôïp ma saùt, treân oâtoâ coøn söû duïng loaïi ly hôïp thuyû löïc. So vôùi ly hôïp ma
saùt, ly hôïp thuyû löïc coù nhöõng öu ñieåm sau:
- Laøm vieäc eâm dòu, haïn cheá va ñaäp khi truyeàn moâmen töø ñoäng cô xuoáng heä thoáng
truyeàn löïc;
- Coù khaû naêng tröôït laâu daøi maø khoâng gaây hao moøn nhö ôû ly hôïp ma saùt;
- Khi ñoùng ly hôïp raát eâm dòu.

2.4.1. Caáu taïo

Caáu taïo cuûa ly hôïp thuyû löïc ñöôïc theå hieän treân hình 2.13. Chi tieát chính cuûa ly hôïp
goàm coù baùnh bôm 7 vaø baùnh tuabin 9. Caùc baùnh coâng taùc naøy coù daïng nöûa hình voøng
xuyeán. ôû hình voøng xuyeán cuûa baùnh coâng taùc coù boá trí raát nhieàu caùnh daãn theo chieàu
höôùng taâm. Baùnh bôm 7 ñöôïc noái vôùi truïc khuyûu 1 cuûa ñoäng cô coøn baùnh tuabin 9 thì ñöôïc
noái vôùi truïc ly hôïp (truïc sô caáp cuûa hoäp soá). Baùnh bôm vaø baùnh tuabin ñöôïc bao boïc bôûi voû
8. Chaát loûng coâng taùc ñöôïc ñöa vaøo khoang laøm vieäc cuûa ly hôïp thuyû löïc vaø ñieàn ñaày caùc
khoang naøy thoâng qua nuùt buloâng 10.

Ñeå ly hôïp thuyû löïc khi môû ñöôïc döùt khoaùt thì thöôøng sau ly hôïp thuyû löïc ngöôøi ta
coøn boá trí theâm moät ly hôïp ma saùt. Keát caáu vaø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ly hôïp ma saùt trong
ly hôïp thuyû löïc hoaøn toaøn gioáng nhö ly hôïp ma saùt moät ñóa ñaõ trình baøy ôû treân.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 45

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Hình 2.13 Caáu taïo ly hôïp thuyû löïc

1- Truïc khuyûu ñoäng cô; 13- Thaân ly hôïp ma saùt;
2- Bích truïc khuyûu ñeå baét vôùi baùnh bôm; 14- OÅ bi kim;
3- Moayô baùnh bôm; 15- Ñoøn môû;
4- Taám chaén; 16- Truïc ly hôïp;
5- Voû ngoaøi ly hôïp thuyû löïc; 17- Loø xo eùp;
6- Vaønh raêng; 18- Ñóa eùp;
7- Baùnh bôm; 19- Ñóa ma saùt;
8- Voû bao kín; 20- Loø xo eùp phôùt daàu;
9- Baùnh tuabin; 21- Phôùt daàu;
10- Nuùt daàu; 22- Caùnh taûn nhieät;
11- Moayô baùnh tuabin; 23- Caùcte ly hôïp.
12- Ñóa baùnh ñaø cuûa ly hôïp ma saùt;

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 46

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

2.4.2. Nguyeân lyù laøm vieäc

Ly hôïp thuyû löïc laøm vieäc döïa treân nguyeân taéc thuyû ñoäng. Khi baùnh bôm ñöôïc truïc
khuyûu ñoäng cô daãn ñoäng quay laøm chaát loûng chöùa trong khoang coâng taùc cuûa baùnh bôm seõ
quay theo. Chaát loûng tham gia vaøo hai chuyeån ñoäng: moät chuyeån ñoäng quay theo baùnh
bôm vaø moät chuyeån ñoäng tònh tieán theo caùc maùng cuûa caùnh daãn töø phía trong ra phía
ngoaøi. Ñoäng naêng cuûa chaát loûng cuõng taêng töø trong ra ngoaøi. Khi ra khoûi baùnh bôm, chaát
loûng seõ chuyeån tieáp sang baùnh tuabin vaø ñoäng naêng cuûa doøng chaát loûng seõ laøm baùnh
tuabin quay theo. ôû baùnh tuabin, chaát loûng chuyeån ñoäng töø ngoaøi vaøo trong vaø ñoäng naêng
giaûm daàn. Sau khi ra khoûi baùnh tuabin chaát loûng tieáp tuïc ñi vaøo baùnh bôm ñeå nhaän naêng
löôïng vaø thöïc hieän caùc chu trình tieáp theo.

2.5. Ly hôïp ñieän töø

Ngoaøi ly hôïp ma saùt vaø ly hôïp thuyû löïc, ngöôøi ta coøn söû duïng loaïi ly hôïp ñieän töø.
Loaïi ly hôïp naøy khoâng nhöõng chæ boá trí treân oâtoâ maø coøn söû duïng ôû nhieàu lónh vöïc khaùc. Ly
hôïp ñieän töø cuõng coù öu ñieåm nhö ly hôïp thuyû löïc laø truyeàn ñoäng eâm, cho pheùp tröôït laâu daøi
maø khoâng aûnh höôûng ñeán hao moøn caùc chi tieát cuûa ly hôïp.

2.5.1. Caáu taïo

Caáu taïo cuûa ly hôïp ñieän töø ñöôïc chæ ra treân hình 2.14.

B
A

Hình 2.14 Caáu taïo cuûa ly hôïp ñieän töø

Caùc boä phaän chính cuûa ly hôïp ñieän töø bao goàm: Phaàn coá ñònh 14 treân ñoù coù cuoän
daây ñieän töø 15; boä phaän chuû ñoäng 13 ñöôïc noái vôùi truïc khuyûu cuûa ñoäng cô; boä phaän bò
ñoäng 16 ñöôïc noái vôùi truïc ly hôïp (truïc sô caáp hoäp soá). Caùc boä phaän bò ñoäng, chuû ñoäng vaø
boä phaän coá ñònh coù theå quay trôn vôùi nhau thoâng qua caùc khe hôû A, B, C. Ñeå hieäu suaát

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 47

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

truyeàn ñoäng ñöôïc cao caùc khe hôû naøy phaûi nhoû. Ngoaøi ra ñeå taêng khaû naêng truyeàn moâmen
töø phaàn chuû ñoäng sang phaàn bò ñoäng ngöôøi ta boû boät saét vaøo khoang kín giöõa phaàn chuû
ñoäng vaø bò ñoäng.

2.5.2. Nguyeân lyù laøm vieäc

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ly hôïp ñieän töø döïa vaøo löïc ñieän töø töông taùc giöõa phaàn chuû
ñoäng vaø bò ñoäng nhôø nam chaâm ñieän do cuoän daây 15 sinh ra.

Traïng thaùi ñoùng ly hôïp: Khi naøy cuoän daây 15 ñöôïc caáp moät doøng ñieän moät chieàu
vaø noù seõ trôû thaønh nam chaâm ñieän. Ñieän tröôøng cuûa nam chaâm seõ kheùp kín maïch töø qua
caùc boä phaän coá ñònh 14, phaàn chuû ñoäng 13, phaàn bò ñoäng 16 theo ñöôøng muõi teân treân hình
veõ. Khi naøy döôùi söï töông taùc cuûa löïc ñieän töø phaàn chuû ñoäng 13 seõ keùo phaàn bò ñoäng 16
quay theo, moâmen ñöôïc truyeàn töø ñoäng cô sang truïc ly hôïp.

Traïng thaùi môû ly hôïp: Khi caàn môû ly hôïp ngöôøi ta ngaét doøng ñieän caáp cho cuoän
daây 15. Löïc ñieän töø seõ maát, caùc chi tieát ñöôïc quay töï do, ngaét ñöôøng truyeàn moâmen töø
ñoäng cô tôùi truïc ly hôïp.

3. DAÃN ÑOÄNG LY HÔÏP

Daãn ñoäng ly hôïp coù nhieäm vuï truyeàn löïc cuûa ngöôùi laùi töø baøn ñaïp ly hôïp ñeán caùc
ñoøn môû ñeå thöïc hieän vieäc ñoùng môû ly hôïp.

Daãn ñoäng ly hôïp caàn phaûi thoaû maõn caùc yeâu caàu sau:
- Coù tæ soá truyeàn phuø hôïp ñeå vöøa baûo ñaûm ñieàu khieån nheï nhaøng, vöøa baûo ñaûm
haønh trình dòch chuyeån cuûa ñóa eùp khi môû ly hôïp;
- Hieäu suaát truyeàn ñoäng cao;
- Keát caáu ñôn giaûn, deã chaêm soùc ñieàu chænh;
- Neáu laø daãn ñoäng coù cöôøng hoaù thì phaûi baûo ñaûm tính cheùp hình cuûa cô caáu.

Daãn ñoäng ly hôïp ñöôïc phaân chia theo caùc loaïi sau:
- Daãn ñoäng cô khí;
- Daãn ñoäng thuyû löïc;
- Daãn ñoäng cô khí cöôøng hoaù khí neùn;
- Daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn;
- Daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù chaân khoâng.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 48

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

3.1. Daãn ñoäng cô khí

Daãn ñoäng ly hôïp baèng cô khí coù keát caáu ñôn giaûn, hieäu suaát truyeàn löïc cao, tuy
nhieân tæ soá truyeàn cô khí bò giôùi haïn neân noùi chung löïc ñieàu khieån treân baøn ñaïp lôùn. Vì vaäy
daãn ñoäng ly hôïp baèng cô khí thöôøng chæ ñöôïc boá trí ôû nhöõng oâtoâ du lòch hoaëc oâtoâ taûi nhoû,
löïc eùp cuûa loø xo ly hôïp khoâng lôùn.

Daãn ñoäng ly hôïp baèng cô khí coù theå söû duïng daïng ñoøn keùo (ñaåy) hoaëc daây caùp.

3.1.1. Daãn ñoäng cô khí kieåu ñoøn keùo (ñaåy)

Caáu taïo chung cuûa heä daãn ñoäng ly hôïp baèng cô khí ñöôïc theå hieän treân hình 2.15.
Nhöõng boä phaän chính cuûa daãn ñoäng cô khí kieåu naøy bao goàm: Baøn ñaïp 1, thanh ñaåy 3,
caøng môû 4, baïc môû 6 vaø ñoøn môû 7.

1 7

5
2 4

3
Hình 2.15 – Heä daãn ñoäng ly hôïp baèng cô khí

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä daãn ñoäng naøy ñöôïc thöïc hieän nhö sau:

Khi caàn môû ly hôïp, ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc vaøo baøn ñaïp 1, qua khôùp baûn leà 2
ñaàu döôùi cuûa baøn ñaïp seõ dòch chuyeån sang phaûi laøm thanh ñaåy 3 cuõng dòch chuyeån sang
phaûi theo. Ñaàu thanh ñaåy 3 taùc duïng vaøo caøng môû 4 laøm caøng môû 4 quay quanh ñieåm töïa
5, ñaåy baïc môû 6 dòch chuyeån sang traùi taùc duïng leân ñaàu ñoøn môû 7 ñeå keùo ñóa eùp taùch khoûi
ñóa ma saùt thöïc hieän môû ly hôïp.

Khi thoâi môû ly hôïp, ngöôøi laùi nhaác chaân khoûi baøn ñaïp ly hôïp. Döôùi taùc duïng cuûa
caùc loø xo eùp vaø caùc loø xo hoài vò, caùc chi tieát cuûa heä thoâng daãn ñoäng ñöôïc traû veà vò trí ban
ñaàu, ly hôïp ñöôïc ñoùng.

3.1.2. Daãn ñoäng cô khí kieåu caùp

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 49

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Daãn ñoäng cô khí kieåu caùp coù öu ñieåm laø keát caáu ñôn giaûn, boá trí deã daøng vì daây caùp
coù theå boá trí moät caùch töông ñoái töï do vaø khoaûng caùch töø baøn ñaïp ñeán caøng môû ly hôïp coù
theå boá trí xa.

Sô ñoà caáu taïo cuûa heä thoáng daãn ñoäng cô khí baèng daây caùp ñöôïc theå hieän treân hình
2.16

Hình 2.16 Daãn ñoäng cô khí kieåu caùp

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 50

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Caáu taïo chung cuûa heä thoáng daãn ñoäng kieåu naøy cuõng bao goàm: Baøn ñaïp, caøng môû,
baïc môû vaø ñoøn môû. Khaùc vôùi kieåu daãn ñoäng cô khí baèng ñoøn keùo (ñaåy), töø sau baøn ñaïp ly
hôïp ñeán caøng môû ñöôïc thay bôûi moät daây caùp.

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä daãn ñoäng naøy nhö sau:

Khi caàn môû ly hôïp ngöôøi laùi taùc duïng löïc vaøo baøn ñaïp ly hôïp, ñaàu kia cuûa baøn ñaïp
ly hôïp seõ keùo daây caùp dòch chuyeån. Do moät ñaàu cuûa daây caùp ñöôïc noái vôùi ñoøn quay neân
ñoøn quay seõ quay moät goùc laøm caøng môû (noái vôùi ñoøn quay) cuõng quay moät goùc töông öùng
taùc duïng vaøo baïc môû ñeå eùp leân caùc ñaàu ñoøn môû taùch ñóa eùp thöïc hieän môû ly hôïp.

Khi thoâi taùc duïng löïc leân baøn ñaïp, döôùi taùc duïng cuûa caùc loø xo eùp vaø caùc loø xo hoài
vò caùc chi tieát cuûa heä daãn ñoäng trôû laïi vò trí ban ñaàu, ly hôïp ñöôïc ñoùng.

3.2. Daãn ñoäng thuyû löïc

Daãn ñoäng ly hôïp baèng thuyû löïc coù öu ñieåm laø vieäc boá trí caùc chi tieát cuûa heä thoáng
daãn ñoäng khaù linh hoaït thuaän tieän, ít bò raøng buoäc bôûi khoâng gian boá trí chung, ñaëc bieät
thích hôïp ôû nhöõng oâtoâ maø ly hôïp ñaët xa ngöôøi ñieàu khieån. Tuy nhieân cuõng nhö daãn ñoäng
cô khí, tyû soá truyeàn cuûa heä daãn ñoäng thuyû löïc cuõng bò giôùi haïn neân khoâng theå giaûm nhoû löïc
ñieàu khieån. Vì vaäy heä daãn ñoäng thuyû löïc cuõng chæ thích hôïp vôùi caùc oâtoâ du lòch vaø oâtoâ taûi
nhoû.

1 4

2 3 7

Hình 2.17 Daãn ñoäng thuyû löïc

Caáu taïo cuûa heä thoáng daãn ñoäng ly hôïp baèng thuyû löïc ñöôïc theå hieän treân hình 2.17.
Ngoaøi caùc chi tieát chính nhö baøn ñaïp ly hôïp 1, caøng môû 5, baïc môû 6 vaø ñoøn môû 7, heä thoáng
coøn coù xi lanh chính 2, xi lanh coâng taùc 4 vaø oáng daãn 3.

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä daãn ñoäng thuyû löïc nhö sau:

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 51

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Khi caàn môû ly hôïp ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc vaøo baøn ñaïp 1, thoâng qua ñieåm töïa
ñaàu döôùi cuûa baøn ñaïp taùc duïng leân ty ñaåy cuûa pittoâng xi lanh chính 2 laøm pittoâng dòch
chuyeån sang phaûi. Daàu ôû khoang beân phaûi cuûa pittoâng ñöôïc doàn eùp tôùi khoang beân traùi cuûa
xi lanh coâng taùc 4 qua oáng daãn 3. Pittoâng cuûa xi lanh coâng taùc 4 seõ dòch chuyeån sang phaûi
vaø ty ñaåy cuûa noù seõ taùc duïng leân caøng môû 5 ñaåy baïc môû 6 dòch chuyeån sang traùI, taùc duïng
vaøo caùc ñaàu ñoøn môû 7 keùo ñóa eùp taùch khoûi ñóa ma saùt thöïc hieän môû ly hôïp.

Khi thoâi taùc duïng löïc leân baøn ñaïp ly hôïp, döôùi taùc duïng cuûa caùc loø xo eùp ñaåy caøng
môû 5 dòch chuyeån theo höôùng ngöôïc laïi laøm pittoâng cuûa xi lanh coâng taùc 4 dòch chuyeån
sang traùi, ñaåy daàu trôû laïi khoang beân phaûi cuûa xi lanh chính 2. Do ñoù pittoâng cuûa xi lanh 2
seõ dòch chuyeån sang traùi cuøng vôùi loø xo hoài vò ñöa baøn ñaïp 1 trôû veà vò trí ban ñaàu. Ly hôïp
trôû veà traïng thaùi ñoùng.

Caáu taïo cuï theå cuûa heä thoáng daãn ñoäng ly hôïp baèng thuyû löïc treân oâtoâ du lòch ñöôïc
theå hieän treân hình 2.18.

Hình 2.18 – Daãn ñoäng ly hôïp baèng thuûy löïc

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 52

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

3.3. Daãn ñoäng cô khí cöôøng hoaù khí neùn

Daãn ñoäng cô khí cöôøng hoaù khí neùn laø söï keát hôïp giöõa daãn ñoäng cô khí vaø daãn
ñoäng khí neùn. Daãn ñoäng cô khí nhaèm thöïc hieän vieäc ñieàu khieån van phaân phoái caáp khí neùn
cho xi lanh löïc thöïc hieän daãn ñoäng khí neùn ñeå môû ly hôïp. Vì vaäy, ôû ñaây löïc môû ly hôïp chuû
yeáu do daãn ñoäng khí neùn thöïc hieän. Öu ñieåm cô baûn cuûa kieåu daãn ñoäng naøy laø coù theå taêng
ñöôïc löïc môû ly hôïp theo mong muoán. Vì vaäy kieåu daãn ñoäng naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng treân
caùc oâtoâ khaùch hoaëc oâtoâ taûi côõ lôùn caàn löïc môû ly hôïp lôùn.

Sô ñoà caáu taïo cuûa heä daãn ñoäng cô khí cöôøng hoaù khí neùn ñöôïc theå hieän treân hình
2.19. Heä thoáng goàm caùc boä phaän cô baûn sau: Baøn ñaïp 1, cuïm van phaân phoái 3 vaø cuïm xi
lanh löïc 12.

11

12
13
10
1
2 7 8 9 K
3 4 C 5 6 D 15

Hình 2.19 – Daãn ñoäng cô khí cöôøng hoùa khí neùn

1 - Baøn ñaïp; 6 - Loø xo thaân van; 12 - Xi lanh löïc;
2 - Thanh ñaåy; 7 - Thaân van; 13 - Pittoâng;
3- Van phaân phoái; 8 - Thanh ñaåy; 14 - Taám chaën;
4 - Loø xo laép van; 9, 10 - Caøng môû; 15 - OÁng daãn khí
5 - Naép van; 11 - Baïc môû;.

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng nhö sau:

Khi ly hôïp ñoùng, traïng thaùi cuûa van phaân phoái vaø xi lanh löïc nhö treân hình veõ. Luùc
naøy naép van 5 cuûa van phaân phoái döôùi taùc duïng cuûa loø xo 4 ñoùng söï löu thoâng khí neùn töø
cöûa C tôùi cöûa D neân xi lanh löïc 12 cuõng ôû traïng thaùi chöa laøm vieäc.

Khi môû ly hôïp, ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc vaøo baøn ñaïp 1 laøm thanh ñaåy 2 dòch
chuyeån sang phaûi do thanh ñaåy 2 gaén vôùi voû cuûa van phaân phoái 3 neân laøm van phaân phoái 3
cuõng dòch chuyeån sang phaûi laøm caùc thanh ñaåy 8 vaø caøng môû 9 taùc duïng leân baïc môû laøm
baïc môû dòch chuyeån ñeå khaéc phuïc khe hôû giöõa baïc môû vaø ñoøn môû. Khi baïc môû ñaõ chaïm
vaøo ñoøn môû löïc caûn seõ truyeàn tôùi thanh 8 laøm pittoâng 7 cuûa van phaân phoái taïm thôøi döøng

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 53

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

laïi. Trong khi ñoù ngöôøi laùi tieáp tuïc taùc duïng vaøo baøn ñaïp laøm voû van 3 tieáp tuïc dòch
chuyeån sang phaûi. Khi khe hôû giöõa thaân van 7 vaø naép van 5 ñöôïc khaéc phuïc thì naép van 5
seõ môû, khí neùn töø cöûa C thoâng qua cöûa van sang khoang B vaøo cöûa D theo oáng daãn 15 ñeán
xi lanh löïc 12. Döôùi taùc duïng cuûa khí neùn pittoâng 13 dòch chuyeån taùc duïng vaøo caøng môû 10
eùp baïc môû dòch chuyeån sang traùi tì vaøo caùc ñaàu ñoøn môû taùch ñóa eùp ra khoûi ñóa ma saùt, ly
hôïp ñöôïc môû.

Khi thoâi taùc duïng leân baøn ñaïp ly hôïp, döôùi taùc duïng cuûa loø xo eùp vaø caùc loø xo hoài
vò, toaøn boä heä thoáng daãn ñoäng seõ trôû laïi traïng thaùi ban ñaàu. Khi naép van 5 cuûa van phaân
phoái ñöôïc ñoùng laïi thì khí neùn ngöøng cung caáp cho xi lanh 12 coøn khí neùn ôû khoang döôùi
cuûa xi lanh 12 seõ theo ñöôøng oáng 15 trôû veà cöûa D vaøo khoang B vaø thoâng qua keânh daãn a
ñeå xaû ra ngoaøi, keát thuùc quaù trình môû ly hôïp.

Khi cöôøng hoaù khí neùn bò hoûng, heä thoáng vaãn laøm vieäc ñöôïc nhôø taùc duïng cô khí töø
baøn ñaïp qua voû van 3 ñeán taám chaën 14 laøm caøng môû 9 vaø 10 taùc duïng ñeå môû ly hôïp. Tuy
nhieân luùc naøy löïc treân baøn ñaïp ly hôïp seõ raát lôùn vì khoâng coù söï trôï löïc cuûa daãn ñoäng khí
neùn.

3.4. Daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn

Daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn laø söï keát hôïp giöõa daãn ñoäng thuyû löïc vaø daãn
ñoäng khí neùn. Trong ñoù, daãn ñoäng thuyû löïc chuû yeáu laø ñeå ñieàu khieån van phaân phoái cuûa
daãn ñoäng khí neùn (khi heä thoáng laøm vieäc bình thöôøng). Daãn ñoäng khí neùn seõ taïo ra nguoàn
löïc chính ñeå thöïc hieän môû ly hôïp. Vì vaäy ngöôøi ta cuõng coù theå taïo ra löïc môû ly hôïp lôùn
theo mong muoán. Chính vì lyù do ñoù maø daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn cuõng ñöôïc aùp
duïng nhieàu treân caùc xe khaùch vaø xe taûi lôùn.

Sô ñoà caáu taïo cuûa heä thoáng daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn ñöôïc theå hieän
treân hình 2.20. Caùc chi tieát vaø teân goïi cuûa chuùng ñaõ ñöôïc chæ daãn qua hình veõ, heä thoáng
goàm caùc boä phaän chính: Xy lanh chính 3, xy lanh coâng taùc 8 (nhö daãn ñoäng thuyû löïc ñôn
thuaàn), cuïm van phaân phoái khí neùn vaø xy lanh löïc 5.

Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng ñöôïc moâ taû nhö sau:

Taïi traïng thaùi bình thöôøng (ly hôïp ñang ñoùng) van naïp 18 ñoùng ngaên khoâng cho khí
neùn töø oáng daãn 19 vaøo khoang B cuûa xi lanh löïc 5 neân heä thoáng chöa hoaït ñoäng.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 54

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Hình 2.20 – Daãn ñoäng thuûy löïc cöôøng hoùa khí neùn

Khi caàn môû ly hôïp, ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc Q vaøo baøn ñaïp ly hôïp thoâng qua caùc
khaâu khôùp, ty ñaåy taùc duïng vaøo pittoâng cuûa xi lanh coâng taùc 3 doàn eùp daàu theo ñöôøng oáng
4 tôùi khoang C cuûa xi lanh coâng taùc 8, laøm pittoâng 9 dòch chuyeån sang phaûi, ty ñaåy 10 taùc
duïng vaøo caøng môû 11 eùp baïc môû 12 dòch chuyeån sang traùi khaéc phuïc khe hôû giöõa baïc môû
vaø caùc ñaàu ñoøn môû. Khi baïc môû chaïm vaøo ñaàu ñoøn môû, löïc caûn seõ truyeàn veà ñeán pittoâng 9
laøm noù taïm thôøi döøng laïi. Khi ngöôøi laùi tieáp tuïc taùc duïng löïc vaøo baøn ñaïp, aùp suaát daàu ôû
khoang C tieáp tuïc taêng, daãn ñeán pittoâng 14 cuûa van phaân phoái dòch chuyeån sang traùi laøm
coác 15 dòch chuyeån sang traùi theo. Sau khi coác 15 tì vaøo van xaû 17 vaø tieáp tuïc dòch chuyeån
sang traùi laøm van naïp 18 môû, khí neùn töø oáng daãn 19 ñi qua cöûa naïp ñaõ môû ñeå vaøo khoang
B cuûa xi lanh löïc. Nhôø aùp löïc cuûa khí neùn pittoâng 6 dòch chuyeån sang phaûi , ñaåy caøng môû
11 tieáp tuïc eùp baïc môû 12 leân caùc ñoøn môû ñeå taùch dóa eùp cuûa ly hôïp khoûi ñóa ma saùt vaø ly
hôïp ñöôïc môû.

Khi thoâi taùc duïng löïc leân baøn ñaïp, döôùi taùc duïng cuûa loø xo eùp caøng môû 11 bò ñaåy
trôû laïi laøm pittoâng 9 dòch chuyeån sang traùi. Do khoâng taùc duïng löïc leân baøn ñaïp neân aùp suaát
daàu trong khoang C cuõng giaûm. Do ñoù pittoâng 14, coác 15 vaø cuïm van naïp/xaû cuøng dòch
chuyeån sang phaûi. Khi van naïp 18 ñaõ ñoùng cöûa naïp thì cuïm van naïp/xaû döøng laïi coøn coác
15 vaø pittoâng 4 tieáp tuïc dòch chuyeån sang phaûi laøm cöûa xaû môû ra, khí neùn töø khoang B cuûa
xi lanh löïc qua cöûa xaû thoaùt ra ngoaøi keát thuùc quaù trình môû ly hôïp.

Sô ñoà caáu taïo cuï theå cuûa loaïi daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù khí neùn ñöôïc chæ ra treân
hình 2.21.

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 55

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

Hình 2.21 – Caáu taïo cuï theå loaïi daãn ñoäng thuûy löïc cöôøng hoaù khí neùn

Boä phaän chính ôû ñaây laø xi lanh coâng taùc 9 (ñaõ ñöôïc phoùng to); coøn xi lanh coâng taùc,
van phaân phoái khí neùn vaø xi lanh löïc ñöôïc boá trí goïn trong cuïm 5.

Cuïm van phaân phoái khí neùn vaø xi lanh löïc 5 ñöôïc theå hieän ñaày ñuû treân hình 2.22.

3.5. Daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù chaân khoâng

Daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù chaân khoâng taän duïng ñöôïc öu ñieåm cuûa kieåu daãn
ñoäng thuyû löïc vaø giaûm ñöôïc löïc baøn ñaïp nhôø coù cöôøng hoaù. Tuy nhieân ñoä chaân khoâng söû
duïng cho boä cöôøng hoaù khoâng lôùn neân cuõng khoâng theå taêng löïc môû nhö mong muoán. Vì lyù
do ñoù maø daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù chaân khoâng chuû yeáu söû duïng cho oâtoâ du lòch hoaëc

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 56

Caáu taïo oâ toâ Chöông 2 – Ly hôïp

oâtoâ taûi nhoû. Caáu taïo chung cuûa daãn ñoäng thuyû löïc cöôøng hoaù chaân khoâng ñöôïc chæ ra treân
hình 2.23.

Hình 2.22 – Cuïm van phaân phoái khí neùn vaø xy lanh lanh löïc

Trong heä thoáng daãn ñoäng naøy cuõng bao goàm xi lanh chính ñöôïc boá trí keát hôïp cuøng
vôùi cuïm van phaân phoái vaø boä cöôøng hoaù. Coøn xi lanh coâng taùc ñöôïc boá trí ôû cuïm ly hôïp
cuøng vôùi caøng môû nhö ôû heä thoáng daãn ñoäng thuyû löïc ñôn thuaàn.

Hình 2.23 – Daãn ñoäng thuûy löïc cöôøng hoùa chaân khoâng

Boä moân OÂ toâ – Ñaïi hoïc Baùch khoa TPHCM 57