‫‪www.arabic.

uz‬‬

‫كتاب‬

‫قصص النبيني لألطفال‬

‫بقلم‪ :‬أبو احلسن علي احلسين الندوي‬

‫اجلزء األول‬

‫‪www.arabic.uz‬‬

‫مرتجم إىل اللغة األزوبكية‬

‫أنور أمحد‬

‫طشقند‪:‬‬
‫‪ 2102‬م‬

‫‪1‬‬
 www.arabic.uz

Абул Ҳасан Али Ҳасан ан-Надавий

ПАЙҒАМБАРЛАР
ҚИССАСИ
(Болалар учун)

Биринчи қисм

Араб тилидан:
Анвар Аҳмад
таржимаси

Тошкент
2012-йил

2
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫بسم هللا الرمحن الرحيم‬

‫ابن أخي العزيز!‬

‫يصا على القصص واحلكايات‪ ،‬وكذلك كل طفل يف سنك‪ ،‬تسمع هذه القصص بكل رغبة‪،‬‬ ‫أراك حر ً‬
‫وتقرؤها بكل رغبة‪ ،‬ولكين أتأسف ألين ال أرى يف يدك إال حكايات السنانري والكالب واألسد والذئاب‬
‫مطبوعا‪.‬‬
‫ً‬ ‫والقردة والدباب وعلينا العهدة يف ذلك‪ ،‬فذلك هو الذي جتده‬
‫وقد بدأت تتعلم اللغة العربية ألهنا لغة القرآن والرسول والدين‪ .‬ولك رغبة غريبة يف دروسها ولكين‬
‫أخجل أنك ال جتد ما يوافق سنك‪ ،‬من القصص العربية إال قصص احليوانات واألساطري واخلرافات‪ .‬فرأيت‬
‫أن أكتب لك وألمثالك أبناء املسلمني قصص األنبياء واملرسلني (عليهم صلوات هللا وسالمه) بأسلوب‬
‫سهل يوافق سنك وذوقك‪ ،‬ففعلت‪ ،‬وهذا هو الكتاب األول من (قصص النبيني لألطفال) أهديه إليك‪.‬‬
‫وقد حاكيت فيه أسلوب األطفال وطبيعتهم‪ ،‬فلجأت إىل تكرار الكلمات واجلمل وسهولة األلفاظ‬
‫القصة‪.‬‬
‫وبسط ّ‬
‫وأرجو أن يكون هذا الكتاب الصغري أول كتاب يقرؤوه األطفال يف اللغة العربية ويدرسوهنم يف‬
‫مدارسهم‪.‬‬
‫بقصص لألنبياء ممتعة شائقة‪ ،‬و ٍ‬
‫اضحة سهلة‪ ،‬خفيفة مجيلة‪ ،‬مث ال يكون فيها‬ ‫ٍ‬ ‫وسأحتفك إن شاء هللا‬
‫شيء من الكذب‪.‬‬
‫أقر هللا بك يا حممد عني أبويك وعمك وعني اسإسال‪ ،،‬وأعاد بك بركات آبائك على هذا البيت‬ ‫َّ‬
‫وعلى املسلمني‪...‬‬
‫أبو احلسن علي احلسين الندوي‬

‫‪3‬‬
 www.arabic.uz

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим

МУҚАДДИМА

Азиз биродаримнинг ўғли!

Мен барча тенгқурларингиз каби сизнинг ҳам қисса-ю ҳикояларга, уларни
эшитиш ва ўқишга жуда-жуда қизиқишингизни кўриб турибман. Лекин, ачинарли
томони шундаки, қўлингизда фақат мушук, ит, бўри, шер ва айиқ каби ҳайвонлар
ҳақидаги эртаклар...
Ҳа, бу биз - катталарнинг камчилигимиз. Аллоҳ хоҳласа, ушбу китобчамиз чоп
этилган ҳолатда сизларга етиб боради...
Азиз ўғил-қизларим! Араб тилини таълим олишни бошладинг. Чунки у Қуръон,
расул ва диннинг луғатидир. Биламан, сизларда уни ўрганишга ажойиб рағбат бор.
Мен сизларнинг турли бемаза эртаклар ва ҳайвонлар ҳақидаги ҳикоялардан бошқа
ўз ёшингизга муносиб қиссалар топа олмаётганингиздан хижолатдаман. Шу боис,
сизга, барча мусулмон фарзандларига атаб Пайғамбарлар тарихини енгил услуб
билан болалар тилида баён этишга киришдим. Қўлингиздаги ушбу китобча
пайғамбарлар қиссасидан сиз азиз болаларим учун араб тилида ёзилган биринчи
китобидир. Уни сенга ҳадя қиламан.
Китобни имкон қадар болалар тили ва табиатига яқин қилиб ёздим. Содда, енгил,
тушунарли бўлишига, жумлаларнинг такрор-такрор келишига алоҳида эътибор
бердим.
Аллоҳ хоҳласа, ўтган пайғамбарлар қиссасини енгил услуб, чиройли баён ва
қизиқарли тилда сенга туҳфа қиламан. Уларда мутлақо ёлғон аралашмайди.
Эй биродаримнинг ўғилчаси – Муҳаммад! Аллоҳ сен билан ота-онанг, амакинг
ҳамда ислом кўзини қувончларга тўлдирсин. Сени сабабчи қилиб ушбу хонадонга,
бутун мусулмонларга оталаринг баракотларини қайтарсин!
Абул Ҳасан Али Ҳасаний ан-Надавий.

4
 www.arabic.uz

‫من كسر األصنام؟‬

‫ بائع األصنام؟‬-0

‫ َوَكا َن َآزُر‬.‫الر ُج ِل َآزَر‬ ِ ِ ‫ َكا َن ِِف قَري ٍة رجل مشه‬.‫ َكثِريةٍ ِجدًّا‬،ٍ‫ َكثِرية‬،‫قَبل أَيَّ ٍا‬
َّ ‫سم َه َذا‬ ُ ‫ َوَكا َن ا‬.‫ور جدًّا‬ ٌ ُ َ ٌَُ َ َ َ َ
.‫ َكثِ َريةٌ ِج ًّدا‬،‫ أَصنَ ٌا‬،،‫يت أَصنَ ٌا‬ ِ ‫ وَكانَ ِِف ه َذا الب‬.‫ بيت َكبِري ِجدًّا‬،‫القري ِة ب يت‬
َ َ َ
ِِ
ٌ ٌ َ ٌ َ َ َ ‫ َوَكا َن ِيف َهذه‬.،‫يع األَصنَ َا‬
ِ
ُ ‫يَب‬
.،‫ َوَكا َن َآزُر يَعبُ ُد َه ِذهِ األَصنَ َا‬.،‫ َوَكا َن َآزُر يَس ُج ُد ِِلَ ِذهِ األَصنَ ِا‬.،‫َّاس يَس ُج ُدو َن ِِلَ ِذهِ األَصنَ ِا‬
ُ ‫َوَكا َن الن‬
БУТЛАРНИ КИМ СИНДИРДИ?

1
БУТЛАР СОТУВЧИСИ

Кўп ва жуда кўп кунлар аввал бир қишлоқда жуда машҳур киши бўлган эди. Бу
кишининг исми Озар эди. Озар бутларни сотар эди. Бу қишлоқда бир уй бўлиб, у жуда катта
эди. Бу уйда бутлар бўлиб, улар жуда ҳам кўп эди. Одамлар мана шу бутларга сажда қилар
эдилар. Озар ҳам мана шу бутларга сажда қилар эди. Озар ҳам мана шу бутларга ибодат
қилар эди.

.‫ ولد آزر‬-2

‫َّاس‬ ِ ِ ِ ِ ِ ‫ وَكا َن اِسم ه َذا‬.‫ رِشي ٌد ِج ًّدا‬،‫وَكا َن آزر لَه ولَ ٌد رِشي ٌد‬
َ ‫يم يََرى الن‬ ُ ‫ َوَكا َن إ َبراه‬.‫يم‬ َ ‫الولَد إ َبراه‬ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َُ َ
ُ ‫ َوَكا َن يَع ِر‬.ٌ‫ ِح َجا َرة‬،‫َن األَصنَ َا‬
َّ ‫ف أ‬
‫َن‬ َّ ‫ف أ‬ ُ ‫يم يَع ِر‬ ِ ِ ِ
ُ ‫ َوَكا َن إ َبراه‬.،‫َّاس يَعبُ ُدو َن األَصنَ َا‬ َ ‫ َويََرى الن‬.،‫يَس ُج ُدو َن لألَصنَا‬
ِ‫الذباب ََيل‬
‫س َعلَى‬ ُ َ َ ُّ ‫َن‬ َّ ‫ َوَكا َن يََرى أ‬.‫ضُّر َوالَ تَن َف ُع‬ ُ َ‫ الَ ت‬،‫َن األَصنَ َا‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ِر‬.‫سم ُع‬
َّ ‫ف أ‬ َ َ‫ الَ تَتَ َكلَّ ُم َوالَ ت‬،‫األَصنَ َا‬
‫ لِ َماذَا يَس ُج ُد‬:‫ول ِيف نَف ِس ِه‬ ُ ‫ َوَكا َن إِ َبرا ِه ُم يَ ُق‬.‫ فَالَ َتنَ ُع‬،‫ األَصنَ ِا‬،‫الفأ َر يَأَ ُك ُل طَ َع َا‬
َ ‫ َوَكا َن يََرى‬.‫ فَالَ تَدفَ ُع‬،‫األَصنَ ِا‬
‫؟‬،‫َّاس األَصنَ َا‬ ِ ِ ِ ِ ِ ‫الن‬
ُ ‫ ل َما َذا يَسأ َُل الن‬:ُ‫فسه‬ َ َ‫يم يَسأ َُل ن‬ ُ ‫؟ َوَكا َن إ َبراه‬،‫َّاس لألَصنَا‬ ُ
2
ОЗАРНИНГ БОЛАСИ

Озарнинг жуда ҳам ақлли бир боласи бор эди. Бу боланинг исми Иброҳим эди.
Иброҳим одамларнинг бутларга сажда қилаётганларини кўрди. Одамларнинг ана шу
бутларга ибодат қилаётганини кўрди. Иброҳим билар эдики, албатта бутлар тошдан эди. Ва
яна билар эдики, албатта бутлар гапирмас эди ҳамда эшитмас эди. Ва билар эдики, бутлар
зарар бермас ҳамда фойда бермас эди. Ва кўрар эдики, албатта пашшалар унга қўнар эди,
бутлар эса уларни ҳайдай олмас эди. Ва яна кўрар эдики, бутларнинг овқатини сичқон еса,
буни ман қила олмас эдилар. Иброҳим ўзига ўзи: “Нима учун одамлар бутларга сажда
қиладилар?” деб айтар эди. Ва яна: “Нима учун одамлар бутлардан (ҳожатларини)
сўрашади?” деб ўзидан сўрар эди.

5
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫‪ -3‬نصيحة إب راهيم‬

‫ول لَِوالِ ِدهِ‪ :‬يَا أَِب! لِ َما َذا تَعبُ ُد َه ِذهِ األَصنَ َا‪،‬؟ َويَا أَِب! لِ َما َذا تَس ُج ُد ِِلَ ِذهِ األَصنَ ِا‪،‬؟‬
‫يم يَ ُق ُ‬ ‫ِ ِ‬
‫َوَكا َن إ َبراه ُ‬
‫ضُّر َوالَ‬ ‫ويا أَِب! لِما َذا تَسأ َُل ه ِذهِ األصنا‪،‬؟ إِ َّن ه ِذهِ األَصنا‪ ،‬الَ تَت َكلَّم والَتَسمع! و َّ ِ ِ‬
‫إن َهذه األَصنَ َا‪ ،‬الَ تَ ُ‬ ‫ََ َ ُ َ َُ َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫َي َشي ِء تَضع َِلا الطَّعا‪ ،‬والشَّراب؟ و َّ ِ ِ‬
‫ب!‬‫إن َهذه األَصنَ َا‪ ،‬يَا أَِب الَ تَأ ُك ُل َوالَ تَشَر ُ‬ ‫َُ َ َ َ َ َ َ َ‬ ‫تَن َف ُع! َوأل ِّ‬
‫ضبُو َن َوالَ يَف َه ُمو َن‪.‬‬ ‫وَكا َن آزر ي غضب والَ يفهم‪ .‬وَكا َن إِبر ِاهيم ي ن ِ ِ ِ‬
‫َّاس يَغ َ‬
‫ص ُح ل َقومه‪َ ،‬وَكا َن الن ُ‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َ َُ َ َ ُ َ َ َ ُ َ‬
‫َّاس‪.‬‬ ‫ِ ٍِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َّاس‪َ ،‬وحينَئذ يَف َه ُم الن ُ‬‫ب الن ُ‬ ‫يم‪ :‬أَنَا أَكس ُر األَصنَ َا‪ ،‬إ َذا َذ َه َ‬‫قَ َال إ َبراه ُ‬
‫‪3‬‬
‫‪ИБРОҲИМНИНГ НАСИҲАТИ‬‬

‫?‪Иброҳим отасига айтар эди: “Эй отажон! Нима учун бу бутларга ибодат қиласиз‬‬
‫?‪Эй отажон! Нима учун бу бутларга сажда қиласиз‬‬
‫‪Эй отажоним! Нима учун бу бутлардан (ҳожатингизни) сўрайсиз? Бу бутлар‬‬
‫‪гапирмайди ва эшитмайди-ку! Бу бутлар зарар ҳам фойда ҳам бемайди-ку! Нима учун‬‬
‫?‪уларнинг олдига таом ва ичимлик қўясиз‬‬
‫‪Эй отажон! Бу бутлар емайди ҳам, ичмайди ҳам-ку!”.‬‬
‫‪Озар бундан ғазабланди (ва шундай бўлса-да), Озар буни англамас эди. Ироҳим‬‬
‫‪қавмига насиҳат қилар эди. Кўпчилик одамлар унга ғазаб қилиб, уни тушунишмас эди.‬‬
‫‪Иброҳим ўзига ўзи: “Одамлар кетишганидан кейин мен бутларни синдираман. Шундагина‬‬
‫‪одамлар тушунадилар.‬‬

‫‪ -4‬إب راهم يكسر األصنام‬

‫يم َوقَ َال ِال َبر ِاه َم‪ :‬أَالَ‬ ‫ِ ِ ِ‬

‫ال‪َ .‬و َخَر َج َوال ُد إ َبراه َ‬‫يد َو َخَر َج األَط َف ُ‬‫يد فَ َفرِح النَّاس‪ .‬وخرج النَّاس لِلعِ ِ‬
‫َ ُ َ ََ َ ُ‬
‫وجاء يو‪ِ ،‬ع ٍ‬
‫ََ ََ ُ‬
‫يم!‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫يم‪ :‬أَنَا َسق ُ‬
‫َت ُر ُج َم َعنَا؟ قَ َال إ َبراه ُ‬
‫يم إِ َىل األَصنَ ِا‪َ ،،‬وقَ َال لألَصنَ ِا‪ :،‬أالَ تَتَ َكلَّ ُمو َن؟ أَالَ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫وذَ َهب النَّاس وبَِقي إِب ر ِاه ِ‬
‫يم يف البَ يت‪َ .‬و َجاءَ إ َبراه ُ‬ ‫َ َ ُ َ َ َ ُ‬
‫ت األَصنَ ُا‪ ،‬ألَنَّ َها ِح َج َارةٌ الَ تَن ِط ُق‪.‬‬ ‫تَسمعو َن؟ ه َذا طَعا‪ ،‬و َشراب! أَالَ تَأ ُكلُو َن؟ أَالَ تَشربو َن؟ وس َكتَ ِ‬
‫َُ َ َ‬ ‫َُ َ َ ٌ َ َ ُ‬
‫يم‪( :‬ما لكم ل ت نطقون) [الصافات‪.]29 :‬‬ ‫ِ ِ‬
‫قَ َال إب َراه ُ‬
‫يم األَصنَ َا‪ ،‬بِ َ‬
‫الفأ ِس‬ ‫الفأس‪ ،‬وضر ِ ِ‬ ‫ض ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ب إ َبراه ُ‬ ‫َخ َذ َ َ َ َ َ َ‬ ‫يم َوأ َ‬ ‫ب إ َبراه ُ‬‫َو َس َكتَت األَصنَ ُا‪َ ،‬وَما نَطََقت‪ .‬حينَئذٍ َغ َ‬
‫س ِِف ُعنُِق ِه‪.‬‬ ‫َ‬ ‫أ‬ ‫ف‬
‫َ‬ ‫ال‬ ‫ق‬
‫َ‬ ‫الصنَم األَكبَ ر َو َعلَّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫يم‬ ‫وَكسر األَصنا‪ .،‬وتَرَك إِبر ِ‬
‫اه‬
‫ََ ََ َ ُ‬ ‫ََ‬

‫‪4‬‬
‫‪ИБРОҲИМ БУТЛАРНИ СИНДИРАДИ‬‬

‫‪6‬‬
 www.arabic.uz

Ҳайит куни келди. Одамлар хурсанд бўлдилар. Одамлар хайитга чиқишди, болалар ҳам
чиқишди. Иброҳимнинг отаси ҳам чиқди. Иброҳимнинг отаси Иброҳимга: “Биз билан
чиқмайсанми?” деди. Иброҳим: “Мен касалман”, деди. Одамлар кетдилар, Иброҳим эса уйда
қолди. Иброҳим бутларнинг олдига келди ва бутларга: “Гапирмайсизларми?
Эшитмайсизларми? Бу овқат ва ичимлик! Уни емайсизларми? Ичмайсизларми?” деди.
Бутлар сукут қилиб жим турар эди. Чунки улар тошдан эди ва гапирмас эди. Иброҳим:
(Нима учун гапирмаяпсизлар?) деди. Бутлар гапирмасдан жим туришди. Шунда Иброҳим
ғазаб қилиб, болтани олдида, бутларни болта билан уриб, уларни синдирди. Иброҳим катта
бутни синдирмади, бутунича қолдирди ва болтани унинг бўйнига илиб қўйди.

‫ من ف عل هذا؟‬-5

ٍ ‫ ِع‬،‫ ألَنَّه يو‬،‫ وأَراد النَّاس أَن يسجدوا لألَصن ِا‬.،‫يت األَصن ِا‬
‫ َولَ ِكن‬.‫يد‬ ِ ‫ورجع النَّاس ودخلُوا ِِف ب‬
َُُ َ ُُ َ ُ ََ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ََ
ِ ‫َسف النَّاس و َغ‬
.‫ضبُوا‬ ِ
َ ُ َ َّ ‫ َوتَأ‬.‫َّاس َوَده ُشوا‬
ُ ‫ب الن‬
َ ‫تَ َع َّج‬
‫) قالوا َسعنا ف ًت يذكرهم ي قال له إب راهيم‬55( ‫قالوا من ف عل هذا بآِلتنا إنَّه لمن الظَّالمني‬
‫) قالوا أأنت ف علت هذا بآِلتنا يا إب راهيم‬00( ‫) قالوا فأتوا به على أعني النَّاس لعلَّهم يشهدون‬01(
)03 - ‫) قال بل ف عله كبريهم هذا فاسألوهم إن كانوا ي نطقون (األنبياء‬02(
‫ َوَكانُوا‬.‫َن احلِ َج َارَة الَ تَس َم ُع َوالَ تَن ِط ُق‬ َّ ‫ َوَكانُوا يَع ِرفُو َن أ‬.ٌ‫ ِح َج َارة‬،‫َن األَصنَ َا‬ َّ ‫َّاس يَع ِرفُو َن أ‬
ُ ‫َوَكا َن الن‬
َ‫صنَ َم األَكبَ َر ال‬ َّ ‫ َوأ‬.‫الصنَ َم األَكبَ َر الَ يَق ِد ُر أَن ََي ِشي َويَتَ َحَّرَك‬
َّ ‫َن ال‬ َّ ‫َن‬ َّ ‫ َوأ‬.‫ضا َح َجٌر‬ ً ‫الصنَ َم األَكبَ َر أَي‬
َّ ‫َن‬ َّ ‫يَع ِرفُو َن أ‬
َ
.‫ الَ تَن ِط ُق‬،‫َن األَصنَ َا‬َّ ‫ت تَعلَ ُم أ‬ ِ ِ ِ ِ
َ ‫ أَن‬:‫يم‬ َ ‫ فَ َقالُوا سإ َبراه‬.،‫يَقد ُر أَن يَكسَر األَصنَ َا‬
َ‫ َوإِنَّ َها ال‬،‫ف تَسأَلُو َن األَصنَ َا‬ ِ ِ
َ ‫ضُّر َوالَ تَن َف ُع؟ َوَكي‬ ُ َ‫ َوإِنَّ َها الَ ت‬،‫ف تَعبُ ُدو َن األَصَن َا‬ َ ‫ فَ َكي‬:‫يم‬ ُ ‫قَ َال إب َراه‬
!‫َّاس َو َخ ِجلُوا‬
ُ ‫ت الن‬
ِ
َ ‫ أَفَالَ تَعقلُو َن؟ َو َس َك‬،‫سم ُع؟ أَالَ تَف َه ُمو َن َشيئًا‬
ِ
َ َ‫تَنط ُق َوالَ ت‬
5
БУ КИМНИНГ ИШИ?

Одамлар қайтиб, бутлар бор уйга кирдилар. Одамлар бутларга сажда қилишни
истадилар чунки бу ҳайит куни эди. Лекин одамлар таажжубга ва даҳшатга тушишди.
Одамлар афсусланишди ва ғазабга келишди.
59. Улар: «Бизнинг худоларимизга ким бундай қилди?! Албатта, у золимлардандир!»
дедилар.
60. Улар: «Уларни эслаб юрган бир йигитни эшитган эдик, уни Иброҳим,
дейишарди», дедилар.
61. Улар: «Уни одамларнинг кўз олдига олиб келинглар. Токи гувоҳ бўлсинлар»,
дедилар.
62. Улар: «Худоларимизга буни сен қилдингми, эй Иброҳим?!» дедилар.
63. У: «Йўқ, буни манави, уларнинг каттаси қилди. Агар гапирадиган бўлсалар,
улардан сўраб кўринглар», деди. (Анбиё сураси)дан.

7
 www.arabic.uz

Одамлар билар эдиларки, албатта бутлар тошдан эди. Ва яна билар эдиларки, тош
эшитмайди ҳам, нутқ ҳам қилмайди. Ва яна билар эдиларки, катта бут ҳам тошдан эди. Катта
бут юришга ҳам, ҳаракатланишга ҳам қодир эмас эди. Ва албатта, катта бут бутларни
сидиришга ҳам қодир эмас эди. Иброҳимга: “Сен биласанки, бутлар гапирмайди”, дейишган
эди, Иброҳим: “Қандай қилиб бутларга ибодат қиляпсизлар? У зарар ҳам, фойда ҳам
бермаса, нимага унга ибодат қиляпсизлар? Қандай қилиб бутлардан сўраяпсизлар? Ахир
улар гапирмайди ҳам, эшитмайди ҳам-ку? Бирор нарсани англамаяпсизларми? Ақл
юритмайсизларми?” Одамлар сукут қилиб, хижолат чекдилар.

0
‫نار باردة‬
ِ ‫ وأَها َن‬،‫ ما َذا نَفعل؟ إِ َّن إِب ر ِاهيم َكسر األَصنا‬:‫اِجتمع النَّاس وقَالُوا‬
!َ‫اآلِلَة‬ ََََ ََ َ َ َُ َ َ ُ َ ََ
‫يم؟‬ ِ ِ ِ ‫ ما ِع َق‬:‫وسأ ََل النَّاس‬
َ ‫يم؟ َما َجَزاءُ إب َراه‬
َ ‫اب إب َراه‬ُ َ ُ ََ
.]86 :‫ (حرقوه وانصروا آلِهتكم) [األنبياء‬:‫اب‬ ُ ‫َكا َن اجلََو‬
:‫يم َوقَ َال للنَّا ِر‬ ِ ‫ ولَ ِك َّن هللا نَصر إِبر‬.‫ وأَل َقوا فِيها إِبر ِاهيم‬،‫ أَوقَدوا نَار‬:‫وه َك َذا َكا َن‬
‫اه‬
َ َ ََ َ َ َ َ َ َ ً ُ ََ
.]82 :‫الما على إب راهيم) [األنبياء‬
ً ‫(يا نار كون ب رًدا وس‬
.‫يم‬ ِ ِ ِ
َ ‫َّار بَرًدا َو َسالًَما َعلَى إب َراه‬
ُ ‫ َكانَت الن‬،‫َوَه َك َذا َكا َن‬
ِ ِ َ‫َن النَّار الَ ت‬
.‫يم‬
َ ‫ضُّر إب َراه‬ُ َ َّ ‫َّاس أ‬
ُ ‫َوَرأَى الن‬
ِ ‫ ود‬.‫ال‬ ِ ‫َن إِب ر ِاهيم س‬
َّ ِ ‫َن إِب ر‬
.‫َّاس َوَحتَيَّ ُروا‬
ُ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ش‬
َ ‫ه‬ َ َ ٌ َ َ َ ‫أ‬
‫و‬ َ ‫ور‬
ٌ ‫ر‬ُ َ َ َّ ‫َّاس أ‬
‫س‬ ‫م‬
َ ‫يم‬ ‫اه‬ ُ ‫َوَرأَى الن‬
6
СОВУҚ ОЛОВ

Одамлар тўпланиб: “Нима қиламиз? Албатта Иброҳим бутларни синдириб,

олиҳаларга хиёнат қилди”, дейишди. Баъзилар: “Иброҳимнинг иқоб ва жазоси нима?” деб
сўрашди. Жавоб шундай эди:
Улар: «Уни куйдиринглар! Агар (бир иш) қиладиган бўлсангиз, худоларингизга
ёрдам беринг!» дедилар.
)Шунингдек: олов ёқинглар ва унга Иброҳимни ташланглар, дейишди).
Лекин Аллоҳ Иброҳим (а.с.)га ёрдам берди ва оловга деди:
Биз: «Эй олов, Иброҳим учун салқин ва саломатлик бўл!» дедик. Шундай ҳам
бўлди, олов Иброҳим (а.с) учун салқин ва саломатлик бўлди. Одамлар кўришдики, Иброҳим
(а.с.)га олов зарар бермади. Ва яна одамлар кўришдики, Иброҳим (а.с.) хурсанд ва соғ-
саломат эдилар. Одамлар бундан даҳшатга тушдилар ва ҳайрон бўлдилар.

‫ – من رب؟‬7

8
 www.arabic.uz

ِ ِ ِ ِ ٍ
‫س‬َ ‫ الَ! َه َذا لَي‬:‫يم‬ ُ ‫ قَ َال إب َراه‬،‫ب‬ ُ ‫اب ال َكوَك‬َ ‫ َولَ َّما َغ‬.‫ َه َذا َرِّب‬:‫ فَ َق َال‬،‫يم َكوَكبًا‬ ُ ‫ات لَي لَة َرأَى إب َراه‬ َ ‫َو َذ‬
!‫س بَِرِّب‬ ‫ي‬َ‫ل‬ ‫ا‬‫ذ‬َ ‫ه‬ !َ‫ال‬ : ‫يم‬ ِ ‫ قَ َال إِب ر‬،‫القمر‬
‫اه‬ َ ‫اب‬ ‫غ‬
َ ‫ا‬‫م‬َّ ‫ل‬
َ‫و‬ . ‫ب‬ ِ‫ر‬ ‫ا‬‫ذ‬َ ‫ه‬ : ‫ال‬َ ‫ق‬
َ ‫ف‬
َ ‫ر‬ ‫م‬ ‫الق‬
َ ‫يم‬ ِ ‫ ورأَى إِب ر‬.‫بِرِب‬
‫اه‬
َ َ ُ َ ُ َ َ َ ّ َ َ َ ُ َ ََ ّ َ
َ
،‫س ِيف اللَّي ِل‬ ‫َّم‬
‫الش‬ ‫ت‬ ِ ‫ ولَ َّما َغاب‬.]86 :،‫ (هذا رب هذا أكب ر) [األنعا‬:‫ فَ َق َال إِب ر ِاهيم‬،‫ت الشَّمس‬ ِ ‫وطَلَع‬
ُ َ َ ُ َ ُ َ َ
.ٌ‫ي الَ يَغلِبُهُ َشيء‬ ٌّ ‫ إِ َّن هللاَ قَ ِو‬.‫يب‬ ِ ٍ ِ ُ ُ‫ إِ َّن هللا ح ٌّي الَ ََي‬.‫ الَ! َه َذا لَيس بِرِّب‬:‫قَ َال إِب ر ِاهيم‬
ُ ‫ إ َّن هللاَ بَاق الَ يَغ‬.‫وت‬ َ َ َ َ ُ َ
‫ َويَغلِبُ َها‬،‫ضعِ َيفةٌ يَغلِبُ َها اللَّي ُل‬ َ ‫س‬ ُ ‫ َوالشَّم‬.‫س‬
ِ
ُ ‫يف تَغلبُهُ الشَّم‬ ٌ ِ‫ضع‬ َ ‫الق َم ُر‬
َ ‫ َو‬.‫الصب ُح‬ ُّ ُ‫يف يَغلِبُه‬ ٌ ِ‫ضع‬ َ ‫ب‬ ُ ‫َوال َكوَك‬
.ٌ‫ضعِ َيفة‬َ ‫س ألَنَّ َها‬ُ ‫ص ُرين الشَّم‬
ِ ُ ‫ والَ تَن‬.‫يف‬
َ ٌ ‫ضع‬
ِ ‫القمر ألَنَّه‬
َ ُ ُ َ َ ‫ص ُرِين‬ ُ ‫يف َوالَ يَن‬ٌ ِ‫ضع‬ َ ُ‫ب ألَنَّه‬ ِ ُ ‫ والَ يَن‬.‫الغَيم‬
ُ ‫ص ُرين ال َكوَك‬ َ ُ
ِ
.ٌ‫ي الَ يَغلبُهُ َشيء‬ ٌّ ‫ َوقَ ِو‬.‫يب‬ ِ ٍ َّ ‫ أل‬.ُ‫ص ُرِين هللا‬
ُ ‫ َوبَاق الَ يَغ‬.‫وت‬ ُ ُ‫َن هللاَ َح ٌّي الَ ََي‬ ُ ‫َويَن‬
7 – РОББИМ КИМ?

Бир куни тунда Иброҳим (а.с.) юлдузни кўрдилар ва “Бу менинг роббим”, дедилар.
Юлдуз ғойиб бўлгач, Иброҳим (а.с.): Йўқ! Бу Роббим эмас! дедилар.
Иброҳим (а.с.) ойни кўрганларида: “Бу роббим”, дедилар. Ой ғойиб бўлгач, Иброҳим
(а.с.): “Йўқ! Бу Роббим эмас”, дедилар.
Қуёш чиқди, Иброҳим (а.с.): (Мана шу Роббим. Бу каттароқ), дедилар. Кечқурун
қуёш ботгач эса, Иброҳим (а.с.): “Йўқ! Бу менинг роббим эмас”, дедилар.
“Албатта Аллоҳ тирик ва ўлмайди.
Албатта Аллоҳ ҳамиша боқий қолувчи ва йўқ бўлмайди.
Албатта Аллоҳ кучли ва уни ҳеч бир нарса енга олмайди.
Юлдуз заиф бўлиб, тонг ундан ғолиб келади. Ой ҳам кучсиздир, қуёш унга ғолиб
келади.
Қуёш ҳам заифдир, кеча (тун) унга ғолиб келади, булут ҳам унга ғолиб келади. Менга
юлдуз ёрдам бера олмайди, чунки у ожиздир, менга ой ёрдам бера олмайди, чунки у
ожиздир, қуёш ҳам менга ёрдам бера олмайди, чунки у ҳам ожиздир. Менга Аллоҳ ёрдам
беради. Чунки Аллоҳ тирик ва ўлмайди, ҳамиша боқий ва йўқ бўлмайди. У кучли ва Уни ҳеч
бир нарса енга олмайди”.

‫ رب هللا‬- 8

.ٌ‫ي الَ يَغلِبُهُ َشيء‬ ٌّ ‫َن هللاَ قَ ِو‬

َّ ‫ َوأ‬.‫يب‬ ِ ٍ
ُ ‫َن هللاَ بَاق الَ يَغ‬ َّ ‫ َوأ‬.‫وت‬ َّ ‫ أل‬.ُ‫َن هللاَ َربُّه‬
ُ ُ‫َن هللاَ َح ٌّي الَ ََي‬ َّ ‫يم أ‬ ِ ِ َ ‫وعر‬
ُ ‫ف إب َراه‬ ََ َ
!‫ني‬ ِ ‫ب‬ َّ ‫س! َوأ‬ ِ ‫ب الشَّم‬ َّ ‫ب ال َق َم ِر! َوأ‬ ِ ‫ب ال َكوَك‬
َّ ‫ب! َوأ‬ َّ ‫يم أ‬ ِ ِ َ ‫وعر‬
َ ‫العالَم‬
َ ُّ ‫َن هللاَ َر‬ ُّ ‫َن هللاَ َر‬ ُّ ‫َن هللاَ َر‬ ُّ ‫َن هللاَ َر‬ ُ ‫ف إب َراه‬ ََ َ
.،‫اهيم أَن يَد ُع َو قَوَمهُ َوََينَ َع ُهم ِمن ِعبَ َادةِ األَصنَ ِا‬ ِ ِ ِ ِ
َ ‫ َو أ ََمَر هللاُ إب َر‬.ً‫يم َو َج َعلَهُ نَبيًّا َو َخليال‬
َ ‫َوَه َدى هللاُ إب َراه‬
8 – РОББИМ АЛЛОҲ

Иброҳим (а.с.) роббилари Аллоҳ эканини билдилар. Чунки Аллоҳ тирик ва ўлмайди.
Албатта, Аллоҳ ҳамиша боқий ва - йўқ бўлмайди. Албатта Аллоҳ кучли ва уни ҳеч бир нарса
енга олмайди. Иброҳим (а.с.) билдиларки, албатта Аллоҳ юлдузларнинг робби ва Аллоҳ
ойнинг робби ва Аллоҳ қуёшнинг ҳам роббидир. Ҳақиқатда Аллоҳ оламлар роббидир!!!

9
 www.arabic.uz

Аллоҳ Иброҳим (а.с.)ни ҳидоят қилди ва у зотни Набий ҳамда халил (дўст) қилиб олди.
Аллоҳ Иброҳим (а.с.)ни қавмини (ҳақ йўлга) даъват этишга ва бутларга ибодат қилишдан
қайтаришга буюрди.

‫ – دعوة إب راهيم‬5

‫ َما تَعبُ ُدو َن؟ (قالوا ن عبد‬:‫يم لَِقوِم ِه‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ

ُ ‫ قَ َال إب َراه‬.،‫ َوَمنَ َع ُهم من عبَ َادة األَصنَا‬،‫يم قَوَمهُ إ َىل هللا‬
ِ ِ
ُ ‫َوَد َعا إب َراه‬
.]87 :‫أصن ًاما) [الشعراء‬
‫ (هل يسمعونكم إذ تدعون؟) (أو ي ن فعونكم أو يض ُّرون) (قالوا بل وجدنا آباءنا‬:‫يم‬ ِ ِ
ُ ‫قَ َال إب َراه‬
.]87-89 :‫كذلك ي فعلون) [الشعراء‬
.‫العالَ ِمني‬
َ ‫ب‬ َّ ‫ أَنَا أَعبُ ُد َر‬.،‫ بَل أَنَا َع ُد ٌّو ِِلَ ِذهِ األَصنَ ِا‬.،‫ فَأَنَا الَ أَعبُ ُد َه ِذهِ األَصنَ َا‬:‫يم‬ ِ ِ
ُ ‫قَ َال إب َراه‬
‫(الَّذي خلقين ف هو ي هدين) (والَّذي هو يطعمين ويسقني) (وإذا مرضت ف هو يشفني) (والَّذي‬
.]67-86 :‫ُييتين ُثَّ ُييني) [الشعراء‬
.‫َح ٌد فَ ِه َي الَ تَش ِفي‬
َ‫ضأ‬
ِ
َ ‫ َوإِ َذا َم ِر‬.‫َح ًدا َوالَ تَسقي‬
ِ ِ ِ ِ
َ ‫ َوإنَّ َها الَ تُطع ُم أ‬.‫ الَ َتلُ ُق َوالَ تَهدي‬،‫َوإ َّن األَصنَ َا‬
ِ
.‫َح ًدا َوالَ َحتيِي‬ ُ ‫َوإِنَّ َها الَ ُت‬
َ ‫يت أ‬
9 – ИБРОҲИМ (А.С.)НИНГ ДАЪВАТИ

Иброҳим (а.с.) ўз қавмини Аллоҳга даъват қилди ва уларни бутларга ибодат қилишдан
қайтарди. Иброҳим (а.с.) қавмига: “Нимага ибодат қиласизлар?” деди. Улар: “Санамларга
ибодат қилмоқдамиз”, дейишди. Иброҳим (а.с.): “Илтижо қилганингизда улар сизни
эшитадиларми ёхуд наф ёки зарар етказа оладиларми?”. Улар: “Йўқ, биз ота-
боболаримизни шундай қилаётганларини кўрдик”, дедилар.
Иброҳим (а.с.): “Мен бу бутларга ибодат қилмайман, аксинча мен бу бутларга
душманман”, дедилар. Мен оламларнинг роббига ибодат қиламан.
“У мени яратган Зотдир. Бас, мени ҳидоят қиладиган ҳам Унинг Ўзи. Мени
едирадиган ва ичирадиган ҳам Унинг Ўзи. Бемор бўлганимда менга шифо берадиган
ҳам Унинг Ўзи. Мени ўлдирадиган, сўнгра тирилтирадиган ҳам Унинг Ўзи”.
Албатта бутлар яратмайди ҳам, ҳидоят ҳам қилмайди. Албатта, улар бирор зотни
таомлантира олмайди...
Агар бирор киши бемор бўлиб қолса, шифо беролмайди. Албатта, улар бирор кишини
ўлдиролмайди ҳам, тирилтиролмайди ҳам.

‫ – أمام الملك‬01

10
 www.arabic.uz

ِ ِ َّ ‫ و ََِسع الملِك أ‬.‫ك‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٌ ِ‫َكا َن ِيف الم ِدين ِة مل‬

‫يم‬
َ ‫َن إب َراه‬ ُ َ َ َ ِ ‫اس يَس ُج ُدو َن لل َمل‬ ُ َّ‫ َوَكا َن الن‬.‫ َوظَالٌ جدًّا‬،‫ك َكبريٌ جدًّا‬ َ َ َ
‫َح ًدا‬ ِ ‫ وَكا َن إِب ر‬،‫ وجاء إِب ر ِاهيم‬.‫ضب الملِك وطَلَب إِب ر ِاهيم‬ ِ َ‫ فَغ‬.‫يسج ُد هللِ والَ يسج ُد ألَح ٍد‬
َ ‫اف أ‬ ُ َ‫يم الَ ََي‬ُ َ ‫اه‬ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ َ
.َ‫إِالَّ هللا‬
‫يم؟‬ ِ ِ ِ
ُ ‫ك يَا إب َراه‬ َ ُّ‫ َمن َرب‬:‫ك‬ ُ ‫قَ َال ال َمل‬
!ُ‫ َرِّب هللا‬:‫يم‬ ِ ِ
ُ ‫قَ َال إب َراه‬
ِ ِ ِ
‫يم؟‬ُ ‫ َم ِن هللاُ يَا إب َراه‬:‫ك‬ُ ‫قَ َال ال َمل‬
.]926 :‫ (الَّذي ُييي وُييت) [البقرة‬:‫يم‬ ِ ِ
ُ ‫قَ َال إب َراه‬
ِ ِ
.‫يت‬ُ ‫ أَنَا أُحيِي َوأُم‬:‫ك‬ ُ ‫قَ َال ال َمل‬
‫ت‬ ِ ِ ِ
ُ ‫ت َر ُجالً َوتَ َرك‬ُ ‫ قَتَ ل‬،‫يت‬ ُ ‫ أَنَا أُحيي َوأُم‬:‫ َوقَ َال‬.ُ‫آخَر َوتَ َرَكه‬ َ ً‫ َوَد َعا َر ُجال‬.ُ‫ك َر ُجالً َوقَتَ لَه‬ ُ ‫َوَد َعا ال َمل‬
‫ فَ َق َال‬.ُ‫ َويَف َه َم قَوُمه‬،‫ك‬ ِ ِ ِ ٍِ ِ ِ ِ‫ وَكا َن الملِك بل‬.ً‫رجال‬
ُ ‫يم أَن يَف َه َم ال َمل‬
ُ ‫ َوأ ََر َاد إب َراه‬.‫ك ُك ُّل ُمشرك‬ َ ‫ َوَك َذل‬،‫يدا جدًّا‬ ً َ ُ َ َ َُ
.]926 :‫الشمس من المشرق فأت ِبا من المغرب) [البقرة‬ َّ ‫ (فإ َّن هللا يأِت ب‬:‫ك‬ ِ ِ‫إِب ر ِاهيم لِلمل‬
َ ُ َ
.‫ك َوَما َو َج َد َج َوابًا‬ ِ ِ ِ
ُ ‫ َو َخج َل ال َمل‬.‫ت‬ َ ‫ك َو َس َك‬ ُ ‫فَتَ َحيَّ َر ال َمل‬
10 − ПОДШОҲ ОЛДИДА

Шаҳарда жуда катта ва жуда золим подшоҳ бор эди. Одамлар ўша подшоҳга сажда
қилардилар. Подшоҳ эшитдики, Иброҳим (а.с.) Аллоҳга сажда қиладилар ва Ундан бошқа
ҳеч бир зотга сажда қилмайдилар. Подшоҳ бундан ғазабланди ва Иброҳим (а.с.)ни
(чақиришни) буюрди. Иброҳим (а.с.) унинг олдига келдилар, у зот Аллоҳдан бошқа ҳеч
кимдан қўрқмас эдилар. Подшоҳ: “Роббинг ким?” деди. Иброҳим (а.с.): “Роббим Аллоҳ!”
дедилар. Подшоҳ: “Эй Иброҳим! У Аллоҳ ким?” деди. Иброҳим (а.с.): “У тирилтирувчи ва
ўлдирувчидир”, дедилар. Подшоҳ деди: “Мен ҳам тирилтираман ва ўлдираман”. Подшоҳ бир
кишини келтирди ва уни ўлдирди. Яна бир кишини келтирди уни ўлдирмади. Подшоҳ деди:
“Мен тирилтираман ва ўлдираман, бир кишини ўлдирдим ва бирини ўлдирмадим”. Подшоҳ
нодон эди, шунингдек барча мушриклар ҳам. Иброҳим (а.с.) подшоҳга ва қавмига
тушунтиришни хоҳладилар. Иброҳим (а.с.) подшоҳга: “Албатта, Аллоҳ қуёшни
машриқдан чиқаради, бас, сен уни мағрибдан чиқаргин-чи”, дедилар. Шунда подшоҳ
ҳайратда қолди ва сукут сақлади. Подшоҳ шарманда бўлди ва бирор жавоб топа олмади.

‫ دعوة الوالد‬-00

:ُ‫ فَ َقا َل لَه‬،‫ضا‬ ِ ِ ِ

ً ‫يم أَن يَد ُع َو َوال َدهُ أَي‬ُ ‫َوأ ََر َاد إب َراه‬
.]79 :‫(يا أبت ِل ت عبد ما ل يسمع ول ي بصر) [مرمي‬
.‫ضُّر‬ ِ
ُ َ‫َولَ تَعبُ ُد َما الَ يَن َف ُع َوالَ ي‬

11
 www.arabic.uz

َّ ِ‫(يا أبت ل ت عبد‬

.]77 :‫الشيطان)! [مرمي‬
ِ ِ ِ ِ ِ ‫ض‬ ِ َّ ‫ت اُعبُ ِد‬ِ ‫يا أَب‬
ُ ‫ َوَكا َن إب َراه‬.‫ فَات ُرك ِين َوالَ تَ ُقل َشيئًا‬،‫ك‬
‫يم‬ َ ُ‫ أَنَا أَض ِرب‬:‫ َوقَ َال‬،‫يم‬
َ ‫ب َوال ُد إب َراه‬
َ ‫الرْحَ َن! َو َغ‬ َ َ
.]78 :‫ (سالم عليك) [مرمي‬:ِ‫ال لَِوالِ ِده‬ َ ‫ فَ َق‬،‫يما‬ ِ
ً ‫َحل‬
ٍ ِ ‫َسف إِب ر ِاه‬ ِ ‫ أَنَا أَذه‬:‫وقَ َال لَه‬
َ ‫ب إِ َىل بَلَد‬
‫ َويَعبُ َد‬،‫آخَر‬ َ ‫ َوأ ََر َاد أَن يَذ َه‬،‫يم جدًّا‬ُ َ َ َّ ‫ َوتَأ‬.‫ب من ُهنَا َوأَد ُعو َرِّب‬ ُ َ ُ َ
.ِ‫َّاس إِ َىل هللا‬
َ ‫ َويَد ُع َو الن‬،ُ‫َربَّه‬
11 − ОТАНИ ДАЪВАТ ЭТИШ

Иброҳим (а.с.) ўз оталарини ҳам ҳақ йўлга даъват этишни хоҳладилар ва унга: “Эй
отажон! Нима учун эшитмайдиган, кўрмайдиган ва сенга бирор фойда бера олмайдиган
нарсага ибодат қиласан?” дедилар. Нима учун фойда ҳам бера олмайдиган, зарар ҳам бера
олмайдиган нарсага ибодат қиласан? “Эй отажон! Шайтонга ибодат қилма”. Эй отажон!
Раҳмонга ибодат қил!”, дедилар.
Иброҳим (а.с.)нинг отаси бундан ғазабланди ва: “Мен сени ураман, мени тинч қўй ва
бирор нарса дема”, деди. Иброҳим (а.с.) ҳалийм эдилар ва оталарига: “Омон бўл”, мен бу
ердан кетаман ва роббимга дуо қиламан”, дедилар.
Иброҳим (а.с.) жуда афсусландилар ва бошқа бир шаҳарга кетишни ва роббиларига
ибодат қилиб, одамларни Аллоҳга даъват этишни хоҳладилар.

‫ – إىل م َّكة‬02

ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ‫ض‬ ِ ُ ِ‫ضب المل‬ ِ ِ ِ ِ

،‫آخَر‬َ ‫يم أَن يُ َسافَر إِ َىل بَلَد‬ ُ ‫ َوأ ََر َاد إب َراه‬.‫يم‬َ ‫ب َوال ُد إب َراه‬ َ ‫ك َو َغ‬ َ َ ‫يم َو َغ‬ َ ‫ إب َراه‬،ُ‫ب قَو‬ َ ‫َو َغض‬
ِ ِ َ‫ وق‬.‫ وخرج إِب ر ِاهيم ِمن ب لَ ِد ِه ووَّدع والِده‬.ِ‫وي عبد فِ ِيه هللا ويدعو النَّاس إِ َىل هللا‬
ُ‫يم َم َّكةَ َوَم َعهُ َزو َجتُه‬ُ ‫ص َد إب َراه‬
َ َ ُ َ َ َ ََ َ ُ َ َ َ َ َ َ َُ َ َ َ َُ ََ
‫س‬ َّ ِ ِ ‫ وَكانَت م َّكةُ لَي‬.‫ وَكانَت م َّكةُ لَيس فِي َها ُعشب والَ َشجر‬.‫َهاجر‬
َ ‫ َوَكاَنت َمكةُ لَي‬.‫س ف َيها بئ ٌر َوالَ نَهٌر‬ َ َ َ ٌَ َ ٌ َ َ َ َُ
.‫فِ َيها َحيَ َوا ٌن َوالَ بَ َشٌر‬
‫يم أَن‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ ِ ‫صل إِب ر ِاه‬
ُ ‫ َولَ َّما أ ََر َاد إب َراه‬.‫يل‬
َ ‫اجَر َوَولَ َدهُ إَسَاع‬ َ ‫يم َزو َجتَهُ َه‬
ُ ‫ َوتَ َرَك إب َراه‬.‫يم إ َىل َمكةَ َونََزَل ف َيها‬ُ َ َ َ ‫َوَو‬
ِ ِ ِِ ِ
ُ‫! َهل أ ََمَرَك هللا‬،‫س ُهنَا َماءٌ َوالَ طَ َع ٌا‬ َ ‫ إ َىل أَي َن يَا َسيّدي؟ أَتَت ُرُكين ُهنَا؟ أَتَت ُرُكين َولَي‬:‫اج ُر‬ َ ‫ب قَالَت َزو َجتُهُ َه‬ َ ‫يَذ َه‬
ِ ‫ إِ َذن الَ ي‬:‫ نَعم! قَالَت هاجر‬:‫ِِب َذا؟ قَ َال إِب ر ِاهيم‬
!‫ض َيعنَا‬ ُ َُ َ َ ُ َ َ
12 − МАККАГА

Бу ҳолатдан Иброҳим (а.с.) қавми, подшоҳ ва Иброҳим (а.с.)нинг отаси ғазабланишди.

Иброҳим (а.с.) бошқа шаҳарга сафар қилишни хоҳладилар. У ерда Аллоҳга ибодат қилиб,
одамларни ҳақ йўлга даъват этишни хоҳладилар.
Иброҳим (а.с.) оталари билан видолашган ҳолда ўз шаҳарларидан чиқиб кетдилар.
Иброҳим (а.с.) Маккани қасд қилиб йўлга чиқдилар ва хотинлари Ҳожар ўзлари билан бирга
эди. Макка шундай эдики, у ерда на ўт-ўлан ва на шох-шабба йўқ эди. У ерда қудуқ ҳам,
анҳор ҳам йўқ эди. У ерда ҳайвонлар ҳам, одамлар ҳам йўқ эди. Иброҳим (а.с.) Маккага етиб
12
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫‪келиб, у ерга тушдилар. Иброҳим (а.с.) аёллари Ҳожар ва ўғиллари Исмоилни шу ерга‬‬
‫‪ташлаб кетдилар. Иброҳим (а.с.) кетишни хоҳлаганларида аёллари Ҳожар: “Эй Саййидим,‬‬
‫‪қаерга? Мени бу ерга ташлаб кетасизми? Бу ерда сув ҳам, овқат ҳам йўқ-ку? Сизга буни‬‬
‫‪Аллоҳ амр қилдими?” деганида, Иброҳим (а.с.): “Ҳа!” дедилар. Ҳожар: “Ундай бўлса, бизни‬‬
‫‪зое қилиб ташлаб қўймайди”, дедилар.‬‬

‫‪ -03‬بئ ر زمزم‬

‫س‬ ‫َّ‬ ‫و َع ِطش إَِسَعِيل مَّرًة‪ ،‬وأَر َادت أ ُُّمهُ أَن تَس ِقيهُ ماء‪ .‬ولَكِن أَين الماء؟ وم َّكةُ لَي ِ ِ‬
‫س ف َيها بئ ٌر‪َ ،‬وَمكةُ لَي َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ََ‬ ‫َ ًَ َ‬ ‫ُ َ ََ‬ ‫َ َ‬
‫الص َفا إِ َىل ال َمرَوةِ‪َ ،‬وِم َن ال َمرَوةِ إِ َىل ا َّ‬
‫لص َفا‪.‬‬ ‫ب ال َماءَ‪َ ،‬وَجت ِري ِم َن َّ‬ ‫ِ‬
‫اج ُر تَطلُ ُ‬
‫ف َيها نَ َهٌر َوَكانَت َه َ‬
‫يل َو َش ِربَت‬ ‫ض و َش ِر ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ونَصر هللا هاجر و نَ ِ ِ‬
‫ب إَسَع ُ‬ ‫يل فَ َخلَ َق َِلَُما َماءً‪َ .‬و َخَر َج ال َماءُ م َن األَر ِ َ َ‬ ‫صَر إَسَاع َ‬ ‫َ ََ ُ َ ََ َ َ‬
‫َّاس ِيف احلَ ِّج َويَأتُو َن‬ ‫هاجر وب ِقي الماء فَ َكا َن بِئ ر زمز‪ ،،‬فَبارَك هللا ِيف زمز‪ ،‬وه ِذهِ ِهي البِئ ر الَِِّت يشر ِ‬
‫ب من َها الن ُ‬ ‫َ ُ َ َُ‬ ‫ُ َ ََ َ َ ُ َ ََ َ َ‬ ‫َ َُ ََ َ َ ُ‬
‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ت َماءَ َزمَزَ‪،‬؟‬ ‫ِبَاء َزمَزَ‪ ،‬إِ َىل بَلَدهم‪َ .‬هل َش ِرب َ‬
‫‪13 − ЗАМЗАМ ҚУДУҒИ‬‬

‫?‪Бир пайт Исмоил чанқаб қолди, онаси унга сув ичиришни хоҳлади. Лекин сув қаерда‬‬
‫‪Маккада қудуқ йўқ эди, Маккада анҳор ҳам йўқ эди. Ҳожар сув талабида эди. Сафодан‬‬
‫‪Марвагача ва Марвадан Сафогача юрар эди. Аллоҳ Ҳожар ва Исмоилга нусрат берди ва улар‬‬
‫‪учун сув яратди. Сув ердан чиқди, Исмоил ҳам ичди, Ҳожар ҳам ичди, сув ортиб қолди. Бу‬‬
‫‪Замзам қудуғи эди. Аллоҳ Замзамга баракот берди. Бу ўша инсонлар ҳажга борганида‬‬
‫‪ичадиган ва сувини ўз шаҳарларига ҳам олиб кетадиган қудуқдир. Сен Замзам сувидан‬‬
‫?‪ичганмисан‬‬

‫‪ – 04‬رؤيا إب راهيم‬

‫يل‬ ‫ِ ِ‬ ‫وعاد إِب ر ِاهيم إِ َىل م َّكةَ ب ع َد مدَّةٍ‪ .‬ولَِقي إَِسعِيل ولَِقي هاجر‪ ،‬وفَ ِرح إِب ر ِاه ِ ِ ِ ِ ِ‬
‫يل‪َ .‬وَكا َن إَسَع ُ‬ ‫يم ب َولَده إَسَع َ‬ ‫َ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َ ُ‬
‫يم ِيف‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ب إَِسعِ ِ‬ ‫ولَ ًدا صغِريا‪ََ ،‬ي ِري وي لعب وََيرج مع والِ ِدهِ‪ .‬وَكا َن إِب ر ِاه ِ‬
‫ات لَي لَة َرأَى إب َراه ُ‬
‫يل جدًّا‪َ .‬و َذ َ‬ ‫يم ُُي ُّ َ َ‬‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ََ َ ُ َ ُ ُ َ َ َ‬ ‫َ َ ً‬
‫يل هللاِ‪ ،‬فَأ ََر َاد‬‫المن ِا‪ ،‬أَنَّه يذبح إَِسعِيل‪ .‬وَكا َن إِب ر ِاهيم نَبِيًّا ص ِادقًا‪ ،‬وَكا َن منامه مناما ص ِادقًا‪ .‬وَكا َن إِب ر ِاهيم خلِ‬
‫َ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ ُ ُ ََ ً َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ََ ُ َ َ ُ َ َ َ‬
‫يل‪:‬‬‫أَن ي فعل ما أَمره هللا ِيف المنَ ِا‪ .،‬وقَ َال إِب ر ِاه ِ ِ‬
‫يم سإَسَع َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ َ َ َ َ َُ ُ َ َ‬
‫(إن أرى ِف المنام أن أذَبك فانظر ماذا ت رى) (قال‪ :‬يا أبت اف عل ما ت ؤمر ستجدن إن شاء هللا‬
‫الصابرين) [الصافات‪.]709 :‬‬
‫من َّ‬
‫ِ ِ‬ ‫اعيل معه وأَخ َذ ِس ِّكينًا‪ .‬ولَ َّما ب لَ َغ إِب ر ِاه ِ‬
‫ِ‬ ‫وأ ِ ِ‬
‫يل‪.‬‬
‫يم م ًن أ ََر َاد أَن يَذبَ َح إَسَع َ‬
‫َ َ َ ُ‬ ‫يم إَِسَ َ َ َ ُ َ َ‬
‫َخ َذ إب َراه ُ‬
‫َ َ‬
‫ني َعلَى ُحل ُق ِو‪ ،‬إَِسَعِيل!‬ ‫ض‪ ،‬وأَراد إِب ر ِاهيم أَن يذبح‪ ،‬فَوضع ِ ِ‬
‫يل َعلَى األَر ِ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ ّ‬
‫الس ّك َ‬
‫ِ ِ‬
‫َواضطَ َج َع إَسَع ُ‬

‫‪13‬‬
 www.arabic.uz

‫ب اب نَهُ أَكثََر؟ َوََنَ َح‬ُّ ‫ب هللاَ أَكثَ َر أَو ُُِي‬ ُّ ‫ َوَهل ُُِي‬.ُ‫ب أَن يََرى َهل يَف َع ُل َخلِيلُهُ َما يَأ ُم ُره‬ ُّ ‫َولَ ِك َّن هللاَ ُُِي‬
ُ‫ب هللا‬ َّ ‫َح‬
َ ‫ َوأ‬.‫يل‬
ِ‫ إِذبح ه َذا والَ تَذبح إَِسع‬:‫ وقَا َل‬،‫ش ِمن اجلن َِّة‬
َ َ َ َ َ َ َ َ ٍ َ‫ فَأَر َسل هللاُ ِج ِْبيل بِ َكب‬.‫ان‬ ِ ‫إِب ر ِاهيم ِيف ا ِسإمتِح‬
َ ُ َ
َ َ َ
ِ ِ
.‫الذب ِح ِيف عيد األَض َحى‬ َّ ِ‫ني ب‬ ِ ِ ِ ِ
َ ‫يم فَأ ََمَر ال ُمسلم‬ َ ‫َع َم َل إب َراه‬
.‫يل َو َسلَّ َم‬ ِ ِ ِِ َّ َ ‫ َو‬،‫صلَّى هللاُ َعلَى إِب ر ِاهيم اخلَلِ ِيل َو َسلَّم‬
َ ‫صلى هللاُ َعلَى ابنه إَسَع‬ َ َ َ َ
14 − ИБРОҲИМ (А.С.)НИНГ ТУШЛАРИ

Бироз муддатдан сўнг Иброҳим (а.с.) Маккага қайтиб, Исмоил ва Ҳожарни

учратдилар. Иброҳим (а.с.) ўғиллари Исмоилни кўриб хурсанд бўлдилар. Исмоил кичкина
бола бўлиб, югуриб, ўйнаб юрар ва отаси билан сайр чиқар эди.
Иброҳим (а.с.) Исмоилни жуда яхши кўрар эди. Кечаларнинг бирида Иброҳим (а.с.)
Исмоилни қурбон қилаётганини туш кўрдилар. Иброҳим (а.с.) ҳақ пайғамбар эдилар, у
кишининг тушлари ҳам рост эди. Иброҳим (а.с.) Аллоҳнинг халийли эдилар, Аллоҳ у кишига
тушда буюрган нарсани амалда қилишни хоҳладилар.
Иброҳим (а.с.) Исмоилга шундай деди: “Мен тушимда сени сўяётганимни
кўрмоқдаман, боқиб кўр, нима дейсан?”.
Исмоил: “Эй отажон! Сенга амр этилганни бажар, иншааллоҳ, мени сабр
қилгувчилардан топурсан” , деди.
Иброҳим (а.с.) Исмоилни ва ўзлари билан бирга пичоқ олдилар. Иброҳим (а.с.)
Минога етганида, Исмоилни қурбон қилишни хоҳлади. Исмоил ерга (ухлашга ётгандек) ётди.
Иброҳим (а.с.) сўйишни хоҳлади, пичоқни Исмоилнинг халқумига қўйди. Лекин Аллоҳ
Унинг халили, Ўзи буюрган ишни қиладими Ёки йўқми, шуни кўришни яхши кўрарди. У
Аллоҳни кўпроқ яхши кўрадими ёки ўғлиними? Иброҳим (а.с.) бу имтиҳондан
муваффақиятли ўтди. Аллоҳ Жаброил (а.с.)ни жаннатдан бир қўчқор билан юбориб, шундай
деди: Сен буни сўйгин, Исмоилни сўймагин. Аллоҳ Иброҳим (а.с.)нинг қилган ишини хуш
кўрди ва мусулмонларга Қурбон ҳайитида қурбонлик қилишни буюрди.
Иброҳим Ҳалилуллоҳга Аллоҳнинг салавоти ва саломлари бўлсин!
Унинг ўғли Исмоилга ҳам салавоти ва саломлари бўлсин.

‫ – الكعبة‬05

ِ ‫ت الب يوت َكثِريًة وما َكا َن ب يت‬ ِ ِ ِ ِ ‫وذَهب إِب ر‬

‫هلل يَعبُ ُدو َن‬ ٌ َ َ َ َ ُ ُ ُ َ‫ َوَكان‬.‫ َوأ ََر َاد أَن يَب ِ َين بَيتًا هلل‬،‫ك‬ َ ‫يم َو َع َاد بَع َد ذَل‬ ‫اه‬
ُ َ َ َ َ
‫يم‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ‫ ونَ َقل إِب ر ِاهيم وإَِسَع‬.ِ‫ وأَر َاد إَِسَعِيل أَن ي ب ِين ب يتًا هللِ مع والِ ِده‬.‫فِ ِيه هللا‬
ُ ‫ َوَكا َن إب َراه‬.‫يل احل َج َارَة م َن اجلبَال‬
ُ َُ َ َ َ َ ََ ََ َ ُ ََ َ
ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ
َ‫يل يَذ ُك ُر هللا‬ ُ ‫ َوَكا َن إب َراه‬.‫يل يَب ِين ال َكعبَةَ بيَده‬
ُ ‫ َوَكا َن إَسَع‬.‫يم يذ ُك ُر هللاَ َويد ُعو‬ ُ ‫ َوَكا َن إَسَاع‬.‫يَب ِين ال َكعبَةَ بيَده‬
.‫َويَد ُعو‬
َّ ‫(ربَّنا ت قبَّل منَّا إنَّك أنت‬
.]798 :‫السميع العليم) [البقرة‬

14
 www.arabic.uz

‫ َويُ َسافُِر‬.ٍ‫صالَة‬ ِ ِ
َ ‫ ََن ُن نَتَ َو َّجهُ إِ َىل ال َكعبَة ِيف ُك ِّل‬،‫يل َوبَ َارَك ِيف ال َكعبَة‬
ِ ِ ‫وتَ َقبَّل هللا ِمن إِب ر ِاه‬
َ ‫يم َوإَسَع‬ َ َ ُ َ َ
‫يم‬ ِ
‫اه‬ ‫ر‬ ‫ب‬ِ‫ بارَك هللا ِيف ال َكعب ِة وتَ َقبَّل ِمن إ‬.‫صلُّو َن ِعن َد َها‬ ‫ي‬‫و‬ ِ ‫ احل ِج ويطُوفُو َن بِال َكعب‬،‫المسلِمو َن إِ َىل ال َكعب ِة ِيف أَيَّ ِا‬
‫ة‬
َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ َ ََ ّ َ َ ُ ُ
.‫يل‬ ِ ِ
َ ‫َوإَسَع‬
.‫يم َو َسلَّ َم‬ ِ ِ َّ َ
َ ‫صلى هللاُ َعلَى إب َراه‬
.‫يل َو َسلَّ َم‬ ِ ِ َّ َ
َ ‫صلى هللاُ َعلَى إَسَع‬
.‫صلَّى هللاُ َعلَى ُحمَ َّم ٍد َو َسلَّ َم‬
َ ‫َو‬
15 − КАЪБА

Иброҳим (а.с.) кетиб, сўнг қайтиб келди ва Аллоҳ учун бир уй қуришни хоҳлади.
Уйлар кўп эди, аммо Аллоҳга ибодат қилинадиган уй йўқ эди. Исмоил отаси билан бирга
Аллоҳ учун уй қуришни хоҳлади. Иброҳим (а.с.) ва Исмоил тоғдан тош ташидилар. Иброҳим
(а.с.) Каъбани ўз қўли билан қурар эди. Исмоил ҳам Каъбани ўз қўли билан қурар эди.
Иброҳим (а.с.) Аллоҳни зикр қилиб, Унга дуо қилар эди. Исмоил ҳам Аллоҳни зикр қилиб,
Унга дуо қилар эди.
“Роббимиз, биздан қабул эт, албатта, Сенинг Ўзинг эшитувчи, билувчи Зотсан”.
Аллоҳ Иброҳим (а.с.) ва Исмоилдан қабул этди ва Каъбани баракотли қилди. Биз ҳам,
ҳар намозимизда Каъбага юзланамиз. Мусулмонлар ҳаж кунларида Каъбага сафар
қиладилар, Каъбани тавоф қилиб, у ерда намоз ўқийдилар. Аллоҳ Каъбага баракотлар берди
ва Иброҳим (а.с.) ва Исмоилдан қабул қилди.
Иброҳим (а.с.)га Аллоҳнинг салавоти ва саломлари бўлсин!
Исмоилга ҳам салавоти саломлар бўлсин!
Муҳаммад (с.а.в)га ҳам Аллоҳнинг салавоти ва саломлар бўлсин!

‫ – ب يت المقدس‬00

‫يم‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ‫ َو َس َك َن إب َراه‬.‫آخ ُر من َس َارَة اَسُهُ إس َح ُق‬ َ ‫يم َولَ ٌد‬
َ ‫ َوَكا َن سإب َراه‬.ُ‫يم َزو ٌج أُخَرى اَسُ َها َس َارة‬ َ ‫َوَكا َن سإب َراه‬
‫ َوَه َذا ال َمس ِج ُد‬.َ‫هلل ِيف َم َّكة‬
ِ ‫ َكما ب ن أَبوه وأَخوه ب يتا‬،،‫َّا‬ ِ
ً َ ُ ُ َ ُ ُ َ َ َ ِ ‫ َوبَ َن إِس َح ُق بَيتًا هلل ِيف الش‬.‫ َو َس َك َن إِس َح ُق‬،‫َّا‬ ِ ‫ِيف الش‬
‫ َوبَ َارَك هللاُ ِيف‬.ُ‫صى الَّ ِذي بَ َارَك هللاُ َحولَه‬ ِ ِ
َ ‫ َو ُه َو ال َمسج ُد األَق‬.‫ت ال َمقد ِس‬
ِ ‫الَّ ِذي ب نَاه إِسحق ِيف الش‬
ُ ‫ ُه َو بَي‬،‫َّا‬ َُ ُ َ
.‫وب َوَكا َن نَبِيًّا‬ ٌ ُ‫يل َوَكا َن فِي ِهم أَنبِيَاءُ َوُمل‬
ُ ‫ َوَكا َن ِسإس َح َق َولَ ٌد اَسُهُ يَع ُق‬.‫وك‬
ِ‫أَوالَ ِد إِسحق َكما بارَك ِيف أَوالَ ِد إَِسع‬
َ َ ََ َ ََ
ِ‫ وإِلَيك ه ِذه‬.‫آن‬ ِ ُ ‫صةٌ ع ِجيبةٌ ِيف‬ ِ ِ
َ َ َ ‫القر‬ َ َ َّ ‫ف لَهُ ق‬ ُ ‫وس‬ ُ ُ‫ َوي‬.‫وب‬َ ‫ف ب ُن يَع ُق‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫ من ُهم ي‬،‫وب لَهُ اث نَا َع َشَر َولَ ًدا‬
ُ ‫َوَكا َن يَع ُق‬
!َ‫صة‬ ِ
َّ ‫الق‬
16 – БАЙТУЛ МАҚДИС

Иброҳим (а.с.)нинг яна Сора исмли аёллари ҳам бор эди. Иброҳим (а.с.)нинг Сорадан
бошқа хотинларидан Исҳоқ исмли ўғиллари ҳам бор эди. Иброҳим (а.с.) Исҳоқ билан Шом
(ҳозирги Сурия)да яшардилар. Исҳоқ отаси ва акаси Маккада қурганлари каби Шомда Аллоҳ
15
 www.arabic.uz

учун уй қурди. Исҳоқ Шомда қурган масжид У Байтул Мақдисдир. Ўша Масжидул Ақсонинг
атрофига Аллоҳ барака ёғдирди. Аллоҳ Исмоил авлодларига барака ёғдиргани каби Исҳоқ
авлодларига ҳам барака ёғдирди. Улардан пайғамбарлар, подшоҳлар етишиб чиқди.
Исҳоқнинг Яъқуб исмли ўғли бўлиб, у ҳам пайғамбар эди. Яъқубнинг ўн икки ўғли бўлиб,
улардан бири Юсуф ибн Яъқуб эди. Юсуф ҳақида Қуръонда ажойиб қисса баён қилинган.
Сизларга ушбу қиссани тақдим этамиз.

Юсуф алайҳиссалом қиссалари

‫أحسن القصص‬

‫ – رؤيا عجيبة‬0

.‫َخا‬ ِ ‫َكا َن يوسف ولَ ًدا‬

ً ‫َح َد َع َشَر أ‬َ ‫صغ ًريا َوَكا َن لَهُ أ‬َ َ ُ ُ ُ
.ً‫مجيال‬ َِ ‫وَكا َن يوسف غُالَما‬
ً ُ ُ ُ َ
.‫ف ُغالًَما ذَكِيًّا‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
.‫مجي ِع إِخ َوتِِه‬
َِ ‫وَكا َن أَبوه ي ع ُقوب ُُِيبُّه أَكثَر ِمن‬
َ ُ ُ َُُ َ
.ً‫ف ُرؤيَا َع ِجيبَة‬ ُ ‫وس‬
ٍ
ُ ُ‫ات لَي لَة َرأَى ي‬
َ ‫َذ‬
.‫َح َد َع َشَر َكوَكبًا‬
َ ‫َرأَى أ‬
.ُ‫س َوال َق َمَر ُكلٌّ يَس ُج ُد لَه‬ َ ‫َوَرأَى الشَّم‬
‫س َوال َق َم ُر لَِر ُج ٍل؟‬
ُ ‫ب َوالشَّم‬
ِ
ُ ‫ف تَس ُج ُد ال َك َواك‬ ُّ ِ‫الصغِريُ َكثِ ًريا! َوَما فَ ِه َم َه ِذه‬
َ ‫ َكي‬،‫الرؤيَا‬ َّ ‫ف‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫ب ي‬ َ ‫تَ َع َّج‬
.َ‫الع ِجيبَة‬ ُّ ِ‫وب َو َح َكى لَهُ َه ِذه‬
َ ‫الرؤيَا‬
ِِ
َ ‫الصغريُ إ َىل أَبيه يَع ُق‬
ِ َّ ‫َذهب يوسف‬
ُ ُ ُ َ َ
.]7 :‫الشمس والقمر رأي ت هم ِل ساجدين) [يوسف‬ َّ ‫قَ َال (يا أبت إن رأيت أحد عشر كوكبًا و‬
.‫وب نَبِيًّا‬
ُ ‫َوَكا َن أَبُوهُ يَع ُق‬

16
 www.arabic.uz

ُّ ‫ َه ِذ ِه‬.‫ك َشأ ٌن‬

‫الرؤيَا بِ َش َارُة‬ َ َ‫ فَيَس ُك ُن ل‬،‫ف‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫ك يَا ي‬ ُّ ‫وب ِِبَ ِذ ِه‬
َ َ‫ بَ َارَك هللاُ ل‬:‫ َوقَ َال‬.‫الرؤيَا َكثِ ًريا‬ ُ ‫ِح يَع ُق‬
َ ‫فَر‬
‫ك َويُنعِ ُم َعلَى‬ ِ‫ وقَد أَن عم هللا علَى ج ِّد َك إِب ر‬،‫ وقَد أَن عم هللا علَى ج ِّد َك اسحق‬.ٍ‫ِعل ٍم ونُب َّوة‬
َ ‫ َوإِنَّهُ يُنعِ ُم َعلَي‬.‫يم‬
َ َ ‫ه‬ َ َ ُ ََ َ َ َ َ ُ ََ َ ُ َ
،‫ب الشَّيطَا ُن‬ ِ ُ ‫ َوَكا َن يَع ِر‬.‫َّاس‬ ِ ‫ف طَبَائِ َع الن‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ِر‬،‫وب َشي ًخا َكبِ ًريا‬ ِ
ُ ‫ف يَغل‬ َ ‫ف َكي‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ُق‬.‫وب‬ َ ‫آل يَع ُق‬
.‫ان‬ِ ‫وَكيف ي لعب الشَّيطَا ُن بِا ِسإنس‬
َ ُ ََ َ َ
.‫ك َع ُد ًّوا‬ َ َ‫ك َويَ ُكونُو َن ل‬ َ َ‫ فَِإنَّ ُهم َُي ُس ُدون‬،‫ك‬ ُّ ِ‫ الَ ُتِْب ِِبَ ِذه‬،‫ يَا َولَ ِدي‬:‫فَ َق َال‬
َ ِ‫الرؤيَا أَ َح ًدا ِمن إِخ َوت‬

ҚИССАЛАРНИНГ ЭНГ ЯХШИСИ

1 – АЖОЙИБ ТУШ

Юсуф кичкина бола эди. Унинг ўн бир акаси бор эди. Юсуф чиройли бола эди. Юсуф
зийрак бола эди. Унинг отаси Яъқуб ҳамма инилари орасида уни кўпроқ яхши кўрар эди.
Кечаларнинг бирида Юсуф ажойиб туш кўрди. Тушида ўн битта юлдуз, қуёш ва
ойнинг унга сажда қилаётганини кўрди. Кичик Юсуф бундан кўп таажжубланди. Бу тушнинг
(таъбирини) тушунмади. Қандай қилиб юлдузлар, қуёш ва ойга сажда қилади?
Кичик Юсуф отасининг олдига борди ва кўрган ажойиб туши ҳақида гапириб берди.
“Эй отажоним, мен ўн битта юлдузни, қуёш ва ойни кўрдим, уларнинг менга
сажда қилаётганларини кўрдим”. (Юсуф сураси-4-оят).
Унинг отаси Яъқуб пайғамбар эди. Яъқуб бу тушдан кўп хурсанд бўлди.
“Эй Юсуф! Боракаллоҳ (Аллоҳ сени баракотли қилсин), сени шаънинг улуғ бўлади”,
деди. “Бу туш илм ва нубувват башоратидир. Аллоҳ уни сенинг бобонг Исҳоқга ҳам, бобонг
Иброҳимга ҳам инъом этган. Албатта У сенга ҳам, Яъқуб авлодларига ҳам инъом этади”.
Яъқуб кекса киши эди, у одамларнинг табиатини яхши билар эди. У шайтон қандай
мағлуб бўлишини ҳам билар эди. Шайтон одам билан қандай ўйнашишини ҳам билар эди. У:
“Эй болам! Бу тушни иниларингдан бирортасига ҳам айтма, чунки улар сенга ҳасад қилиб,
душманга айланишлари мумкин”, деди.

‫ – حسد الخوة‬2

ِ ِِ ِ
ُ ‫آخ ُر من أ ُّمه اَسُهُ بِن يَام‬
.‫ني‬ َ ‫َخ‬ ٌ ‫ف لَهُ أ‬ ُ ‫وس‬ ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
.‫َح ًدا‬ ِ ُّ ‫ وَكا َن الَ ُُِي‬،‫يدا‬ ِ ِ ‫وَكا َن ي ع ُق‬
َ ‫ب مث لَ ُه َما أ‬ َ ً ‫وب ُُيبُّ ُه َما ُحبًّا َشد‬ ُ َ َ
ِ
:‫ضبُو َن َويَ ُقولُو َن‬
َ ‫ني َويَغ‬َ ‫ف َوبِن يَام‬ ُ ُ‫َوَكا َن ا ِسإخ َوةُ َُي ُس ُدو َن ي‬
َ ‫وس‬
‫ني أَكثَ َر؟‬ ِ
َ ‫ف َوبِن يَام‬
َ ‫وس‬ُ ُ‫ب أَبُونَا ي‬ ُّ ‫لِ َما َذا ُُِي‬
ِ ‫ب أَبونَا يوسف وبِن ي ِامني و ُُها صغِري ِان ضعِ َيف‬
‫ان؟‬ ِ ِ
َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ ُ ُّ ‫َول َماذَا ُُي‬
ِ ِ ِ ِ ِ
.‫يب‬ٌ ‫ني َوََن ُن ُشبَّا ٌن أَق ِويَاءُ! َه َذا أَمٌر َعج‬ َ ‫ف َوبِن يَام‬
َ ‫وس‬
ُ ُ‫ل َما َذا الَ ُُيبُّ نَا مث َل ي‬
ُّ ‫ب ا ِسإخ َوةُ ِجدًّا لَ َّما ََِس ُعوا‬
.‫الرؤيَا َواشتَ َّد َح َس ُد ُهم‬ ِ ِِ ِ ُّ ‫وَكا َن يوسف ولَ ًدا صغِريا فَح َكى‬
َ ‫ َو َغض‬،‫الرؤيَا سإخ َوته‬ َ ً َ َ ُ ُ ُ َ

17
 www.arabic.uz

َ ِ‫ضا بَع‬
.‫يد ًة‬ َ ‫ اُق تُلُوا يُو ُس‬:‫َواجتَ َم َع ا ِسإخ َوةُ يَوًما َوقَالُوا‬
ً ‫ف أَ ِو اطَر ُحوهُ أَر‬
.‫صا‬ ِ ِ ٍِ ِ
ً ‫صا َويَ ُكو ُن ُحبُّهُ لَ ُكم َخال‬ ً ‫حينَئذ يَ ُكو ُن أَبُوُكم لَ ُكم َخال‬
.ِ‫يع ا ِسإخ َوة‬ ِ ِ ِ
َ ‫ض ال ُم َساف ِر‬
ُ ‫ َوَوافَ َق َعلَيه َمج‬.‫ين‬ ُ ‫ الَ بَل أَل ُقوهُ ِيف بِئ ٍر ِيف طَ ِر ٍيق يَأ ُخ ُذهُ بَع‬:‫َح ُد ُهم‬
َ ‫قَ َال أ‬
2 – АКАЛАРНИНГ ҲАСАДИ

Юсуфнинг Бинямин исмли туғишган укаси бор эди. Яъқуб у икковини жуда яхши
кўрар эди. Ҳеч кимни улардек яхши кўрмас эди. Акалар эса Юсуф ва Биняминга ҳасад
қилардилар ва ғазаб билан: “Нимага отамиз Юсуф ва Биняминни биздан кўпроқ яхши
кўради? Нега отамиз Юсуф ва Биняминни яхши кўради, ахир улар кичкина ва кучсиз-ку?
Нега бизни Юсуф ва Биняминни яхши кўрганидек яхши кўрмайди, биз кучли йигитлармиз,
бу ажойиб ишдир”, дейишар эди. Юсуф кичкина бола эди, у туш ҳақида иниларига гапириб
берди. Тушни эшитишганида инилари қаттиқ ғазабланишди ва ҳасадлари яна ҳам кучайди.
Кунларнинг бирида инилар тўпландилар ва: “Юсуфни ўлдиринглар ёки узоқ ерга
ташлаб келинглар. Шунда отангиз фақат сизларга меҳрда бўлади, сизларни яхши кўриши
ҳам мусаффо бўлади”, дейишди. Улардан бири: “Йўқ, уни йўлдаги қудуққа ташланглар, уни
баъзи йўловчилар олиб кетади”, деган эди, барча инилар шунга рози бўлишди.

‫ – وفد إىل ي عقوب‬3

ُ ‫ َوَكا َن يَع ِر‬،‫ف َكثِ ًريا‬

‫ف‬ َ ‫وس‬
ُ ُ‫اف َعلَى ي‬ ُ َ‫وب ََي‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ُق‬.‫وب‬
ِ
َ ‫الرأ ِي َج ُاؤوا إ َىل يَع ُق‬ َّ ‫َولَ َّما ات ََّف ُقوا َعلَى َه َذا‬
.ِ‫ف َم َع ا ِسإخ َوة‬ َ ‫وس‬
ِ
ُ ُ‫وب الَ يُرس ُل ي‬
ِ
ُ ‫ َوَكا َن يَع ُق‬.ُ‫َن ا ِسإخ َوَة َُي ُس ُدونَهُ َوالَ ُُيبُّونَه‬
َّ ‫أ‬
ً ِ‫ب بَع‬
.‫يدا‬ ِِ
ُ ‫ َوالَ يَذ َه‬،‫ب َم َع أَخيه‬ ُ ‫ف يَل َع‬ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
ِّ‫َّهم َعَزُموا َعلَى الش‬
.‫َّر‬ ِ َ ِ‫وَكا َن ا ِسإخوةُ ي ع ِرفُو َن ذَل‬
ُ ‫ َولَكن‬،‫ك‬ َ َ َ
ِ ِ ِ
ُ‫ َوََن ُن أَب نَاء‬،ُ‫الصغري‬
َّ ‫َخونَا‬ُ ‫ َوأ‬،‫الع ِز ُيز‬
َ ‫َخونَا‬ ُ ‫اف؟ ُه َو أ‬ ُ َ‫ف؟ َما َذا َت‬ َ ‫وس‬
ُ ُ‫ يَا أَبَانَا! ل َما َذا الَ تُرس ُل َم َعنَا ي‬:‫قَالُوا‬
ٍ‫أ‬
.‫َب‬
َِ ‫ فَلِما َذا الَ نَذهب ََنن ونَلعب‬،‫مجيعا‬ ِ ِ
‫مج ًيعا؟‬ َُ َُ ُ َ َ ً َ ‫َوا ِسإخ َوةُ َدائ ًما يَل َعبُو َن‬
.]79 :‫(أرسله معنا غ ًدا ي رتع وي لعب وإنَّا له حلافظون) [يوسف‬
ِ ُّ ‫وب الَ ُُِي‬ ِ ِ
.‫ف‬ُ ‫وس‬ ُ ُ‫ب أَن يَعبُ َد منهُ ي‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ُق‬.‫يما‬ ً ‫وب َعاقالً َحل‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ُق‬،‫وب َشي ًخا َكبِ ًريا‬ ُ ‫َوَكا َن يَع ُق‬
:‫ فَ َق َال ألَب نَائِِه‬،ً‫ف َكثِريا‬ َ ‫وس‬
ُ ُ‫اف َعلَى ي‬ ُ َ‫َوَكا َن ََي‬
.]77 :‫(وأخاف أن يأكله الذئب وأن تم عنه غافلون) [يوسف‬
‫ف يَأ ُكلُهُ َوََن ُن ُشبَّا ٌن أَق ِويَاءُ؟‬ ِ ِ
َ ‫ب َوََن ُن َحاض ُرو َن؟ َوَكي‬ ُ ‫ف يَأ ُكلُهُ ال ّذئ‬ َ ‫ أَبَ ًدا! َكي‬:‫قَالُوا‬
.‫ف‬ ِ ‫وأ َِذ َن ي ع ُق‬
َ ‫وس‬ ُ ُ‫وب لي‬ُ َ َ

18
 www.arabic.uz

3 – ЯЪҚУБГА ЖЎНАТИЛГАН ЖАМОЪА

Юқоридаги фикрга келишиб олгач, улар Яъқубнинг олдига келишди. Яъқуб Юсуфдан
хавотир олар эди. Инилари унга ҳасад қилишларини ва уни ёқтирмасликларини билар эди.
Яъқуб Юсуфни акалари билан бирга юбормас эди. Юсуф акалари билан бирга ўйнар, аммо
узоққа кетмас эди. Акалари буни билишар эди, аммо улар ёмонликни қасд қилишган эди.
Улар: “Эй отамиз! Нима учун сен Юсуфни биз билан бирга юбормайсан? Нимадан
қўрқасан?” дейишди. “У биз учун азиз ва кичик укамиздир. Биз бир отанинг
фарзандларимиз. Ака-укалар доим бирга ўйнайдилар. Нега биз бирга бормаймиз ва бирга
ўйнамаймиз”.
“Эртага уни биз билан юбор, еб-ичиб, ўйнаб келадир. Албатта, биз уни муҳофаза
қилувчилармиз”, (Юсуф-12) дедилар.
Яъқуб кекса ёшли, оқил, ҳалим инсон эди. Яъқуб Юсуфнинг ўзидан узоқлашишини
ёқтирмас эди. У Юсуф ҳақида кўп қайғурар эди. У ўғилларига: “Сиз ундан ғофил
қолсангиз, уни бўри еб кетишидан қўрқаман”, (Юсуф-14) деди.
Улар: “Ҳеч қачон! Биз турганимизда бўри қандай ейди? Қандай ҳам есин, ахир биз
кучли йигитлармизку?” дейишди.
Шундай қилиб Яъқуб Юсуфга рухсат берди.

‫ – إىل الغابة‬4

‫ َوَل يَر َْحُوا‬.‫ف ِيف بِئ ٍر ِيف الغَابَِة‬ ٍ ِ ِ ‫وفَرِح ا ِسإخوةُ َكثِريا لَ َّما أ َِذ َن ي ع ُق‬
َ ‫وس‬
ُ ُ‫ َو َذ َهبُوا إ َىل َغابَة َوأَل َقوا ي‬.‫ف‬ َ ‫وس‬ ُ ُ‫وب لي‬ ُ َ ً َ َ َ
.‫وب الشَّي َخ ال َكبِ َري‬ ِ َّ ‫يوسف‬
َ ‫ َوَل يَر َْحُوا يَع ُق‬،‫الصغ َري‬ َ ُ ُ
.‫صغِ ًريا‬ ِ ‫وَكا َن يوسف ولَ ًدا‬
َ ُ‫ َوَكا َن قَلبُه‬،‫صغ ًريا‬ َ َ ُ ُ ُ َ
.‫ف َو ِحي ًدا‬ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ‫وس‬ ُ ُ‫ َوَكا َن ي‬،ً‫ َوَكانَت البئ ُر ُمظل َمة‬،ً‫َوَكانَت البئ ُر َعم َيقة‬
‫ك‬َ ‫ض ُر إِلَي‬ َ ‫ إِ َّن هللاَ َم َع‬.‫ َوالَ َتَف‬،‫ الَ َحتَزن‬:ُ‫ف َوقَ َال لَه‬ ِ
ُ ‫ َسيَح‬.‫ك َشأ ٌن‬ َ َ‫ك َو َسيَ ُكو ُن ل‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫َولَك َّن هللاَ بَشََّر ي‬
.ُ‫ا ِسإخ َوةُ َوُتِْبُُهم ِِبَا فَ َعلُوه‬
‫ول ألَبِينَا؟‬
ُ ‫ َما َذا نَ ُق‬:‫ َوقَالُوا‬،‫ اجتَ َم ُعوا‬،‫ف ِيف البِئ ِر‬ ِِ ِ
َ ‫وس‬ُ ُ‫َولَ َّما فَ َر ُغوا من َشأهنم َوأَل َقوا ي‬
.‫ب‬ ِ ِ
ُ ‫ قَد أَ َكلَهُ ال ّذئ‬،‫ت يَا أَبَانَا‬َ ‫ص َدق‬َ :‫ول‬ ُ ‫ فَنَ ُق‬.‫ب‬ُ ‫اف أَن يَأ ُكلَهُ ال ّذئ‬ ُ ‫َخ‬ َ ‫ أ‬:‫ول‬ُ ‫ َكا َن أَبُونَا يَ ُق‬:‫ض ُهم‬ ُ ‫قَ َال بَع‬
ِ ِ
.‫ب‬ ُ ‫ يَا أَبَانَا قَد أَ َكلَهُ ال ّذئ‬:ُ‫ول لَه‬ ُ ‫ نَ َعم نَ ُق‬،‫ َوقَالُوا‬،‫ك‬ َ ‫َوافَ َق ا ِسإخ َوةُ َعلَى ذَل‬
ِ ِ
.،َّ
ُ ‫ك الد‬ َ ‫ آيَةُ َذل‬:‫ قَالُوا‬،‫ك‬ َ ‫ َولَ ِكن َما آيَةُ َذل‬:‫ض ا ِسإخ َو ِان‬ ُ ‫قَ َال بَع‬
‫ص ِّد ُق‬ ِ
َ ُ‫ اآل َن ي‬:‫ِح ا ِسإخ َوةُ جدًّا َوقَالُوا‬ َ ‫صبَ غُوهُ َوفَر‬َ ‫ف َو‬ َ ‫وس‬
ُ ُ‫يص ي‬
ِ
َ ‫َخ ُذوا قَم‬ َ ‫ َوأ‬.ُ‫َخ َذ ا ِسإخ َوةُ َكب ًشا َو َذ ََبُوه‬ َ ‫َوأ‬
.‫أَبُونَا‬

4 – ЎРМОНГА

19
 www.arabic.uz

Яъқубнинг Юсуфга рухсат берганидан инилари хурсанд бўлишди. Улар ўрмонга

бордилар ва Юсуфни ўрмондаги қудуққа ташладилар. Кичик Юсуфга ҳам, кекса Яъқубга ҳам
сира раҳм қилмадилар. Юсуф кичкина бола эди, унинг қалби ҳам ёш эди. Қудуқ чуқур ва
қоронғу бўлиб, Юсуф ёлғиз ўзи эди. Лекин Аллоҳ Юсуфга башорат қилди ва унга: “Маҳзун
бўлма, қўрқма”, деди. “Албатта Аллоҳ сен билан биргадир. Сени олдингда ҳали буюк бир иш
бордир. Сенинг олдинга ака-укалар келишади ва сен уларга қилган ишларининг хабарини
берасан”, деди.
Улар ўз ишларини тугатиб, Юсуфни қудуққа ташлагач, йиғилишди ва:
“Отамизга нима деймиз?” дейишди. Улардан бири: “Отамиз уни бўри ейишидан
қўрқаман” дер эди. Биз ҳам, эй ота! Сен тўғри айтган экансан, уни бўри еб кетди”, деймиз”,
деди.
Инилар шунга келишиб: “Ҳа, отамизга “Уни бўри еди, деймиз”, дейишди. Улардан
баъзилари: “Бунинг белгиси нима бўлади?” дейишди. Бошқалари: “Бунинг белгиси қон”,
дейишди. Инилар қўчқор олиб, сўйдилар. Юсуфнинг кўйлагини олиб, қонга бўядилар.
Инилар хурсанд бўлиб: “Ҳозир отамиз бизга ишонади”, дейишди.

‫ أمام يعقوب‬- 5

‫(وجاءوا أباهم عشاءً ي بكون) (قالوا يا أبانا إنَّا ذهب نا نستبق وت ركنا يوسف عند متاعنا فأكله‬
.]76-78 :‫ب) [يوسف‬ ٍ ‫الذئب) (وجاؤوا على قميصه بدٍم كذ‬
.ِ‫ َوَكا َن أَع َق َل ِمن أَوالَ ِده‬،‫ َوَكا َن َشي ًخا َكبِ ًريا‬،‫وب نَبِيًّا‬
ُ ‫وهم يَع ُق‬ ُ ُ‫ َوَكا َن أَب‬.‫ف‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫ ي‬،ُ ‫َوقَالُوا َه َذا َد‬
‫ف َسالِ ًما َوَكا َن‬َ ‫وس‬ ُ ُ‫يص ي‬
ِ
ُ ‫ َوَكا َن قَم‬.ُ‫يصه‬
ِ
َ ‫ب إِ َذا أَ َك َل إِن َسانًا َجَر َحهُ َو َش َّق قَم‬
ِ َّ ‫ف أ‬
َ ‫َن ال ّذئ‬ ُ ‫وب يَع ِر‬
ُ ‫َوَكا َن يَع ُق‬
.ٌ‫وعة‬ َ ‫ض‬ ُ ‫صةٌ َمو‬َّ ِ‫ب ق‬ِ ‫صةَ ال ِّذئ‬َّ ِ‫َن ق‬
َّ ‫ َوأ‬،‫ب‬ ِ
ٌ ‫ َكذ‬،ٌ ‫رف أَنَّهُ َد‬َ ‫ فَ َع‬.،َِّ‫َمصبُو ًغا ِيف الد‬
.]76 :‫وه َها (فصب ر َجيل) [يوسف‬ ُ ‫ضعتُ ُم‬ َ ‫صةٌ َو‬ َّ ِ‫ بَل َه ِذهِ ق‬:ِ‫فَ َق َال ألَوالَ ِده‬
َِ ‫يدا ولَ ِكنَّه صب ر صب را‬
.ً‫مجيال‬ ‫د‬ِ ‫وح ِز َن ي ع ُقوب علَى يوسف حزنًا ش‬
َ
ً َ َ َ ُ َ ً َ ُ َ ُ ُ َ ُ َ ََ
5 – ЯЪҚУБНИНГ ҲУЗУРИДА

“Кечқурун йиғлаган ҳолларида оталарига келиб: “Эй отамиз, биз Юсуфни

нарсаларимиз олдига қолдириб, ўзимиз қувлашиб кетсак, уни бўри еб қўйибди”, деб
унинг ёлғон қонга бўялган кўйлагини келтирдилар”.
“Бу Юсуфнинг қони”, дедилар. Оталари пайғамбар, кекса ҳамда ўғилларидан ақллироқ
эди. Агар бўри инсонни еса, уни жароҳатлаб, кўйлагини йиртиб юборишини Яъқуб билар
эди. Юсуфнинг кўйлаги эса бутун ва қонга бўялган эди. Албатта у қоннинг ёлғонлигини ва
бу бўри қиссаси тўқима эканини билди. У болаларига: “Бу қиссани сиз ўзингиз тўқигансиз.
“Энди чиройли сабр”, деди.
Яъқуб Юсуф учун кўп қайғурди лекин у чиройли сабр қилди.

‫ – يوسف ِف البئر‬0

20
 www.arabic.uz

ِ ‫ ونَاموا علَى‬،،‫ وأَ َكل ا ِسإخوُة الطَّعا‬،‫ وتَرُكوا يوسف ِيف البِئ ِر‬،‫ت‬ ِ
‫ف‬
ُ ‫وس‬ُ ُ‫ َوي‬.‫اش‬ِ ‫الفَر‬ َ ُ َ ََ َ َ َ َ ُ ُ َ َ ‫َوَر َج َع ا ِسإخ َوةُ إِ َىل البَ ي‬
ِ ِ ِ ِ
‫وب‬
ُ ‫ َوبَق َي يَع ُق‬.‫َح ًدا‬
َ ‫ف َوَما نَس َي أ‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫ ي‬،‫ َوَما نَ َا‬.‫ف َونَ ُاموا‬ َ ‫وس‬ َ ‫ َوالَ فَر‬،‫ِيف البِئ ِر‬
ُ ُ‫ َونَس َي ا ِسإخ َوا ُن ي‬.،‫اش َوالَ طَ َع َا‬
‫ َوَكانَت البِئ ُر ِيف‬.ً‫ َوَكانَت البِئ ُر َع ِم َيقة‬،‫ف ِيف البِئ ِر‬ ِ
ُ ‫وس‬ُ ُ‫ َوَكا َن ي‬.‫وب‬ َ ‫ف يَذ ُك ُر يَع ُق‬ُ ‫وس‬ُ ُ‫ف َوبَق َي ي‬َ ‫وس‬ُ ُ‫يَذ ُك ُر ي‬
.‫ك ِيف اللَّي ِل َوَكا َن اللَّي ُل ُمظلٍ ًما‬ ِ
َ ‫ َوَكا َن َذل‬.ً‫وح َشة‬ِ ‫ وَكانَت الغَابةُ م‬،‫الغَاب ِة‬
ُ َ َ َ
6 – ЮСУФ ҚУДУҚНИНГ ИЧИДА

Акалар уйга қайтишди, Юсуфни эса қудуқ ичида қолдиришди. Акалар овқатланиб, ўз
ўринларига ётишди. Юсуф эса қудуқ ичида, у ерда ётишга тўшак йўқ, овқат ҳам йўқ.
Акалари Юсуфни унутиб, ухлашди. Юсуф эса ухламади ва ҳеч кимни ҳам унутмади. Энди
Яъқуб Юсуфни, Юсуф эса Яъқубни эслади. Юсуф қудуқда эди. Қудуқ эса чуқур эди. Қудуқ
ўрмонда, ўрмон эса қўрқинчли эди. Бу тунда бўлган эди. Тун эса қоронғу эди.

‫ – من البئر إىل القصر‬7

ً‫ فَأَر َسلُوا إِلَي َها َر ُجال‬،‫ َوَرأَوا بِئ ًرا‬.‫ َوََبَثُوا َعن بِئ ٍر‬،‫ َو َع ِط ُشوا ِيف الطَّ ِر ِيق‬،‫اعةٌ تُ َسافُِر ِيف َه ِذهِ الغَابَِة‬ َ َ‫َوَكانَت َمج‬
.‫لِيَأِِتَ َِلُم بِال َم ِاء‬
ِ ِ ِ ِ
َ ‫! َده‬،ٌَ‫ فَإ َذا ِيف الدَّل ِو ُغال‬،‫ع الدَّل َو فَإ َذا الدَّل ُو ثَقيلَةٌ! َوأَخَر َج َها‬
‫ش‬ َ ‫ َونََز‬،ُ‫ َوأَد َىل َدل َوه‬،‫الر ُج ُل إِ َىل البِئ ِر‬
َّ َ‫َجاء‬
.]72 :‫ (يا بشرى هذا غالم) [يوسف‬:‫ادى‬
َ َ‫الر ُج ُل َون‬
َّ
:‫ادوا‬ ِ ُّ ‫ وقَاموا ِيف‬،‫ ووصلُوا إِ َىل ِمصر‬.‫وفَرِح النَّاس ِجدًّا وأَخ َفوه‬
ُ َ‫السوق َون‬ ُ َ َ َ ََ ُ َ ُ َ َ
!‫؟‬،َ َ‫؟! َمن يَش ََِتي َه َذا الغُال‬،َ َ‫َمن يَش ََِتي َه َذا الغُال‬
.‫ف‬ ٍ ‫اِشت رى الع ِزيز يوسف بِ َدر ِاهم مع ُد‬
َ ‫وس‬
ُ ُ‫ُّج ُار َوَما َعَرفُوا ي‬
َّ ‫اعهُ الت‬
َ َ‫ َوب‬،‫ودة‬
َ َ َ َ َ ُ ُ ُ َ ََ
.‫ إنَّهُ َولَ ٌد َرِشي ٌد‬،‫ف‬ ِ ِِ ِ َ ‫و َذ َهب بِِه‬
ُ ُ‫ أَك ِرمي ي‬:‫ َوقَ َال المَرأَته‬،ِ‫الع ِز ُيز إ َىل قَص ِره‬
َ ‫وس‬ َ َ

7 – ҚУДУҚДАН ҚАСРГА

Шу ўрмонда сафар қиладиган бир жамоат бор эди. Улар йўлда чанқаб қолиб, қудуқ
изладилар. Қудуқни кўриб, у ерга сув олиб келиш учун бир кишини юбордилар.
У киши қудуққа келди ва челакни ташлади. Челакни тортиб олаётганида челак оғир
эди. Уни чиқариб олиб қараса, ичида бола бор. У киши ҳайратланиб, бақириб юборди:
“Суюнчи беринглар! Бу бола-ку”. Одамлар жуда хурсанд бўлиб, уни яшириб қўйдилар.
Мисрга етиб келгач, бозорда туриб: “Ким бу болани сотиб олади?!” деб бақиришди.
Азиз Юсуфни бир неча дирҳамга сотиб олди. Тожирлар уни сотиб юборишди ва Юсуфни
танимадилар. Ҳоким уни олиб, қасрига келди ва хотинига: “Юсуфнинг ҳурматини жойига
қўй, чунки у ақлли бола”, деди.

21
 www.arabic.uz

‫ – الوفاء واألمانة‬8

ِ ِ ِ ِ
ُ‫َخو ُن َسيِّدي إِنَّه‬
ُ ‫ َكالَّ! أَنَا الَ أ‬:‫ َوقَ َال‬،‫ف أ ََب‬
َ ‫وس‬ ُ ُ‫ َولَك َّن ي‬.‫ف َعلَى اخليَانَة‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫الع ِزي ِز ي‬
َ ُ‫َوَر َاوَدت امرأَة‬
.َ‫اف هللا‬
ُ ‫َخ‬َ ‫ إِِّين أ‬.‫إَل َوأَكَرَم ِين‬
ََّ ‫أَح َس َن‬
.‫ني‬ ِ ‫ف اَ َّن يوس‬ ِ َّ ‫الع ِز ُيز أ‬ َ ‫ َو َعَر‬،‫الع ِزي ِز َو َش َكت إِ َىل َزوِج َها‬ ِ
ٌ ‫ف أَم‬ َ ُ ُ َ ‫ َو َعَر‬،ٌ‫َن ال َمراََة َكاذبَة‬ َ ‫ف‬ َ ُ‫َو َغضبَت امَرأَة‬
.]92 :‫ (إنَّك كنت من اْلاطئني) [يوسف‬:‫ال لَِزوِج ِه‬ َ ‫فَ َق‬
ِ ِِ ِ ِ ُ ‫ف يوس‬
:‫ (ما هذا بش ًرا إن هذا إلَّ ملك كري) [يوسف‬:‫ال‬ َ ‫ َوإ َذا َرآهُ أ‬،‫ف ِيف مصَر ِبَ َماله‬
َ َ‫َح ٌد ق‬ ُ ُ َ ‫َو ُع ِر‬
.]17
ِ ِ ‫ إِ َذن تَذه‬:‫واشت َّد َغضب المرأَةِ وقَالَت لِيوسف‬
!‫السج ِن‬
ّ ‫ب إ َىل‬
َ َ َ ُ ُ َ َ ُ َ َ َ
.]11 :‫ِل) [يوسف‬
َّ ‫ب إ‬
ُّ ‫ (السجن أح‬:‫ف‬
ُ ‫وس‬
ُ ُ‫قَ َال ي‬
‫ َوَد َخ َل‬.ٌ‫ف بَِريء‬ ُ ‫الع ِز ُيز يَع ِر‬ ِ ِ ‫ رأَى الع ِزيز أَن ي رِسل يوس‬،‫وب ع َد اَيَّ ٍا‬
َ ‫وس‬ َّ ‫ف أ‬
ُ ُ‫َن ي‬ َ ‫ َوَكا َن‬.‫السج ِن‬
ّ ‫ف إ َىل‬
َ ُ ُ َ ُ ُ َ َ ََ
.‫السج َن‬ ِ ‫يوس‬
ّ ‫ف‬ ُ ُ ُ
8 – ВАФО ВА ОМОНАТ

Ҳокимнинг хотини Юсуфни хиёнатга чорлади. Лекин Юсуф бош тортди ва: “Йўқ! Мен
хўжайинимга хиёнат қилмайман. Албатта у мен учун яхшилик қилди ва мени ҳурматлади.
Албатта мен Аллоҳдан қўрқаман”, деди. Ҳокимнинг хотини бундан ғазабланиб, эрига
шикоят қилди. Ҳоким аёлининг ёлғончи, Юсуфнинг ростгўй эканини биларди. У хотинига:
“Албатта сен адашгувчилардан бўлдинг”, деди.
Юсуф Мисрда ҳусни билан танилди. Уни бирор киши кўрса, шундай дерди: “Ё
Парвардигор! Бу башар эмас! Бу карамли фариштанинг ўзи-ку”.
Аёлнинг ғазаби янада кучайиб, Юсуфга: “Ундай бўлса сен қамоққа боришинг керак!”
деди. Юсуф: “Мен учун қамоқ яхшироқдир”, деди.
Бир неча кундан сўнг ҳоким Юсуфни қамоққа юборишга қарор қилди. У Юсуфнинг
айбсиз эканини биларди. Юсуф қамоққа кирди.

‫ – موعظة السجن‬5

‫ف ِعن َدهُ ِعل ٌم‬

َ ‫وس‬ َّ ‫ َوأ‬.ٌ‫اب َك ِرمي‬
ُ ُ‫َن ي‬ ٌّ ‫ف َش‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫َن ي‬ َّ ‫مج ًيعا أ‬ ِ
َِ ‫السج ِن‬
ّ ‫ف أَه ُل‬ َ ‫السج َن َو َعَر‬ ِ
ّ ‫ف‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫َوَد َخ َل ي‬
ِ ‫َن يوسف ِيف صد ِرِه قَل‬ ِ
.ُ‫ف َوأَكَرُموه‬ ُ ُ‫السج ِن ي‬
َ ‫وس‬ َّ ‫ب أَه ُل‬َّ ‫َح‬
َ ‫ َوأ‬.‫يم‬
ٌ ‫ب َرح‬ ٌ َ َ ُ ُ َّ ‫ َوأ‬.‫يم‬ ٌ ‫َعظ‬
ُ َ‫صا َعلَي ِه ُرؤي‬
:‫اُهَا‬ ِ
َّ َ‫السج َن َر ُجالَ ِن َوق‬
ّ ُ‫ َوَد َخ َل َم َعه‬.ُ‫ف َو َعظَّ ُموه‬
َ ‫وس‬ ِ ‫وفَرِح الن‬
ُ ُ‫َّاس بي‬
ُ َ َ
)‫(وقال أحدُها إن أران أعصر َخ ًرا‬
22
 www.arabic.uz

.]18 :‫(وقال اآلخر إن أران أمحل ف وق رأسي خب ًزا تأكل الطَّي ر منه) [يوسف‬
.‫ف نَبِيًّا ِم َن األَنبِيَ ِاء‬ُ ‫وس‬
ُ ُ‫ َوَكا َن ي‬.‫الرؤيَا‬ ُّ ‫ف َعالِ ًما بِتَأ ِو ِيل‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫ َوَكا َن ي‬.‫ف َع ِن التَّأ ِو ِيل‬ ُ ُ‫َو َسأَالَ ي‬
َ ‫وس‬
.‫ض ُعوا أَربَابًا َكثِ َريةً ِمن ِعن ِد أَن ُف ِس ِهم‬ ِ ِِ
َ ‫ َوَو‬.‫َّاس ِيف َزَمانه يَعبُ ُدو َن َغي َر هللا‬ ُ ‫َوَكا َن الن‬
.‫ب ال َمطَ ِر‬ ُّ ‫الرزِق َوَه َذا َر‬
ِّ ‫ب‬ ُّ ‫ َوَه َذا َر‬،‫ب البَح ِر‬ ُّ ‫ َوَه َذا َر‬،‫ب البَ ِّر‬ُّ ‫َوقَالُوا َه َذا َر‬
.‫ َويَب ِكي‬،‫ك‬ ِ ِ
َ ‫ف يَعلَ ُم ُك َّل َذل‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫ َوَكا َن ي‬.‫ك‬ ُ ‫ َويَض َح‬،‫ك‬ َ ‫ف يََرى ُك َّل َذل‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
.ِ‫يد أَن يَد ُع َو ُهم إِ َىل هللا‬ ُ ‫ف يُِر‬ُ ‫وس‬ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
ِ
‫السج ِن‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َ ِ‫وقَد أَراد هللا أَن ي ُكو َن ذَل‬
ّ ‫ أَالَ يَستَح ُّق أَه ُل‬،َ‫السج ِن ال َموعظَة‬ ّ ‫ أَالَ يَستَح ُّق أَه ُل‬.‫السج ِن‬ ّ ‫ك يف‬ َ ُ ََ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ‫ أَلَيس أَهل‬.‫الرْحةَ؟‬
َ ‫السج ِن بَِين‬
.‫؟‬،َ ‫آد‬ ّ ‫س أَه ُل‬ َ ‫ أَلَي‬.‫السجن عبَ َاد هللا؟‬ ّ ُ َ َ َّ
.‫ف فَِق ًريا َولَ ِكنَّهُ َكا َن َج َو ًادا َس ِخيًّا‬ُ ‫وس‬
ِ
ُ ُ‫ َوَكا َن ي‬.‫السج ِن َولَكنَّهُ َكا َن ُحًّرا َج ِريئًا‬
ِ ِ ‫وَكا َن يوس‬
ّ ‫ف يف‬ ُ ُ ُ َ
ٍ ‫ إِ َّن األَنبِياء ََيودو َن بِاخلَ ِري ِيف ُك ِل زم‬.‫ان‬
.‫ان‬ ٍ ‫إِ َّن األَنبِياء ََيهرو َن بِاحل ِق ِيف ُك ِل م َك‬
ََ ّ ُُ ََ َّ َّ َُ َ َ
9 - ҚАМОҚДАГИ МАВЪИЗА

Юсуф қамоққа кирганда, қамоқ аҳли Юсуфнинг олийжаноб йигит эканини билди.
Ҳақиқатда Юсуфда улкан илм бор эди. Ҳақиқатда Юсуфнинг кўксида раҳмдил юрак
бор эди. Қамоқ аҳли Юсуфни яхши кўриб қолиб, уни ҳурмат қилдилар.
Одамлар Юсуфдан хурсанд бўлиб, уни ҳурматладилар. У билан бирга қамоққа икки
киши кирган эди. Иккови тушини ҳикоя қилиб берди.
“Улардан бири: “Мен тушимда шароб тайёрлаб юрибман”, деди. Бошқаси эса:
“Мен бошимда нон кўтариб юрибман, қуш ундан емоқда”, деди.
У иккови Юсуфдан бу тушларнинг таъбирини сўради. Юсуф туш таъбирларини билар
эди. Юсуф пайғамбарлардан бири эди. Унинг даврида инсонлар Аллоҳдан бошқалар ибодат
қилардилар. Улар ўз ичларидан кўплаб худоларни тўқиб олгандилар.
“Бу қуруқлик худоси, бу денгиз худоси, бу ризқ худоси, бу ёмғир худоси”, дер эдилар.
Юсуф буларнинг барчасини кўриб, кулар эди. Юсуф буларнинг барчасини ўйлаб,
йиғлар эди. Юсуф уларни Аллоҳга даъват қилишни хоҳларди. Аллоҳ бу нарса қамоқ ичида
бўлишини хоҳлади.
Қамоқ аҳли ваъз қилинишга ҳақли эмаси?
Қамоқ аҳли раҳм қилинишга ҳақли эмасми?
Қамоқ аҳли Аллоҳнинг бандалари эмасми?
Қамоқ аҳли ҳам одам болалари эмасми?
Юсуф қамоқда бўлса ҳам, лекин ҳур ва журъатли эди.
Юсуф камбағал бўлса ҳам, лекин қўли очиқ ва сахий эди.
Албатта, пайғамбарлар ҳамма жойда ҳақни баралла айтадилар.
Албатта, пайғамбарлар ҳамма вақт яхшилик ва эзгуликда бўладилар.

‫ – حكمة يوسف‬01
23
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫َل‪ .‬وإِ َّن صا ِحب احل ِ‬ ‫الرجلَ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ ِ‬

‫ض ُع‪.‬‬
‫لني َوََي َ‬
‫اجة يَ ُ‬ ‫ني إ ََّ َ َ َ َ َ‬ ‫اجةَ َساقَت َّ ُ‬ ‫ف ِيف نَفسه‪ :‬إ َّن احلَ َ‬ ‫وس ُ‬‫قَ َال يُ ُ‬
‫ِ‬ ‫ت َِلَُما َشيئًا لَ َس ِم َعا‪َ ،‬و ََِس َع أَه ُل َّ‬ ‫احب احل ِ ِ‬ ‫وإِ َّن ِ‬
‫ف َل‬ ‫السج ِن‪َ .‬ولَك َّن يُ ُ‬
‫وس َ‬ ‫يع َويَس َم ُع‪ .‬فَلَو قُل ُ‬ ‫اجة يُط ُ‬ ‫ص َ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ف َل يَستَ ع ِجل‪ .‬بَل قَ َال َِلَُما‪:‬‬ ‫وس َ‬
‫ِ‬
‫يُسرِع‪َ .‬ولَك َّن يُ ُ‬
‫ِ‬ ‫أَنَا أُخِْبُُك َما بِتَأ ِو ِيل ُّ‬
‫ف‪:‬‬‫وس ُ‬‫الرؤيَا قَب َل أَن يَأتيَ ُك َما طَ َع ُام ُك َما‪ .‬فَ َجلَ َسا َواط َمأَنَّا‪ُ .‬مثَّ قَ َال َِلَُما يُ ُ‬
‫الرؤيَا (ذلكما ِمَّا علَّمين رب) [يوسف‪.]18 :‬‬ ‫ِ‬
‫أَنَا َعالٌ بِتَأ ِو ِيل ُّ‬
‫صةَ‪ ،‬فَبَ َدأَ َمو ِعظَتَهُ‪.‬‬
‫ف ال ُفر َ‬ ‫فَ َف ِر َحا َواط َمأَنَّا‪َ .‬و ُهنَا َو َج َد يُ ُ‬
‫وس ُ‬
‫‪10 – ЮСУФНИНГ ҲИКМАТИ‬‬

‫‪Юсуф ўзига ўзи шундай деди: “Албатта эҳтиёж, икки кишини менга чорлади.‬‬
‫‪Албатта ҳожат эгаси юмшоқ бўлади ва қулоқ солади.‬‬
‫‪Албатта ҳожат эгаси итоат этади ва эшитади. Агар уларга бирор нарса айтсам, улар ҳам,‬‬
‫‪қамоқ аҳли ҳам эшитади. Лекин Юсуф шошмади ховлиқмади ҳам. Уларга: “Мен сизларга‬‬
‫‪тушларингиз таъбирини таомларингиз келишидан олдин айтиб бераман”, деди, икковлари‬‬
‫‪ўтирдилар ва хотиржам бўлдилар. Сўнгра Юсуф икковларига: “Мен тушлар таъбирини‬‬
‫‪билувчиман.‬‬
‫‪“Бу иш менга Роббим ўргатган нарсалардандир”, деди, икковлари хурсанд бўлиб,‬‬
‫‪тинчландилар. Мана шу ерда Юсуф фурсат топди ва даъватни бошлади.‬‬

‫‪ – 00‬موعظة التَّوحيد‬

‫ف‪( :‬ذلكما ِمَّا علَّمين رب) [يوسف‪.]18 :‬‬

‫وس ُ‬
‫قَ َال يُ ُ‬
‫َح ٍد‪.‬‬‫ولَ ِك َّن هللا الَ ي ؤِِت ِعلمه ُك َّل أ ِ‬
‫َُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬
‫إِ َّن هللاَ الَ يُؤتَى ِعل َمهُ ال ُمش ِرَك‪.‬‬
‫يق أَه ِل ِّ‬
‫الشرِك‪.‬‬ ‫ِ ِ‬
‫ت طَ ِر َ‬ ‫َهل تَع ِرفَان؟ ل َما َذا َعلَّ َم ِين َرِّب؟ ألِّ‬
‫َين تَ َرك ُ‬
‫(واتَّب عت ملَّة آبائي إب راهيم وإسحاق وي عقوب ما كان لنا أن نشرك باهلل من شي ٍء) [يوسف‪.]16 :‬‬
‫يد لَيس لَنَا فَ َقط‪ ،‬بَل ُه َو لِلن ِ‬
‫َّاس َِ‬
‫مج ًيعا‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ف‪َ :‬وَه َذا التَّوح ُ َ‬ ‫وس ُ‬‫قَ َال يُ ُ‬
‫(ذلك من فضل هللا علي نا وعلى النَّاس ولك َّن أكث ر النَّاس ل يشكرون) [يوسف‪.]16 :‬‬

‫ول‪ :‬هللاُ‬ ‫الرزِق َوَر ُّ‬

‫ب ال َمطَ ِر‪َ .‬وََن ُن نَ ُق ُ‬ ‫ب ِّ‬‫ب البَح ِر َوَر ُّ‬
‫ب البَ ِّر َوَر ُّ‬‫ف َو َسأَ َِلَُما‪ :‬تَ ُقولُو َن َر ُّ‬
‫وس ُ‬ ‫ف يُ ُ‬ ‫َو ُهنَا َوقَ َ‬
‫ني‪( .‬أأرباب مت فرقون خي ر أم هللا الواحد القهَّار) [يوسف‪.]12 :‬‬ ‫ب ِ‬
‫العالَم َ‬
‫َر ُّ َ‬
‫ب ال َمطَ ِر؟‬ ‫الرزِق َوَر ُّ‬
‫ب ِّ‬ ‫ب البَح ِر َوَر ُّ‬ ‫ب البَ ِّر َوَر ُّ‬‫أَي َن َر ُّ‬
‫‪24‬‬
 www.arabic.uz

.]70 :‫السماوات) [فاطر‬ َّ ‫(أرون ماذا خلقوا من األرض أم ِلم شرك ِف‬
.]77 :‫ان (هذا خلق هللا فأرون ماذا خلق الَّذين من دونه) [لقمان‬ ِ ‫انظُروا إِ َىل ا ِسإنس‬
َ ُ
ُّ ‫الرزِق َوَر‬
،87 :‫ب ال َمطَ ِر؟ (أَساء َسَّيتموها أن تم وآباؤكم) [األعراف‬ ِّ ‫ب‬ُّ ‫ب البَح ِر َوَر‬
ُّ ‫ب البَ ِّر َوَر‬
ُّ ‫ف َر‬
َ ‫َوَكي‬
.]91 :‫ النجم‬،70 :‫يوسف‬
.ِ‫ األَم ُر هلل‬،ِ‫ض هلل‬ ِ ‫ المل‬،ِ‫احلكم هلل‬
ُ ‫ األَر‬،‫ك هلل‬
ُ ُ ُ ُ
.]70 :‫(ألَّ ت عبدوا إلَّ إيَّاه ذلك الدين القيم ولك َّن أكث ر النَّاس ل ي علمون) [يوسف‬

11 – ТАВҲИДГА ДАЪВАТ

Юсуф деди: “Бу иш менга Роббим ўргатган нарсалардандир”. Лекин Аллоҳ илмини
ҳаммага ҳам беравермайди. Албатта Аллоҳ илмини мушрикларга бермайди. Нега Роббим
буларни менга ўргатганини биласизларми? Чунки мен ширк аҳлининг йўлларини тарк этдим.
“Ва оталарим Иброҳим, Исҳоқ ва Яъқубнинг миллати-динига эргашдим. Биз учун
Аллоҳга бирор нарсани шерик қилиш мумкин эмас эди.”
Юсуф деди: “Бу тавҳид фақат биз учун эмас, балки барча инсонлар учундир.
“Бу бизга ва одамларга Аллоҳ берган фазл эди. Лекин одамларнинг кўплари шукр
қилмаслар”. Шу ерда Юсуф ўрнидан туриб, у икковларидан: “Улар қуруқлик худоси, денгиз
худоси, ризқ худоси, ёмғир худоси, дейдилар. Биз, “Аллоҳ оламларнинг робби”, деймиз.
“Турли-туман Робблар яхшими ёки ёлғиз Қаҳҳор сифатли Аллоҳми?”.
Қуруқлик худоси, денгиз худоси, ризқ худоси, ёмғир худоси қаерда?
“Менга кўрсатинг-чи, улар ердан нимани яратдилар? Ёки осмонларни (яратишда)
иштироклари борми?”.
Осмонларга ва ерга қаранглар, одамларга қаранглар.
“Бу Аллоҳнинг яратганидир. Қани менга кўрсатинг-чи, Ундан бошқалар нимани
яратдилар”.
Қандай қилиб уларда қуруқлик худоси, денгиз худоси, ризқ худоси, ёмғир худоси бўлади?
“Ўзингиз ва ота-боболарингиз номлаб олган исмлар-ку?”
Ҳукм Аллоҳники, мулк Аллоҳники, ер ва барча ишлар Аллоҳникидир.
“У фақат Ўзигагина ибодат қилишингизни амр этди. Ана ўша тўғри диндир. Лекин
одамларнинг кўпи билмаслар”.

‫الرؤيا‬
ُّ ‫ – تأويل‬02

ُّ ‫ف ِمن َمو ِعظَتِ ِه أَخبَ َرُُهَا بِتَأ ِو ِيل‬

‫ (أ َّما أحدكما ف يسقي ربَّه َخ ًرا وأ َّما اآلخر‬:‫ قَ َال‬،‫الرؤيَا‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫غ ي‬
َ ‫َولَ َّما فَ َر‬
.]77 :‫ف يصلب ف تأكل الطَّي ر من رأسه) [يوسف‬
.]79 :‫ (اذكرن عند ربك) [يوسف‬:‫ال لِأل ََّوِل‬ َ َ‫َوق‬

25
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫ف ِعن َد‬ ‫ك وصلِب اآلخر‪ .‬ونَ ِسي َّ ِ‬

‫ِ ِ ِِ‬ ‫وخرج َّ ِ‬
‫وس َ‬
‫الساقي أَن يَذ ُكَر يُ ُ‬ ‫الر ُجالَن‪ ،‬فَ َكا َن األ ََّو ُل َساقيًا لل َمل َ ُ َ َ ُ َ َ‬ ‫َ ََ َ‬
‫ك‪ .‬وأَقَا‪ ،‬يوسف ِيف ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫السج ِن سن َ‬
‫ني‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ال َمل ِ َ َ ُ ُ ُ‬
‫‪12 – ТУШЛАР ТАЪБИРИ‬‬

‫‪Юсуф ваъз айтишни тугатгач, уларга тушларининг таъбирини айтиб берди.‬‬

‫‪“Сизлардан бирингиз хўжасига хамр соқийлиги қилур. Бошқаси бўлса, осилур ва‬‬
‫‪қушлар унинг бошидан ейдир”.‬‬
‫‪Бирига: “Хўжайининг ҳузурида мени эсга ол”, деди.‬‬
‫‪Иккови чиқиб кетишди, бири подшоҳ сув ташувчиси бўлди, иккинчиси осилди. Сув‬‬
‫‪ташувчи подшоҳ ҳузурида Юсуфни эсламади. Юсуф эса қамоқда йиллар давомида қолиб‬‬
‫‪кетди.‬‬

‫‪ – 03‬رؤيا الملك‬

‫ات‬‫ات سبع ب َقر ٍ‬ ‫ان‪ .‬ويأ ُكل ه ِذ ِه الب َقر ِ‬ ‫ات َِس ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ورأَى ملِ ُ ِ‬
‫ك مصَر ُرؤيَا َعجيبَةً‪َ .‬رأَى يف ال َمنَا‪َ ،‬سب َع بَ َقَر َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ‬ ‫ََ َ‬
‫اف‪.‬‬‫ِعج ٍ‬
‫َ‬
‫ت يابِس ٍ‬
‫ات‪.‬‬ ‫ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ك َسب َع ُسنبُالَت ُخضر َو َسب َع ُسنبُالَ َ َ‬ ‫َوَرأَى ال َمل ُ‬
‫الرؤيَا‪.‬‬‫اءهُ َعن تَأ ِو ِيل ُّ‬ ‫الرؤيا ِ ِ‬ ‫تَع َّجب الملِ ِ ِ ِ‬
‫العجيبَة َو َسأ ََل ُجلَ َس َ‬
‫ك من َهذه ُّ َ َ‬ ‫َ َ َ ُ‬
‫الساقِي‪ :‬الَ‪ ،‬بَل أُخِْبُُكم‬ ‫س بِ َشي ٍء‪ ،‬النَّائِ ُم يََرى أَشيَاءَ َكثِ َريًة الَ َح ِق َيقةَ َِلَا‪َ .‬ولَ ِكن قَ َال َّ‬ ‫قَالُوا‪َ :‬ه َذا لَي َ‬
‫بِتَأ ِو ِيل َه ِذهِ ُّ‬
‫الرؤيَا‪.‬‬
‫ف َج َو ًادا َك ِري ًما ُمش ِف ًقا‬ ‫وس ُ‬ ‫ِِ‬
‫ف َعن تَأ ِوي ِل ُرؤيَا ال َملك‪َ .‬كا َن يُ ُ‬ ‫وس َ‬‫السج ِن َو َسأ ََل يُ ُ‬
‫وذَهب َّ ِ ِ ِ‬
‫الساقي إ َىل ّ‬ ‫َ َ َ‬
‫َعلَى َخل ِق هللاِ فَأَخبَ َرُه بِالتَّأ ِو ِيل‪.‬‬
‫ف بِالتَّأ ِو ِيل َوَد َّل َعلَى التَّدبِ ِري‪.‬‬‫وس ُ‬
‫ف البُخ َل‪ .‬فَأَخبَ َر يُ ُ‬ ‫ف َج َو ًادا َك ِري ًما الَ يَع ِر ُ‬ ‫وس ُ‬‫َوَكا َن يُ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ط‬‫ك قَح ٌ‬ ‫صد ُُت ِيف ُسنبُلهِ إِالَّ قَليالً ممَّا تَأ ُكلُو َن‪َ .‬ويَ ُكو ُن بَع َد ذَل َ‬ ‫ني‪ ،‬وات ُرُكوا َما َح َ‬
‫ِِ‬
‫قَ َال تَزَر ُعو َن َسب َع سن َ‬
‫َعا‪ ٌّ،‬تَأ ُكلُو َن فِ ِيه َما َخَزن تُم إِالَّ قَلِيالً‪.‬‬
‫الساقِي َوأَخبَ َر‬
‫ب َّ‬ ‫َّاس‪َ .‬وذَ َه َ‬ ‫ب الن ُ‬
‫ِ‬
‫ك يَأِت النَّص ُر َوَُيص ُ‬
‫ني‪ .‬وبَع َد َذلِ َ ِ‬ ‫ِِ‬
‫ط إ َىل َسب َع سن َ َ‬
‫القح ُ ِ‬ ‫ول َه َذا َ‬ ‫َويَطُ ُ‬
‫ك بِتَأ ِو ِيل ُرؤيَاهُ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ال َمل َ‬
‫‪13 – ПОДШОҲНИНГ ТУШИ‬‬

‫‪Миср подшоҳи бир ажойиб туш кўрди. У тушида еттита семиз сигир еттита ориқ сигирни‬‬
‫‪еяётганини ҳамда еттита яшил бошоқни ва шунча қуруғини кўрди.‬‬

‫‪26‬‬
 www.arabic.uz

Подшоҳ бу ғаройиб тушдан ажабланди ва унинг таъбири ҳақида аъёнлардан сўради. Улар:
“Бу ҳеч нарса эмас, ухловчи кўп нарсаларни кўради ва уларда ҳақиқат йўқ”, дедилар. Сув
ташувчи соқий: “Йўқ, мен сизларга бу тушнинг хабарини бераман”, деди-да, қамоққа борди
ва Юсуфдан подшоҳ тушининг таъбирини сўради. Юсуф жуда очиққўл ва саховатли ҳамда
Аллоҳ яратган нарсаларга раҳмли эди. У туш таъбирини айтиб берди. Юсуф жуда очиққўл ва
саховатли бўлиб, бахилликни билмас эди. Юсуф таъбирни айтиб, тадбир кўришни
тайинлади. “Кетма-кет етти йил зироат экасизлар, йиғиштириб олган ҳосилингизни
бошоғида қолдиринг. Фақат озгина ейдиганингизни (қолдирманг). Ундан кейин қаҳатчилик
йили келади, уларда олдиндан тайёрлаб қўйганингизни ейсизлар, фақат озгина асраб
қўйганингизгина қолади. Бу қаҳатчилик етти йилга чўзилади. Ундан кейин нусрат келади ва
одамлар мўл ҳосил оладилар. Сув ташувчи подшоҳ хузурига келиб, тушининг таъбирини
айтиб берди.

‫ – الملك ي رسل إىل يوسف‬04

ِ ِ ‫ من‬:‫ وقَ َال‬،‫ك ه َذا التَّأ ِويل والتَّدبِري فَرِح ِجدًّا‬ ِ ِ

ُ ‫ب َه َذا التَّأ ِو ِيل؟ َوقَ َال ال َمل‬
‫ َمن‬:‫ك‬ ُ ‫صاح‬
َ َ َ َ َ ََ َ ُ ‫َولَ َّما ََس َع ال َمل‬
‫ص َح لَنَا َوَد َّل َعلَى التَّدبِ ِري؟‬ ِ
َ َ‫الر ُج ُل ال َك ِرميُ الَّذي ن‬
َّ ‫َه َذا‬
ِ ِ‫َين سأَ ُكو ُن ساِقيا لِسيِ ِدي المل‬ ِ ِ ِ ‫ ه َذا يوسف‬:‫الساقي‬
.‫ك‬ َ َّ ً َ َ ِّ‫يق َو ُه َو الَّذي أَخبَ َر أ‬ ُ ‫الص ّد‬
ّ ُ ُ ُ َ َّ ‫قَ َال‬
:‫ك‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ‫اق المل‬
ُ ‫ َوقَ َال ال َمل‬،‫ف‬َ ‫وس‬
ُ ُ‫ف َوأَر َس َل إ َىل ي‬ َ ‫وس‬ ُ ُ‫ك إ َىل ل َقاء ي‬ ُ َ َ َ‫َواشت‬
.]27 :‫(ائ تون به أستخلصه لن فسي) [يوسف‬

14 – ПОДШОҲ ЮСУФГА ЭЛЧИ ЖЎНАТДИ

Подшоҳ бу тушнинг таъбири ва тадбирини эшитгач, жуда шод бўлди ва: “Бу таъбирнинг
эгаси ким (уни ким айтди)? Бизга насиҳат қилиб, тадбир қилишга йўллаб қўйган киши ким?”,
деган эди, сув ташувчи соқий: “Бу ростгўй Юсуфдир. У менга подшоҳга сув ташувчи
бўлишимни ҳам хабар берган эди”, деб айтди.
Подшоҳ Юсуфни кўришга муштоқ бўлди ва унга элчи юбориб: “Уни менга
келтиринглар, уни ўзимга хос кишилардан қилиб оламан”, деди.

‫ – يوسف يسأل التفتيش‬05

ِ ِ ِ ِ
‫السج ِن‬ّ ‫ف أَن ََي ُر َج م َن‬ ُ ‫وس‬ ُ ُ‫ك يَد ُعو َك! َما َرض َي ي‬ َ ‫ إِ َّن ال َمل‬:ُ‫ف َوقَ َال لَه‬َ ‫وس‬ ِ ُ ‫الرس‬
ُ ُ‫ول إ َىل ي‬ ُ َّ َ‫َولَ َّما َجاء‬
.‫َه َك َذا‬
ِ ‫ف َكا َن َكبِ َري النَّف‬ ِ َ ‫ إِنَّهُ َخا َن‬،‫السج ِن‬ ِ ِ ِ ‫ ه َذا يوسف! ه َذا َكا َن أَم‬:‫ول النَّاس‬
‫س‬ ُ ُ‫ إ َّن ي‬.‫الع ِز َيز‬
َ ‫وس‬ ّ ‫س يف‬ َ ُ ُ ُ َ ُ ُ ‫َويَ ُق‬
ِ ِ ُ ‫السج ِن وجاءه رس‬ ِ ِ ِ ِ
ُ‫ َوقَ َال لَه‬،‫ول ال َملك‬ ُ َ ُ َ َ َ ّ ‫ف ِيف‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫َح ٌد َم َكا َن ي‬ َ ‫ف َكا َن َكبِ َري‬
َ ‫ لَو َكا َن أ‬.‫العق ِل ذَكيًّا‬ ُ ُ‫ إ َّن ي‬،‫أَبيًّا‬
َ ‫وس‬
ِ ِ ِ َّ ‫ ألَسرع ه َذا‬،‫وك وي نت ِظرَك‬ ِ ِ ِ‫ول المل‬
.‫السج ِن َو َخَر َج‬
ّ ‫الر ُج ُل إ َىل بَاب‬ َ ََ ُ َ َ َ َ ‫ك يَد ُع‬ َ ‫ إِ َّن ال َمل‬:‫ك‬ َ ُ ‫َر ُس‬
27
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫يش أَنَا أُِر ُ‬

‫يد‬ ‫ك‪ :‬أَنَا أُِر ُ ِ‬ ‫ول الملِ ِ‬‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يد التَّفت َ‬ ‫ف َل يَستَ عجل‪ .‬بَل قَ َال لَر ُس َ‬‫وس َ‬
‫ف َل يُسرِع‪َ .‬ولَك َّن يُ ُ‬ ‫وس َ‬
‫َولَك َّن يُ ُ‬
‫ف بَِريءٌ‪.‬‬ ‫َّاس أ َّ‬ ‫ضيَِِّت‪ .‬وسأ ََل الملِك عن يوسف وعلِم الملِك وعلِ‬ ‫ث عن قَ ِ‬
‫وس َ‬
‫َن يُ ُ‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫م‬
‫َ َ َ ُ َ ُ ُ َ ََ َ َ ُ ََ َ ُ‬ ‫البَح َ َ‬
‫ِ‬
‫ف بَِريئًا َوأَكَرَمهُ ال َمل ُ‬
‫ك‪.‬‬ ‫وس ُ‬
‫َو َخَر َج يُ ُ‬
‫‪15 – ЮСУФ ТЕКШИРУВ СЎРАДИ‬‬

‫‪Элчи Юсуфнинг олдига келиб, подшоҳ сени чақиряпти деди. Юсуф қамоқдан мана шу‬‬
‫‪аҳволда чиқиб кетишга рози бўлмади.‬‬
‫‪Одамлар: “Бу Юсуф! Бу ҳокимга хиёнат қилгани учун кеча қамоқда эди. Албатта‬‬
‫‪Юсуфнинг нафси катта кеккайгандир. Албатта Юсуф ақлли, донодир. Агар Юсуфнинг‬‬
‫‪ўрнида бошқа киши қамоқда ўтирса, унга подшоҳ элчиси келиб, подшоҳ сени чақиряпти ва‬‬
‫‪кутяпти деса, у киши қамоқхона эшиги томон шошилиб чиқиб кетар эди. Лекин Юсуф сира‬‬
‫‪ҳам шошилмади” , дер эдилар.‬‬
‫‪У подшоҳнинг элчисига: “Мен текширувни хоҳлайман. Мен муаммоимни қайта муҳокама‬‬
‫‪қилинишини хоҳлайман”, дер эди.‬‬
‫‪Подшоҳ Юсуф ҳақида сўради. Подшоҳ ва одамлар Юсуфнинг айбсиз эканини билдилар.‬‬
‫‪Юсуф оқланиб чиқди ва подшоҳ уни ҳурматлади.‬‬

‫‪ – 00‬على خزائن األرض‬

‫َّاس‪َ .‬وَكا َن‬‫َن اخلِيَانَةَ َكثِ َريةٌ ِيف الن ِ‬‫ف يَعلَ ُم أ َّ‬ ‫وس ُ‬
‫َّاس‪َ .‬وَكا َن يُ ُ‬ ‫َن األ ََمانَةَ قَلِيلَةٌ ِيف الن ِ‬
‫ف يَعلَ ُم أ َّ‬
‫وس ُ‬‫َوَكا َن يُ ُ‬
‫ضائَِعةٌ‪ .‬إِنَّ َها‬
‫َّها َ‬
‫ِ‬ ‫َن ِيف األَر ِ ِ ِ‬
‫ض َخَزائ ُن َكث َريًة َولَكن َ‬ ‫َّاس ََيُونُو َن ِيف أَم َو ِال هللاِ‪َ .‬وَكا َن يََرى أ َّ‬ ‫َن الن َ‬‫ف يََرى أ َّ‬ ‫وس ُ‬
‫يُ ُ‬
‫س بُيُوتُ ُهم َوالَ ََِي ُد‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّاس َما يَأ ُكلُو َن‪َ .‬وتَلبَ ُ‬ ‫ضائ َعةٌ ألَ َّن األ َُمَراءَ الَ ََيَافُو َن هللاَ ف َيها‪ .‬فَتَأ ُك ُل كالَبُ ُهم َوالَ ََي ُد الن ُ‬ ‫َ‬
‫يما‪َ .‬وَمن َكا َن َح ِفيظًا َوَما َكا َن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ض إالَّ َمن َكا َن َحفيظًا َعل ً‬
‫النَّاس ما ي لبسو َن‪ .‬والَ ي ن َفع النَّاس ِِبََزائِ ِن األَر ِ ِ‬
‫ُ َ ََ ُ َ َ ُ َ‬
‫ف يَنتَ ِف ُع ِِبَا‪َ .‬وَمن َكا َن َعلي ًما َوَما َكا َن َح ِفيظًا يَأ ُك ُل ِمن َها َوََيُو ُن فِ َيها‪.‬‬ ‫ض َوَكي َ‬ ‫يما الَ يَعلَ ُم أَي َن َخَزائِ ُن األَر ِ‬‫ِ‬
‫َعل ً‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يد أَن يَت ُرَك األ َُمَراءَ يَأ ُكلُو َن أَم َو َال الن ِ‬
‫َّاس‪.‬‬ ‫ف الَ يُِر ُ‬‫وس ُ‬ ‫يما‪َ .‬وَكا َن يُ ُ‬ ‫ف َحفيظًا َعل ً‬ ‫وس ُ‬ ‫َوَكا َن يُ ُ‬
‫وعو َن َوََيُوتُو َن‪.‬‬ ‫ِ‬
‫َّاس ََيُ ُ‬
‫ف الَ يَقد ُر أَن يََرى الن َ‬ ‫وس ُ‬ ‫َوَكا َن يُ ُ‬
‫ف الَ يَستَحِِي ِم َن احلَ ِّق‪.‬‬ ‫وس ُ‬ ‫َوَكا َن يُ ُ‬
‫ك‪( :‬اجعلين على خزائن األرض إن حفيظ عليم) [يوسف‪.]22 :‬‬ ‫فَ َق َال لِلملِ ِ‬
‫َ‬
‫وه َك َذا َكا َن يوسف أ َِمينًا ِخلَزائِ ِن ِمصر‪ .‬واستَ راح النَّاس ِجدًّا و َِ‬
‫ْح ُدوا هللاَ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ُ‬ ‫ََ‬
‫‪16 – ЕР ХАЗИНАЛАРИНИНГ УСТИДА‬‬

‫‪Юсуф билардики, одамларда омонатдорлик оз эди.‬‬

‫‪Юсуф билардики, одамларда хиёнат кўп эди.‬‬

‫‪28‬‬
 www.arabic.uz

Юсуф кўрардики, одамлар Аллоҳнинг молларига хиёнат қилардилар.

Юсуф кўрардики, албатта ерда хазиналар кўп, лекин улар зое қилинган эди. Албатта
улар зое қилинган, чунки амирлар Аллоҳдан қўрқмас эдилар. Уларнинг итлари овқат ер эди,
аммо одамлар ейишга нарса топа олмас эди.
Уларнинг уйлари безатилар эди, лекин одамлар кийишга кийим топа олмас эди.
Ернинг хазиналари одамларга фойда бермас эди, фақат уларни билиб, сақлаб (ғамлаб),
муҳофаза қилувчилар билан фойда олар эди.
Ким муҳофаза қила олса-ю ер хазиналари қаердалигини билмаса, улардан қандай
фойдалансин?
Кимдир (хазинани) билса-ю, уни муҳофаза қила олмаса, уни еб, хиёнат қилар эди.
Юсуф билиб, муҳофаза қилувчилардан эди.
Юсуф одамларнинг молини ейдиган подшоҳларнинг (ишларига) кўз юмиб кетишни
хоҳламас эди.
Юсуф одамларнинг очликдан ўлишларини кўришга тоқат қила олмас эди.
Юсуф ҳақдан уялмас эди. У подшоҳга: “Мени ернинг хазиналари устига қўй.
Албатта, мен муҳофаза қилувчи ва билувчиман”, деди.
Шундай қилиб Юсуф Миср хазиналарининг (ишончли) одами бўлди. Одамлар бундан
жуда роҳатланиб, Аллоҳга ҳамд айтдилар.

‫ – جاء إخوة يوسف‬07

.‫ف‬ ُ ‫وس‬ ِ ‫وَكا َن ِيف ِمصر والش‬

ُ ُ‫اعةٌ َك َما أَخبَ َر ي‬ َ َ‫ ََم‬،‫َّا‬ ََ َ
‫ َو ُه َو َعلَى َخَزائِ ِن‬،‫َن ِيف ِمصَر َج َو ًادا َك ِرَيًا‬ َّ ‫ َوأ‬،‫يما‬ ِ
ً ‫َن يف مصَر َر ُجالً َرح‬
ِ ِ َّ ‫ و ََِسع ي ع ُقوب أ‬،‫َّا‬ ِ
ُ َ َ َ ‫َو ََس َع أَه ُل الش‬
ِ
.،‫َّاس يَذ َهبُو َن إِلَي ِه َويَأ ُخ ُذو َن الطَّ َع َا‬
ُ ‫ َوَكا َن الن‬.‫ض‬ ِ ‫األَر‬
ِ
ُ‫وب َكا َن ُُيبُّه‬
َ ‫َن يَع ُق‬ َّ ‫ أل‬،ِ‫ني ِعن َد َوالِ ِده‬ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ‫ َوبَق َي بِن يَام‬.،‫اءهُ إِ َىل مصَر بِال َمال ليَأتُوا بِالطَّ َع ِا‬ َ َ‫وب أَب ن‬
ُ ‫َوأَر َس َل يَع ُق‬
ُ َ‫اف َعلَي ِه َك َما َكا َن ََي‬ ِ
.‫ف‬ َ ‫وس‬ ُ ُ‫اف َعلَى ي‬ ُ َ‫وب ََي‬ ُ ‫ َوَكا َن يَع ُق‬،ُ‫يد أَن يَب ُع َد َعنه‬ ُ ‫ َوَما َكا َن يُِر‬.‫جدًّا‬
.‫ف‬ُ ‫وس‬ ُ ‫ف َو ُهم الَ يَع ِرفُو َن أَنَّهُ أ‬ ِ َ ‫وتَو َّجهَ إِخوةُ يوس‬
ُ ُ‫وهم ي‬ ُ ‫َخ‬ َ ‫وس‬ ُ ُ‫ف إ َىل ي‬ ُ ُ َ ََ
ِ
َ ‫ َو ُهم يَظُنُّو َن أَنَّهُ قَد َم‬.‫ف الَّذي َكا َن ِيف البِئ ِر‬
.‫ات‬ ُ ‫وس‬ ُ ُ‫َو ُهم الَ يَع ِرفُو َن أَنَّهُ ي‬
.ً‫ت البِئ ُر َع ِم َيقة‬ ِ َ‫ َكا َن ِيف البِئ ِر وَكان‬.‫وَكيف الَ ََيُوت وقَد َكا َن ِيف البِئ ِر‬
َ َ ُ َ َ
.‫ك ِيف اللَّي ِل َوَكا َن اللَّي ُل ُمظلِ ًما‬ ِ
َ ‫ َوَكا َن َذل‬.ً‫وح َشة‬ ِ ‫ت الغَابةُ م‬
ُ َ
ِ َ‫ وَكان‬،‫ت البِئ ر ِيف الغَاب ِة‬
َ َ ُ
ِ َ‫وَكان‬
َ
.]26 :‫(وجاء إخوة يوسف فدخلوا عليه ف عرف هم وهم له منكرون) [يوسف‬
ِ ِ ‫َكانُوا من ِك ِر‬
.‫ف بَل َعَرفَ ُهم‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫ف الَ يَع ِرفُونَهُ َولَكن َما أَن َكَرُهم ي‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫ين لي‬ َ ُ
.ُ‫يدو َن قَت لَهُ َولَ ِك َّن هللاَ َح ِفيظَه‬ ِ َّ ِ
ُ ‫ين َكانُوا يُِر‬
َ ‫ف اَ َّن َه ُؤالَء ُه ُم الذ‬ ُ ‫وس‬ ُ ُ‫ف ي‬ َ ‫َعَر‬
.‫ضح ُهم‬ ِ
َ ‫ف َل يَ ُقل َِلُم َشيئًا َوَل يَف‬ َ ‫وس‬ ُ ُ‫َولَك َّن ي‬
17 – ЮСУФНИНГ АКАЛАРИ КЕЛДИЛАР

29
 www.arabic.uz

Юсуф хабар берганидек Миср ва Шомда (ҳозирги Сурия) очлик бор эди. Мисрда шундай
раҳмдил киши борлигини Шом аҳли ва Яъқуб эшитди: “Албатта, Мисрда очиқкўнгил ва
саховатли инсон бор бўлиб, у ер хазиналари устидадир. Одамлар унинг олдига бориб, ундан
таом олардилар”.
Яъқуб болаларига пул бериб, овқат олиб келиш учун Мисрга юборди. Бинямин отасининг
ҳузурида қолди. Чунки Яъқуб уни жуда яхши кўрарди. Ундан узоқлашишни хоҳламас эди.
Яъқуб у ҳақда Юсуфга қайғурганидек қайғурар эди. Юсуфнинг акалари Юсуфга юзландилар
ва унинг ўз укалари Юсуф эканини билмадилар. Улар бу ўша қудуқдаги Юсуф эканини
билмадилар. Улар уни ўлган деб ўйлардилар. Қудуқда қандай ўлмасин? У қудуқда эди, қудуқ
эса чуқур эди. Қудуқ ўрмонда эди, ўрмон эса қўрқинчли эди. Бу қоронғуда бўлган эди.
Қоронғулик эса зулмат эди.
“Юсуфнинг оға-инилари келдилар ва унинг ҳузурига кирдилар. Бас, у уларни
таниди. Улар эса уни танимадилар”.
Улар Юсуфни танимай инкор қилдилар лекин Юсуф уларни инкор қилмади, балки
таниди. Юсуф билдики, улар унинг ўлимини хоҳлаганлар эди. Лекин Аллоҳ уни сақлаб
қолган эди. Юсуф уларга ҳеч нарса демади ва уларни фош қилиб, шарманда ҳам қилмади.

‫ – ب ني يوسف وإخوته‬08

‫وب ب ُن إِس َحا َق ب ِن‬ ِ ِ

ُ ‫ يَع ُق‬:‫ َمن أَبُوُكم؟ قَالُوا‬:‫ من َكن َعا َن! قَ َال‬:‫ من أَي َن أَن تُم؟ قَالُوا‬:‫ف َوقَ َال‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫َوَكلَّ َم ُهم ي‬
‫ لِ َما َذا‬:‫ني! قَ َال‬ ِ ِ ‫ لَنا أ‬،‫ ن عم‬:‫ هل لَ ُكم أَخ آخر؟ قالُوا‬:‫ ق َال‬.)‫السالم‬ ِ ِ
ُ ‫َخ اَسُهُ بِن يَام‬ ٌ َ ََ َ َُ ٌ َ َ َّ ‫الصلوات و‬ َّ ‫يم (عليهم‬ َ ‫إب َراه‬
‫ َهل ُه َو َولَ ٌد‬،ُ‫َي َشي ٍء الَ يَت ُرُكه‬ ِّ ‫ أل‬:‫ قَ َال‬.ُ‫ب أَن يَب ُع َد َعنه‬ ُّ ‫َن َوالِ َدنَا الَ يَت ُرُكهُ َوالَ ُُِي‬
َّ ‫ أل‬:‫َما َجاءَ َم َع ُكم؟ قَالُوا‬
‫ف ِعن َد‬ ِ ِ‫ ولَ ِكن َكان لَه أَخ ا‬،َ‫ ال‬:‫صغِري ِجدًّا؟ قالُوا‬
َ ‫وس‬ُ ُ‫ َوذَ َهب نَا نَستَب ُق َوتََركنَا ي‬،ً‫ب َم َعنَا َمَّرة‬ َ ‫ه‬َ ‫ذ‬
َ ، ‫ف‬
ُ ‫وس‬
ُ ُ ‫ي‬ ‫ه‬
ُ ‫َس‬
ُ ٌ ُ َ َ َ ٌ َ
.‫ف ِيف نَف ِس ِه َولَ ِكن َل يَ ُقل َِلُم َشيئًا‬ ِ
ُ ‫وس‬ُ ُ‫ك ي‬ َ ‫ض ِح‬ َ ‫ َو‬.‫ب‬
ِ
ُ ‫َمتَاعنَا فَأَ َكلَهُ ال ّذئ‬
.،‫ف بِالطَّ َع ِا‬ ِ ِ ِ ِِ
َ ‫وس‬
ُ ُ‫ فَأ ََمَر َِلُم ي‬.ً‫وب َمَّرًة ثَانيَة‬ َ ‫ َوأ ََر َاد هللاُ أَن ََيتَح َن يَع ُق‬.‫ني‬ َ ‫ف إِ َىل أَخيه بِن يَام‬ ُ ‫وس‬ُ ُ‫اق ي‬ َ َ‫َواشت‬
.‫ َوالَ َِجت ُدو َن طَ َع ًاما إِ َذا َل تَأتُوا بِِه‬.]22 :‫ (ائ تون بأ ٍخ لكم من أبيكم) [يوسف‬:‫َوقَ َال َِلُم‬
.‫اع ِهم‬ ِ ‫وأَمر يوسف ِِبَاِلِِم فَو ِضع ِيف مت‬
ََ َ ُ ُ ُ ُ ََ َ
18 – ЮСУФ ВА УНИНГ АКАЛАРИ...

Юсуф гап бошлаб, уларга шундай деди:

- Сизлар қаердансиз?
- Биз Канъонданмиз.
- Отангиз ким?
- Яъқуб ибн Исҳоқ ибн Иброҳим (уларга Аллоҳнинг салавоти ва саломлари бўлсин).
- Сизларнинг бошқа укаларингиз ҳам борми?
- Ҳа, бизнинг яна Бинямин исмли укамиз бор.
- У нега сизлар билан бирга келмади?
- Отамиз уни йўқотишни ва ундан узоқлашишни хоҳламайди.
30
 www.arabic.uz

- Нима учун уни йўқотишни хоҳламайди, у жуда кичкина болами?

- Йўқ, унинг Юсуф исмли акаси бор эди, бир сафар у биз билан ўрмонга борганида, уни
нарсаларимиз олдида қолдириб, ўйнагани кетганимизда, уни бўри еб кетган, дейишди.
Юсуф ичида кулиб қўйди лекин уларга ҳеч нарса демади. Юсуф укаси Биняминни
кўришга муштоқ бўлди. Аллоҳ Яъқубни иккинчи марта синашни хоҳлади. Юсуф уларга
егулик (овқат) буюрди ва: “Менинг ҳузуримга ота бир инингизни олиб келинг”. Агар уни
олиб келмасангиз, сизларга егулик йўқ”, деди.
Юсуф уларнинг (дон алмаштириш учун) келтирган нарсаларини юкларининг ичига
қайтиб солиб қўйишга буюрди.

‫ – ب ني ي عقوب وأب نائه‬05

ِ ِ ِ
َ ‫ َوإِالَّ الَ ََن ُد َخي ًرا عن َد‬،‫َخانَا‬
.‫الع ِزي ِز‬ َ ‫ أَرسل َم َعنَا أ‬:ُ‫ َوقَالُوا لَه‬،‫َوَر َج ُعوا إِ َىل أَبِي ِهم َوأَخبَ ُروهُ بِاخلََِْب‬
ِ ِ
.]81 :‫ (وإنَّا له حلافظون) [يوسف‬:‫ني َوقَالُوا‬ َ ‫وب بِن يَام‬ َ ‫َوطَلَبُوا من يَع ُق‬
.]87 :‫ (هل آمنكم عليه إلَّ كما أمنتكم على أخيه من ق بل) [يوسف‬:‫وب‬ ُ ‫قَ َال يَع ُق‬
ِ ِ َّ ِ‫َهل نَ ِسيتُم ق‬
.‫ف‬ َ ‫وس‬ ُ ُ‫ني َك َما َحفظتُم ي‬ َ ‫ أ ََحت َفظُو َن بِن يَام‬.‫ف‬َ ‫وس‬
ُ ُ‫صةَ ي‬
.]87 :‫الرامحني) [يوسف‬ َّ ‫(فاهلل خي ر حافظًا وهو أرحم‬
‫ أَرِسل‬.‫ قَد َرَّد َمالَنَا َوَل يَأ ُخذ ِمنَّا ََثَنًا‬،ٌ‫الع ِز َيز َر ُج ٌل َك ِرمي‬ ِ
َ ‫ إِ َّن‬:‫ فَ َقالُوا ألَبِي ِهم‬،‫َوَو َج ُدوا َما َِلُم ِيف َمتَاع ِهم‬
ِ
.‫ضا‬ َ ‫َم َعنَا بِن يَام‬
ً ‫ني نَأ ُخ ُذ َح َّقهُ أَي‬
.‫اه ُدوا هللاَ أَنَّ ُكم تَرِج ُعو َن بِِه إِالَّ أَن تُغلَبُوا َعلَى أَم ِرُكم‬ ِ ‫ لَن أُرِسلَه مع ُكم ح ََّّت تُع‬:‫قَ َال َِلم ي ع ُقوب‬
َ َ ََ ُ ُ َ ُ
.]88 :‫ (هللا على ما ن قول وكيل) [يوسف‬:‫وب‬ ُ ‫اه ُدوا هللاَ َوقَ َال يَع ُق‬ َ ‫َو َع‬
.]88 :‫اب مت فرق ٍة) [يوسف‬ ٍ ‫اب واح ٍد وادخلوا من أب و‬ ٍ ‫ ل تدخلوا من ب‬،‫ين‬ ِ ‫وقَ َال ي ع ُق‬
َّ ‫ (يا ب‬:‫وب لبَنِ ِيه‬ ُ َ َ
...

19 – ЯЪҚУБ ВА УНИНГ БОЛАЛАРИ

Улар оталарининг олдига қайтиб келиб, бўлиб ўтган воқеани айтиб: “Биз билан бирга
укамизни юбор. Агар қўшиб юбормасанг, ҳокимнинг ҳузурида яхшиликка эриша олмаймиз”,
дедилар.
Яъқубдан Биняминни талаб қилиб: “Албатта, биз уни муҳофаза қилувчилармиз”,
дейишди.
Яъқуб эса: “Уни сизларга худди акасини ишонганимдек ишониб топширайми?”.
Сизлар Юсуф қиссасини унутдингизми? Сизлар Биняминни худди Юсуфни ҳимоя қилгандек
ҳимоя қиласизларми? “Аллоҳнинг Ўзи энг яхши муҳофазачи ва Унинг Ўзи
раҳмлиларнинг энг раҳмлисидир”, деди.

31
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫‪Улар (юкларини очиб қараганларида) ўзларининг моллари қайтарилганини кўриб,‬‬

‫‪оталарига: “Ҳоким саховатли киши экан. У бизнинг молимизни шундоғича қайтариб, бир‬‬
‫‪чақа ҳам олмабди. Биз билан Биняминни юборинг, биз унинг ҳам ҳаққини оламиз”, дейишди.‬‬
‫‪Яъқуб уларга: “Токи менга, албатта ҳузуримга қайта келтиришингиз ҳақида‬‬
‫‪Аллоҳдан васиқа бермагунингизча, уни зинҳор сиз билан юбормасман. Магар‬‬
‫‪(ҳалокатга) ўралиб қолсангиз бошқа гап”, деди.‬‬
‫‪Улар Аллоҳ номига қасам ичиб, Яъқубга: “Айтган гапларимизга Аллоҳ вакилдир”,‬‬
‫‪дейишди.‬‬
‫‪Яъқуб болалрига: “Эй ўғилларим, битта эшикдан кирманглар, турли эшиклардан‬‬
‫‪киринглар”, деди.‬‬

‫‪ – 21‬بن يامني عند يوسف‬

‫ٍ‬ ‫االخوةُ ِمن أَب و ٍ‬ ‫ِ‬

‫ف‪.‬‬‫وس َ‬ ‫صلُوا َإىل يُ ُ‬ ‫وهم‪َ ،‬وَو َ‬ ‫اب ُمتَ َفِّرقَة َك َما أ ََمَرُهم أَبُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َوَد َخ َل َ‬
‫ِح ِجدًّا َوأَن َزلَهُ ِيف بَيتِ ِه‪.‬‬ ‫ني فَر َ‬
‫ِ‬
‫ف بِن يَام َ‬‫وس ُ‬ ‫َولَ َّما َرأَى يُ ُ‬
‫وك) واطمأ َّ ِ‬ ‫وقَ َال يوس ِ ِ‬
‫َن بِن يَام ُ‬
‫ني‪.‬‬ ‫َخ َ َ َ‬ ‫ني‪( :‬إِِّين أَنَا أ ُ‬‫ف لبِن يَام َ‬ ‫َ ُ ُ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ف أَن يَب َقى‬ ‫وس ُ‬ ‫ني بَع َد َزَم ٍن طَ ِو ٍيل‪ ،‬فَ َذ َكَر أ َُّمهُ َوأَبَاهُ َوذَ َكَر بَيتَهُ َوذَ َكَر صغََرهُ‪َ .‬وأ ََر َاد يُ ُ‬ ‫ف بِن يَام َ‬ ‫وس ُ‬ ‫َولَق َى يُ ُ‬
‫ني َر ِاج ٌع َغ ًدا إِ َىل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ ِ‬ ‫ٍ ِ‬ ‫ِ‬
‫ك َوبِن يَام ُ‬ ‫يل إِ َىل َذل َ‬ ‫يف َّ ِ‬
‫السب ُ‬ ‫ني يََراهُ ُك َّل يَو‪َ ،‬ويُ َكلّ ُمهُ َو يَسأَلُهُ َعن بَيته‪َ .‬ولَكن َك َ‬ ‫َعن َدهُ بِنيام ُ‬
‫اه ُدوا هللاَ َعلَى أَن يَ ِرج ُعوا بِِه َم َع ُهم؟‬ ‫ك‪َ ،‬وا ِسإخ َوةُ َع َ‬
‫ِ‬
‫يل إِ َىل َذل َ‬ ‫يف َّ ِ‬
‫السب ُ‬ ‫َكن َعا َن؟ َوَك َ‬
‫ني ِعن َدهُ بِغَ ِري َسبَ ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ب؟‬ ‫س بِن يَام َ‬ ‫ِ‬
‫ف أَن َُيب َ‬ ‫وس ُ‬‫يف َُيك ُن ليُ ُ‬ ‫َوَك َ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ ٍ ِ‬ ‫ِ‬
‫س ال َع ِز ُيز عن َدهُ َكن َعانيًّا بغَري َسبَب‪ ،‬إ َّن َه َذا لَظُل ٌم َعظ ٌ‬
‫يم‪.‬‬ ‫َّاس‪ :‬قَد َحبَ َ‬ ‫ول الن ُ‬ ‫َويَ ُق ُ‬
‫ب فِيهِ‪.‬‬ ‫ني‪َ ،‬وَكا َن يَشَر ُ‬
‫ِ‬
‫ف إِنَاءٌ ََث ٌ‬ ‫وس َ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ف َكا َن ذَكيًّا َعاقالً‪َ .‬كا َن عن َد يُ ُ‬ ‫وس َ‬
‫ِ‬
‫َولَك َّن يُ ُ‬
‫ني َوأ ََّذ َن ُم َؤِّذ ٌن إِنَّ ُكم لَ َسا ِرقُو َن‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ض َع َه َذا اسإنَاءَ ِِف َمتَ ِاع بِن َيام َ‬ ‫َو َ‬
‫فق ُدو َن؟‬ ‫والت َفت ا ِسإخوةُ‪ ،‬وقَالُوا‪ :‬ما َذا تَ ِ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ََ َ‬
‫ك‪َ ،‬ولِ َمن َجاءَ بِِه ِْح ُل بَعِ ٍري‪.‬‬ ‫اع (إناء) الملِ ِ‬
‫َ‬ ‫ص َو َ‬
‫ِ‬
‫قَالُوا‪ :‬نَفق ُد ُ‬
‫(قالوا تاهلل لقد علمتم ما جئ نا لن فسد ِف األرض وما كنَّا سارقني‪ ،‬قالوا فما جزاؤه إن كنتم‬
‫كاذبني‪ ،‬قالوا جزاؤه من وجد ِف رحله ف هو جزاؤه كذلك َنزي الظَّالمني) [يوسف‪.]82-81 :‬‬
‫ني فَ َخ ِج َل ا ِسإخ َوةُ َولَ ِكن قَالُوا ِمن َغ ِري َخ َج ٍل‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َو َخَر َج ا ِسإنَاءُ من َمَت ِاع بِنيِام َ‬
‫ف) ِمن قَب ُل‪.‬‬ ‫وس ُ‬ ‫َخ لَهُ (يُ ُ‬ ‫ني) فَ َقد َسَر َق أ ٌ‬
‫ِ‬
‫إِن يَس ِرق (بِن يَام ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ف َك ِرَيًا َحل ً‬
‫يما‪.‬‬ ‫وس ُ‬ ‫ضب َوَكا َن يُ ُ‬ ‫ت َوَل يَغ َ‬ ‫ف َه َذا البُهتَا َن فَ َس َك َ‬ ‫وس ُ‬ ‫َو ََس َع يُ ُ‬

‫‪32‬‬
 www.arabic.uz

‫ قال معاذ‬.‫ريا فخذ أحدنا مكانه إنَّا ن راك من المحسنني‬ ً ‫(قالوا يا أيُّها العزيز إ َّن له أبًا شي ًخا كب‬
.]82-86 :‫هللا أن نأخذ إلَّ من وجدنا متاعنا عنده إنَّا إ ًذا لظالمون) [يوسف‬
َ‫ف َكا َن َو ِحي ًدا ُمن ُذ َزَم ٍن طَ ِوي ٍل ال‬ ِ ِ ِ َ ‫ وفَ ِرح األ‬،‫ف‬ ِ ‫وه َك َذا ب ِقى بِن ي ِام‬
ُ ُ‫ إ َّن ي‬،‫َخ َوان َمجي ًعا‬
َ ‫وس‬ َ َ َ ‫وس‬ ُ ُ‫ني عن َد ي‬ ُ َ َ َ ََ
.‫َح ًدا ِمن أَهلِ ِه‬ َ ‫يََرى أ‬
.ُ‫ عِن َدهُ يََراهُ َويُ َكلِّ ُمه‬،ُ‫ أَفَالَ َُيبِ ُسه‬،‫ني‬ ِ ِ
َ ‫اق هللاُ إِلَيه بِن يَام‬ َ ‫َوقَد َس‬
.‫َخ ِعن َد أَ ِخي ِه‬ ِ ِ
ٌ ‫َوَهل م َن الظُّل ِم أَن يُقي َم أ‬
!‫أَبَ ًدا! أَبَ ًد‬

20 – БИНЯМИН ЮСУФ ҲУЗУРИДА

Ака – укалар худди оталари буюрганидек, турли хил эшиклардан кириб, Юсуфнинг
ҳузурига келдилар. Юсуф Биняминни кўрганида жуда хурсанд бўлиб, уни ўз уйига туширди.
Юсуф Биняминга: “Албатта мен сени акангман”, деди. Бинямин тинчланди.
Юсуф Биняминни узоқ вақтдан кейин учратган эди. У онасини, отасини, уйини ва
ёшлигини эслади. Юсуф Биняминнинг ўз олдида қолишини, уни ҳар куни кўришни ва уйи
ҳақида сўраб-суриштиришни хоҳлади. Аммо бунга қандай йўл бор, ахир эртага Бинямин
Канъонга қайтиб кетади-ку? Бунга қандай йўл бор, ахир акалари у билан бирга қайтишга
Аллоҳ номи ила қасам ичишган-ку?
Юсуф Биняминни қандай қилиб сабабсиз қамоққа олиши мумкин? Одамлар: “Ҳоким бир
Канъонликни сабабсиз қамоққа олди, бу зулмдир”, дейдилар-ку?!
Лекин Юсуф доно ва ақлли эди. Юсуфнинг қимматбаҳо идиши бўлиб, унда сув ичар эди.
Ўша идишни Биняминнинг юкига жойлади, сўнг жарчи: “Сизлар ўғрисиз”, деб жар солди.
Акалар уларга қараб: “Нимани йўқотдингиз”, дедилар. Улар: “Подшоҳнинг (сув ичадиган)
идишини йўқотдик. Уни келтирган кишига бир туя юк”, дедилар.
Улар: “Аллоҳга қасамки, ўзингиз биласиз, биз ер юзида фасод учун келган эмасмиз,
биз ўғрилар бўлган ҳам эмасмиз”, дедилар. Улар: Агар ёлғончи бўлиб чиқсангиз,
жазоси нима?” дедилар. Улар: “Унинг жазоси, кимнинг юкида топилса, ўшадир. Бас,
унинг жазоси ўшадир. Золимни шундай жазолаймиз”, дедилар”.
Идиш эса Биняминнинг буюмлари орасидан чиқди. Акалар ҳижолат бўлдилар, лекин ҳеч
қандай ҳижолатсиз: “Агар (Бинямин) ўғирлик қилган бўлса, унинг акаси (Юсуф) ҳам бундан
илгари ўғрилик қилган эди”, дейишди. Юсуф бу бўҳтонни эшитди, сукут сақлаб,
ғазабланмади. Юсуф саҳий ва ҳалим эди.
“Улар: “Эй Азиз, бунинг катта ёшли чол отаси бор. Бас, биримизни унинг ўрнига ол.
Биз сени яхшилик қилувчилардан эканлигингни кўрмоқдамиз», дедилар. У:
“Нарсамизни ҳузуридан топган одамдан бошқани олиб қолишимиздан Аллоҳ сақласин.
Акс ҳолда, албатта, золимлардан бўлиб қоламиз”, деди”.
Шундай қилиб Бинямин Юсуфнинг олдида қолди. Икки ака-ука жуда хурсанд бўлдилар.
Албатта, Юсуф узоқ вақтдан бери ёлғиз эди. Яқинларидан ҳеч кимни кўрмаган эди. Аллоҳ
унга Биняминни қайтариб берди. У уни ҳар доим ёнида бўлиши ва у билан суҳбатлашиш
учун қамоққа олмаган-ку?
Ука ўз акасининг олдида туриши зулм бўладими?
Ҳеч қачон! Ҳеч қачон!

33
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫‪ -20‬إىل ي عقوب‬

‫ف يَ ِرج ُعو َن إِ َىل أَبي ِهم؟‬‫َوَحتَيَّ َر ا ِسإخ َوةُ َكي َ‬

‫َوفَ َّكَر ا ِسإخ َوةُ َماذَا يَ ُقولُو َن ألَب ي ِهم؟!‬
‫ِ‬
‫ف‪ ،‬أَفَيَ ف َج ُعونَهُ اليَ وَ‪ِِ ،‬ف بِن يَام َ‬
‫ني!‬ ‫وس َ‬‫س ِيف يُ ُ‬ ‫إِنَّ ُهم فَ َج ُعوهُ أَم ِ‬
‫وب‪َ ،‬وقَ َال ِسإج َوتِِه‪:‬‬ ‫ِ ِ‬
‫أ ََّما َكبِريُُهم فَأ ََب أَن يَرج َع إ َىل يَع ُق َ‬
‫(ارجعوا إىل أبيكم ف قولوا يا أبانا إ َّن اب نك سرق وما شهدنا إلَّ ِبا علمنا وما كنَّا للغيب‬
‫حافظني) [يوسف‪.]67 :‬‬
‫َن هللِ ُممتَ ِحنُهُ‪.‬‬
‫صةَ َعلِ َم أ َّ‬
‫وب ال ِق َّ‬ ‫ِ‬
‫َولَ َّما ََس َع يَع ُق ُ‬
‫س فُ ِجع ِِف يوسف‪ ،‬والي و‪ ،‬ي فجع ِِف بِن ي ِامني‪ ،‬إِ َّن هللا الَ َُيمع علَي ِه م ِ‬
‫صيبَتَ ِ‬
‫ني‪ ،‬هللاَ الَ يَف َج ُعهُ ِيف‬ ‫َُ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫أَم ِ َ ُ ُ َ َ َ َ ُ َ ُ‬
‫اب نَ ِ‬
‫ني‪.‬‬
‫ِ‬ ‫إن هللاَ الَ يَف َج ُعهُ ِيف اب نَ ِ‬
‫ف َوبِن يَام َ‬
‫ني‪.‬‬ ‫وس َ‬ ‫ني َكيُ ُ‬ ‫َّ‬
‫ك يَ ًدا َخ ِفييَّةً‪.‬‬ ‫ِ ِ‬
‫إِ َّن هلل ِِف ذَل َ‬
‫ك ِحك َمةً ََم ِفيَّةً‪.‬‬ ‫ِ ِ‬
‫إِ َّن هلل ِِف َذل َ‬
‫إِ َّن هللاَ َل يََزل ََيتَ ِح ُن ِعبَ َادهُ ُمثَّ يَ ُسُّرُهم َويُنعِ ُم َعلَي ِهم‪.‬‬
‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُمثَّ إِ َّن ِ‬
‫ضا َوأ ََب أَن يَرج َع إِ َىل َكن َعا َن‪ .‬أَفَيُف َج ُع ِِف الثَّالث أَي ً‬
‫ضا‪َ ،‬وقَد‬ ‫االبن ال َكبِي َر بَق َي ِِف مصَر أَي ً‬
‫فُ ِج َع ِمن قَبل ِِف اث نَ ِ‬
‫ني‪.‬‬ ‫ُ‬
‫إِ َّن َه َذا الَ يَ ُكو ُن‪.‬‬
‫ال‪( :‬عسى هللا أن يأتيين ِبم َجي ًعا إنَّه هو العليم احلكيم) [يوسف‪.]61 :‬‬ ‫وب َوقَ َ‬ ‫َن يَع ُق ُ‬‫َو ُهنَا اط َمأ َّ‬

‫‪21 – ЯЪҚУБНИНГ ҲУЗУРИДА‬‬

‫‪Акалар оталарининг олдига қандай қилиб қайтиб борамиз, деб ҳайрон бўлдилар.‬‬
‫‪Улар оталарига нима деб айтишни ўйладилар.‬‬
‫‪Улар кечагина оталарини Юсуф хусусида бахтсиз қилган эдилар. Энди бугун уни‬‬
‫?‪Бинямин билан бахтсиз қиладиларми‬‬
‫‪Катта акалари Яъқубнинг олдига боришдан бош тортиб, иниларига: “Отангизнинг‬‬
‫‪олдига қайтинглар, бас, унга: «Эй отамиз, ҳақиқатда ўғлинг ўғрилик қилди. Биз фақат‬‬
‫‪ўзимиз билган нарсага гувоҳлик бердик, холос. Биз ғайбни билувчи эмас эдик денглар”,‬‬
‫‪деди.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫‪Яъқуб бу воқеани эшитгач, бунда Аллоҳнинг “қўли” борлигини ва Аллоҳ уни имтиҳон‬‬
‫‪қилаётганини билди. Кеча Юсуф билан синаган эди, бугун эса Бинямин билан синамоқда.‬‬
‫‪Албатта, Аллоҳ унга икки мусибатни жамламайди. Албатта Аллоҳ уни икки ўғли хусусида‬‬
‫‪бахтсиз қилмайди. Албатта, Аллоҳ уни Юсуф ва Биняминдек икки ўғли билан бебахт‬‬
‫‪қилмайди.‬‬
‫‪Албатта, бу ишда Аллоҳнинг яширин қўли бор эди.‬‬
‫‪Албатта, бу ишда Аллоҳнинг яширинча ҳикмати бор эди.‬‬
‫‪Албатта Аллоҳ бандаларини имтиҳон қилади. Сўнгра уларни хурсанд қилиб, уларга‬‬
‫‪неъмат ато қилади.‬‬
‫‪Кейин катта ўғил Мисрда қолиб, Канъонга қайтишдан бош тортди. Энди учинчи‬‬
‫‪фарзандида ҳам қийналадими? Бундан олдин икки мусибатда қийналган эди-ку? Албатта, бу‬‬
‫‪бўлмайди.‬‬
‫‪Шу ерда Яъқуб хотиржам бўлди ва: “Шоядки, Аллоҳ уларнинг ҳаммасини ҳузуримга‬‬
‫‪жамлаб келтирса. Албатта, Унинг Ўзи билгувчи ва ҳикматли зотдир”, деб айтди.‬‬

‫‪ – 22‬يظهر الس ُّر‬

‫ِ‬ ‫وب َكا َن بَ َشرا ِِف َ ِِ‬ ‫ِ‬

‫ف َوَجتَ َّد َد ُحزنُهُ َوقَ َال‪( :‬يا‬ ‫ب بَ َش ٍر الَ قط َعةُ َح َج ٍر‪ .‬فَ َذ َكَر يُ ُ‬
‫وس َ‬ ‫صدره قَل ُ‬ ‫ً‬ ‫َولَك َّن يَع ُق َ‬
‫أسفى على يوسف) [يوسف‪.]67 :‬‬
‫ِ‬
‫ك‪.‬‬‫ف َح ََّّت تَهل َ‬ ‫وس َ‬ ‫ك الَ تَ َز ُال تَذ ُك ُر يُ ُ‬ ‫َوالََمهُ أَب نَا ُؤهُ َوقَالُوا‪ :‬إِنَّ َ‬
‫وب‪( :‬إ ََّّنا أشكو ب ثي وحزن إىل هللا وأعلم من هللا ما ل ت علمون)‪[ .‬يوسف‪.]68 :‬‬ ‫قَ َال يَع ُق ُ‬
‫وب لَهُ َر َجاءٌ َكبِي ٌر ِيف هللاِ‪.‬‬‫س ُكفٌر‪َ ،‬وَكا َن يَع ُق ُ‬ ‫َن اليَأ َ‬‫وب يَعلَ ُم أ َّ‬
‫َوَكا َن يَع ُق ُ‬
‫وب ِمن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ني َوََيتَ ِه ُدوا ِِف َذل َ‬
‫ك َوَمنَ َع ُهم يَ ُق ُ‬ ‫ف َوبِن يَام َ‬ ‫وس َ‬ ‫وب أَب نَاءَ ُه إ َىل مصَر ليَب َحثُوا َعن يُ ُ‬ ‫َوأَر َس َل يَع ُق ُ‬
‫ف َو َش َكوا إلَ ِيه فَقَرُهم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫وس َ‬‫ب اسإخ َوةُ َإىل مصَر َمَّرًة ثَالثَةً َوَد َخلُوا َعلَى يُ ُ‬ ‫أَن يَقنَطُوا من َرْحَة هللا‪َ .‬و َذ َه َ‬
‫صيبَتَ ُهم َو َسأَلُوهُ ال َفض َل‪.‬‬ ‫وم ِ‬
‫َُ‬
‫ب ِِف يوسف وَل ََيلِك نَفسه‪ .‬أَب نَاء أَِب وأَب نَاء األَنبِي ِاء يش ُكو َن فَقرهم وم ِ‬
‫صبَتَ ُهم‬ ‫َُ َُ‬ ‫َُ ُ َ ُ َ َ‬ ‫اج احلُز ُن َواحلُ ُّ ُ ُ َ َ‬ ‫َو ُهنَا َه َ‬
‫وك‪ .‬إِ َىل َم ََّت أُخ ِفي األَمَر َعن ُهم‪َ .‬وإِ َىل َم ََّت أ ََرى َحا َِلُم؟ َوإِ َىل َم ََّت الَ أ ََرى أَِب؟‬ ‫ك ِمن الملُ ِ‬
‫إ َىل َمل َ ُ‬
‫ِ ٍِ‬
‫ال َِلُم‪( :‬هل علمتم ما ف علتم بيوسف وأخيه إذ أن تم جاهلون) [يوسف‪:‬‬ ‫ف نَف َسهُ َوقَ َ‬ ‫ِ‬
‫وس ُ‬‫َل ََيلك يُ ُ‬
‫‪.]62‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َوَكا َن ا ِسإخ َوةُ يَعلَ ُمو َن أ َّ‬
‫ف‪.‬‬ ‫وس ُ‬‫ف َوََن ُن‪ .‬فَ َعل ُموا أَنَّهُ يُ ُ‬ ‫السَّر الَ يَعلَ ُمهُ إالَّ يُ ُ‬
‫وس ُ‬ ‫َن َه َذا ّ‬
‫ف ُه َو َع ِزي ُز ِمصَر؟ ُه َو الَّ ِذى‬‫وس ُ‬ ‫ف ح ٌّي أَما م َ ِ ِ‬
‫ات ِف البئ ِر‪ .‬يَا َسالَ ُ‪َ !،‬هل يُ ُ‬ ‫وس ُ َ َ َ‬
‫ِِ‬
‫ُسب َحا َن هللاِ َهل يُ ُ‬
‫ِ‬ ‫ك أ َّ ِ‬ ‫ض؟ ُه َو الَّ ِذي َكا َن يَأ ُم ُر لَنَا بِالطَّ َع ِا‪،‬؟ َوَما بَِق َي ِعن َد ُهم َش ٌّ‬ ‫َعلَى َخَزائِ ِن األَر ِ‬
‫ف‬ ‫َن الَّذى يُ َكلّ ُم ُهم ُه َو يُ ُ‬
‫وس ُ‬
‫ب!‬ ‫ب ُن يَع ُقو َ‬
‫‪35‬‬
 www.arabic.uz

‫(قالوا أئنَّك ألنت يوسف قال أنا يوسف وهذا أخي قد م َّن هللا علي نا إنَّه من ي تَّق ويص فإ َّن‬
.]27-20 :‫ قالوا تاهلل لقد آث رك هللا علي نا وإن كنَّا ْلاطئني) [يوسف‬،‫هللا ل يضيع أجر المحسنني‬
َّ ‫ (ي غفر هللا لكم وهو أرحم‬:‫ بَل قَ َال‬،‫ف َعلَى فَعلَتِ ِهم‬
. ]29 :‫الرامحني) [يوسف‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَما الََم ُهم ي‬
22 – СИРНИНГ ОШКОР БЎЛИШИ

Лекин Яъқуб инсон эди, унинг кўксидаги тош бўлаги эмас балки инсон юраги эди.
Унда заррача (бағри) тошлик йўқ эди.
У Юсуфни эслаб, яраси (маҳзунлиги) янгиланди: “Оҳ, Юсуф!!!” деди.
Шунда ўғиллари уни маломат қилиб: “Ҳалок бўлгунингизча Юсуфни зикр қилаверар
экансиз-да?!” дейишди.
Яъқуб: “Албатта, мен дарду ҳасратимдан фақат Аллоҳнинг Ўзига шикоят
қилмоқдаман ва Аллоҳдан сиз билмаган нарсани биламан”, деди.
Яъқуб умидсизлик куфр эканини билар эди. Яъқубнинг Аллоҳдан умиди катта эди.
Яъқуб болаларини Юсуф ва Биняминни излаш учун юбориб, бунда қаттиқ ҳаракат
қилишга чақирди. Ва уларни Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлишдан қайтарди.
Акалар учинчи марта Мисрга келдилар. Улар Юсуфнинг ҳузурига келиб,
камбағалликларидан шикоят қилиб, раҳм қилишни сўрадилар.
Шу ерда Юсуфнинг маҳзунлиги ва муҳаббати ғалаёнга келиб, ўзини тийиб ололмади. Ва:
“Отамнинг болалари, пайғамбарнинг болалари камбағаллик ва мусийбатларини
подшоҳлардан бир подшоҳга шикоят қилмоқдаларми?
Улар ҳақидаги иш қачонгача махфий қолади?
Уларнинг аҳволини қачонгача кўриб тураман?
Қачонгача отамни кўрмайман?
Юсуф ўзини тийиб тура олмасдан, уларга: “Жоҳиллик пайтингизда Юсуфга ва унинг
инисига нима қилганларингизни биласизларми?” деди.
Акалар бу сирни уларнинг ўзлари ва Юсуфдан бошқа ҳеч ким хабардор эмаслигини
билардилар. Шунда унинг Юсуф эканини билдилар.
Субҳаналлоҳ! Юсуф тирикми? У қудуқда ўлмаганми?
Ё тавба! Юсуф Миср ҳокимими?
У ўша ердаги хазиналарнинг устидаги одамми?
У ўша бизга егулик буюрган одамми?
Уларда албатта бу гапираётган Юсуф ибн Яъқуб экани хусусида ҳеч шубҳа қолмади!
“Улар: “Э-э, ҳали сен Юсуфмисан?!” дедилар. У: “Мен Юсуфман, мана бу иним.
Аллоҳ бизга марҳамат кўрсатди. Ҳақиқатда ким тақво ва сабр қилса, Аллоҳ, албатта,
гўзал иш қилувчиларнинг ажрини зое қилмагай”, деди. Улар: “Аллоҳга қасамки,
ҳақиқатда Аллоҳ сени биздан устун қилди. Биз эса, хатокорлардан бўлдик”, дедилар”.
Юсуф уларнинг ишларини маломат қилмади. Балки: “Аллоҳ сизларни мағфират қилгай.
У раҳм қилгувчиларнинг раҳмлироғидир”, деди.

‫ يوسف ي رسل إىل ي عقوب‬-23

36
 ‫‪www.arabic.uz‬‬

‫اق‪َ .‬ولِ َما َذا يَصِْبُ اآل َن َوقَد ظَ َهَر‬

‫اق إِلَيهِ َوقَد طَ َال ال ِفَر ُ‬
‫ف الَ يَشتَ ُ‬ ‫وب َوَكي َ‬
‫ِ ِ‬
‫ف َإىل ل َقاء يَع ُق َ‬ ‫وس ُ‬ ‫اق يُ ُ‬
‫َواشتَ َ‬
‫اب َوالَ َمَن ٌا‪.،‬‬ ‫ِ‬ ‫ب لَهُ الطَّ َع ُا‪َ ،‬و َّ‬ ‫السُّر‪ .‬وَكي ِ‬
‫ِ‬
‫ب لَهُ طَ َع ٌا‪َ ،‬والَ َشَر ٌ‬‫اب َوأَبُوهُ الَ يَطي ُ‬ ‫الش َر ُ‬ ‫ف يَطي ُ‬ ‫ّ َ َ‬
‫وب‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫قَ ِد ان َك َش ِ‬
‫ني يَع ُق َ‬‫السُّر‪َ ،‬وقَد أ ََر َاد هللاُ أَن تَ َقَّر َع ُ‬
‫السُّر‪َ ،‬وقَد ظَ َهَر ّ‬ ‫ف ّ‬ ‫َ‬
‫وب قَد َع ِم َى ِمن َكث َرةِ البُ َك ِاء َواحلُزِن‪.‬‬ ‫َوَكا َن يُع ُق ُ‬
‫ريا وأتون بأهلكم أَجعني)‬ ‫ف‪( :‬اذهبوا بقميصي هذا فألقوه على وجه أب يأت بص ً‬ ‫وس ُ‬‫فَ َق َال يُ ُ‬
‫[يوسف‪.]21 :‬‬

‫‪23 – ЮСУФ ЯЪҚУБГА ЭЛЧИ ЖЎНАТДИ‬‬

‫‪Юсуф Яъқубни кўришга ошиқди. Қандай ҳам ошиқмасин, ахир айрилиқ узоқ чўзилган‬‬
‫?‪эди-ку‬‬
‫?‪Ҳозир нима учун тоқат қилсин, ахир сир ошкор бўлган-ку‬‬
‫‪Қандай қилиб овқат ва сув унинг томоғидан ўтсин, ахир отасининг овқати, суви, ҳатто‬‬
‫?‪уйқусида ҳам ҳаловат йўқ-ку‬‬
‫‪Сир очилиб бўлди. Сир аниқ бўлди. Аллоҳ Яъқубнинг кўзлари (яна) кўришини хоҳлади.‬‬
‫‪Яъқуб кўп йиғлагани ва маҳзун бўлганидан кўзи ожиз бўлиб қолган.‬‬
‫‪Юсуф: “Менинг мана бу кўйлагимни олиб бориб, отамнинг юзига ташланг, кўзи‬‬
‫‪очилур. Сўнгра аҳлингиз ила жам бўлиб, ҳузуримга келинглар”, деди.‬‬

‫‪ – 24‬ي عقوب عند يوسف‬

‫ِ‬ ‫يص يوس َ ِ‬ ‫الرج ُ ِ ِ‬

‫ف‪َ ،‬وقَ َال‪:‬‬ ‫وس َ‬ ‫وب َرائ َحةَ يُ ُ‬
‫س يَع ُق ُ‬ ‫َح َّ‬
‫ف إ َىل َكن َعا َن‪ ،‬أ َ‬ ‫ال ب َقم ِ ُ ُ‬ ‫َولَ َّما َس َار ِّ َ‬
‫(إن ألجد ريح يوسف‪ ،‬قالوا تاهلل إنَّك لفي ضاللك القدي) [يوسف‪.]22-27 :‬‬
‫ولَ ِكن َكا َن ي ع ُقوب ِ‬
‫ريا‪ ،‬قال أِل أقل لكم‬ ‫صادقًا‪( ،‬ف ل َّما أن جاء البشري ألقاه على وجهه فارت َّد بص ً‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬
‫إن أعلم من هللا ما ل ت علمون‪ ،‬قالوا يا أبانا است غفر لنا ذنوب نا إنَّا كنَّا خاطئني‪ ،‬قال سوف أست غفر لكم‬
‫الرحيم) [يوسف‪.]26-28 :‬‬ ‫رب إنَّه هو الغفور َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ولَ َّما وصل ي عق ِ ِ ِ‬
‫ف‪َ ،‬والَ تَسأَل َعن فَ َرح ِه َما َو ُس ُروِرُهَا‪َ .‬وَكا َن يَوًما َمش ُه ً‬
‫ودا‬ ‫وس ُ‬
‫وب إ َىل مصَر استَ قبَ لَهُ يُ ُ‬ ‫َ َ َََ ُ ُ‬
‫ِيف ِمصَر َوَكا َن يَوًما ُمَب َارًكا‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ف‪.‬‬ ‫العر ِش َوَوقَ ُعوا ُكلُّ ُهم ُس َّج ًدا ليُ ُ‬
‫وس َ‬ ‫ف أَبَ َويه َعلَى َ‬ ‫وس ُ‬‫َوَرفَ َع يُ ُ‬
‫ف‪( :‬هذا تأويل رؤياي من ق بل قد جعلها رب ح ًّقا) [يوسف‪.]700 :‬‬ ‫وس ُ‬‫َوقَ َال يُ ُ‬
‫الشمس والقمر رأي ت هم ِل ساجدين) [يوسف‪.]7 :‬‬ ‫(إن رأيت أحد عشر كوكبًا و َّ‬

‫‪37‬‬
 www.arabic.uz

‫وآل‬
ُ ‫وب‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ‫ َوبَق َي يَع ُق‬.‫يما‬
ً ‫ك ُشكًرا َعظ‬
َ ‫ف َعلَى َذل‬
ُ ‫وس‬
ُ ُ‫ َو َش َكَر ي‬.‫ف هللاَ َْح ًدا طَيّبًا َكث ًريا‬ُ ‫وس‬ ُ ُ‫َو َْح َد ي‬
.‫وب َوَزو ُجهُ ِيف ِمصَر‬
ُ ‫ات يَع ُق‬
ِ
َ ‫وب ِيف مصَر َزَمنًا طَ ِويالً َوَم‬ َ ‫يَع ُق‬
24 – ЯЪҚУБ ЮСУФНИНГ ОЛДИДА

Улар (акалар) Юсуфнинг кўйлаги билан Канъонга келганларида, Яъқуб Юсуфнинг ҳидини
сезди ва: “Албатта, мен Юсуфнинг ҳидини сезмоқдаман”, деди. “Улар: «Аллоҳга
қасамки, сен эски адашувингдасан”, дедилар.
Лекин Яъқуб рост гапирган эди. “Хушхабарчи келган чоғида у(кўйлак)ни унинг юзига
ташлаганида, яна кўрадиган бўлди. У: “Сизларга мен, “Аллоҳдан сизлар билмайдиган
нарсани биламан”, демаганмидим?!” деди. Улар: “Эй отамиз, гуноҳларимиз учун
истиғфор айт. Албатта, биз хатокорлардан бўлган эканмиз”, дедилар. У: “Сизлар учун
Роббимга истиғфор айтаман. Албатта, Унинг Ўзи мағфират қилгувчи ва раҳмли
Зотдир”, деди”.
Яъқуб Мисрга етиб келганида, уни Юсуф кутиб олди. Уларнинг хурсандлиги ва шодлиги
ҳақида сўрамай қўяқолинг. Бу кун Мисрда унутилмас ва муборак кун эди.
Юсуф ота-онасини тахтга кўтарди. Барчалари Юсуфга сажда қилиб йиқилдилар.
Юсуф: “Эй отажон, бу аввал кўрган тушимнинг таъбиридир, Роббим уни ҳаққа
айлантирди. Мен ўн битта юлдузни ҳам қуёш ва ойни кўрдим, уларнинг менга сажда
қилаётганларини кўрдим”, деди.
Юсуф Аллоҳга кўп, гўзал ҳамд айтди. Бунинг учун Юсуф улкан шукр қилди. Яъқуб ва
унинг аҳли Мисрда узоқ вақт қолди. Яъқуб ва унинг аёли Мисрда вафот этди.

‫ – حسن العاقبة‬25

.ُ‫يم َع ِن هللاِ َوَل يُغَِّريه‬ ِ ‫ك‬

ُ ‫العظ‬ َ ُ ‫ف َه َذا ال ُمل‬ َ ‫وس‬ُ ُ‫َوَل يَشغَل ي‬
.ُ‫ف يَذ ُك ُر هللاَ َويَعبُ ُدهُ َوََيَافُه‬ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
.ِ‫ف َُي ُك ُم َِبُك ِم هللاِ َويُنَ ِّف ُذ أََو ِامَر هللا‬ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
.‫ك َكثِ ًريا َوالَ يَ ُعدُّهُ َشيئًا َكبِ ًريا‬ َ ‫ف الَ يََرى ال ُمل‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
‫ت َعب ٍد‬
َ ‫وت َمو‬ َ ُ‫ب أَن ََي‬ ُّ ‫ بَل َكا َن ُُِي‬.‫وك‬ ِ ُ‫ك وُُي َشر مع المل‬
ُ َ َ َ َ ‫ت َمل‬
ٍ ِ ‫ب أَن ََيُوت مو‬
َ َ َ ُّ ‫ف الَ ُُِي‬ ُ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ي‬
.‫ني‬ ِِ َّ ‫وُُي َشر مع‬
َ ‫الصاحل‬ ََ َ َ
‫السماوات‬ َّ ‫ (رب قد آت يتين من الملك وعلَّمتين من تأويل األحاديث فاطر‬:‫ف‬ َ ‫وس‬
ُ ُ‫َوَكا َن ُد َعاءُ ي‬
.]707 :‫الصاحلني) [يوسف‬ َّ ‫الدن يا واآلخرة ت وفَّين مسل ًما وأحلقين ب‬ ُّ ‫واألرض أنت وليي ِف‬
.‫صلَّى هللاُ َعلَي ِهم َو َعلَى نَبِيِّنَا َو َسلَّ َم‬
َ ‫وب‬ ِ ‫وتَوفَّاهُ هللا مسلِما وأَحل َقهُ بِآبائِِه إِب ر ِاه‬
َ ‫يم َوإس َح َق َويَع ُق‬ َ َ َ َ َ ً ُُ َ َ
25 – ГЎЗАЛ НИҲОЯ

38
 www.arabic.uz

Бу буюк бойлик Юсуфни Аллоҳдан машғул қилиб ҳам қўймади ўзгартирмади ҳам.
Юсуф ҳамиша Аллоҳни зикр қилар ва Унга ибодат қилиб, Ундан қўрқар эди.
Юсуф Аллоҳнинг ҳукми билан ҳукм қилар ва Аллоҳнинг буйруқларини ижро қилар эди.
Юсуф мулкка кўп эътибор бермас ва уни катта нарса деб ҳисобламас эди.
Юсуф подшоҳ бўлиб ўлишни ва подшоҳлар қаторида тирилишни истамас эди. Балки,
оддий қул ўлимини солиҳлар қаторида тирилишни хоҳлар эди.
Юсуфнинг дуоси қуйидагича эди: “Эй Роббим, ҳақиқатда менга мулк бердинг ва менга
тушларнинг таъбирини ўргатдинг. Эй осмонлару ерни яратган Зот! Сен дунёю
охиратда менинг валийимсан. Мени мусулмон ҳолимда вафот этдиргин ва солиҳларга
қўшгин”.
Аллоҳ унинг жонини мусулмон ҳолида олди ва оталари Иброҳим, Исҳоқ ва Яъқублар
билан учраштирди.
Уларга ва пайғамбаримизга Аллоҳнинг салавоти ва саломлари бўлсин.

Китобнинг биринчи қисми шу ерда ниҳоясига етди.

39