Dla podróżników

Poznaj piękno mazowieckiej przyrody i architektury

Mazowsze
w pigułce
 Tekst:
Małgorzata Kalińska

Projekt okładki i grafika:

PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN / Paweł Panczakiewicz
www.panczakiewicz.pl

Wydawca:
Samorząd Województwa Mazowieckiego
03-719 Warszawa, ul. Jagiellońska 26
tel.: (+22) 5979-100, faks: (+22) 5979-290
e-mail: urzad_marszalkowski@mazovia.pl

Druk:
PASAŻ Sp z o.o.
Kraków, ul. Rydlówka 24
www.pasaz.com

Egzemplarz bezpłatny.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji

nie może być reprodukowana bez pisemnej zgody Wydawcy.

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze

środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Mazowieckiego 2007-2013 oraz ze środków
budżetu województwa mazowieckiego.

UNIA EUROPEJSKA
8x EUROPEJSKI FUNDUSZ 5x
ROZWOJU REGIONALNEGO

4x - pole ochronne min. 4x min. 4x

Zasada konstrukcji pola podstawowego i pola ochronnego

moduł konstrukcyjny
x=1/8 wysokości
znaku graficznego RPO

UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO

UNIA EUROPEJSKA

ISBN 978-83-62082-89-6 EUROPEJSKI FUNDUSZ

ROZWOJU REGIONALNEGO

Warszawa 2011
Mazowsze w pigułce

Mazowsze – Serce Polski .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Wielcy Mazowszanie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Fryderyk Chopin .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Jan Kochanowski .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Oskar Kolberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Zygmunt Krasiński .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Cyprian Kamil Norwid .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Aleksander Świętochowski .. . . . . . . . . . . . . . . 15
Witold Gombrowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Bolesław Prus .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Maria Skłodowska – Curie . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Ksiądz Maciej Kazimierz Sarbiewski .. . . 19
Henryk Sienkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Kazimierz Pułaski .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
 Spis treści

Kultura i tradycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Zabytki i dziedzictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Turystyka – bogactwo kulturowe
i przyrodnicze .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Rolnictwo na Mazowszu .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Kalendarium najważniejszych
zdarzeń w historii Mazowsza .. . . . . . . . . . . 42
Informator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Baza noclegowa na Mazowszu .. . . . . . . . 48
 wstęp

mazowsze w pigułce

„Oj, śliczna to ziemia to nasze Mazowsze! I czysta tam woda,

i powietrze zdrowsze!’ I sosny roślejsze i dziewki kraśniejsze,
I ludzie mocniejsi i niebo jaśniejsze”.

Teofil Lenartowicz, Jak to na Mazowszu

7
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce
Mazowsze –
serce Polski
Pagórki z trudnymi trasami rowero-
wymi, doliny z krętymi, malowniczo
wijącymi się rzekami, równiny z pła-
czącymi wierzbami, wydmy i bagna,
dzika roślinność i różnorodne gatunki
zwierząt: bobry, łasice, kuny, borsuki,
a nawet rysie. I to wszystko w jednym
miejscu. Na Mazowszu. To właśnie tu –
w samym sercu Polski znajdują się naj-
8
większe bogactwa przyrody, których
inne kraje i rejony mogą Mazowszu
tylko pozazdrościć.
Region mazowiecki intryguje też
ruinami średniowiecznych zamków,
pałaców, bogactwem architektury
sakralnej czy też dworków szlache-
ckich, do których należy m.in. dwo-
rek w Żelazowej Woli, gdzie urodził się
 Mazowsze –
M azowsze w pigułce serce polski

Fryderyk Chopin. Ale Mazowsze roz- pamięci narodowej i ośrodków kultu-

sławiły też inne znane postacie wie-
lu artystów, naukowców i wojsko-
wych zasłużonych dla Polski i świata.
O sielskim życiu w tym regionie pisał
w swoich wierszach Jan Kochanowski.
Natchnienia szukał tutaj również Zyg-
munt Krasiński, który mieszkał w uro-
czym miejscu – Opinogórze koło Cie-
chanowa. W Szczukach koło Makowa
Mazowieckiego i w Warszawie rozwijał
się talent dwukrotnej noblistki – Marii
Skłodowskiej – Curie.
Różnorodność Mazowsza przejawia
się w każdej dziedzinie. Obok wspo-
minanych licznych zabytków, miejsc
ry rozwija się technologia, nauka, co
wpływa na nowoczesny wizerunek re-
gionu. Są tu znane na świecie ośrod-
ki nauki, biblioteki cyfrowe oraz do-
skonale rozwinięta infrastruktura te-
lekomunikacyjna. To właśnie tutaj jest
najwięcej w kraju szkół wyższych i za-
granicznych inwestycji. Tu są najwięk-
sze zakłady pracy, siedziby najważniej-
szych władz i tu odbywają się najsłyn-
niejsze imprezy.
Mazowsze to nie tylko region wokół
Warszawy. To tło, bez którego Warszawa
nie mogłaby być tak wyrazista.
Przyjedź, przekonaj się.

Mazowsze w liczbach:
•• 35,558 km2 powierzchni (największe w kraju – 11,4 %. powierzchni Polski)
•• 5204,5 tys. mieszkańców (13,6 %. ludności Polski)
•• 37 powiatów ziemskich
•• 5 miejscowości o statusie powiatu grodzkiego: Ostrołęka, Płock, Radom,
Siedlce, Warszawa
•• 85 miejscowości z prawami miejskim
•• 314 gmin
•• blisko 30 % Mazowsza (1 053 625 ha) to zielone obszary chronione, w tym:
– 20 % Mazowsza zajmują powszechnie dostępne lasy (głownie sosnowe
i dębowe) z wytyczonymi szlakami turystycznymi;
– 1 park narodowy: Puszcza Kampinoska koło Warszawy o powierzchni
38 544 ha (jeden z najważniejszych kompleksów leśnych w Polsce);
– 9 parków krajobrazowych: Bolimowski, Brudzeński, Chojnowski, Gosty-
nińsko-Włocławski, Górznieńsko – Lidzbarski, Kozienicki, Mazowiecki,
Nadbużański, Podlaski Przełomu Bugu;
– 177 rezerwatów przyrody;
– 62 obszary chronionego krajobrazu;
– ponad 4000 pomników przyrody.

9
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce
Wielcy
Mazowszanie
Mazowsze jest miejscem narodzin
i twórczości wielkich artystów i na-
ukowców, którzy rozsławili Polskę na
cały świat. Romantyczne krajobrazy
inspirowały m.in. Fryderyka Chopina.
W jego muzyce ukojenie znajdywali
emigranci stęsknieni za krajem i szu-
mem mazowieckich potoków i wierzb.
Sielskie życie na wsi wpływały na wenę
Jana Kochanowskiego i Zygmunta Kra-
sińskiego. Warszawa zaś była miejscem
rozwijania się kariery m.in. Henryka
Sienkiewicza, Witolda Gombrowicza,
10
Bolesława Prusa. W Warce na Mazow-
szu urodził się Kazimierz Puławski, a po-
chowany tu został Piotr Wysocki. Przy-
suchę rozsławia z kolei Oskar Kolberg,
a Sarbiewo koło Płońska – ksiądz Ma-
ciej Kazimierz Sarbiewski. Z Mazowsza
wywodzą się też inni wybitni i znani lu-
dzie, m.in.: Maria Skłodowska – Curie,
Cyprian Kamil Norwid, Witold Gombro-
wicz, Aleksander Świętochowski.
Utalentowani Mazowszanie pozo-
stawili trwały ślad w kulturze ducho-
wej narodu.

M azowsze w pigułce
Fryderyk Chopin
(1810 – 1849) – geniusz znad Wisły
D źwięki warszawskich parków
i ogrodów, szum mazowieckich
wierzb, wspaniały obraz bohaterskich
porywów narodu polskiego, tęsknoty
za krajem, a także piękno polskiej ziemi
i echa ludowych baśni. Takie jest Ma-
zowsze w muzyce Chopina, najwięk-
szego polskiego kompozytora. Jego
geniusz już w młodości porównywano
do Mozarta. Swój talent Chopin odkrył
i doskonalił na ziemiach mazowieckich
już w dzieciństwie. Jako „cudowne
dziecko” występował m.in. w salonach
warszawskiej arystokracji i w Belwe-
derze, gdzie zapraszał go Wielki Ksią-
że Konstanty. Podziwiano go i obdaro-
wywano kosztownościami, m.in. słyn-
na śpiewaczka Catalani dała mu złoty
zegarek.
W „Pamiętniku Warszawskim” pisa-
no, że jest prawdziwym geniuszem
muzycznym: nie tylko bowiem z ła-
twością największą i smakiem nad-
zwyczajnym wygrywa sztuki najtrud­
niejsze na fortepianie, ale nadto jest
już kompozytorem kilku tańców
i wariacji, nad którymi znawcy mu-
zyki dziwić się nie przestają.
Dorosłe życie spędził za granicą, ale
całym sercem wierny był ojczyźnie.
Krajobraz, folklor i atmosferę miejsco-
wości, w których żył na zawsze pozo-
stały mu bliskie i stanowiły inspirację
Wielcy
Mazowszanie
dla słynnych mazurków, polonezów
czy nokturnów.
Zgodnie z ostatnią wolą Frydery-
ka jego serce zostało przywiezione do
kraju. Złożono je w urnie i potajemnie
(ze względów politycznych) wmuro-
wano w filar kościoła św. Krzyża przy
Krakowskim Przedmieściu w Warsza-
wie. Umieszczono tu również tabli-
cę pamiątkową ze sło-
wami Ewangelii „Gdzie
Skarb Twój, tam serce
Twoje”. A po odzyskaniu
niepodległości dodano
drugą tablicę z napisem:
„Tutaj spoczywa serce
Fryderyka Chopina”.
W stolicy koniecznie trzeba też zo-
baczyć Łazienki, w których znajduje się
pomnik kompozytora. Tutaj odbywają
się koncerty chopinowskie z udziałem
wybitnych pianistów.
Podążając szlakiem Chopina po
Mazowszu nie sposób ominąć rów-
nież Żelazowej Woli. A może nawet
„chopinowską” podróż po Mazowszu
należałoby zacząć właśnie w tej miej-
scowości, bo tutaj bowiem narodził
się ten wielki kompozytor. (Nie po-
twierdzona jest natomiast data jego
narodzin: źródła podają 22 lutego lub
1 marca 1810 r.). Obecnie w dworku
w Żelazowej Woli znajduje się Oddział
11
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce

Muzeum Chopina Towarzystwa im. Sanniki, gdzie młody Fryderyk spędzał

Fryderyka Chopina. Nieopodal warto wakacje i komponował swe utwory.
zwiedzić też Brochów (tutaj artysta zo- Obecnie znajduje się tu zespół pała-
stał ochrzczony w obronnym kościele cowo – parkowy utrzymany w neokla-
św. Rocha i św. Jana Chrzciciela) oraz sycznym stylu.

12

M azowsze w pigułce
Jan Kochanowski
(1530 – 1584) – najwybitniejszy poeta okresu Odrodzenia
W si spokojna, wsi wesoła, Któ-
ry głos twej chwale zdoła?”
– w taki sposób Jan Kochanowski za-
chwycał się w „Pieśni o sobótce” spo-
kojnym życiem na mazowieckiej wsi.
Inspiracja urokami sielskiego życia
w dworku w Czarnolesie sprzyjała roz-
wojowi talentu wielkiego poety. Ko-
chanowski spędził tam wiele szczęśli-
wych lat ze swoją żoną Dorotą Podlo-
dowską i siedmiorgiem dzieci. Niestety
dworek nie zachował się do dziś, ale ko-
lejni właściciele Czarnolasu – państwo
Jabłonowscy – wznieśli na jego miej-
Oskar Kolberg
(1814 – 1890) – utalentowany etnograf
J eden z najbardziej znanych wy-
bitnych naukowców związanych
z Mazowszem urodził się w Przysusze
koło Radomia, ale większość swojego
życia (57 lat) mieszkał w Warszawie.
Właśnie na Mazowszu najwcześniej
rozpoczął swoje pierwsze badania te-
renowe i tu mógł je prowadzić najdłu-
żej i najwszechstronniej. Obszerną mo-
nografię ziem mazowieckich zawarł
w siedmiu tomach, w których opisał
poszczególne części regionu. W pra-
cach skupił się m.in. na historii, topo-
grafii i etnografii ziemi mazowieckiej.
Wielcy
Mazowszanie
scu klasycystyczną budowlę. Mieści
się tutaj muzeum poświęcone Kocha-
nowskiemu, gdzie w czerwcu są orga-
nizowane Czarnoleskie
Spotkania Sobótkowe z
konkursem poetyckim
„O dzban czarnoleskie-
go miodu”, sesje nauko-
we oraz koncerty muzy-
ki poważnej. A w miej-
scu, w którym poeta
został pochowany (w Zwoleniu koło
Czarnolasu), znajduje się nagrobek
z jego wizerunkiem.
Stworzył szczegółową charakterysty-
kę zajęć ludności, pożywienia, ubio-
rów, ale także zwycza-
jów, przesądów, obrzę-
dów, pieśni, przysłów,
tańców, itp.
Jego dzieła są bardzo
wysoko cenione w kul-
turze i nauce Mazow-
sza. Gromadzi je m.in.
Instytut im. Oskara Kolberga w Pozna-
niu. Na Mazowszu – w jego rodzinnej
Przysusze znajduje się obecnie mu-
zeum jego imienia.
13
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce
Zygmunt Krasiński
(1812 – 1859) – jeden z największych poetów polskiego romantyzmu
J eden z trzech, obok Mickiewicza
i Słowackiego, polskich wiesz-
czów urodził się w 1812 r. w Paryżu,
ale dzieciństwo i młodość spędził
w Polsce. Swój talent pisarski od-
krył i doskonalił w domu Krasińskich
w Warszawie i Opinogórze koło Cie-
chanowa. Kształcił się pod kierun-
kiem pisarza Józefa Korzeniowskie-
go, później w Liceum
Warszawskim i na wy-
dziale prawa Uniwer-
sytetu Warszawskiego
do roku 1829. Studia
kontynuował w Gene-
wie i nigdy na stałe nie
powrócił do Polski. Do
jego rodzinnej posiadłości w Opi-
nogórze przywieziono jego prochy.
W neogotyckim pałacyku mieści się
14
obecnie jedyne w Europie Muzeum
Romantyzmu, na które składa się kil-
ka obiektów na terenie 22 – hekta-
rowego parku. Jest tu m.in. kościół
z kryptą grobową, w której pocho-
wany jest Zygmunt Krasiński, jego
rodzice i dzieci. W muzeum można
oglądać stałą wystawę poświęconą
poecie oraz bardzo ciekawe ekspo-
naty z epoki napoleońskiej, np. drze-
wo genealogiczne rodu Krasińskich
– miedzioryt odbity na jedwabiu
z 1772 r., teczkę Napoleona zabraną
przez Kozaków podczas przeprawy
przez Berezynę, wczesne wydania
utworów Krasińskiego, zbiory grafik,
map i korespondencję poety, która
jest uznawana za szczytowe osią-
gnięcie polskiej epistolografii ro-
mantycznej.

M azowsze w pigułce
Cyprian Kamil Norwid
(1821 – 1883) – twórca epoki romantyzmu
J eden z najwybitniejszych polskich
poetów urodził się w 1821 r. w La-
skowie – Głuchach pod Warszawą. Na
Mazowszu spędził 21 lat, które na za-
wsze pozostały w jego pamięci. Świa-
domość więzi z ojczystym regionem
znalazła wielokrotnie odbicie w nostal-
gicznych wierszach o polskiej wsi. Ży-
jąc na emigracji tak pisał o tych szczę-
śliwych czasach: Wsią i niebem żyłem
cały, O nich skrzydła mi szumiały”.
Wielki wpływ na jego artystyczny
rozwój miały piesze podróże po kra-
ju w towarzystwie Władysława Węży-
ka, a później Antoniego Czajkowskie-
Aleksander Świętochowski
(1849 – 1938) – publicysta, działacz kulturalny i społeczny
J ako czołowy orędownik pozyty-
wizmu przyczynił się szczegól-
nie do szerzenia wiedzy i kultury na
Mazowszu. Świętochowski prowadził
m.in. działalność konspiracyjną w To-
warzystwie Literackim oraz założył
Towarzystwo Kultury Polskiej, które
miało swoje oddziały m.in. w Ciecha-
nowie, Pułtusku, Mławie, Płońsku. Go-
rący rzecznik liberalizmu, oświaty, wal-
czył o równe prawa dla kobiet, Żydów,
zwalczał konserwatyzm i klerykalizm.
Od 1912 r. aż do śmierci ­w 1938 r.
mieszkał w Gołotczyźnie, gdzie zwią-
Wielcy
Mazowszanie
go (któremu po latach zadedykował
wiersz „Fortepian Szopena”).
Na cześć wielkiego artysty z Mazow-
sza organizowany jest co
roku konkurs „Norwidy”
– Nagroda im. Cypria-
na Kamila Norwida, któ-
ra krzewi osiągnięcia w
dziedzinie literatury, mu-
zyki, teatru i sztuk pla-
stycznych. Celem przed-
sięwzięcia jest promocja kultury oraz
artystów i twórców, którzy szczególnie
przyczynili się do rozsławienia dorobku
kulturalnego Mazowsza.
zał się z Aleksandrą Bąkowską. Dzięki
wspólnej idei założyli razem dwie szkoły
rolnicze, którym poświę-
cili resztę swojego życia.
Publicysta zmarł w Soń-
sku k. Ciechanowa, gdzie
został pochowany.
W „Krzewinie”, domu
Aleksandra Świętochow-
skiego w Gołotoczyźnie,
działa dziś Muzeum Pozytywizmu. Obok
znajduje się dworek, w którym odbywa-
ją się imprezy kulturalne, m.in. Ciecha-
nowskie Spotkania Muzealne.
15
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce
Witold Gombrowicz
(1904 – 1969) – powieściopisarz, eseista i dramaturg
T en bardzo awangardowy pi-
sarz jest szczególnie związany
z miejscowością Wsola koło Rado-
mia. To tutaj Gombrowicz spędzał
wakacje w pałacyku, który należał
do jego starszego brata. Przypusz-
cza się, że właśnie we Wsoli powstały
fragmenty jego wczesnych utworów,
które zapewniły mu sła-
wę na całym świecie,
m.in. powieść pt. „Fer-
dydurke”, która zaryso-
wała główne problemy
jego twórczości: potę-
gę formy oraz ról spo-
łecznych w stosunkach
między ludźmi i w ich psychice.
Obecnie we W­soli znajduje się mu-
zeum jego imienia. Na stałej wystawie
16
prezentowane są m.in. listy, rękopisy
i dokumenty należące do Gombro-
wicza oraz bardzo cenne fotografie
ze zbiorów rodzinnych i pamiątki po
pisarzu, np. krawaty, fajki, laski, okula-
ry, wieczne pióro, filiżanka, maszyna
do pisania oraz dwa ulubione fote-
le pisarza. Jednym z bardziej ciekaw-
szych elementów wystawy jest waliz-
ka, z którą w 1939 roku Gombrowicz
wyjeżdżał z Polski i która towarzyszyła
mu na emigracji.
Żona artysty, Rita Gombrowicz
twierdzi, że otwarcie placówki jest
„powrotem Witolda Gombrowicza
do jego miejsc rodzinnych”. Muzeum
Witolda Gombrowicza położone jest
przy trasie Warszawa – Kraków (90 km
od Warszawy i 10 km od Radomia).

M azowsze w pigułce
Bolesław Prus
(1847 – 1912) – pisarz epoki pozytywizmu
P isarz był szczególnie związa-
ny z Warszawą. Mieszkał i two-
rzył tu przez ponad 40 lat. Doskonały
i wieloaspektowy obraz stolicy lat 70 –
tych XIX wieku przedstawił w powie-
ści „Lalka”. W „Emancypantkach” poru-
szył kwestię ówczesnej szkoły i kształ-
cenia kobiet, w „Faraonie” – dramat
walki o władzę i naprawę państwa,
a w „Dzieciach” analizował problem
rewolucji rosyjskiej z 1905 r.
Prus próbował swych sił również
w dziennikarstwie. Współpracował
m.in. z czasopismami „Niwa”, „Kurier
Warszawski”, „Nowiny” i „Kraj”. Pełen
pozytywistycznej pasji publicysta
uważnie obserwował życie Warsza-
wy i opisywał je w „Kronikach tygo-
dniowych”.
Wielcy
Mazowszanie
Jego pogrzeb w 1912 roku zgro-
madził tłumy wielbicieli talentu pi-
sarza i przerodził się w wielką mani-
festację patriotyczną mieszkańców
Warszawy i przybyłych do niej Ma-
zowszan. Na grobowcu pisarza na
Powązkach umieszczono napis „Ser-
ce serc”. Patrząc na hasło promocyjne
Mazowsza – serce Pol-
ski – chciałoby się do-
dać „Serce serc” w sercu
Polski.
Bolesław Prus w te-
stamencie ufundował
stypendia dla utalen-
towanych dzieci z ubo-
gich, wiejskich rodzin, a swój księgo-
zbiór zapisał Towarzystwu Biblioteki
Publicznej w Warszawie.
17
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce
Maria Skłodowska – Curie
(1867 – 1934) – jedyna dwukrotna noblistka
T a wybitna chemiczka i fizycz-
ka ma polskie korzenie i bar-
dzo silne związki z ziemią mazowiec-
ką. Osiągnęła ogromny sukces w na-
uce i dzięki temu sławę. Pozostała
przy tym niezwykle skromną osobą.
Przebywając zagranicą, ciągle myśla-
ła o powrocie do rodzinnych miej-
scowości. Urodziła się
i uczyła w Warszawie.
W młodości pracowa-
ła jako guwernantka
u ziemiańskiej rodziny
Żórawskich w Szczu-
kach koło Makowa
Mazowieckiego (daw-
niej województwo ciechanowskie).
Jako „idealistka pozytywistyczna” taj-
nie nauczała również biedne dzieci.
Znajdowała też czas na intensywne
samokształcenie. Nauce całkowicie
poświęciła się na studiach w Pary-
żu, gdzie zrobiła prawdziwą karierę.
Za badania nad zjawiskiem promie-
niotwórczości i wydzielenie czystego
radu otrzymała dwie nagrody Nobla.
18
Skłodowska – Curie do dziś pozosta-
je jedyną kobietą, która tę nagrodę
otrzymała dwukrotnie. Jest też je-
dynym uczonym w historii uhono-
rowanym nagrodą Nobla w dwóch
różnych dziedzinach nauk przyrodni-
czych. Uczona jest również pierwszą
kobietą profesorem Sorbony.
Choć los związał ją z Francją, to cały
czas utrzymywała ściśle kontakt z Pol-
ską. Noblistka przyczyniła się do po-
wstania Instytutu Radowego w War-
szawie. W 1921 roku w USA otrzy-
mała od prezydenta Hardinga gram
radu dla Instytutu, a osiem lat później
od prezydenta Hoovera czek, który
umożliwił jej zakup kolejnego grama
tego pierwiastka.
Zmarła w 1934 r. w alpejskiej klini-
ce Sancellemoz w Passy na białaczkę.
Choroba najprawdopodobniej była
spowodowana wysokimi dawkami
promieniowania. Za zasługi Skłodow-
skiej – Curie, pochowano ją w 1995 ro-
ku – jako pierwszą kobietę – pod ko-
pułą paryskiego Panteonu.

M azowsze w pigułce
Ksiądz Maciej Kazimierz
Sarbiewski
(1595 – 1640) – chrześcijański Horacy z Mazowsza
T ylko nieliczni wiedzą, że do dziś
istnieje Sarbiewo, rodzinna wieś
księdza Sarbiewskiego – pierwsze-
go sławnego poety z Mazowsza. Ta
dawna posiadłość rodu Sarbiewskich
leży około 10 kilometrów od Płońska,
25 od Ciechanowa i 80 od Warszawy.
Ksiądz Maciej rozsławił Sarbiewo na
całym świecie dzięki swojemu talento-
wi. Sarbiewski pisał wiersze po łacinie.
Ogłoszono go nawet chrześcijańskim
Horacym. A podczas studiów w Rzy-
mie został uhonorowany przez papie-
ża Urbana VIII literacką nagrodą – „Po-
etyckim laurem”, która jest porówny-
wana z dzisiejszą nagrodą Nobla.
Wielcy
Mazowszanie
Wcześniej w kraju nie był jednak
doceniany. Ale gdy pod koniec życia
wrócił na Mazowsze, był już uznawa-
ny za wielkiego uczonego. Dziś jego
imię w tym regionie jest coraz czę-
ściej wspominane, a Sarbiewo (gdzie
również został pochowany) – odwie-
dzane. Co roku odbywają się tutaj
Międzynarodowe Dni
ks. Macieja Kazimie-
rza Sarbiewskiego –
„Chrześcijański Horacy
z Mazowsza”, podczas
których organizowany
jest m.in. konkurs po-
etycki.
19
Wielcy
Mazowszanie M azowsze w pigułce
Henryk Sienkiewicz
(1846 – 1916) – utalentowany pisarz
J eden z najpopularniejszych pi-
sarzy polskich przełomu XIX i XX
wieku jest szczególnie związany
z Płońskiem. Przez rok (od sierpnia
1865 r. do sierpnia 1866 r.) pracował
jako guwerner w ziemiańsko – szla-
checkiej rodzinie Wejherów w dwor-
ku w Poświętnem na skraju Płońska.
To właśnie tutaj, wów-
czas dziewiętnastolet-
ni Henryk, napisał swo-
ją pierwszą powieść pt.
„Ofiara”, która nigdy nie
została opublikowana.
Tutaj również zrodził
się pomysł na szkic hi-
storyczny „Spytko z Melsztyna i ród
jego”, który później zaowocował po-
wieścią „Krzyżacy”.
20
W dworku znajduje się obecnie Re-
gionalne Centrum Doradztwa Roz-
woju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.
Budynek został wpisany do księgi za-
bytków nieruchomych województwa
mazowieckiego.
Imię Sienkiewicza nosi w Płońsku
m.in. ulica, która jest dawną trasą spa-
cerową w stronę miasta. Pisarz jest rów-
nież patronem najstarszej średniej szko-
ły – Liceum Ogólnokształcącego i Miej-
skiej Biblioteki Publicznej. A w 2006 roku
został otwarty Turystyczny Szlak Sien-
kiewiczowski. Jedna z alejek w zabytko-
wym parku w Poświętnem została na-
zwana Alejką Oleńki. A w hotelu, który
znajduje się na szlaku, specjalnością są
m.in. roladki sienkiewiczowskie, napój
Kmicica i piernik szlachcic.

M azowsze w pigułce
Kazimierz Pułaski
(1745 – 1779) – ojciec amerykańskiej kawalerii
J eden z dowódców i marszałek
­konfederacji barskiej, generał i bo-
hater wojny o niepodległość USA
przyszedł na świat w dworku Pułaskich
w Warszawie. Dzieciństwo spędził
w Warce w pałacu na Winiarach. Obec-
nie znajduje się w nim muzeum jego
imienia, które gromadzi pamiątki z nim
związane. Są tu eksponaty z polskie-
go, konfederackiego okresu jego życia
(m.in. dwa autentyczne listy pułkowni-
ka z 1770 i 1772 r.). Natomiast z okre-
su „amerykańskiego” można oglądać
tu np. kopię ostatniego listu Pułaskie-
go z 1779 r. pisanego po angielsku.
Wśród eksponatów są również urny z
ziemią z pól bitewnych, także z Savan-
nah, gdzie 9 października 1779 r. boha-
ter został śmiertelnie raniony.
W 200. rocznicę śmierci Pułaskiego
odsłonięto na skwerze przy pałacu jego
pomnik. Każdego roku odbywają się
przy nim uroczystości rocznicowe, na
które przybywają przedstawiciele naj-
wyższych władz Polski, Ambasady Sta-
nów Zjednoczonych, władz powiato-
wych i miejskich oraz mieszkańcy Warki.
Wielcy
Mazowszanie
Pamięć o Pułaskim jest wciąż
żywa również w Stanach Zjednoczo-
nych, gdzie uznawany jest za boha-
tera narodowego oraz twórcę kawa-
lerii amerykańskiej. Pomniki i posągi
z jego wizerunkiem są np. w Utica,
w Nilwantee, w Stevens Point, w Bal-
timore, w Detroit i na Kapitolu w Wa-
szyngtonie. A pod jego
patronem działa wie-
le organizacji, klubów,
stowarzyszeń, fundacji.
Jego imię nosi ponad
200 miejscowości, mnó-
stwo ulic, mostów, au-
tostrad, parków i szkół.
A w kilku stanach: Arkansas, Georgia,
Illinois, Indiana, Kentucky, Missouri
i Virginia istnieją hrabstwa Pulaski,
nazwane tak na jego cześć.
W 1929 Senat amerykański ustano-
wił 11 października Dniem Pamięci
Generała Pułaskiego, który jest ob-
chodzony do dzisiaj. A w pierwszą
niedzielę października odbywa się
w Nowym Jorku największa w USA
parada Pułaskiego.
21
Kultura i tradycja M azowsze w pigułce

22
 M azowsze w pigułce
Kultura i tradycja
Specjały kuchni regionalnej, niepo-
wtarzalne stroje, muzyka, skanseny
i muzea z oryginalnymi zbiorami oraz
dobrze zachowane pałace i dwor-
ki szlacheckie. Na Mazowszu znajdu-
je się mnóstwo ciekawych obiektów
kulturowych zarówno dla miłośników
tradycji, jak i dla zwolenników nowo-
czesności.
W skansenie w Nowogrodzie moż-
na zobaczyć jak kiedyś wyglądała za-
groda kurpiowska oraz skosztować
m.in. piwa kozicowego, rejbaka czy
żurku kurpiowskiego. Natomiast wieś
mazowiecką – jej zwyczaje, narzędzia,
zabudowy itp. przybliża skansen sier-
pecki.
Bogate zbiory Muzeum Wojska Pol-
skiego z pewnością zachwycą wielbi-
cieli militariów, a twierdza w Cytadeli
przypomni o okrutnych egzekucjach.
Muzeum Historyczne m.st. Warszawy
pozwoli przenieść się do najdawniej-
szych czasów stolicy, a Muzeum Po-
wstania Warszawskiego zburzy ste-
reotyp nieciekawej placówki z zaku-
rzonymi gablotami.
Kto lubi sztukę teatralną i muzykę
może odnaleźć coś dla siebie w jed-
nej z wielu instytucji kultury na całym
Mazowszu, np. w: płockim Teatrze
Dramatycznym czy też warszawskich
teatrach: Narodowym, Współczesnym,
Praga, Wielkim – Operze Narodowej,
Operetce, Filharmonii Narodowej.
Kultura i tradycja
Warto odwiedzić instytucje, które
promują kulturę i stwarzają warun-
ki dla jej rozwoju, m.in. Mazowiec-
kie Centrum Kultury i Sztuki w War-
szawie, Mazowieckie Centrum Sztuki
Współczesnej „Elektrownia” w Rado-
miu, w których organizowane są
spektakle teatralne, wystawy, koncer-
ty, festiwale, różnorodne warsztaty.
Mazowsze jest też miejscem licz-
nych imprez, które popularyzują kul-
turę regionalną, jak np.:
• „Palma kurpiowska” (konkurs na
najpiękniejszą palmę – odbywa się
w Niedzielę Palmową w miejsco-
wości Łyse koło Ostrołęki),
• „Festiwal Obrzędów Weselnych
w Węgrowie” ,
• „Międzynarodowy Festiwal Obrzę-
dów Weselnych w Kadzidle”,
• „Święto Chleba” (m.in. w Warszawie
i Radomiu).
Ale odbywają się również prestiżo-
we imprezy muzyczne o światowej
sławie, takie jak np.:
• „Międzynarodowy Konkurs Piani-
styczny im. F. Chopina”,
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki
Współczesnej „Warszawska Jesień”,
• „Międzynarodowe Spotkania Folk-
lorystyczne Kupalnocka” (organizo-
wane m.in. w Płońsku, Ciechano-
wie, Sierpcu i Serocku).
23
Kultura i tradycja M azowsze w pigułce
To tylko nieliczne atrakcje na Ma-
zowszu. Samorząd Województwa
Mazowieckiego, doceniając wartość
sztuki stał się mecenatem dla kilku-
dziesięciu jednostek kultury. Warto
odwiedzić więc m.in.:
Muzeum Kultury Kurpiowskiej
w Ostrołęce
Plac Gen. J. Bema 8
www.muzeum-ostroleka.art.pl
W jego zbiorach znajdują się za-
bytki z czterech dziedzin: etnografii,
archeologii, historii i sztuki. Ekspona-
ty obrazują życie Kurpiów praktycznie
ze wszystkich dziedzin, m.in. obrzę-
dowości, plastyki ludowej, rzemiosła
wiejskiego, łowiectwa.
Muzeum Ludowych Instrumentów
Muzycznych w Szydłowcu
ul. Sowińskiego 2 – Zamek
www.muzeuminstrumentow.pl
Muzeum mieści się w zamku, jednej
z najpiękniejszych wczesnorenesanso-
wych rezydencji magnackich. Jest po-
łożony na sztucznie usypanej wyspie
otoczonej fosą. Jednostka ma bogate
zbiory instrumentów: od najprostszych
– listków, kory do grania, gwizdków ze
słomy lub pióra, do bardzo skompliko-
wanych – harmonii, skrzypiec czy dud.
W muzeum można zobaczyć też re-
konstrukcje instrumentów, których dziś
już się nie używa, np.suki lubelskie, liry
korbowe, oktawki.
Muzeum Literatury im. Adama
Mickiewicza w Warszawie
Rynek St. Miasta 20
www.muzeumliteratury.pl
24
W zbiorach są m. in. manuskryp-
ty, takie jak jedyny istniejący autograf
„Grażyny”, księgozbiory i przedmioty
z gabinetów pisarzy, m.in. Juliana Tu-
wima i Marii Dąbrowskiej.
Muzeum Mazowieckie w Płocku
ul. Tumska 8
www.muzeumplock.art.pl
We wnętrzu secesyjnej kamienicy
prezentowane są zbiory sztuki z prze-
łomu XIX i XX wieku. W dziale arche-
ologii można obejrzeć ok. 60 neo-
litycznych siekier krzemiennych
i kamiennych toporów z wielu miej-
scowości dorzecza środkowej Wisły,
w dziale sztuka np. srebra firm war-
szawskich z XVIII – XX w., szkło i cera-
mikę polską z XVIII i XIX w. oraz meble
z XVII – XIX w.
Muzeum im. Jacka Malczewskiego
w Radomiu
ul. Rynek 11
www.muzeum.edu.pl
Muzeum posiada jedną z najbogat-
szych kolekcji malarstwa Jacka Mal-
czewskiego. Ale można tu też oglą-
dać m.in. znaleziska archeologiczne
oraz zabytki związane głównie z hi-
storią obszaru dawnego woj. radom-
skiego.
Muzeum Niepodległości
w Warszawie
al. Solidarności 62
www.muzeumniepodleglosci.art.pl
Zgromadzone zbiory dokumentują
historię dążeń niepodległościowych
Polaków od czasu powstania kościusz-
kowskiego aż do współczesności.
 M azowsze w pigułce
Muzeum Historii Polskiego Ruchu
Ludowego w Warszawie
al. Wilanowska 204
www.mhprl.pl
W zabytkowym budynku zwanym
potocznie „Żółtą Karczmą” znajduje się
mnóstwo pamiątek związanych z hi-
storią polskiej wsi. chłopów i ruchu
ludowego. Są np. odznaki sołtysów,
części umundurowania partyzanckie-
go, tkaniny artystyczne.
Muzeum Azji i Pacyfiku
w Warszawie
ul. Solec 24
www.muzeumazji.pl
Kto lubi egzotykę, koniecznie musi
się tu wybrać. W Muzeum są bardzo
oryginalne dzieła sztuki, przedmioty ry-
tualne, stroje, broń itp. z Mongolii, Afga-
nistanu, Indonezji, Nepalu, Wietnamu,
Chin, Indii. Szczególnie interesujące są
także zespoły prac polskich artystów
(Aleksandra Kobzdeja, Tadeusza Kuli-
siewicza, Andrzeja Strumiłły i Romana
Opałki), dla których kontakt z Azją i jej
kulturami stanowi źródło inspiracji.
Muzeum Kolejnictwa w Warszawie
ul. Towarowa 1
www.muzeumkolejnictwa.waw.pl
Można tu oglądać wystawy zwią-
zane z historią kolei oraz zabytkowe
pojazdy. To właśnie tutaj znajduje się
jedyny zachowany w Europie pociąg
opancerzony.
Muzeum Zbrojownia na Zamku
w Liwie
ul. Stefana Batorego 2
www.liw-zamek.pl
Kultura i tradycja
Jego siedzibą jest zespół zabytko-
wych budowli, na który składają się:
murowany dwór barokowy, gotyc-
ka wieża oraz zachowane fragmenty
murów obronnych zamku wzniesio-
nego w początkach XV wieku. Mu-
zeum stało się jednym z największych
arsenałów broni zabytkowej w Polsce.
W bogatej kolekcji znajduje się m.in.
ponad 100 bagnetów z XVIII – XX wie-
ku pochodzących z 15 krajów, broń
palna wojskowa, myśliwska i sporto-
wa z XVI – XX wieku, broń drzewcowa
(halabardy, lance, partyzany z XVII –
XX wieku) oraz mundury, czapki, od-
znaki, mapy z XIX – XX w. Dział ma-
larstwa i grafiki posiada unikalną ko-
lekcję trzynastu całopostaciowych
portretów osobistości z rodzin Osso-
lińskich i Załuskich z XVII-XVIII wieku.
Muzeum Wsi Radomskiej
w Radomiu
ul. Szydłowiecka 30
www.muzeum-radom.pl
Kolekcje pojazdów, maszyn rolni-
czych, naczyń miedzianych, uli i na-
rzędzi pszczelarskich, tkanin i sztuki
ludowej – m.in. takie eksponaty przy-
ciągają turystów do Muzeum Wsi Ra-
domskiej.
Na ekspozycjach stałych można
oglądać obiekty architektury ludo-
wej. Wystrój wnętrz i otoczenie zabyt-
kowych budynków zmienia się wraz
z rytmem świąt kościelnych, prac po-
lowych i pór roku. Ponad 60 obiektów
dawnego budownictwa wiejskiego
(chałupy, dwory, kościół, budynki go-
25
Kultura i tradycja M azowsze w pigułce
spodarcze, kuźnie i wiatraki) zajmują
powierzchnię 32 hektarów.
Muzeum Wsi Mazowieckiej
w Sierpcu
ul. Narutowicza 64
www.mwmskansen.pl
To jeden z najładniejszych i najbar-
dziej zadbanych skansenów w Polsce.
Są tu chałupy i zabytki drewnianego
budownictwa ludowego, ale także do-
brze działające gospodarstwa rolne,
które odtwarzają warunki i styl pracy na
dawnej wsi. Hoduje się tutaj zwierzęta,
uprawia rolę i odprawia coroczne ob-
rzędy, tak jak kilkadziesiąt lat temu.
Muzeum Szlachty Mazowieckiej
w Ciechanowie
ul. Warszawska 61 a
www.muzeumciechanow.pl
W placówce znajdują się różno-
rodne zbiory. Można tu znaleźć m.in.
zabytki archeologiczne pochodzące
z wykopalisk w Ciechanowie i jego
okolic, uzbrojenie ochronne z XV –
XVIII w. (w tym kopię dziecięcej zbroi
króla Zygmunta Augusta) oraz me-
teoryt pułtuski, który w 1868 r. spadł
w postaci kamiennego deszczu.
Do najcenniejszych kolekcji nale-
żą np.: zespół portretów szlacheckich
z XVIII – XX w., rzeźba ceramiczna i ma-
larstwo Józefa Piwowara oraz kolekcja
rzeźby ludowej z terenu ziemi zawkrzeń-
skiej z XIX i pierwszej połowy XX w.
Muzeum Romantyzmu
w Opinogórze
ul. Z Krasińskiego 9
www.muzeumromantyzmu.pl
26
Siedzibą muzeum jest neogotyc-
ki zameczek z lat 40. XIX wieku, któ-
ry kiedyś należał do rodziny Krasiń-
skich. Teraz gromadzi bogate zbiory
głównie związane z najwybitniejszym
przedstawicielem romantycznej tra-
gedii polskiej, Zygmuntem Krasiń-
skim (jego portret i wczesne wydania
utworów oraz korespondencja, zbio-
ry grafik i map), ale także przedmioty
codziennego użytku z epoki roman-
tyzmu (komplet mebli w stylu Księ-
stwa Warszawskiego, rozmaite bibe-
loty z epoki).
Muzeum Regionalne w Siedlcach
ul. Piłsudskiego
www.muzeumsiedlce.art.pl
W zbiorach historycznych znajdu-
je się największa w Polsce kolekcja
części niemieckich rakiet balistycz-
nych V-2, a także zbiór szklanych ne-
gatywów z siedleckiej pracowni fo-
tograficznej Adolfa Ganiewskiego
(Gancwola) z przełomu XIX i XX wie-
ku. Na uwagę zasługują również inne
bardzo cenne przedmioty związane
z historią Siedlec i regionu (tkaniny,
sprzęt gospodarstwa domowego,
narzędzia rolnicze) oraz dzieła arty-
styczne, m.in. szkło artystyczne, rzeź-
by, wycinanki, grafiki.
Muzeum Sportu i Turystyki
w Warszawie
ul. Wybrzeże Gdyńskie 4
www.muzeumsportu.waw.pl
To jedno z najstarszych muze-
ów tego typu w Europie (powstało
w 1952 r.). Posiada ponad 45 tys. eks-
 M azowsze w pigułce
ponatów: medali, pucharów, strojów
i sprzętów sportowych, zbiorów filateli-
stycznych i numizmatycznych, fotogra-
fii, książek, dokumentów, ale także arty-
stycznych dzieł o tematyce sportowej.
Pałac w Sannikach
ul. Warszawska 142
www.palacsanniki.pl
W tym neoklasycznym pałacu spę-
dzał wakacje najbardziej znany polski
kompozytor, Fryderyk Chopin. Miło-
śnicy muzyka mogą teraz zachwycać
się jego mazurkami podczas koncer-
tów, które odbywają się w pałacyku
oraz otaczającym go parku.
Na uwagę odwiedzających zasłu-
gują znajdujące się na wystawach pa-
łacu obrazy z okresu wczesnej mło-
dości Chopina oraz jego rękopisy, któ-
re gromadzi mieszczący się w Pałacu
Sannickim, Ośrodek Pamięci Frydery-
ka Chopina.
Państwowe Muzeum
Archeologiczne w Warszawie
ul. Długa 52
www.pma.pl
To prawdziwa skarbnica najstar-
szych (nawet sprzed 100 tys. lat) za-
bytków, które pochodzą z wykopa-
lisk. Muzeum posiada najbogatsze
zbiory materiałów związanych z gór-
nictwem krzemienia, m.in. żelaza
Kultura i tradycja
z cmentarzysk i skarbów z epoki brą-
zu i wczesnej epoki żelaza, wielkich
cmentarzysk kultury przeworskiej
oraz liczne importy z terenów Cesar-
stwa Rzymskiego.
Państwowe Muzeum
Etnograficzne w Warszawie
ul. Kredytowa 1
www.pme.waw.pl
Prawie 250 tys. największych i naj-
ciekawszych kolekcji etnograficznych
w Polsce. Tym może się pochwalić
Państwowe Muzeum Etnograficzne.
Wśród nich znajdują się wszystkie
typy tkanin występujących w Polsce
np. kurpiowskie buronki. łowickie
nospy, wielkopolskie pstruchy (naj-
starsze z II połowy XIX wieku). Zbiory
ubiorów i tkaniny tworzą reprezenta-
tywne kolekcje strojów, tkanin deko-
racyjnych i użytkowych, haftów i ko-
ronek z całej Polski.
W największej w Polsce kolekcji eu-
ropejskiej warto zobaczyć m.in. buł-
garską, która ukazuje przedmioty co-
dziennego użytku, akcesoria związane
z obrzędowością rodzinną i dorocz-
ną, np. stroje Kukerów i Survakarów.
Nowością w kolekcji europejskiej są
współczesne dewocjonalia z różnych
miejsc pielgrzymkowych i centrów re-
ligijnych w Europie.
27
Zaby tki i dziedzictwo M azowsze w pigułce

28
 M azowsze w pigułce
Zabytki i dziedzictwo
Zabytki na Mazowszu należą do naj-
cenniejszych w Polsce. Mimo burzli-
wych dziejów, ocalały urokliwe zamki,
monumentalne katedry i pałace czy
też skromne dworki i wiejskie kościółki.
Do najcenniejszych obiektów zabytko-
wych na Mazowszu zalicza się m.in.:
Obiekty sakralne
• XII-wieczna bazylika katedralna
w Płocku, odrestaurowana w XVI w.
w stylu renesansowym. To najstarsza
katolicka świątynia i najcenniejszy za-
bytek miasta oraz miejsce spoczynku
władców Polski.
• barokowy Kościół p.w. Niepoka-
lanego Poczęcia Najświętszej Marii
Panny w Górze Kalwarii, ma baroko-
we i rokokowe wnętrza: m.in. ambo-
nę z 3 ćw. XVIII w. (rokokowa) i sarko-
fag św. Waleriana z czarnego marmuru
(barokowy koniec XVIII w.),
• kościół farny pw. Wniebowzięcia
NMP z lat 1474 – 1485 w Przasnyszu,
wzniesiony w stylu gotyckim, wielo-
krotnie restaurowany, miejsce chrztu
św. Stanisława Kostki i wiecznego
spoczynku członków jego rodziny,
• Kościół św. Zygmunta w Szy-
dłowcu, wybudowany w 1493 roku
(pierwszy kościół stanął w 1401)
w stylu gotyku saksońskiego. W środ-
ku budowli na uwagę zasługują zło-
cone ołtarze, późnogotycki poliptyk
oraz polichromia lipowego stropu.
Zaby tki i dziedzictwo
Kościół Zwiastowania Najświętszej
Marii Panny w Czerwińsku nad Wisłą,
który powstał w XI wieku (choć we
właściwej swej bryle pochodzi z dru-
giej ćwierci XII w.) i uznawany jest za
bardzo cenny zabytek architektury
romańskiej. W rzeczywistości nosi na
sobie piętno wielu przebudów, które
spowodowały dodanie mu cech go-
tyckich i barokowych i zatarcie nieco
romańskiego charakteru.
Rezydencje książęce
i biskupie
• Zamek Książąt Mazowieckich
w Płocku – gotycka budowla wznie-
siona przez Kazimierza Wielkiego, sie-
dziba książąt mazowieckich do końca
XV wieku.
• Zamek Ujazdowski w Warszawie,
w którym mieszkała m.in. księżna ma-
zowiecka Anna Radziwiłłówna z syna-
mi Januszem i Stanisławem, a później
królowa Bona Sforza.
• Zamek Książąt Mazowiec-
kich w Ciechanowie, zbudowany
w XIV wieku przez księcia mazowiec-
kiego Siemowita III na bagnistym te-
renie.
• Zespół pałacowo – parkowy Ra-
dziejowice stanowi klasycystyczny
pałac, neogotycki zameczek, dworek
modrzewiowy, domek szwajcarski,
dawna dworska kuźnia oraz kilkudzie-
sięciohektarowy park ze stawami.
29
Zaby tki i dziedzictwo M azowsze w pigułce
Architektura obronna
i pola historycznych bitew
• Twierdza Modlin to jedna z naj-
większych i najlepiej zachowanych
twierdz w Polsce i w Europie. Składa się
z cytadeli położonej na prawym brze-
gu Narwi, umocnionych przedmości:
kazuńskiego i nowodworskiego oraz
z dwóch pierścieni fortów. Odbywają
się tu m.in. imprezy rekonstrukcyjne.
• Twierdza Warszawa to zespół for-
tów i innych budowli fortyfikacyjnych,
które zostały wzniesione w XIX wieku
przez władze Imperium Rosyjskiego.
• Studzianki Pancerne koło Mi-
szewa. Człon „pancerne” został doda-
ny na cześć 1. Brygady Pancernej im.
Bohaterów Westerplatte, która ode-
grała znaczącą rolę w bitwie od 9 do
16 sierpnia 1944 roku. Stoi tu pomnik
poświęcony tamtym wydarzeniom.
Jego głównym elementem jest spro-
wadzony z pola bitwy czołg.
• Radzymin to miejsce bitwy zwa-
nej „Cudem nad Wisłą”, która została
stoczona z bolszewikami 15 sierpnia
1920 roku. Dzień ten stał się dniem
Żołnierza Polskiego. W mieście znaj-
duje się cmentarz żołnierzy polskich
poległych w tej bitwie.
30
Budownictwo drewniane
• Skansen w Sierpcu, to etnogra-
ficzny park, gdzie znajduje się ponad
80 obiektów architektury drewnianej
z regionu Mazowsza Północno-Za-
chodniego. Można tu oglądać m.in.
11 zagród chłopskich (budynki miesz-
kalne, stodoły, obory, spichlerze, chle-
wy), karczmę, kuźnię, olejarnię, wia-
trak, kaplicę. Zagrody prezentują bu-
downictwo ludowe z II połowy XIX w.
oraz pierwszego ćwierćwiecza XX w.
• Muzeum Wsi Radomskiej groma-
dzi 16 tys. eksponatów ruchomych,
m.in. kolekcje pojazdów, maszyn rol-
niczych, naczyń miedzianych, uli i na-
rzędzi pszczelarskich, tkanin i sztuki
ludowej. Na powierzchni 32 hekta-
rów znajduje się ponad 60 obiektów
dawnego budownictwa wiejskiego
(chałupy, dwory, kościół, budynki go-
spodarcze, kuźnie i wiatraki).
• Skansen w Kadzidle prezentu-
je tradycyjne budownictwo ludowe
z terenu Puszczy Kurpiowskiej z koń-
ca XIX i początku XX wieku. W skład
ekspozycji wchodzą: chaty kurpiow-
skie, spichlerz, stodoła szerokofron-
towa z wozownią, drwalnia, kaplicz-
ka przydrożna z figurą św. Jana Nepo-
mucena, studnia z żurawiem, maneż
– pomieszczenie do młocki kierato-
wej, kierat, ule kłodowe, ule skrzynko-
we, wozy, bryczki, sanie, sieczkarnie,
młocarnie, żarna, krosna, sprzęty go-
spodarcze.
 M azowsze w pigułce
Zespoły pałacowo-parkowe
• Pałac w Otwocku Wielkim jest jed-
ną z niewielu tak dobrze zachowanych
na Mazowszu późnobarokowych sie-
dzib magnackich. Pa­łac otwoc­ki rodu
Bielińskich zo­stał zbu­do­wa­ny na sztucz­
nej wy­spie oto­czo­nej ze wszyst­kich
stron wo­dą. We wnętrzach pałacu znaj­
du­ją się m.in. po­ko­je, w któ­rych urzą­dzo­
no ga­bi­net i sa­lon Jó­ze­fa Pił­sud­skie­go.
• Zespół pałacowo – parkowy
w Osuchowie składa się z dwóch pa-
łaców: pierwszy w stylu neoklasycy-
stycznym, drugi – utrzymany w du-
chu klasycyzującego modernizmu.
W 15 hektarowym parku znajduje się
bogaty starodrzew złożony głównie
z gatunków rodzimych. Są to różne
odmiany dębów, lip, jesionów, wią-
zów, kasztanowców, topoli, olch, klo-
nów, a także akacje, graby, wierzby, so-
sny i świerki. Najstarsze dęby, jesiony
i lipy liczą około 300 lat.
• Łazienki Królewskie w Warszawie
należą do najpiękniejszych miejsc na
Mazowszu. Znajdują się tu m.in. Pałac Ła-
zienkowski, zwany też Pałacem na Wo-
dzie (jeden z najcenniejszych zabytków
klasycystycznych), letni Teatr na Wyspie
z 1790 roku, naśladujący starożytne ru-
iny, Wodozbiór, Nowa Kordegarda, Sta-
ra Kordegarda, Ermitaż, Świątynia Egip-
ska, Świątynia Diany, Nowa Oranżeria.
Zabytkowe budowle wypełnione dzie-
łami sztuki pełnią funkcje muzealne. Na
terenie Łazienek znajdują się również
Muzeum Wychodźstwa Polskiego i Mu-
zeum Łowiectwa i Jeździectwa.
Zaby tki i dziedzictwo
Zabytki archeologiczne na
terenie całego Mazowsza
• Pruszków może się pochwalić jed-
nym z największych, odkrytych w Eu-
ropie ośrodków metalurgii, który był
czynny w jego okolicach w okresie od
I w. p.n.e. do IV w. n.e. Zabytki arche-
ologiczne gromadzi Muzeum Staro-
żytnego Hutnictwa Mazowieckiego.
• Płońsk również ma bogatą prze-
szłość. Kilka lat temu archeolodzy od-
kryli tu ślady wczesnośredniowiecz-
nego grodziska, m.in. fragmentu wału
obronnego, drewnianą studnię o wy-
miarach zewnętrznych 175 na 175 cm,
odcięty róg, fragmenty glinianych na-
czyń, kości, ćwieki, bosak, zawiasy
(prawdopodobnie od skrzyni). Okaza-
ło się, że drewniane konstrukcje, które
odkopali archeolodzy na ul. 19 Stycznia
w Płońsku, są odkryciem na skalę kraju.
• Powiat otwocki nad rzeką Świder
był zamieszkany już w okresie paleoli-
tu, czyli 14 – 10 tysięcy lat temu. Ba-
dania archeologiczne udowodniły, że
te tereny były odwiedzane przez ko-
czownicze plemiona łowców renife-
rów. Badacze odkryli najwięcej śladów
ich obozowisk, krzemiennych grotów
i narzędzi. Inne badania potwierdziły
występowanie nad Świdrem osadnic-
twa również w późniejszych okresach
epoki kamienia, brązu, żelaza i wcze-
snego średniowiecza.
31
Zaby tki i dziedzictwo M azowsze w pigułce
Budownictwo
uzdrowiskowe
• Konstancin może się pochwa-
lić m.in. willami neogotyckimi, neo-
klasycznymi, secesyjnymi, neoroman-
tycznymi, modernistycznymi, a nawet
w stylu zakopiańskim czy nadreńskim.
• Milanówek ma około 400 wil-
li i budynków o wartościach histo-
rycznych, które tworzą zespół urba-
nistyczno – krajobrazowy wpisany do
krajowego rejestru zabytków. W mie-
ście warto zobaczyć m.in. wille z lat
1896 – 1945, np. „Potęga”, „Matuli-
nek”, „Hygea”, „Borówka” , zespół wil-
lowy „Turczynek” – kwaterę żołnierzy
z okresu II wojny światowej oraz ko-
ściół parafialny pw. św. Jadwigi.
• Podkowa Leśna zachwyca pięk-
nymi, przedwojennymi willami, m.in.
„Kasyno Obywatelskie” oraz willą „Aida”.
32
Warto tu zobaczyć również Aleję Lipo-
wą, która składa się z prawie 100 lip –
pomników przyrody oraz pałacyk my-
śliwski Lilpopa.
Budownictwo
przemysłowe
• Żyrardów posiada jedyny w Eu-
ropie najlepiej zachowany w całości
zespół urbanistyczny miasta przemy-
słowego z XIX i początku XX wieku.
Budynki nadal pełnią swoją funkcję,
dlatego kompleks nazywa się „żywym
skansenem”.
• Marki przekształcały się w osadę
przemysłową w XIX wieku. Angielska
firma „Briggs, Posselt i spółka” urucho-
miła w Markach jedną z największych
i najnowocześniejszych wówczas przę-
dzalni wełny w Europie Środkowo-
Wschodniej.
 M azowsze w pigułce
Budownictwo miejskie:
ratusze, kamienice
czynszowe
• Szydłowiec kusi turystów najle-
piej zachowanym późnorenesanso-
wym zabytkiem w Polsce, wybudo-
wanym w latach 1602-1629 ratuszem,
w którego podziemiach znajdowało
się kiedyś więzienie.
W Szydłowcu jest też wiele kamie-
nic z XIX wieku.
• Mława posiada secesyjne kamieni-
ce z początku XX wieku, barokowy ra-
tusz (zbudowany w latach 1782-1786)
i wielokrotnie przebudowywany m.in.
po pożarach. Obecny układ budynku
Zaby tki i dziedzictwo
z odbudowaną wieżą i zainstalowa-
nym w niej zegarem przypomina od
strony wschodniej stan pierwotny.
• Siedlce mają jeden z najcenniej-
szych zabytków architektonicznych
o charakterze publicznym – ratusz
miejski „Jacek”. Dzięki swej oryginal-
nej formie, ratusz jest zaliczany do
najciekawszych budowli ratuszowych
w Polsce. Został wzniesiony w latach
1763 – 1766 na miejscu istniejących
wcześniej, zniszczonych przez poża-
ry, kilku drewnianych ratuszy.
Po wojnie swoją siedzibę mia-
ło w nim wiele instytucji, a obecnie
mieści się tu Muzeum Regionalne.
33
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze M azowsze w pigułce

34
 M azowsze w pigułce
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze
Wędrówki po bagnach, piaszczy-
stych wydmach, unikalna roślinność
i mnóstwo zabytków – to bogactwo
turystyczne Mazowsza. Znajdują się
tu znakomite miejsca zarówno dla
turystów żądnych przygód, jak i tych
szukających spokojnego odpoczyn-
ku na łonie natury.
Dziką przyrodę można podziwiać
m.in. w Puszczy Kozienickiej lub Bia-
łej oraz w Bolimowskim lub Kampi-
noskim Parku Narodowym. To do-
skonałe miejsca na piesze wędrówki,
świetna sceneria na wycieczki kon-
ne oraz przejażdżki bryczką czy kuli-
gi. Lasy zachęcają grzybiarzy, a czy-
sta woda i nieuregulowane odcin-
ki rzek kuszą amatorów kajakarstwa.
Miłośników wycieczek rowerowych
zaskoczyć mogą prawdziwie wyżyn-
ne wzniesienia. A stęsknieni za rui-
nami zamków, historycznymi twier-
dzami, bogato zdobionymi kościoła-
mi i historycznymi miejscowościami
z ogromną ilością zabytków koniecz-
nie powinni wybrać się np. do Czer-
ska, Modlina, Płocka czy Radomia.
Na Mazowszu zostały wytyczone
różnorodne szlaki turystyczne, które
łączą jednocześnie aktywność fizycz-
ną, przeżycia kulturowe i zwiedzanie
historycznych miejsc. W publikacji
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze
przedstawiamy tylko kilka ze szlaków,
którymi warto podążyć.
Szlak Książąt
Mazowieckich
Szlak wiedzie turystów przez miej-
scowości, w których władali m.in. Kon-
rad Mazowiecki oraz jego następcy.
Można tu oglądać nie tylko znane za-
mki, najstarsze mazowieckie kościoły
w Czerwińsku, Czersku, Ciechanowie,
Rawie Mazowieckiej, Liwie, Łomży,
Płocku, Przasnyszu czy Warszawie, ale
również mniej znane miejsca, w któ-
rych zachowały się prawdziwe pereł-
ki. W Drobinie zachwycają renesanso-
we sarkofagi książęcych dostojników
– Kryskich i Szreńskich, w Ostrowi Ma-
zowieckiej – odtworzony gród książąt
mazowieckich, a w Błoniu, Grudusku,
Nowogrodzie, Serocku – pozostałości
książęcych warowni.
Szczegółowe informacji o Szla-
ku Książąt Mazowieckich znajdują
się na stronie: www.tur-info.pl/p/ak_
id,18926,,szlak_turystyczny,szlak_ksia-
zat_mazowieckich,warszawa,mazows
ze,jarmark,turniej.html.
Szlak rzeki Pilicy
Rzeka o długości 319 km wypływa
ze źródeł na Wyżynie Krakowsko –
Częstochowskiej. Dolny, mazowiecki
35
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze M azowsze w pigułce
odcinek obejmuje jedną trzecią całej
długości Pilicy. W tej części rzeka ma
charakter nizinny. Silnie meandruje,
tworzy wyspy oraz malownicze sta-
rorzecza.
Nad Pilicą można zobaczyć wiele
gatunków mew, rybitw i brodźców.
Często nad wodą błyskają również
turkusowe pióra zimorodka. W po-
bliżu rzeki można podziwiać także
interesujące zabytki architektury,
np. XVIII – wieczny kościółek w Łę-
gonicach lub barokowy kościół
i klasztor Kapucynów w Nowym
Mieście, w którym przebywał cha-
ryzmatyczny spowiednik i założy-
ciel wielu zgromadzeń zakonnych,
ojciec Honorat Koźmiński. Na trasie
znajduje się również m.in. Warka,
rodzinna miejscowość Kazimierza
Pułaskiego.
36
Szlak dostępny jest też dla kola-
rzy i pieszych. Szczegóły na stronie
www.stero.pl/szlak-pilicy-dolina-
srodkowej-wisly.
Szlak Chopinowski
Obejmuje miejsca związane z ży-
ciem i twórczością Fryderyka Cho-
pina. Wśród propozycji wyjazdów
wycieczkowych do Krainy Chopina
opracowano kilka tras, m.in. Chopin
konno, Chopin szlakiem wodnym,
Chopinowski szlak edukacyjny, Cho-
pin dla biznesmenów.
Podstawowa trasa Szlaku chopi-
nowskiego przebiega od Warszawy,
przez Żelazową Wolę, Brochów, San-
niki. Trasę można dowolnie posze-
rzać, m.in. o takie miejsca jak: Mila-
nówek (gdzie w Kościele św. Jadwigi
podczas II wojny światowej przecho-
 M azowsze w pigułce
wywano serce muzyka), Sochaczew
(miejsce częstych wizyt i koncertów
Chopina oraz siedziba Muzeum Ko-
lei Wąskotorowej i Muzeum Pola Bi-
twy nad Bzurą), Iłów (miejscowość na
trasie przejazdów kompozytora z ma-
lowniczymi rozlewiskami Wisły, obsza-
rami chronionego krajobrazu i rezer-
watami przyrody), Granica (znajdu-
je się tu Kampinoski Park Narodowy,
Ośrodek Dydaktyczno – Muzealny
Kampinoskiego Parku Narodowego
i Skansen), czy też Kampinos (gdzie
można zobaczyć np. drewniany koś-
ciół o ciekawej architekturze z XVIII w.
oraz dwór z XIX w., w którym stacjo-
nował w 1863 r. powstańczy oddział
Zygmunta Padlewskiego).
Więcej na stronie www.mazow-
szechopina.pl w zakładce atrakcje tu-
rystyczne.
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze
Szlak im. Świętego
Huberta
Pokazuje zabytki architektury mu-
rowanej i drewnianej w okolicach
Płocka. Na trasie znajduje się m.in.
Miszewo Murowane. Można tu oglą-
dać kościół z gotyckim sklepieniem
krzyżowym i ołtarzami rokokowymi
z II poł. XVIII w. W Słupnie warto zo-
baczyć drewniany kościół parafial-
ny z 1753 r. i barokowymi ołtarzami
bocznymi i obrazami z XVII i XVIII wie-
ku oraz głównym ołtarzem z początku
XVII wieku, a w Szeligach – dobrze za-
chowane grodzisko, które jest położo-
ne na lewym brzegu malowniczej do-
liny strugi Słupianki. Szlak nadaje się
do uprawiania turystyki rowerowej.
Szczegóły na stronie: www.zwiedzaj-
my.pl/index.php?option=com_conten-
t&task=view&id=186&Itemid=239.
37
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze M azowsze w pigułce
Wielki Szlak Kurpiowski
To najdłuższy (od 55 do 73 km) ze
szlaków, który pozwala poznać zarów-
no folklor mieszkańców, jak i przyrodę
Puszczy Białej. Występuje tu bardzo
cenny, miejscowy ekotyp sosny oraz
ponad 30 gatunków roślin chronio-
nych. Do najciekawszych zalicza się:
brzozę niską, lepnice dwudzielną, lilie
złotogłów, skalnicę trójpalczastą i orli-
ka pospolitego. Występują tu bardzo
nietypowe gatunki ptaków, m.in. bo-
cian czarny.
Na szlaku warto też zobaczyć koś-
ciół i cmentarz w Zambskach Kościel-
nych, kościoły w Sokołowie Włościań-
skim, Nowym Lubielu, Porządziu, Sa-
dykierzu, Kuźnię Kurpiowską i kościół
z malowanymi motywami kurpiow-
skimi w Pniewie, tereny osuszonych
bagien na Pulwach, „rząśnickie łąki”
38
oraz leśne rezerwaty Wielgolas i Po-
pławy. Więcej na: www.pultusk24.pl/
content/view/169/80/.
Szlak wodny
króla Stefana Batorego
Ten szlak jest zaliczany do naj-
większych przedsięwzięć turystycz-
no – rekreacyjnych w Polsce. Jego
długość wynosi około 270 km. Roz-
poczyna się w Warszawskim Węźle
Wodnym, dalej biegnie przez: Wisłę
Warszawską, Kanał Żerański, Kanał
Królewski, Zalew Zegrzyński, Narew,
Biebrzę, Kanał Augustowski, aż do
Niemna. Położone na szlaku miejsco-
wości (m.in. Łomża, Ostrołęka, Ró-
żan, Nowogród, Wizna, Goniądz, Ty-
kocin) są największymi ośrodkami
wodniackimi w kraju. W odległości
około 60 km od Warszawy warto za-
 M azowsze w pigułce
trzymać się w Pułtusku, a kierując się
na wschód – w Puszczy Białej. Moż-
na tu spotkać bociana czarnego, orli-
ka krzykliwego, trzmielojada, zwane-
go także pszczołojadem czy też sowę
– puchacza. Strategię szlaku można
zobaczyć na stronie www.wrotapo-
dlasia.pl/NR/rdonlyres/A807046C-
CA40-4930-9FF4-151E5AF0E897/0/
StrategiaSzlakBatoregoaudyt.pdf.
Szlak Pułtuskich Mostów
To szlak miejski, który pokazuje
ważniejsze zabytki i urok Pułtuska,
zwanego „Wenecją Mazowsza”. To
właśnie tutaj znajduje się najdłuższy
w Europie rynek oraz ratusz z gotycką
wieżą. Interesujący jest również Dom
Polonii, czyli dawna siedziba bisku-
pów, kolegiata ze „sklepieniem puł-
tuskim” i monumentalną dzwonnicą
oraz dom, w którym nocował Napo-
Turystyka – bogactwo
kulturowe i przyrodnicze
leon. Szczególnie urokliwe są pułtu-
skie mosty, śluz, kładki nad Narwią
i jej kanałami.
Szczegóły na stronie: www.popla-
wy.sh.org.pl/content/view/92/89/.
Szlak „partyzancki
im. Majora Henryka
Dobrzańskiego „Hubala"
Szlak wiedzie przez tereny upa-
miętniające martyrologię wsi pol-
skiej, walki powstania styczniowego
oraz związane z działalnością Oddzia-
łu Wydzielonego WP majora Henryka
Dobrzańskiego “HUBALA”.
Wart uwagi jest m.in. pomnik żu-
bra, zabytkowy most, modrzejowy
kościół p.w. NMP Królowej Polski,
muzeum leśnictwa i AK oraz zakłady
wielkopiecowe i muzeum Techniki.
Więcej na: www.radom.rpk.pttk.pl/
szlaki/szlak17.htm.
39
Rolnictwo
na Mazowszu M azowsze w pigułce

40

M azowsze w pigułce
Rolnictwo na Mazowszu
Mazowieccy rolnicy zagospoda-
rowują w regionie około 2,5 mln ha
użytków rolnych. To prawie 14 proc.
powierzchni użytków w całym kraju.
To też tyle samo co w Belgii, Norwegii
i Luksemburgu łącznie.
Siła mazowieckiego rolnictwa wy-
nika głównie z wielkości powierzchni
użytków rolnych oraz z tego, że są one
w miarę dobrze wykorzystane mimo
niskiej jakości gleb i słabych warun-
ków klimatycznych.
Największe gospodarstwa rolne
znajdują się w subregionie ciecha-
nowsko – płockim (średnio 9,16 ha)
i ostrołęcko – siedleckim (7,88 ha).
Najmniejsze znajdują się w radom-
skim (4,36 ha). Pod względem ilości
gospodarstw w kraju Mazowsze zaj-
muje drugie miejsce. Znajduje się tu
około 335 tysięcy gospodarstw rol-
nych. Charakterystyczna dla regionu
mazowieckiego jest duża liczba go-
spodarstw małych (około 200 tysięcy
o powierzchni od 0,5 – 5 ha).
Wśród innych regionów Polski Ma-
zowsze przoduje głównie w uprawie
ziemniaków (13 % krajowej uprawy).
To aż cztery razy więcej niż np. w wo-
jewództwie opolskim i lubuskim.
W całym kraju znane są też mazo-
wieckie owoce. Rejon warecko – gró-
jecki nazywany jest nawet swoistym
ogrodem Polski czy też Sadem Europy.
Sadownictwo i ogrodnictwo to wyróż-
Rolnictwo
na Mazowszu
nik Mazowsza. Sady zajmują w woje-
wództwie 86 tys. ha (3,3% użytków rol-
nych), co stanowi prawie 30 % ich krajo-
wej powierzchni. Oznacza to, że rośnie
tu niemal co trzecie owocowe drzewo
w Polsce (najwięcej w subregionie war-
szawskim). Najbardziej obfite są sady
i plantacje jabłek, śliwek oraz truskawek.
Owoce i warzywa są przetwarzane m.in.
na terenie województwa, tj. w zakładach
w Tarczynie i Przysusze.
Znane są również zakłady mięsne
z Sokołowa czy Siedlec. Bardzo do-
brze rozwija się na Mazowszu także
produkcja mleka i przetworów mlecz-
nych. Specjalizują się w tej dziedzinie
zwłaszcza gospodarstwa ziemi ciecha-
nowskiej, ostrołęckiej i siedleckiej.
Domeną wielu mazowieckich go-
spodarstw jest także chów zwierząt
(1. miejsce w kraju), drobiu (2. miej-
sce) oraz świń (3. miejsce).
Województwo może się też po-
chwalić znacznym potencjałem nauko-
wo – badawczym w zakresie rolnictwa
i przetwórstwa. W Warszawie znajduje
się największa uczelnia rolnicza w kraju,
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskie-
go. Swoje siedziby właśnie na Mazow-
szu mają także najważniejsze instytuty
naukowe z dziedziny rolnictwa i prze-
mysłu spożywczego, m.in. Instytut Eko-
nomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywno-
ściowej – Państwowy Instytut Badaw-
czy, Biblioteka Centralna – Rolnicza.
41
Kalendarium
najważniejszych zdarzeń M azowsze w pigułce
w historii Mazowsza
Kalendarium
najważniejszych zdarzeń
w historii Mazowsza
V wiek – na przyszłe ziemie Mazow-
sze przybywają Słowianie.
Początek X wieku – ziemie mazo-
wieckie zostają przyłączone do pań-
stwa wielkopolskich Polan
1034 rok – Mazowsze odrywa się od
Polan w wyniku rebelii, której przy-
wódcą jest zbuntowany płocki na-
miestnik Mieszka II, książe Miecław
(zwany też Masławem i Miesławem).
1075 rok – powstaje biskupstwo
mazowieckie ze stolicą w Płocku (naj-
starsze miasto Mazowsza).
Lata 1079 – 1102 – Płock stolicą
Polski.
1138 rok – w wyniku podziału
dzielnicowego Polski powstaje Księ-
stwo Mazowieckie. Dostaje je pod
swój zarząd Bolesław IV Kędzierzawy.
Od XII do XIV wieku – najazdy Pru-
sów, Litwinów i Jaćwingów na Księ-
stwo Mazowieckie, powodujące
zniszczenie prawie całego osadnic-
twa wschodniej części Mazowsza.
1226 rok – Konrad I Mazowiec-
ki sprowadza na Mazowsze Krzyża-
ków – Zakon Najświętszej Marii Pan-
ny Domu Niemieckiego, którzy mają
walczyć z najeźdźcami.
Od poł. XIII wieku – podziały Księ-
stwa Mazowieckiego
42
1237 rok – Płock otrzymuje prawa
miejskie jako pierwsze miasto na Ma-
zowszu
1410 rok – bitwa pod Grunwaldem
1526 rok – inkorporacja Mazowsza
do Korony
1569 rok – Warszawa staje się miejscem
obrad Sejmów walnych koronnych.
Lata 1596 – 1611 – przenosze-
nie z Krakowa do Warszawy siedzi-
by dworu królewskiego Zygmunta III
Wazy, a tym samym stolicy Polski.
Lata 1655–1657 – najazdy szwedz-
kie niszczą Mazowsze
1793 i 1795 rok – drugi i trzeci roz-
biór Polski, w efekcie których ziemie
mazowieckie przejmują Prusy i Au-
stria.
Przełom 1806/1807 – Warszawa –
główną kwaterą Napoleona.
1807 rok – powstaje Księstwo War-
szawskie w wyniku pokoju w Tylży.
1815 rok – Księstwo Warszawskie
przestaje istnieć. Z części ziem zosta-
je utworzone Królestwo Polskie pod
zaborem rosyjskim.
Lata 1830-1831 – walki powstania li-
stopadowego na terenie Mazowsza.
Lata 1914-1916 – Królestwo Polskie
ulega poważnym zniszczeniom pod-
czas I wojny światowej.

M azowsze w pigułce
1915 rok – Rosjanie opuszczają War-
szawę po stu latach obecności.
1918 rok – województwo warszaw-
skie, które obejmuje większość ziem
Mazowsza, znajduje się w niepodle-
głej II Rzeczpospolitej Polskiej.
1920 rok – „Cud nad Wisłą” bitwa w
Radzyminie w wojnie polsko – bol-
szewickiej.
Lata 1939 – 1945 – Mazowsze pod
okupacją Niemiec. W II wojnie świato-
wej ginie ok. 700 tys. warszawiaków.
Kalendarium
najważniejszych zdarzeń
w historii Mazowsza
1943 rok – Powstanie w getcie war-
szawskim.
1944 rok – Powstanie warszawskie.
1975 rok – podział Mazowsza na kil-
ka województw: w całości warszaw-
skie, a częściowo: ostrołęckie, radom-
skie, ciechanowskie, siedleckie, płoc-
kie, skierniewickie, bialskopodlaskie,
łomżyńskie
1999 rok – powstaje województwo
mazowieckie w obecnym kształcie.
43
informator M azowsze w pigułce

Informator
WARSZAWA

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckie Biuro Planowania Regional-

Mazowieckiego w Warszawie nego
ul. Jagiellońska 26 ul. Lubelska 13
03-719 Warszawa 03-802 Warszawa
tel. 22 5979-100 tel. 022 5184900
fax. 22 5979-290 fax 022 5184949
e-mail: urzad_marszalkowski e-mail: biuro@mbpr.pl
@mazovia.pl www.mbpr.pl
www.mazovia.pl

Mazowiecka Jednostka Wdrażania Informacja turystyczna –

Programów Unijnych Warszawska Informacja Turystyczna
ul. Jagiellońska 74
03-301 Warszawa Centrum Warszawskiej Informacji Turys-
Infolinia: 0 801 101 101 tycznej
(czynna pn.-pt. w godz. 08.30-15.30) Rynek Starego Miasta 19/21/21a
tel. 22 54 22 000 tel. 022 194 31, 474 11 42
fax. 22 698 31 44 e-mail: info@warsawtour.pl
e-mail: punkt_kontaktowy www.warsawtour.pl
@mazowia.eu
www.mazowia.eu/page Punkty Informacji Turystycznej

Mazowiecka Regionalna Organizacja Dworzec PKP Warszawa

Turystyczna Centralna - hala główna
ul. Ciołka 10a, lok. 201, 221 Al. Jerozolimskie 54
01-402 Warszawa
tel. 22 877 20 10 Port Lotniczy Warszawa
tel./fax. 22 877 22 70 im. Fryderyka Chopina
e-mail: Terminal 2
biuro@mazowsze.mrot.pl
ul. Żwirki i Wigury 1
www.mazowsze.mrot.pl
ul. Krakowskie Przedmieście 65
Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. ul. Okrzei 30
ul. Smolna 12
00-375 Warszawa
tel. 22 566 47 60
fax. 22 843 83 31
e-mail: biuro@armsa.pl
www.armsa.pl

CIECHANÓW

Delegatura Urzędu Mazowiecka Jednostka Wdrażania

Marszałkowskiego Województwa Programów Unijnych Oddział
Mazowieckiego w Ciechanowie
w Ciechanowie ul. Wodna 1,
ul. Wodna 1 06-400 Ciechanów
06-400 Ciechanów tel. 23 - 672 32 74
tel. 23 673 07 00, fax 23 - 673 07 14
673 07 01 e-mail: punkt_ciechanow@mazowia.eu
fax 23 67 30 702
e-mail: urzmciechanow
@mazovia.pl

44
 M azowsze w pigułce informator

Informacja turystyczna - Oddział PTTK,

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalne-
BORT
go Oddział Terenowy MBPR
ul. Warszawska 34
w Ciechanowie
06-400 Ciechanów
ul. Powstańców Warszawskich 11
tel. 23 672 34 20
06-400 Ciechanów
tel. 23 672 58 65
tel. 23 - 672 35 99
e-maill: pttk@ciechanow.pl
e-mail: ciechanow@mbpr.pl

OSTROŁĘKA

Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Mazowieckie Biuro Planowania

Województwa Mazowieckiego Regionalnego Oddział Terenowy MBPR
w Ostrołęce w Ostrołęce
ul. Gorbatowa 15 ul. Kościuszki 17
07-410 Ostrołęka 07-410 Ostrołęka
tel. 029 764 40 84 tel. 29 - 766 65 88
fax.029 764 40 84 e-mail: ostroleka@mbpr.pl
e-mail: urzmostroleka
@mazovia.pl
Informacja turystyczna - Oddział PTTK Ce-
luloza
Mazowiecka Jednostka Wdrażania Pro- ul. I Armii Wojska
gramów Unijnych Oddział Polskiego 21
w Ostrołęce 07-401 Ostrołęka
ul. Poznańska 19, tel. 029 764 06 56
07-409 Ostrołęka tel. 029 764 00 02
tel. 29 - 760 92 36 e-mail: gepard@enter.net.pl
fax 29 - 760 92 37
www.celuloza.pttk.pl
e-mail: punkt_ostroleka
@mazowia.eu

PŁOCK

Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Mazowieckie Biuro Planowania

Województwa Mazowieckiego Regionalnego Oddział Terenowy MBPR w
w Płocku Płocku
ul. 1-go Maja 7b Al. Jachowicza 30
94-402 Płock 09-402 Płock
tel. 24 267 32 80, 267 32 93 tel. 24 262 59 88
fax. 24 267 32 90 e-mail: plock@mbpr.pl
e-mail: urzmplock
@mazovia.pl
Informacja turystyczna – Centrum Infor-
macji Turystycznej
Mazowiecka Jednostka Wdrażania Pro- Stary Rynek 8
gramów Unijnych Oddział w Płocku 09-400 Płock
ul. Stary Rynek 20, tel.: 24 367 19 44
09-400 Płock fax: 24 367 19 32
tel. 24 262 23 74 e-mail: cit.plock@ump.pl
e-mail: punkt_plock
@mazowia

45
Baza noclegowa
na Mazowszu M azowsze w pigułce

RADOM

Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Mazowieckie Biuro Planowania

Województwa Mazowieckiego Regionalnego Oddział Terenowy MBPR
w Radomiu w Radomiu
ul. Kościuszki 5a ul. Mokra 2
26-600 Radom 26-600 Radom
tel.: 48 368 29 60 tel. 48 - 362 56 93
fax.: 48 368 29 61 e-mail: radom@mbpr.pl
e-mail: urzmradom
@mazovia.pl
Informacja turystyczna - Centrum
Informacji Turystycznej
Mazowiecka Jednostka Wdrażania
ul. Traugutta 3
Programów Unijnych Oddział
26-600 Radom
w Radomiu
tel.: 048 360 06 10
ul. Kościuszki 5a,
e-mail: info@cit.radom.pl
26-610 Radom
tel. 48 - 340 01 97 www.informacjaturystyczna.radom.pl
fax 48 - 340 01 98
e-mail: punkt_radom
@mazowia.eu

SIEDLCE

Delegatura Urzędu Marszałkowskiego Mazowieckie Biuro Planowania

Województwa Mazowieckiego Regionalnego Oddział Terenowy MBPR
w Siedlcach w Siedlcach
ul. Piłsudskiego 40 ul. Pułaskiego 19/21
08-110 Siedlce 08-110 Siedlce
tel. 25 644 72 23, 644 81 86 tel. 25 - 632 56 43
fax.25 644 92 15 e-mail: siedlce@mbpr.pl
e-mail: urzmsiedlce
@mazovia.pl
Informacja turystyczna - Centrum Infor-
macji Turystycznej
Mazowiecka Jednostka Wdrażania Pro-
ul. Józefa Piłsudskiego 58
gramów Unijnych Oddział
08-110 Siedlce
w Siedlcach
tel. 25 633 38 40tel. 24 262 23 74
ul. Piłsudskiego 38,
e-mail: punkt_plock
08-110 Siedlce
@mazowia
tel. 25 -631 01 01
fax 25 -631 01 04
e-mail: punkt_siedlce@mazowia.pl

46
 Baza noclegowa
M azowsze w pigułce na Mazowszu

47
informator M azowsze w pigułce
Baza noclegowa
na Mazowszu
HOTELE *****
Bristol
ul. Krakowskie Przedmie-
ście 42/44
00-325 Warszawa
tel. 22-551 10 00
www.lemeridien.pl
Hilton Warsaw
& Convention Centre
ul. Grzybowska 63
00-844 Warszawa
tel. 22-356 55 55
www.warszawa.hilton.
com.pl
Hotel Intercontinental War-
szawa
ul. Emilii Plater 49
00-125 Warszawa
tel. 22-328 88 88
www.warszawa.interconti-
nental.com
HOTELE ****
Aiport Hotel Okęcie
ul. 17 Stycznia 24
02-146 Warszawa
tel. 22-456 80 00
www.airporthotel.pl
Aviator
ul. Malczewskiego 18
26-600 Radom
tel. 48-362 88 88
www.aviatorhotel.com.pl
Best Western
Hotel Mazurkas
ul. Poznańska 177
05-850 Ożarów Mazowiecki
tel. 22-721 47 47
www.mazurkashotel.pl
Chopin
ul. Traugutta 21
96-500 Sochaczew
tel. 46-862 59 99
www.hotelchopin.pl
48
Le Regina Rialto
ul. Kościelna 12 ul. Wilcza 73
01-218 Warszawa 00-670 Warszawa
tel. 22-531 60 00 tel. 22-584 87 00
www.leregina.com/pl www.hotelrialto.com.pl
Marriott Sheraton Warsow Hotel
Al. Jerozolimskie 65/79 ul. Prusa 2
0-697 Warszawa 00-493 Warszawa
tel. 22-630 63 06 tel. 22-450 61 00
www.marriott.com www.sheraton.pl
Radisson SAS Centrum Sofitel Victoria
ul. Grzybowska 24 ul. Królewska 11
00-132 Warszawa 00-065 Warszawa
tel. 22-321 88 88 tel. 22-657 80 11
www.radissonblu.com/ho- www.sofitel.com
tel-warsaw
The Westin Warsaw
Al.. Jana Pawła II 21
00-854 Warszawa
tel. 22-450 80 00
www.westin.pl
Courtyard by Marriott Hotel Polonia Palace
ul. Żwirki i Wigury 1 Al.. Jerozolimskie 45
00-906 Warszawa 00-692 Warszawa
tel. 22-650 01 00 tel. 22-318 28 00
www.marriott.com www.poloniapalace.com
Czardasz Jan III Sobieski
ul. Dobrzyńska 62c Pl. Artura Zawiszy 1
09-400 Płock 02-025 Warszawa
tel. 24-367 20 47 tel. 22-579 10 00
www.hotelczardasz.pl www.sobieski.com.pl
KAVALLO
Holiday Inn Leonów 7a, gm. Słubice
ul. Złota 48/52 09-533 Leonów k. Płocka
00-120 Warszawa tel. 24-266 03 36
tel. 22-697 39 99 www.kawallo.pl
www.holidayinn.com
Novotel Warszawa Centrum
ul. Marszałkowska 94/98
Holiday Inn 00-510 Warszawa
ul. Telimeny 1
tel. 22-596 00 00
05-420 Józefów www.novotel.co
tel. 22-778 30 00
www.holiday.aquila.pl
 Baza noclegowa
M azowsze w pigułce na Mazowszu

Sielanka Victor Zajazd Napoleoński

ul. Łąkowa 1 ul. Andrzeja 1a ul. Płowiecka 83
05-660 Warka 05-800 Pruszków 04-501 Warszawa
tel. 48-666 16 00 tel. 22-430 39 00 tel. 22-815 30 68
www.sielanka.pl www.hotelvictor.pl www.napoleon.waw.pl
TUMSKI
ul. Piekarska 9 Warszawianka
09-400 Płock ul. Jachranka 77
tel. 22-262 90 60 05-140 Serock
www.hoteltumski.pl tel. 22-768 92 75
www.warszawianka.pl

HOTELE ***
Admirał COLIBRA Everest
ul. Kasztanowa 44 ul. Wolska 191 ul. Żeromskiego 21
05-816 Michałowice 01-258 Warszawa 07-100 Węgrów
tel. 22-723 89 98 tel. 22-836 99 66 tel. 25-792 64 16
www.motelmarysienka.pl www.colibra.com.pl www.everest-ikar.pl

AFRODYTA SPA Cyprus Feliks

ul. Letniskowa 4a ul. Mazowiecka 121a ul. Omulewska 24
96-325 Radziejowice 05-825 Książenice 04-128 Warszawa
- Tartak Brzóski tel. 22-734 34 53 tel. 22-810 06 91
tel. 46-857 74 05 www.hotel-cyprus.pl www.felix.starthotel.pl
www.afrodytaspa.pl
Dębowa Góra Fort
Alicja Nowe Rumunki 40/1 ul. Modlińska 310/312
ul. Pocztowa 15 09-520 Łąck 03-152 Warszawa
05-520 Konstancin-Jeziorna tel. 24-384 21 00 tel. 22-819 01 71
tel. 22-754 34 90 www.debowagora.plock. www.fortpiontek.pl/hotel
www.alicja.oit.pl com
Gregory
Baśniowa Diana ul. Napoleona 4
ul. Wołowskiego 9 ul. Wczasowa 24 05-230 Kobyłka
07-200 Wyszków - Rybien- 05-127 Białobrzegi tel. 22-786 18 71
ko Leśne tel. 22-768 01 41 www.hotel-gregory.pl
tel. 29-742 07 33 www.marinadiana.pl
www.basniowa.pl Gromada
Dom Polonii ul. Bulwarowa 15
Batory ul. Szkolna 11
ul. Stefana Batorego 9 26-600 Radom
06-100 Pułtusk tel. 48-330 85 86
05-240 Tłuszcz tel. 23-692 90 00
tel. 29-757 24 26 www.gromada.pl
www.dompolonii.pultusk.pl
www.batoryhotel.pl
Gromada
Dwór Chotynia ul. Narutowicza 9
Belwederski ul. Chotynia 96
ul. Sulkiewicza 11 26-600 Radom
08-460 Sobolew tel. 48-368 91 00
00-758 Warszawa tel. 25-684 83 33
tel. 22-840 40 11 www.gromada.pl
www.chotynia.pl
www.hotelbelwederski.pl
Gromada
Europejski Pl. Powstańców Warszawy 2
Boss ul. Słowackiego 11
ul. Żwanowiecka 20 00-030 Warszawa
26-610 Radom tel. 22-582 99 00
04-849 Warszawa tel. 48-340 00 21
tel. 22-872 40 48 www.gromada.pl
www.hoteleuropejski.ra-
www.hotelboss.pl dom.pl

49
Baza noclegowa
na Mazowszu M azowsze w pigułce

Gromada Karat Mistral

ul. 17 Stycznia 32 ul. Słoneczna 37 ul. Słoneczna 1
02-148 Warszawa 00-789 Warszawa 05-270 Marki
tel. 22-576 46 00 tel. 22-849 84 54 tel. 22-781 27 54
www.gromada.pl www.hotelkarat.pl www.hotelmistral.pl

Gryf Konstancja Novotel Aiport

ul. Puławska 8 ul. Źródlana 6/8 ul. 1 Sierpnia 1
26-600 Radom 05-510 Konstancin-Jeziorna 02-134 Warszawa
tel. 48-365 54 05 tel. 22-754 11 55 tel. 22-575 60 00
www.hotelgryf.radom.pl www.konstancja.com.pl www.novotel.com

Hetman Korona Oleńka

ul. ks. I. Kłopotowskiego 36 ul. Sienkiewicza 70a Barak 1a
03-717 Warszawa 06-400 Ciechanów 26-500 Szydłowiec
tel. 22-511 98 00 tel. 23-672 52 54 tel. 48-617 49 59
www.hotelhetman.pl www.hotel-korona.com.pl www.hotelolenka.com.p

Hotel De Silva Kuźnia Napoleońska Palatium

Piaseczno
ul. Puławska 42
05-500 Piaseczno
tel. 22-703 73 73
www.desilva.pl
Hyatt Regency Warsaw
ul. Belwederska 23
00-761 Warszawa
tel. 22-558 12 34
www.regency.hyatt.com
Ideal
ul. Bolesława Prusa 1
05-800 Pruszków
tel. 22-739 27 00
www.ideal.zaler.pl
Inter
ul. Partyzantów 1
07-401 Ostrołęka
tel. 29-760 22 50
www.interhotel.pl
Janusz
ul. Pusta 15
08-110 Siedlce
tel. 25-633 06 66
www.janusz.pl
Kamienica
u Pietrzaków
ul. Lipowa 20
05-220 Zielonka
tel. 22-799 77 71
www.upietrzakow.pl
Kamiza
Turzyn 192 a
07-221 Brańszczyk
tel. 29-742 41 98
www.kamiza.oit.pl
ul. Sochaczewska 5 ul. Przy Trasie 6
96-515 Teresin - Paprotnia 96-321 Żabia Wola
tel. 46-861 52 13 tel. 46-857 89 18
www.kuzniahotel.pl www.palatium.pl
Kyriad Prestige Panorama
ul. Towarowa 2 ul. Tarczyńska 109 a
00-811 Warszawa 96-320 Mszczonów
tel. 22-582 75 00 tel. 46-857 60 70
www.campanile.com.pl www.hotelpanorama.pl
Lord Pan Tadeusz
Al.. Krakowska 218 ul. Czesława Miłosza 20
02-219 Warszawa 05-140 Serock
tel. 22-574 20 50 tel. 22-782 99 00
www.lord.hotele.korona.pl www.hotelpantadeusz.pl
Łazienkowski Partner
ul. 29 Listopada 3B ul. Marywilska 16
00-465 Warszawa 03-228 Warszawa
tel. 22-851 02 32 tel. 22-814 23 00
www.lazienkowski.pl www.partnerhotel.pl
MDM Pasymowski
Pl. Konstytucji 1 Uniszki - Cegielnia 31
00-647 Warszawa 06-500 Mława
tel. 22-339 16 00 tel. 23-655 22 06
www.hotelmdm.com.pl www.hotel-pasymowski.pl
Mercure Poniatowski
Al. Jana Pawła II 22 ul. Poniatowskiego 4
00-133 Warszawa 26-600 Radom
tel. 22-528 03 00 tel. 48-384 01 91
www.mercure.com www.hotelponiatowski.ra-
www.orbis.pl dom.pl
Metropol Portos
ul. Marszałkowska 99a ul. Mangalia 3a
00-693 Warszawa 02-758 Warszawa
tel. 22-629 40 01 tel. 22-320 20 00
www.hotelmetropol.com.pl www.starthotel.pl

50
 Baza noclegowa
M azowsze w pigułce na Mazowszu

Przy Rondzie Sonata Wiktoriański

ul. Dreglin 40 Chrzczany 34 ul. ks. Piotra Skargi 39
06-450 Glinojeck 96-500 Sochaczew 05-600 Grójec
tel. 23-674 09 57 tel. 46-862 31 92 tel. 48-664 20 02
www.hotelprzyrondzie.pl www.hotel.sonata.oit.pl www.hotelwiktorianski.pl

Reytan Starzyński Witkowski

ul. Rejtana 6 ul. Piekarska 1 Al.. Krakowska 131
02-516 Warszawa 09-400 Płock 02-180 Warszawa
tel. 22-201 64 00 tel. 24-366 02 00 tel. 22-846 70 70
www.reytan.pl www.starzynski.com.pl www.hotelwitkowski.pl

Relaks Trylogia Zacisze

Wola Ducka 57 a ul. Poniatowskiego 46A ul. Mikołajczyka 8 a
05-408 Glinianka 05-220 Zielonka 06-400 Ciechanów
tel. 22-789 99 25 tel. 22-771 82 24 tel. 23-672 20 46
www.hotelrelaks.com.pl www.hoteltrylogia.pl www.hotelzacisze.pl

Rusałka U Stefaniaków Zielony Zakątek

ul. Płocka 14 ul. Polna 31 ul. Susk Stary 10
09-520 Łąck 05-200 Wołomin 07-411 Rzekuń
tel. 24-384 18 00 tel. 22-787 95 29 tel. 29-764 32 55
www.rusalka.plock.com www.ustefaniakow.pl www.zielonyzakatek.net

Salwador Via Appia Złoty Lin

ul. Powstańców 35 Al..Krakowska 116 ul. Wierzbica 9
05-091 Ząbki 05-090 Sękocin Stary 05-140 Serock
tel. 22-781 55 04 tel. 22-720 96 46 tel. 22-782 71 08
www.hotel.salwador.oit.pl www.viaappia.pl www.zlotylin.pl

HOTELE **
Ania Bella Vista Dipservice
ul. Żydowska 2 ul. Trakt Brzeski 99 ul. Kubickiego 3
05-825 Grodzisk 05-070- Warszawa 02-954 Warszawa
Mazowiecki tel. 22-773 21 62 tel. 22-550 61 00
tel. 22-755 52 13 www.bellavista.pl www.hotel-dipservice.pl
www.hotelik.waw.pl
Campanile FUS
Arche ul. Towarowa 2 ul. Poznańska 250
ul. Brzeska 134 00-811 Warszawa 05-850 Ożarów Mazowiecki
08-110 Siedlce tel. 22-582 72 00 tel. 22-721 00 63
tel. 25-644 04 33 www.campanile.com.pl www.hotelfus.pl
www.arche.pl
COLIBRA B GAJA
Baltazar ul. Wolska 191 ul. Połczyńska 126
ul. Baltazara 41 01-258 Warszawa 01-304 Warszawa
06-100 Pułtusk tel. 22-836 99 66 tel. 22-665 92 96
tel. 23-692 04 75 www.colibra.com.pl www.gaja.waw.pl
www.hotel-baltazar.com.pl
Delfin George
Baron ul. Dzierzążnia 41a Al.. Krakowska 123
ul. Śląska 11 09-100 Płońsk 05-830 Nadarzyn
06-400 Ciechanów tel. 23-661 59 80 tel. 22-729 85 12
tel. 23-672 82 86 www.hotel-george.pl
www.hotel-baron.pl

51
Baza noclegowa
na Mazowszu M azowsze w pigułce
Glass
ul. Prażmowskiego 17
26-600 Radom
tel. 48-340 25 85
www.hotelglass.radom.pl
Gordon
Al.. Krakowska 157a
02-180 Warszawa
tel. 22-868 46 50
www.hotelgordon.pl
GROMAN
Al..Krakowska 76
05-090 Raszyn
tel. 22-729 25 55
www.groman.pl
Harctur
ul. Niemcewicza 17
00-973 Warszawa
tel. 22-592 94 00
www.hotel.bestharctur.pl
Harenda
ul. Krakowskie Przedmie-
ście 4/6
00-333 Warszawa
tel. 22-826 00 71
www.hotelharenda.com.pl
Hetman
ul. Warszawska 133
08-103 Siedlce
tel. 25-644 30 00
www.hetman.siedlce.pl
Hit Hotel
ul. ks. I. Kłopotowskiego 33
03-720 Warszawa
tel. 22-618 94 70
www.hithotel.pl
Hotel 1
ul. Chopina 28
09-400 Płock
tel. 24-262 14 00
www.hotel1.pl
Ibis Warszawa Centrum
Al. Solidarności 165
00-876 Warszawa
tel. 22-520 30 00
www.ibishotel.com
ibis Warszawa Ostro-
bramska
ul. Ostrobramska 36
04-118 Warszawa
tel. 22-515 78 00
www.ibishotel.com
52
Ibis Warszawa Lando
Stare Miasto Bobrowiec 22
ul. Muranowska 2 05-502 Gołków
00-209 Warszawa tel. 22-757 47 42
te. 22-310 10 00 www.hotel-lando.pl
www.ibishotel.com
La Terrazza
Iskra ul. Norwida 2/4
ul. Planty 4
05-600 Grójec
26-600 Radom
tel. 48-363 87 45 tel. 48- 664 58 17
www.hoteliskra. www.laterrazza.pl
radom.pl
Leśny
Jagielloński ul. Zygmuntowo 36
ul. Radomska 1 06-450 Glinojeck
26-800 Białobrzegi - Sucha tel. 23-674 00 88
tel. 48-613 03 24 www.lesny.pl
www.zajazd.jagiellonski.eu
Maria
Julianów Al.. Jana Pawła II 71
ul. Wał Miedzeszyński 106a 01-038 Warszawa
04-990 Warszawa tel. 22-838 40 62
tel. 22-872 16 30 www.hotelmaria.pl
www.hoteljulianow.pl
Maxima
Kasztel ul. Opoczyńska 34
26-625 Wolanów
ul. Szkolna 11
tel. 48-618 79 25
06-100 Pułtusk
www.maximahotel.pl
tel. 23-692 90 00
www.dompolonii.
MOSiR
pultusk.pl
ul. W. Witosa 1
07-410 Ostrołęka
KOT tel. 29-760 68 89
ul. Rozalińska 9 www.mosir.ostroleka.pl
96-321 Siestrzeń
tel. 22-729 91 86 Nad Narwią
www.hotelkot.pl ul. Wioślarska 2
07-410 Ostrołęka
Krasnodębski tel. 29-760 71 69
ul. Gdańska 80 www.nadnarwia.com.pl
07-100 Węgrów
tel. 25-792 27 27 OCSM
www.hotel ul. Kraszewskiego 1/7
-krasnodebski.pl 26-600 Radom
tel. 48-331 49 54
Książę Poniatowski www.ocsm.radom.pl
ul. Wąska 12b
05-552 Łazy Olimpijski
ul. 17-go Stycznia 60 b
tel. 22-757 76 54
06-400 Ciechanów
www.hotelponiatowski.pl
tel. 23-673 24 84
La-musica www.mosirciech.pl
ul. Asfaltowa 27
05-500 Piaseczno Orlik
09-100 Płońsk, Ilinek
tel. 22-737 03 26
tel. 23- 662 80 00
www.lamusica.pl
www.pal-bud.pl
 Baza noclegowa
M azowsze w pigułce na Mazowszu

Partner Roko U Czwarnów

ul. Konstytucji 3 Maja 7 ul. Mikołajska 2 ul. Królewska 20
05-300 Mińsk Mazowiecki 02-455 Warszawa 05-825 Grodzisk Mazowiecki
tel. 25-759 56 00 tel. 22-863 85 43 tel. 22-724 04 56
www.hotelpartner.pl www.hotelroko.pl www.uczwarnow.com

Petrochemia Sarmacki Ursynów

ul. 3 Maja 33 ul. Mniszew 18a ul. Roentgena 5
09-402 Płock 26-914 Rozniszew 02-781 Warszawa
tel. 24-365 60 01 tel. 48-622 09 02 tel. 22-546 21 77
www.hotelpetrochemia.pl www.sarmacka-noclegiw. www.hotelursynow.pl
noclegi.pl
Płock U Witaszka
ul. Jachowicza 48 Słoneczny Dworek ul. Wł. Lercha 5
09-400 Płock Dłużniewo 05-152 Czosnów
tel. 24-262 93 93 Dłużniewo 41 tel. 22- 785 00 53
www.hplockman.pl 09-130 Baboszewo www.zajazduwitaszka.pl
tel. 22-661 21 28
www.zajazdnamazowszu.pl
Pod Lasem Złota Rybka
Wola Chynowska Stanica wodna ul. Górka 1a, 06-450 Glinojeck
05-650 Chynów ul. Podzamcze 39 tel. 23-674 21 17
tel. 48-661 43 38 06-100 Pułtusk
www.chynow.com.pl tel. 23-692 90 00 Wiatrak
www.dompolonii.pultusk.pl ul. Boby 16, 06-100 Pułtusk
Pod Różami tel. 23-691 08 06
ul. Radomska 49 Stawisko Klaudyn
26-630 Jedlnia Letnisko ul. Ciećwierza 14 Wsola
tel. 48-322 21 41 05-082 Klaudyn ul. Warszawska 3
www.pod-rozami.com.pl tel. 22 - 722 00 83 26-660 Jedlińsk
www.stawisko.com.pl tel. 48-381 11 30
Pod Sosnami www.hotelwsola.radom.pl
ul. Warszawska 68 Sunset
08-445 Osieck ul. Wyzwolenia 1a Zajazd Podkowa
tel. 25-685 70 14 06-445 Strzegowo Opole Nowe
www.hotelosieck.pl tel. 23 - 679 44 37 ul. Warszawska 5
www.sunset.pl 08-103 Siedlce
Pod Szczęśliwą Gwiazdą tel. 25-633 00 99
ul. Polna 1 Tina www.zajazd-podkowa.pl
09-472 Słupno - Cekanowo
ul. Górczewska 212
tel. 24-261 93 93
01-460 Warszawa Zalewski
www.zajazdgwiazda.pl
tel. 22-664 97 20 ul. Jana Pawła II 19
www.hoteltina.giorgi.pl 06-100 Pułtusk
Poświętne tel. 23-692 05 23
ul. Sienkiewicza 11 TIRest www.hotelzalewski.pl
09-100 Płońsk
Grębiszew 4a
tel. 23-663 07 40
05-300 Mińsk Mazowiecki, Złota Rybka
www.hotel-plonsk.nazwa.pl
tel. 25 - 799 26 17 ul. Górka 1a, 06-450 Glinojeck
www.tiresthotel.pl tel. 23 - 674 21 17
Rest
ul. Poznańska 33 TM 500
05-850 Mory
ul. Focha 12 ul. Warszawska 31
tel. 22-721 18 10
www.resthotel.pl 26-600 Radom 05-130 Zegrze Południowe
tel. 48 - 363 27 08 tel. 22-774 66 66
www.hoteltm.pl www.zegrze.hotel500.com.pl

53
Baza noclegowa
na Mazowszu M azowsze w pigułce
HOTELE *
Aramis
ul. Mangalia 3b
02-758 Warszawa
tel. 22-842 09 74
www.starthotel.pl
Atos
ul. Mangalia 1
02-758 Warszawa
tel. 22-841 43 95
www.starthotel.pl
Eden
ul. Warszawska 51
05-079 Okuniew
tel. 22-783 70 36
www.eden.info1.pl
Etap Warszawa Centrum
ul. Zagórna 1
00-441 Warszawa
tel. 22-745 36 60
www.orbis.pl
Logos
ul. Wybrzeże
Kościuszkowskie 31/33
00-379 Warszawa
tel. 22-622 55 62
www.hotellogos.pl
MOTELE***
Chabrowy Dworek
Seroki Wieś 138a
96-515 Teresin
tel. 46-861 54 74
www.chabrowy.pl
MOTELE **
Delfin
08-455 Trojanów, Mroków
tel. 25-683 52 67
www.delfin.com4.pl
Euro motel
Solec 157
05-532 Baniocha
tel. 22-727 50 49
www.euromotel.com.pl
Gościnny Gaj
07-230 Zabrodzie
tel. 29-758 28 28
www.agrotank.pl
54
Marko Premiere Classe
ul. Połczyńska 55 ul. Towarowa 2
01-336 Warszawa 00-811 Warszawa
tel. 22-664 63 52 tel. 22-624 08 00
www.hotel-marko.ibz.pl www.premiereclasse.com.pl
Mazowiecki Pułaski
ul. Mazowiecka 10 ul. Warszawska 45
00-048 Warszawa 05-660 Warka
tel. 22-827 23 65 tel. 48-667 24 21
www.hotelbelwederski.pl www.cesir.warka.pl
Mława Rapsodia
ul. Kopernika 38 ul. Fort Wola 22
06-500 Mława 00-961 Warszawa
tel. 23-654 39 42 tel. 22-634 41 65
www.hotel.mlawa.pl www.rapsodia.com.pl
Ostoja Relax
ul Leśna 1 ul. Szpitalna 15
08-440 Pilawa - Lipówki 07-410 Ostrołęka
tel. 25-685 61 00 Tel. 29-760 44 40
www.hotelostoja.waw.pl
Salvador
Pod Grotem Al. J. Piłsudskiego 237
ul. Modlińska 15 05-261 Marki
03-216 Warszawa tel. 22-781 28 47
tel. 22-811 22 00 www.hotelsalvador.pl
www.podgrotem.pl
Malwa Subaru
ul. Wiślana 35 b Al.. Krakowska 151
05-092 Łomianki 02-180 Warszawa
tel. 22-886 60 74
tel. 22-751 17 72
www.motelsubaru.home.pl
www.motelmalwa.pl
Zodiak
Mini ul. Radomska 18
ul. Wiosenna 30 26-800 Białobrzegi - Sucha
05-092 Łomianki tel. 48-613 46 80
tel. 22-751 12 87 www.zodiak.org.pl
www.motelmini.pl
 M azowsze w pigułce Zaby tki i dziedzictwo

MOTELE *
Copa Cabana Motel Billy
ul. Marecka 51 Dobrut 20a
05-220 Zielonka 26-681 Orońsko
tel. 22-781 03 92 tel. 48-618 48 49
www.motel-billy.eu

PENSJONATY **
MGOSiR
ul. Bohaterów Studzianek 30
26-900 Kozienice
tel. 48-611 72 00
www.kckris.pl

DOMY WYCIECZKOWE KAT. III

Rapsodia
ul. Fort Wola 22
00-561 Warszawa
tel. 22-634 41 65
www.rapsodia.com.pl
Polonia
ul. Warszawska 34
06-400 Ciechanów
tel. 23-672 34 59
Stegny
ul. Inspektowa 1
02-711 Warszawa
tel. 22-842 27 68
www.wosir.waw.pl

SCHRONISKA MŁODZIEŻOWE KAT. I

Agrykola
ul. Myśliwiecka 9
00-459 Warszawa
tel. 22-622 91 10
www.agrykola-noclegi.pl
Szkolne Schr.Mł.
ul. Łoteckiego 24
27-320 Solec n. Wisłą
tel. 48-376 14 68
Szkolne Schr.Mł.
ul. Kościuszki 39a
26-500 Szydłowiec
tel. 48-617 43 11
www.republika.pl/schroni-
sko_szydlowiec

KEMPINGI ****
WOK
ul. Odrębna 16
04-867 Warszawa
tel. 22-612 79 51
www.campingwok.warszawa.pl

KEMPINGI ***
Rapsodia
ul. Fort Wola 22
00-961 Warszawa
tel. 22-634 41 65
www.rapsodia.com.pl

55
Baza noclegowa
na Mazowszu M azowsze w pigułce

KEMPINGI **
MGOSiR Astur Nad Liwcem
ul. Bohaterów Studzianek 30 ul. Bitwy Warszawskiej 1920 ul. Żeromskiego 24
26-900 Kozienice r. 15/17 07-100 Węgrów
tel. 48-614 60 91 02-366 Warszawa tel. 25-792 26 68
www.kckris.pl tel. 22-823 37 48 www.nadliwcem.pl
www.astur.pl

KEMPINGI *
Zalewski
Grabówiec
06-102 Pułtusk
tel. 516 190 939
/ 22 676 54 61
www.osrodekzalewski.pl

56