ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Το ποιητικό αίτιο

Σε ρήµατα παθητικής διάθεσης το υποκείµενο δε δηλώνει αυτόν που ενήργησε, αλλά

αυτόν που δέχτηκε µία ενέργεια από κάποιον άλλον. Ο όρος που φανερώνει τον υπαίτιο
για το πάθηµα του υποκειµένου, είναι το ποιητικό αίτιο.

Ως ποιητικό αίτιο τίθεται ένα ουσιαστικό, ή οτιδήποτε άλλο είναι ισοδύναµο µε

ουσιαστικό και πολύ συχνά αντωνυµία, προσωπική και δεικτική.

Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται:

α) Με απλή δοτική (δοτική προσωπική ενεργούντος προσώπου) του ποιητικού αιτίου,

συνήθως σε συντελικό χρόνο, δηλαδή παρακείµενο, υπερσυντέλικο, συντελεσµένο
µέλλοντα αλλά και µε άλλους χρόνους παθητικής διάθεσης ή συχνά µε ρηµατικό
επίθετο σε -τεος ή σε -τος. (π.χ Φίλοι θεοῖς εἰσίν)

β) Με τα εµπρόθετα ὑπό + γενική και σπανιότερα: ἀπό, ἐκ, παρά, πρός + γενική

(π.χ Κέφαλος ἐπείσθη ὑπό τοῦ Περικλέους)

Μεταβολές από την ενεργητική στην παθητική σύνταξη

α) Το ρήµα από ενεργητικό γίνεται παθητικό

β) Το υποκείµενο του ενεργητικού ρήµατος γίνεται ποιητικό αίτιο στο παθητικό ρήµα

γ) Το αντικείµενο του ενεργητικού ρήµατος (µονόπτωτο) γίνεται υποκείµενο στο

παθητικό ρήµα. Όταν όµως το ενεργητικό ρήµα είναι δίπτωτο, το άµεσο αντικείµενο
γίνεται υποκείµενο του παθητικού ρήµατος, ενώ το έµµεσο παραµένει στην ίδια πτώση
ως αντικείµενο στο παθητικό ρήµα.

Παράδειγµα 1

Ενεργητική σύνταξη:

Ὁ πατήρ ἔπεµψε τον παῖδα. (Ο πατέρας έστειλε το παιδί)

Υποκείµενο= ὁ πατήρ, Ρήµα= ἔπεµψε, Αντικείµενο= τον παῖδα

Μετατροπή σε παθητική σύνταξη:

ρήµα ενεργητικό= ἔπεµψε ρήµα παθητικό= ἐπέµφθη υποκείµενο= ὁ πατήρ ποιητικό αίτιο= ὑπό τοῦ
πατρός αντικείµενο= τόν παῖδα υποκείµενο= ὁ παῖς

1
 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Το ποιητικό αίτιο

Εποµένως:

Ὁ παῖς ἐπέµφθη ὑπό τοῦ πατρός. (Το παιδί στάλθηκε από τον πατέρα)

Παράδειγµα 2

Ενεργητική σύνταξη:

Ὁ βασιλεύς ἔστειλε στρατιάν.( Ο βασιλιάς έστειλε στρατιά )

υποκείµενο= Ὁ βασιλεύς, ρήµα= ἔστειλε, αντικείµενο= στρατιάν

Μετατροπή σε παθητική σύνταξη:

ρήµα ενεργητικό= ἔστειλε ρήµα παθητικό= ἐστάλη

υποκείµενο= Ὁ βασιλεύς ποιητικό αίτιο= ὑπό τοῦ βασιλέως

αντικείµενο= στρατιάν υποκείµενο= στρατιά

Εποµένως:

Στρατιά ἐστάλη ὑπό τοῦ βασιλέως. (Στάλθηκε στρατιά από τον βασιλιά)