Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260

811 – Facebook: PhungNgoai90

BAØI 3: GIAÛI HEÄ PHÖÔNG TRÌNH BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP THEÁ

A. LYÙ THUYEÁT
Phöông phaùp:
Böôùc 1: Töø moät trong hai phöông trình cuûa heä ñaõ cho(coi laø phöông trình thöù nhaát), ta
bieåu dieãn moät aån theo aån kia roài theá vaøo phöông trình thöù hai ñeå ñöôïc phöông trình môùi
chæ coù moät aån.
Böôùc 2: Duøng phöông trình môùi aáy ñeå thay theá cho phöông trình thöù hai trong heä. Phöông
trình thöù nhaát cuõng ñöôïc thay theá bôûi heä thöùc bieåu dieãn moät aån theo aån kia coù ñöôïc ôû
böôùc 1.
B. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ
Baøi 1 : Giaûi caùc heä phöông trình sau baèng phöông phaùp theá
x − y = 3 7x − 3y = 5  x + 3y = −2
a.  b.  c. 
3x − 4 y = 2 4 x + y = 2 5x − 4 y = 11
 4 x + 5y = 3 7x − 2y = 1 1, 3x + 4, 2y = 12
d.  e.  f. 
 x − 3y = 5 3x + y = 6 0, 5x + 2, 5y = 5, 5
Höôùng daãn giaûi
x − y = 3  x = y + 3 x = y + 3 x = y + 3 y = 7
a.  ⇔  ⇔  ⇔  ⇔ 
3x − 4 y = 2 3 ( y + 3 ) − 4 y = 2 3y + 9 − 4 y = 2  − y = −7  x = 10
 x = 10
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình: 
y = 7
7x − 3y = 5  y = 2 − 4 x  y = 2 − 4x
b.  ⇔ ⇔
4 x + y = 2 7x − 3 ( 2 − 4x ) = 5 7x − 6 + 12x = 5
 11
 x =
 y = 2 − 4x  19
⇔ ⇔
19x = 11  y = 2 − 4. 11 = − 6
 19 19
 11
 x =
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình:  19
y = − 6
 19
 x + 3y = −2  x = −2 − 3y  x = −2 − 3y  x = −2 − 3y
c.  ⇔  ⇔  ⇔ 
5 x − 4 y = 11 5 ( −2 − 3y ) − 4 y = 11  −10 − 15y − 4 y = 11  −19y = 21

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại

Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

  21  25
 x = −2 − 3y  x = −2 − 3.  −  =
   19  19
⇔ 21 ⇔
y = −  21
 19  y = −
19
 25
 x =
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình:  19
 y = − 21
 19
4 x + 5y = 3  x = 5 + 3y  x = 5 + 3y  x = 5 + 3y  y = −1
d.  ⇔  ⇔ ⇔  ⇔
 x − 3y = 5  4 ( 5 + 3y ) + 5y = 3 20 + 12y + 5y = 3 17y = −17 x = 2
Vaäy nhieäm cuûa heä phöông tình ( 2; − 1)
7x − 2y = 1  y = 6 − 3x  y = 6 − 3x  y = 6 − 3x x = 1
e.  ⇔  ⇔ ⇔  ⇔
3x + y = 6 7 x − 2 ( 6 − 3x ) = 1 7 x − 12 + 6 x = 1 13x = 13 y = 3
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình (1; 3)
 55 − 25y
1, 3x + 4, 2y = 12 13x + 42y = 120 x = = 11 − 5y
f.  ⇔ ⇔ 5
0, 5x + 2, 5y = 5, 55x + 25y = 55 13 (11 − 5y ) + 42y = 120

 x = 11 − 5y  x = 11 − 5y y = 1
⇔ ⇔ ⇔
143 − 65y + 42y = 120  −23y = −23 x = 6
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình ( 6; 1)

Baøi 2 : Giaûi caùc heä phöông trình

1,7x − 2y = 3, 8
a. 

( )
 5 +2 x + y = 3− 5
b. 

 5x − y = 5 3 − 1
c. 
( )
2,1x + 5y = 0, 4 − x + 2y = 6 − 2 5 2 3x + 3 5y = 21

Höôùng daãn giaûi

 17x − 38
 y =  17x − 38
1,7x − 2y = 3, 8 17x − 20y = 38  20 y =
a.  ⇔ ⇔ ⇔ 20
2,1x + 5y = 0, 4 21x + 50y = 4 21x + 50. 17 x − 38
=4 42x + 85x − 190 = 8
 
20
 198
 x=
 17x − 38 127
y = 
⇔ 20 ⇔ 198
127x = 198  17. − 38
 127 73
 y = =−
 20 127
 198 73 
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình  ; − 
 127 127 

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại

Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

b. 
( )
 5 +2 x + y = 3− 5

⇔
y = 3 − 5 − 5 + 2 x
 ( )
− x + 2y = 6 − 2 5  − x + 2 3 − 5 − 5 + 2 x  = 6 − 2 5
   ( )
⇔
(
y = 3 − 5 − 5 + 2 x
 )
(
−x + 6 − 2 5 − 2 5 + 4 x = 6 − 2 5
 )
⇔
 (
y = 3 − 5 − 5 + 2 x
⇔
 x = 0)
( )
− 2 5 + 5 x = 0

 y = 3 − 5

Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình 0; 3 − 5 ( )

 5x − y = 5 3 − 1

c. 
(
⇔
 )
 y = 5x − 5 3 − 1
( )
2 3x + 3 5y = 21 2 3x + 3 5  5x − 5 3 − 1  = 21
   ( )
⇔
 y = 5x − 5 3 − 1
 ( ⇔
)
 y = 5x − 5 3 − 1
 ( )
2 3x + 15x − 15 3 − 1 = 21
 ( )
 15 + 2 3 x = 6 + 15 3
 ( )
 6 + 15 3
 x = = 3
⇔ 15 + 2 3
 y = 5. 3 − 5 3 − 1 = 5
 ( )
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình ( 3; 5 )
 x + 3y = 1
Baøi 3 : Giaûi heä phöông trình  2 trong moãi tröôøng hôïp sau:
 a + 1 x + 6 (
y = 2a )
a. a = −1 b. a = 0 c. a = 1
Höôùng daãn giaûi
 x + 3y = 1
a. Thay a = −1 vaøo heä phöông trình ta ñöôïc: 
2x + 6y = −2
 x = 1 − 3y  x = 1 − 3y  x = 1 − 3y
⇔ ⇔ ⇔
2 (1 − 3y ) + 6y = −2 2 − 6y + 6y = −2 0.y = −4 ( khoâng ñuùng vôùi moïi y )
Vaäy heä phöông trình voâ nghieäm
 x + 3y = 1
b. Thay a = 0 vaøo heä phöông trình ta ñöôïc: 
 x + 6y = 0

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại

Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

 1
 y =−
 x = 1 − 3y  x = 1 − 3y  3
⇔ ⇔ ⇔
1 − 3y + 6y = 0 1 _+ 3y = 0  x = 1 − 3.  − 1  = 2
  3
x = 2

Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình  1
y = −
 3
 x + 3y = 1
c. Thay a = 1 vaøo heä phöông trình ta ñöôïc: 
2x + 6y = 2
 x = 1 − 3y  x = 1 − 3y  x = 1 − 3y
⇔ ⇔ ⇔
2 (1 − 3y ) + 6y = 2 2 − 6y + 6y = 2 0.y = 0 ( luoân ñuùng vôùi moïi y )
y ∈ R
Vaäy heä phöông trình coù voâ soá nghieäm 
 x = 1 − 3y
Baøi 4 : Giaûi caùc heä phöông trình sau baèng phöông phaùp theá
3x − y = 5 3x + 5y = 1
a.  b. 
5x + 2y = 23 2x − y = −8
Höôùng daãn giaûi
3x − y = 5  y = 3x − 5  y = 3x − 5  y = 3x − 5 x = 3
a.  ⇔  ⇔  ⇔  ⇔ 
5x + 2y = 23 5x + 2 ( 3x − 5) = 23 5x + 6x − 10 = 23 11x = 33 y = 4
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình ( 3; 4 )
3x + 5y = 1  y = 2x + 8  y = 2x + 8 13x = −39  x = −3
b.  ⇔ ⇔ ⇔  ⇔
2x − y = −8 3x + 5 ( 2x + 8 ) = 1 3x + 10x + 40 = 1  y = 2x + 8 y = 2
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình ( −3; 2)

Baøi 5 : Giaûi caùc heä phöông trình sau

( x − 3)( 2y + 5) = ( 2x + 7 )( y − 1)
a. 
( 4x + 1)( 3y − 6) = ( 6x − 1)( 2y + 3)
( x + y )( x − 1) = ( x − y )( x + 1) + 2xy
b. 
( y − x )( y + 1) = ( y + x )( y − 2) − 2xy

Höôùng daãn giaûi

( x − 3)( 2y + 5) = ( 2x + 7 )( y − 1)
a. 
( 4x + 1)( 3y − 6) = ( 6x − 1)( 2y + 3)
2xy + 5x − 6y − 15 = 2xy − 2x + 7y − 7
⇔
12xy − 24 x + 3y − 6 = 12xy + 18x − 2y − 3
Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại
Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

 3 + 42x
 y =  3 + 42x
7x − 13y = 8  5 y =
⇔ ⇔ ⇔ 5
 −42x + 5 y = 3 7x − 13. 3 + 42x 

=3 35x − 39 − 546x = 15
5
 54
 x =−
 3 + 42x  511
y =
⇔ 5 ⇔  54 
 −511x = 54  3 + 42. − 
  511  21
y = =−
 5 73
 54 21 
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình  − ; − 
 511 73 
( x + y )( x − 1) = ( x − y )( x + 1) + 2xy
b. 
( y − x )( y + 1) = ( y + x )( y − 2) − 2xy
 x − x + xy − y = x + x − xy − y + 2xy
2 2
⇔ 2
 y + y − xy − x = y − 2y + xy − 2x − 2xy
2

 −2x = 0 x = 0
⇔ ⇔
 x + 3y = 0 y = 0
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình laø ( 0; 0 )

Baøi 6 : Giaûi caùc heä phöông trình sau

1 1 4  15 7  4 5
 + =  − =9  + = −2
x y 5 x y  2x − 3y 3x + y
a.  b.  c. 
1 − 1 = 1  4 + 9 = 35  3 − 5
= 21
 x y 5  x y  3x + y 2x − 3y

Höôùng daãn giaûi

1 1 4
 + =
x y 5 1 1
a.  . Ñk: x, y ≠ 0. Ñaët a = vaø b = heä phöông trình trôû thaønh:
1 − 1 = 1 x y
 x y 5
 4  4  4  3 1 3
a + b = a = − b a = − b b =  = x = 2

5⇔ 5 5 10 y 10
  ⇔ ⇔  ⇔ ⇔ 10
a − b = 1 4
 −b−b = 1  −2b = − 3 a = 4 − 3 = 1 1 = 1 y =
  5    x 2  3
5 5 5 5 10 2
 10 
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình  2; 
 3 

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại

Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

 15 7
 − =9
x y 1 1
b.  . Ñk: x, y ≠ 0. Ñaët a = vaø b = heä phöông trình trôû thaønh:
4 9
 + = 35 x y
 x y
 15a − 9
b =  15a − 9  15a − 9
15a − 7b = 9 7 b = b = a = 2
 ⇔ ⇔ 7 ⇔ 7 ⇔ 
4a + 9b = 35 4a + 9. 15a − 9 = 35 28a + 135a − 81 = 245 163a = 326 b = 3
  
7
1  1
 = 2  x =
 2 tmñk . Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình  1 ; 1 
⇔
x
1
⇔ ( )  
 =3 y = 1  2 3
 y  3
 4 5
 + = −2
 2x − 3y 3x + y 1 1
c.  . Ñk: 2x ≠ 3y vaø 3x ≠ − y . Ñaët = a vaø =b
 3 5 2x − 3y 3x + y
− = 21
 3x + y 2x − 3y
 −2 − 5b
4a + 5b = −2 a =
Heä phöông trình trôû thaønh:  ⇔ 4
−5a + 3b = 21 −5. −2 − 5b + 3b = 21
 4
 1
 −2 − 5b  −2 − 5b  = −3
a = a = a = −3  2x − 3y −6x + 9y = 1
⇔ 4 ⇔ 4 ⇔ ⇔ ⇔ 
10 + 25b + 12b = 84 37b = 74 b = 2  1 6x + 2y = 1
  =2
 3x + y
 7
 1 + 6x x =
 y =  1 + 6x  1 + 6x 66
y = y = 

9 ⇔
 9 ⇔ 9 ⇔ 7 ( tmñk )
6x + 2. 1 + 6x = 1 54 x + 2 + 12x = 9 66x = 7  1 + 6.
66 = 2
   y =
9
 9 11
 7 2
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trình  ; 
 66 11 
Baøi 7 : Xaùc ñònh caùc heä soá a vaø b bieát:
2x + _by = −4
a. Heä phöông trình  coù nghieäm laø (1; − 2)
bx − ay = − 5
b. Cuõng hoûi nhö vaäy, neáu heä phöông trình coù nghieäm laø ( 2 − 1; 2 )
Höôùng daãn giaûi

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại

Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

2x + _by = −4
a. Heä phöông trình  coù nghieäm laø (1; − 2)
bx − ay = −5
2 − 2b = −4
Thay x = 1 vaø y = −2 vaøo heä phöông trình ta ñöôïc: 
2a + b = −5
b = −3 b = 3
⇔ ⇔
2a + 3 = −5 a = −4
b. Cuõng hoûi nhö vaäy, neáu heä phöông trình coù nghieäm laø ( 2 − 1; 2 )
2 2 − 1 + 2b = −4

Thay x = 2 − 1 vaø y = 2 vaøo heä phöông trình ta ñöôïc: 
( )
 − 2a + 2 − 1 b = −5
 ( )
 2b = −2 − 2 2 b = −2 − 2 b = −2 − 2
 
⇔ ⇔ ⇔
(
− 2a + 2 − 1 b = −5) (
 − 2a + 2 − 1 −2 − 2 = −5 )( )
− 2a − 2 2 − 2 + 2 + 2 = −5
b = −2 − 2
b = −2 − 2 
⇔ ⇔ 5− 2 5 2 −2
− 2a = −5 + 2 a = =
 2 2
Baøi 8 : Tìm giao ñieåm cuûa hai ñöôøng thaúng
a. ( d1 ) : 5x − 2y = c vaø ( d2 ) : x + by = 2, bieát raèng ( d1 ) ñi qua ñieåm A ( 5; − 1) vaø
(d ) ñi qua ñieåm B ( −7; 3)
2

b. ( d ) : ax + 2y = −3 vaø ( d ) : 3x − by = 5, bieát raèng ( d )

1 2 1
ñi qua ñieåm M ( 3; 9) vaø
(d ) ñi qua ñieåm N ( −1; 2)
2

Höôùng daãn giaûi

a. ( d1 ) : 5x − 2y = c vaø ( d2 ) : x + by = 2, bieát raèng ( d1 ) ñi qua ñieåm A ( 5; − 1) vaø
(d ) ñi qua ñieåm B ( −7; 3)
2

Vì ( d ) ñi qua ñieåm A neân: 5.5 − 2. ( −1) = c ⇔ c = 27 

1
→ ( d ) : 5x − 2y = 27 1

Vì ( d ) ñi qua ñieåm B neân: − 7 + b.3 = 2 ⇔ b = 3 

2
→ ( d ) : x + 3y = 2
2

5x − 2y = 27
Vaäy giao ñieåm cuûa hai ñöôøng thaúng laø nghieäm cuûa heä phöông trình: 
 x + 3y = 2
x = 5
⇔ . Vaäy giao ñieåm cuûa hai ñöôøng thaúng laø: ( 5; − 1)
 y = −1

b. ( d1 ) : ax + 2y = −3 vaø ( d2 ) : 3x − by = 5, bieát raèng ( d1 ) ñi qua ñieåm M ( 3; 9) vaø

(d )
2
ñi qua ñieåm N ( −1; 2)

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại

Học mãi thành tài – Miệt mài tất giỏi – Thầy: Phùng Thế Ngoại – Mobile: 0944 260 811 – Facebook: PhungNgoai90

(d )
1
ñi qua M ( 3; 9) neân: 3a + 2.9 = −3 ⇔ a = −7 
→ ( d1 ) : − 7x + 2y = −3
(d )
2
ñi qua N ( −1; 2) neân: − 3 − 2b = 5 ⇔ b = −4 
→ ( d2 ) : 3x + 4 y = 5

 −7x + 2y = −3
Vaäy giao ñieåm cuûa hai ñöôøng thaúng laø nghieäm cuûa heä: 
3x + 4 y = 5
 11
 x =
⇔ 17 . Vaäy giao ñieåm cuûa hai ñöôøng thaúng laø  11 ; 13 
 
 y = 13  17 17 
 17
2x − y = 5
Baøi 9 : Giaûi heä phöông trình 
( x + y + 2)( x + 2y − 5) = 0
Höôùng daãn giaûi
2x − y = 5  y = 2x − 5  y = 2x − 5 x = 1
TH1:  ⇔ ⇔ ⇔
x + y + 2 = 0  x + 2x − 5 + 2 = 0 3x = 3  y = −3
2x − y = 5  y = 2x − 5  y = 2x − 5
TH2:  ⇔ ⇔
 x + 2y − 5 = 0  x + 2 ( 2x − 5) − 5 = 0  x + 4x − 10 − 5 = 0
5x = 15 x = 3
⇔ ⇔
 y = 2x − 5 y = 1
Vaäy nghieäm cuûa heä phöông trinh (1; − 3) hoaëc ( 3; 1)

Facebook: PhungNgoai90 Kênh youtube: Phùng Thế Ngoại