Sintaktikes Askisis Sta Latinika Tsolaki

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥΣ:
ü ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ
ü ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ
ü ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ
ü ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ
ü ΤΟΠΟΣ
ü ΧΡΟΝΟΣ
ü ΣΚΟΠΟΣ
ü ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑΣ
ü ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ
ü ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ
ΠΡΟΤΑΣΗ
ü ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
ü ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΞΗΣ
1
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ
Iratus: αιτιολογική µετοχή (ή τροπική), Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (urget)
Neptunus που δηλώνει το προτερόχρονο.
Ø Quod iratus est (quod+ οριστική παρακειµένου :αντικειµενική αιτιολογία)
Ø Quod iratus esset (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική αιτιολογία)
Ø Cum iratus esset (cum + υποτακτική υπερσυντελίκου :αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ
v Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet.
Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση και το
ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα (nocet), οπότε θα τραπεί σε επιθετική µετοχή ενεστώτα. Η
µετοχή µας είναι θα είναι συνηµµένη στο αντικείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το (urget) οπότε θα
τραπεί σε αιτιατική πτώση.
Ø Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam incolis nascentem.
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ
v Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. (Scriptor dicit)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (habent), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος Cepheus et Cassiope γίνονται υποκείµενα του απαρεµφάτου σε
πτώση αιτιατική.
Ø Scriptor dicit Cepheum et Cassiopem Andromedam filiam habere.
v Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam. (Scriptor dicit, Neptunus dicitur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (habent), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Neptunus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση
αιτιατική1ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur)2.Σε
αιτιατική1 και ονοµαστική2 αντίστοιχα τρέπεται και η συνηµµένη στο υποκείµενο µετοχή iratus.
Ø Scriptor dicit Neptunum iratum ad oram Aethiopiae urgere beluam marinam.
Ø Neptunus dicitur iratus ad oram Aethiopiae urgere beluam marinam.
2
v “regia hostia deo placet!” (Oraculum incolis respondet)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (placet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος hostia γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική ενώ
σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός του υποκειµένου regia.
Ø Oraculum incolis respondet regiam hostiam deo placere.
v Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; (Scriptor dicit, Cepheus narrrat, Cepheus dicitur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (adligat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Cepheus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1.
Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από
παθητικό λεκτικό ρήµα(dicitur) σε πτώση ονοµαστική3.
Ø Scriptor dicit Cepheum Andromedam ad scopulum adligare.1
Ø Cepheus narrrat se Andromedam ad scopulum adligare.2
Ø Cepheus dicitur Andromedam ad scopulum adligare.3
v belua ad Andromedam se movet. (Scriptor dicit, belua dicitur)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (movet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος belua γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1 ενώ
στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα(dicitur) σε πτώση ονοµαστική2.
Ø Scriptor dicit beluam ad Andromedam se movere.
Ø Belua dicitur ad Andromedam se movere.
v Repente Perseus calceis pennatis advolat; (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus dicitur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (advolat), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Perseus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση
αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης
από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3.
Ø Scriptor dicit repente Perseum calceis pennatis advolare.
Ø Perseus narrat repente calceis pennatis se advolare.
Ø Perseus dicitur calceis pennatis advolare.
v (Perseus) puellam videt et stupet forma puellae. (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus dicitur)
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο ενεστώτα (videt, stupet), οπότε τρέπεται σε ειδικό
3
Ø Scriptor dicit Perseum puellam videre et stupere forma puellae.
Ø Perseus narrat se puellam videre et stupere forma puellae.
Ø Perseus dicitur puellam videre et stupere forma puellae.
v Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus dicitur)
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο ενεστώτα (delet, liberat), οπότε τρέπεται σε ειδικό
Ø Scriptor dicit Perseum hasta beluam delere et Andromedam liberare.
Ø Perseus narrat se hasta beluam delere et Andromedam liberare.
Ø Perseus dicitur hasta beluam delere et Andromedam liberare.
v Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. (Scriptor dicit, Cepheus, Cassiope et incolae
Aethiopiae dicuntur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (gaudent), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος Cepheus, Cassiope et incolae γίνεται υποκείµενο του
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα
(dicuntur) σε πτώση ονοµαστική3.
Ø Scriptor dicit Cepheum, Cassiopem et incolas Aethiopias valde gaudere.
Ø Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae dicuntur valde gaudere.
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ
NeptunusΥ iratus ad oram Aethiopiae urget beluamΑ marinam.

BeluaΥ marina ad oram Aethiopiae urgetur a NeptunoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. irato.
Tum CepheusΥ AndromedamΑ ad scopulum adligat;

Tum AndromedaΥ a CepheoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ ad scopulum adligatur..
(Perseus)Υ puellamΑ videt

PuellaΥ a PerseoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. viditur.
PerseusΥ hasta beluamΑ delet et AndromedamΑ liberat.

BeluaΥ hasta deletur et AndromedaΥ a PerseoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ liberatur.
4
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
Ad oram, ad scopulum (κίνηση προς τόπο)

ðin/ad patriam (in ή ad +αιτιατική)
ð Carthaginem (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική)
ð in/ ad Galliam (in ή ad +αιτιατική)
ΚΕΙΜΕΝΟ 5
ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ
v Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.

ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο παρατατικό (iacebat), οπότε θα τραπεί σε επιθετική µετοχή
ενεστώτα. Η µετοχή µας είναι θα είναι συνηµµένη στο αντικείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το
(habebat) οπότε θα τραπεί σε αιτιατική πτώση.
Ø Monumentum eius Neapoli iacens pro templo habebat.
v Silius Italicus, poeta epicus, νir clarus erat. (Scriptor dicit, Silius Italicus, poeta epicus dicitur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (erat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό
ρήµα (dicitur)2.Σε αιτιατική1 και ονοµαστική2 αντίστοιχα τρέπονται και οι προσδιορισµοί του υποκειµένου
poeta epicus, νir clarus.
Ø Scriptor dicit Silium Italicum, poetam epicum, νirum clarum esse (fuisse)1.
Ø Silius Italicus, poeta epicus dicitur vir clarus esse (fuisse)2.
v libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. (Scriptor dicit…)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (sunt), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος libri γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική ενώ
σε αιτιατική τρέπεται και ο προσδιορισµός του υποκειµένου pulchri.
Ø Scriptor dicit libros eius de bello Punico secundo pulchros esse.
v (Silius Italicus) Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus
5
dicitur)
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό
ρήµα (dicitur)2.
Ø Scriptor dicit Silium Italicum ultimis annis νitae suae in Campania se tenere (tenuisse)1.
Ø Silius Italicus dicitur ultimis annis vitae suae in Campania se tenere.(tenuisse)2
v (Silius Italicus) Multos in illis locis agros possidebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit)
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας.
Ø Scriptor dicit Silium Italium multos in illis locis agros possidere (possesisse)1.
Ø Silius Italicus dicit multos in illis locis agros se possidere (possesisse)2.
v Silius animum tenerum habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (habebat), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του
Ø Scriptor dicit Silium animum tenerum habere (habuisse)
Ø Italicus dicit se animum tenerum habere (habuisse)
v (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus
dicit ,Silius Italicus dicitur)
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρατατικού (studebat, fovebat), οπότε τρέπεται σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην
περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3.
Ø Scriptor dicit Gloriae Vergili studere (studisse) ingeniumque eius foνere (fovisse).
Ø Silius Italicus dicit se Gloriae Vergili studere (studisse) ingeniumque eius foνere (fovisse)
Ø Silius Italicus dicitur Gloriae Vergili studere (studisse) ingeniumque eius foνere (fovisse)
v (Silius Italicus) Eum ut puer magistrum honorabat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (habebat), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του
Ø Scriptor dicit Silium Italicum eum ut puerum magistrum honorare (honoravisse)
6
Ø Silius Italicus dicit eum ut puer se honorare (honoravisse)
v (Silius Italicus) Monumentum eius […] pro templo habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicitur,
Silius Italicus dicit)
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1, στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2 ή παραµένει
σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur)3.
Ø Scriptor dicit Silium Italicum monumentum eius pro templo habere (habuisse)
Ø Silius Italicus dicit monumentum eius pro templo se habere (habuisse)
Ø Silius Italicus dicitur monumentum eius pro templo habere (habuisse).
(Silius Italicus)Υ Multos in illis locis agrosΑ possidebat.

Multi agriΥ in illis locis a Silio ItalicoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ possidebatur..
(Silius Italicus)Υ GloriaeΑ Vergili studebat ingeniumqueΑ eius foνebat.

GloriaΥ Vergilii studebatur ingeniumΥ eius a Silio ItalicoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. fovebatur
ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑΣ
v (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat.

Η αυτοπάθεια εκφράζεται µε το suus-a-um. Αντικαθιστούµε το eius που αναφέρεται στο Vergilius µε το
suus που αναφέρεται στο Silius Italicus. Τονίζουµε ότι το eius εκφράζει µόνο κτήση, ενώ το suus δηλώνει
και την αυτοπάθεια.
Ø (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque suum foνebat.
7
ΚΕΙΜΕΝΟ 6
ΣΥΜΠΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ
v In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant.

Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο ea
civitate και το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα (continent), οπότε θα τραπεί σε επιθετική
µετοχή ενεστώτα. Το ea civitate θα είναι το υποκείµενο της µετοχής που θα τραπεί σε αφαιρετική πτώση και
το leges θα εννοείται ως ποιητικό αίτιο.
Ø In ea civitate, continenta (a legibus), boni viri libenter leges servant.
v In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. (Scriptor dicit…)
Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (servant), οπότε τρέπεται σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος viri γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε
πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός boni που συνοδεύει το υποκείµενο.
Ø Scriptor dicit in ea civitate, quam leges continent, bonos viros libenter leges servare.
v Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. (Plinius dicit…)

Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (est), οπότε τρέπεται σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος lex γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε
πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπονται και οι προσδιορισµοί που συνοδεύουν το υποκείµενο,
fundamentum και fons.
Ø Plinius dicit legem enim esse fundamentum libertatis, fortem aequitatis.
v Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. (Scriptor dicit…)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (est), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος mens et animus et consilium et sententia γίνονται υποκείµενα του
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική.
Ø Scriptor dicit mentem et animum et consilium et sententias civitatis positas esse in legibus.
v Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus:
(Scriptor dicit…)
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (sunt), οπότε τρέπονται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος 8ministri, iudices, (nos)γίνονται υποκείµενα του
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπονται και τα κατηγορούµενα των υποκειµένων
8
magistratus, interpretes, servi καθώς και ο επιθετικός προσδιορισµός omnes.
Ø Legum ministros esse magistratos, legum interpretes iudices, legum denique omnes servos esse.
v sic enim liberi esse possumus. (Scriptor dicit…, nos putamus)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (possumus), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος nos γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση
αιτιατική (ετεροπροσωπία). Σε αιτιατική τρέπεται και το κατηγορούµενο στο υποκείµενο liberi1.Στην
περίπτωση της ταυτοπροσωπίας2µε εξάρτηση από ενεργητικό ρήµα το υποκείµενο του ειδικού
απαρεµφάτου δηλώνεται µε το se ενώ το κατηγορούµενο liberi τρέπεται και πάλι σε πτώση αιτιατική.
Ø Scriptor dicit sic enim liberos esse posse1.
Ø Nos putamus sic enim se liberos esse posse.
In ea civitate […]boni viriΥ libenter legesΑ servant.

In ea civitate legesΥ libenter servantur a bonis virisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
QuamΑ legesΥ continent.

QuaΥ a legibusΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. continetur.
In civitate, in legibus σταση σε τοπο

ð Corinthi (απρόθετη γενική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού δευτερόκλιτο ενικού αριθµού)
ð Athenis (απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο)
ð in Asia (in + αφαιρετική)
KEIMENO 7
v Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. (Plinius narrat, Caesar narrat,
Caesar dicitur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (conlocat), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Caesar γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση
αιτιατική1 ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης
9
Ø Plinius narrat Caesarem propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocare.1
Ø Caesar narrat se propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocare.2
Ø Caesar dicitur propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocare.3
v (Caesar) Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. (Plinius narrat, Caesar narrat, Caesar
dicitur)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (iubet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Caesar γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1 ή
δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό
λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3.
Ø Plinius narrat Caesarem legatos omnes frumentum in castra importare iubere.1
Ø Caesar narrat se legatos omnes frumentum in castra importare iubere.2
Ø Caesar dicitur legatos omnes frumentum in castra importare iubere. 3
v Hostes adventare audio; (Ego dico)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (audio), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος συµπίπτει µε το υποκείµενο του απαρεµφάτου, το οποίο λόγω
ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se.
Ø Ego dico hostes adventare se audire.
v speculatores nostri eos prope esse nuntiant. (Plinius narrat)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (nuntiant), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος speculatores γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε
πτώση αιτιατική1ενώ σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός του υποκειµένου nostri.
Ø Plinius narrat speculatores nostros eos prope esse nuntiare.
v hostes enim de collibus advolare solent et caedem militum perpetrare possunt. (Plinius narrat,
Hostes dicuntur)
Οι πρότασεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο ενεστώτα (solent, possunt), οπότε τρέπονται σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο των ρηµάτων hostes γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε
πτώση αιτιατική1 ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicuntur) σε πτώση
ονοµαστική2.
Ø Plinius narrat hostes enim de collibus advolare solere et caedem militum perpetrare posse.
Ø Hostes dicuntur enim de collibus advolare solere et caedem militum perpetrare posse.
10
CaesarΥ propter frumenti inopiam legionesΑ in hibernis multis conlocat.

LegionesΥ propter frumenti inopiam in hibernis multis conlocantur a CaesareΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
In hibernis, in Nerviis, in Belgis (in + αφαιρετική, στάση σε τόπο)

In castra (in + αιτιατική)

ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ
Propter inopiam(propter + αιτιατική)

ðob, per inopiam(ob, per + αιτιατική)
ðex, de inopia( ex, de + αφαιρετική-µε αλλαγή της πρόθεσης αλλάζει και η πτώση του ουσιαστικού)
ð inopia(απλή αφαιρετική)
ΚΕΙΜΕΝΟ 11
ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ
v Natus
Επιθετική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη Hannibal,το
Hannibal τρέπεται σε ονοµαστική γιατί θα είναι το υποκείµενο της πρότασης.
Ø Qui natus erat (qui + Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουµε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο,superavit).
11
v Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit
(Hannibal narrat…)
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (superavit), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος Hannibal γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου και
καθώς έχουµε ταυτοπροσωπία δηλώνεται µε το se.
Ø Hannibal narrat, se ducem Carthaginiensis, VI et XX annos natum, omnes gentes Hispaniae bello
superavisse.
v Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. (Plinius narrat…)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (audivit), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος Populus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε
πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός Romanum.
Ø Plinius narrat populum Romanum cladem Cannensem pavidum audivisse.
v Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. (Omnes audimus…)

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (revocaverunt), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος Carthaginienses γίνεται υποκείµενο του
απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική.
Ø Omnes audimus Carthaginienses eum in Africam revocavisse.
HannibalΥ, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentesΑ Hispaniae bello superavit
Omnes gentesΥ Hispaniae bello superata sunt , a HannibaleΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ., duce Carthaginiensis, VI et XX annos
natu.
Populus RomanusΥ clademΑ Cannensem pavidus audivit.

CladesΥ Cannensis a populoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. Romano pavido auditus est.
CarthaginiensesΥ eumΑ in Africam revocaverunt.

IsΥ in Africam a CarthaginienseΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..revocatus est
RomaniΥ victoriamΑ reportaverunt.
12
VictoriaΥ a RomanisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. reportata est.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ

ΠΡΟΤΑΣΗ
v Hannibal, dux Carthaginiensis

Η αναφορική αντωνυµία qui σε ονοµαστική, η παράθεση dux σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο +
παρατατικός (ρήµα ιστορικού χρόνου superavit).
Ø Hannibal qui dux Carthaginiensis erat.
In agro Falerno/ in Italia (in + αφαιρετική, στάση σε τόπο)

in Africam(κίνηση προς τόπο)

ΚΕΙΜΕΝΟ 13
v Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit: να µετατραπεί η
δευτερεύουσα πρόταση σε µετοχή.
Η δευτερεύουσα Αιτιολογική πρόταση (Quia ille metum exercitus Romani vicerat) µπορεί να τραπεί σε
Αιτιολογική µετοχή. Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής
(vicerat), ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή
Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική
σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο αντικείµενο του ρήµατος της
13
πρότασης metum, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος (ille).
ð Ab illo metu exercitus Romani victo, imperator adversarios vincere potuit.
v ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat: να

µετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε µετοχή.
Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (invaserat) δηλαδή θα
µετατραπεί σε µετοχή παρακειµένου. Ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου
µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα,
τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο
αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης animos, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το
υποκείµενο του ρήµατος terror, το οποίο ως άψυχο εκφέρεται µε απλή αφαιρετική του ποιητικού αιτίου.
ð terrore animis militum invasis exercitus fiduciam amiserat.
TerrorΥ animosΑ militum invaserat

Animi militum invasi errant terrore.
liberales artesY Galli aditumA ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt.

AditusΥ ad illustrem illam Paulianam victoriam Galli liberalibus artibusΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. data est
ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ
Ob monstrum/(per monstrum) (ob, per + αιτιατική)

ðex, de monstro ( ex, de + αφαιρετική-µε αλλαγή της πρόθεσης αλλάζει και η πτώση του ουσιαστικού)
ð monstro (απλή αφαιρετική)
ΔΗΛΩΣΗ ΕΚΦΟΡΑΣ ΣΚΟΠΟΥ
In pugnam
ð ut pugnaret: Δευτερεύουσα Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται
από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων)
ðqui pugnaret: Δευτερεύουσα Αναφορική Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή
εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων)
14
ð pugnatum (αιτιατική σουπίνου)
ð pugnandi causa (causa /gratia + γενική γερουνδίου)
ð ad pugnandum (ad + αιτιατική γερουνδίου)
Το ρήµα είναι αµετάβατο οπότε απαγορεύεται η γερουνδιακή έλξη.
ad victoriam
ð ut vincitur: Δευτερεύουσα Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται
ðqui vincitur: Δευτερεύουσα Αναφορική Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή
εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων)
ð victum (αιτιατική σουπίνου)
ð vicendi causa (causa /gratia + γενική γερουνδίου)
ð ad vicendum (ad + αιτιατική γερουνδίου)
ΚΕΙΜΕΝΟ 21:
ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ
v deletis legionibus [a Gallis]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει
το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: everterunt (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του
ρήµατος της πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής – Galli (υποκείµενο
ή a Gallis το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής πρότασης. ð
Ø postquam Galli legiones deleverunt (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
προτερόχρονο στο παρελθόν).
Ø cum Galli legiones delevissent (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το
προτερόχρονο).
v Divisam: Επιθετική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη
praedam,το praedam τρέπεται σε ονοµαστική γιατί θα είναι το υποκείµενο της πρότασης. ð
Ø quae non divisa est (erat) (quae + Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού
έχουµε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, factus est / fuerat). 1
v absens: Εναντιωµατική Μετοχή, Ενεστώτα, µε ρήµα εξάρτησης Ιστορικού χρόνου (factus est:
Παρακείµενος). Εφόσον η µετοχή Ενεστώτα εξαρτάται από ιστορικό χρόνο θα πρέπει να τραπεί σε
παρατατικό. ð
15
Ø etsi aberat (etsi + Οριστική Παρατατικού).
Ø licet abesset (licet+ Υποτακτική Παρατατικού).
v Abeuntes: Χρονική Μετοχή, συνηµµένη στο Gallos, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο στο
παρελθόν, καθώς εξαρτάται από το secutus est. ð
Ø dum iam abeunt (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόµενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας
συµβαίνει µια άλλη).
Ø cum abirent (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού. Με βάση την Ακολουθία των Χρόνων, το
Σύγχρονο στο Παρελθόν, δηλώνεται µε Υποτ. Πρτ., όταν έχουµε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: secutus
est: Οριστική Παρακειµένου).
v Quibus interemptis [a Camillo]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που
δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: recepit (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του
ρήµατος της πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής – Camillus
(υποκείµενο ή a Camillo το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής
πρότασης. ð
Ø postquam Camillus eos interemit (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
Ø cum Camillus eos interemisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το
v Appensum: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από ρήµα
Ιστορικού χρόνου: dedit (Παρακείµενος), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το
προτερόχρονο στο παρελθόν ð
Ø quod illic appensum est (erat) (quod+ Οριστική Υπερσυντέλικου. Αντικειµενική Αιτιολογία).
Ø quod illic appensum esset (quod+ Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Υποκειµενική / Υποθετική
Αιτιολογία).
Ø cum illic appensum esset (cum+ Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Η αιτιολογία παρουσιάζεται ως
αποτέλεσµα µιας εσωτερικής λογικής διεργασίας).
v Rogatus: Χρονική Μετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο Camillus,εξαρτάται από

ιστορικο χρόνο reversus est και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. ð
Ø postquam rogatus est (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο
16
παρελθόν).
Ø cum rogatus esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο
στο παρελθόν, σύµφωνα µε τους κανόνες της Ακολουθίας των Χρόνων, µε εξάρτηση από ιστορικό
χρόνο reversus est).
Brenno duce: Ιδιόµορφη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική µετοχή, που δηλώνει το σύγχρονο στο
παρελθόν καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (everterunt). ð
Ø cum Brennus dux erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού του sum).
Ø cum Brennus dux esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού του sum, σύγχρονο στο παρελθόν,
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο everterunt).
1 Και οι δύο χρόνοι (παρακείµενος, υπερσυντέλικος) είναι συντακτικά σωστοί. Ωστόσο, χρησιµοποιούµε
τον παρακείµενο και τον υπερσυντέλικο εντός παρενθέσεως.
Nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est (Ονοµάζεται δηλαδή Πίσαυρο, επειδή εκεί
ζυγίστηκε το χρυσάφι). ð
Η δευτερεύουσα Αιτιολογική πρόταση µπορεί να τραπεί σε Αιτιολογική µετοχή. Εφόσον το υποκείµενο της
κύριας (civitas) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της δευτερεύουσας (aurum) ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ
ΑΛΛΟ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική
απόλυτη.
Επίσης, εφόσον το ρήµα της δευτερεύουσας είναι παθητικού Παρακειµένου (έχουµε δηλαδή ήδη παθητική
σύνταξη και δε χρειάζεται να κάνουµε αλλαγή σύνταξης), τότε η µετοχή (Παρακειµένου) θα έχει κανονικά
ως υποκείµενό της το υποκείµενο του ρήµατος, σε πτώση βέβαια αφαιρετική.
Αφαιρούµε, λοιπόν, το σύνδεσµο εισαγωγής της δευτερεύουσας, θέτουµε το υποκείµενο σε αφαιρετική και
τρέπουµε το ρήµα Παρακειµένου σε οµοιόπτωτη µε το υποκείµενό της µετοχή Παρακειµένου.
ð auro illic pensato
Galli immensam pecuniam acceperunt et everterunt Romam, cum Camillus dux fuisset. ð
ðImmensam pecuniam: το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής,
ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή
17
δευτερεύουσας pecuniam, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικο αιτιο το υποκείµενο του ρήµατος
acceperunt Galli (ως ποιητικό αίτιο a Gallis) αλλά επειδή συµπίπτει µε το υποκείµενο της νέας κύριας
πρότασης δεν το ξαναγράφουµε.
Camillus dux fuisset: θα γίνει ιδιόµορφη αφαιρετική απόλυτη βλ. Brenno duce.
ð Galli immensa pecunia accepta everterunt Romam Camillo duce.
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ
Tum Camillus absens dictator est factus. ð
Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο, οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου, το
υποκείµενο του οποίου Camillus τίθεται σε πτώση αιτιατική.
ð Scriptor scripsit tum Camillum absentem dictatorem factum esse.
Quod illic appensum civitati nomen dedit. ð
Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο, οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Η
αντωνυµία quod στον πλάγιο λόγο γίνεται id.
ð Incolae dicunt id illic appensum civitati nomen dedisse.
Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. ð
Η πρόταση Pisaurum dicitur, είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα µέσης φωνής οπότε τρέπεται σε
απαρέµφατο ενεστώτα, ενώ η πρόταση quod illic aurum pensatum est είναι δευτερεύουσα (αιτιολογική)
οπότε το ρήµα της pensatum est, χρόνου παρακειµένου τρέπεται σε υποτακτική παρακειµένου.
ð Incolae dicunt civitatem Pisaurum dici, quod illic aurum pensatum sit.
ð Incolae censebant civitatem Pisaurum dici, quod illic aurum pensatum esset. (εξαρτηση από
ιστορικό χρόνο censebant οπότε σύµφωνα µε ακολουθία χρόνων υποτακτική υπερσυντελίκου).
18
Quibus interemptis aurum omne recepit. ð
Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο, οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Η
αντωνυµία quibus γίνεται eis.
ð Camillus dicitur eis interemptis aurum omne recepisse.
Camillus Gallos abeuntes secutus est.ð
Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο µέσης φωνής οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο
παρακειµένου µέσης φωνής.
ð Scriptor dixit Camillum Gallos abeuntes secutum esse.
Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est. ð
Η πρόταση post... exilium είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (rediit) οπότε τρέπεται σε
απαρέµφατο παρακειµένου redisse ενώ η πρόταση unde... 19reversus est είναι δευτερεύουσα (αναφορική)
µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο οπότε τρέπεται σε υποτακτική παρακειµένου (reversus esset). Η αντωνυµία
hoc στην πρώτη πρόταση γίνεται illud.
ð Scriptor dixit Camillum post illud factum redisse in exilium, unde tamen rogatus reversus
esset.
CamillusΥ omne aurumΑ recepit.

Omne aurumΥ receptum est a CamilloΠοιητ. Αιτ..
pro quo [GalliΥ] immensam pecuniamΑ acceperunt [για το οποίο (οι Γαλάτες) πήραν ως αντάλλαγµα ένα
τεράστιο χρηµατικό ποσό].
pro quo immensa pecuniaΥ accepta est a GallisΠοιητ. Αιτ..
GalliΥ... everterunt urbemΑ RomamΕπεξ. Praeter Capitolium [οι Γαλάτες κατέστρεψαν εντελώς την πόλη
Ρώµη εκτός από το Καπιτώλιο].
UrbsΥ RomaΕπεξ. Praeter Capitolium eversa est a GallisΠοιητ. Αιτ..
19
quodΥ illic appensum civitati nomenΑ dedit [επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνοµά του στην
πόλη] (η αναφορική αντωνυµία υποκαθιστά τη λέξη aurum, ισοδυναµεί επίσης µε την οριστική
αντωνυµία id).
nomenΥ auro (ή eo)Ποιτ. Αιτ. illic appenso civitati datum est [το Ποιητικό Αίτιο auro / eo είναι σε απλή
αφαιρετική ως άψυχο].
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ
Tum CamillusΥ dictator est factus.

Tum CamillumΑ dictatorem fecerunt.
Nam PisaurumΥ dicitur.

Nam PisaurumΑ civitatem dicunt.

ΠΡΟΤΑΣΗ
Pro quo immensam pecuniam acceperunt. ð

pro quo pecunia, quae immensa erat, acceperunt.
Η αναφορική αντωνυµία quae σε ονοµαστική, ο επιθετικός προσδιορισµός immensa σε ονοµαστική ως
κατηγορούµενο + παρατατικός (ρήµα ιστορικού χρόνου acceperunt).
ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
quod illic aurum pensatum est. ð

Quod Pisauri aurum pensatum est. (To illic δηλώνει στάση σε τόπο και γι’ αυτό το Pisaurum, επειδή είναι
β’κλιτο κύριο όνοµα πόλης, τίθεται σε πτώση γενική).
ΔΗΛΩΣΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ
quod illic aurum pensatum est. ð

quod illic aurum pensatum esset (κατόπιν της ακολουθίας χρόνων ð υποκειµενική αιτιολογία)
cum illic aurum pensatum esset (η αιτιολογία είναι αποτέλεσµα λογικής εσωτερικής διεργασίας).
20
ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ POST
Post hoc factum (post + αιτιατική): να αντικατασταθεί από ισοδύναµη νοηµατικά φράση. ð
hoc post facto (post + αφαιρετική του µέτρου ή της διαφοράς)
ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ
propter Veientanam praedam: Να εκφραστεί µε διαφορετική πρόθεση το εξωτερικό αναγκαστικό

αίτιο. ð
ob / per Veientanam praedam.
ΚΕΙΜΕΝΟ 23:
interroganti: επιθετική µετοχή ενεστώτα συνηµµένη στο έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος marito, το
marito θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική qui), σύγχρονο.
Ø qui persaepe interrogabat (qui + οριστική παρατατικού, εξαρτάται από παρατατικό respondebat)
diu cohibitae: επιθετική µετοχή παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος lacrimae
(αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική quae), υστερόχρονο.
Ø quae diu cohibitae sunt (cohibitae erant) (quae + οριστική παρακειµένου/υπερσυντελίκου, εξαρτάται
από παρατατικό,vincerent)
occiso Scriboniano: αφαιρετική απόλυτη γνήσια, χρονική µετοχή παρακειµένου, η σύνταξη παραµένει
παθητική, το υποκείµενο της µετοχής Scriboniano τρέπεται σε υποκείµενο του ρήµατος (σε
ονοµαστική), προτερόχρονο.
Ø cum Scribonianus occisus esset (cum + υποτακτική υπερσυντελίκου, εξαρτάται από παρατατικό
trahebatur και δηλώνεται το προτερόχρονο στο παρόν)
Ø postquam Scribonianus occisus est (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
21
Cum lacrimae suae – vincerent prorumperentque

Οι προτάσεις είναι δευτερεύουσες χρονικές. Το υποκείµενο του ρήµατος των δευτερευουσών προτάσεων
(Cum lacrimae suae – vincerent/ Cum lacrimae suae prorumperentque) lacrimae δεν έχει σχέση µε το
υποκείµενο ή το αντικείµενο του ρήµατος της κύριας (egrediebatur), οπότε η µετοχή θα είναι απόλυτη και
θα τεθεί σε πτώση αφαιρετική. Επίσης εφόσον τα ρήµατα των δευτερευουσών(vincerent prorumperent)
είναι σε χρόνο παρατατικό, οι µετοχές που θα προκύψουν θα είναι µετοχές ενεστώτα.
Ø lacrimis suis vincentibus prorumpentibusque
conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής (conduxit), ωστόσο, επειδή η
ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και
τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως
υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης naviculam, σε πτώση
αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος Arria αλλά επειδή συµπίπτει µε το
υποκείµενο της νέας κύριας πρότασης δεν το ξαναγράφουµε(ως ποιητικό αίτιο).
Ø Arria, conducta piscatoria navicula, ingentem navem secuta est.
Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et fillius. ð

Οι προτάσεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό(aegrotabat), οπότε τρέπονται σε απαρέµφατο
ενεστώτα(ή παρακειµένου aegrotisse) , τα υποκείµενα των οποίων(Caecina Paetus, fillius) τίθεται σε πτώση
αιτιατική. Σε πτώση αιτιατική τίθενται και ο οµοιόπτωτος προσδιορισµός, παράθεση (maritum).
ð Plinius dicit aegrotare Caecinam Paetum, maritum Arriae, aegrotare et fillium.
Fillius mortuus est.

Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο(mortuus est), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
παρακειµένου, το υποκείµενο του οποίου Fillius τίθεται σε πτώση αιτιατική.
ð Scriptor tradit filium mortuum esse.
Bene quievit, libenter cibum sumpsit.

Οι προτάσεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (quievit), οπότε τρέπονται σε απαρέµφατο
παρακειµένου, το υποκείµενο των οποίων puer τίθεται σε πτώση αιτιατική.
ðArria respondebat puerum bene quievisse, libenter cibum sumpsisse.
22
Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso
Scriboniano, Romam trahebatur.
Οι προτάσεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο υπερσυντέλικο (moverat,fuerat)και σε χρονο
παρατατικό(trahebatur), οπότε τρέπονται σε απαρέµφατο παρακειµένου και ενεστώτα αντίστοιχα, το
υποκείµενο των οποίων (Scribonianus, Paetus) τίθεται σε πτώση αιτιατική.
ð Plinius dixit Scribonianum arma in Illyrico contra Claudium movisse, fuisse Paetum in partibus
eius et, occiso Scriboniano, Romam trahi.
Arria milites orabat, ut simul imponeretur.

Η πρώτη πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (orabat) οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο
ενεστώτα(ή παρακειµένου oravisse) ,το υποκείµενο του οποίου (Arria) τίθεται σε πτώση αιτιατική. Στη
δεύτερη περίπτωση όπου το υποκείµενο της πλαγιασµένης πρότασης είναι το Arria (Arria narrat)για να µην
επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας από το ειδικό απαρέµφατο(orabatðorare/oravisse) βάζουµε την
αντωνυµία se. Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα επιρρηµατική συµπερασµατική (ut simul
imponeretur)οπότε παραµένει στον πλάγιο λόγο και το ρήµα της παραµένει αµετάβλητο (ιδιοµορφία στην
ακολουθία χρόνων, συγχρονισµός κύριας µε δευτερεύουσα πρόταση).
ð Plinius dixit Arriam milites orare, ut simul imponeretur.1
ðArria narrabat se milites orare, ut simul Imponeretur.2
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΥΘΥ
Ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat…

Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική παρατατικού ( « ageret » ) που υπήρχε στην
πλάγια ερωτηµατική πρόταση δικαιολογούνταν εξαιτίας της εξάρτησής της από την µετοχή « interroganti » ,
η οποία εξαρτιόταν από ρήµα ιστορικού χρόνου ( «respondebat » παρατατικός ) και δήλωνε το σύγχρονο
στο παρελθόν. Στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική.
ð Quid agit puer?
Arria milites orabat ut simul imponeretur.

Βουλητική πρόταση που σε κύρια πρόταση επιθυµίας τρέπεται σε προστακτική(περίπτωση 1). Στην
πρόταση αυτή έχουµε ενεργητική σύνταξη αφού δηλώνεται το υποκείµενο που θα ενεργήσει ή σε
προτρεπτική υποτακτική (περίπτωση 2) όπου διατηρείται η παθητική σύνταξη.
ðImponite, quaeso, me simul.1
ð Milites simul imponar.2
23
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ
Arria milites orabat, ut simul imponeretur: να αντικατασταθεί το ρήµα εξάρτησης από το orat
Κατά την µετατροπή του ρήµατος εξάρτησης αλλάζει και η ακολουθία των χρόνων µεταξύ δευτερεύουσας
και κύριας πρότασης. Συγκεκριµένα στις βουλητικές προτάσεις που παρουσιάζεται ιδιοµορφία της
ακολουθίας των χρόνων, συγχρονισµός της κύριας µε τη δευτερεύουσα, όταν µεταβάλλεται το ρήµα
εξάρτησης και γίνεται χρόνου ενεστώτα, την ίδια µετατροπή θα ακολουθήσει και το ρήµα της
δευτερεύουσας.
ð Arria milites orat, ut simul imponatur.
Huic ArriaΥ funusΑ ita paravit.

FunusΥ huic ab ArriaΠΟΙΗΤ. ΑΙΤ. Ita paratum est.
Conduxit piscatoriam naviculamΑ.

Piscatoria naviculaΥ ab ArriaΠΟΙΤ. ΑΙΤ. Conducta est.
in Illyrico (στάση)
Romam trahebatur (κίνηση προς τόπο)


ΠΡΟΤΑΣΗ
v Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae
24
Η αναφορική αντωνυµία qui στο γένος και αριθµό του προσδιοριζόµενου Caecina Paetus. H παράθεση
maritus θα τεθεί επίσης σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο. Το ρήµα sum θα τεθεί σε οριστική παρατατικού
,αφού αναφέρεται στο παρελθόν.
ð Aegrotabat Caecina Paetus, qui maritus Arriae erat
v ingentemque navem secuta est

Η αναφορική αντωνυµία quae στο γένος και αριθµό του προσδιοριζοµένου navem. Ο επιθετικός
προσδιορισµός ingentem θα τεθεί επίσης σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο. Το ρήµα sum θα τεθεί σε
οριστική παρατατικού ,αφού αναφέρεται στο παρελθόν
ðnavemque, quae ingens erat, secuta est
ΚΕΙΜΕΝΟ 24:
v quaerenti: επιθετική µετοχή, ενεστώτα συνηµµένη στο έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος ei, το ei θα
είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική qui), σύγχρονο
Ø qui quaerebat (qui + Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουµε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο dixisset)
v indignatus: αιτιολογική µετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος Ennius που
δηλώνει το προτερόχρονο.
Ø quod Ennius indignatus est/erat (quod+ οριστική παρακειµένου :αντικειµενική αιτιολογία)
Ø quod Ennius indignatus esset (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική αιτιολογία)
Ø cum Ennius indignatus esset (cum + υποτακτική υπερσυντελίκου :αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής
διεργασίας)
v et eum a ianua quaereret

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική οπότε µπορεί να τραπεί σε χρονική µετοχή. Εφόσον το υποκείµενο
της δευτερεύουσας (Ennius) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας (tu) ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ
ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική
απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της δευτερεύουσας (quaereret) είναι σε χρόνο παρατατικό, τρέπεται σε
µετοχή ενεστώτα.
ð Ennio eum (Nasicam) a ianua quaerente
25
v etsi domi erat.
δεν µετατρέπεται, γιατί δεν υπάρχει µετοχή ενεστώτα του sum
v quod Nasica... mentiebatur

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα αιτιολογική οπότε µπορεί να τραπεί σε αιτιολογική µετοχή. Εφόσον το
υποκείµενο της κύριας (Ennius) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της δευτερεύουσας (Nasica) ΚΑΙ ΔΕΝ
ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα
είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της δευτερεύουσας (mentiebatur) είναι σε χρόνο
παρατατικό, η µετοχή τρέπεται σε µετοχή ενεστώτα.
ð Nasica... mentiente
v cum te quaererem
Η προταση είναι δευτερεύουσα αιτιολογική οπότε µπορεί να τραπεί σε αιτιολογική µετοχή. Το εννοούµενο
υποκείµενό της (ego) συµπίπτει µε το υποκείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης (credidi) οπότε η
µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική.
ð quaerens te
v Accipe nunc quid postea Nasica fecerit.

Η πρώτη πρόταση είναι κύρια επιθυµίας µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα, προστακτικής (accipe) οπότε τρέπεται
σε δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, µε υποτακτική παρατατικού λόγω της εξάρτησης από ιστορικό χρόνο
(admonuit).Το β’ πρόσωπο του ρήµατος accipe τρέπεται σε γ’ πρόσωπο στον πλάγιο λόγο . To nunc στον
πλάγιο λόγο γίνεται tunc. Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (fecerit)
οπότε τρέπεται σε υποτακτική υπερσυντελίκου, λόγω της εξάρτησης από ιστορικό χρόνο (admonuit).
ðScriptor admonuit eum ut acciperet tunc quid postea Nasica fecisset.
v “Quid (dicis)?”
Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Το εννοούµενο ρήµα (dicis) θα τεθεί σε
υποτακτική στην περίπτωση 1 ενεστώτα αφού το ρήµα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου(interrogat) και
στην περίπτωση 2 σε παρατατικό αφού το ρήµα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου για να εκφραστεί και
στις δύο περιπτώσεις το σύγχρονο, σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων. Το εννοούµενο υποκειµένο (tu)
µεταβάλλεται σε ille/is,καθώς στον πλάγιο λόγο το β’ πρόσωπο µεταγράφεται σε γ’.
ð Ennius Nasicam interrogat quid ille dicat.1
ð Ennius Nasicam interrogavit quid ille diceret.2
26
v “Ego non cognosco vocem tuam?”
Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Το ρήµα (cognosco) θα τεθεί σε υποτακτική
στην περίπτωση 1 ενεστώτα αφού το ρήµα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου(interrogat) και στην
περίπτωση 2 σε παρατατικό αφού το ρήµα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου για να εκφραστεί και στις δύο
περιπτώσεις το σύγχρονο, σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων. Οι αντωνυµίες ego και tuam µεταβάλλονται
σε ipse και illius αντίστοιχα. Οι πλάγιες ερωτήσεις εισάγονται µε το num. Στον πλάγιο λόγο το α’ ρηµατικό
πρόσωπο µεταγράφεται σε γ’.
ðEnnius Nasicam interrogat num ipse non cognoscat vocem illius.1
ðEnnius Nasicam interrogavit num ipse non cognosceret vocem illius.2
v «Homo es impudens»
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (es), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Το ille προέρχεται από την µετατροπή του εννοούµενου υποκειµένου (tu) σε ille/is και τίθεται σε
πτώση αιτιατική ως υποκείµενο ειδικού απαρεµφάτου. Οµοίως, σε αιτιατική τίθενται και οι οµοιόπτωτοι
προσδιορισµοί homo, impudens.
ðNasica respondit eum/ illum esse hominem impudentem.
v «Ego, cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse»

Η πρώτη πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (quaererem) που παραµένει
αµετάβλητος για να δηλωθεί και πάλι το σύγχρονο στο παρελθόν. Τρέπεται όµως σε γ’ πρόσωπο και το
εννοούµενο υποκείµενό του (ego) στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε se.Το αντικείµενο του quaererem (te)
µεταβάλλεται σε illum. Η δεύτερη πρόταση είναι κύρια και το ρήµα της (credidi) που βρίσκεται σε χρόνο
παρακείµενο µετατρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Οι αντωνυµίες tuae και te της δεύτερης προτασης
µεταγράφονται σε illius και illum αντίστοιχα.
ðNasica respondit se, cum illum quaereret, ancillae illius credidisse illum domi non esse.
v «Tu mihi ipsi non credis?»

Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Το ρήµα (credis) θα τεθεί σε υποτακτική
ενεστώτα στην περίπτωση 1 αφού το ρήµα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου(interrogat) για να εκφραστεί
το σύγχρονο, σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων και θα τεθεί σε γ’ πρόσωπο. Στην περίπτωση 2 θα τεθεί
σε υποτακτική παρατατικού για να εκφραστεί και πάλι το σύγχρονο, στο παρελθόν. Η πλάγια ερώτηση
εισάγεται µε το num.Το tu γίνεται ille και το mihi sibi.
ðNasica interrogat Ennium num ille sibi ipsi non credat.1
ð Nasica interrogavit Ennium num ille sibi ipsi non crederet.2
27
v Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (sensit) και οι δύο κύριες προτάσεις το ρήµα των οποίων µεταβλήθηκε σε
απαρέµφατο παρακειµένου στον πλάγιο λόγο(dixisse/esse) µεταβάλλονται σε οριστική παρακειµένου. Τα
υποκείµενα των απαρεµφάτων illam και illum αντίστοιχα τρέπονται σε πτώση ονοµαστική σε illa και illum.
ð Illa domini iussu id dixit et ille intus est.
v Accipe nunc quid postea Nasica fecerit.

Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική παρακειµένου ( «fecerit» ) που υπήρχε στην
πλάγια ερωτηµατική πρόταση,στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική.
ðQuid postea Nasica fecit?
v Exclamavit Nasica se domi non esse.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (exclamavit) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε
απαρέµφατο ενεστώτα(non esse) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα. Το se
γίνεται ego.
ðEgo domi non sum.
v Visne scire quid Nasica responderit?

Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική παρακειµένου ( «responderit» ) που υπήρχε στην
πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική.
ðQuid Nasica respondit?
EgoΥ non cognosco vocemΑ tuam?

VoxΥ tua non cognoscitur a meΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.?
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ
Acippe nunc quid postea Nasic fecerit.

ð ne acceperis (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ð noli accipere (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
28
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Paucis post diebus ð post paucos dies (αντικατάσταση του προσδιορισµού post+αιτιατική µε τον
προσδιορισµό post+αφαιρετική)
domi (στάση)
ð domi (όνοµα πόλης ή µικρού νησιού πρωτόκλιτο ή δευτερόκλιτο ενικού αριθµού και domus)
ð Athenis (όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο ή πληθυντικού αριθµού)
ð in Italia(in + αφαιρετική)
ΚΕΙΜΕΝΟ 25:
v ostendens: Χρονική µετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο, συνηµµένη στο υποκείµενο(Cato).
Ø dum ostendit (dum + Οριστική Ενεστώτα)
Ø cum ostenderet (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο inquit)
Ø cum ostendebat (cum καθαρά χρονικός)
v Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus inquit.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρακείµενο(attulit, inquit)οπότε τρέπονται σε
ειδικά απαρέµφατα, παρακειµένου. Το υποκείµενο και των δύο (Cato) τίθεται σε πτώση αιτιατική.
Επίσης σε αιτιατική τρέπεται και η συνηµµένη στο υποκείµενο µετοχή ostendens.
ðScriptor narrat / narravit Catonem attulisse quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine
ostendentemque patribus inquisse.
v “Interrogo vos” inquit “quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore”.
Η πρώτη πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική ενεστώτα (interrogo) και θα τραπεί σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Επειδή θα έχουµε ταυτοπροσωπία, το υποκείµενο του απαρεµφάτου δεν
επαναλαµβάνεται αλλά αντικαθίσταται από την αντωνυµία se.Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα
πλάγια ερωτηµατική οπότε θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση. Το ρήµα της σε εξάρτηση από το inquit(ιστορικός
29
χρόνος) και για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων θα τραπεί σε υποτακτική ενεστώτα στην περίπτωση
1λόγω της εξάρτησης από αρκτικό χρόνο(dicit)και σε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό
χρόνο(inquit) ώστε να εκφράζει και πάλι το σύγχρονο. Οι αντωνυµίες vos (στην πρώτη πρόταση)και hanc
(στη δεύτερη πρόταση) µεταβάλλονται σε illos, eam αντίστοιχα.
ðCato dicit se interrogare illos quando illam / eam ficum decerptam esse putent ex arbore.1
ð Cato inquit se interrogare illos (eos) quando eam (illam) ficum decerptam esse putarent ex
arbore”.2
v “Atqui ante tertium diem” inquit “scitote decerptam esse Carthagine”.

Η πρόταση είναι κύρια επιθυµίας µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα, προστακτικής (scitote) οπότε τρέπεται σε
τελικό απαρέµφατο ενεστώτα, το εννοούµενο υποκείµενο του ρήµατος (vos) µεταβάλλεται σε illos.
ð Cato dixit illos scire eam ficum decerptam esse Carthagine ante terium diem.
v Tam prope a muris habemus hostem!

Η πρόταση είναι κύρια επιθυµίας µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα, οριστικής (habemus) οπότε τρέπεται σε
τελικό απαρέµφατο.
ðCenseo tam prope a muris nos habere hostem.
v Itaque cavete periculum, tutamini patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia
vobis est, deponite.
Οι προτάσεις µε ρήµατα τα cavete, tutamini, nolite, deponite είναι κύριες προτάσεις επιθυµίας µε ρήµατα σε
προστακτική ενεστώτα. Θα τραπούν σε βουλητικές προτάσεις όπου στην περίπτωση 1 που έχουµε εξάρτηση
από ρήµα αρκτικού χρόνου (moneo) θα γίνουν σε υποτακτική ενεστώτα ενώ στην περίπτωση 2 µε εξάρτηση
από ιστορικό χρόνο (monuit) σε υποτακτική παρατατικού για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων και να
εκφράζουν και πάλι το σύγχρονο. Η δήλωση της απαγόρευσης (nolite confidere) κατά τη µετατροπή της
αλλάζει και εκφράζεται µε το ne + υποτακτική. Η πρόταση quae…est είναι δευτερεύουσα αναφορική
πρόταση κρίσης, οπότε στον πλάγιο λόγο τρέπεται σε υποτακτική µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (moneo)
σε υποτακτική ενεστώτα, ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (monuit) σε υποτακτική παρατατικού. Στην
περίπτωση 3 τα ρήµατα των κύριων προτάσεων επιθυµίας (cavete, tutamini ,nolite confidere,
deponite)τρέπονται σε τελικά απαρέµφατα ενώ το ρήµα της δευτερεύουσας (est) σε υποτακτική. Η
αντωνυµία vobis σε όλες τις περιπτώσεις στον πλάγιο λόγο γίνεται illis.
ð Moneo vos ut caveatis periculum, ut tutemini patriam, ne opibus urbis confidatis, ut fiduciam,
quae nimia illis sit, deponatis.1
ð Cato patres monuit ut caverent periculum, ut tutarentur patriam, ne opibus urbis confiderent, ut
fiduciam, quae nimia illis esset, deponerent.2
ðCato admonuit illos cavere periculum et tutari patriam, opibus urbis non confidere , fiduciam,
quae nimia illis esset, deponere.3
30
v Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.
Η πρώτη πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική (sumptum est) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο. Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική, κρίσης οπότε το ρήµα της
(deleta est) θα τραπεί σε υποτακτική. Στην περίπτωση 1 µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (scribit) το ρήµα
της θα παραµείνει σε χρόνο παρακείµενο αλλά σε υποτακτική, στην περίπτωση 2 µε εξάρτηση από ιστορικό
χρόνο (scripsit) το ρήµα θα τραπεί σε υποτακτική υπερσυντελίκου.
ðPlinius scribit statim sumptum esse Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta sit.1
ð Plinius scripsit statim sumptum esse Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta esset.2
v Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (interrogo) και η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική
ενεστώτα (putetis) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε
οριστική και ο χρόνος διατηρείται .
ðQuando hanc ficum decerptam esse putatis ex arbore?
v Cum “omnes recentem esse” dixissent...

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (dixissent) και το ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (est) γίνεται ρήµα σε
οριστική ενεστώτα, µε υποκείµενο σε ονοµαστική (haec).
ðHaec recens est.
v Atqui ante tertium diem scitote decerptam esse Carthagine.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (scitote) και το ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου (decerptam esse) γίνεται
ρήµα σε οριστική παρακειµένου (decerpta est), ενώ το εννοούµενο υποκείµενο του απαρεµφάτου (ficum)
γίνεται υποκείµενο του ρήµατος σε ονοµαστική (Ficus).
ðFicus ante tertium diem Carthagine decerpta est.
v Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (mementote) και το ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου (fuisse) γίνεται ρήµα
σε οριστική παρακειµένου,το υποκείµενου του οποίου(rem publicam)τρέπεται σε υποκείµενο του ρήµατος
σε ονοµαστική.
ð Res publica in extremo discrimine quondam fuit.
31
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΛΛΑ
ΕΙΔΗ
v neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis
Εξαρτηµένος υποθετικός λόγος από το credideritis(υποτακτική παρακειµένου) µε υπόθεση nisi
consulueritis(υποτακτική παρακειµένου) και απόδοση το ειδικό απαρέµφατο µέλλοντα (consulturum
esse),το οποίο θα τραπεί σε οριστική µέλλοντα (consulet). Η υποτακτική παρακειµένου της υπόθεσης
(consulueritis) αντιστοιχεί στον ευθύ λόγο σε οριστική συντελεσµένου µέλλοντα.
ΥΠΟΘΕΣΗ: nisi consulueritis(οριστική συντελεσµένου µέλλοντα)
ΑΠΟΔΟΣΗ: Nemo consulet (οριστική µέλλοντα)
Υποθετικός λόγος ά είδους µε υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης,ανοιχτή υπόθεση στο µέλλον.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ :
Ανοιχτή υπόθεση :
στο παρόν : Nemo patriae consulit, nisi vos ipsi patriae consulitis
(si (nisi) + Οριστ. Ενεστώτα – Οριστ. Ενεστώτα)
στο παρελθόν : Nemo patriae consulebat, nisi vos ipsi patriae consulebatis
(si (nisi) + Οριστ. Παρατατικού – Οριστ. Παρατατικού)
στο µέλλον : Nemo patriae consulet, nisi vos ipsi patriae consuletis
(si (nisi) + Οριστ. Μέλλοντα – Οριστ. Μέλλοντα)
Υπόθεση αντίθετη του πραγµατικού :

στο παρόν : Nemo patriae consuleret, nisi vos ipsi patriae consuleretis
(si (nisi) + Υποτ. Παρατατικού – Υποτ. Παρατατικού)
στο παρελθόν : Nemo patriae consuluisset, nisi vos ipsi patriae consuluissetis
(si (nisi) + Υποτ. Υπερσυντελίκου – Υποτ. Υπερσυντελίκου)
Υπόθεση δυνατή ή πιθανή :

Nemo patriae consulat, nisi vos ipsi patriae consulatis
(si (nisi) + Υποτακτική Ενεστώτα –Υποτακτική Ενεστώτα)
ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ
v Opibus urbis nolite confidere.
Από τη µορφή: nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα τρέπεται στη µορφή: ne + Υποτακτική Παρακειµένου
ðNe confisi sitis opibus urbis.
32
v Neminem credideritis patriae consulturum esse.
Από τη µορφή: ne(nemo/numquam) + Υποτακτική Παρακειµένου τρέπεται στη µορφή: nolite +
Απαρέµφατο Ενεστώτα
ðNolite credere aliquem patriae consulturum esse.
v cavete periculum
ðne caveritis...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου) / nolite cavere...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα)
v tutamini patriam
ð ne tutati sitis...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου) / nolite tutari...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα)
v Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.

ðne deposueritis...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου) / nolite deponere...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα)
v Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!

ð ne memineritis ...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου)/ nolite meminisse...( nolite + Απαρέµφατο
Ενεστώτα)
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΡΟΠΗ (ΑΡΣΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ)
v nolite confidereð confidite(προστακτική) / confidatis(προτρεπτική υποτακτική)

Neminem credideritis patriae consulturum esse ðaliquem credite...(προστακτική) / aliquem credatis
(προτρεπτική υποτακτική)
CatoΥ attulit quodam die in curiam ficumΑ praecocem ex Carthagine ostendensque patribus inquit.
FicusΥ praecox a CatoneΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. allata est.
Interrogo vosΑ quando hanc ficumΥαπ decerptam esse putetis ex arbore.

VosΥ/Υαπ. a meΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. interogantur ..... (illos) hanc ficumΑαπ decerpsisse.
NeminemΥαπ(vosΥ) credideretis patriae consulturum esse, nisi vosΥ ipsi patriae consulueritis.
NemoΥ a vobisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. creditus sit.... patriamΥαπ a nulloΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.απ. consultum iri.... patriaΥαπ. a
vobisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.απ. ipsis consulta sit.
33
in curiam (κίνηση προς τόπο)

ð domum(απρόθετη αιτιατική)
ð Carthaginem (απρόθετη αιτιατική/όνοµα πόλης ή µικρού νησιού)
ðin/ad Asiam( in ή ad +αιτιατική)
scitote decerptam esse Carthagine (στάση σε τόπο)

ðCorinthi (απρόθετη γενική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού πρωτόκλιτο ή δευτερόκλιτο ενικού αριθµού)
ð Athenis (απρόθετη αφαιρετική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο ή πληθυντικού αριθµού)
ðin Asia (in + αφαιρετική)

ΠΡΟΤΑΣΗ
Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem.

Η αναφορική αντωνυµία qui στο γένος και αριθµό του προσδιοριζοµένου ficum. Ο επιθετικός
προσδιορισµός praecocem θα τεθεί επίσης σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο. Το ρήµα sum θα τεθεί σε
οριστική παρατατικού ,αφού αναφέρεται στο παρελθόν.
ð Cato attulit quodam die in curiam ficum, quae praecox erat.
ΚΕΙΜΕΝΟ 27:
v desideranti: αιτιολογική µετοχή ενεστώτα, συνηµµένη στο έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος legit
(ιστορικός χρόνος), ei (ei), σύγχρονο.
Ø quod desiderabat (quod+οριστική παρατατικού, αντικειµενική αιτιολογία)
Ø quod desideraret (quod+ υποτακτική παρατατικού, υποκειµενική αιτιολογία)
Ø cum desideraret (cum+ υποτακτική παρατατικού, αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
Η µετοχή µπορεί να θεωρηθεί και επιθετική αιτιολογική, οπότε η ανάλυση σε δευτερεύουσα πρόταση είναι:
Ø qui desiderabat (qui- στο γένος και τον αριθµό του προσδιοριζόµενου ei-+ οριστική παρατατικού)
34
v Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset….
Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική πρόταση και το ρήµα
της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (scripsisset), οπότε θα τραπεί σε
µετοχή παρακειµένου. Ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται
σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την
ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος
της δευτερεύουσας,quae σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος ei
(ab eo) .
ðscripta (ab eo)
v quae dura et acerba nascuntur

Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική πρόταση και το ρήµα
της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα µέσης φωνής (nascuntur), οπότε θα τραπεί σε µετοχή ενεστώτα.
Η µετοχή µας είναι θα είναι συνηµµένη στο υποκείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το (fiunt)οπότε θα
τραπεί σε ονοµαστική.
ðdura et acerba nascentia
v “Ita est (id)” inquit Accius “ut dicis; neque id me sane paenitet;
Οι δύο υπογραµµισµένες πρότασεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (est/paenitet), οπότε τρέπονται
σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ετεροπροσωπία, υποκείµενο των απαρεµφάτων το id). Η αντωνυµία me
στη δεύτερη κύρια πρόταση µεταβάλλεται σε ipsum. Η δευτερεύουσα παραβολική πρόταση που εκφέρεται
µε οριστική ενεστώτα στον ευθύ λόγο (dicis) στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική και
συγκεκριµένα υποτακτική παρατατικού για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων λόγω της εξάρτησης
από ιστορικό χρόνο (inquit).
ð Accius inquit ita id esse ut is diceret, neque id ipsum sane paenitere.
v meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.

Η πρώτη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (spero), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα, το υποκείµενο του οποίου (ego δηλαδή Accius)για να µην επαναληφθεί λόγω
ταυτοπροσωπίας από το ειδικό απαρέµφατο(speroðsperare) βάζουµε την αντωνυµία se. Η δεύτερη πρόταση
είναι δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική που αναφέρεται στο µέλλον. Στον πλάγιο λόγο η οριστική
µέλλοντα που είναι το ρήµα της αναφορικής πρότασης (scribam) θα παραµείνει οριστική µέλλοντα καθώς η
αναφορική πρόταση λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγο, ενώ το α’ πρόσωπο του ρήµατος
µεταβάλλεται στο γ’.
35
ðTum Accius respondet se meliora fore sperare, quae deinceps scribat.
v quae dura et acerba nascuntur post fiunt mitia et iucunda;

Η πρώτη πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα
(nascuntur) και αναφέρεται στο παρόν. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική, ενεστώτα στην
περίπτωση 1 µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (dicit) και στην περίπτωση 2 παρατατικού (nascerentur) µε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (inquit) για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων. Η δεύτερη πρόταση είναι
κύρια οπότε θα µεταβληθεί το ρήµα της από οριστική ενεστώτα (fiunt) σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα.
ðAccius dicit quae nascantur dura et acerba post fieri mitia ei iucunda.1
ðAccius inquit quae dura et acerba nascerentur post fieri mitia et iucunda.2
v quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria.
Η πρώτη πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική εκφέρεται µε οριστική
ενεστώτα(gignuntur) και αναφέρεται στο παρόν. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα
(gignantur) µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (putat)-περίπτωση1- για να αναφέρεται και πάλι στο παρόν ενώ
µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(dixit)-περίπτωση 2- σε υποτακτική παρατατικού. Η δεύτερη πρόταση είναι
κύρια οπότε θα µεταβληθεί το ρήµα της από οριστική ενεστώτα (fiunt) σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα.
ðAccius putat, quae gignantur statim vieta et mollia, non matura mox fieri sed putria.1
ðAccius dixit quae gignerentur statim vieta et mollia, non fieri mox matura sed putria.2
v Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi
duriora et acerbiora.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (dixit) και οι δύο κύριες προτάσεις το ρήµα των οποίων µεταβλήθηκε σε
απαρέµφατο ενεστώτα στον πλάγιο λόγο (esse/videri) µεταβάλλονται σε οριστική ενεστώτα. To
απαρέµφατο videri του πλαγίου λόγου είναι απρόσωπο και γι’ αυτό διατηρείται η απρόσωπη σύνταξη(το
ρήµα στο γ’ενικό πρόσωπο) και στον ευθύ λόγο. Η δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική προταση (quae
scripsisset) που στον πλάγιο λόγο εκφέρεται µε υποτακτική υπερσυντελίκου (scripsisset) στον ευθύ λόγο
µεταβάλλεται σε οριστική παρακειµένου (ή υπερσυντελίκου). Η αντωνυµία sibi της δεύτερης κύριας
πρότασης στον ευθύ λόγο µεταβάλλεται σε mihi.
ðSonora quidem sunt et grandia quae scripsisti (scripseras), sed videtur tamen ea mihi duriora et
acerbiora.
v Idem esse aiunt in ingeniis.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (aiunt) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα στον πλάγιο λόγο (esse) µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα.
36
ðIdem est in ingeniis.
AcciusΥ tragoediamΑαµ. suam eiΑεµ. desideranti legit.

TragoediaΥ sua eiΑεµ. desideranti lecta est ab AccioΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
QuaeΑ deiceps scribam (egoΥ).

QuaeΥ deinceps scribentur a meΠΟΗΤ.ΑΙΤ..
ex urbe Roma (κίνηση από)

ð domo (απρόθετη αφαιρετική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού αριθµού και domus)
ð Carthagine
ð Roma
ð ex Asia (ex, de, ab + αφαιρετική)
(κίνηση προς τόπο)

ð in/ad urbem Romam (in ή ad +αιτιατική)
ðin/ad Asiam
ð domum (απρόθετη αιτιατική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού αριθµού και domus)
ð Carthaginem
ð Romam
Tarentum (κίνηση προς)

ð Athenas
ð in/ad Italiam (in ή ad +αιτιατική)
ð in/ad urbem
(κίνηση από τόπο)

ð Athenis(απρόθετη αφαιρετική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού αριθµού και domus)
ð Roma
ð ex Italia(ex, de, ab + αφαιρετική)
37
ΚΕΙΜΕΝΟ 28:
v notus: επιθετική µετοχή, παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος(fugit) Licinus, το
Licinus θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική qui),
προτερόχρονο.
Ø qui tibi notus est/erat (qui + οριστική παρακειµένου ή υπερσυντελίκου, µε εξάρτηση από ιστορικό
χρόνο-fugit,προτερόχρονο)
v rediens: χρονική µετοχή, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (deduc) tu, σύγχρονο.
Ø dum redis (dum+ οριστική ενεστώτα- συνεχιζόµενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συµβαίνει µία άλλη
πράξη)
Ø cum redis (cum καθαρά χρονικός)
Η µετοχή δεν µπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση εισαγόµενη µε τον ιστορικό cum, γιατί αυτός
χρησιµοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος.
v Plato hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.

Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής (comprehendit), ωστόσο,
επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης
φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι,
ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος hominem, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται
ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος Plato αλλά επειδή συµπίπτει µε το υποκείµενο της νέας
κύριας πρότασης δεν το ξαναγράφουµε(ως ποιητικό αίτιο).
Ø Plato, comprehenso homine, in custodiam Ephesi tradidit.
v Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem
comprehendit.
Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική οπότε µπορεί να τραπεί σε χρονική µετοχή. Το αντικείµενο του
ρήµατος cognovisset συµπίπτει µε το αντικείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης hominem/eum οπότε η
µετοχή θα τεθεί στην πτώση του αντικειµένου, δηλαδή σε αιτιατική. Το ρήµα cognovisset βρίσκεται σε
χρόνο υπερσυντέλικο οπότε η µετοχή που θα προκύψει θα είναι µετοχή παρακειµένου.
Ø Postea Plato quidam Sardianus, eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognitum, hominem
comprehendit (συνηµµένη στο hominem)
38
v Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρακειµένου (fugit) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος (Licinus) θα τραπεί σε πτώση αιτιατική ως
υποκείµενο απαρεµφάτου (όπως και οι προσδιορισµοί που το συνοδεύουν: η παράθεση servus και η
συνηµµένη επιθετική µετοχή notus).Οι αντωνυµίες nostri και tibi τρέπονται σε sui και illi αντίστοιχα.
ðCicero scribit/ scripsit Aesopi sui Licinum servum illi notum Roma Athenas fugisse.
v Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde (is) in Asiam abiit.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσης. Τα ρήµατά τους είναι σε οριστική παρακειµένου (fugit/abiit) και θα
τραπούν σε ειδικά απαρέµφατα παρακειµένου. Το υποκείµενο των ρηµάτων is (Licinus) θα τραπεί σε πτώση
αιτιατική (eum) ως υποκείµενο των ειδικών απαρεµφάτων.
ð Scriptor dicit / dixit eum Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuisse, inde
in Asiam abisse.
v Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem
comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.
Έχουµε δύο προτάσεις κύριες κρίσεως µε ρήµατα τα comprehendit και tradidit . Τα ρήµατά τους είναι σε
οριστική παρακειµένου και θα τραπούν σε ειδικά απαρέµφατα παρακειµένου. Το υποκείµενο των ρηµάτων
Plato θα τραπεί σε πτώση αιτιατική (Platonem) ως υποκείµενο των ειδικών απαρεµφάτων(καθώς και οι
προσδιορισµοί που το συνοδεύουν: η παράθεση Sardianus και ο επιθετικός προσδιορισµός quidam). Το
ρήµα της δευτερεύουσας χρονικής (cum …cognovisset) µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο στον πλάγιο
λόγο(dixit) θα παραµείνει αµετάβλητο για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων (προτερόχρονο στο
παρελθόν).
ð Scriptor dixit postea Platonem quendam Sardianum, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris
cognovisset, hominem comprehendisse et in custodiam Ephesi tradidisse.
v Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum
deduc.
Οι προτάσεις µε ρήµατα τα investiga,mitte, deduc είναι τρεις κύριες προτάσεις επιθυµίας. Θα τραπούν στον
πλάγιο λόγο είτε σε βουλητικές προτάσεις είτε σε τελικά απαρέµφατα. Στην περίπτωση 1 µε εξάρτηση από
αρκτικό χρόνο(orat) θα µεταβληθούν σε υποτακτική ενεστώτα για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων
ενώ στην περίπτωση 2 σε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (oravit). Τέλος, στην
περίπτωση 3 µεταβάλλονται σε τελικά απαρέµφατα ενεστώτα (αφού σε ενεστώτα βρίσκονται και στον ευθύ
39
λόγο). Σε όλες τις περιπτώσεις το υποκείµενο των ρηµάτων tu µεταγράφεται σε illum όπως και ο
εµπρόθετος tecum σε cum illo.
ðCicero orat illum ut hominem investiget, summaque diligentia vel Romam mittat vel Epheso rediens
deducat cum illo.1
ðCicero oravit illum ut hominem investigaret summaque diligentia vel Romam mitteret vel Epheso
rediens cum illo deduceret.2
ðCicero orat/oravit illum hominem investigare, summaque diligentia vel Romam mittere vel
Epheso redeuntem deducere cum illo.3
v Noli spectare quanti homo sit.

Η πρώτη πρόταση είναι κύρια πρόταση επιθυµίας µε έκφραση απαγόρευσης. Μεταβάλλεται είτε σε
βουλητική πρόταση (εισαγόµενη µε το ne για να δηλωθεί η άρνηση) είτε σε τελικό απαρέµφατο. Στην
περίπτωση 1 η βουλητική πρόταση εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο
(orat) ενώ στην περίπτωση 2 µε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (adhortatus est)
για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων. Το β’ πρόσωπο του ρήµατος στον πλάγιο λόγο µεταγράφεται
σε γ΄. Η δεύτερη πρόταση (quanti …sit) είναι µία δευτερεύουσα πλάγια ερώτηση, το ρήµα της οποίας θα
µεταβληθεί σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(στις περιπτώσεις 2,4από τα adhortatus est και oravit) σε
υποτακτική παρατατικού για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων και να δηλώνει και πάλι το σύγχρονο.
Τέλος κατά την µετατροπή σε τελικό απαρέµφατο της κύριας πρότασης η απαγόρευση δηλώνεται µε το
non+απαρέµφατο ενεστώτα (αφού σε χρόνο ενεστώτα είναι και το ρήµα της κύριας).
ð Cicero orat illum ne spectet, quanti homo sit.1
ðCicero adhortatus est Quintum ne spectaret quanti homo esset.2
ðCicero orat illum non spectare, quanti homo sit.3
ð Cicero oravit illum non spectare, quanti homo esset.4
v Parvi enim preti est, qui tam nihili est.

Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (est), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα.
Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική υποθετική, ουσιαστική. Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση
από αρκτικό χρόνο (putat) µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα-περίπτωση1- ενώ µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο (dixit) µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού-περίπτωση2- για να διατηρηθεί η
ακολουθία των χρόνων.
ðCicero putat parvi preti esse, qui tam nihili sit.1
ðCicero dixit parvi enim preti esse illum, qui tam nihili esset.2
40
v Cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset...

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (cognovisset) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε
απαρέµφατο ενεστώτα (esse) στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα. Το υποκείµενο του
eum στον ευθύ λόγο τρέπεται σε ονοµαστική is.
ðIs fugitivus est
v Noli spectare quanti homo sit.

Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική ενεστώτα (sit) που υπήρχε στην πλάγια
ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική.
ð Quandi homo est?
Postea PlatoΥ quidam Sardianus ... hominemΑ comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.
Postea homoΥ a PlatoneΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. quodam Sardiano comprehensus est et in custodiam Ephesi traditus est.
Noli spectare quanti homo sit.

ðNe spectaveris quanti homo sit. (ne + υποτακτική παρακειµένου)
Tu, hominem investiga
ðnoli investigare (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ðne investigaveris (ne + υποτακτική παρακειµένου)
Romam mitte
ð noli mittere (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ð ne miseris (ne + υποτακτική παρακειµένου)
Epheso rediens tecum deduc

ðnoli deducere (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ðne deduxeris (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΡΟΠΗ (ΑΡΣΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ)
Noli spectare quanti homo sit.
41
ðπροτροπή specta (προστακτική) / spectes (προτρεπτική υποτακτική)
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ Β΄ ΟΡΟΥ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ
Ut nihil ei gratius posit quam recuperatio fugitivi. (quam + οµοιόπτωτα µε τον α΄ όρο)
Ut nihil ei gratius possit recuperatione fugitivi. (απλή αφαιρετική)
Roma Athenas fugit (κίνηση από τόπο)

ð domo (απρόθετη αφαιρετική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού και domus)
ð Athenis
ðex Asia (ex,de,ab+ αφαιρετική)
Roma Athenas fugit (κίνηση προς τόπο)

ð domum (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική)
ð Athenas
ð in/ad Asiam (in ή ad +αιτιατική)
Is Athenis ...fiiit (στάση σε τόπο)

ð domi (απρόθετη γενική)
ð in Asia(in+αφαιρετική)
ð Athenis(απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο)
in custodiam Ephesi tradidit (στάση σε τόπο)

ð in Italia (in+αφαιρετική)
ðCarthagine (απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο)
Romam mitte (κίνηση προς τόπο)

ð domum (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική)
ðAthenas
ðin/ad Italiam (in ή ad +αιτιατική)
Epheso rediens (κίνηση από τόπο)

ð domo (απρόθετη αφαιρετική, όνοµα πόλης ή µικρού νησιού και domus)
42
ð Carthagine
ðex Italia (ex,de,ab+ αφαιρετική)
ΚΕΙΜΕΝΟ 29:
v tenens: επιθετική µετοχή συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος homo(αναφορική αντωνυµία σε
ονοµαστική qui), σύγχρονο.
Ø qui tenebat (qui + οριστική παρατατικού, εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (παρακείµενο) occurrit)
v audita salutatione: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το
προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: dixit (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του ρήµατος της
πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής – Caesar (υποκείµενο ή a
Caesare το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής πρότασης.
Ø postquam Caesar audivit saluationem (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
Ø cum Caesar audivisset saluationem (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το
v Cum Octavianus... rediret

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική. Το υποκείµενο του ρήµατος της δευτερεύουσας πρότασης (Cum...
rediret) Octavianus δεν έχει σχέση µε το υποκείµενο ή το αντικείµενο του ρήµατος της κύριας (occurrit),
οπότε η µετοχή θα είναι απόλυτη και θα τεθεί σε πτώση αφαιρετική. Επίσης εφόσον το ρήµα της
δευτερεύουσας (rediret) είναι σε χρόνο παρατατικό, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι µετοχή ενεστώτα.
Ø Octaviano redeunte
Ø Octaviano redeunti1
1(Η νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή ,έχει άµεση σχέση µε το αντικείµενο της κύριας µε ρήµα το occurit (ei,
επαναληπτική αντωνυµία για να µην αναφερθεί ξανά το Octavianus) και µπορεί να αποδοθεί και ως συνηµµένη. Στην περίπτωση
αυτή, στην κύρια πρόταση δεν βάζουµε ξανά την αντωνυµία καθώς αντικαθίσταται από το Octaviano)
v quotiescumque avis non respondebat

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική. Το υποκείµενο του ρήµατος της δευτερεύουσας πρότασης
(quotiescumque…non respondebat ) avis δεν έχει σχέση µε το υποκείµενο ή το αντικείµενο του ρήµατος της
43
κύριας (solebat), οπότε η µετοχή θα είναι απόλυτη και θα τεθεί σε πτώση αφαιρετική. Επίσης εφόσον το
ρήµα της δευτερεύουσας (respondebat) είναι σε χρόνο παρατατικό, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι
Ø Ave/i non respondente
v Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum
tenens;
Η πρώτη πρόταση (cum…redirect) είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό,
υποτακτική (rediret) που σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (occurit) εκφράζει το σύγχρονο στο
παρελθόν. Κατά τη µεταγραφή της στον πλάγιο λόγο, η εκφορά της θα παραµείνει αµετάβλητη καθώς
σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit)δηλώνει και πάλι το σύγχρονο στο παρελθόν και δε
µεταβάλλεται η ακολουθία των χρόνων. Η δεύτερη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο
παρακείµενο (occurit) οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο, παρακειµένου. Το υποκείµενο του
ρήµατος(homo) τίθεται σε πτώση αιτιατική. Επίσης σε αιτιατική τρέπεται και η επιθετική αντωνυµία
quidam που λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισµός του υποκειµένου καθώς και η συνηµµένη στο
υποκείµενο µετοχή tenens .
ð Scriptor dixit cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, hominem quendam ei
occurrisse corvum tenentem;
v itaque viginti milibus sestertium eum emit.
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (emit) οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο, παρακειµένου. Το εννοούµενο υποκείµενο του ρήµατος(ille/Caesar) τίθεται σε πτώση
αιτιατική.
ð Scriptor dicit / dixit illum (Caesarem) viginti milibus sestertium eum emisse.
v quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat.

Η πρώτη πρόταση (quotiescumque avis non respondebat) είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε
χρόνο παρατατικό, οριστική (respondebat) που σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (solebat) εκφράζει το
σύγχρονο στο παρελθόν. Κατά τη µεταγραφή της στον πλάγιο λόγο, θα τεθεί στον ίδιο χρόνο ώστε σε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) να µην αλλάξει η ακολουθία των χρόνων και να εκφράζει και πάλι
το σύγχρονο στο παρελθόν αλλά σε έγκλιση υποτακτική (responderet). Η δεύτερη πρόταση είναι κύρια
κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (solebat) οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο, ενεστώτα(ή
44
παρακειµένου solitum esse). Το εννοούµενο υποκείµενο του ρήµατος (sutor) τίθεται σε πτώση αιτιατική.
ð Scriptor dixit quotienscumque avis non responderet, sutorem dicere solere.
v Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρακείµενο(didicit, attulit)οπότε τρέπονται σε
ειδικά απαρέµφατα, παρακειµένου. Τα υποκείµενα και των δύο (corvus, sutor) τίθενται σε πτώση
αιτιατική. Επίσης σε αιτιατική τρέπεται και το επιρρηµατικό κατηγορούµενο στο υποκείµενο cupidus.
ð Scriptor dicit / dixit tandem corvum salutationem didicisse et sutorem, cupidum pecuniae, eum
Caesari attulisse.
v Oleum et operam perdidi.

Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο(perdidi), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
παρακειµένου, το υποκείµενο του οποίου ego για να µην επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας από το ειδικό
απαρέµφατο(perdidiðperdidisse) βάζουµε την αντωνυµία se.
ðSutor dicere solebat se oleum et operam perdidisse.
v Domi satis salutationum talium audio.

Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (audio), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα, το υποκείµενο του οποίου ego για να µην επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας από το ειδικό
απαρέµφατο(audioðaudire) βάζουµε την αντωνυµία se.
ðCaesar dixit se domi satis salutationum talium audire.
v Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρακείµενο(risit,emit)οπότε τρέπονται σε
ειδικά απαρέµφατα, παρακειµένου. Το υποκείµενο και των δύο (Augustus) τίθεται σε πτώση αιτιατική.
ð Scriptor dixit ad illa verba Augustum risisse emisseque avem tanti, quanti nullam adhuc emisset.
v eum instituerat haec dicere.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (instituerat) και η κύρια πρόταση επιθυµίας, το ρήµα της οποίας
µεταβλήθηκε σε τελικό απαρέµφατο ενεστώτα (dicere) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε
προστακτική ενεστώτα.
ðHaec dic!
45
Caesaris multum interfuit corvum emere;
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (interfuit) και η κύρια πρόταση επιθυµίας, το ρήµα της οποίας
µεταβλήθηκε σε τελικό απαρέµφατο ενεστώτα (emere) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε
προτρεπτική υποτακτική ενεστώτα.
ð Corvum emam!
Ø Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem.

Βουλητική πρόταση που σε κύρια πρόταση επιθυµίας τρέπεται σε προτρεπτική Υποτακτική Ενεστώτα.
(Στις κύριες προτάσεις επιθυµίας η Προστακτική χρησιµοποιείται για το β’ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο
και η Προτρεπτική Υποτακτική για τα υπόλοιπα πρόσωπα.)
ðCorvum doceam parem salutationem!
Id exemplumΥ sutoremΑ(αµ) quendam incitavit...

ðSutorΥ quidam eo exemploΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. incitatus est...
Το ποιητικό αίτιο eo exemplo τίθεται σε απλή αφαιρετική ως άψυχο.
ut corvumΑ(αµ) doceret parem salutationemΑ(εµ)

ðut par salutatioΥ disceretur a corvoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.
Ως παθητικό του p. doceo χρησιµοποιείται το p. disco, didici, discere 3: µαθαίνω
Diu operamΑ frustra impendebat.

ðDiu operaΥ frustra impendebatur a sutore (εννοούµενο ποιητικό αίτιο).
OleumΑ et operamΑ perdidi

ðOleumΥ et operaΥ perdita sunt a me(εννοούµενο ποιητικό αίτιο)
... emitque avemΑ tanti

ðempta est avisΥ (ab Augusto(εννοούµενο ποιητικό αίτιο)) tanti
46
Tandem corvusΥ salutationemΑ didicit.

Tandem sutorΥ docuit corvumΑ(αµ) salutationem(Αεµ)
Ως παθητικό του p. doceo χρησιµοποιείται το p. disco, didici, discere 3: µαθαίνω.
Romam rediret (κίνηση προς τόπο)

ðRomam(όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική)
ð Carthaginem
ð in/ad patriam (in ή ad +αιτιατική)
domi (στάση σε τόπο)

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
post victoriam Actiacam (Post (πρόθεση) + αιτιατική) Δηλώνεται το «µετά»

ðante victoriam Actiacam (Ante + αιτιατική) Δηλώνεται το «πριν»
ΚΕΙΜΕΝΟ 30:
susceptum aut deportatum: επιθετικές µετοχές,παρακειµένου, συνηµµένες στα άµεσα αντικείµενα

flagitium ac dedecus, προτερόχρονο.
Ø quod susceptum est (susceptum erat) (quod + οριστική παρακειµένου/υπερσυντελίκου, εξαρτάται από
παρακείµενο, obiecierunt)
Ø quod deportatum est (deportatum erat) (quod + οριστική παρακειµένου/υπερσυντελίκου, εξαρτάται
από παρακείµενο, obiecierunt)
patre imperatore: ιδιόµορφη αφαιρετική απόλυτη, χρονική µετοχή, εξαρτάται από ιστορικό χρόνο
47
(fuit).Η λέξη patre λειτουργεί ως υποκείµενο, ενώ η λέξη imperatore λειτουργεί ως κατηγορηµατικός
προσδιορισµός του υποκειµένου, αφού είναι λέξη που δηλώνει αξίωµα.
Ø cum pater imperator erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού του sum)
Ø cum pater imperator esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού του sum, σύγχρονο στο
παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο everterunt).
si... habet... luxuriae

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα υποθετική οπότε µπορεί να τραπεί σε υποθετική µετοχή. Εφόσον το
υποκείµενο της δευτερεύουσας (Asia) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας µε ρήµα το debemus (nos)
ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει
θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της δευτερεύουσας (habet) είναι σε χρόνο ενεστώτα,
τρέπεται σε µετοχή ενεστώτα.
ð Asia habente
quod ... vidit

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα αιτιολογική οπότε µπορεί να τραπεί σε αιτιολογική µετοχή. Εφόσον το
υποκείµενο της δευτερεύουσας (Asia) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας µε ρήµα το debemus (nos)
θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της δευτερεύουσας (vidit) είναι σε χρόνο
παρακείµενο, τρέπεται σε µετοχή παρακειµένου. Ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή
παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση.
Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το
αντικείµενο του ρήµατος της δευτερεύουσας Asiam, σε πτώση αφαιρετική.
ðAsia visa
Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento in periculis... fuit.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρακείµενο(fuit) οπότε τρέπονται σε ειδικά
απαρέµφατα, παρακειµένου. Το υποκείµενο και των δύο (hic) τρέπεται σε ille/is και τίθεται σε πτώση
αιτιατική ως υποκείµενο των απαρεµφάτων.
ðCicero dixit iudicibus illum et fuisse in Asia et viro fortissimo, patri suo magno adiumento in
periculis... fuisse.
48
Et si habet Asia.. Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.
Η πρώτη πρόταση (et si habet Asia…) είναι δευτερεύουσα υποθετική που εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα.
Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο -περίπτωση 1- (dicit) η οριστική µεταβάλλεται σε
υποτακτική ενεστώτα, ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο –περίπτωση 2- (dixit) µεταβάλλεται σε
υποτακτική παρατατικού. Η δεύτερη πρόταση (Murenam laudare debemus) είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε
χρόνο ενεστώτα (debemus), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το εννοούµενο υποκείµενο
του debemus (nos) στον πλαγιο λόγο τρέπεται σε se(/ipsos) και τίθεται ως υποκείµενο του ειδικού
απαρεµφάτου. Τέλος, οι προτάσεις µε ρήµατα τα vidit, vixit είναι δευτερεύουσες αιτιολογικές και
εκφέρονται µε οριστική παρακειµένου. Στον πλάγιο λόγο η οριστική παρακειµένου µε εξάρτηση από
αρκτικό χρόνο(περίπτωση 1) µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου ώστε να διατηρηθεί η ακολουθία
των χρόνων και να εκφράζουν και πάλι το προτερόχρονο, ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(περίπτωση
2)τρέπονται σε υποτακτική υπερσυντελίκου.
ðCicero dicit iudicibus et si habeat Asia..., se Murenam laudare debere, quod Asiam viderit sed in
Asia continenter vixerit.1
ðCicero dixit iudicibus et si haberet Asia ..., se Murenam laudare debere, quod Asiam vidisset sed in
Asia continenter vixisset.2
Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt ex qua laus familiae, memoria
generi, honos et gloria nomini constituta est..
Η πρώτη πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρακειµένου (obiecerunt) και θα
τραπεί σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Η αντωνυµία quam µεταγράφεται στον πλάγιο λόγο σε eam.Η
δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική. Στον ευθύ λόγο εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου,
στον πλάγιο λόγο όµως µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (putat)
–περίπτωση 1- ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(dixit) µεταγράφεται σε υποτακτική υπερσυντελίκου
για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων και να εκφράζει το προτερόχρονο.
ðCicero putat ob eam rem accusatores non Asiae nomen Murenae obieccisse, ex qua laus familiae,
memoria generi, honos et gloria nomini constituta sit…1
ðScriptor dixit illam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecisse, ex qua laus familiae,
memoria generi, honos et gloria nomini constituta esset…2
MurenamΑ laudare debemus (nosΥ)...

MurenaΥ laudandus est nobisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ...(µεταγραφή του debeo+ τελικό απαρέµφατο σε παθητική
περιφραστική συζυγία)
Το υποκείµενο του debemus (nos) γίνεται ποιητικό αίτιο, σε δοτική προσωπική (του ενεργούντος προσώπου
– του ποιητικού αιτίου, το αντικείµενο του απαρεµφάτου Murenam γίνεται υποκείµενο της παθητικής
49
περιφραστικής συζυγίας (laudandus est) σε πτώση ονοµαστική,από το τελικό απαρέµφατο laudare
προέρχεται το γερουνδιακό το οποίο συµφωνεί µε το υποκείµενο Murena σε γένος, αριθµό, πτώση.Το debeo
βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα, οπότε και ο χρόνος της παθητικής περιφραστικής συζυγίας θα είναι ο
ενεστώτας. Το debemus στην παθητική σύνταξη παραλείπεται.
Quam ob rem accusatoresΥ non Asiae nomenΑ(αµ.) MurenaeΑ(εµ.) obiecerunt.

Quam ob rem non Asiae nomenΥ MurenaeΑ(εµ.) obiectum est ab accusatoribusΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
Quam ob rem MurenaΥ non Asiae nomenΑ accusatus est.
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ
Α. Ανοικτή υπόθεση
Si habet Asia..., Murenam laudare debemus (παρόν).
si /nisi + Οριστ. Ενεστώτα – Οριστ. Ενεστώτα
Si habuit Asia ..., Murenam laudare debuimus (παρελθόν).

si /nisi + Οριστ. Παρακειµένου– Οριστ. Παρακειµένου
Si habebit (habuerit) Asia ..., Murenam laudare debebimus (µέλλον).
si /nisi + Οριστ. Μέλλοντα – Οριστ. Μέλλοντα
Β.Υπόθεση αντίθετη προς την πραγµατικότητα

Si haberet Asia ..., Murenam laudare deberemus (παρόν).
si /nisi + Υποτακτική παρατατικού– Απόδοση: Υποτακτική παρατατικού
Si habuisset Asia ..., Murenam laudare debuissemus (παρελθόν).
si /nisi + Υποτακτική υπερσυντελίκου– Απόδοση: Υποτακτική υπερσυντελίκου
Γ. Υπόθεση δυνατή ή πιθανή

Si habeat Asia..., Murenam laudare debeamus (παρόν - µέλλον)
si /nisi + Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) – Απόδοση: Υποτακτική Ενεστώτα
in Asia(στάση σε τόπο)
ð domi (όνοµα πόλης ή µικρού νησιού πρωτόκλιτο ή δευτερόκλιτο ενικού αριθµού και domus)
ð Athenis (όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο ή πληθυντικού αριθµού)
ð in Italia(in + αφαιρετική)
50
ex Asia (κίνηση από)
ð domo (απρόθετη αφαιρετική)
ð Carthagine
ðRoma
ΚΕΙΜΕΝΟ 31:
natus : επιθετική µετοχή παρακειµένου συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος Τ. Manlius, το Τ.
Manlius θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική qui),
Ø qui natus est (erat) (qui + οριστική παρακειµένου(/υπερσυντελίκου), εξαρτάται από ιστορικό χρόνο
praefuit)
confisus : αιτιολογική µετοχή παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο adulescens του ρήµατος ruit,
Ø quod confisus est (erat) (quod+οριστική παρακειµένου(/υπερσυντελίκου) ,αντικειµενική αιτιολογία).
Ø quod confisus esset (quod+ υποτακτική υπερσυντελίκου, υποκειµενική αιτιολογία).
Ø cum confisus esset (cum+ υποτακτική υπερσυντελίκου, αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας).
permotus: αιτιολογική µετοχή παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο adulescens του ρήµατος ruit,
Ø quod permotus est (erat) (quod+οριστική παρακειµένου(/υπερσυντελίκου) αντικειµενική αιτιολογία).
Ø quod permotus esset (quod+ υποτακτική υπερσυντελίκου, υποκειµενική αιτιολογία).
Ø cum permotus esset (cum+ υποτακτική υπερσυντελίκου, αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας).
Cum aliquando castris abiret

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική οπότε µπορεί να τραπεί σε χρονική µετοχή. Εκφέρεται µε
υποτακτική παρατατικού, οπότε θα τραπεί σε µετοχή ενεστώτα. Το υποκείµενο (Is) της δευτερεύουσας
πρότασης µε ρήµα το abiret συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το edixit οπότε η
µετοχή που θα προκύψει θα είναι συνηµµένη στο υποκείµενο, σε πτώση ονοµαστική. Ο ιστορικός
διηγηµατικός σύνδεσµος cum κατά την σύµπτυξη της πρότασης σε µετοχή αφαιρείται.
51
ð aliquando castris abiens
Cum in castra revertisset

υποτακτική υπερσυντελίκου, οπότε θα τραπεί σε µετοχή παρακειµένου. Το υποκείµενο (consul) της
δευτερεύουσας πρότασης µε ρήµα το revertisset συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα
το multavit οπότε η µετοχή που θα προκύψει θα είναι συνηµµένη στο υποκείµενο, σε πτώση ονοµαστική.
Θα πρέπει να προσεχτεί ότι το ρήµα βρίσκεται στην ενεργητική φωνή οπότε σύµφωνα µε τους κανόνες της
σύµπτυξης προτάσεων σε µετοχή θα έπρεπε κατά την µετατροπή του σε µετοχή παρακειµένου (παθητικής
φωνής) να αλλάξει η σύνταξη και να µεταβληθεί σε παθητική και το υποκείµενο σε πτώση αφαιρετική. Εδώ
το ρήµα revertor είναι ηµιαποθετικό οπότε η σύνταξη δε θα αλλάξει και η µετοχή µπορεί να τραπεί σε
πτώση ονοµαστική. Αυτό συµβαίνει µε τα αποθετικά και ηµιαποθετικά ρήµατα.
Ο ιστορικός διηγηµατικός σύνδεσµος cum κατά την σύµπτυξη της πρότασης σε µετοχή αφαιρείται.
ð in castra reversus
“Congrediamur, ut singularis proelii eventu cematur, quanto miles Latinus Romano virtute
antecellat”.
Η πρώτη πρόταση είναι κύρια επιθυµίας µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα, εκφέρεται µε προτρεπτική
υποτακτική. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται στην περίπτωση 1 σε τελικό απαρέµφατο ενεστώτα, ενώ στην
περίπτωση 2 σε δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, η οποία σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit)
εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού(ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων, συγχρονισµός κύριας µε
δευτερεύουσα). Η δεύτερη πρόταση (ut singularis proelii eventu cematur) είναι δευτερεύουσα τελική,
εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα και στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit)
µεταγράφεται σε υποτακτική παρατατικού (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων). Τέλος η πρόταση (quanto
…antecellat) είναι δευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική, εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα(σύγχρονο στο
παρόν). Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού
για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων (σύγχρονο στο παρελθόν).
ð Filus eius dixit a duce hostium congredi, ut singularis proelii eventu cerneretur, quanto miles
Latinus Romano virtute antecelleret”.1
ð Filus eius dixit a duce hostium ut congrederentur, ut singularis proelii eventu cerneretur, quanto
miles Latinus Romano virtute antecelleret”.2
Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit;
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (ruit) οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο,
παρακειµένου. Το υποκείµενο (adulescens) τίθεται σε πτώση αιτιατική ως υποκείµενο του απαρεµφάτου. Σε
52
αιτιατική επίσης τρέπονται και οι συνηµµένες στο υποκείµενο µετοχές confisus, permotus.
ð Plinius dicit/dixit tum adulescentem, viribus suis confisum et cupiditate pugnandi permotum,
iniussu consulis in certamen ruisse
Et fortior hoste hasta eum tranfixit et armis spoliavit.

Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρακείµενο (tranfixit, spoliavit) οπότε τρέπονται
σε ειδικά απαρέµφατα, παρακειµένου. Το εννοούµενο υποκείµενο (adulescens) τίθεται σε πτώση αιτιατική
ως υποκείµενο των απαρεµφάτων. Επίσης σε αιτιατική τίθεται και το επιρρηµατικό κατηγορούµενο του
τρόπου που αναφέρεται στο υποκείµενο (adulescens).
ðMilites dicunt adulescentem fortiorem hoste hasta eum tranfixisse et spoliavisse.
Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.
Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (multavit) οπότε τρέπεται
σε ειδικό απαρέµφατο, παρακειµένου. Το υποκείµενο (consul) τίθεται σε πτώση αιτιατική ως υποκείµενο
του απαρεµφάτου. Η πρόταση (cum in castra revertisset) είναι δευτερεύουσα χρονική και εκφέρεται µε
υποτακτική υπερσυντελίκου. Κατά τη µεταφορά της στον πλάγιο λόγο δεν θα αλλάξει η εκφορά της καθώς
δε µεταβάλλεται η ακολουθία των χρόνων (προτερόχρονο στο παρελθόν). Τέλος, η πρόταση (cuius opera
hostes fugati erant) είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική και εκφέρεται µε οριστική
υπερσυντελίκου. Στον πλάγιο λόγο η οριστική µεταβάλλεται σε υποτακτική υπερσυντελίκου και δηλώνεται
και πάλι το προτερόχρονο στο παρελθόν.
ð Plinius dicit consulem, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati essent,
morte multavisse.
Is... edixit ut omnes pugna abstinerent.

Η πρόταση ut..abstinerent είναι δευτερεύουσα βουλητική. Εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού που στον
ευθύ λόγο τρέπεται σε προστακτική (περίπτωση1) [ή σε προτρεπτική υποτακτική (περίπτωση2)] . Το γ΄
πληθυντικό ρηµατικό πρόσωπο κατά την µετατροπή από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο τρέπεται σε β’
πληθυντικό. Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης(edixit) και η δευτερεύουσα βουλητική πρόταση µεταβάλλεται
σε κύρια πρόταση επιθυµίας.
ðOmnes pugna abstinete!1
ð Omnes pugna abstineant2
«Congrediamur ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute
antecellat».
Η πρόταση (quanto miles Latinus Romano virtute antecellat) είναι δευτερεύουσα πλάγια ερώτηση. Στον
53
ευθύ λόγο µετατρέπεται σε ευθεία ερώτηση. Η υποτακτική ενεστώτα (antecellat) που υπήρχε στην πλάγια
ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική.
ðQuanto miles Latinus Romano virtute antecellit?
Congrediamur
ðne congressi simus ...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου)
ð στο β'πληθυντικό πρόσωπο nolite congredi...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα) / ne congressi sitis...( ne +
Υποτακτική Παρακειµένου)
Statim hostesΥ fuga salutemΑ petiverunt.

Statim salusΥ petita est fuga ab hostibusΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
Sed consulΥ adulescentemΑ mode multavit.

Sed adulescensΥ morte multatus est a consuleΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
... et a duceΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. hostium his verbis proelio lacessitus est.

... et dux hostiumΥ his verbis proelio eum lacessivit.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟΥ ΣΕ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ
Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen
ruit;
Απαγορεύεται η γερουνδιακή έλξη, δηλαδή δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί γερουνδιακό αντί του
γερουνδίου, καθώς το γερούνδιο (pugnandi) δεν έχει αντικείµενο (γερούνδιο ρήµατος αµετάβατου)
Congrediamur, ut cernatur: Δευτερεύουσα Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Ενεστώτα, επειδή

εξαρτάται από Αρκτικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων, συγχρονισµός κύριας µε
54
δευτερεύουσα)
ðCongrediamur, qui cernamus: Δευτερεύουσα Αναφορική Τελική πρόταση, στην οποία γίνεται χρήση
ενεργητικής σύνταξης και η πλάγια ερωτηµατική πρόταση είναι πλέον αντικείµενο του ενεργητικού
ρήµατος cernamus (για να κρίνουµε). Αν διατηρούσαµε την παθητική σύνταξη θα είχαµε: quod cernatur (για
να κριθεί αυτό)
ðCongrediamur cretum (αιτιατική σουπίνου)
ðCongrediamur cernendi causa (causa/gratia + γενική γερουνδίου)
ðCongrediamur ad cernendum (ad + αιτιατική γερουνδίου)
Τόσο κατά την εκφορά µε σουπίνο όσο και κατά την εκφορά µε γερούνδιο η σύνταξη είναι ενεργητική,
αφού το σουπίνο και το γερούνδιο είναι τύποι της ενεργητικής φωνής.
Επειδή δεν τίθεται αντικείµενο σε αιτιατική σ’ αυτή την πρόταση, δεν έχουµε γερουνδιακή έλξη.
ruit in certamen:
in certamen: εµπρόθετος προσδιορισµός του σκοπού (certamen: από το ρήµα certo = αγωνίζοµαι)
ð ruit ut certaret: Δευτερεύουσα Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται
ð ruit qui certaret: Δευτερεύουσα Αναφορική Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού
επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων)
ð ruit certatum (αιτιατική σουπίνου)
ð ruit certandi causa (causa /gratia + γενική γερουνδίου)
ð ruid ad certandum (ad + αιτιατική γερουνδίου)
Et fortior hoste hasta eum tranfixit et armis spoliavit. (απλή αφαιρετική)

et fortior quam hostis hasta eum tranfixit et armis spoliavit. (quam + οµοιόπτωτα µε τον α΄ όρο)
ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΕΚΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ
... cuius opera hostes fugati erant.(µε τις αφαιρετικές opera, beneficio, auxilio + γενική προσώπου ή µε
κτητική αντωνυµία)
... per quem hostes fugati erant. (per + αιτιατική προσώπου)
55
ΚΕΙΜΕΝΟ 32:
nisi litterarum lumen accederet

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα υποθετική οπότε µπορεί να τραπεί σε υποθετική µετοχή. Εφόσον το
υποκείµενο της δευτερεύουσας (lumen) µε ρήµα το accederet δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας
(quae) µε ρήµα το (iacerent) ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της
δευτερεύουσας (accederet) είναι σε χρόνο παρατατικό (εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, iacerent), τρέπεται σε
Ø lumine non accedente
Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces(sunt), plena exemplorum vetustas(est);
Οι υπογραµµισµένες προτάσεις είναι τρεις προτάσεις κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (sunt,est) το
οποίο θα τραπεί στον πλάγιο λόγο σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (esse).Τα υποκείµενα του ρήµατος libri,
voces, vetustas στον πλάγιο λόγο τρέπονται σε αιτιατική ως υποκείµενα απαρεµφάτου. Σε αιτιατική επίσης
τρέπονται και οι προσδιορισµοί που συνοδεύουν τα υποκείµενα (ο επιθετικός omnes, οι κατηγορηµατικοί
plenae, plena).
ð Cicero dicit plenos omnes esse libros, plenas sapientium voces, plenam exemplorum vetustatem.
Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam.
Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρατατικού (proponebam) και θα τραπεί σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος (ego) ως υποκείµενο του
απαρεµφάτου δεν επαναλαµβάνεται αλλά αντικαθίσταται από την αντωνυµία se. Σε πτώση αιτιατική
τρέπεται το επιρρηµατικό κατηγορούµενο (cupidus) που αναφέρεται στο υποκείµενο του ρήµατος. Οι
αντωνυµίες quas και mihi τρέπονται σε eas και sibi αντίστοιχα.
ð Cicero dixit eas se, cupidum bene gerendi et administrandi rem publicam, semper sibi proponere.
Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρατατικού (conformabam) και θα τραπεί σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος (ego) ως υποκείµενο του
απαρεµφάτου δηλώνεται από την αντωνυµία se. Η αντωνυµία meam τρέπεται σε suam.
ð Cicero censet se colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem suam conformare.
56
Sic enim me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.
Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρακειµένου (potui) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος (ego) ως υποκείµενο του απαρεµφάτου δηλώνεται
από την αντωνυµία se. Το αντικείµενο του απαρεµφάτου obicere –που δηλώνει άµεση αυτοπάθεια- me στον
πλάγιο λόγο τρέπεται σε ipsum. Η αντωνυµία vestra τρέπεται σε illorum.
ð Cicero dixit sic ipsum pro salute illorum in tot ac tantas dimicationes se obicere potuisse.
omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse

Η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε απαρέµφατο ενεστώτα (esse) στον πλάγιο λόγο, στον
ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα.
ð cruciatus et pericula mortis parvi sunt
Quas ego semper mihi proponebam
απαγόρευση στο β' ενικό πρόσωπο
ð noli proponere (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ð ne proposueris (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ΔΗΛΩΣΗ ΠΡΟΤΡΟΠΗΣ
προτροπή στο β πληθυντικό πρόσωπο

ð proponite (προστακτική)
ð proponatis (προτρεπτική υποτακτική)
Quam multas imaginesΑαµ fortissimorum virorum scriptoresΥ et Graeci et Latini nobisΑεµ reliquerunt.
Quam multae imaginesΥ fortissimorum virorum a scriptoribusΠΟΙΤ.ΑΙΤ. et Graecis et Latinis nobisΑ relictae
sunt.
QuasΑαµ egoΥ, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihiΑεµ proponebam.
Quae (Eae)Υ a meΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ., cupido bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihiΑεµ
proponebantur.
57
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ
nisi accedit..., iacent (παρόν).
Si accessit..., iacuerunt (παρελθόν).

Si accedet (accesserit)iacebunt (µέλλον)
B. Υπόθεση αντίθετη προς την πραγµατικότητα

Si accederet..., iacerent (παρόν).
Si accessisset..., iacuissent (παρελθόν).

Si accedat..., iaceant (παρόν - µέλλον)
cupidus bene gerendi et administrandi: γενικές γερουνδίου ως γενικές αντικειµενικές rem publicamΑ
γερουνδ.σε αιτ.
Έχουµε προαιρετική / προτιµητέα γερουνδιακή έλξη µε απρόθετη γενική γερουνδίου και αντικείµενο σε
αιτιατική. Το αντικείµενο του γερουνδίου rem publicam παίρνει την πτώση του γερουνδίου δηλαδή τη
γενική και διατηρεί τον αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο των γερουνδιακών.
Τα γερούνδια (gerendi, administrandi) µετατρέπονται σε γερουνδιακά στην ίδια µε τα γερούνδια πτώση
(γενική). Τα γερουνδιακά ως επίθετα συµφωνούν µε το υποκείµενό τους σε γένος, αριθµό, πτώση.
ð cupidus bene gerendae et administrandaeγενικές γερουνδιακού θηλυκού γένους, ενικού αριθµού rei publicaeΥ
γερουνδιακού
colendo et cogitandoαπροθ.αφαιρ. γερουνδίου του τρόπου hominesΑ γερουνδ. excellentes

Έχουµε προαιρετική / προτιµητέα γερουνδιακή έλξη µε απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου και αντικείµενο
σε αιτιατική. Το αντικείµενο του γερουνδίου homines παίρνει την πτώση του γερουνδίου δηλαδή την
αφαιρετική και διατηρεί τον αριθµό (πληθυντικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο των
58
γερουνδιακών. Τα γερούνδια (colendo , cogitando) µετατρέπονται σε γερουνδιακά στην ίδια µε τα
γερούνδια πτώση (αφαιρετική). Τα γερουνδιακά ως επίθετα συµφωνούν µε το υποκείµενό τους σε γένος,
αριθµό, πτώση.
ðcolendis et cogitandis αφαιρ. γερουνδιακού,θηλ.γένους, πληθ. αριθµού hominibusΥ γερουνδιακού excellentibus
laudemΑγερουνδίου et honestatemΑγερουνδίου solum expetendo απροθ.αφαιρ. γερουνδίου του τρόπου

Έχουµε προαιρετική / προτιµητέα γερουνδιακή έλξη µε απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου και αντικείµενο
σε αιτιατική. Τα αντικείµενα του γερουνδίου laudem, honestatem παίρνει την πτώση του γερουνδίου δηλαδή
την αφαιρετική και διατηρεί τον αριθµό (πληθυντικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο των
γερουνδιακών. Το γερούνδιο (expetendo) µετατρέπεται σε γερουνδιακό στην ίδια µε το γερούνδιο πτώση
(αφαιρετική). Το γερουνδιακό ως επίθετο συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση.
ð laudeΥ γερουνδιακού et honestateΥ γερουνδιακού solum expetendaαφαιρ. γερουνδιακού θηλ. γένους ενικού
Quam multas imagines fortissimorum virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad
imitandum- scriptores et Graeci et Latlni nobis reliquerunt! (ad + αιτιατική γερουνδίου)
ð non solum intuendi causa/gratia, verum etiam imitandi causa/gratia (causa/gratia+γενική γερουνδίου)
ð non solum intuitum, verum etiam imitatum (σουπίνο σε –um)
ð Quam multas imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini nobis, ut non solum
intueremur, verum etiam imitaremur, reliquerunt! (Τελική πρόταση)
ð Quam multas imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini nobis, qui non solum
intueremur, verum etiam imitaremur, reliquerunt! (αναφορική τελική πρόταση)
Γερουνδιακή έλξη θεωρητικά απαγορεύεται, γιατί τα γερούνδια δεν έχουν αντικείµενο σε αιτιατική. Αν
προστεθεί ως αντικείµενο των γερουνδίων το imagines, τότε η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική, λόγω
του εµπρόθετου προσδιορισµού(εµπρόθετη γενική/αιτιατική του γερουνδίου + αντικείµενο σε αιτιατική).
Έτσι έχουµε:
[non solum ad intuendumεµπροθετη αιτιατική γερουνδίου, verum etiam ad imitandum εµπροθετη αιτιατική γερουνδίου
(imaginesΑγερουνδίου)]
Έχουµε υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη µε εµπρόθετη αιτιατική γερουνδίων και αντικείµενο σε αιτιατική.
Το αντικείµενο των γερουνδίων imagines παίρνει την πτώση των γερουνδίων δηλαδή την αιτιατική και
διατηρεί τον αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο των γερουνδιακών. Τα
γερούνδια (intuendum ,imitandum) µετατρέπονται σε γερουνδιακά στην ίδια µε τα γερούνδια πτώση
(αιτιατική). Τα γερουνδιακά ως επίθετα συµφωνούν µε το υποκείµενό τους σε γένος, αριθµό, πτώση.
ð ad + αιτιατική γερουνδιακού : non solum ad intuendas εµπροθ.αιτιατ.γερουνδιακου, θηλ.γένους imaginesΥ γερουνδιακού,
verum etiam ad imitandas εµπροθ.αιτιατ.γερουνδιακου, θηλ.γένους imaginesΥ γερουνδιακού
59
[non solum intuendi causa/gratiaεµπροθετη γενική γερουνδίου, verum etiam imitandi causa/gratiaεµπροθετη γενική γερουνδίου
(imaginesΑγερουνδίου)]
Έχουµε υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη µε εµπρόθετη γενική γερουνδίων και αντικείµενο σε αιτιατική. Το
αντικείµενο των γερουνδίων imagines παίρνει την πτώση των γερουνδίων δηλαδή την γενική και διατηρεί
τον αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο των γερουνδιακών. Τα γερούνδια
(intuendi ,imitandi) µετατρέπονται σε γερουνδιακά στην ίδια µε τα γερούνδια πτώση (γενική). Τα
γερουνδιακά ως επίθετα συµφωνούν µε το υποκείµενό τους σε γένος, αριθµό, πτώση.
ð causa/gratia + γενική γερουνδιακού : non solum intuendarumεµπροθετη γενική γερουνδίακου imaginum Υ γερουνδιακού
causa/gratia, verum etiam imitandarum εµπροθετη γενική γερουνδίακου imaginum Υ γερουνδιακού causa/gratia
ΚΕΙΜΕΝΟ 34:
abiectis armis: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το
προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: appropinquaverunt (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του
ρήµατος της πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής – praedones
(υποκείµενο ή a praedonibus το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής
πρότασης.
Ø postquam praedones abiecerunt arma (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
Ø cum praedones abiecissent arma (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το
Quod ut praedones animadverterunt, appropinquaverunt et... nuntiaverunt.

Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση και το ρήµα της πρότασης
βρίσκεται σε χρόνο παρακείµενο ενεργητικής φωνής (animadverterunt), οπότε θα τραπεί σε µετοχή
παρακειµένου. Ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε
µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική
σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος της
δευτερεύουσας, quo σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος
praedones (a praedonibus-ποιητικό αίτιο),ωστόσο επειδή ταυτίζεται µε το υποκείµενο του ρήµατος της
κύριας πρότασης, δε χρειάζεται να δηλωθεί.
ð Quo (=eo) animadverso praedones ... appropinquaverunt et ... nuntiaverunt.(νόθη αφαιρετική
απόλυτη χρονική µετοχή, προτερόχρονο)
60
Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit.
βρίσκεται σε χρόνο παρακείµενο ενεργητικής φωνής (rettulerunt), οπότε θα τραπεί σε µετοχή παρακειµένου.
Ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή
δευτερεύουσας, haec σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το εννοούµενο υποκείµενο του
ρήµατος domestici (a domesticis-ποιητικό αίτιο),που τίθεται δίπλα στην αφαιρετική απόλυτη γιατί είναι
άλλη λέξη από τους όρους της παρακείµενης πρότασης (is…iussit).
ð His a domesticis Scipioni relatis is fores reserari eosque intromitti iussit.
Cum ante vestibiilum dona posuissent, praedones domum reverterunt.

βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (posuissent), οπότε θα τραπεί σε µετοχή
δευτερεύουσας, dona σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το εννοούµενο υποκείµενο του
ρήµατος praedones (a praedonibus - ποιητικό αίτιο), ωστόσο επειδή ταυτίζεται µε το υποκείµενο του
ρήµατος της κύριας πρότασης, δε χρειάζεται να δηλωθεί.
ð Ante vestibulum donis positis ... praedones domum reverterunt.
Cum Africanus in Litemo esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.
Η πρώτη πρόταση (cum…esset) είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό, υποτακτική
(esset) που σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (venerunt) εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Κατά τη
µεταγραφή της στον πλάγιο λόγο, η εκφορά της θα παραµείνει αµετάβλητη καθώς σε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο (dixit/dixerunt)δηλώνει και πάλι το σύγχρονο στο παρελθόν και δε µεταβάλλεται η
ακολουθία των χρόνων. Η δεύτερη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (venerunt)
οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο, παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος(duces) τίθεται σε πτώση
αιτιατική ως υποκείµενο απαρεµφάτου. Επίσης σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός
complures (ωστόσο σε αυτή την περίπτωση επειδή οι τύποι ονοµαστικής και αιτιατικής πληθυντικού είναι
ίδιοι, δεν είναι εµφανής η αλλαγή) .Στην περίπτωση 2 το υποκείµενο του ρήµατος της κύριας (duces) που
µεταβάλλεται σε απαρέµφατο για να µην επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας βάζουµε την αντωνυµία se.
ð Plinius dixit cum Africanus in Litemo esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum
61
venisse. 1
ð Praedonum duces dixerunt cum Africanus in Litemo esset, forte salutatum ad eum se venisse.2
Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce

Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse.
Η πρώτη πρόταση (Quod …animadverterunt) είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο,
οριστικής (animadverterunt) που σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (appropinquaverunt) εκφράζει το
προτερόχρονο στο παρελθόν. Κατά τη µεταγραφή της στον πλάγιο λόγο, η εκφορά της θα θα γίνει µε
υποτακτική παρακειµένου ώστε να δηλώνει και πάλι το προτερόχρονο και να µη µεταβάλλεται η
ακολουθία των χρόνων. Οι επόµενες προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο
(appropinquaverunt/nuntiaverunt) οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο, παρακειµένου.
ð Plinius narrat praedones ut id animadverterint, abiectis armis ianuae appropinquavisse et clara
voce Scipioni nuntiavisse (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse.
Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram
osculati sunt.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρακείµενο(venerati sunt/osculati sunt)οπότε
τρέπονται σε ειδικά απαρέµφατα, παρακειµένου. Το υποκείµενο και των δύο (praedones) τίθεται σε πτώση
αιτιατική(περίπτωση 1-ετεροπροσωπία),δεν επαναλαµβάνεται λόγω ταυτοπροσωπίας και δηλώνεται µε το
se (περίπτωση 2) και τίθεται σε ονοµαστική λόγω ταυτοπροσωπίας και εξάρτησης από το παθητικό λεκτικό
ρήµα dicuntur (άρση λατινισµού - περίπτωση3)
ð Plinius narrat praedones postes ianuae tamquam sanctum templum veneratos esse et cupide
Scipionis dextram osculatos esse.1
ð Praedones narrant se postes ianuae tamquam sanctum templum veneratos esse et cupide Scipionis
dextram osculatos esse.2
ð Praedones dicuntur postes ianuae tamquam sanctum templum veneratos esse et cupide Scipionis
dextram osculatos esse.3
Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum
reverterunt.
Η πρώτη πρόταση (cum…possuissent) είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο υπερσυντέλικο,
υποτακτικής (posuissent) που σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (reverterunt) εκφράζει το προτερόχρονο στο
παρελθόν. Κατά τη µεταγραφή της στον πλάγιο λόγο, η εκφορά της θα γίνει και πάλι µε υποτακτική
υπερσυντελίκου ώστε να δηλώνει το προτερόχρονο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(narravit) και να µη
µεταβάλλεται η ακολουθία των χρόνων. Η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση που εκφέρεται µε οριστική
ενεστώτα στο παρόν (solent) στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(posuissent-η αναφορική
προσδιοριστική πρόταση εξαρτάται από την δευτερεύουσα χρονική cum…posuissent καθώς προσδιορίζει το
62
αντικείµενό της dona-) εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού για να δηλωθεί σύµφωνα µε την ακολουθία
χρόνων το σύγχρονο. Η πρόταση(domum reverterunt) είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική
παρακειµένου (reverterunt) και θα τραπεί σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου.
ð Plinius narravit praedones, cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus
consecrare solerent, (se) domum revertisse.
cum se ipsum captum venisse eos existimasset...

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (existimasset). Η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου (venisse) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική παρακειµένου.
Επίσης κατά την µετατροπή από τον πλάγιο στον ευθύ θα µεταβληθεί και η αντωνυµία se σε me (από γ΄ σε
α΄ πρόσωπο) και το υποκείµενο του απαρεµφάτου eos µεταβάλλεται σε υποκείµενο ρήµατος σε ονοµαστική
(ei/hi).
ð ei (hi) venerunt me ipsum captum
et clara voce Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (nuntiaverunt). Η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου (venisse) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική παρακειµένου.
Επίσης κατά την µετατροπή από τον πλάγιο στον ευθύ θα µεταβληθεί και η αντωνυµία eius σε tuam. Το
ρήµα κατά τον ευθύ λόγο θα τεθεί σε α’ πληθυντικό πρόσωπο(έχουµε έρθει για να θαυµάσουµε την ανδρεία
σου).
ð virtutem tuam admiratum venimus.
… is fores reserari eosque intromitti iussit

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (iussit), οι κύριες προτάσεις , το ρήµα των οποίων µεταβλήθηκε σε τελικό
απαρέµφατο ενεστώτα µεταβάλλονται σε προστακτική ενεστώτα, στην περίπτωση 1 διατηρείται η σύνταξη
και µεταβάλλονται σε παθητικό ενεστώτα ενώ στην περίπτωση 2 γίνεται µετατροπή της σύνταξης από
παθητική σε ενεργητική. Έτσι στην περίπτωση 1 τα υποκείµενα των τελικών απαρεµφάτων που
µεταβάλλονται σε προστακτική παθητικής φωνής τίθενται σε πτώση ονοµαστική (παθητική σύνταξη), ενώ
στην περίπτωση 2 όπου µεταβάλλουµε την σύνταξη από παθητική σε ενεργητική τα υποκείµενα των
τελικών απαρεµφάτων που µεταβάλλονται σε προστακτικές ενεργητικού ενεστώτα γίνονται αντικείµενα σε
πτώση αιτιατική.
ð Fores reserantor, eique intromittuntor.1
ð fores reserate eosque intromittite!2
63
praedones ianuae appropinquaverunt

ð ne appropinquaverint (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ΔΗΛΩΣΗ ΠΡΟΤΡΟΠΗΣ
praedones ianuae appropinquaverunt

ð appropinquent(προτρεπτική υποτακτική)
Tum ScipioΥ praesidiumΑ domesticorum in tecto conlocavit.

Tum praesidiumΥ domesticorum in tecto a ScipioneΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. conlocatum est.
HaecΑαµ. postquam domesticiΥ ScipioniΑεµ. rettulerunt...

HaecΥ postquam ScipioniΑ a domesticisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. relata sunt...
Cum ante vestibulum donaΑ posuissent...

Cum ante vestibulum donaΥ posita essent...
complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. (σουπίνο σε –um)

ð Complures praedonum duces forte ad eum venerunt ut salutarent. (Τελική πρόταση)
ð Complures praedonum duces forte ad eum venerunt qui salutarent. (αναφορική τελική πρόταση)
ð Complures praedonum duces forte ad eum venerunt salutandi causa. (causa/gratia+γενική γερουνδίου)
ð Complures praedonum duces forte ad eum venerunt ad salutandum. (ad + αιτιατική γερουνδίου)
... cum se ipsum captum venisse eos existimasset. (σουπίνο σε –um)

ð ... cum venisse eos existimasset ut se ipsum caperent. (Τελική πρόταση)
ð ... cum venisse eos existimasset qui se ipsum caperent. (αναφορική τελική πρόταση)
ð ... cum venisse eos existimasset sui ipsius capiendi causa. (causa/gratia+γενική γερουνδιακού)
[Η λανθασµένη χρήση µε γερούνδιο θα είχε:
causa capiendiεµπρόθετη γενική γερουνδίου seαντικείµενο γερουνδίου σε αιτ. ipsum.
64
Έχουµε υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη µε εµπρόθετη γενική γερουνδίου και αντικείµενο σε αιτιατική. Το
αντικείµενο του γερουνδίου se παίρνει την πτώση του γερουνδίου δηλαδή την γενική και διατηρεί τον
αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού. Το γερούνδιο (capiendi)
µετατρέπεται σε γερουνδιακό στην ίδια µε τα γερούνδιο πτώση (γενική). Το γερουνδιακό ως επίθετο
συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση. Στην ίδια πτώση(γενική) µε το υποκείµενο του
γερουνδιακού sui τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός ipsum που το συνοδεύει.]
ð ... cum venisse eos existimasset ad se ipsum capiendum. (ad + αιτιατική γερουνδιακού)
Ad capiendumεµπρόθετη αιτιατική γερουνδίου seαντικείµενο γερουνδίου σε αιτ. ipsum.
Έχουµε υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη µε εµπρόθετη αιτιατική γερουνδίου και αντικείµενο σε αιτιατική.
Το αντικείµενο του γερουνδίου se διατηρεί την πτώση του (δηλαδή την αιτιατική) και τον αριθµό (ενικό)
στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού. Το γερούνδιο (capiendum)
µετατρέπεται σε γερουνδιακό στην ίδια µε το γερούνδιο πτώση (αιτιατική). Το γερουνδιακό ως επίθετο
συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση. Την πτώση του διατηρεί και ο επιθετικός
προσδιορισµός που συνοδεύει το υποκείµενο του γερουνδιακού ipsum.]
Praedones vitutem eius admiratum venerunt. (σουπίνο σε –um)

ð Praedones venerunt ut virtutem eius admirarentur. (Τελική πρόταση)
ð Praedones venerunt qui virtutem eius admirarentur. (αναφορική τελική πρόταση)
ð Praedones venerunt virtutis eius admirandae causa. (causa/gratia+γενική γερουνδιακού)
Η λανθασµένη χρήση µε γερούνδιο θα είχε:
causa capiendiεµπρόθετη γενική γερουνδίου seαντικείµενο γερουνδίου σε αιτ. ipsum.
αντικείµενο του γερουνδίου se παίρνει την πτώση του γερουνδίου δηλαδή την γενική και διατηρεί τον
αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού. Το γερούνδιο (capiendi)
µετατρέπεται σε γερουνδιακό στην ίδια µε τα γερούνδιο πτώση (γενική). Το γερουνδιακό ως επίθετο
συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση. Στην ίδια πτώση(γενική) µε το υποκείµενο του
γερουνδιακού sui τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός ipsum που το συνοδεύει.]
ð Praedones venerunt ad virtutem eius admirandam. (ad + αιτιατική γερουνδιακού)

Ad admirandumεµπρόθετη αιτιατική γερουνδίου virtutemαντικείµενο γερουνδίου σε αιτ.eius.
Το αντικείµενο του γερουνδίου virtutem διατηρεί την πτώση του (δηλαδή την αιτιατική) και τον αριθµό
(ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού. Το γερούνδιο (admirandum)
συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση.]
65
domum (κίνηση προς)

ð Romam (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική)
ð Athenas
ð in/ad Galliam (in ή ad +αιτιατική)
στάση σε τόπο
ΚΕΙΜΕΝΟ 36:
v missum: επιθετική µετοχή, παρακειµένου, συνηµµένη στο αντικείµενο του ρήµατος(attulissent) pondus,
το pondus θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική quod),
Ø quod missum est (missum erat) (quod + οριστική παρακειµένου ή υπερσυντελίκου, µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο-attulissent, προτερόχρονο)
Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt

Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής (contempsit), ωστόσο, επειδή η
υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης divitias, σε πτώση αφαιρετική.
Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος is (Manius Curius).
ð Samnitium divitiis ab eo contemptis Samnites paupertatem eius mirati sunt.
(Manius Curius) vultum risu solvit et protinus dixit

Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής (solvit), ωστόσο, επειδή η
66
υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης vultum, σε πτώση αφαιρετική.
Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος is (Manius Curius), αλλά επειδή συµπίπτει µε το
υποκείµενο της νέας κύριας πρότασης δεν το ξαναγράφουµε(ως ποιητικό αίτιο).
ð (Manius Curius) vultu risu solute protinus dixit
cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent….

Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα χρονική και το ρήµα της βρίσκεται σε χρόνο
υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (attulissent), οπότε θα τραπεί σε µετοχή παρακειµένου. Ωστόσο, επειδή
η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής
και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως
υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος της δευτερεύουσας, pondus σε πτώση
αφαιρετική. Σε αφαιρετική επίσης τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός που προσδιορίζει το
αντικείµενο του ρήµατος και υποκείµενο της µετοχής. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του
ρήµατος Samnites (a Samnitibus).
ð magno pondere auri publice misso ad eum allato (αφαιρετική απόλυτος χρονική µετοχή παθητικού
παρακειµένου, δηλώνει το προτερόχρονο)
Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικο (utebatur), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα, το υποκείµενο του οποίου (Manius Curius Dentatus) τρέπεται σε αιτιατική, ως
υποκείµενο απαρεµφάτου (ετεροπροσωπία) –περίπτωση 1-. Στην περίπτωση 2 για να µην επαναληφθεί
λόγω ταυτοπροσωπίας από το ειδικό απαρέµφατο(utebatur ðuti) βάζουµε την αντωνυµία se. Στην
περίπτωση 3 όπου έχουµε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) και ταυτοπροσωπία οπότε δεν
τίθεται το se (άρση λατινισµού).
ð Scriptor tradit Manium Curium Dentatum maxima frugalitate uti…1
ð Manius Curius Dentatus dicit se maxima frugalitate uti…2
ð Manius Curius Dentatus dicitur maxima frugalitate uti, quo facilius divitias contemnere posset.3
Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (venerunt), οπότε τρέπεται σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου, το υποκείµενο του οποίου (legati) τρέπεται σε αιτιατική, ως υποκείµενο
απαρεµφάτου (ετεροπροσωπία).
ð Scriptor tradit die quodam Samnitium legatos ad eum venisse.
67
...ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupietibus imperare quam ipsum ipsum
fieri locupletem.
Η πρόταση µε ρήµα το narrate είναι κύρια πρόταση επιθυµίας. Θα τραπεί στον πλάγιο λόγο είτε σε
βουλητική πρόταση είτε σε τελικό απαρέµφατο. Στην περίπτωση 1 µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο(iubeo)
θα µεταβληθεί σε υποτακτική ενεστώτα για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων ενώ στην περίπτωση 2
σε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (oravit). Τέλος, στην περίπτωση 3
µεταβάλλεται σε τελικό απαρέµφατό ενεστώτα (αφού σε ενεστώτα βρίσκεται και στον ευθύ λόγο). Το
ministri γίνεται υποκείµενο του τελικού απαρεµφάτου σε αιτιατική πτώση.
ðIubeo vos ut narretis Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri
locupletem.1
ð Oravi vos ut narraretis Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri
locupletem.2
ðManius Curius Dentatus iubet ministros legationis narrare Samnitibus malle locupletibus…3
... narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (narrate) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα στον πλάγιο λόγο (malle) µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα. Το υποκείµενό του
Manium Curium τίθεται σε ονοµαστική ως υποκείµενο ρήµατος. Το ipsum, locupletem που αναφέρονται
στο υποκείµενο θα τεθούν και αυτά σε ονοµαστική.
ð Manius Curius mavult locupletibus imperare quam ipse fieri locuples.
et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (mementote) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα στον πλάγιο λόγο (posse) µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα.
ð me nec acie vinci nec pecunia corrumpi potest.
narrate Samnitibus Manium Curium...

ðne narraveritis ...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου)
ð nolite narrare...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα)
mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse

ðne memineritis ...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου)
68
ðnolite meminisse...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα)
Samnitium divitiasΑ contempsit.

Samnitium divitiaeΥ contemptae sunt a Manio.
... cum ad eum magnum pondusΑ auri... attulissent...

... cum ad eum magnum pondusΥ auri... a SamnitibusΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. allatum esset
Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit.
To γερουνδιακό spectandum είναι κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο se και εκφράζει το σκοπό. Δεν
πρόκειται για περίπτωση γερουνδιακής έλξης και µετατροπή δεν γίνεται.
Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur quo facilius... posset…(Τελική πρόταση-
εισαγωγή µε quo γιατί ακολουθεί επίρρηµα συγκριτικού βαθµού facilius)
ð Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur qui facilius... posset…(αναφορική τελική πρόταση)
Καθώς το possum δε σχηµατίζει σουπίνο, γερούνδιο και γερουνδιακό, δεν είναι δυνατή κάποια άλλη
µετατροπή.
... cum ... attulissent, ut eo uteretur,... (Τελική πρόταση)

ð... cum ... attulissent qui eo uteretur,... (αναφορική τελική πρόταση)
ð... cum ... attulissent usum eo, ... (σουπίνο σε –um)
ð... cum ... attulissent eo utendi causa, ... (causa/gratia + γενική γερουνδίου)3
ð... cum ... attulissent ad eo utendum,... (ad + αιτιατική γερουνδίου)4
Στις περιπτώσεις 3 και 4, παρόλο που έχουµε εµπρόθετο γερούνδιο µε το ρήµα utor + αφαιρετική, δεν είναι
δυνατή η γερουνδιακή έλξη, επειδή το αντικείµενο είναι ουδέτερο αντωνυµίας.
... narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem.
ð δεν µετατρέπεται καθώς εκφέρεται µε απαρέµφατο
69
ΚΕΙΜΕΝΟ 37:
In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.
Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, σχηµατίζει εξαρτηµένο
υποθετικό λόγο από το deducta est. Στον ευθύ λόγο το ρήµα της µεταγράφεται σε συντελεσµένο µέλλοντα
ενεργητικής φωνής (subvenerit), οπότε θα τραπεί σε µετοχή µέλλοντα. Εφόσον το υποκείµενο της
δευτερεύουσας (deus vel casus) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας µε ρήµα το deducta est (res)
θα είναι αφαιρετική απόλυτη.
ð quo deo vel casu aliquo non subventuro (µετοχή µέλλοντα σε αφαιρετική απόλυτο )
quae ad concordiam pertinerent ;

ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο παρατατικό ενεργητικής φωνής (pertinerent), οπότε θα τραπεί σε
µετοχή ενεστώτα. Εφόσον το υποκείµενο της δευτερεύουσας (quae) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της
κύριας µε ρήµα το destiti (ego), η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Ως υποκείµενο της
µετοχής δε θέτουµε την αντωνυµία, αλλά τη λέξη που αυτή υποκαθιστά και προσδιορίζει.
ð omnia, pertinentia (αφαιρετική απόλυτος µετοχή ενεστώτα)
sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili
miseries
Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα εναντιωµατική και το ρήµα της πρότασης
βρίσκεται σε χρόνο παρατατικό ενεργητικής φωνής (clamabam), οπότε θα τραπεί σε µετοχή ενεστώτα.
Εφόσον το υποκείµενο της δευτερεύουσας (ego) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας µε ρήµα το
invaserat (furor), η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη.
ð sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, (a) me clamante nihil esse bello civili
miserius (αφαιρετική απόλυτος)
Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ac concordiam
pertinerent.
Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρακειµένου (destiti) και
θα τραπεί σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Το εννοούµενο υποκείµενο του destiti (ego/Cicero) στον
πλάγιο λόγο τρέπεται σε se λόγω ταυτοπροσωπίας από το ρήµα εξάρτησης dixit και τίθεται ως υποκείµενο
70
του ειδικού απαρεµφάτου. Η πρόταση (ut veni ad urbem) είναι δευτερεύουσα χρονική. Στον ευθύ λόγο
εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου (veni), στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(dixit)
µεταγράφεται σε υποτακτική υπερσυντελίκου για να διατηρηθεί η ακολουθία των χρόνων και να εκφράζει
το προτερόχρονο. Η πρόταση(quae ac concordiam pertinerent) είναι δευτερεύουσα αναφορική
προσδιοριστική πρόταση και το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο παρατατικό ενεργητικής φωνής,
υποτακτικής (pertinerent).Με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο δε θα µεταβληθεί για να διατηρηθεί η
ακολουθία των χρόνων και να εκφράζει και πάλι το σύγχρονο στο παρελθόν.
ð Cicero dixit se, ut venisset ad urbem, non destitisse omnia et sentire et dicere et facere, quae ad
concordiam pertinerent.
... etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (clamabam) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα στον πλάγιο λόγο (esse) µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα.
ð nihil est bello civili miserius.
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΥ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΑΙ

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ
ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus
Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτηµένος έχει ως απόδοση συµπερασµατική πρόταση. Στον ανεξάρτητο λόγο,
η υποτακτική του παρακειµένου της υπόθεσης subvenerit ισοδυναµεί µε οριστική συντελεσµένου µέλλοντα
ενώ η δευτερεύουσα πρόταση στον ευθύ λόγο µεταγράφεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας.
ð nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequimus
Το είδος που ανήκει είναι η ανοιχτή υπόθεση στο µέλλον (µε υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης)
nisi qui deus vel casus aliqui subvenit, salvi esse (nequimus) (παρόν)
nisi qui deus vel casus aliqui subveniebat, salvi esse (nequibamus) (παρελθόν)
si /nisi + Οριστ.Παρατατικού – Οριστ. Παρατατικού
nisi qui deus vel casus aliqui subveniet, salvi esse (nequibimus) (µέλλον)
71
Β. Υπόθεση αντίθετη προς την πραγµατικότητα
nisi qui deus vel casus aliqui subveniret, salvi esse (nequiremus) (παρόν)
nisi qui deus vel casus aliqui subvenisset, salvi esse (nequissemus) (παρελθόν).

nisi qui deus vel casus aliqui subveniat, salvi esse (nequeamus) (παρόν - µέλλον)
(καθώς το ρήµα nequeo είναι ελλειπτικό, κάποιοι τύποι του δε χρησιµοποιούνται και τίθενται εντός
παρενθέσεως.)
Sed tantus furorΥ omnesΑ invaserat.

Sed omnesΥ tanto furoreΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ΣΕ ΑΠΛΗ ΑΦΑΙΡ.ΩΣ ΑΨΥΧΟ invasi erant.
EaΥ victoresΑ ferociores impotentioresque reddit

Ea ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ΣΕ ΑΠΛΗ ΑΦΑΙΡ.ΩΣ ΑΨΥΧΟ victoresΥ ferociores impotentioresque redduntur.
... sed nihil miserius quam ipsa victoria (quam + οµοιόπτωτα µε τον α΄ όρο)
... sed nihil miserius ipsa victoria(απλή αφαιρετική)
etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius(απλή αφαιρετική)

quam bellum civile (quam + οµοιόπτωτα µε τον α΄ όρο)
ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΕΚΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ
... quorum auxilio victoria parta sit (auxilio + γενική προσώπου ή µε κτητική αντωνυµία)
... per quos victoria parta sit (per + αιτιατική προσώπου)
72
ad urbem (κίνηση προς)

ð Athenas
ðad Illyricum (in ή ad +αιτιατική)
κίνηση από τόπο

ð ex urbe (ex + αφαιρετική)
ðRoma (απρόθετη αφαιρετική)
ðAthenis (απρόθετη αφαιρετική)
ðex Illyrico (ex + αφαιρετική)
ΚΕΙΜΕΝΟ 38:
v congruens: επιθετική µετοχή ενεστώτα συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος audiretur, vox. Tο vox
θα είναι το υποκείµενο της πρότασης, (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική quae), σύγχρονο.
Ø quae congruebat (quae + οριστική παρατατικού, εξαρτάται από παρατατικό audiretur)
v fessa: αιτιολογική µετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος rogavit, puella,
Ø quod fessa est/erat (αντικειµενική αιτιολογία) (quod+ οριστική παρακειµένου/ υπερσυντελίκου
:αντικειµενική αιτιολογία)
Ø quod fessa esset (υποκειµενική αιτιολογία) (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική
αιτιολογία)
Ø cum fessa esset (αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
v dum more prisco omen nuptiale petit

Η προταση είναι δευτερεύουσα χρονική ενεστώτα οπότε µπορεί να τραπεί σε χρονική µετοχή ενεστώτα. Το
εννοούµενο υποκείµενό της (Caecilia) συµπίπτει µε το υποκείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης (fecit)
οπότε η µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική.
73
ð petens
v quam Metellus, dum vixit, multum amavit

Η πρόταση που θα συµπτυχθεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα χρονική, οπότε θα γίνει χρονική µετοχή.
Υποκείµενο της µετοχής θα είναι το αντικείµενο της δευτερεύουσας αναφορικής πρότασης(quam) οποτε θα
πάρει αιτιατική πτώση. Καθώς εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν, θα γίνει µετοχή ενεστώτα.
ð quam Metellus viventem multum amavit
v quam Metellus multum amavit

Η πρόταση που θα συµπτυχθεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα Αναφορική πρόταση οπότε µπορεί να τραπεί
σε Αναφορική µετοχή. Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής
(amavit) , ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή
πρότασης qua/ea, σε πτώση αφαιρετική. η οποία θα είναι αφαιρετική απόλυτη µετοχή παθητικού
Παρακειµένου (µε παθητική σύνταξη), καθώς το ρήµα της πρότασης είναι ενεργητικού Παρακειµένου.
ð (ea/qua) multum amata a Metello
v Caeciiia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.
Η πρώτη πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα (fecit) και αναφέρεται στο
παρόν. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική, ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (tradit).
Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (fecit) οπότε µεταβάλλεται σε
ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου.
ð Scriptor tradit Caeciliam, uxorem Metelli, dum more prisco omen nuptiale petat filiae sororis,
ipsam fecisse omen.
v Ego libenter tibi mea sede cedo.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική ενεστώτα (cedo) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος (ego) ως υποκείµενο του απαρεµφάτου δηλώνεται από
την αντωνυµία se. Οι αντωνυµίες tibi και mea της δεύτερης προτασης µεταγράφονται σε illi και sua
αντίστοιχα.
ð Tum Caecilia puellae dixit se libenter illi sua sede cedere.
v Postea is puellam in matrimonium duxit.

Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (duxit) οπότε µεταβάλλεται σε ειδικό απαρέµφατο
74
παρακειµένου. Η αντωνυµία is µεταβάλλεται στην αιτιατική πτώση ως υποκείµενο του ειδικού
απαρεµφάτου (eum).
ð Scriptor tradit postea eum puellam in matrimonium duxisse.
v Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.
Η πρόταση ut..cederet είναι δευτερεύουσα βουλητική. Εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού που στον
ευθύ λόγο τρέπεται σε προστακτική. Το γ΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο κατά την µετατροπή από τον πλάγιο
στον ευθύ λόγο τρέπεται σε α’ πληθυντικό. Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (rogavit) και η δευτερεύουσα
βουλητική πρόταση µεταβάλλεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας.
ð Cede mihi, quaeso, matertera, loco.
ðne cesseris ...( nolite + Απαρέµφατο Ενεστώτα)

ð noli cedere ...( ne + Υποτακτική Παρακειµένου)
EgoΥ libenter tibi mea sedeΑ cedo.

Mea sedesΥ libenter tibi a meΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ceditur.
Hoc dictumΑ paulo post resΥ ipsa confirmavit,

Hoc dictumΥ paulo post reΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ΑΠΛΗ ΑΦΑΙΡ. ΑΨΥΧΟ
ipsa confirmatum est.
Postea isΥ puellamΑ in matrimonium duxit.

Postea puellaΥ in matrimonium ab eo ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ducta est
Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.
Το γερούνδιο standi ανήκει σε αµετάβατο ρήµα, οπότε η γερουνδιακή έλξη απαγορεύεται.
75
in sacello (στάση σε τόπο)

Κίνηση προς τόπο
ðin/ad sacellum (in ή ad +αιτιατική)

ðin/ad Asiam
ð Carthaginem

ΠΡΟΤΑΣΗ
Caecilia, uxor Metelli dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.
Η αναφορική αντωνυµία qui στο γένος και αριθµό του προσδιοριζοµένου uxor. Η παράθεση uxor θα τεθεί
επίσης σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο. Το ρήµα sum θα τεθεί σε οριστική παρατατικού ,αφού
αναφέρεται στο παρελθόν.
ð Caecilia, quae uxor Metelli erat
ΚΕΙΜΕΝΟ 40:
v occupata urbe: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το
προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: coegerat (Υπερσυντέλικος). Το υποκείµενο του ρήµατος
της πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής – Sulla (υποκείµενο ή a Sulla
το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής πρότασης.
Ø cum Sulla occupavisset urbem (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το
Ø postquam Sulla occupavit urbem (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
76
interrogatus: χρονική µετοχή, παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (noluit)
Scaevola, το Scaevola θα είναι το υποκείµενο της πρότασης, προτερόχρονο.
Ø postquam interrogatus est (postquam + Οριστική Παρακειµένου)
Ø cum interrogatus esset (cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου)
ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ
cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae

υποτακτική παρατατικού, οπότε θα τραπεί σε µετοχή ενεστώτα. Το υποκείµενο (Sulla) της δευτερεύουσας
πρότασης µε ρήµα το instaret συµπίπτει µε το έµµεσο αντικείµενο-είναι συνηµµένη- (Sullae) της κύριας
πρότασης µε ρήµα το dixit οπότε η µετοχή που θα προκύψει θα είναι συνηµµένη στο αντικείµενο, σε πτώση
δοτική. Ο ιστορικός διηγηµατικός σύνδεσµος cum κατά την σύµπτυξη της πρότασης σε µετοχή αφαιρείται.
ð dixit is Sullae... instanti
Licet mihi ostendas - licet mortem miniteris

Οι προτάσεις είναι δευτερεύουσες παραχωρητικές και θα τραπούν σε εναντιωµατικές µετοχές. Εκφέρονται
µε υποτακτική ενεστώτα και θα τραπούν σε µετοχές ενεστώτα. Το εννοούµενο υποκείµενο των
δευτερευουσών προτάσεων (tu) δε έχει κάποιο συντακτικό ρόλο στην κύρια πρόταση µε ρήµα το (iudicabo)
οπότε οι µετοχές θα τραπούν σε αφαιρετική πτώση.
ð te mihi ostendente - te mortem minitante
Cuius voluntati nemo obviam ire audebat.

Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (audebat) οπότε µεταβάλλεται σε
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο nemo τρέπεται σε πτώση αιτιατική ως υποκείµενο του ειδικού
απαρεµφάτου (ετεροπροσωπία). Η αντωνυµία cuius µεταβάλλεται σε eius.
ð Homines dicunt eius voluntati neminem obviam ire audere.
Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris,
numquam tamen ego hostem iudicabo Marium.
Η πρώτη πρόταση Licet …militum είναι δευτερεύουσα παραχωρητική, εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα
(ostendas) µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (iudicabo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Στον πλάγιο
λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) για να µη µεταβληθεί η ακολουθία των χρόνων και να
δηλώνει και πάλι το σύγχρονο θα µεταβληθεί σε υποτακτική παρατατικού. Η δεύτερη πρόταση quibus
77
curiam circumsedisti είναι δευτερεύουσα αναφορική που εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου
(circumsedisti) και δηλώνει το προτερόχρονο. Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό
χρόνο(ostenderet -η αναφορική προσδιοριστική πρόταση εξαρτάται από την δευτερεύουσα παραχωρητική
Licet …militum καθώς προσδιορίζει το άµεσο αντικείµενό της agmina-) εκφέρεται µε υποτακτική
υπερσυντελίκου για να δηλωθεί σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων και πάλι το προτερόχρονο. Η τέταρτη
πρόταση Licet …miniteris είναι δευτερεύουσα παραχωρητική, εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα
(miniteris) µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (iudicabo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Στον πλάγιο
λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) για να µη µεταβληθεί η ακολουθία των χρόνων και να
δηλώνει και πάλι το σύγχρονο θα µεταβληθεί σε υποτακτική παρατατικού. Η πρόταση numquam…Marium
είναι κύρια κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική µέλλοντα και θα τραπεί στον πλάγιο λόγο σε ειδικό
απαρέµφατο µέλλοντα. Το υποκείµενο ego του ρήµατος της κύριας µεταβάλλεται σε se ως υποκείµενο του
ειδικού απαρεµφάτου. Η αντωνυµία mihi (της πρότασης Licet …militum) µεταβάλλεται σε sibi.
ð Scaevola dixit Sullae licet sibi ostenderet agmina militum, quibus curiam circumsedisset; licet
mortem minitaretur, numquam tamen se hostem iudicaturum esse Marium.
... semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (meminero). Η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου (conservatam esse) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική
παρακειµένου. Επίσης κατά την µετατροπή από τον πλάγιο στον ευθύ το υποκείµενο του απαρεµφάτου
urbem et Italiam µεταβάλλεται σε υποκείµενο ρήµατος σε ονοµαστική (urbs et Italia). Σε ονοµαστική
µεταβάλλεται και ο οµοιόπτωτος προσδιορισµός, επεξήγηση Romam.
ð urbs Roma et Italia a Mario conservata est.
numquam tamen egoΥ hostem iudicabo MariumΑ.

numquam tamen a meΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. hostis iudicabitur MariusΥ.
... semper tamen meminero urbemΥαπ Romam et ItaliamΥαπ a MarioΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.απ. conservatam esse.
... semper tamen meminero urbemΑαπ Romam et ItaliamΑαπ MariumΥαπ conservavisse.
78
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut iudicaretur C. Marius... hostis. (Τελική πρόταση)
ð Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat, qui iudicaret C. Marium... hostem- υποκείµενο του
iudicaret qui= senatus (ή a quo iudicaretur C. Marius hostis(ποιητικό αίτιο του iudicaretur =a quo=a
senatu)). (αναφορική τελική πρόταση)
ð Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat iudicatum C. Marium... hostem. (σουπίνο σε –um)
ð Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat C. Marii hostis iudicandi causa. (causa/gratia+γενική
γερουνδιακού)
C.Mariumαντικ. γερουνδίου σε αιτ. hostem iudicandi causaεµπρόθετη γενική γερουνδίου
αντικείµενο του γερουνδίου C. Marium παίρνει την πτώση του γερουνδίου δηλαδή την γενική και διατηρεί
τον αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού. Το γερούνδιο
(iudicandi) µετατρέπεται σε γερουνδιακό στην ίδια µε τα γερούνδιο πτώση (γενική). Το γερουνδιακό ως
επίθετο συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση. Στην ίδια πτώση(γενική) µε το
υποκείµενο του γερουνδιακού C. Marii τρέπεται και το κατηγορούµενο σ’ αυτό hostem.]
ð Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ad C. Marium hostem iudicandum.

Ad C.Mariumαντικ. γερουνδίου σε αιτ. hostem iudicandumεµπρόθετο γερούνδιο σε αιτ. .
Το αντικείµενο του γερουνδίου C.Marium διατηρεί την πτώση του (δηλαδή την αιτιατική) και τον αριθµό
(ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού. Το γερούνδιο (iudicandum)
συµφωνεί µε το υποκείµενό του σε γένος, αριθµό, πτώση. Την πτώση του διατηρεί και το κατηγορούµενο
σ’αυτό hostem.]
Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt (απλή
αφαιρετική)
Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et quam hi antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti
sunt(quam + οµοιόπτωτα µε τον α΄ όρο)
79
ΚΕΙΜΕΝΟ 41:
v obsoleto: επιθετική µετοχή, παρακειµένου, συνηµµένη στο αντικείµενο του ρήµατος(uteris) sermone, το
sermon θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική quod),
Ø quod obsoletum est / erat (quod + οριστική παρακειµένου ή υπερσυντελίκου, µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο-uteris, προτερόχρονο)
ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ
v Tu autem... sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere
vis
Η προταση είναι δευτερεύουσα αιτιολογική, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα (vis) οπότε µπορεί να τραπεί
σε χρονική µετοχή ενεστώτα. Το εννοούµενο υποκείµενό της (tu) συµπίπτει µε το υποκείµενο του ρήµατος
της κύριας πρότασης (uteris) οπότε η µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική.
ð volens (ή πιο εύχρηστη cupiens)
v Tu autem, proinde quasi loquaris

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα παραβολική, εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα (loquaris) οπότε µπορεί να
τραπεί σε χρονική µετοχή ενεστώτα. Το εννοούµενο υποκείµενό της (tu) συµπίπτει µε το υποκείµενο του
ρήµατος της κύριας πρότασης (uteris) οπότε η µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική.
ðTu autem quasi loquens
v atque id quod a Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore

Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική και το ρήµα της πρότασης
βρίσκεται σε χρόνο παρακείµενο παθητικής φωνής (scriptum est), οπότε θα τραπεί σε µετοχή παρακειµένου.
Το υποκείµενο της δευτερεύουσας πρότασης quod συµπίπτει µε το αντικείµενο της κύριας µε ρήµα το uteris
(id) οπότε θα τραπεί σε αιτιατική πτώση.
ð scriptum a C. Caesare
80
v Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam
obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas.
Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (uteris) οπότε µεταβάλλεται σε ειδικό απαρέµφατο
ενεστώτα. Η πρόταση proinde …loquaris είναι δευτερεύουσα παραβολική και εκφέρεται µε υποτακτική
ενεστώτα (loquaris)µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (dicit) -περίπτωση 1- διατηρεί την υποτακτική
ενεστώτα για να µη µεταβληθεί η ακολουθία των χρόνων και να δηλώνει και πάλι το σύγχρονο, στην
περίπτωση 2 µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) η υποτακτική ενεστώτα του ευθέως λόγου
µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο),ωστόσο το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο
περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η πρόταση quod …vis εκφέρεται µε οριστική
ενεστώτα (σύγχρονο) που στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα µε εξάρτηση από
αρκτικό χρόνο (dicit) -περίπτωση 1- ενώ, στην περίπτωση 2 µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) η
υποτακτική ενεστώτα του ευθέως λόγου µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο) ,ωστόσο το
β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η
πρόταση quae dicas είναι δευτερεύουσα πλάγια ερώτηση, µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο1 η υποτακτική
ενεστώτα διατηρείται ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο2 µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού. Το
β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η
αντωνυµία tu, υποκείµενο της κύριας πρότασης µεταβάλλεται σε illum στον πλάγιο λόγο, ενώ οι
επιρρηµατικοί προσδιορισµοί του χρόνου nunc της παραβολικής πρότασης και abhinc της κύριας
µεταβάλλονται σε tunc και illinc αντίστοιχα.
ðPhilosophus dicit illum autem, proinde quasi cum matre Evandri tunc loquatur, sermone illinc
multis annis iam obsoleto uti, quod neminem scire atque intellegere velit, quae dicat.1
ðPhilosophus dixit illum autem, proinde quasi cum matre Evandri tunc loqueretur, sermone illinc
multis annis iam obsoleto uti, quod neminem scire atque intellegere vellet, quae diceret.2
v Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?

Η πρόταση Quin… inepte είναι ευθεία ερώτηση, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα που µεταβάλλεται σε
πλάγια. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (rogat)
και σε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (interogavit). Το β΄ ενικό ρηµατικό
πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η πρόταση ut consequaris
είναι δευτερεύουσα πλάγια ερώτηση, µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο(rogat)1 η υποτακτική ενεστώτα
διατηρείται ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(interrogavit)2 µεταβάλλεται σε υποτακτική
παρατατικού(ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων- συγχρονισµός κύριας και δευτερεύουσας). Η
πρόταση quod vis είναι δευτερεύουσα αναφορική και εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα στον ευθύ λόγο, ενώ
στον πλάγιο µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο(rogat)1 µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα ενώ µε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(interrogavit)2 µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού. Σε όλες τις
81
προτάσεις το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄
ενικό.
ð Sallustius rogat hominem ineptum quin taceat, ut consequatur, quod velit.1
ðPhilosophus interrogavit hominem ineptum quin taceret ut consequeretur quod vellet.2
v Sic ergo vive ut viri antiqui sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae.
Οι υπογραµµισµένες προτάσεις είναι κύριες επιθυµίας, εκφέρονται µε προστακτική ενεστώτα (vive/loquere)
και µεταβάλλονται στον πλάγιο λόγο σε βουλητικές προτάσεις. Η κτητική αντωνυµία nostrae της δεύτερης
παραβολικής πρότασης µεταβάλλεται στον πλάγιο λόγο σε suae. ). Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο, στον
πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό.
ðPhilosophus admonuit adulescentem ut sic viveret ut viri antiqui sed sic loqueretur, ut viri aetatis
suae.
v atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore.

Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια επιθυµίας, εκφέρεται µε προστακτική ενεστώτα (habe) και
µεταβάλλεται στον πλάγιο λόγο σε βουλητική πρόταση. Στον πλάγιο λόγο εκφέρεται µε υποτακτική
ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (admonet)1 και µε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο (admonuit)2. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο
µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η πρόταση quod a C. Caesare scriptum est είναι δευτερεύουσα αναφορική
προσδιοριστική εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου, προσδιορίζει το αντικείµενο id της κύριας πρότασης
µε ρήµα το habe και εξαρτάται από αυτή. Στον πλάγιο λόγο τρέπεται σε υποτακτική, µε εξάρτηση από
αρκτικό χρόνο, υποτακτική παρακειµένου1 και µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο2 σε υποτακτική
υπερσυντελίκου.
ðPhilosophus admonet adulescentem ut id quod a C. Caesare scriptum sit, habeat semper in memoria
et in pectore.1
ðPhilosophus admonuit adulescentem ut id quod a C. Caesare scriptum esset, haberet semper in
memoria et in pectore.2
v ... sic fugias verbum insolens atque inauditum

Η πρόταση είναι κύρια επιθυµίας, εκφέρεται µε προτρεπτική υποτακτική ενεστώτα (fugias) και
µεταβάλλεται στον πλάγιο λόγο σε βουλητική πρόταση. Στον πλάγιο λόγο εκφέρεται µε υποτακτική
ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (docet)1 και µε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο (docuit)2. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο
µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό.
ðPhilosophus docet adulescentem ut sic fugiat verbum insolens atque inauditum.
ðPhilosophus docuit adulescentem ut sic fugeret verbum insolens atque inauditum.
82
v qui primi coluisse Italiam dicuntur

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης dicuntur και το ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου coluisse γίνεται ρήµα
κύριας πρότασης σε οριστική παρακειµένου. Το υποκείµενο του απαρεµφάτου coulisse, qui που µε
εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα dicuntur ήταν σε ονοµαστική (άρση λατινισµού) θα παραµείνει σε
υποτακτική ως υποκείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης, στον ευθύ λόγο.
ð qui primi coluerunt Italiam
v Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης dicis και το ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα placere γίνεται ρήµα κύριας
πρότασης σε οριστική ενεστώτα. Το υποκείµενο του απαρεµφάτου antiquitatem τρέπεται σε πτώση
ονοµαστική ως υποκείµενο του ρήµατος στον ευθύ λόγο. Η αιτιολογική πρόταση quod honesta et bona et
modesta sit στον ευθύ λόγο διατηρώντας την υποκειµενική αιτιολογία και την ακολουθία των χρόνων
(σύγχρονο) παραµένει υποτακτική ενεστώτα1.Σε περίπτωση που µεταβάλλουµε την αιτιολογία της σε
αντικειµενική θα τραπεί σε οριστική2.
ðAntiquitas mihi placet, quod honesta et bona et modesta sit (υποκειµενική αιτιολογία)1.
ð Sed antiquitas mihi placet , quod honesta et bona et modesta est (αντικειµενική αιτιολογία)2.
QuodΥ a C. CaesareΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. scriptum est.

QuodΑ C. CaesarΥ scripsit.
Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? (Τελική πρόταση)

ð Quin, homo inepte, taces, qui consequaris, quod vis? (αναφορική τελική πρόταση)
ð Quin, homo inepte, taces, consecutum, quod vis? (σουπίνο σε –um)
ð Quin, homo inepte, taces, consequendi causa, quod vis? (causa/gratia+γενική γερουνδίου)
ð Quin, homo inepte, taces, ad consequendum, quod vis? (ad + αιτιατική γερουνδίου)
Η γερουνδιακή έλξη είναι αδύνατη καθώς αντικείµενο του consequaris είναι η δευτερεύουσα αναφορική
πρόταση και όχι αντικείµενο σε αιτιατική πτώση.
83
Sic ergo … vive

ð noli vivere (noli/ nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ð ne vixeris(ne + υποτακτική παρακειµένου)
sic loquere
ð noli loqui (noli/ nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ð ne locutus sis(ne + υποτακτική παρακειµένου)
habe semper in memoria et in pectore

ð ne habueris (noli/ nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ð noli habere (ne + υποτακτική παρακειµένου)
sic fugias verbum insolens atque inauditum

ð ne fugeris (noli/ nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
ðnoli fugere(ne + υποτακτική παρακειµένου)
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
v qui primi coluisse Italiam dicuntur

dicuntur : ρ.(παθητικό λεκτικό), qui : υποκείµενο του ρ. dicuntur και του απαρεµφάτου coluisse, colluisse :
ειδικό απαρέµφατο, αντικείµενο του ρήµατος dicuntur.Έχουµε ταυτοπροσωπία και όχι λατινισµό του
ειδικού απαρεµφάτου, λόγω εξάρτησης από ρήµα παθητικό προσωπικό(άρση λατινισµού).
Σε περίπτωση που ζητηθεί να αντικαταστήσουµε το παθητικό λεκτικό dicuntur από το dicunt. Το νέο ρήµα
εξάρτησης (dicunt ) δεν είναι παθητικό προσωπικό, άρα θα έχουµε ταυτοπροσωπία µε λατινισµό του ειδικού
απαρεµφάτου. Το υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου coluisse θα τεθεί σε αιτιατική και θα δηλωθεί (se).
Θα µετατραπεί σε αιτιατική και το κατηγορούµενο primi :
ð non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primos se coluisse Italiam dicunt, sed aetatis suae verbis
utebantur.
ΚΕΙΜΕΝΟ 42:
v Nascentem: επιθετική µετοχή, ενεστώτα, συνηµµένη στο αντικείµενο του ρήµατος (confirmaverunt)
coniurationem, το coniurationem θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε
84
ονοµαστική quae),
Ø quae nascebatur (quod + οριστική παρατατικού, µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο-confirmaverunt,
σύγχρονο)
ως χρονική µετοχή:
Ø dum nascitur (dum+ οριστική ενεστώτα- συνεχιζόµενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συµβαίνει µία
άλλη πράξη)
v quae imminent
Η πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική οπότε µπορεί να τραπεί σε επιθετική µετοχή. Το υποκείµενο του
ρήµατος imminent συµπίπτει µε το αντικείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης (videant) ea οπότε η
µετοχή θα τεθεί στην πτώση του αντικειµένου, δηλαδή σε αιτιατική. Το ρήµα imminent βρίσκεται σε χρόνο
ενεστώτα οπότε η µετοχή που θα προκύψει θα είναι µετοχή ενεστώτα.
Ø Imminentia
v qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo
confirmaverunt;
Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής (aluerunt), ωστόσο, επειδή η
υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το αντικείµενο του ρήµατος spem, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως
ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος qui αλλά επειδή συµπίπτει µε το υποκείµενο της νέας κύριας
πρότασης δεν το ξαναγράφουµε(ως ποιητικό αίτιο).
ðqui spe Catilinae mollibus sententiis al(i)ta coniurationem nascentem non credendo confirmaverunt;
v Qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική παρακειµένου (aluerunt) και θα τραπεί σε
ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Η αντωνυµία qui στον πλάγιο λόγο γίνεται eos.
ðCicero putat eos spem Catilinae mollibus sententiis aluisse.
v ... quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc
animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent.
Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως και εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού (dicerent).
Στον πλάγιο λόγο θα τραπεί σε απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος multi και οι
85
οµοιόπτωτοι προσδιορισµοί σε αυτό (η µετοχή secuti και η παράθεση non solum improbi verum etiam
imperiti) µεταβάλλονται σε αιτιατική ως υποκείµενο στο ειδικό απαρέµφατο του πλαγίου λόγου. Η
αντωνυµία quorum µεταβάλλεται στον πλάγιο λόγο σε eorum.
ðCicero dixit patribus eorum auctoritatem secutos multos, non solum improbos verum etiam
imperitos, si in illum animadvertisset, crudeliter et regie id factum esse dicere.
v ... crudeliter et regie id factum esse dicerent.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (dicerent) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε ειδικό
απαρέµφατο παρακειµένου στον πλάγιο λόγο (factum esse) µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα. Το
υποκείµενό του id τίθεται σε ονοµαστική ως υποκείµενο ρήµατος (λόγω του ουδετέρου γένους η µετατροπή
σε ονοµαστική δεν είναι εµφανής καθώς ο τύπος σε ονοµαστική και αιτιατική είναι ίδιος).
ðcrudeliter et regie id factum est.
v Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tar stultum fore, qui
non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum. qui non fateatur.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (nunc intellego) και ο εξαρτηµένος υποθετικός λόγος (si…pervenerit) που
εκφράζει την ανοιχτή υπόθεση στο µέλλον θα γίνει ανεξάρτητος. Το ρήµα του υποθετικού λόγου θα
µεταβληθεί από υποτακτική παρακειµένου σε οριστική συντελεσµένου µέλλοντα ενώ τα ρήµατα των
αποδόσεων του υποθετικού λόγου (σύνθετος- neminem tam …fore/ neminem…improbum (fore) ) θα
µεταβληθούν και αυτά σε οριστική µέλλοντα για να δηλωθεί και στον ανεξάρτητο λόγο η ανοιχτή υπόθεση
στο µέλλον. Η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση quo intendit καθώς λειτουργεί ανεξάρτητα από τον
πλάγιο λόγο δε θα µεταβληθεί. Το ρήµα των αναφορικών συµπερασµατικών προτάσεων (qui….factam/
qui…fateatur) µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο δε θα µεταβληθεί (υποτακτική ενεστώτα- ιδιοµορφία στην
ακολουθία των χρόνων, συγχρονισµός κύριας µε δευτερεύουσα, σύγχρονο)
ðSi iste in Manliana castra pervenerit , quo intendit, nemo tam stultus erit, qui non videat
coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur.
QuiΥ spemΑ Catilinae mollibus sententiis aluerunt.

SpesΥ Catilinae mollibus sententiis al(i)ta est ab eisΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.
86
Si in hunc animadverto, crudeliter et regie id factum esse dicunt (παρόν).
Si in hunc animadverti, crudeliter et regie id factum esse dixerunt (παρελθόν).
Si in hunc animadvertam /animadvertero, crudeliter et regie id factum esse dicent (µέλλον).

Si in hunc animadverterem, crudeliter et regie id factum esse dicerent (παρόν).
Si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dixissent (παρελθόν).

Si in hunc animadvertam, crudeliter et regie id factum esse dicant (παρόν- µέλλον)
Ο υποθετικός λόγος (σύνθετος και εξαρτηµένος) γίνεται ανεξάρτητος διώχνοντας το ρήµα εξάρτησης
intellego και µεταβάλλοντας το ρήµα της υπόθεσης από υποτακτική παρακειµένου σε οριστική
συντελεσµένου και τα απαρέµφατα µέλλοντα της απόδοσης σε οριστική µέλλοντα ώστε να δηλωθεί η
ανοιχτή υπόθεση στο µέλλον.
Si iste in Manliana castra pervenit, nemo tam stultus est, nemo tam improbus (est)... (παρόν).
Si iste in Manliana castra pervenit, nemo tarn stultus fuit, nemo tam improbus (fuit)... (παρελθόν).
Si iste in Manliana castra perveniet /pervenerit, nemo tam stultus erit, nemo tam improbus (erit)... (µέλλον).

Si iste in Manliana castra perveniret, nemo tam stultus esset, nemo tam improbus (esset)... (παρόν).
Si iste in Manliana castra pervenisset, nemo tam stultus fuisset, nemo tam improbus (fuisset)... (παρελθόν).
87
Si iste in Manliana castra perveniat, nemo tam stultus sit, nemo tam improbus 'sit)... (παρόν-µέλλον)
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
Οι αναφορικές επιρρηµατικές προτάσεις ισοδυναµούν µε τις αντίστοιχες επιρρηµατικές προτάσεις. Η

αναφορική αντωνυµία αντικαθίσταται µε το σύνδεσµο εισαγωγής της επιρρηµατικής πρότασης και την
αντωνυµία is- ea- id.
Qui aut ea, -, non videant, - aut ea, dissimulent
ut ei aut ea, non videant, -autea,dissimulent.
non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non reatur
ut is non videat coniurationem esse factam, neminem tam - orobum, ut is non fateatur.
ΚΕΙΜΕΝΟ 43:
v ingredienti: χρονική µετοχή ενεστώτα στο ρήµα cecidit, συνηµµένη στη δοτική προσωπική tibi,
σύγχρονο.
Ø dum ingrederis (ingredere) (dum + Οριστική Ενεστώτα).
Ø cum ingredereris (ingrederere) (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, µε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο cecidit)
Ø cum ingredebat (cum καθαρά χρονικός)
v Nisi filium haberem

Η πρόταση είναι δευτερεύουσα υποθετική, εκφέρεται µε υποτακτική παρατατικού (haberem) οπότε µπορεί
να τραπεί σε υποθετική µετοχή ενεστώτα. Το εννοούµενο υποκείµενό της (ego) συµπίπτει µε το υποκείµενο
του ρήµατος της κύριας πρότασης (essem) οπότε η µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική.
Ø non habens
v si pergis
Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα υποθετική πρόταση και το ρήµα της
πρότασης βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα ενεργητικής φωνής (pergis), οπότε θα τραπεί σε µετοχή ενεστώτα.
88
Εφόσον το υποκείµενο της δευτερεύουσας (tu) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας µε ρήµα το manet
(aut mors aut servitus), η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Ως υποκείµενο της µετοχής
θέτουµε το υποκείµενο του ρήµατος σε πτώση αφαιρετική.
Ø te pergente
v Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

Οι προτάσεις num…veni, captiva..sum είναι ευθείες ερωτήσεις, που θα µεταβληθούν σε πλάγιες. Η πρώτη
εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου µε
εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (interrogat)1 και σε υποτακτική υπερσυντελίκου µε εξάρτηση από ιστορικό
χρόνο (interogavit)2. Η δεύτερη ευθεία ερώτηση εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα που µεταβάλλεται σε
υποτακτική ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο1 και σε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο2. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται
σε γ΄ ενικό.
ðMater interrogat filium num ad hostem venerit et captiva in castris illius sit.1
ðMater interrogavit filium num venisset ad hostem et captiva in castris illius esset.2
v In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem?
Η πρώτη πρόταση είναι ευθεία ερώτηση(in hoc…traxit), που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Εκφέρεται µε
οριστική παρακειµένου. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου µε εξάρτηση από
αρκτικό χρόνο (interrogat)1 και σε υποτακτική υπερσυντελίκου µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο
(interogavit)2.Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα συµπερασµατική, που εκφέρεται µε υποτακτική
παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (traxit). Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο
µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα1 ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο2 µεταβάλλεται σε
υποτακτική παρατατικού (ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων, συγχρονισµός της κύριας µε τη
δευτερεύουσα πρόταση). Οι αντωνυµίες hoc και me της ευθείας ερώτησης και te της δευτερεύουσας
συµπερασµατικής µεταβάλλονται αντίστοιχα σε illud, se και illum.
ðMater interrogat filium num in illud se longa vita et infelix senecta traxerit, ut primum exsulem
deinde hostem illum videat1.
ðMater interrogavit filium num in illud se longa vita et infelix senecta traxisset, ut primum exculem
deinde hostem illum videret2.
v Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit?

Η πρώτη πρόταση είναι ευθεία ερώτηση (qui…terram), που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Εκφέρεται µε
οριστική παρακειµένου (potuisti). Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου µε
εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (interrogat)1 και σε υποτακτική υπερσυντελίκου µε εξάρτηση από ιστορικό
89
χρόνο (interogavit)2. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο
µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα αναφορική που εκφέρεται µε οριστική
παρακειµένου και δηλώνει το προτερόχρονο. Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο1 και για να
δηλώνει και πάλι το προτερόχρονο µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου, ενώ µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο2 µεταβάλλεται σε υποτακτική υπερσυντελίκου. Οι αντωνυµίες hanc της ευθείας ερώτησης
και te της δευτερεύουσας αναφορικής µεταβάλλονται σε illam και illum αντίστοιχα.
ðVeturia interrogat Coriolanum qui potuerit populari illam terram, quae illum genuerit atque
aluerit.1
ðVeturia interrogavit Coriolanum qui potuisset populari illam terram, quae illum genuisset atque
aluisset.2
v Non tibi ingrediendi fines patriae ira cecidit?

Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση (non..cecidit), που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Εκφέρεται µε οριστική
παρακειµένου (cecidit). Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική παρακειµένου µε εξάρτηση από
αρκτικό χρόνο (interrogat)1 και σε υποτακτική υπερσυντελίκου µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο
(interogavit)2. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε
γ΄ ενικό. Η αντωνυµία tibi µεταβάλλεται σε illi.
ðVeturia interrogat Coriolanum num illi ingrediendi fines patriae ira ceciderit.1
ðVeturia interrogavit Coriolanum num illi ingrediendi fines patriae ira cecidisset.2
v Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non
succurrit...?
Οι προτάσεις quamvis…perveneras, cur- tibi non succurit είναι ευθείες ερωτήσεις, που θα µεταβληθούν σε
πλάγιες. Εκφέρονται µε οριστική υπερσυντελίκου. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική
παρακειµένου µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (interrogat)1 και σε υποτακτική υπερσυντελίκου µε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (interogavit)2. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις,
στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η αντωνυµία tibi της δεύτερης ευθείας ερώτησης µεταβάλλεται
σε illi. Η πρόταση cum..fuit είναι δευτερεύουσα χρονική, εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου (fuit). Στον
πλάγιο λόγο µεταβάλλεται µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο1 σε υποτακτική παρακειµένου και µε εξάρτηση
από αρκτικό χρόνο2 σε υποτακτική υπερσυντελίκου.
ðMater interrogat filium quamvis infesto et minaci animo pervenerit, cur, cum in conspectu Roma
fuerit, illi non succurrerit...1
ðMater interrogavit filium quamvis infesto et minaci animo pervenisset, cur, cum in conspectu Roma
fuisset, illi non succurrisset...2
v .. intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique.
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα και µεταβάλλεται στον πλάγιο λόγο σε
90
ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος domus ac penates, mater coniunx liberique
µεταβάλλονται σε αιτιατική πτώση ως υποκείµενα του ειδικού απαρεµφάτου.
ðcur tibi non succurrit intra illa moenia domus ac penates tuos esse, matrem coniugem liberosque?
v Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum.
Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως, εκφέρονται µε οριστική ενεστώτα και µεταβάλλονται στον πλάγιο λόγο
σε ειδικά απαρέµφατα ενεστώτα. Το υποκείµενα των ρηµάτων ego για να µην επαναληφθεί λόγω
ταυτοπροσωπίας των ειδικών απαρεµφάτων δηλώνεται µε το se. Το κατηγορούµενο miserrima στο
υποκείµενο του ρήµατος και εν συνεχεία του ειδικού απαρεµφάτου τίθεται σε αιτιατική πτώση.
ðMater Coriolano dixit se nihil iam pati posse nec diu miserrimam futuram esse.
v at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.
Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα (manet) και στον πλάγιο
λόγο µεταβάλλεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος aut mors aut servitus
µεταβάλλονται σε αιτιατική ως υποκείµενα του απαρεµφάτου καθώς και οι επιθετικοί προσδιορισµοί στα
υποκείµενα immatura και longa. Η αντωνυµία hos στον πλάγιο λόγο τρέπεται σε illos. Η πρόταση si pergis
είναι δευτερεύουσα υποθετική που εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα. Στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από
ιστορικό χρόνο (dixit) τρέπεται σε υποτακτική παρατατικού. Το β΄ ενικό ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο
περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό.
ðMater Coriolano dixit at contra illos, si pergeret, aut immaturam mortem longam servitutem
manere.
In hoc meΑ longa vitaΥ et infelix senectaΥ traxit, ut primum (egoΥ) exsulem deinde hostem teΑ viderem.
In hoc egoΥ longa vitaΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.ΑΠΛΗ ΑΦΑΙΡ.ΑΨΥΧΟ et infelici senecta ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.ΑΠΛΗ ΑΦΑΙΡ.ΑΨΥΧΟ tracta sum, ut
primum tuΥ exsul deinde hostis a meΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. videreris.
... RomaΥ non oppugnaretur (a teΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.).

... tuΥ non oppugnares RomamΑ.
nisi peperi..., non oppugnatur (παρόν).
91
(si /nisi + Οριστ.Παρακειµένου – Οριστ. Ενεστώτα)
nisi pepereram non oppugnabatur (παρελθόν).
(si /nisi + Οριστ.Υπερσυντελίκου – Οριστ. Παρατατικού)
nisi peperero ..., non oppugnabitur (µέλλον).
(si /nisi + Οριστ. Συντελεσµένου Μέλλοντα – Οριστ. Μέλλοντα)

nisi peperissem ..., non oppugnaretur
(si /nisi + Υποτακτική Υπερσυντελίκου– Απόδοση: Υποτακτική παρατατικού)

nisi pepererim ..., non oppugnetur (παρόν - µέλλον)
si /nisi + Υποτακτική Παρατατικού – Απόδοση: Υποτακτική Ενεστώτα
Στον παραπάνω υποθετικό λόγο η υπόθεση είναι προτερόχρονη της απόδοσης. Σε περίπτωση που θέλουµε
να την αποδώσουµε ως σύγχρονη της απόδοσης:
nisi pario ..., non oppugnatur (παρόν).
nisi peperi..., non oppugnata est (παρελθόν).
nisi pariam/peperero ..., non oppugnabitur (µέλλον).
nisi parerem ..., non oppugnaretur (παρόν).
nisi peperissem ..., non oppugnata esset (παρελθόν).
nisi pariam ..., non oppugnetur (παρόν - µέλλον)
nisi habeo..., sum (παρόν).
(si /nisi + Οριστ. Ενεστώτα – Οριστ. Ενεστώτα)
nisi habui…fui (παρελθόν).
(si /nisi + Οριστ.Παρακειµένου – Οριστ. Παρακειµένου)
nisi habebo (habuero)..., ero (µέλλον).
( si /nisi + Οριστ. Μέλλοντα – Οριστ. Μέλλοντα)

nisi haberem ..., essem (παρόν)
(si /nisi + Υποτακτική παρατατικού– Απόδοση: Υποτακτική παρατατικού)
nisi habuissem ..., fuissem (παρελθόν).
92
(si /nisi + Υποτακτική υπερσυντελίκου– Απόδοση: Υποτακτική υπερσυντελίκου)

nisi habeam ..., sim (παρόν - µέλλον)
(si /nisi + Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) – Απόδοση: Υποτακτική Ενεστώτα)
si pergis..., manet (παρόν).
(si /nisi + Οριστ. Ενεστώτα – Οριστ. Ενεστώτα)
si perrexisti..., mansit (παρελθόν).
(si /nisi + Οριστ. Παρακειµένου – Οριστ. Παρακειµένου)
si perges (perrexeris)..., manebit (µέλλον).
(si /nisi + Οριστ. Μέλλοντα – Οριστ. Μέλλοντα)

si pergeres..., maneret (παρόν).
(si /nisi + Υποτακτική παρατατικού– Απόδοση: Υποτακτική παρατατικού)
si perrexisses..., mansisset (παρελθόν).
(si /nisi + Υποτακτική υπερσυντελίκου– Απόδοση: Υποτακτική υπερσυντελίκου)

Si pergas..., maneat (παρόν - µέλλον).
(si /nisi + Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) – Απόδοση: Υποτακτική Ενεστώτα)
ΚΕΙΜΕΝΟ 44:
v exulantem: χρονική µετοχή, χρόνου ενεστώτα στο απαρέµφατο dixisse, συνηµµένη στο υποκείµενο του
Tarquinium, σύγχρονο.
Ø dum exulat (dum + Οριστική Ενεστώτα).
Ø cum exulabat (cum καθαρά χρονικός + οριστική)
(ο cum ιστορικός-διηγηµατικός δεν είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθεί, γιατί δεν είναι διήγηση του
παρελθόντος)
93
v Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre
poteram.
Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό οπότε µπορεί να τραπεί σε χρονική
µετοχή ενεστώτα. Το εννοούµενο υποκείµενό της (ego) συµπίπτει µε το υποκείµενο του ρήµατος της κύριας
πρότασης (intellexi) οπότε η µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική.
Ø Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, iam neutris gratiam referre potens.
v Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla finducia benevolentiae stabilis
esse potest.
Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα (est) και µεταβάλλεται στον πλάγιο λόγο
σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Η αντωνυµία est στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε illam. Η δεύτερη
πρόταση in qua…potest είναι δευτερεύουσα αναφορική και εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα, γιατί
αναφέρεται στο παρόν (σύγχρονο). Στον πλάγιο λόγο, µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit)
µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού.
ðCicero dixit illam esse tyrannorum vitam, in qua nulla fides, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse
posset.
v Coluntur tamen simulatione ad tempus.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα (coluntur) και µεταβάλλεται στον πλάγιο
λόγο σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα.
ðCicero censet tyrannos coli tamen simulatione ad tempus.
v Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre
poteram.
Η πρώτη πρόταση είναι κύρια κρίσεως, εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου (intellexi) και µεταβάλλεται
στον πλάγιο λόγο σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος (ego- Tarquinius)
γίνεται υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου και για να µην επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας δηλώνεται
µε το se. Οι προτάσεις quos…habuissem, quos infidos είναι δύο πλάγιες ερωτηµατικές προτάσεις που
εκφέρονται µε υποτακτική υπερσυντελικου (habuissem), βρίσκονται ήδη στον πλάγιο λόγο οπότε ο χρόνος
και η έγκλιση παραµένουν αµετάβλητα. Το α΄ρηµατικό πρόσωπο µεταβάλλεται σε γ΄. Η πρόταση
cum…poteram είναι δευτερεύουσα χρονική και εκφέρεται µε οριστική παρατατικού (poteram). Στον πλάγιο
λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού και πάλι µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit).
ðTarquinius dixit tum se intellexisse, quos fidos amicos habuisset, quos infidos, cum iam neutris
94
gratiam referre posset.
v Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum a quo se metui putet.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (nescio) και η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική
ενεστώτα (possit) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε
οριστική1 ή διατηρείται ως δυνητική υποτακτική2. Οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις µε ρήµατα
(metuat, putet)που εκφέρονται µε υποτακτική ενεστώτα, στον ευθύ λόγο τρέπονται σε οριστική.
ðQuis potest diligere eum, quem metuit, aut eum a quo se metui putat?1
ðQuis possit (δυνητική υποτακτική) diligere eum, quem metuit, aut eum a quo se metui putat2?
v tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (intellegitur) και η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική
παρακειµένου (fuerint) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε
οριστική.
ðQuam fuerunt inopes amicorum?
v …. quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem.

Η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε απαρέµφατο παρακειµένου (dixisse) στον πλάγιο
λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική παρακειµένου. Το υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου
Tarquinium τίθεται πλέον σε ονοµαστική ως υποκείµενο του ρήµατος, οµοίως στην ονοµαστική τίθεται και
η συνηµµένη στο υποκείµενο χρονική µετοχή exulantem.
ð... quod dixit Tarquinius exulans.
v Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos ...

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (intellexi) και η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική
παρακειµένου (habuissem) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται
σε οριστική.
ðQuos fidos amicos habui, quos infidos...?
Coluntur (tyranniΥ) tamen simulatione ad tempus.

Colunt tyrannosΑ tamen simulatione ad tempus.
95
quodsi cadunt..., intellegitur (παρόν).
quodsi ceciderunt..., inteilectum est (παρελθόν).
si /nisi + Οριστ.Παρακειµένου – Οριστ. Παρακειµένου
quodsi cadent (ceciderint)..., inteilectum erit (µέλλον).

quodsi caderent..., intellegeretur (παρόν).
quodsi cecidissentinteilectum fuisset (παρελθόν).

quodsi cadant..., intellegatur (παρόν - µέλλον)
ΚΕΙΜΕΝΟ 45:
v intercepta epistula: υποθετική µετοχή, χρόνου παρακειµένου, δηλώνει το προτερόχρονο. Εκφράζει την
προϋπόθεση υπό την οποία θα µπορούσε να ισχύει αυτό που δηλώνει το ρήµα. Στα κείµενα µας είναι µία
και µοναδική και µάλιστα γνήσια αφαιρετική απόλυτος. Μετατρέπεται:
ðΕξαρτηµένος λόγος
Si epistula intercepta sit (υποτακτική παρακειµένου) ð ne ... cognoscantur (βουλητική πρόταση).
Ο υποθετικός λόγος που σχηµατίζεται µε υπόθεση την πρόταση είναι επιπλέον εξαρτηµένος από τους
ιστορικούς ενεστώτες curat /providet. Η απόδοση του βρίσκεται µέσα στη δευτερεύουσα βουλητική
πρόταση. Σχηµατίζεται υποθετικός λόγος, α' είδους, της ανοικτής υπόθεσης στο µέλλον (µε υπόθεση
προτερόχρονη της απόδοσης).
ðΑνεξάρτητος λόγος
96
Στον ευθύ λόγο η υποτακτική παρακειµένου µεταβάλλεται σε οριστική συντελεσµένου µέλλοντα, ενώ η
βουλητική πρόταση σε αποτρεπτική υποτακτική.
Si intercepta erit (οριστική συντελεσµένου µέλλοντα) - ne ... cognoscantur + υποτακτική ενεστώτα:
αποτρεπτική υποτακτική)
v conscriptam: επιθετική µετοχή, παρακειµένου, συνηµµένη στο αντικείµενο του ρήµατος (mittit)
epistulam , το epistulam θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική
quae), προτερόχρονο.
Ø quae conscripta est (quae + οριστική παρακειµένου µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (mittit))
v veritus: αιτιολογική µετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος constituit, Gallus,
Ø quod veritus est (αντικειµενική αιτιολογία) (quod+ οριστική παρακειµένου/ υπερσυντελίκου

:αντικειµενική αιτιολογία)
Ø quod veritus esset (υποκειµενική αιτιολογία) (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική
αιτιολογία).
Ø cum veritus esset (αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
v Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική ενεστώτα (mittit) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος (Caesar) ως υποκείµενο του απαρεµφάτου δηλώνεται
σε πτώση αιτιατική. Η αντωνυµία quam στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε eam.
ðScriptor tradit ob eam rem Caesarem epistulam conscriptam Graecis litteris mittere.
v Haec casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem
defertur.
Έχουµε τρεις κύριες προτάσεις κρίσεως. Η πρώτη πρόταση εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου (adhaesit)
και θα τραπεί σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Η αντωνυµία haec µεταβάλλεται σε illa και τίθεται σε
αιτιατική πτώση ως υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου. Το ρήµα της δεύτερης και τρίτης πρότασης είναι
σε οριστική ενεστώτα (conspicitur, defertur) και θα τραπούν σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα.
ðScriptor tradit illam casu ad turrim adhaesisse et tertio post die a quodam milite conspici et ad
Ciceronem deferri.
97
v Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (cognoscit). Οι πλάγιες ερωτήσεις µετατρέπονται σε ευθείες. Η υποτακτική
ενεστώτα (gerantur, sit) που υπήρχε στις πλάγιες ερωτηµατικές προτάσεις, στην ευθεία ερώτηση τρέπονται
σε οριστική.
ðQuae apud Ciceronem geruntur? quanto in periculo res est?
v Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (persuadet) και η δευτερεύουσα βουλητική που εκφέρεται µε υποτακτική
ενεστώτα (deferat) τρέπεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας σε προστακτική ενεστώτα. Το γ΄ ρηµατικό
πρόσωπο του πλαγίου λόγου µεταβάλλεται σε β΄.
(Στις κύριες προτάσεις επιθυµίας η Προστακτική χρησιµοποιείται για το β’ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο
και η Προτρεπτική Υποτακτική για τα υπόλοιπα πρόσωπα.)
ðAd Ciceronem epistulam defer!
v Curat et providet ne intercepta epistula nostra consilia ab hostibus cognoscantur.

Διώχνουµε τα ρήµατα εξάρτησης (curat, providet) και η δευτερεύουσα βουλητική που εκφέρεται µε
υποτακτική ενεστώτα (cognoscantur) τρέπεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας µε προτρεπτική υποτακτική
ενεστώτα. (Στις κύριες προτάσεις επιθυµίας η Προστακτική χρησιµοποιείται για το β’ ενικό και πληθυντικό
πρόσωπο και η Προτρεπτική Υποτακτική για τα υπόλοιπα πρόσωπα.)
ðNe, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur!
v Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra
abiciat.
Η υποθετική πρόταση που σχηµατίζει εξαρτηµένο υποθετικο λόγο από το monet της ανοιχτής υπόθεσης στο
µέλλον (υποτακτική ενεστώτα posit) στον ανεξάρτητο λόγο τρέπεται σε οριστική µέλλοντα. Οι
δευτερεύουσες βουλητικές προτάσεις µε ρήµατα (adliget, abiciat) σε υποτακτική ενεστώτα, στον ευθύ λόγο
τρέπονται σε κύριες προτάσεις επιθυµίας µε προστακτική. Το γ΄ ρηµατικό πρόσωπο του πλαγίου λόγου
µεταβάλλεται σε β΄.
ðSi adire non poteris, epistulam ad amentum tragulae adliga et intra abice!
v In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (scribit) και η κύρια πρόταση που το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε
ειδικό απαρέµφατο µέλλοντα στον πλάγιο λόγο (adfore) στον ευθύ λόγο τρέπεται σε οριστική µέλλοντα. Το
98
υποκειµένο του ειδικού απαρεµφάτου που δηλώθηκε µε το se µεταβάλλεται σε ego.
ðEgo cum legionibus celeriter adero.
v Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam miteret.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (constituit) και η δευτερεύουσα βουλητική που εκφέρεται µε υποτακτική
παρατατικού (miteret) τρέπεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας σε προτρεπτική υποτακτική ενεστώτα. Το γ΄
ρηµατικό πρόσωπο του πλαγίου λόγου µεταβάλλεται σε α΄. (Στις κύριες προτάσεις επιθυµίας η
Προστακτική χρησιµοποιείται για το β’ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο και η Προτρεπτική Υποτακτική για
τα υπόλοιπα πρόσωπα.)
ðTragulam mittam!
v militesque adhortatur ut salutem sperent.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (adhortatur) και η δευτερεύουσα βουλητική που εκφέρεται µε υποτακτική
παρατατικού (sperent) τρέπεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας σε προτρεπτική υποτακτική ενεστώτα. Το γ΄
ρηµατικό πρόσωπο του πλαγίου λόγου µεταβάλλεται σε α΄.
ðSperate salutem!
Tum quidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. στον ευθύ= defer /
απαγόρευση
ðne detuleris (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ðnoli deferre (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
Legatum monet ut , si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat.
στον ευθύ= adliga et abice
ðne adligaveris et abieceris (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ðnoli adligare et abicere (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
milites adhortatur ut salutem sperent.

στον ευθύ= milites, salutem sperate.
ðmilites, ne salutem speraveritis. (ne + υποτακτική παρακειµένου)
ðmilites, nolite salutem sperare (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα)
Quam ob rem (CaesarΥ) epistulamΑ conscriptam Graecis litteris mittit.
99
Quam ob rem epistulaΥ conscripta Graecis litteris mittitur a CaesareΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
IlleΥ epistulamΑ perlegit.

EpistulaΥ perlegitur ab illoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ..
Ne intercepta epistula nostra consiliaΥ ab hostibusΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. cognoscantur.

ne hostesY, intercepta epistula, nostra consiliaA cognoscant.
Et tertio post die a quodam militeΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. (haecΥ) conspicitur et ad Ciceronem defertur.

et tertio post die quidam milesΥ hancΑ conspicit et ad Ciceronem defert.
Legatum monet ut, si adire non possit, … adliget et … abiciat: Υποθετικός λόγος εξαρτηµένος από το
monet µε απόδοση βουλητική πρόταση.
ΕΥΘΥΣ : Si adire non potes (poteris), epistulam ad amentum tragulae adliga et et intra castra abice.
ανοιχτή υπόθεση στο µέλλον (η προστακτική είναι µελλοντική έκφραση)
Si adire non potes, epistulam ad amentum tragulae adligas et et intra castra abicis.
Si adire non poteras, epistulam ad amentum tragulae adligabas et et intra castra abiciebas.
Si adire non poteris, epistulam ad amentum tragulae adligabis et et intra castra abicies.
Si adire non posses, epistulam ad amentum tragulae adliges et et intra castra abicias.
Si adire non potuisses, epistulam ad amentum tragulae adligavisses et et intra castra abiecisses.
100
Si adire non possis, epistulam ad amentum tragulae adliges et et intra castra abicias.
ad Ciceronem (κίνηση προς)

ðin/ad Asiam (in ή ad +αιτιατική)
ð Carthaginem
ΕΚΦΟΡΑ ΧΡΟΝΟΥ
et tertio post die (Επίθετο + post + αφαιρετική)

et post tertium diem (Post + επίθετο + αιτιατική)
ΚΕΙΜΕΝΟ 47:
v hac re audita: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το
προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: voluit (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του ρήµατος της
πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής –Augustus (υποκείµενο ή ab
Augusto το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής πρότασης.
Ø postquam Augustus audivit hanc rem. (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το
Ø cum Augustus audivisset hanc rem. (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να
δηλωθεί το προτερόχρονο).
v Etsi super vestem demprehendit canos

Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα εναντιωµατική πρόταση και το ρήµα της
101
πρότασης βρίσκεται σε χρόνο παρακείµενο ενεργητικής φωνής (demprehendit), οπότε θα τραπεί σε µετοχή
µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής. Η µετοχή τίθεται σε αιτιατική πτώση , αν και µετοχή παρακειµένου,
καθώς είναι συνηµµένη στο αντικείµενο του απαρεµφάτου (vidisse) της κύριας πρότασης (eos).
ð canos demprehensos super vestem
v Egο pater, cana esse malo.

Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική ενεστώτα (malo) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος (ego) ως υποκείµενο του απαρεµφάτου δηλώνεται από
την αντωνυµία se. Η κλητική προσφώνηση pater µεταβάλλεται σε έµµεσο αντικείµενο στο ρήµα εξάρτησης
respondit.
ðIlla respondit patri se canam esse malle.
v Non dubito quin calva esse nolis.

Η πρώτη πρόταση (non dubito) είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική ενεστώτα (dubito) και θα
τραπεί σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος (ego- pater) ως υποκείµενο του
απαρεµφάτου δηλώνεται από την αντωνυµία se (λόγω ταυτοπροσωπίας του ειδικού απαρεµφάτου). Η
πρόταση quin…nollis είναι δευτερεύουσα πρόταση του quin και εκφέρεται µε υποτακτική ενεστώτα (nollis)
που στον πλάγιο λόγο µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit) µεταβάλλεται σε υποτακτική παρατατικού
(ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων, συγχρονισµός της κύριας µε τη δευτερεύουσα πρόταση)
ðPater dixit luliae se non dubitare quin calva esse nollet.
v Quid ergo non times ne istae te calvam faciant?

Η πρόταση Quid… times είναι ευθεία ερώτηση, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα (times) που µεταβάλλεται
σε πλάγια. Στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε υποτακτική ενεστώτα µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο
(interrogat) και σε υποτακτική παρατατικού µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (interrogavit). Το β΄ ενικό
ρηµατικό πρόσωπο και στις δύο περιπτώσεις, στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε γ΄ ενικό. Η πρόταση
ne…faciant είναι δευτερεύουσα ενδοιαστική, µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο(interrogat)1 η υποτακτική
ενεστώτα διατηρείται ενώ µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο(interrogavit)2 µεταβάλλεται σε υποτακτική
παρατατικού(ιδιοµορφία στην ακολουθία των χρόνων- συγχρονισµός κύριας και δευτερεύουσας).
ðPater interrogat luliam quid ergo non timeat ne iiiae iliam calvam faciant.
ð Pater interrogavit luliam quid ergo non timeret ne illae illam calvam facerent.
102
v Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret.

Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (voluit)και η δευτερεύουσα πρότασης του quominus (quominus…faceret)
τρέπεται σε κύρια πρόταση επιθυµίας µε απαγόρευση. Noli+απαρέµφατο ενεστώτα, ne+ υποτακτική
παρακειµένου. Το γ΄ ρηµατικό πρόσωπο µεταβάλλεται σε β΄.
ðNoli facere id!
ðNe feceris id!
v Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva.
Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (interrogavit) και η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική
ενεστώτα (mallet) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε
οριστική. Το γ΄ ρηµατικό πρόσωπο µεταβάλλεται σε β΄.
ðMavisne post aliquot annos cana esse an calva?

ðPost aliquot annos cana esse mavis an calva?
Etsi super vestem earum (is- AugustusΥ) demprehendit canosΑ...

Etsi super vestem earum demprehensi sunt caniΥ ab eoΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. ...
ΚΕΙΜΕΝΟ 49:
v (velut) elapso: αιτιολογική µετοχή, Παρακειµένου, υποκειµενικής/υποθετικής αιτιολογίας επειδή

συνοδεύεται από το velut, συνηµµένη στην αφαιρετική του οργάνου eo, προτερόχρονο.
Ø quod elapsus esset (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική αιτιολογία).
(Η ανάλυσή της ως επιθετικής µετοχής θα έχει ως εξής : qui velut forte elapsus erat).
v vocatus: χρονική µετοχή, παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (venit) Brutus, το
Brutus θα είναι το υποκείµενο της πρότασης, προτερόχρονο.
Ø cum Brutus vocatus esset (cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου)
Ø postquam Brutus vocatus est (postquam + Οριστική Παρακειµένου)
103
v molientem: επιθετική µετοχή ενεστώτα, συνηµµένη στον εµπρόθετο της αναφοράς erga te, σύγχρονο.
Ø Qui moliris/molire (qui+ οριστική ενεστώτα, µε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο non est)
v ... cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset

βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (cognovisset), οπότε θα τραπεί σε µετοχή
δευτερεύουσας, consilium σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος
vir (a viro -ποιητικό αίτιο),ωστόσο επειδή ταυτίζεται µε το υποκείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης,
δε χρειάζεται να δηλωθεί.
Ø consilio viri sui de interficiendo Caesare cognito
v ... quod tonsoris praeripuisset officium

βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (praeripuisset), οπότε θα τραπεί σε µετοχή
δευτερεύουσας, officium σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος
Porcia (a Porcia/ab ea-ποιητικό αίτιο)
Ø ...officio tonsoris praerepto (ab ea)
v non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium
molientem.
Η πρόταση είναι κύρια κρίσης. Το ρήµα της είναι σε οριστική ενεστώτα (est) και θα τραπεί σε ειδικό
απαρέµφατο ενεστώτα. Οι αντωνυµίες hoc, mei, te µεταβάλλονται στον πλάγιο λόγο σε illud, sui, illum
αντίστοιχα.
Ø Cui secreto Porcia inquit non esse illud temerarium factum suum, sed certissimum indicium
amoris sui erga illum tale consilium molientem.
v experiri enim volui quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex
104
sententia cessisset.
Η πρόταση experiri enim volui είναι κύρια πρόταση κρίσεως που εκφέρεται µε οριστική παρακειµένου.
Στον πλάγιο λόγο τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου για να
µην επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se. Η πρόταση quam…interemptura είναι
δευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική, η έγκλιση της διατηρείται καθώς εξαρτάται και πάλι από ιστορικό
χρόνο (dixit), µεταβάλλεται όµως το πρόσωπο από α΄ σε γ΄ ενικό. Η πρόταση si…cessisset είναι
δευτερεύουσα υποθετική, εκφέρεται µε υποτακτική υπερσυντελίκου που στον ανεξάρτητο λόγο
µεταβάλλεται σε οριστική συντελεσµένου µέλλοντα. Η αντωνυµία tibi µεταβάλλεται σε illi.
Ø Porcia dixit Bruto se voluisse experiri quam aequo animo se ferro esset interemptura, si illi
consilium non ex sententia cessisset.
v experiri enim volui quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex
sententia cessisset.
Η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική πρόταση στον ευθύ λόγο µεταβάλλεται σε ευθεία ερώτηση. Η
υποτακτική παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας µεταβάλλεται σε οριστική µέλλοντα. Η
πρόταση si…cessisset είναι δευτερεύουσα υποθετική, εκφέρεται µε υποτακτική υπερσυντελίκου που στον
ανεξάρτητο λόγο µεταβάλλεται σε οριστική συντελεσµένου µέλλοντα.
Ø Quam aequo animo me ferro interimam, si tibi consilium non ex sententia cesserit?
... cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit. (causa/gratia+γενική γερουνδιακού)
Η γερουνδιακή έλξη έχει ήδη γίνει καθώς αλλιώς θα είχαµε εµπρόθετο τύπο του γερουνδίου σε γενική µε
αντικείµενο σε αιτιατική (καταχρηστικά: ungues resecandi causa)
... poposcit cultellum tonsorium ut resecaret ungues. (Τελική πρόταση)
... poposcit cultellum tonsorium quae resecaret ungues. (αναφορική τελική πρόταση)
... poposcit cultellum tonsorium resectum ungues. (σουπίνο σε –um)
(ad + αιτιατική γερουνδίου)
Έχουµε υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη µε εµπρόθετη αιτιατική γερουνδίων και αντικείµενο σε αιτιατική.
Το αντικείµενο του γερουνδίου unguium παίρνει την πτώση του γερουνδίακού δηλαδή την αιτιατική και
διατηρεί τον αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού.
... poposcit cultellum tonsorium ad resecandos ungues.(ad+αιτιατική γερουνδιακού)
... Brutus ad eam obiurgandam venit. (ad + αιτιατική γερουνδίου)

Η γερουνδιακή έλξη έχει ήδη γίνει καθώς αλλιώς θα είχαµε εµπρόθετο τύπο του γερουνδίου σε γενική µε
105
αντικείµενο σε αιτιατική (ad eam obiurgandum)
... Brutus venit ut obiurgaret eam. (Τελική πρόταση)
... Brutus venit qui obiurgaret eam. (αναφορική τελική πρόταση)
... Brutus venit obiurgatum eam. (σουπίνο σε –um)
(causa/gratia+γενική γερουνδίου)
αντικείµενο του γερουνδίου eam παίρνει την πτώση του γερουνδίακού δηλαδή την γενική και διατηρεί τον
αριθµό (ενικό) στον οποίο βρίσκεται. Γίνεται τώρα υποκείµενο του γερουνδιακού.
... Brutus venit obiurgandae eius causa. (causa/gratia+γενική γερουνδιακού)
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ
Si non cedit..., interimo (παρόν).
Si non cessit..., interemi (παρελθόν).

Si non cedet (cesserit)..., interimam (µέλλον).


Si non cederet..., interimerem (παρόν).
Si non cessisset ..interemissem (παρελθόν).


Si non cedat..., interimam (παρόν - µέλλον).
In cubiculum (κίνηση προς τόπο)
106
ðdomum (απρόθετη αιτιατική)
ð Athenas
107
108

Sintaktikes Askisis Sta Latinika Tsolaki

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sintaktikes Askisis Sta Latinika Tsolaki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΑΙ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥΣ:

ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ

v Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. (Scriptor dicit)

v belua ad Andromedam se movet. (Scriptor dicit, belua dicitur)

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

 NeptunusΥ iratus ad oram Aethiopiae urget beluamΑ marinam.

 Tum CepheusΥ AndromedamΑ ad scopulum adligat;

 (Perseus)Υ puellamΑ videt

 PerseusΥ hasta beluamΑ delet et AndromedamΑ liberat.

Ad oram, ad scopulum (κίνηση προς τόπο)

ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

v Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ

v libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. (Scriptor dicit…)

v Silius animum tenerum habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit)

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

 (Silius Italicus)Υ Multos in illis locis agrosΑ possidebat.

 (Silius Italicus)Υ GloriaeΑ Vergili studebat ingeniumqueΑ eius foνebat.

v (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat.

ΣΥΜΠΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

v In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant.

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ

v Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. (Plinius dicit…)

v sic enim liberi esse possumus. (Scriptor dicit…, nos putamus)

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

 In ea civitate […]boni viriΥ libenter legesΑ servant.

 QuamΑ legesΥ continent.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

In civitate, in legibus σταση σε τοπο

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ

v Hostes adventare audio; (Ego dico)

v speculatores nostri eos prope esse nuntiant. (Plinius narrat)

 CaesarΥ propter frumenti inopiam legionesΑ in hibernis multis conlocat.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

In hibernis, in Nerviis, in Belgis (in + αφαιρετική, στάση σε τόπο)

In castra (in + αιτιατική)

ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

Propter inopiam(propter + αιτιατική)

v Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. (Plinius narrat…)

v Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. (Omnes audimus…)

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

 Populus RomanusΥ clademΑ Cannensem pavidus audivit.

 CarthaginiensesΥ eumΑ in Africam revocaverunt.

 RomaniΥ victoriamΑ reportaverunt.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ

v Hannibal, dux Carthaginiensis

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

In agro Falerno/ in Italia (in + αφαιρετική, στάση σε τόπο)

in Africam(κίνηση προς τόπο)

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

v ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat: να

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ

 TerrorΥ animosΑ militum invaserat

 liberales artesY Galli aditumA ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt.

ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ

Ob monstrum/(per monstrum) (ob, per + αιτιατική)

ΔΗΛΩΣΗ ΕΚΦΟΡΑΣ ΣΚΟΠΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ

v Rogatus: Χρονική Μετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο Camillus,εξαρτάται από

ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

ð Galli immensa pecunia accepta everterunt Romam Camillo duce.

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ

NeptunusΥ iratus ad oram Aethiopiae urget beluamΑ marinam.

Tum CepheusΥ AndromedamΑ ad scopulum adligat;

(Perseus)Υ puellamΑ videt

PerseusΥ hasta beluamΑ delet et AndromedamΑ liberat.

(Silius Italicus)Υ Multos in illis locis agrosΑ possidebat.

(Silius Italicus)Υ GloriaeΑ Vergili studebat ingeniumqueΑ eius foνebat.

In ea civitate […]boni viriΥ libenter legesΑ servant.

QuamΑ legesΥ continent.

CaesarΥ propter frumenti inopiam legionesΑ in hibernis multis conlocat.

Populus RomanusΥ clademΑ Cannensem pavidus audivit.

CarthaginiensesΥ eumΑ in Africam revocaverunt.

RomaniΥ victoriamΑ reportaverunt.

TerrorΥ animosΑ militum invaserat

liberales artesY Galli aditumA ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt.

Tum Camillus absens dictator est factus. ð

Quod illic appensum civitati nomen dedit. ð

Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. ð

Camillus Gallos abeuntes secutus est.ð

CamillusΥ omne aurumΑ recepit.

Tum CamillusΥ dictator est factus.

Nam PisaurumΥ dicitur.

Cum lacrimae suae – vincerent prorumperentque

conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et fillius. ð

Fillius mortuus est.

Bene quievit, libenter cibum sumpsit.

Arria milites orabat, ut simul imponeretur.

Ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat…

Arria milites orabat ut simul imponeretur.

Huic ArriaΥ funusΑ ita paravit.

Conduxit piscatoriam naviculamΑ.

EgoΥ non cognosco vocemΑ tuam?