‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬

‫انتـگرال‬

‫تعریف‪ :‬فرض کنید برای هر 𝐼 ∈ 𝑥 ‪ ،‬رابطهی )𝑥(𝑓 = )𝑥( ‪ 𝐹 ′‬برقرار باشد‪ ،‬در این صورت تابع ‪ F‬را تابع‬

‫اولیه یا انتگرال نامعین تابع ‪ f‬روی بازهی ‪ I‬میگوئیم و آن را با نماد 𝑥𝑑)𝑥(𝑓 ∫ نمایش میدهیم‪.‬‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫ویژگیهای انتگرال نامعین‬

‫… ‪1) ∫ 𝑓 (𝑥)𝑑𝑥 = 𝐹 (𝑥) + 𝑐 ⟹ ∫ 𝑓 (𝑢)𝑑𝑢 = 𝐹 (𝑢) + 𝑐 ⟹ ∫ 𝑓 (𝑡 )𝑑𝑡 = 𝐹 (𝑡 ) + 𝑐 ,‬‬

‫)𝑅 ∈ 𝑘( ‪2) ∫ 𝑘𝑓(𝑥)𝑑𝑥 = 𝑘 ∫ 𝑓(𝑥)𝑑𝑥 ,‬‬

‫𝑥𝑑)𝑥(𝑔 ∫ ‪3) ∫(𝑓(𝑥) ± 𝑔(𝑥)𝑑𝑥 = ∫ 𝑓(𝑥)𝑑𝑥 ±‬‬

‫𝑑‬
‫)‪4‬‬ ‫)𝑥(𝑓 = 𝑥𝑑)𝑥(𝑓 ∫‬
‫𝑥𝑑‬

‫فرمولهای انتگرال نامعین‬

‫𝑐 ‪1) ∫ 𝑑𝑥 = 𝑥 +‬‬

‫𝑐 ‪2) ∫ 𝑘𝑑𝑥 = 𝑘𝑥 +‬‬ ‫𝑅∈𝑘‬

‫‪1‬‬
‫= 𝑥𝑑 𝑛 𝑥 ∫ )‪3‬‬ ‫𝑐 ‪𝑥 𝑛+1 +‬‬ ‫)‪; (𝑛 ≠ −1‬‬
‫‪𝑛+1‬‬

‫‪2‬‬
‫𝑐 ‪4) ∫ √𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 √𝑥 +‬‬
‫‪3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫∫ )‪5‬‬ ‫𝑥𝑑‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫𝑐‪+‬‬
‫‪𝑥2‬‬ ‫𝑥‬

‫‪1‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬

‫𝑐 ‪6) ∫ 𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑑𝑥 = −𝑐𝑜𝑠𝑥 +‬‬

‫‪1‬‬
‫𝑐 ‪7) ∫ 𝑠𝑖𝑛(𝑎𝑥 + 𝑏) 𝑑𝑥 = − 𝑐𝑜𝑠(𝑎𝑥 + 𝑏) +‬‬
‫𝑎‬

‫𝑐 ‪8) ∫ 𝑐𝑜𝑠𝑥 𝑑𝑥 = 𝑠𝑖𝑛𝑥 +‬‬

‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫‪1‬‬
‫= 𝑥𝑑 )𝑏 ‪9) ∫ 𝑐𝑜𝑠(𝑎𝑥 +‬‬ ‫𝑐 ‪𝑠𝑖𝑛(𝑎𝑥 + 𝑏) +‬‬
‫𝑎‬

‫𝑐 ‪10) ∫(1 + 𝑡𝑎𝑛2 𝑥) 𝑑𝑥 = 𝑡𝑎𝑛𝑥 +‬‬

‫‪1‬‬
‫= 𝑥𝑑 ))𝑏 ‪11) ∫(1 + 𝑡𝑎𝑛2 (𝑎𝑥 +‬‬ ‫𝑐 ‪𝑡𝑎𝑛(𝑎𝑥 + 𝑏) +‬‬
‫𝑎‬

‫𝑐 ‪12) ∫(1 + 𝑐𝑜𝑡 2 𝑥) 𝑑𝑥 = −𝑐𝑜𝑡𝑥 +‬‬

‫‪1‬‬
‫𝑐 ‪13) ∫(1 + 𝑐𝑜𝑡 2 (𝑎𝑥 + 𝑏)) 𝑑𝑥 = − 𝑐𝑜𝑡(𝑎𝑥 + 𝑏) +‬‬
‫𝑎‬

‫𝑥𝑑‬
‫∫ )‪14‬‬ ‫𝑐 ‪= 𝑠𝑖𝑛−1 𝑥 +‬‬
‫‪√1 −‬‬ ‫‪𝑥2‬‬

‫𝑥𝑑‬ ‫𝑥‬
‫∫ )‪15‬‬ ‫𝑐 ‪= 𝑠𝑖𝑛−1 ( ) +‬‬ ‫‪𝑎>0‬‬
‫‪√𝑎2 − 𝑥 2‬‬ ‫𝑎‬

‫𝑥𝑑‬
‫∫ )‪16‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑐 ‪= 𝑡𝑎𝑛−1 𝑥 +‬‬
‫𝑥‪1−‬‬

‫𝑥𝑑‬ ‫‪1‬‬ ‫‪−1‬‬

‫𝑥‬
‫∫ )‪17‬‬ ‫=‬ ‫𝑛𝑎𝑡‬ ‫(‬ ‫𝑐‪)+‬‬ ‫‪𝑎>0‬‬
‫𝑎 ‪𝑎2 − 𝑥 2‬‬ ‫𝑎‬

‫‪1‬‬
‫∫ )‪18‬‬ ‫𝑐 ‪𝑑𝑥 = 𝐿𝑛|𝑥| +‬‬
‫𝑥‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫∫ )‪19‬‬ ‫𝑐 ‪𝑑𝑥 = 𝐿𝑛|𝑎𝑥 + 𝑏| +‬‬
‫𝑏 ‪𝑎𝑥 +‬‬ ‫𝑎‬

‫‪2‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬

‫𝑐 ‪20) ∫ 𝑡𝑎𝑛𝑥 𝑑𝑥 = −𝐿𝑛|𝑐𝑜𝑠 𝑥| +‬‬

‫‪1‬‬
‫𝑐 ‪21) ∫ 𝑡𝑎𝑛(𝑎𝑥 + 𝑏) 𝑑𝑥 = − 𝐿𝑛|𝑐𝑜𝑠 (𝑎𝑥 + 𝑏)| +‬‬
‫𝑎‬

‫𝑐 ‪22) ∫ 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒 𝑥 +‬‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫𝑏‪1 𝑎𝑥+‬‬
‫= 𝑥𝑑 𝑏‪23) ∫ 𝑒 𝑎𝑥+‬‬ ‫𝑒‬ ‫𝑐‪+‬‬
‫𝑎‬

‫𝑐 ‪24) ∫ 𝑐𝑜𝑡𝑥 𝑑𝑥 = 𝐿𝑛|𝑠𝑖𝑛 𝑥| +‬‬

‫‪1‬‬
‫= 𝑥𝑑 )𝑏 ‪25) ∫ 𝑐𝑜𝑡(𝑎𝑥 +‬‬ ‫𝑐 ‪𝐿𝑛|𝑠𝑖𝑛(𝑎𝑥 + 𝑏)| +‬‬
‫𝑎‬
‫𝑥‪3‬‬
‫∫ باشد‪ f(x) ،‬کدام است؟ (سراسری ریاضی خارج ‪)87‬‬ ‫تست) اگر 𝑐 ‪𝑑𝑥 = 𝑓(𝑥)√𝑥 − 1 +‬‬
‫‪√𝑥−1‬‬

‫‪2x + 4 )4‬‬ ‫‪2x + 3 )3‬‬ ‫‪2x +2 )2‬‬ ‫‪2x +1 )1‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫𝑥‪3‬‬ ‫‪𝑥−1+1‬‬ ‫‪1‬‬

‫∫‬ ‫(∫ ‪𝑑𝑥 = 3‬‬ ‫‪) 𝑑𝑥 = 3 ∫(√𝑥 − 1 +‬‬ ‫𝑥𝑑 )‬
‫‪√𝑥 − 1‬‬ ‫‪√𝑥 − 1‬‬ ‫‪√𝑥 − 1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫∫ ‪= ∫ √𝑥 − 1 𝑑𝑥 + 3‬‬ ‫× ‪𝑑𝑥 = 3‬‬ ‫𝑐 ‪(𝑥 − 1)2 + 3 × 2√𝑥 − 1 +‬‬
‫‪√𝑥 − 1‬‬ ‫‪3‬‬

‫𝑐 ‪= 2(𝑥 − 1)√𝑥 − 1 + 6√𝑥 − 1 + 𝑐 = √𝑥 − 1 (2𝑥 − 2 + 6) +‬‬

‫‪= √𝑥 − 1 (2𝑥 + 4) + 𝑐 ⟹ 𝑓(𝑥) = 4‬‬

‫نکته‪ :‬در تستهایی به فرم باال از طرف شامل انتگرال‪ ،‬انتگرال گرفته و پس از بدست آوردن حاصل‬ ‫‪‬‬

‫انتگرال و فاکتورگیری مناسب )‪ f(x‬را مییابیم‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬

‫قضیهی اساسی حساب دیفرانسیل و انتگرال‬

‫فرض کنیم تابع ‪ f‬بر بازهی ‪ I‬که شامل نقطهی ‪ a‬است پیوسته باشد‪ ،‬در این صورت احکام ذیل برقرارند‪:‬‬

‫𝑥‬
‫انـتـگـ‬

‫الف) هر گاه تابع ‪ F‬را بر ‪ I‬با ضابطهی 𝑡𝑑)𝑡(𝑓 𝑎∫ = )𝑥(𝐹 تعریف کنیم آنگاه تابع ‪ F‬مشتقپذیر است و‬
‫ــرال‬

‫)‪ ، F'(x) = f(x‬یعنی ‪ F‬یک تابع اولیهی ‪ f‬میباشد به عبارت دیگر‬

‫𝑥‬
‫𝑑‬
‫)𝑥(𝑓 = )𝑡𝑑 )𝑡(𝑓 ∫(‬
‫𝑎 𝑥𝑑‬

‫ب) هر گاه ‪ G‬تابع اولیهی دیگری برای ‪ x‬باشد‪ ،‬به طوری که )‪ ، G'(x) = f(x‬آنگاه برای هر دو نقطه از ‪I‬‬

‫مانند ‪(a < b) ، b , a‬‬

‫𝑏‬
‫)𝑎(𝐺 ‪∫ 𝑓(𝑥) 𝑑𝑥 = 𝐺(𝑏) −‬‬
‫𝑎‬

‫𝑥 ‪4‬‬ ‫‪√𝑥−1‬‬
‫(ریاضی ‪)94‬‬ ‫] [ ‪ ∫0‬کدام است؟‬ ‫تست) حاصل 𝑥𝑑‬
‫‪2‬‬ ‫𝑥‬

‫‪4 − 2√2 + 𝐿𝑛2 )2‬‬ ‫‪4 − 2√2 − 𝐿𝑛2 )1‬‬

‫‪2 − 2√2 + 𝐿𝑛2 )4‬‬ ‫‪2 + 2√2 − 𝐿𝑛2 )3‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫𝑥‬ ‫𝑥‬
‫𝑥‬ ‫≤‬ ‫‪2‬‬ ‫⟹‬ ‫[‬ ‫≤‪0‬‬
‫‪]=0 ⟹ 0≤𝑥≤2‬‬
‫{ ⟹ ‪0≤𝑥≤4 ⟹ 0≤ ≤2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑥‬ ‫𝑥‬
‫‪1≤ ≤2 ⟹[ ]=1 ⟹ 2≤𝑥≤4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪𝑥 √𝑥 − 1‬‬ ‫‪√𝑥 − 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫] [ ∫‬ ‫∫ ‪𝑑𝑥 = ∫ 0 𝑑𝑥 +‬‬ ‫∫ = 𝑥𝑑‬ ‫∫ ‪𝑑𝑥 −‬‬ ‫𝑥𝑑‬
‫‪0 2‬‬ ‫𝑥‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫𝑥‬ ‫𝑥√ ‪2‬‬ ‫𝑥 ‪2‬‬

‫‪4‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫𝑥 ∫=‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪𝑑𝑥 − 𝐿𝑛|𝑥| | = 2√𝑥 | − 𝐿𝑛|𝑥| | = 4 − 2√2 − (𝐿𝑛4 − 𝐿𝑛2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪4‬‬
‫𝑛𝐿 ‪= 4 − 2√2 −‬‬ ‫‪= 4 − 2√2 − 𝐿𝑛2‬‬
‫‪2‬‬

‫)‪√𝑥 𝐿𝑛(𝑡+2‬‬
‫(ریاضی ‪)94‬‬ ‫‪ 𝐺(𝑥) = 𝑥 2 ∫2‬باشد )‪ G'(4‬چند برابر ‪ Ln2‬است؟‬ ‫تست) اگر‬
‫انـتـگـ‬

‫‪𝑡2‬‬
‫ــرال‬

‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪1/5 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫𝑡(𝑛𝐿 𝑥√‬ ‫)‪+ 2‬‬ ‫‪𝐿𝑛 √𝑥 + 2‬‬ ‫‪1‬‬

‫)𝑥( ‪′‬‬
‫𝐺‬ ‫∫ 𝑥‪= 2‬‬ ‫(‪+ 𝑥 2‬‬ ‫×‬ ‫)‬
‫‪2‬‬ ‫‪𝑡2‬‬ ‫𝑥‬ ‫𝑥√ ‪2‬‬

‫𝑡(𝑛𝐿 ‪√4=2‬‬ ‫)‪+ 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪𝐿𝑛 √4 + 2‬‬ ‫‪1 𝐿𝑛4‬‬

‫)‪′ (4‬‬
‫𝐺‬ ‫∫‪= 2 × 4‬‬ ‫× ‪+ 42‬‬ ‫× × ‪= 16‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪𝑡2‬‬ ‫‪2 √4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪= 𝐿𝑛4 = 𝐿𝑛22 = 2𝐿𝑛2‬‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬چون ناحیهی محدد به نمودار تابع ‪ f‬و محور ‪ x‬ها از ‪ x = a‬تا ‪ x = a‬یک خط میباشد‬
‫و هیچ مساحتی ندارد پس‪:‬‬
‫𝑎‬
‫‪∫ 𝑓(𝑥) 𝑑𝑥 = 0‬‬
‫𝑎‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬در حالت کلی اگر تابع ‪ f‬بر بازهی ‪ I‬شامل نقطهی ‪ a‬پیوسته و توابع ‪ g , h‬در این بازه‬
‫مشتقپذیر باشند داریم‪:‬‬
‫)𝑥(𝑔‬
‫∫ = )𝑥(𝐹 )‪1‬‬ ‫))𝑥(𝑔(𝑓)𝑥( ‪𝑓(𝑡) 𝑑𝑡 ⟹ 𝐹 ′ (𝑥) = 𝑔′‬‬
‫𝑎‬
‫)𝑥(𝑔‬
‫∫ = )𝑥(𝐹 )‪2‬‬ ‫))𝑥(‪𝑓(𝑡) 𝑑𝑡 ⟹ 𝐹 ′ (𝑥) = 𝑔′ (𝑥)𝑓(𝑔(𝑥)) − ℎ′ (𝑥)𝑓(ℎ‬‬
‫)𝑥(‪ℎ‬‬

‫‪5‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫‪𝑥 2 −1‬‬
‫= )𝑥(𝑓 بر بازهی ]‪ [1,3‬کدام است؟ (سراسری ریاضی خارج‬ ‫تست) میانگین تابع با ضابطهی‬
‫𝑥‬

‫‪)93‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪3 − 𝐿𝑛2 )2‬‬ ‫‪2 − 𝐿𝑛3 )1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫انـتـگـ‬

‫پاسخ‪:‬‬
‫ــرال‬

‫𝑏‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪𝑥2 − 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫=𝑓‬ ‫( ∫‬ ‫= 𝑓 ⟹ 𝑥𝑑 )‬ ‫𝑥𝑑 ) ‪∫ (𝑥 −‬‬
‫𝑎 𝑎‪𝑏−‬‬ ‫𝑥‬ ‫‪3−1 1‬‬ ‫𝑥‬

‫‪1 3‬‬ ‫‪1 31‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪3 1‬‬ ‫‪3‬‬

‫∫ ‪⟹ 𝑓 = ∫ 𝑥 𝑑𝑥 −‬‬ ‫| |𝑥|𝑛𝐿 ‪𝑑𝑥 = × 𝑥 2 | −‬‬
‫‪2 1‬‬ ‫𝑥 ‪2 1‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪1 2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪= (9 − 1) − (𝐿𝑛3 − 𝐿𝑛1) = 2 − 𝐿𝑛3 = 2 − 𝐿𝑛√3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬مقدار متوسط یا میانگین تابع ‪ f‬بر بازهی ]‪ [a,b‬را با 𝑓 نشان میدهیم و از رابطهی زیر به‪-‬‬
‫دست میآوریم‪.‬‬
‫𝑏‬
‫‪1‬‬
‫=𝑓‬ ‫𝑥𝑑 )𝑥(𝑓 ∫‬
‫𝑎 𝑎‪𝑏−‬‬

‫(سراسری ریاضی ‪)92‬‬ ‫تست) در شکل روبهرو مساحت دو ناحیهی سایهزده برابرند ‪ c‬کدام است؟‬

‫‪9‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫چون مساحت دو ناحیهی مشخص شده در شکل برابرند پس در واقع داریم‪:‬‬

‫‪1 4‬‬ ‫‪1 2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16 4‬‬

‫= | )𝑥√𝑥 ( = 𝑥𝑑 𝑥√ ∫ = )𝑐(𝑓‬ ‫= ‪× 4√4 − 0‬‬ ‫=‬
‫‪4 0‬‬ ‫‪4 3‬‬ ‫‪0 12‬‬ ‫‪12 3‬‬

‫‪6‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫= 𝑐√ = )𝑥(𝑓 ⟹‬ ‫=𝑐⟹‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬

‫سوال‪ :‬حاصل انتگرال 𝑥𝑑 𝑥‪ ∫ 𝑠𝑖𝑛4𝑥 𝑐𝑜𝑠2‬را به دست آورید‪.‬‬

‫پاسخ‪ :‬ابتدا حاصل ضرب را به حاصل جمع تبدیل مینمائیم‪.‬‬

‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫‪1‬‬
‫))𝑏 ‪𝑠𝑖𝑛𝑎 𝑐𝑜𝑠𝑏 = (𝑠𝑖𝑛(𝑎 + 𝑏) + 𝑠𝑖𝑛(𝑎 −‬‬
‫‪2‬‬

‫𝑥𝑑 𝑥‪⟹ ∫ 𝑠𝑖𝑛4𝑥 𝑐𝑜𝑠2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫𝑐 ‪= ∫(𝑠𝑖𝑛6𝑥 + 𝑠𝑖𝑛2𝑥)𝑑𝑥 = (− 𝑐𝑜𝑥6𝑥) + (− ) 𝑐𝑜𝑠2𝑥 +‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪=−‬‬ ‫𝑐 ‪𝑐𝑜𝑠6𝑥 − 𝑐𝑜𝑠2𝑥 +‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬برای محاسبه انتگرالهایی نظیر 𝑥𝑑 𝑥𝑏𝑠𝑜𝑐 𝑥𝑎𝑛𝑖𝑠 ∫ ‪∫ 𝑐𝑜𝑠𝑎𝑥 𝑐𝑜𝑠𝑏𝑥 𝑑𝑥 , ∫ 𝑠𝑖𝑛𝑎𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑏𝑥 𝑑𝑥 ,‬‬

‫ابتدا عبارت جلوی انتگرالها را به حاصلجمع تبدیل کرده و سپس آنها را محاسبه میکنیم‪.‬‬

‫سوال‪ :‬انتگرالهای زیر را محاسبه کنید‪.‬‬

‫𝑥𝑑 𝑥 ‪ ) ∫ 𝑠𝑖𝑛4‬الف‬ ‫𝑥𝑑 𝑥 ‪ ) ∫ 𝑐𝑜𝑠 2‬ب‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫‪1 − 𝑐𝑜𝑠2𝑥 2‬‬ ‫‪1‬‬

‫(∫ = 𝑥𝑑 ‪∫ 𝑠𝑖𝑛4 𝑥 𝑑𝑥 = ∫(𝑠𝑖𝑛2 𝑥)2‬‬ ‫𝑥𝑑 ‪) 𝑑𝑥 = ∫(1 − 𝑐𝑜𝑠2𝑥)2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝑥‪1 + 𝑐𝑜𝑠4‬‬

‫( ‪= ∫(1 − 2𝑐𝑜𝑠2𝑥 + 𝑐𝑜𝑠 2 2𝑥) 𝑑𝑥 = ∫(1 − 2𝑐𝑜𝑠2𝑥 +‬‬ ‫𝑥𝑑 ))‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬

‫𝑥𝑑 )𝑥‪= ∫(1 − 2𝑐𝑜𝑠2𝑥 + + 𝑐𝑜𝑠4𝑥) 𝑑𝑥 = ∫( − 2𝑐𝑜𝑠2𝑥 + 𝑐𝑜𝑠4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪7‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1 1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝑐 ‪= 𝑥 − 𝑠𝑖𝑛2𝑥 + × × 𝑠𝑖𝑛4𝑥 + 𝑐 = 𝑥 − 𝑠𝑖𝑛2𝑥 + 𝑠𝑖𝑛4𝑥 +‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4 2 4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪32‬‬
‫𝑥‪1 + 𝑐𝑜𝑠2‬‬ ‫‪1‬‬
‫(∫ = 𝑥𝑑 𝑥 ‪ ) ∫ 𝑐𝑜𝑠 2‬ب‬ ‫𝑥𝑑 )𝑥‪) 𝑑𝑥 = ∫(1 + 𝑐𝑜𝑠2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫𝑐 ‪= 𝑥 + × 𝑠𝑖𝑛2𝑥 + 𝑐 = 𝑥 + 𝑠𝑖𝑛2𝑥 +‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬برای محاسبهی انتگرالهای 𝑥𝑑 𝑥𝑎 𝑛‪ ∫ 𝑐𝑜𝑠 2𝑛 𝑎𝑥 𝑑𝑥 , ∫ 𝑠𝑖𝑛2‬که در آن 𝑁 ∈ 𝑛 ‪ ،‬ابتدا‬

‫𝛼‪1+𝑐𝑜𝑠2‬‬ ‫𝛼‪1−𝑐𝑜𝑠2‬‬
‫= 𝛼 ‪ ، 𝑐𝑜𝑠 2‬انتگرال را به یک‬ ‫= 𝛼 ‪, 𝑠𝑖𝑛2‬‬ ‫به کمک فرمولهای طالیی‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫انتگرال مقدماتی تبدیل نموده و سپس آنها را محاسبه میکنیم‪.‬‬

‫‪3 (𝑥+2)2‬‬
‫‪ ∫−3‬را به دست آورید‪.‬‬ ‫سوال‪ :‬حاصل 𝑥𝑑‬
‫‪𝑥 2 +4‬‬

‫‪(𝑥+2)2‬‬
‫= )𝑥(𝑓 را سادهتر مینمائیم‪:‬‬ ‫تابع‬
‫‪𝑥 2 +4‬‬

‫𝑥‪(𝑥 2 + 4) + 4‬‬ ‫𝑥‪4‬‬

‫= )𝑥(𝑓‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)𝑥(𝑔 ⟹‬
‫‪𝑥2 + 4‬‬ ‫‪𝑥2 + 4‬‬
‫𝑥‪4‬‬
‫= )𝑥(𝑔 ‪ ،‬تابعی فرد است‪ .‬پس این تابع روی بازهی ]‪ [-3,3‬انتگرالش صفر است‪.‬‬ ‫تابع‬
‫‪𝑥 2 +4‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪(𝑥 + 2)2‬‬ ‫𝑥‪4‬‬ ‫𝑥‪4‬‬
‫∫‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫∫‬ ‫‪(1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬ ‫𝑥𝑑‬ ‫=‬ ‫∫‬ ‫‪1‬‬ ‫𝑥𝑑‬ ‫‪+‬‬ ‫∫‬ ‫𝑥𝑑‬
‫‪−3 𝑥 + 4‬‬ ‫‪−3‬‬ ‫‪𝑥2 + 4‬‬ ‫‪−3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪−3 𝑥 + 4‬‬

‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫| 𝑥 = 𝑥𝑑 ‪= ∫ 1‬‬ ‫‪= (3 − (−2)) = 6‬‬
‫‪−3‬‬ ‫‪−3‬‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬اگر ‪ f‬روی بازهی ]‪ [-a,a‬تابعی فرد و انتگرال پذیر باشد آن گاه‪:‬‬
‫𝑎‬
‫‪∫ 𝑓(𝑥) 𝑑𝑥 = 0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫𝜋‬
‫𝑎‪−‬‬ ‫سوال‪ :‬حاصل )𝑥 (𝑠𝑜𝑐 ‪ ∫−3‬را به دست آورید‪.‬‬
‫‪3‬‬

‫‪8‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫𝜋‬
‫پاسخ‪ :‬اگر )𝑥 (𝑠𝑜𝑐 = )𝑥(𝑓 ‪ ،‬تابع )‪ f(x‬تابعی زوج است پس داریم‪:‬‬
‫‪3‬‬

‫‪2‬‬
‫𝜋‬
‫)𝑥 (𝑠𝑜𝑐 ∫‬
‫‪−3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫𝜋‬ ‫‪1‬‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋 ‪2‬‬ ‫𝜋‬ ‫‪2‬‬
‫| )𝑥 (𝑛𝑖𝑠 = | )𝑥 (𝑛𝑖𝑠 𝜋 × ‪= 2 ∫ 𝑐𝑜𝑠 𝑥 = 2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0 6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫انـتـگـ‬

‫‪3‬‬
‫ــرال‬

‫‪6‬‬ ‫𝜋‪2‬‬ ‫‪6 √3 3 √3‬‬

‫=‬ ‫𝑛𝑖𝑠(‬ ‫× = )‪− 𝑠𝑖𝑛0‬‬ ‫=‬
‫𝜋‬ ‫‪3‬‬ ‫𝜋‬ ‫‪2‬‬ ‫𝜋‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬اگر ‪ f‬روی بازهی ]‪ [-a,a‬تابعی زوج و انتگرال پذیر باشد آن گاه‪:‬‬

‫𝑎‬ ‫𝑎‬
‫𝑥𝑑 )𝑥(𝑓 ∫ ‪∫ 𝑓(𝑥) 𝑑𝑥 = 2‬‬
‫𝑎‪−‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪𝑥 2 −1‬‬
‫= )𝑥(𝑓 را در بازهی ]‪ [-2,3‬بررسی کنید‪.‬‬ ‫سوال‪ :‬انتگرالپذیری تابع‬
‫‪3𝑥+4‬‬

‫پاسخ‪ :‬تابع )‪ f(x‬در بازهی ]‪ [-2,2‬دارای مجانب قائم است پس در این بازه انتگرالپذیر نیست‪.‬‬

‫‪ ‬نکته‪ :‬اگر تابع ‪ f‬در بازهی ]‪ [a,b‬دارای مجانب قائم باشد آنگاه در این بازه انتگرالناپذیر است‬

‫𝑄‪1 𝑥 ‬‬
‫{ = )𝑥(𝑓 را در بازهی ]‪ [0,1‬بررسی کنید‪.‬‬ ‫سوال‪ :‬انتگرالپذیری تابع‬
‫𝑄‪0 𝑥‬‬

‫پاسخ‪ :‬این تابع در این بازه دارای بیشمار نقطهی ناپیوستگی است پس در این بازه انتگرالناپذیر است‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اگر تابع ‪ f‬در بازهی ]‪ [a,b‬دارای بیشمار نقطهی ناپیوستگی باشد آنگاه تابع در این بازه‬ ‫‪‬‬

‫انتگرالناپذیر است‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫𝑥‬
‫= )𝑥(𝑓 ‪ ،‬روی بازهی ]‪ [0,2‬با انتخاب ‪ n = 4‬در بررسی انتگرال معین‪ ،‬مجموع‬ ‫تست) برای تابع‬
‫𝑥‪1+‬‬

‫(ریاضی خارج از کشور)‬ ‫باال یعنی ‪ ⋃4‬کدام است؟‬

‫‪1/05 )4‬‬ ‫‪1/05 )3‬‬ ‫‪1/02 )2‬‬ ‫‪0/95 )1‬‬

‫پاسخ‪:‬‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫‪𝑏−𝑎 2−0 1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫= 𝑥∆‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫[ ‪ = [0, ] , [ , 1] , [1, ] ,‬زیر بازه ها‬ ‫]‪, 2‬‬
‫𝑛‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2 21 − 0‬‬

‫‪1−0‬‬ ‫‪1‬‬
‫= )𝑥( ‪𝑓 ′‬‬ ‫=‬ ‫‪>0‬‬
‫‪(1 + 𝑥)2 (1 + 𝑥)2‬‬

‫تابع روی بازهی ]‪ [0,2‬صعودی است پس ‪ Max‬مطلق تابع ‪ f‬در انتهای هر زیر بازه رخ میدهد پس‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1 1 3 2‬‬ ‫‪1 63 1‬‬

‫= × ) ‪𝑈4 = (𝑓 ( ) + 𝑓(1) + 𝑓 ( ) + 𝑓(2)) × ∆𝑥 = ( + + +‬‬ ‫×‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3 2 5 3‬‬ ‫‪2 30 2‬‬
‫‪21‬‬
‫=‬ ‫‪= 1/05‬‬
‫‪20‬‬
‫𝑄‪2 𝑥 ‬‬
‫{ = )𝑥(𝑓 مفروض است‪ ،‬حاصل )𝑓( 𝑛𝐿 ‪ 𝑈𝑛 (𝑓) −‬در بازه‪-‬‬ ‫تست) تابع ‪ f‬با ضابطهی‬
‫𝑄 ‪−3 𝑥 ‬‬
‫(سراسری ریاضی خارج ‪)91‬‬ ‫ی ]‪ [0,1‬برای ‪ n = 10‬کدام است؟‬

‫‪5 )4‬‬ ‫‪-3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪-1 )1‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫‪𝑈10 (𝑓) − 𝐿10 (𝑓) = |2 − (−3)| × 1 = 5‬‬

‫𝑝‬ ‫𝑄‪𝑥 ‬‬

‫{ = )𝑥(𝑓 روی بازهی ]‪ [a,b‬داریم‪𝑈𝑛 − 𝐿𝑛 = |𝑝 − 𝑔|(𝑏 − 𝑎) :‬‬ ‫‪ ‬نکته‪ :‬در تابع‬
‫𝑞‬ ‫𝑄‪𝑥‬‬

‫‪10‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫𝑥𝑛𝑖𝑠‪1+‬‬
‫= 𝑦 و محور ‪ x‬ها و دو خط به معادالت‬ ‫تست) مساحت ناحیهی محدود به منحنی تابع‬
‫𝑥 ‪𝑐𝑜𝑠 2‬‬
‫𝜋‬ ‫𝜋‬
‫(سراسری ریاضی ‪)90‬‬ ‫= 𝑥 و کدام است؟‬ ‫‪,𝑥 = −‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪2 √3 − 3 )4‬‬ ‫‪√3 + 1 )3‬‬ ‫‪2√3 )2‬‬ ‫‪13 )1‬‬

‫پاسخ‪ :‬همواره داریم‪ ، 1 + 𝑠𝑖𝑛𝑥 > 0 , 𝑐𝑜𝑠 2 𝑥 > 0 :‬پس مساحت ناحیهی مورد نظر برابر است با‪:‬‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫𝜋‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋‬

‫𝑥𝑛𝑖𝑠 ‪1 +‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝑥𝑛𝑖𝑠 ‪3‬‬
‫∫=𝑠‬ ‫𝑥𝑑‬ ‫=‬ ‫∫‬ ‫𝑥𝑑‬ ‫‪+‬‬ ‫∫‬ ‫𝑥𝑑‬
‫𝑥 ‪𝜋 𝑐𝑜𝑠 2‬‬ ‫𝑥 ‪𝜋 𝑐𝑜𝑠 2‬‬ ‫𝑥 ‪𝜋 𝑐𝑜𝑠 2‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫𝜋‬ ‫𝜋‬
‫‪3‬‬ ‫𝜋‬
‫‪∫ (1 + 𝑡𝑎𝑛2 𝑥)𝑑𝑥 + 0 = 2(𝑡𝑎𝑛𝑥) |3 = 2𝑡𝑎𝑛 − 2 × 0 = 2√3‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ ‬نکته‪ )1 :‬اگر تابع ‪ f‬روی بازهی ]‪ [a,b‬پیوسته باشد و برای هر ]𝑏 ‪ ، 𝑓(𝑥) ≥ 0 , 𝑥 ∈ [𝑎,‬آنگاه‬

‫مساحت ناحیهی محصور بین منحنی به معادلهی )‪ y = f(x‬و محور ‪ x‬ها و دو خط ‪ x = b , x = a‬از‬
‫𝑏‬
‫رابطهی 𝑥𝑑)𝑥(𝑓 𝑎∫ = 𝑠 به دست میآید‪.‬‬

‫‪ )2‬اگر تابع ‪ f f‬روی بازهی ]‪ [a,b‬پیوسته باشد و برای هر ]𝑏 ‪ ، 𝑓(𝑥) ≤ 0 , 𝑥 ∈ [𝑎,‬آنگاه‬

‫مساحت ناحیهی محصور بین نمودار تابع به معادلهی )‪ y = f(x‬و محور ‪ x‬ها و دو خط ‪x = b , x = a‬‬
‫𝑏‬
‫بر حسب واحد مربع از رابطهی 𝑥𝑑)𝑥(𝑓 𝑎∫ ‪ 𝑠 = −‬به دست میآید‪.‬‬

‫سوال‪ :‬سطح محصور بین نمودار منحنیهای 𝑥‪ 𝑥 2 = 4𝑦 , 𝑦 2 = 4‬را به دست آورید‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫پاسخ‪:‬‬

‫𝑥√‪𝑦 2 = 4𝑥 ⟹ 𝑦 = 2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1 2‬‬

‫‪𝑥 2 = 4𝑦 ⟹ 𝑦 = 𝑥 2‬‬ ‫⟹‬ ‫𝑥 √‪𝑥 = 2‬‬ ‫𝑥‪⟹ 𝑥 4 = 8𝑥 ⟹ 𝑥 4 = 64‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫انـتـگـ‬

‫‪𝑥=0‬‬
‫ــرال‬

‫{ ⟹ ‪⟹ 𝑥(𝑥 3 − 64) = 0‬‬

‫‪𝑥=4‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4 32 16 16‬‬
‫= | ) ‪𝑠 = ∫ (2√𝑥 − 𝑥 2 ) 𝑑𝑥 = ( 𝑥 √𝑥 − 𝑥 3‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫|𝑏𝑎|‬
‫= 𝑠 است‪.‬‬ ‫‪ ‬نکته‪ :‬مساحت ناحیهی محصور بین دو منحنی 𝑦𝑎 = ‪ 𝑦 2 = 𝑏𝑥 , 𝑥 2‬همواره برابر‬
‫‪3‬‬

‫سوال‪ :‬اندازهی سطح محصور بین دو منحنی به معادلههای ‪𝑔(𝑥) = 𝑥 2 + 3𝑥 − 2 , 𝑓 (𝑥) = 𝑥 3 +‬‬

‫‪ 𝑥 2‬را بیابید‪.‬‬

‫پاسخ‪ :‬برای یافتن ‪( b , a‬حد و انتگرالگیری) دو معادله را با هم قطع میدهیم یعنی‪:‬‬

‫‪𝑓(𝑥) = 𝑔(𝑥) ⟹ 𝑥 3 + 𝑥 2 = 𝑥 3 + 3𝑥 − 2 ⟹ 𝑥 2 − 3𝑥 + 2 = 0‬‬

‫𝑎=‪𝑥=1‬‬
‫{ ⟹ ‪⟹ (𝑥 − 1)( 𝑥 − 2) = 0‬‬
‫𝑏=‪𝑥=2‬‬
‫𝑏‬ ‫‪2‬‬
‫‪𝑥3 3 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫∫| = |𝑥𝑑)𝑥(𝑔 ‪𝑠 = |∫ (𝑓(𝑥) −‬‬ ‫‪(𝑥 2‬‬ ‫|)𝑥‪− 3𝑥 + 2)𝑑𝑥 | = |( − 𝑥 + 2‬‬
‫𝑎‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4 2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪8 12‬‬ ‫‪1 3‬‬ ‫‪7 9‬‬ ‫‪14 − 27 + 12‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪= |( −‬‬ ‫| = |‪+ 4) + ( − + 2)| = | − + 2‬‬ ‫=|‬
‫‪3 2‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ 12‬نکته‪ :‬اگر ‪ g , f‬در بازهی ]‪ [a,b‬پیوسته باشند و نمودارهای آن در بازهی ]‪ [a,b‬نقطه یا نقاط‬

‫تقاطع نداشته باشند آن گاه سطح محصور بین نمودارهای دو تابع ‪ g , f‬در بازهی ]‪ [a,b‬از رابطهی زیر‬

‫به دست میآید‪.‬‬

 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫𝑡𝑑 𝑥‬
‫‪ ، 𝑓(𝑥) = ∫1‬معادلهی مماس بر نمودار تابع ‪ f‬در نقطهای به طول ‪ 1‬واقع برآن کدام‬ ‫تست) اگر‬
‫‪1+𝑡 3‬‬

‫(سراسری ‪)91‬‬ ‫است؟‬

‫‪𝑦 = 2𝑥 − 1 )4‬‬ ‫‪2𝑦 = 𝑥 − 2 )3‬‬ ‫‪2𝑦 = 𝑥 − 1 )2‬‬ ‫‪𝑦 = 2𝑥 − 2 )1‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫𝑡𝑑‬
‫∫ = )‪𝑥 = 1 ⟹ 𝑓(1‬‬ ‫)‪ 𝐴(1,0‬نقطه ی تماس ⟹ ‪= 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 + 𝑡3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= )𝑥( ‪𝑓 ′‬‬ ‫⟹‬ ‫مماس‬ ‫𝑚‬ ‫=‬ ‫𝑓‬ ‫)‪′ (1‬‬
‫=‬
‫‪1 + 𝑥3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪𝑦 − 0 = (𝑥 − 1) ⟹ 2𝑦 = 𝑥 − 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫است اگر‬ ‫تست) شیب خط مماس بر منحنی )‪ y = f(x‬در هر نقطهی )‪ m(x,y‬واقع بر آن برابر‬
‫‪(𝑥−1)2‬‬

‫منحنی این تابع از نقطهی )‪ (2,1‬بگذرد معادلهی خط مجانب افقی آن کدام است؟ (ریاضی خارح ‪)90‬‬

‫‪13‬‬
 ‫مولف‪ :‬عباس اسدی امیرآبادی‬
‫‪𝑦 = 4 )4‬‬ ‫‪𝑦 = 3 )3‬‬ ‫‪𝑦 = 2 )2‬‬ ‫‪𝑦 = −3 )1‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪−3‬‬

‫= )𝑥( ‪𝑓 ′‬‬ ‫⟹‬ ‫)𝑥(𝑓‬ ‫=‬ ‫∫‬ ‫𝑥𝑑‬ ‫=‬ ‫𝑐‪+‬‬
‫‪(𝑥 − 1)2‬‬ ‫‪(𝑥 − 1)2‬‬ ‫)‪(𝑥 − 1‬‬
‫انـتـگـ‬
‫ــرال‬

‫‪−3‬‬ ‫‪−3‬‬
‫= )𝑥(𝑓‬ ‫= ‪+ 𝑐 ⟹ 𝑓(2) = 1 ⟹ 1‬‬ ‫‪+𝑐 ⟹𝑐 =4‬‬
‫)‪(𝑥 − 1‬‬ ‫)‪(2 − 1‬‬

‫‪−3‬‬
‫= )𝑥(𝑓 ⟹‬ ‫⟹ ‪+4‬‬ ‫‪𝑙𝑖𝑚 𝑓(𝑥) = 4 ⟹ 𝑦 = 4‬‬ ‫مجانب افقی‬
‫)‪(𝑥 − 1‬‬ ‫∞‪𝑥→±‬‬

‫موفق و پیروز باشید‬

‫عباس اسدی امیرآبادی‬
‫‪Abas.asadi68@yahoo.com‬‬

‫‪14‬‬