10 0182 01 - Istoria - ST Dimotikou - Vivlio Mathiti

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου

Ιωάννης Κολιόπουλος Ιάκωβος Μιχαηλίδης
Αθανάσιος Καλλιανιώτης Χαράλαμπος Μηνάογλου
ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
Ιστορία του νεότερου και

σύγχρονου κόσμου
Κωδικός Βιβλίου: 0-10-0182

ISBN 978-960-06-3199-9
Στ΄ Δημοτικού
(01) 000000 0 10 0182 2
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

πÛÙÔÚ›· ™Δ′ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡
IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘
BÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹
Untitled2.indd 1 2/6/14 1:50 PM

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚ∆ΟΣΗΣ
™À°°ƒ∞º∂π™ πˆ¿ÓÓË˜ ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜

√ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜
π¿Îˆ‚Ô˜ ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜
∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜, ∞¶£
∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫·ÏÏÈ·ÓÈÒÙË˜
™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜
¢Ú ¡ÂfiÙÂÚË˜ πÛÙÔÚ›·˜
Ã·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ªËÓ¿ÔÁÏÔ˘
∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ¢.∂.
¢Ú ¡ÂfiÙÂÚË˜ πÛÙÔÚ›·˜
∫ƒπΔ∂™-∞•π√§√°∏Δ∂™ ∂Ï¤ÓË ∞ÁÁÂÏÔÌ¿ÙË-ΔÛÔ˘ÁÎ·Ú¿ÎË

∫·ıËÁ‹ÙÚÈ·, πfiÓÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ
πˆ¿ÓÓË˜ ∫¿Ô˜
∞ÓÙÒÓË˜ ™Ì˘ÚÓ·›Ô˜
ºπ§√§√°π∫∏ ∂¶πª∂§∂π∞ μ·Û›ÏË˜ ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜

ºÈÏfiÏÔÁÔ˜
À¶∂À£À¡√™ °π∞ Δ∏ ™À°°ƒ∞º∏ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™Î·ÏÈ¿·˜

™Δ√ ¶§∞π™π√ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
Δ√À ¶∞π¢∞°ø°π∫√À π¡™ΔπΔ√ÀΔ√À Iˆ¿ÓÓË˜ ¶··ÁÚËÁÔÚ›Ô˘*
¶ÚÒËÓ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
¶ƒ√∂∫ΔÀ¶øΔπ∫∂™ University Studio Press

∂ƒ°∞™π∂™ ∂Î‰fiÛÂÈ˜ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ μÈ‚Ï›ˆÓ & ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ
* Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÛÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ·Î¤ÙÔ˘
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΑΝΕΚ∆ΟΣΗΣ
Η επανέκδοση του παρόντος βιβλίου πραγματοποιήθηκε
από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων
«Διόφαντος» μέσω ψηφιακής μακέτας, η οποία δημιουργή-
θηκε με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ / ΕΠ «Εκπαίδευση
& Διά Βίου Μάθηση» / Πράξη «ΣΤΗΡΙΖΩ».
Οι διορθώσεις πραγματοποιήθηκαν κατόπιν έγκρισης του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Η συγγραφή και η επιστηµονική επιµέλεια του βιβλίου πραγµατοποιήθηκε

υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

™ÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÔ‡˜ Ì·˜ Ê›ÏÔ˘˜, Ì·ıËÙ¤˜ ÙË˜ ™Δ’ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡
∞Á·ËÙ¿ Ì·˜ ·È‰È¿, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ÂÚÛÈÓ‹˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÁÓˆÚ›Û·ÙÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜
∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Ô˘ ÔÏÔÎÏËÚÒıËÎÂ ÌÂ ÙËÓ ÕÏˆÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ ÙÔ 1453. ™ÙÔ˘˜ 11 Â-
Ú›Ô˘ ·ÈÒÓÂ˜ Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛÂ Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ‰È‰·¯ı‹Î·ÙÂ ÛÙÔÈ¯Â›· ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹
˙ˆ‹, ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ô˘ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ˆ˜
ÚˆÌ·˚Îfi Î·È Î·Ù¤ÏËÍÂ ˆ˜ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. º¤ÙÔ˜ ı· Û˘ÓÂ¯›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ Û˘Ó·Ú·ÛÙÈÎfi Ì·˜ Ù·Í›‰È
ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· ÌÂ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô «πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘». ∂›Ó·È ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ô-
Ï‡ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹, Ë ÔÔ›· ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙËÓ ÕÏˆÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ Î·È ÊÙ¿ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÈ˜ Ì¤ÚÂ˜
Ì·˜. £· Ì·˜ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜, Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ πÛÙÔÚ›·. £· ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ
fiÌˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ.
°È· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ·fi ÙËÓ ÕÏˆÛË ¤ˆ˜ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 ÌÂ ÙËÓ
ÔÔ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, ı· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ ÛÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ÈÛÙÔÚÈ-
Î¤˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ¯ÒÚÂ˜. ªÂ ÙÔÓ fiÚÔ ·˘Ùfi ÂÓÓÔÔ‡ÌÂ ÙÈ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ¯ÂÚ-
ÛfiÓËÛÔ, Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ πÔÓ›Ô˘ ÂÏ¿ÁÔ˘˜, ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, ÙÔÓ ¶fiÓÙÔ, ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹
£Ú¿ÎË Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ∫‡ÚÔ. ∞˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ fiÔ˘ ¿ÎÌ·ÛÂ ·Ó¤Î·ıÂÓ Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌfi˜ Î·È fiÔ˘ Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ŒÏÏËÓÂ˜.
™Ùfi¯Ô˜ Ì·˜ Â›Ó·È Ó· Û·˜ ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ ÁÈ· ÚfiÛˆ· Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ·, ÌÂÁ¿ÏÂ˜ Ì¿¯Â˜ Î·È Î·Ù·ÛÙÚÔ-
ÊÈÎÔ‡˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜ Ì· Î·È ÁÈ· Ù· ÂÈÚËÓÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó.
¶ÈÛÙÂ‡Ô˘ÌÂ fiÙÈ ¤ÙÛÈ ı· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘ÌÂ Ó· Î·Ù·Ï¿‚ÂÙÂ fiÙÈ Ë πÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÙÂÏÈÎ¿ Ë ›‰È· Ë ·ÓıÚÒ-
ÈÓË ˙ˆ‹, ÌÂ ÙÈ˜ Î·Ï¤˜ Î·È ÙÈ˜ ¿Û¯ËÌÂ˜ ÛÙÈÁÌ¤˜ ÙË˜, Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘ÌÂ ÌÂ
ÛÂ‚·ÛÌfi.
∂Ï›˙Ô˘ÌÂ fiÙÈ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙË ÊÂÙÈÓ‹ Û¯ÔÏÈÎ‹ ¯ÚÔÓÈ¿ Û·˜, ı· ¤¯ÂÙÂ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚÂ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ·ÏÏ¿ Î˘Ú›ˆ˜ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë Î·È ·Á¿Ë ÁÈ· ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ô˘ Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈ-
ÌÂ˜ ÁÈ· Ó· Û¯Â‰È¿ÛÂÙÂ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ.
∫·Ï‹ Û¯ÔÏÈÎ‹ ¯ÚÔÓÈ¿!
√È Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘

5

¶ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓ·
∂¡√Δ∏Δ∞ ∞ ........................................................................................................................................ 9
OÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¡ÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÃÚfiÓÔ˘˜ (Ì¤Û· 15Ô˘ ·ÈÒÓ· – ·Ú¯¤˜ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·)
1. ∏ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË Î·È Ë £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË................................................................................. 12
2. ∞fi ÙÈ˜ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ ÛÙÔ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi .............................................................................. 16
3. ∏ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ Î·È Ë °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ............................................................................................ 20
∂¡√Δ∏Δ∞ B ...................................................................................................................................... 25
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Î·È ÙË Ï·ÙÈÓÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· (1453-1821)
1. ∏ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ............................................................................................. 28
2. OÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÓ ..................................................................................................... 32
3. ∏ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ............................................................................. 36
4. OÈ ∫Ï¤ÊÙÂ˜ Î·È ÔÈ ∞ÚÌ·ÙÔÏÔ› ............................................................................................................... 40
5. ∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ˙ˆ‹ ............................................................................................................................... 44
6. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙˆÓ ·ÚÔÈÎÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈˆÓ ∏ÁÂÌÔÓÈÒÓ ........................................................... 48
7. OÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ...................................................................................................................... 52
8. O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ Î·È Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜ ................................................................................... 58
9. Δ· Î˘ÚÈfiÙÂÚ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ................................................................................................... 62
10. OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ ................................................................................................................... 66
∂¡√Δ∏Δ∞ ° ...................................................................................................................................... 71
∏ ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1. ∏ ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· ............................................................................................................................... 74
2. ∏ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙË ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›· ............................................................................................................ 78
3. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ .................................................................................................... 82
4. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ...................................................................................................... 86
5. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ .................................................................................................. 90
6. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ, ÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ................................................................ 94
7. ∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜ .................................................................................................................... 98
8. OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ó¿ÚË ...................................................................................................................... 102
9. ∏ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›· ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË - ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ· .......................................................................................... 106
10. O ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜ .......................................................................................................................110
11. O πÌÚ·‹Ì ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ - Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜............................................................................... 114
12. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÔÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ - Ô ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜ ........................................................ 118

13. OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË ............................................................................................................... 122
14. O ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ............................................................................................................................. 126
15. ∏ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È Ë ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘............................................. 130
16. √È ∂ıÓÔÛ˘ÓÂÏÂ‡ÛÂÈ˜ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· ................................................................. 134
17. √ πˆ¿ÓÓË˜ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ........................................................................................... 138
18. ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ......................................................................... 142
∂¡√Δ∏Δ∞ ¢ ................................................................................................................................... 147

∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·
1. ∏ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ ŸıˆÓ· – Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜ ................................................................................... 150
2. ∏ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞’ – Ô Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜ ........................................................................ 154
3. ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË ....................................................................... 158
4. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ................................................................................................... 162
5. ∏ £Ú¿ÎË, Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È Ô ¶fiÓÙÔ˜, ·ÎÌ·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î¤ÓÙÚ· ........................................................ 166
6. ∏ ÎÚ›ÛË ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ· ...................................................................................................................... 170
∂¡√Δ∏Δ∞ ∂ .................................................................................................................................... 175

∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·
1. ∞fi ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897 ÛÙÔÓ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi ∞ÁÒÓ· ............................................... 178
2. ΔÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰› Î·È Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ............................................................................... 182
3. OÈ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ› ¶fiÏÂÌÔÈ ..................................................................................................................... 186
4. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ .............................................................................................. 190
5. ∏ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∂ÎÛÙÚ·ÙÂ›· Î·È Ë ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ .................................................................................. 194
6. O ªÂÛÔfiÏÂÌÔ˜ ............................................................................................................................... 200
7. ΔÔ ∞Ï‚·ÓÈÎfi ŒÔ˜ ............................................................................................................................. 204
8. ∏ ÁÂÚÌ·ÓÈÎ‹ Â›ıÂÛË Î·È Ô μã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ........................................................................... 208
9. ª›· ‰ÂÎ·ÂÙ›· ·ÁÒÓˆÓ Î·È ı˘ÛÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· (1941 -1949) .................................................... 212
10. ∏ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎ‹ ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ (1950 - 1974) ............................................................ 218
11. ΔÔ ∫˘ÚÈ·Îfi ˙‹ÙËÌ· ......................................................................................................................... 224
12. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ë Â˘Úˆ·˚Î‹ ÙË˜ ÔÚÂ›· .............................................................................................. 230
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ......................................................................................................................................... 235

¶ÚÒÙË ∂ÓfiÙËÙ·
√È ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¡ÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÃÚfiÓÔ˘˜

(Ì¤Û· 15Ô˘ ·ÈÒÓ· – ·Ú¯¤˜ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·)
ΝOΡΒΗΓΙΑ
ΣΚΩΤΙΑ ΣOΥΗ∆ΙΑ
ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ
ΡΩΣΙΑ
ΑΓΓΛΙΑ
ΠOΛ
ΩΝΙΑ
ΙΑ
ΑΓ ΪΚΗ
Α ΙΑ
Μ OΡ
ΙΑ ΡΩ ΡΑΤ
ΛΛ Κ
Γ Α ΤO
ΑΥ
ΙΑ
ΚΡΑ ΚΑ
Λ
OΘ
ΤΗ
Α
OΓ
Ι
ΠΑΠ
Ω
PT
Α ΑΝ
ΝΙ
Μ
ΙΣΠΑ
ΠO
ΙΚ
Η
ΑΥΤ
OΚΡΑ
ΤOΡΙΑ
¶ÔÏÈÙÈÎfi˜ ¯¿ÚÙË˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ (1500 ÂÚ›Ô˘)
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
√È ¡ÂfiÙÂÚÔÈ ÃÚfiÓÔÈ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÊÂÙËÚ›· ÙÔ˘˜ Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·. (TÔ 1453 Î·Ù·Ï‹-
ÊıËÎÂ Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ·fi ÙÔ˘˜ √ıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÂÓÒ ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË ÙÂÚ-
Ì·Ù›ÛÙËÎÂ Ô ∂Î·ÙÔÓÙ·ÂÙ‹˜ ¶fiÏÂÌÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó¤‰ÂÈÍÂ ‰‡Ô ÂıÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË, ÙËÓ ∞ÁÁÏ›· Î·È
ÙËÓ °·ÏÏ›·). ∞fi ÙfiÙÂ ÂÚ›Ô˘ ¿Ú¯ÈÛÂ ÛÙ·‰È·Î¿ Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· Î·È
Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË, ‚·ÛÈÎ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘
ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. π‰È·›ÙÂÚ· ¤ˆ˜ ÙÔ 1815 ‰È¿ÊÔÚÂ˜ È‰ÂÔÏÔÁÈÎ¤˜, ÔÏÈÙÈÎ¤˜, ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ Î·È Î·Ï-
ÏÈÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜, ÌÂÁ¿ÏÔÈ Î·È ÛÎÏËÚÔ› fiÏÂÌÔÈ, ÂÍÂÚÂ˘Ó‹ÛÂÈ˜ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙËÓ Â˘Úˆ·˚-
Î‹ ‹ÂÈÚÔ ·ÏÏ¿ Î·È Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ¿ÏÏ·Í·Ó ÚÈ˙ÈÎ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË. ∞Ó¤‰ÂÈÍ·Ó Ó¤Â˜ ÔÏÈÙÈ-
Î¤˜, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·ıÒ˜ Î·È Ó¤Â˜ ·Í›Â˜, ·Ú¯¤˜ Î·È ıÂÛÌÔ‡˜.
∏ ÚÒÙË ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÚ›· ÎÂÊ¿Ï·È·.
10

∫∂ºA§∞π√ 1.
∏ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË Î·È Ë £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË
∫∂ºA§∞π√ 2.
∞fi ÙÈ˜ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜
ÛÙÔ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi
∫∂ºA§∞π√ 3.
∏ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ Î·È Ë °·ÏÏÈÎ‹
∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
Έως τα μέσα β’ μισό αρχές

15ου αιώνα 15ου αιώνα 16ος αιώνας 17ος αιώνας 18ος αιώνας 19ου αιώνα
Μεσαίωνας Νεότεροι χρόνοι
1450 1500 1600 1700 1776 1789

Αναγέννηση Θρησκευτική Επιστημονική/ ∆ιαφωτισμός Αμερικανική Γαλλική
Γεωγραφικές μεταρρύθμιση Eμπορική Επανάσταση Επανάσταση
ανακαλύψεις Eπανάσταση
11

� � ∂¡√Δ∏Δ∞ ∞
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 1
∏ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË Î·È Ë £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË
∏ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Î·È Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÈÎ‹ Î›ÓËÛË Ô˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒ-
Ó· ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜ ÂÎÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó Ó¤Â˜ È‰¤Â˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÂËÚ¤·Û·Ó
ÔÏÏÔ‡˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· ÔÈ Ó¤Â˜ È‰¤Â˜ ÂÂÎÙ¿ıËÎ·Ó Î·È
ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙË˜ ıÚËÛÎÂ›·˜, Ô‰ËÁÒÓÙ·˜ ÛÙË £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË.
ºÏˆÚÂÓÙ›·, Ë «ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·»
ÙË˜ Â˘Úˆ·˚Î‹˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜,
ÛÂ Û‡Á¯ÚÔÓË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· Î·È
ÛÂ ¯·Ú·ÎÙÈÎfi ÙË˜ ÂÔ¯‹˜
ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜
1350 1450 1500 1517 1545

Μεσαίωνας Nεότεροι χρόνοι
Η Αναγέννηση Η Αναγέννηση Η Αναγέννηση Αρχίζει Αρχίζει

εμφανίζεται στη εξαπλώνεται εξαπλώνεται στην η Προτεσταντική η Καθολική
Βόρεια Ιταλία στην Γερμανία Oλλανδία-Έρασμος Μεταρρύθμιση Μεταρρύθμιση
με τον Λούθηρο
12

✔ OÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¡ÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÃÚfiÓÔ˘˜
∏ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ ÚÒÙ· ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ μfiÚÂÈ·˜ πÙ·Ï›·˜ Î·È Ì¤Û· ÛÂ ‰‡Ô
·ÈÒÓÂ˜ ‰È·‰fiıËÎÂ ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂˘ÚÒË. ∫·Ù¿ ÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘
ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÚˆÌ·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ™’
·˘Ùfi ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ Î·È ŒÏÏËÓÂ˜ ÏfiÁÈÔÈ, Ô˘ Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË ·Ì¤-
Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ (1453).
ŒÓ· Î›ÓËÌ· ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜, Ô˘ ÂÌÓÂ‡ÛıËÎÂ ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÔÚˆÌ·˚Î‹ ·Ú¯·ÈfiÙË-
Ù·, ‹Ù·Ó Ô O˘Ì·ÓÈÛÌfi˜ (∞ÓıÚˆÈÛÌfi˜). OÈ O˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜, ÈÛÙÂ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜,
¤‰ˆÛ·Ó ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÛÙÈ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘. ∏ ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ ÙÔ˘ O˘-
Ì·ÓÈÛÌÔ‡ ‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓıËÎÂ ÔÏ‡ ·fi ÙËÓ ÂÊÂ‡ÚÂÛË ÙË˜ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜.
ΔËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Ù¤¯ÓÂ˜, fiˆ˜ Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈÎ‹, Ë ÁÏ˘ÙÈÎ‹ Î·È Ë ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎ‹, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó
ÌÂÁ¿ÏË ¿ÓıÈÛË. ªÂÁ¿ÏÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ™¿ÓÙÚÔ ªÔÙÈÙÛ¤ÏÈ,
§ÂÔÓ¿ÚÓÙÔ ¡Ù· μ›ÓÙÛÈ, ªÈ¯·‹Ï ÕÁÁÂÏÔ˜ Î·È ƒ·Ê·‹Ï Î·ıÒ˜ Î·È Ô ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ º›ÏÈÔ˜
ªÚÔ˘ÓÂÏ¤ÛÎÈ. ™Ô˘‰·›· ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ‹Ù·Ó Î·È Ô OÏÏ·Ó‰fi˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ Î·È ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜
ŒÚ·ÛÌÔ˜, Ô˘ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÙËÓ Î·ÏÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ ·ÓÔ¯‹. ΔËÓ ·Á¿Ë ÁÈ· Ù· ·Ó-
ıÚÒÈÓ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ‰È¤‰ˆÛÂ ÌÂ Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ Ô ÕÁÁÏÔ˜ ıÂ·ÙÚÈÎfi˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ O˘›-
ÏÈ·Ì ™·›ÍËÚ. ™ÙËÓ πÛ·Ó›· ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó Ô ªÈ¯·‹Ï £ÂÚ‚¿ÓÙÂ˜ ÌÂ ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· «¢ÔÓ
∫È¯ÒÙË˜» ÎÈ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ¢ÔÌ‹ÓÈÎÔ˜ £ÂÔÙÔÎfiÔ˘ÏÔ˜ ‹ ∂Ï °ÎÚ¤ÎÔ (O ŒÏÏËÓ·˜).
∂ÎÙfi˜ fiÌˆ˜ ·fi Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÙÈ˜ Ù¤¯ÓÂ˜, ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜. ΔËÓ Â-
Ú›Ô‰Ô ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜ ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó ÔÈ ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÙÔ˘ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ˘ Î·È ÙÔ˘
°·ÏÈÏ·›Ô˘, ÂÓÒ ‚ÂÏÙÈÒıËÎÂ ÔÏ‡ Ë ·Ó·ÙÔÌ›· Î·È Ë È·ÙÚÈÎ‹.
™ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· (1517) ÌÂ ÙË £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË ÔÈ Ó¤Â˜ ·˘Ù¤˜
È‰¤Â˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂËÚÂ¿˙Ô˘Ó Î·È ÙË ıÚËÛÎÂ›·. ∏ ÚÒÙË Ê¿ÛË ÙË˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ¶ÚÔÙÂÛÙ·-
ÓÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË. OÈ ¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙÂ˜, ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ÌÔÓ·¯fi ª·ÚÙ›ÓÔ §Ô‡-
ıËÚÔ, ÂÓ·ÓÙÈÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¶¿· Î·È ÛÙÈ˜ Î·Ù·¯Ú‹ÛÂÈ˜ ÙË˜ Î·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó
ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ ÁÂÚÌ·ÓÈÎ‹ ÂÎÎÏËÛ›·. ¶·ÚfiÌÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ∂Ï‚Â-
Ù›·, ÌÂ ÚˆÙÂÚÁ¿ÙË ÙÔÓ πˆ¿ÓÓË ∫·Ï‚›ÓÔ. ∏ ƒˆÌ·ÈÔÎ·ıÔÏÈÎ‹ ∂ÎÎÏËÛ›· ·ÓÙ¤‰Ú·ÛÂ ÛÙËÓ ¶ÚÔ-
ÙÂÛÙ·ÓÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË ÌÂ ÙËÓ ∫·ıÔÏÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ ÌÂ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿
·fi Ì¤ÙÚ·, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÒÓ Ù·ÁÌ¿ÙˆÓ, Ó· Ê¤ÚÂÈ Î·È ¿ÏÈ ÙÔ˘˜
¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙÂ˜ ÌÂ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜.
ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜ Û˘¯ÓÔ› ‹Ù·Ó ÔÈ fiÏÂÌÔÈ ÌÂÙ·Í‡ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÒÓ Î·È
∫·ıÔÏÈÎÒÓ. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ fiÌˆ˜, ÂÓÈÛ¯‡ıËÎÂ Ë ›ÛÙË ÛÙË ÏÔÁÈÎ‹ Î·È ÛÙËÓ ·˘ÙÔÓÔ-
Ì›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÂÓÒ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ·ÁÁÏÈÎfi ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, Ë ·Ú¯‹ ÙË˜
·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÂÍÔ˘Û›·˜.
� °ÏˆÛÛ¿ÚÈ
ªÂÛ·›ˆÓ·˜: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È, Ë ¯ÚÔÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·fi ÙË ‰È¿Ï˘ÛË ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ƒˆÌ·˚Î‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ¤ˆ˜ ÙËÓ
∞Ó·Á¤ÓÓËÛË (5Ô˜ – Ì¤Û· 15Ô˘ ·ÈÒÓ·). ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·˘Ù‹ Û˘Ì›ÙÂÈ Û¯Â‰fiÓ ÌÂ Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜.
Δ˘ÔÁÚ·Ê›·: ∏ ÂÎÙ‡ˆÛË ‚È‚Ï›ˆÓ ÌÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÎÈÓËÙÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ·fi Ì¤Ù·ÏÏÔ. ∏ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ
ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ÙÔ 1041 ·fi ÙËÓ ∫›Ó·. ΔÂÏÂÈÔÔÈ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi πˆ¿ÓÓË °Ô˘ÙÂÌ‚¤ÚÁÈÔ.
∞ÛÙÚÔÓÔÌÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ıÂˆÚ›Â˜ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙËÓ Î›ÓËÛË ÙˆÓ Ï·ÓËÙÒÓ. π‰È·›ÙÂÚ·
ÁÓˆÛÙ‹ Â›Ó·È Ë ËÏÈÔÎÂÓÙÚÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ˘, Ô˘ ‰ËÌÔÛÈÂ‡ıËÎÂ ÙÔ 1543. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ·˘Ù‹Ó, Ë °Ë Î·È ÔÈ
¿ÏÏÔÈ Ï·Ó‹ÙÂ˜ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ‹ÏÈÔ ÛÂ ÔÌfiÎÂÓÙÚÔ˘˜ Î‡ÎÏÔ˘˜. Œˆ˜ ÙfiÙÂ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ›ÛÙÂ˘·Ó ˆ˜ Ë ÁË
Â›Ó·È ·Î›ÓËÙË Î·È ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜.
∞ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎ‹ ÂÍÔ˘Û›·: ∏ ÂÍÔ˘Û›· Ô˘ ·ÛÎÂ›Ù·È Ì¤Ûˆ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÎÏ¤ÁÔÓÙ·È ·fi ÙÔ Ï·fi.
13

� IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ � ∂¡√Δ∏Δ∞ ∞
OÈ ËÁ¤˜ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È…
1. √ ¢ÔÓ ∫È¯ÒÙË˜ ÍÂÎÈÓ¿ ÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘
« ŸÙ·Ó ÙÂÏÂ›ˆÛÂ ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ÙÈ˜ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›Â˜ (Ô ¢ÔÓ ∫È¯ÒÙË˜) ‰ÂÓ ‹ıÂÏÂ È· Ó· ¯¿ÓÂÈ Î·ÈÚfi, ÎÈ ·ÔÊ¿ÛÈ-
ÛÂ Ó· ‚¿ÏÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ Ù· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘. °È·Ù› Û˘ÏÏÔÁÈfiÙ·ÓÂ fiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË ˙ËÌÈ¿ ¤ÚÂÂ Ó· Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔÓ
ÎfiÛÌÔ Î¿ıÂ ·ÚÁÔÔÚ›· ÙÔ˘: ÙfiÛÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ‰˘ÛÙ˘¯›Â˜ Ô˘ ÏÔÁ¿ÚÈ·˙Â Ó’ ·Ó·ÎÔ˘Ê›ÛÂÈ, ÙfiÛ· ¿‰ÈÎ· Ó· ‰ÈÔÚ-
ıÒÛÂÈ, ÙfiÛÂ˜ Ï¿ÓÂ˜ Ó· ÛÎÔÚ›ÛÂÈ Î·È Î·Ù·¯Ú‹ÛÂÈ˜ Ó· ÙÈÌˆÚ‹ÛÂÈ Î·È ¯Ú¤Ë Ó· ÍÂÏËÚÒÛÂÈ. ∫È ¤ÙÛÈ, ‰›¯ˆ˜
Ó’ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂÈ ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÙÔ˘ Î·È ‰›¯ˆ˜ Î·Ó¤Ó·˜ Ó· ÙÔÓ ‰ÂÈ, ¤Ó· Úˆ›, ÚÈÓ Ó· ÍËÌÂÚÒÛÂÈ
ÌÈ· ·fi ÙÈ˜ ÈÔ Î·˘ÙÂÚ¤˜ ËÌ¤ÚÂ˜ ÙÔ˘ πÔ˘Ï›Ô˘, ·ÚÌ·ÙÒıËÎÂ ÌÂ fiÏ· ÙÔ˘ Ù· fiÏ·, ·Ó¤‚ËÎÂ ÛÙÔ ƒÔÛÈÓ¿ÓÙÂ
(ÙÔ ¿ÏÔÁfi ÙÔ˘), ¤‚·ÏÂ ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ÙÔ ÎÚ¿ÓÔ˜ ÙÔ˘, ¤Ú·ÛÂ ÛÙÔ ÌÚ¿ÙÛÔ ÙÔ˘ ÙËÓ ·Û›‰·, ¿Ú·ÍÂ ÙÔ
ÎÔÓÙ¿ÚÈ ÙÔ˘ Î·È ·fi ÙËÓ ÈÛÈÓ‹ fiÚÙ· ÙË˜ ·˘Ï‹˜ ‚Á‹ÎÂ ÛÙÔÓ Î¿ÌÔ, ÁÂÌ¿ÙÔ˜ ¯·Ú¿ Ô˘ ¤‚ÏÂÂ ÌÂ fiÛË
Â˘ÎÔÏ›· ¿Ú¯È˙Â Ó· ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ ÙÔ Â˘ÁÂÓÈÎfi ÙÔ˘ Û¯¤‰ÈÔ».
ªÈ¯·‹Ï £ÂÚ‚¿ÓÙÂ˜, √ ¢ÔÓ ∫È¯ÒÙË˜, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Î·È ÚfiÏÔÁÔ˜ ∫. ∫·Úı·›Ô˘, ∞ı‹Ó· 1954, Û. 40.
2. √ ª·ÚÙ›ÓÔ˜ §Ô‡ıËÚÔ˜ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ› ÙÔ ·Ï¿ıËÙÔ ÙÔ˘ ¶¿·

«∂¿Ó ‰Â ÌÂ Â›ÛÔ˘Ó, ÌÂ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ∞Á›· °Ú·Ê‹ ‹ ÌÂ ·‰È¿ÛÂÈÛÙË ÏÔÁÈÎ‹, ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ·Ó·È-
Ú¤Ûˆ ÙÈ˜ ı¤ÛÂÈ˜ ÌÔ˘, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÈÛÙÂ‡ˆ ÛÙÔ ·Ï¿ıËÙÔ ÙÔ˘ ¿·, Ô‡ÙÂ ÛÙÔ ·Ï¿ıËÙÔ ÙˆÓ Û˘Ófi‰ˆÓ, ÁÈ·Ù›
fiÏÔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È ÔÈ ¿Â˜ Î·È ÔÈ Û‡ÓÔ‰ÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÛÊ¿ÏÂÈ Î·È ¤¯Ô˘Ó ¤ÛÂÈ ÛÂ ·ÓÙÈ-
Ê¿ÛÂÈ˜. ∂ÁÒ ¤¯ˆ ÂÈÛÙÂ› ·fi Ù· ‚È‚ÏÈÎ¿ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ¤¯ˆ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, Î·È Â›Ì·È ·fiÏ˘Ù·
ÂÓˆÌ¤ÓÔ˜ ÌÂ ÙÔ ÏfiÁÔ ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ¢ÂÓ ÌÔÚÒ Î·È ‰Â ı¤Ïˆ Ó· ·Ó·Î·Ï¤Ûˆ Ù›ÔÙ·, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Â›Ó·È
ÔÚıfi, Î·È ·ÓÙ›ıÂÙ· Â›Ó·È ÂÈÎ›Ó‰˘ÓÔ Ó· Ú¿ÙÙÂÈ Î·ÓÂ›˜ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÌÂ ÙË ÊˆÓ‹ ÙË˜ Û˘ÓÂ›‰ËÛ‹˜ ÙÔ˘.
√ £Âfi˜ ·˜ ÌÂ ‚ÔËı‹ÛÂÈ».
∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙËÓ ·ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ª·ÚÙ›ÓÔ˘ §Ô‡ıËÚÔ˘ ÂÓÒÈÔÓ ÙË˜ °ÂÚÌ·ÓÈÎ‹˜ μÔ˘Ï‹˜ (1521).
� ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ

∏ ÂÊÂ‡ÚÂÛË ÙË˜ Δ˘ÔÁÚ·Ê›·˜
√ πˆ¿ÓÓË˜ °Ô˘ÙÂÌ‚¤ÚÁÈÔ˜ (1398-1468) ıÂˆÚÂ›Ù·È Ô ÂÊÂ˘-
Ú¤ÙË˜ ÙË˜ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜. ∏ ¤Î‰ÔÛË ÙË˜ μ›‚ÏÔ˘ ÌÂ ÙË Ó¤· ÙÂ-
¯ÓÈÎ‹, ÙËÓ ÂÓÙ·ÂÙ›· 1450-1455, ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁËÌ¤Ó· ¯·Ú·-
ÎÙËÚ›ÛÙËÎÂ ˆ˜ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÛÙÈÁÌ‹ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Â˘Úˆ·˚Î‹
ÈÛÙÔÚ›·, ·ÊÔ‡ ¤‰ˆÛÂ ÒıËÛË ÛÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘.
1 2 3 4
¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ ŒÚ·ÛÌÔ˘ ¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ °·ÏÈÏ·›Ô˘ O ª·ÚÙ›ÓÔ˜ §Ô‡ıËÚÔ˜
¡Ù· μ›ÓÙÛÈ, ªfiÓ· §›˙·,

¶·Ú›ÛÈ, §Ô‡‚ÚÔ
14

5 6
ƒ·Ê·‹Ï, ∏ ™¯ÔÏ‹ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, AÓ¿ÎÙÔÚ· ÙÔ˘ μ·ÙÈÎ·ÓÔ‡, ∞›ıÔ˘Û· ÙË˜ ÀÔÁÚ·Ê‹˜
∂Ï °ÎÚ¤ÎÔ (1541-1614), ∏ ÚÔÛÎ‡ÓË-

9
ÛË ÙˆÓ ¶ÔÈÌ¤ÓˆÓ, ª·‰Ú›ÙË, ¶Ú¿‰Ô
√ ∞Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ¡›Î·È·˜ Î·È ¶ÒÏËÛË Û˘¯ˆÚÔ¯·ÚÙÈÒÓ

ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ∫·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜* μ·Û›- ·fi ÈÂÚÂ›˜ ÙË˜ ƒˆÌ·ÈÔÎ·-
ÏÂÈÔ˜ μËÛÛ·Ú›ˆÓ Û˘Ó¤‚·ÏÂ ÛÙË ıÔÏÈÎ‹˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜
‰È¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈ-
ÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË
ªÈ¯·‹Ï ÕÁÁÂÏÔ˜, ∏ ¢Â˘Ù¤Ú· ¶·ÚÔ˘Û›·, ∞Ó¿ÎÙÔÚ·
* ∫·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜: ·ÓÒÙÂÚÔ˜ ÎÏËÚÈÎfi˜ ÙË˜ ƒˆÌ·ÈÔÎ·ıÔÏÈÎ‹˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘ μ·ÙÈÎ·ÓÔ‡, ∫·¤Ï· ™ÈÍÙ›Ó·
� ∂ÚˆÙ‹Ì·Ù·
ñ ¶ÔÈoÈ Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÈÎÔ› Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÙÔÌÂ›˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÙÈ ÂÈÎ·ÏÂ›Ù·È Ô ª·ÚÙ›ÓÔ˜ §Ô‡ıËÚÔ˜ ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ ÙÔ˘ Ó· ·ÌÊÈÛ‚Ë-
Ù‹ÛÂÈ ÙÔ ·Ï¿ıËÙÔ ÙÔ˘ ¶¿·;
15

� IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ � ∂¡√Δ∏Δ∞ ∞
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 2
Afi ÙÈ˜ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜
ÛÙÔ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi
∫·Ù¿ ÙÔÓ 15Ô Î·È ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ·, ∂˘Úˆ·›ÔÈ ÂÍÂÚÂ˘ÓËÙ¤˜ ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó ¿ÁÓˆÛÙÂ˜, ¤ˆ˜ ÙfiÙÂ,
ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ ÁË˜. ◊Ù·Ó Ë ÂÔ¯‹ ÙˆÓ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ, Ô˘ ¿ÏÏ·Í·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ
·ÓıÚÒˆÓ. ΔÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·, ÌÂ ÙÔÓ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi, ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ÂÂÎÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È
ÁÂÓÈÎ¿ ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ˙ˆ‹.
O ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜ ·Ô‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ ‹ÂÈÚÔ
1487 1492 1497-1498 1519-1522 17ος αιώνας

Ανάπτυξη
Γεωγραφικές Ανακαλύψεις Καπιταλισμού
O Βαρθολομαίος Ντιάζ O Κολόμβος O Βάσκο ντα Γκάμα O Μαγγελάνος

ανακαλύπτει φθάνει διαπλέει πραγματοποιεί
το Ακρωτήριο στην Αμερική τον Ινδικό το γύρο
της Καλής Ελπίδας Ωκεανό της γης
16

K ·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ ·ÚÎÂÙÔ› ÙÔÏÌËÚÔ› ı·Ï·ÛÛÔfiÚÔÈ,

·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ Û˘¯Ó¿ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙË˜ ÁÂˆÁÚ·Ê›·˜ Î·È ÂÊÂ˘Ú¤ÛÂÈ˜, fiˆ˜ Ë Ì·ÁÓËÙÈÎ‹
˘Í›‰·, Ù·Í›‰Â„·Ó ˆ˜ Ù· ¤Ú·Ù· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÁÈ· Ó· ¯·Ú¿ÍÔ˘Ó Ó¤Ô˘˜ ÂÌÔÚÈÎÔ‡˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜.
O μ·ÚıÔÏÔÌ·›Ô˜ ¡ÙÈ¿˙ ·Ó·Î¿Ï˘„Â ÙÔ ∞ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ∫·Ï‹˜ ∂Ï›‰·˜, Ô μ¿ÛÎÔ ¡Ù· °Î¿Ì·
‰È¤ÏÂ˘ÛÂ ÙÔÓ πÓ‰ÈÎfi øÎÂ·Ófi ÂÓÒ Ô ª·ÁÁÂÏ¿ÓÔ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛÂ ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÂÚ›ÏÔ˘ ÙË˜
ÁË˜, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÙË ÛÊ·ÈÚÈÎfiÙËÙ¿ ÙË˜. ΔÔ 1492 Ô ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜ ·Ó·Î¿Ï˘„Â
ÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ‹.
™ÙËÓ ∂˘ÚÒË ¤ÊÙ·Û·Ó Ó¤· Â›‰Ë ‰È·ÙÚÔÊ‹˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏ‡ÙÈÌ· Ì¤Ù·ÏÏ·. ΔÔ ÂÌfiÚÈÔ
Â›ÛË˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ ÛÂ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÎÏ›Ì·Î·. OÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ ›‰Ú˘Û·Ó ·ÔÈÎ›Â˜ ÛÙÈ˜ Ó¤Â˜
ÂÚÈÔ¯¤˜. ∂ÎÂ› ‹Úı·Ó ÛÂ Â·Ê‹ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ ·Ú¯·›ˆÓ Ï·ÒÓ, fiˆ˜ ÔÈ ÿÓÎ·˜ Î·È ÔÈ
∞˙Ù¤ÎÔÈ, ·ÏÏ¿ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÂËÚÂ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ·˘ÙÔ‡˜. ™˘¯Ó¿ ÔÈ Ó¤ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó
ÌÂ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÙÔ˘˜ Èı·ÁÂÓÂ›˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ‡ıËÎ·Ó. ∏ ‰Ô˘ÏÂ›·, È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÈ˜ ·ÔÈ-
Î›Â˜, ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ÙËÓ ÈÔ ·ÚÓËÙÈÎ‹ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙˆÓ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ.
ΔËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ Ë Ú·Á‰·›· ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Ô‰‹ÁË-
ÛÂ ÛÙË Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. π‰Ú‡ıËÎ·Ó Ó¤Â˜ ÙÚ¿Â˙Â˜ Î·ıÒ˜ Î·È ‚ÈÔÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈ-
Ú‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÓÙ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜. ™ÙË ÁÂˆÚÁ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ó¤Â˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜,
fiˆ˜ ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ·˘Ï·ÎÈÒÓ ÁÈ· ÙË ÛÔÚ¿ Î·È ÙÔ Ï›·ÛÌ·. ∂ÈÛ‹¯ıË Â›ÛË˜ ·fi ÙÔ ¡¤Ô ∫fiÛÌÔ
Ë Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ Î·Ï·ÌÔÎÈÔ‡ Î·È ÙË˜ ·Ù¿Ù·˜. OÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ ·ÔÎÙÔ‡Ó Ó¤Â˜ Û˘Ó‹ıÂÈÂ˜,
fiˆ˜ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Î·ÓÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Î·Ê¤.
¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ë ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙÔ˘ ∞ÔÏ˘Ù·Ú¯ÈÛÌÔ‡, ÛÙË °·Ï-
Ï›·, ÙË ƒˆÛ›· Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÚÔˆı‹ıËÎ·Ó ·ÏÏ·Á¤˜ ÌÂ ÛÎÔfi ÙÔ ÛÂ‚·ÛÌfi ÛÙÔ˘˜
ÓfiÌÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ‚·ÛÈÏÈÎ‹˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. ™ÙËÓ ∞ÁÁÏ›·, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÌÂ ÙÔ «Ã¿ÚÙË ÙˆÓ
¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ» ÙÔ˘ 1689 ÂÓÈÛ¯‡ıËÎÂ Ë ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘ ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙË˜ ·fiÏ˘ÙË˜
ÌÔÓ·Ú¯›·˜.
™˘¯Ó¤˜ Î·È ÛÎÏËÚ¤˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÔÏÂÌÈÎ¤˜ ·Ó·ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ˜. ™Â Ì›· ·fi ·˘Ù¤˜, ÙÔÓ ΔÚÈ·ÎÔ-
ÓÙ·ÂÙ‹ ¶fiÏÂÌÔ (1618-1648) ¤¯·ÛÂ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÙÔ 1/3 ÂÚ›Ô˘ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ °ÂÚÌ·Ó›·˜.
OÈ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ Û˘ÓÙÂÏ¤ÛÙËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË, ÂÎÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· ÌÂ ÙÔ
ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡. O ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ·fi ÙËÓ ∞ÁÁÏ›·, Î·ÏÏÈÂÚ-
Á‹ıËÎÂ fiÌˆ˜ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË °·ÏÏ›·. OÈ ÂÎÊÚ·ÛÙ¤˜ ÙÔ˘, ·ÌÊÈÛ‚ËÙÒÓÙ·˜ ÙÈ˜ ÚÔÏ‹„ÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ‰ÂÈ-
ÛÈ‰·ÈÌÔÓ›Â˜, ¤‰ˆÛ·Ó ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ÊˆÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ì¤Ûˆ ÙË˜ ·È‰Â›·˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘
Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘. O μÔÏÙ·›ÚÔ˜ Ì›ÏËÛÂ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÂÍÈıÚËÛÎ›·, Ô ƒÔ˘ÛÛÒ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·, Ô §ÔÎ Î·È Ô ªÔÓÙÂÛÎÈ¤ ÁÈ· ÙËÓ ·Í›· ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ. OÈ ¢È·ÊˆÙÈ-
ÛÙ¤˜ ÂÓ·ÓÙÈÒıËÎ·Ó ÛÙË ı·Ó·ÙÈÎ‹ ÔÈÓ‹ Î·È Ù· ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·, ÛÙË ‰Ô˘ÏÂ›· Î·È ÙÔÓ fiÏÂÌÔ.
ΔËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Î·È ÔÈ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜. ªÂÏÂÙ‹ıËÎÂ ÙÔ
Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ËÏÂÎÙÚÈÛÌÔ‡, ÂÓÒ Ô μfiÏÙ· Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÂ ÙËÓ ÚÒÙË Ì·Ù·Ú›·. O ¡Â‡ÙˆÓ
·Ó·Î¿Ï˘„Â ÙÔ ÓfiÌÔ ÙË˜ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜. ∏ ÃËÌÂ›· ÚÔfi‰Â˘ÛÂ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Î¿. ∂ÈÏ¤ÔÓ, ÛÙËÓ
π·ÙÚÈÎ‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ Ô ÂÌ‚ÔÏÈ·ÛÌfi˜, ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙÔ‡Ó ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÌÂÙ·‰ÔÙÈÎ¤˜
·Ûı¤ÓÂÈÂ˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë Â˘ÏÔÁÈ¿.
∞Ó·ÓÂÒıËÎ·Ó Â›ÛË˜ Î·È ÌÔÚÊ¤˜ ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜, fiˆ˜ Ë ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›· Î·È Ë ÌÔ˘ÛÈÎ‹,
Î·ıÒ˜ ÁÚ¿ÊËÎ·Ó ÎÏ·ÛÈÎ¿ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Û·Ó ÙÔÓ «ƒÔ‚ÈÓÛÒÓ· ∫ÚÔ‡ÛÔ» Î·È Ù· «Δ·Í›‰È·
ÙÔ˘ °ÎÈÔ‡ÏÈ‚ÂÚ» ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÊËÌÈÛÌ¤Ó· ÌÔ˘ÛÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ª·¯ Î·È ÙÔ˘ ªfiÙÛ·ÚÙ.
17

°ÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜: ∂›Ó·È ÔÈ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ ÔÏÏÒÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ÙË˜ ÁË˜ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙËÓ ∂˘ÚÒË, Ô˘
Á›ÓÔÓÙ·È ÌÂÙ¿ ·fi Ì·ÎÚÈÓ¿ Ù·Í›‰È· ÛÙÔ˘˜ ˆÎÂ·ÓÔ‡˜.
∫·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ ‹ ∫ÂÊ·Ï·ÈÔÎÚ·Ù›·: ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÓÂÌfi‰ÈÛÙË
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ·ÁÔÚ¿˜, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.
¡¤Ô˜ ∫fiÛÌÔ˜: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂÎÙfi˜ ∂˘ÚÒË˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÂÍÂÚÂ˘Ó‹ıËÎ·Ó ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 15Ô˘ Î·È
ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∂È‰ÈÎ¿ ÙÔ fiÓÔÌ· ∞ÌÂÚÈÎ‹ ‰fiıËÎÂ ÛÙË Ó¤· ‹ÂÈÚÔ ·fi ÙÔÓ ∞Ì¤ÚÈÎÔ μÂÛÔ‡ÙÛÈ, Ô
ÔÔ›Ô˜ Â›¯Â ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÛÙÈ˜ ·ÔÛÙÔÏ¤˜ ÙÔ˘ ÙËÓ ÔÚÂ›· ÙÔ˘ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˘.
∞ÔÏ˘Ù·Ú¯ÈÛÌfi˜: O ıÂÛÌfi˜ ÙË˜ ·fiÏ˘ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙˆÓ ËÁÂÌfiÓˆÓ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔÓ 17Ô Î·È ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·.
∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÂ›Ù·È Ë Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙˆÓ ÂÎÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘ Ï·Ô‡, Ë ÔÔ›· ·ÛÎÂ› ÙËÓ ÂÍÔ˘-
Û›· ÛÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘.
¶ÚÔÏ‹„ÂÈ˜: ∏ ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ Î¿ÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· Ì·˜ Ê¤ÚÂÈ Ù‡¯Ë ‹ ·Ù˘¯›·.
¢ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓ›Â˜: ∏ ·Ú¿ÏÔÁË ›ÛÙË fiÙÈ Ë ˙ˆ‹ ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È ·fi ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜.
∞ÓÂÍÈıÚËÛÎ›·: ∏ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î¿ıÂ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ÈÛÙÂ‡ÂÈ ÛÂ fiÔÈ· ıÚËÛÎÂ›· ÂÈı˘ÌÂ›.
1. 12 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1492. √ ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜ ·Ô‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ ‹ÂÈÚÔ
«ΔË ‰Â‡ÙÂÚË ÒÚ· ÌÂÙ¿ Ù· ÌÂÛ¿Ó˘¯Ù·, Ë ÛÙÂÚÈ¿ Ê¿ÓËÎÂ ÛÂ ·fiÛÙ·ÛË ‰‡Ô ÏÂ˘ÁÒÓ. ª¿˙Â„·Ó Ù· ·ÓÈ¿ ÎÚ·-
ÙÒÓÙ·˜ ÌfiÓÔ ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ, ¯ˆÚ›˜ ·Ú›ÛÙÈ·, ·Ó› Î·È ‡ÛÙÂÚ· ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó ·ÚÁ¿, ¯ÚÔÓÔÙÚÈ‚ÒÓÙ·˜ ˆ˜ ÙÔÓ ÂÚ-
¯ÔÌfi ÙË˜ Ì¤Ú·˜ –¶·Ú·ÛÎÂ˘‹– ÔfiÙÂ ¤ÊÙ·Û·Ó Û’ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÓËÛ› ÛÙÈ˜ §Ô˘Î¿ÁÈÂ˜ (ª·¯¿ÌÂ˜), Ô˘ ÛÙË
ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ πÓ‰È¿ÓˆÓ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó °ÎÔ˘·Ó·¯¿ÓÈ. ΔfiÙÂ Â›‰·Ó Á˘ÌÓÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È Ô ¡·‡·Ú¯Ô˜ ‚Á‹-
ÎÂ ÛÙË ÛÙÂÚÈ¿ ÌÂ ÙËÓ ·ÚÌ·ÙˆÌ¤ÓË ‚¿ÚÎ· ÙÔ˘… ªfiÏÈ˜ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙË ÛÙÂÚÈ¿, Â›‰·Ó Î·Ù·Ú¿ÛÈÓ· ‰¤ÓÙÚ·,
ÔÏÏ¿ ÓÂÚ¿ Î·È Î·ÚÔ‡˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÂÈ‰ÒÓ. O ¡·‡·Ú¯Ô˜ Î¿ÏÂÛÂ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô Î˘‚ÂÚÓ‹ÙÂ˜ ÎÈ fiÏÔ˘˜ ÂÎÂ›ÓÔ˘˜
Ô˘ ¿ÙËÛ·Ó ÛÙË ÛÙÂÚÈ¿… Î·È ˙‹ÙËÛÂ Ó· ÈÛÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ·˘Ùfi˜, ÂÓÒÈÔÓ fiÏˆÓ Î·Ù·Ï¿Ì‚·ÓÂ ÙÔ ÂÓ
ÏfiÁˆ ÓËÛ› –fiˆ˜ Î·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙÔ Î·Ù¤Ï·‚Â- ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È ÙË˜ ‚·Û›ÏÈÛÛ·˜ ÙˆÓ ∫˘Ú›ˆÓ ÙÔ˘,
Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÙÈ˜ ··Ú·›ÙËÙÂ˜ ‰È·‚Â‚·ÈÒÛÂÈ˜, Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂ Î¿ıÂ ÏÂÙÔÌ¤ÚÂÈ· ÛÙ· Û˘Ì‚fiÏ·È· Ù· ÔÔ›·
¤ÁÈÓ·Ó ÁÚ·Ù¿ ÂÎÂ›».
ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜, ∞Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ‹˜. ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÏÔ›Ô˘ 1492-1493, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¡Ù›ÓÔ˜ μ·ÙÈÎÈÒ-
ÙË˜, ∞ı‹Ó· 1984, Û. 41.
2. ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹
«∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È Ì›· ·˘Ù·¿ÚÓËÛË, Ô˘ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÙÔ ÔÏ‡ ‰˘Û¿ÚÂÛÙÔ. ªÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÔÚ›-
ÛÔ˘ÌÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ Û·Ó ÙËÓ ·Á¿Ë ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜. ∏ ·Á¿Ë ·˘Ù‹, ··ÈÙÒÓÙ·˜
Ì›· Û˘ÓÂ¯‹ ÚÔÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜ ·fi ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ, ‰›ÓÂÈ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ È‰È-
·›ÙÂÚÂ˜ ·ÚÂÙ¤˜Ø Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ·˘Ù‹ Ë ÚÔÙ›ÌËÛË. ∏ ·Á¿Ë ·˘Ù‹ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿
ÛÙÈ˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›Â˜. ªfiÓÔ Û’ ·˘Ù¤˜ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË Â›Ó·È ÂÌÈÛÙÂ˘Ì¤ÓË ÛÂ Î¿ıÂ ÔÏ›ÙË. §ÔÈfiÓ, Ë
Î˘‚¤ÚÓËÛË Â›Ó·È fiˆ˜ fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘Ø ÁÈ· Ó· ÙË ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘ÌÂ, Ú¤ÂÈ Ó· ÙËÓ
·Á·Ô‡ÌÂ».
ªÔÓÙÂÛÎÈ¤, ∂ÈÏÔÁ‹ ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °. ∑ÈÔ‡ÙÔ˜, ∞ı‹Ó· 1993, ÛÛ. 303-304.
ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ

∏ ÂÊÂ‡ÚÂÛË ÙÔ˘ ·ÏÂÍÈÎ¤Ú·˘ÓÔ˘
O μÂÓÈ·Ì›Ó ºÚ·ÁÎÏ›ÓÔ˜ (1706-1790) Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi˜
ÁÈ· Ù· ÂÈÚ¿Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ ËÏÂÎÙÚÈÛÌfi. ∏ ÂÊÂ‡ÚÂ-
ÛË ÙÔ˘ ·ÏÂÍÈÎ¤Ú·˘ÓÔ˘ ÙÔ 1752 ÙÔ˘ ¯¿ÚÈÛÂ Ì¿ÏÈÛÙ·
ÌÂÁ¿ÏË Ê‹ÌË. (™˘Ì‚Ô˘Ï¤„Ô˘ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙË˜ º˘ÛÈÎ‹˜
Î·È ÁÚ¿„Â ÌÈ· ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ ÁÈ· ÙÈ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÙÔ˘
ËÏÂÎÙÚÈÛÌÔ‡ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ).
18

1 2B
∆ Α
N
Βόρεια Ασία
Αμερική Ισπανία
Καραϊβική
θάλασσα
Ισπανιόλα Αφρική
Ινδικός
Ωκεανός
Τα νησιά
Το πρώτο ταξίδι Νότια Ατλαντικός
Αμερική Ωκεανός των Μπαχαρικών
(1492)
ο προορισμός
του Χριστόφορου
του Κολόμβου
Κολόμβου
Ã¿ÚÙË˜ ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˘ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˘ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ‹
πÛ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó

Ï·ÙÚÂ˘ÙÈÎ¿ Â›‰ˆÏ· ÙˆÓ Èı·ÁÂÓÒÓ
Δ˙ˆÓ §ÔÎ ∑ˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·fi

(1632-1704) ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÛÙË °·ÏÏ›·
5 6 7 8 O περίπλους της γης από τον Μαγγελάνο
Ισπανία
Aτλαντικός Περιοχή θανάτου

Ωκεανός Μαγγελάνου
27 Απριλίου 1521
Φιλιππίνες
Ειρηνικός
Ωκεανός Ινδικός
Ωκεανός
Πορθμός
μÔÏÙ·›ÚÔ˜ ∑·Ó ∑·Î ƒÔ˘ÛÛÒ IÛ·¿Î ¡Â‡ÙˆÓ του Μαγγελάνου
(1694-1778) (1712-1778) (1643-1727)
O ÂÚ›ÏÔ˘˜ ÙË˜ ÁË˜ ·fi ÙÔÓ ª·ÁÁÂÏ¿ÓÔ
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÂ˜ ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ ÙˆÓ ∂˘Úˆ·›ˆÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ 15Ô Î·È ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ·;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, Ò˜ ÔÚ›˙ÂÈ Ô ªÔÓÙÂÛÎÈ¤ ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ·ÚÂÙ‹˜;
19

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 3
∏ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ Î·È Ë °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Í¤Û·Û·Ó ‰‡Ô ÌÂÁ¿ÏÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜: Ë ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË,
ÙÔ 1776 Î·È Ë °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÙÔ 1789. OÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ÂËÚÂ¿ÛıËÎ·Ó ·fi ÙÈ˜
È‰¤Â˜ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡.
∑ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜ ¿ÏˆÛË˜ ÙË˜ μ·ÛÙ›ÏË˜ ·fi ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ (14 πÔ˘Ï›Ô˘1789)
1776 1789 1791 1815

∆ιαφωτισμός
Αμερικανική Έναρξη Ψήφιση Ήττα του Ναπολέοντα

Επανάσταση Γαλλικής Επανάστασης νέου Συντάγματος στο Βατερλό
20

� ∂¡√Δ∏Δ∞ ∞
K ·Ù¿ ÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÔÈ ¿ÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∫fiÛÌÔ˘ ÂÍÂÁ¤ÚıËÎ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÙˆÓ μÚÂÙ·ÓÒÓ ‰ÈÂÎ‰ÈÎÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘˜ Î·È Û¯ËÌ¿ÙÈÛ·Ó ÙÈ˜ ∏ÓˆÌ¤ÓÂ˜ ¶ÔÏÈ-
ÙÂ›Â˜ ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ‹˜ (∏¶∞). OÈ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜ È‰¤Â˜ Î·È Ù· ·ÈÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ÂÎÊÚ¿-
ÛÙËÎ·Ó ÛÙË ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹˜ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜. OÈ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÔ› Â·Ó·ÛÙ¿ÛÙÂ˜ ‹Ù·Ó
ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ›·˜. OÈ È‰¤Â˜ ÙÔ˘˜ ÂËÚ¤·Û·Ó ‰È¿ÊÔÚ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹-
Ì·Ù· ÛÂ fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.
∏ °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Í¤Û·ÛÂ ÛÂ ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ Ë ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË Î·È Ë
ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·ÓÈÛfiÙËÙ· Ù·Ï·ÈˆÚÔ‡Û·Ó ÙË Á·ÏÏÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·. π‰È·›ÙÂÚ· ÔÈ ·ÁÚfiÙÂ˜ ˙Ô‡Û·Ó ÛÂ
Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·fiÏ˘ÙË˜ ÊÙÒ¯ÂÈ·˜ Î·È ‰ÂÓ Â›¯·Ó Î·ıfiÏÔ˘ ÔÏÈÙÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·. O ‚·ÛÈÏÈ¿˜ §Ô˘-
‰Ô‚›ÎÔ˜ π™Δ′, ÁÈ· Ó· Î·Ù·ÓÂ›ÌÂÈ ‰ÈÎ·ÈfiÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÊfiÚÔ˘˜ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÙÔ˘
Î·ıÂÓfi˜, Û˘ÁÎ¿ÏÂÛÂ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙË °ÂÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙˆÓ ΔÚÈÒÓ Δ¿ÍÂˆÓ, ÌÂ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹
ÙˆÓ ÎÏËÚÈÎÒÓ, ÙˆÓ Â˘ÁÂÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÛÙÒÓ. OÈ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ÙË˜ «ÙÚ›ÙË˜ Ù¿ÍË˜», ÔÈ ·ÛÙÔ›,
ÍÂÛËÎÒıËÎ·Ó ‰ÈÂÎ‰ÈÎÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. O Á·ÏÏÈÎfi˜ Ï·fi˜, ÂÍÔÚÁÈÛÌ¤ÓÔ˜, Î·Ù¤Ï·‚Â ÙÔ
‚·ÛÈÏÈÎfi ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎfi ÊÚÔ‡ÚÈÔ ÙË˜ μ·ÛÙ›ÏË˜. ∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ ÔÈ ¯ˆÚÈÎÔ› ÂÍÂÁ¤ÚıË-
Î·Ó Î·È ¤Î·„·Ó ÙÈ˜ Î·ÙÔÈÎ›Â˜ ÙˆÓ ÌÂÁ·ÏÔ˚‰ÈÔÎÙËÙÒÓ.
∏ °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ¤Ú·ÛÂ ·fi ÙÚ›· ÛÙ¿‰È·. ™ÙÔ ÚÒÙÔ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÔÈ ÌÂÙÚÈÔ-
·ıÂ›˜ Î·È ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜ ·fi„ÂÈ˜. ΔfiÙÂ, Ë ÚÒÙË ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË „‹ÊÈÛÂ ÙË «¢È·Î‹Ú˘ÍË
ÙˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÏ›ÙË», ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓÔ Ô˘ ÂÍ¤ÊÚ·˙Â ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜
È‰¤Â˜, fiˆ˜ Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›·, Ë ÈÛfiÙËÙ· Î·È Ë ·‰ÂÏÊÔÛ‡ÓË. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË ‰È·Î‹Ú˘ÍË, Ë ÂÍÔ˘-
Û›· ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ÙÔ ¤ıÓÔ˜ Î·È fi¯È ·fi ÙÔÓ ÌÔÓ¿Ú¯Ë. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹
ÂÚÈÔ˘Û›· ‰fiıËÎÂ ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È Î·Ù·ÚÁ‹ıËÎ·Ó Î¿ÔÈÔÈ ÊfiÚÔÈ. ∏ ¯ÒÚ· ¯ˆÚ›ÛÙËÎÂ ÛÂ
ÓÔÌÔ‡˜, Â·Ú¯›Â˜ Î·È ÎÔÈÓfiÙËÙÂ˜. ∂›ÛË˜, ÙÔ 1791 „ËÊ›ÛÙËÎÂ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ· Ô˘
ÂÚÈfiÚÈÛÂ ÙÈ˜ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘. ¢ÈÎ·›ˆÌ· „‹ÊÔ˘ fiÌˆ˜
‰fiıËÎÂ ÌfiÓÔ ÛÙÔ˘˜ «ÂÓÂÚÁÔ‡˜» ÔÏ›ÙÂ˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÂ fiÛÔ˘˜ Ï‹ÚˆÓ·Ó ÊfiÚÔ˘˜, ÂÓÒ ·Ô-
ÎÏÂ›ÛıËÎ·Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜.
∫·Ù¿ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ë ÂÍÔ˘Û›· ¤Ú·ÛÂ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ·ÎÚ·›ˆÓ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â¤-
‚·Ï·Ó Î·ıÂÛÙÒ˜ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·˜. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ °¿ÏÏÔÈ ÔÏ›ÙÂ˜ ÂÎÙÂÏ¤ÛÙËÎ·Ó, ˆ˜
Â¯ıÚÔ› ÙÔ˘ Ï·Ô‡, ÂÓÒ ÙËÓ ›‰È· Ù‡¯Ë Â›¯·Ó Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ Î·È Ë ‚·Û›ÏÈÛÛ· ∞ÓÙÔ˘·Ó¤Ù·.
™ÙËÓ ÙÚ›ÙË Ê¿ÛË ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó Î·È ¿ÏÈ ÔÈ ÌÂÙÚÈÔ·ıÂ›˜. ∂Í·ÈÙ›·˜ fiÌˆ˜
ÙˆÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙Â Ë ¯ÒÚ·, Ë ÂÍÔ˘Û›· ·Ú·¯ˆÚ‹ıËÎÂ ÛÙÔ ¡·ÔÏ¤ÔÓÙ· μÔÓ·-
¿ÚÙË. O ¡·ÔÏ¤ˆÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÁÈÓÂ ÙÂÏÈÎ¿ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜, ÚÔ¯ÒÚËÛÂ ÛÂ ÔÏÏ¤˜ ÌÂÙ·Ú-
Ú˘ıÌ›ÛÂÈ˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ °·ÏÏ›·˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Û˘Ó¤¯ÈÛÂ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÔÏ¤ÌÔ˘˜ ÂÓ·-
ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Â¯ıÚÒÓ ÙË˜ °·ÏÏ›·˜, Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ·
·˘Ùfi Ô ¡·ÔÏ¤ˆÓ Î·Ù¤Ï·‚Â ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ Ì¤¯ÚÈ ÙË ƒˆÛ›·.
OÈ fiÏÂÌÔÈ ÙÂÏÂ›ˆÛ·Ó ÙÔ 1815 ÌÂ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ¡·ÔÏ¤ÔÓÙ· ÛÙÔ μ·ÙÂÚÏfi. OÈ È‰¤Â˜ Î·È Ù· ÌË-
Ó‡Ì·Ù· ÙˆÓ ‰‡Ô Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ‰È·‰fiıËÎ·Ó ÁÚ‹ÁÔÚ· ÛÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ÎfiÛÌÔ, ÚÔÎ·ÏÒÓÙ·˜
Î·È ¿ÏÏÂ˜ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜.
°ÂÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙˆÓ ΔÚÈÒÓ Δ¿ÍÂˆÓ: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ë ÎÔÈÓ‹ Û˘ÓÂ‰Ú›·ÛË ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ ·fi ÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎ¤˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÙË˜ °·ÏÏ›·˜, ÙÔ˘˜ Â˘ÁÂÓÂ›˜, ÙÔ˘˜ ÎÏËÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÙÚ›ÙË Ù¿ÍË. ™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Ù¿ÍË
·Ó‹Î·Ó ÔÈ ·ÛÙÔ› Î·È Ô ˘fiÏÔÈÔ˜ Ï·fi˜.
∞ÎÚ·›ÔÈ ÚÈ˙ÔÛ¿ÛÙÂ˜: (π·Îˆ‚›ÓÔÈ). ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ô·‰Ô› ÙË˜ °·ÏÏÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Ô˘ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·Ó Î¿ıÂ
Û˘Ì‚È‚·ÛÌfi ÌÂ ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿.
ΔÚÔÌÔÎÚ·Ù›·: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÂ›Ù·È ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ Ô˘ Â¤‚·Ï·Ó ÛÙË °·ÏÏ›· ·ÎÚ·›ÔÈ ÚÈ˙ÔÛ¿ÛÙÂ˜ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘˜
ƒÔ‚ÂÛÈ¤ÚÔ, ¢·ÓÙÒÓ Î·È ª·Ú¿.
21

1. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È ›ÛÔÈ
«¢›ÓÔ˘ÌÂ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ fiÚÎÔ˘˜ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È ›ÛÔÈ Î·È
fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÈÎÈÛıÂ› ·fi ÙÔÓ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁfi ÙÔ˘˜ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· Î·È ·Ó··ÏÏÔÙÚ›ˆÙ·* ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·,
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÔ›· Â›Ó·È Ë ∑ˆ‹, Ë ∂ÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È Ë ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜ ∂˘Ù˘¯›·˜».
∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙË ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹˜ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ (1776).
2. ∞fi„ÂÈ˜ ÁÈ· Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË

ÕÚıÚÔ 1: «OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È ÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ Î·È ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ Î·È ¤¯Ô˘Ó ›Û· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·.
OÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÎÔÈÓfi Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚·Û›˙ÔÓÙ·È».
ÕÚıÚÔ 2: «™ÎÔfi˜ Î¿ıÂ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ Â›Ó·È Ë ‰È·Ê‡Ï·ÍË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Î·È ··Ú¿ÁÚ·ÙˆÓ* ‰È-
Î·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. Δ· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ·˘Ù¿ Â›Ó·È Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›·, Ë È‰ÈÔÎÙËÛ›·, Ë ·ÛÊ¿ÏÂÈ· Î·È Ë
·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ Î·Ù·›ÂÛË».
ÕÚıÚÔ 3: «¶ËÁ‹ Î¿ıÂ ÂÍÔ˘Û›·˜ Â›Ó·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ ¤ıÓÔ˜. ∫·Ó¤Ó· ÛÒÌ·, Î·Ó¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ›
Ó· ·ÛÎ‹ÛÂÈ ÂÍÔ˘Û›· Ô˘ ‰ÂÓ ·ÔÚÚ¤ÂÈ* ·fi ÙÔ ¤ıÓÔ˜*».
∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙË ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÏ›ÙË (1789).
* ·Ó··ÏÏÔÙÚ›ˆÙÔ˜ = ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ·Ê·ÈÚÂıÂ› ·fi Î¿ÔÈÔÓ
* ··Ú¿ÁÚ·ÙÔ˜ = ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Î·Ù·ÚÁËıÂ›
* ·ÔÚÚ¤ˆ = ÚÔÎ‡Ùˆ, ÚÔ¤Ú¯ÔÌ·È
* ¤ıÓÔ˜ = ÂÓÓÔÂ› ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ ÔÏÈÙÒÓ

1
∏ ÛËÌ·›· ÙË˜ °·ÏÏ›·˜

∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ μ·ÛÙ›ÏË˜ ·fi ÙÔ˘˜
°¿ÏÏÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜, ÛÙÈ˜ 14 πÔ˘-
Ï›Ô˘ 1789, ·ÔÙÂÏÂ› Û‹ÌÂÚ· ÙËÓ
ÂıÓÈÎ‹ ÁÈÔÚÙ‹ ÙË˜ °·ÏÏ›·˜. T· ¯ÚÒ-
Ì·Ù· ÌÏÂ, ÎçÎÎÈÓÔ Î·È ¿ÛÚÔ ÛÙÈ˜
ÎÔÓÎ¿Ú‰Â˜ Ô˘ ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÔÈ ÂÍÂÁÂÚ-
Ì¤ÓÔÈ, ·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·È Î·È ÛÙË Á·Ï-
ÏÈÎ‹ ÛËÌ·›·.
∏ Ì¿¯Ë ÛÙÔ μ·ÙÂÚÏfi (1815)

Jacques-Louis
David,
O ¡·ÔÏ¤ˆÓ
μÔÓ·¿ÚÙË˜
22

∏ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ¢È·Î‹Ú˘ÍË˜ ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹˜ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ (1776)
5 6
O ΔfiÌ·˜ Δ˙¤ÊÂÚÛÔÓ, Û˘ÓÙ¿-

ÎÙË˜ ÙË˜ ¢È·Î‹Ú˘ÍË˜ ÙË˜ ∞ÌÂ-
ÚÈÎ·ÓÈÎ‹˜ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ Î·È
3Ô˜ ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙˆÓ HÓˆÌ¤ÓˆÓ
¶ÔÏÈÙÂÈÒÓ ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ‹˜
ΔÔ Û‡ÓıËÌ· ÙË˜ °·ÏÏÈÎ‹˜ ∂·-
Ó¿ÛÙ·ÛË˜ «∂ÏÂ˘ıÂÚ›·, πÛfiÙË-
∏ ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ Ù·, ∞‰ÂÏÊfiÙËÙ·»
∞ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÏ›ÙË
ñ ¶ÔÈÂ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ ·Ú·ÙËÚÂ›ÙÂ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ Î·È ÙËÓ °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË;
ñ ¶ÔÈ· ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÌÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ‰‡Ô ËÁÒÓ;
ΔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘ÌÂ Û‹ÌÂÚ·;
23


¶ƒøΔ∏ ∂¡√Δ∏Δ∞
√È ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¡ÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÃÚfiÓÔ˘˜

(Ì¤Û· 15Ô˘ ·ÈÒÓ· – ·Ú¯¤˜ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·)
∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
ñ ∏ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË Â›Ó·È ÌÈ· ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Î·È Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÈÎ‹ Î›ÓËÛË. •ÂÎ›ÓËÛÂ

ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ· ·fi ÙË μfiÚÂÈ· πÙ·Ï›· Î·È Ì¤Û· ÛÂ ‰‡Ô ·ÈÒÓÂ˜
‰È·‰fiıËÎÂ ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂˘ÚÒË.
ñ ∏ £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË ¤ÁÈÓÂ ÙÔÓ 16 Ô ·ÈÒÓ· Î·È ¯ÒÚÈÛÂ ÙÔ˘˜

Ï·Ô‡˜ ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ∫ÂÓÙÚÈÎ‹˜ ∂˘ÚÒË˜ ÛÂ ∫·ıÔÏÈÎÔ‡˜ Î·È ¶ÚÔ-
ÙÂÛÙ¿ÓÙÂ˜ (¢È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌÂÓÔ˘˜).
ñ OÈ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜ ÙÔ˘ 15Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô‰‹ÁËÛ·Ó

ÛÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ¿ÁÓˆÛÙˆÓ ¤ˆ˜ ÙfiÙÂ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ËÂ›ÚÔ˘˜.
ñ O ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ· Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜

Î·Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· Î·È ¤‰ˆÛÂ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÏÔÁÈÎ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ™ÙË
‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙÔ˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó È‰È·›ÙÂÚ· ÔÈ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜.
ñ ∏ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ Î·È Ë °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Í¤Û·Û·Ó ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘

·ÈÒÓ·. ∂ËÚÂ¿ÛıËÎ·Ó ·fi ÙÈ˜ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Î·È Â›¯·Ó ˆ˜
‚·ÛÈÎ¿ ÙÔ˘˜ ·ÈÙ‹Ì·Ù· ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·, ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·.
24

¢Â‡ÙÂÚË ∂ÓfiÙËÙ·
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Î·È

ÙË Ï·ÙÈÓÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· (1453-1821)
O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ „¿ÏÏÂÈ ÙÔÓ £Ô‡ÚÈÔ, ∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ ·fi ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÙÔ 1453, Û‹Ì·ÓÂ ÙËÓ
˘Ô‰Ô‡ÏˆÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÛÂ Í¤ÓÔ˘˜ Î˘ÚÈ¿Ú¯Ô˘˜ ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi Ù¤ÛÛÂ-
ÚÈ˜ ·ÈÒÓÂ˜. ª¤Û· ÛÂ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜ ÛÙËÚ›¯ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ÔÚ-
ıfi‰ÔÍË ›ÛÙË Î·È ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·. ¢È·Ù‹ÚËÛÂ, ¤ÙÛÈ, ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Î·È ‰ÈÂÎ-
‰›ÎËÛÂ ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÌÂ ÙË ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821.
∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ‰¤Î· ÎÂÊ¿Ï·È·.
26

∫∂ºA§∞π√ 1. ∫∂ºA§∞π√ 2.
∏ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ OÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÓ
∫∂ºA§∞π√ 3.
∏ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ∫∂ºA§∞π√ 4. ∫∂ºA§∞π√ 5. ∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ˙ˆ‹
ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ OÈ ∫Ï¤ÊÙÂ˜ Î·È
ÔÈ ∞ÚÌ·ÙÔÏÔ›
∫∂ºA§∞π√ 8.
∫∂ºA§∞π√ 6. O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ Î·È
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙˆÓ ·ÚÔÈÎÈÒÓ Î·È Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜
∫∂ºA§∞π√ 7.
ÙˆÓ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈˆÓ ∏ÁÂÌÔÓÈÒÓ OÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜
∫∂ºA§∞π√ 10.
∫∂ºA§∞π√ 9.
OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ
Δ· Î˘ÚÈfiÙÂÚ·
Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿
ÎÈÓ‹Ì·Ù·
1453 1821
Oθωμανική και λατινική κυριαρχία–Προεπαναστατική περίοδος
Άλωση Η Ελληνική
της Κωνσταντινούπολης Επανάσταση
27

� � ∂¡√Δ∏Δ∞ μ
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 1
∏ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘
ª¤Û· ÛÂ ‰‡Ô ·ÈÒÓÂ˜ (15Ô˜ – 17Ô˜ ·ÈÒÓ·˜) ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ› ΔÔ‡ÚÎÔÈ Î·Ù¤ÎÙËÛ·Ó ÔÏfiÎÏËÚË Û¯Â‰fiÓ
ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÃÂÚÛfiÓËÛÔ. OÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ fiÌˆ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó, ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1204, ÁÈ· ÌÂ-
Á·Ï‡ÙÂÚÔ ‹ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ÛÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙˆÓ μÂÓÂÙÒÓ,
ÙˆÓ °ÂÓÔ˘·ÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ.
¶ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ·fi ÙË μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·Ù·ÊÂ‡ÁÔ˘Ó ÛÙ· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÓËÛÈ¿ (15Ô˜ ·ÈÒÓ·˜),
¶·Ú›ÛÈ, ∂ıÓÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
OÈ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ
1430 1446 1460 1522 1566 1571 1669

Oι κατακτήσεις των Oθωμανών Τούρκων στην ελληνική Χερσόνησο
Θεσσαλονίκη Πάτρα Μιστράς Ρόδος Χίος Κύπρος Κρήτη

Γιάννενα
28

✔ OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Î·È ÙË Ï·ÙÈÓÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· (1453-1821)
∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ ·fi ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÙÔ 1453, ‹Ù·Ó Ë Î·Ù¿ÏËÍË
ÙË˜ ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ◊‰Ë ·fi ÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ· Ë ¿ÏÏÔÙÂ ¤Ó‰ÔÍË μ˘˙·ÓÙÈÓ‹
∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙Â ÔÏÏ¿ ÔÏÈÙÈÎ¿, ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. •¤ÓÂ˜ Ê˘-
Ï¤˜ ·fi ÙÔ μÔÚÚ¿ Î·È ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹ ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÌÂ ÂÈÚËÓÈÎfi ‹ ‚›·ÈÔ ÙÚfiÔ, ÂÓÒ
ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÙË˜ ¢‡ÛË˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ μÂÓÂÙÔ›, ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ‡ÔÓÙ·Ó Ù· ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ· ÂÌÔÚÈÎ¿ ÏÈÌ¿ÓÈ·,
ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Ì·Ú·ÛÌfi ÙˆÓ ÂÓÙÔ›ˆÓ. ª¤Û· ÛÂ ‰‡Ô ÂÚ›Ô˘ ·ÈÒÓÂ˜ ÔÏfiÎÏËÚË
Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÃÂÚÛfiÓËÛÔ˜ Î·Ù·ÎÙ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ªfiÓÔ Ù· πfiÓÈ· ¡ËÛÈ¿,
ÌÂ ÂÍ·›ÚÂÛË ÙË §Â˘Î¿‰· ÁÈ· Î¿ÔÈ· ¯ÚÔÓÈÎ¿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù·, ‰ÂÓ ¤Ú·Û·Ó ÔÙ¤ ÛÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Â-
ÍÔ˘Û›·. ¶·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ μÂÓÂÙÒÓ ¤ˆ˜ ÙÔ 1797, ÔfiÙÂ ¤Ú·Û·Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ·
ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÃÂÚ-
ÛÔÓ‹ÛÔ˘, ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¤ˆ˜ Î·È ÙË ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821, Ô˘ Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙÔÓ
Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·.
OÈ ‰‡Ô ÚÒÙÔÈ ·ÈÒÓÂ˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚÔÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜. OÈ ‰Ë-
ÌÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ¤˜ ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏÂ˜. ∞ÚÎÂÙÔ› Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹-
ıËÎ·Ó ÛÂ ÔÚÂÈÓÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ∂›ÛË˜, ÔÈ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ› ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜
ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÕÏˆÛË. Δ¤ÏÔ˜, ·ÚÎÂÙÔ› ÏfiÁÈÔÈ ¤Ê˘Á·Ó ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË. ŸÏ· ·˘Ù¿
ÂËÚ¤·Û·Ó ·ÚÓËÙÈÎ¿ ÙË Û˘ÓÔ¯‹ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ΔÂÏÈÎ¿ fiÌˆ˜ ÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜
‰ÂÓ ·ÊÔÌÔÈÒıËÎ·Ó, ·ÊÔ‡ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ‰È·Ê˘Ï¿ÍÔ˘Ó, ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Î·È ÙË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÙÚ›·
‚·ÛÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ÙË˜ ÂıÓÈÎ‹˜ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜: ÙË ıÚËÛÎÂ›·, ÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË.
∞fi Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ë ı¤ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙÈ˜ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÛÙ·-
‰È·Î¿ ‚ÂÏÙÈÒıËÎÂ. ΔËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ÌÂÈÒıËÎ·Ó ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÃÂÚ-
ÛfiÓËÛÔ Î·È ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎÂ Ë ÊÔÚÔÏÔÁ›· Î·È ÙÔ ·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·. OÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·-
ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂ ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙË˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜, ÙfiÓˆÛ·Ó ÙËÓ ·È‰Â›· Î·È Ô‰‹ÁË-
Û·Ó ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ¿ ÙÔ ¤ıÓÔ˜ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎ‹ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ÚÔÂÙÔ›Ì·ÛÂ ÙÔ
¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË.
∞ÚÎÂÙ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó Î·È ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ˘‹ÎÔÔÈ ÙˆÓ μÂÓÂÙÒÓ. Œˆ˜ ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ·
‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÂÓÒ ÔÈ μÂÓÂÙÔ› Î·ÙÂ›¯·Ó Ù· ·ÓÒÙÂÚ· ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿
·ÍÈÒÌ·Ù· Î·È ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜. ∞˘ÙÔ› ÔÈ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ›, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÌÂ ¿ÏÏÂ˜ ‰È·ÎÚ›-
ÛÂÈ˜, fiˆ˜ Ë ‚·ÚÈ¿ ÊÔÚÔÏÔÁ›· Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÂ ·ÁÁ·ÚÂ›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ¤ÚÁˆÓ,
ÚÔÎ·ÏÔ‡Û·Ó Û˘¯Ó¿ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·ÎfiÌË Î·È ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ, ÌÂ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚË
ÙËÓ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙË ∑¿Î˘ÓıÔ ÙÔ 1628, ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ «ÚÂÌÂÏÈfi ÙˆÓ ÔÔÏ¿ÚˆÓ».
∫·ıÒ˜ fiÌˆ˜ ÂÚÓÔ‡Û·Ó Ù· ¯ÚfiÓÈ· Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ‚ÂÓÂÙÈÎ¤˜ ÎÙ‹ÛÂÈ˜ ¤ÂÊÙ·Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Oıˆ-
Ì·ÓÒÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, ÔÈ μÂÓÂÙÔ› ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ÈÔ ÊÈÏÈÎÔ› ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, Ô˘ Â›¯·Ó
·Ó·Ï¿‚ÂÈ Î·È ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙË˜ ¿Ì˘Ó·˜. OÈ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙÈ˜ ‚ÂÓÂÙÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂ-
ÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂÚÈÔÚ›ÛıËÎ·Ó Â›ÛË˜ Î·È ÏfiÁˆ ÙË˜ Ì·ÎÚ·›ˆÓË˜ Û˘Ó‡·ÚÍË˜, Ô˘ Û˘¯Ó¿ Ô‰ËÁÔ‡-
ÛÂ ÛÂ ÌÈÎÙÔ‡˜ Á¿ÌÔ˘˜ Î·È ÛÂ ÎÔÈÓ¤˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜.
OıˆÌ·ÓÔ› ΔÔ‡ÚÎÔÈ: OÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Ô˘ Û˘ÛÂÈÚÒıËÎ·Ó Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ΔÔ‡ÚÎÔ ÔÏ¤Ì·Ú¯Ô OıÌ¿Ó (OÛÌ¿Ó), Ô
ÔÔ›Ô˜ Û˘ÁÎÚfiÙËÛÂ ÙÔ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·.
πfiÓÈ· ¡ËÛÈ¿: Δ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ πÔÓ›Ô˘ ¶ÂÏ¿ÁÔ˘˜, Ù· ∂Ù¿ÓËÛ·.
¢ËÌÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ¤˜: OÈ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡.
§fiÁÈÔ˜: ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÙÈ˜ Ù¤¯ÓÂ˜Ø ÔÈ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ Î·È ÔÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ.
¶·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·: ÀÔ¯ÚÂˆÙÈÎ‹ ÛÙÚ·ÙÔÏfiÁËÛË ·fi ÙÈ˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜ ÓÂ·ÚÒÓ ·ÁÔÚÈÒÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ,
ÌÂ ÛÎÔfi ÙËÓ Â¿Ó‰ÚˆÛË ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ °ÂÓÈÙÛ¿ÚˆÓ Î·È ÙÔ˘ ·ÓÒÙ·ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÔ‡ ÌË¯·ÓÈÛÌÔ‡ ÙË˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-
Ú›·˜. O ıÂÛÌfi˜ ·Ú‹ÎÌ·ÛÂ ·fi ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·.
ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜: OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ¤Íˆ ·fi Ù· Û‡ÓÔÚ· ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜.
μÂÓÂÙÔ›: OÈ ÔÏ›ÙÂ˜ ÙË˜ μÂÓÂÙ›·˜, ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ fiÏË˜ ÙË˜ μfiÚÂÈ·˜ πÙ·Ï›·˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏË˜ Ó·˘ÙÈÎ‹˜ ‰‡Ó·ÌË˜. ∏ μÂÓÂ-
Ù›· ·fi ÙÔÓ ªÂÛ·›ˆÓ· Ì¤¯ÚÈ Î·È ÙÔ 1797 ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ È‰È·›ÙÂÚ· ÈÛ¯˘Úfi, Î˘Ú›ˆ˜ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÂÌÔÚÈÎ‹
ÙË˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, ‹ÚıÂ Û˘¯Ó¿ ÛÂ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂ ÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·.
29

� IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ � ∂¡√Δ∏Δ∞ μ
1. º·ÓÙ·ÛÙÈÎfi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ¶·ÙÚ›‰· Î·È ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ƒÂı‡ÌÓÔ˘,
ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙËÓ ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›Ô˘Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„‹ ÙË˜ ·fi ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜
«– ∂ÂÈ‰‹ Î·È ı· ÌÈÛÂ‡ÛÂÙÂ* Î·È Ó· ÌÂ ·ÚÓËı‹ÙÂ,
·Ì¤ÙÂ* fiÏÔÈ ÛÙÔ Î·Ïfi, Î·È ÌË ÌÔ˘ ı˘ÌËı‹ÙÂ.
– ¶Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ ÔÙ¤ Ó· ÌËÓ ÛÔ˘ ı˘ÌËıÔ‡ÌÂÓ,
ÛÂ ÍÂÓÈÙÈ¿ Ô˘ ¿ÌÂÓÂ, Î·È Ú¿ÁÌ· ‰ÂÓ ‚·ÛÙÔ‡ÌÂÓ;
– ¶Ô˘ ıÂÓ¿ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÙÂ, Ô˘ Ó¿Ó’ Ë Î·ÙÔÈÎÈ¿ Û·˜,
Ù¿¯· Ó·˘Ú‹Ù’ ·Ó¿·˘ÛÈÓ ÔÁÈ¿ ·ÚËÁÔÚÈ¿ Û·˜;
– Œ¯ÔÌÂÓ Ù·˜ ÂÈÎfiÓ·˜ Ì·˜ ÁÈ· Ó· ÙÛË ÚÔÛÎ˘ÓÔ‡ÌÂÓ,
Ó· ÔÏÂÌÔ‡ÌÂÓ ÙÛË Â¯ıÚÔ‡˜ ¿ÓÙ· Ó· ÙÛË ÓÈÎÔ‡ÌÂÓ».
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¡. ™¿ı·, ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿˜. πÛÙÔÚÈÎfiÓ ¢ÔÎ›ÌÈÔÓ ÂÚ› ÙˆÓ ÚÔ˜ ·ÔÙ›Ó·ÍÈÓ
ÙÔ˘ OıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ˙˘ÁÔ‡ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜ (1453-1821), ∞ı‹Ó· 1869, Û. 243.
* ı· ÌÈÛÂ‡ÛÂÙÂ = ı· ÍÂÓÈÙÂ˘ÙÂ›ÙÂ
* ·Ì¤ÙÂ = ËÁ·›ÓÂÙÂ
2. ¢È·ı‹ÎË ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜

«∂È˜ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ ¶·ÙÚfi˜, Î·È ÙÔ˘ ÀÈÔ‡, Î·È ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¶ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜, Ó˘Ó Î·È ·Â›, Î·È ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ·˜ ÙˆÓ ·ÈÒ-
ÓˆÓ. ∞Ì‹Ó.
∂‰Ò Î¿Óˆ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ‰˘ÛÙ˘¯ÈÛÌ¤ÓË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ Ì·˜, Ô˘ Î·Ù·ÁfiÌ·ÛÙÂ Â‰Ò Î·È ÔÏÏ¤˜ ÁÂÓÈ¤˜ ·fi ÙË
ƒÔ‡ÌÂÏË Î·È ‹Úı·ÌÂ ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ ÓËÛ› ÙË ∑¿Î˘ÓıÔ Î·Ù·ÙÚÂÁÌ¤ÓÔÈ Î·È fi¯È ÁÈ· ¿ÏÏÔ ÏfiÁÔ… ™·Ó ·ÏËıÈÓfi˜ ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·Ófi˜, ÓÈÒıÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· Â›Ì·È ¤ÙÔÈÌÔ˜ Î¿ıÂ ÒÚ· Î·È ÛÙÈÁÌ‹ Ó· ˘ÔÛÙÒ ÙËÓ ÙÚÔÌÂÚ‹ Î·È ÊÚÈÎÙ‹
ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ £ÂÔ‡, Ú‡ıÌÈÛ· ÙÈ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ÌÔ˘. ¶ÚÒÙÔÓ, Û˘Á¯ˆÚÒ Î¿ıÂ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ÌÂ ¤‚Ï·„Â Î·È ˙ËÙÒ ·fi
fiÏ· Ù· ·‰¤ÏÊÈ· ÌÔ˘ ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Ó· ÌÂ Û˘Á¯ˆÚ¤ÛÔ˘Ó fiÔ˘ ÙÔ˘˜ ›ÎÚ·Ó· Î·È ÙÔ˘˜ ¤‚Ï·„·. ∞Ê‹Óˆ ÙÔ
ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ‚Èfi˜ ÌÔ˘ ÛÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÌÔ˘ ÙÔÓ °ÈÒÚÁË Î·È ı¤Ïˆ Ó· ÌÂ ı¿„ÂÈ ¯ˆÚ›˜ Î·ıfiÏÔ˘ ¤ÍÔ‰· Î·È ÙÂÏÂÙ‹,
Ó· ÌÔ˘ ·Ê‹ÛÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ ‚Ú·Î› Î·È ÙÔ Ì·‡ÚÔ Ô˘Î¿ÌÈÛÔ Î·È Ù›ÔÙÂ ¿ÏÏÔ Î·È Ó· ÌÂ ı¿„ÂÈ. ∫·È ·Ó ıÂÏ‹ÛÂÈ Ô
·Ó¿Á·ıÔ˜ Î·È ÊÈÏÂ‡ÛÏ·¯ÓÔ˜ £Âfi˜ Î·È ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ÂÏÂ˘ıÂÚˆıÂ› ÙÔ ‰˘ÛÙ˘¯ÈÛÌ¤ÓÔ Á¤ÓÔ˜ Ì·˜ ·fi ÙÔÓ
ÙÚÔÌÂÚfi, ·¿ÓıÚˆÔ, ·ÓÙ›¯ÚÈÛÙÔ Î·È ¿ÛÏ·¯ÓÔ ΔÔ‡ÚÎÔ, Ó· ÍÂı¿„ÂÈ Ù· ÎfiÎ·Ï¿ ÌÔ˘ Î·È Ù· ÎfiÎ·Ï· ÙÔ˘
Ì·Î·Ú›ÙË ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ Ì·˜ ºÈÏfiıÂÔ˘, Ô˘ Ù· ¤¯ˆ ÎÚ˘ÌÌ¤Ó· ÛÂ ÌÈ· Û·ÎÔ‡Ï· ÛÙË ÛËÏÈ¿ Ô˘ ÁÓˆÚ›-
˙ÂÈ, Î·È Ó· Ù· ı¿„ÂÈ Ì·˙› Î·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙ· ÎfiÎ·Ï· ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ Ì·˜ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜Ø
·ÏÏ¿ ÙÔ Í·Ó·Ï¤ˆ, fiÙ·Ó ÂÏÂ˘ıÂÚˆıÂ› Î·È fi¯È ÙÒÚ· Ô˘ Â›Ì·ÛÙÂ ÛÎÏ¿‚ÔÈ. ÕÏÏÔ Ù›ÔÙÂ ‰ÂÓ ¤¯ˆ Ó· ˆ,
Î·È ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Î·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÌÔ˘ ÂÈı˘Ì›·».
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¡. ™¿ı·, ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿˜. πÛÙÔÚÈÎfiÓ ¢ÔÎ›ÌÈÔÓ ÂÚ› ÙˆÓ ÚÔ˜ ·ÔÙ›Ó·ÍÈÓ ÙÔ˘
OıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ˙˘ÁÔ‡ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜ (1453-1821), ∞ı‹Ó· 1869, ÛÛ. 410-412.
(∞fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ¶fiÏË˜
∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ¤Ó· Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜, Ô˘
Û˘ÓÙ¿Ú·ÍÂ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙË˜ ¿ÏÏÔÙÂ ·Ó›Û¯˘ÚË˜ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔ-
ÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È fiÏÔ ÙÔÓ ÙfiÙÂ ÁÓˆÛÙfi ÎfiÛÌÔ. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ Ô
¶¿·˜ ÙË˜ ƒÒÌË˜ ¶›Ô˜ Ô μã ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛÂ ÙËÓ ÕÏˆÛË ˆ˜ ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ı¿Ó·ÙÔ
ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·. O ›‰ÈÔ˜, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÂÈ¯Â›ÚËÛÂ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÌÈ·
™Ù·˘ÚÔÊÔÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ ¶fiÏË˜, ¯ˆÚ›˜ fiÌˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. ÕÏÏÔÈ,
¿ÏÈ, ›ÛÙÂ˘·Ó ˆ˜ Ë Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ú¿ ÙÈÌˆ-
Ú›· ÙˆÓ μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ, ÛÙ·ÏÌ¤ÓË ·fi ÙÔÓ £Âfi. ∏ ÙÒÛË ÙË˜ «‰Â‡ÙÂÚË˜ ƒÒÌË˜», fiˆ˜ ·ÔÎ·ÏÔ‡Û·Ó ÙË μ·ÛÈ-
ÏÂ‡Ô˘Û·, Â›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ÚÔ‚ÏËıÂ› Ë ªfiÛ¯· ˆ˜ «ÙÚ›ÙË ƒÒÌË», ˆ˜ Ó¤Ô ‰ËÏ·‰‹ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈ-
Îfi Î¤ÓÙÚÔ ÙˆÓ OÚıÔ‰fiÍˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ.
30

1 2 ΘΡΑΚΗ
ΜΑΚΕ∆OΝΙΑ
Θάσος
Σαμοθράκη
ΗΠEΙΡOΣ
Ίμβρος
Βουθρωτό
Στροβίλιο ΘΕΣΣΑΛΙΑ
OÈ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ
Κέρκυρα
Λήμνος
Μπαστιά
√ıˆÌ·ÓÒÓ Î·È Πάργα Λέσβος
ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ Παξοί
Σκύρος
ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· Λευκάδα ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ∆Α Χίος
Εύβοια ΑΙΓΑ
ΙO
ΠΕ
ΛΑ
Κεφαλληνία Γ OΣ
ΠΕ Σάμος
ΛO
Ζάκυνθος Π Ναύπλιο Τήνος
OΝ
Ν Ικαρία
Η
Σ Νάξος
Ναυαρίνο
O
Κορώνη
Σ
Μεθώνη Μονεμβασία Κως
Μήλος
Κύθηρα Θήρα
Ρόδος
O ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ªÔ˘Ú¿Ù μ’, Εδάφη που κατέκτησαν οι Βενετοί
∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Εδάφη που κατέκτησαν οι Γενουάτες
μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Εδάφη που κατέκτησαν οι Oθωμανοί Κρήτη
Άλλες Λατινικές κτήσεις
∂˘ÁÂÓÂ›˜ (·ÚÈÛÙÂÚ¿)
3 4
Î·È ·ÛÙÔ› (‰ÂÍÈ¿)
ÛÙ· ∂Ù¿ÓËÛ·,
ªÔ˘ÛÂ›Ô ∑·Î‡ÓıÔ˘
ŒÏÏËÓÂ˜ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·Ù¿ ÙÔÓ 16Ô ∏ ∫Ú‹ÙË ÛÂ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙË˜ μÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›·˜, ∞ı‹-
·ÈÒÓ·, μÈ¤ÓÓË, ∂ıÓÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ó·, ™˘ÏÏÔÁ‹ ªÔÚÊˆÙÈÎÔ‡ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ ∂ıÓÈÎ‹˜ ΔÚ·¤˙Ë˜
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ Í¤ÓË˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÔÈ· Â›Ó·È Ë ÂÏ›‰· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜;
31

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 2
OÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÓ
ª¤Û· ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ˙Ô‡Û·Ó ‰‡ÛÎÔÏ·, Î·ıÒ˜ ·ÓÙÈ-
ÌÂÙÒÈ˙·Ó ÔÏÏ¤˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜, È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. ¶ÔÏÏ¤˜
·fi ·˘Ù¤˜ Â›¯·Ó Û¯¤ÛË ÌÂ ÙË ÊÔÚÔÏÔÁ›·.
°˘Ó·›ÎÂ˜ ··Û¯ÔÏËÌ¤ÓÂ˜ ÌÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÔÈÎÈ·Î¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
32

M ÂÙ¿ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Î·Ù¿ÎÙËÛË, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ·fi ÙÈ˜ ÂÈÊ·ÓÂ›˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ-
Â˜ Ô˘ Â¤˙ËÛ·Ó, ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘Û·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ Ï·ÙÈÓÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ‹ ÛÙË ¢˘ÙÈ-
Î‹ ∂˘ÚÒË. ŸÛÂ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Û˘Á¯ˆÓÂ‡ıËÎ·Ó ÌÂ ŒÏÏË-
ÓÂ˜ Ô˘ ‹Úı·Ó ÛÙËÓ ¶fiÏË ·fi ÙËÓ ∫·Ú·Ì·Ó›·, ÙÔÓ ¶fiÓÙÔ ‹ Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ Î·È ÏÔ‡-
ÙÈÛ·Ó ˆ˜ ‚ÈÔÙ¤¯ÓÂ˜ ‹ ¤ÌÔÚÔÈ. ™¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ, ¤ÙÛÈ, Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô Ì›· Ó¤·
¿Ú¯Ô˘Û· Ù¿ÍË, ÔÈ º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜, Ô˘ ·fi ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ· ·Ó¤Ù˘ÍÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÂıÓÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÂ
ÙÔÌÂ›˜ fiˆ˜ Ë ÂÎ·›‰Â˘ÛË.
∞Ó Î·È ıÂˆÚËÙÈÎ¿ ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ› ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔÈ ·Ú·¯ˆÚÔ‡Û·Ó Î¿ÔÈÂ˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›Â˜ ÛÙÔ˘˜
«·›ÛÙÔ˘˜» ˘ËÎfiÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÔÈ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ› ‹Ù·Ó ÔÏÏÔ›, È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜
ÚÒÙÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. OÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·Ó Ó· Î·ÙÔÈÎÔ‡Ó ÛÂ ÊÙˆ¯È-
Î¤˜ Û˘ÓÔÈÎ›Â˜ ÙˆÓ fiÏÂˆÓ Î·È ˘ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ÛÙÚ·Ùfi ÌfiÓÔ ÛÂ ‚ÔËıËÙÈÎ¤˜ ˘ËÚÂÛ›Â˜ Â›ÙÂ
ˆ˜ Ó·‡ÙÂ˜ Î·È Ô‰ËÁÔ›. ∞·ÁÔÚÂ‡ÔÓÙ·Ó Â›ÛË˜ ÔÈ ÏÈÙ·ÓÂ›Â˜. ∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ÛÔ‚·Ú¤˜ ‰ÈÎ·ÛÙÈÎ¤˜
˘Ôı¤ÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜, ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎ¿ ÈÂÚÔ‰ÈÎÂ›· Î·È
fi¯È ÛÙ· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÛÙ‹ÚÈ·.
OÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÂ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ fiÌˆ˜ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ÊfiÚˆÓ. ∏ OıˆÌ·-
ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÂÓ‰È·ÊÂÚfiÙ·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛÚ·Í‹ ÙÔ˘˜, Î·ıÒ˜ ÛÙ· ¤ÛÔ‰· ·fi
ÙË ÊÔÚÔÏÔÁ›· ÛÙ‹ÚÈ˙Â Î·Ù¿ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛ‹ ÙË˜. OÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÂÈ‚·Ú‡ÓÔÓÙ·Ó
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ ÔÏ‡ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ˘˜ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜, ÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ÔÏÏÔ‡˜ Ù·ÎÙÈÎÔ‡˜
ÊfiÚÔ˘˜, fiˆ˜ ÙÔÓ ÎÂÊ·ÏÈÎfi ÊfiÚÔ, ÙÔÓ ÊfiÚÔ ÂÛÙ›·˜ ÁÈ· ÙÈ˜ Î·ÙÔÈÎ›Â˜ ÙÔ˘˜, ÊfiÚÔ ÁÈ· ÙË ¯Ú‹-
ÛË ÙË˜ ÁË˜ (¤ÁÁÂÈÔ˜) ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈÎ‹ ·Ú·ÁˆÁ‹ (‰ÂÎ¿ÙË). ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ù·ÎÙÈ-
ÎÔ‡˜, ˘‹Ú¯·Ó Î·È ¤ÎÙ·ÎÙÔÈ ÊfiÚÔÈ, Î·ıÒ˜ Î·È ·ÁÁ·ÚÂ›Â˜. OÈ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÃÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÒÓ ‹Ù·Ó ÈÔ ¤ÓÙÔÓÂ˜ ÛÂ ·ÔÌ·ÎÚ˘ÛÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. OÈ ÙÔÈÎÔ› ‰ÈÔÈÎËÙ¤˜, ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ˘-
fiÌÂÓÔÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ÂÍÔ˘Û›· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Â‡ÎÔÏ· Ó· ÙÔ˘˜ ÂÏ¤ÁÍÂÈ, ‰ÂÓ ‰›-
ÛÙ·˙·Ó Ó· ÙÔ˘˜ Î·ÎÔÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È, È‰›ˆ˜ ÛÂ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ù·Ú·¯ÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘-
ÛË ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ Ù·ÌÂ›Ô˘.
Δ· ÈÔ ÛÎÏËÚ¿ fiÌˆ˜ Ì¤ÙÚ· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ›, È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·È-
ÒÓÂ˜ ÙË˜ Î·Ù¿ÎÙËÛË˜, ‹Ù·Ó ÔÈ ÛÊ·Á¤˜ Î·È ÔÈ ·È¯Ì·ÏˆÛ›Â˜, ÔÈ ÂÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔ›, ÙÔ ·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·
Î·ıÒ˜ Î·È Ë ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ Ê‡ÏˆÓ ÛÂ Â‡ÊÔÚ· Â‰¿ÊË, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ
·Ó·ÁÎ·ÛÙÈÎ‹ ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi ‹ ÛÂ ·ÔÌÔÓˆÌ¤Ó· Î·È
ÔÚÂÈÓ¿ Ì¤ÚË ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi.
OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ Î·ÙÂ›¯·Ó ÂÎÙ¿ÛÂÈ˜ ÁË˜ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ ¿ÁÔÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ‹ ÛÂ
ÓËÛÈ¿. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ù· ÈÔ Â‡ÊÔÚ· ÎÙ‹Ì·Ù· ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ Î·È ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜.
§·ÙÈÓÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Î·ÙÂ›¯·Ó ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜ ¢˘ÙÈ-
Î‹˜ ∂˘ÚÒË˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë μÂÓÂÙ›·.
∫·Ú·Ì·Ó›·: ¶ÂÚÈÔ¯‹ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ∫ÂÓÙÚÈÎ‹ ΔÔ˘ÚÎ›·.
¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô: ∏ ·ÓÒÙ·ÙË ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ·Ú¯‹ ÙˆÓ OÚıÔ‰fiÍˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·. ∞ÔÙÂÏÂ›
ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ OÚıfi‰ÔÍË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ·Ó¿ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜. ∏ ¤‰Ú· ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙË Û˘ÓÔÈÎ›· º·-
Ó¿ÚÈ ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜.
ÕÚ¯Ô˘Û· Ù¿ÍË: ∏ ·ÓÒÙÂÚË Ù¿ÍË ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿.
πÂÚÔ‰ÈÎÂ›Ô: ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎfi ‰ÈÎ·ÛÙ‹ÚÈÔ.
33

KÂÊ·ÏÈÎfi˜ ÊfiÚÔ˜: ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ÓfiÌÔ ÙÔ˘ πÛÏ¿Ì, ÙÔÓ ÊfiÚÔ ·˘Ùfi Ï‹ÚˆÓ·Ó fiÏÔÈ fiÛÔÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-
ÓÔÈ. ∞·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜, Ù· ·È‰È¿, ÔÈ ·Ó¿ËÚÔÈ, ÔÈ ÈÂÚˆÌ¤ÓÔÈ Î·È fiÛÔÈ Î·ÙÂ›¯·Ó ÎÚ·ÙÈÎ¿ ·ÍÈÒÌ·Ù·.
¢ÂÎ¿ÙË: ºfiÚÔ˜ ›ÛÔ˜ ÌÂ ÙÔ 1/10 ÙË˜ ·ÁÚÔÙÈÎ‹˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜. ™˘Ó‹ıˆ˜ Î·Ù·‚·ÏÏfiÙ·Ó ÛÂ Â›‰Ô˜ (.¯. ÛÈÙ¿ÚÈ, ÂÏÈ¤˜) Î·È
Û¿ÓÈ· ÛÂ ÓfiÌÈÛÌ·.
∂ÍÈÛÏ·ÌÈÛÌfi˜: ∏ ÚÔÛ¯ÒÚËÛË ÛÙË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›·.
1. ΔÔ ¶·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·
«∞Ó¿ıÂÌ¿ ÛÂ, ‚·ÛÈÏÈ¿, Î·È ÙÚÈ˜ ·Ó¿ıÂÌ¿ ÛÂ,
ÌÂ ÙÔ Î·Îfi ÔfiÎ·ÌÂ˜, Î·È ÙÔ Î·Îfi Ô˘ Î¿ÓÂÈ˜.
™Ù¤ÏÓÂÈ˜, ‰¤ÓÂÈ˜ ÙÔ˘˜ Á¤ÚÔÓÙ·˜, ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·¿‰Â˜
¡· Ì¿ÛË˜ ·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·, Ó· Î¿ÌË˜ ÁÂÓÈÙÛ¿ÚÔ˘˜.
∫Ï·›Ó’ ÔÈ ÁÔÓ·›ÔÈ Ù· ·È‰È¿, Î’ ÔÈ ·‰ÂÏÊ¤˜ Ù’ ·‰¤ÏÊÈ·,
∫Ï·›Áˆ Î’ ÂÁÒ Î·È Î·›ÁÔÌ·È Î·È fiÛÔ ı· ˙ˆ ı· ÎÏ·›Áˆ.
¶¤ÚÛÈ ‹Ú·Ó ÙÔÓ ÁÈfiÎ· ÌÔ˘, Ê¤ÙÔ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÌÔ˘».
¢ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È ·fi ÙËÓ ◊ÂÈÚÔ
2. μÈ·ÈfiÙËÙÂ˜ ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ

«…∫·È Ô Ì¤Ë˜ ÙÔ˘˜ ‰¤¯ÙËÎÂ ÌÂ ÙÈÌ¤˜ Î·È ¯·Ú¿ „Â‡ÙÈÎË Î·È ·ÊÔ‡ ÙÔ˘ ÂÍ‹ÁËÛ·Ó fiÙÈ ·Ú·Û‡ÚıËÎ·Ó ·fi
ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜ Î·È ‹Ú·ÓÂ Ù· ¿ÚÌ·Ù· ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤Î·Ó·Ó Î·Ó¤Ó· Î·Îfi, Ô Ì¤Ë˜ ÙÔ˘˜ Û˘Á¯ÒÚÂÛÂ Î·È ÙÔ˘˜
Û˘Ì‚Ô‡ÏÂ˘ÛÂ Ó· Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÊÚfiÓÈÌÔÈ Î·È Ó· ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ Úˆ› ÌfiÏÈ˜ ¯·Ú¿ÍÂÈ Ó· Ê‡-
ÁÔ˘Ó. ª¿ıÂÙÂ ÏÔÈfiÓ ÙÔÓ ÙÚÔÌÂÚfi ‰fiÏÔ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤Î·ÌÂ Ô Ì¤Ë˜ Î·È ÙÔÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ı¿Ó·ÙÔ. ΔÔ ‚Ú¿-
‰˘ ‰È¤Ù·ÍÂ Î·È ÙÔ˘˜ ¤È·Û·Ó ¤Ó·Ó-¤Ó·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ·Ï˘Ûfi‰ÂÛ·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ¤‚·Ï·Ó ÛÂ ¤Ó· ÛÎÔÙÂÈÓfi ÌÔ˘ÓÙÚÔ‡ÌÈ
Î·È ÂÎÂ› ÌÂ Ù· Û·ıÈ¿ ÙÔ˘˜ ¤ÛÊ·Í·Ó fiÏÔ˘˜, Î·È ÙÔ˘˜ ÔÁ‰fiÓÙ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÏÂ›ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜ Î·È ¤Ó·˜ ÌÔÓ¿¯·
·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi μÔ˘ÓÔ¯ÒÚ·, Ô˘ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ·Ó ¢ËÌ‹ÙÚË §˘ÎÔı·Ó¿ÛË, ÂÂÈ‰‹ ‹Ù·Ó ·Ó‰ÚÂÈˆÌ¤ÓÔ˜ ¿ÓıÚˆ-
Ô˜, ¤Û·ÛÂ Ù· Û›‰ÂÚ· Î·È ·Ú¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Û·ı› ÂÓfi˜ ‰ËÌ›Ô˘ ¤ÛÊ·ÍÂ ‰˘Ô ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ÊÚÔ˘Úfi ÙË˜
‡ÏË˜ Î·È ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ Û·Ó ÂÏ¿ÊÈ, ÁÏ‡ÙˆÛÂ ·fi ÙÔ Ì·ÎÂÏÂÈfiØ Î·È ‡ÛÙÂÚ· ·fi ¤ÓÙÂ ËÌ¤ÚÂ˜ ·ÊÔ‡ ¤ÊÙ·-
ÛÂ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ÙÔ˘ ¤ı·ÓÂ. ∂ÎÙÂÏ¤ÛÙËÎ·Ó ÏÔÈfiÓ ÌÂ ¯›ÏÈ· ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ· ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÔÁ‰fiÓÙ·, ÔÈ ÚÒÙÔÈ
¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ Î·È Ù· ·Ó‰ÚÂÈfiÙÂÚ· ·ÏÈÎ¿ÚÈ·, ÌÂ ‰fiÏÔ ÌÂÁ¿ÏÔØ Ì¿ıÂÙÂØ Â›ÎÔÛÈ ‰‡Ô °·Ï·ÍÈ‰ÈÒÙÂ˜Ø ÙÚÂÈ˜
μÔ˘ÓÔ¯ˆÚ›ÙÂ˜Ø ‰‡Ô ¶ÂÓÙÂÔÚ›ÙÂ˜Ø ÙÚÂÈ˜ ∞ÁÈ·ı˘ÌÈÒÙÂ˜Ø ‰¤Î· μÈÙÚÈÓÈÙ˙ÒÙÂ˜Ø ÙÚÂÈ˜ ∫ÈÛÛÂÏ›ÙÂ˜Ø ‰‡Ô
μÈ‰·‚›ÙÂ˜Ø Â›ÎÔÛÈ §ÔÈ‰ÔÚÈÎÈÒÙÂ˜Ø Î·È ‰ÂÎ·Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ™·ÏÔÓ›Ù·È˜Ø fiÏÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚ›‰· Î·È ÙË ıÚË-
ÛÎÂ›·, Û˘Á¯ˆÚÂÌ¤ÓÔÈ ·fi fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ·Ì·ÚÙ›Â˜!».
∂˘ı˘Ì›Ô˘ πÂÚÔÌÔÓ¿¯Ô˘, ÃÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘ °·Ï·ÍÂÈ‰›Ô˘, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∏Ï›·˜ ∞Ó·ÁÓˆÛÙ¿ÎË˜, ∞ı‹Ó· 1985, ÛÛ. 51-53.

ŒÏÏËÓÂ˜ ÏfiÁÈÔÈ ÛÙË ¢‡ÛË
∞fi Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È È‰›ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ
ÕÏˆÛË (1453), ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÏfiÁÈÔÈ ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›-
Ô˘Ó ÙË μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È Î·Ù·-
ÊÂ‡ÁÔ˘Ó ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË. ª·˙› ÙÔ˘˜ ÌÂ-
Ù·Ê¤ÚÔ˘Ó Ï‹ıÔ˜ ·fi ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙË˜ ÎÏ·Û-
ÛÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›·˜. ™ÙÈ˜ Ó¤-
Â˜ ·ÙÚ›‰Â˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÏfiÁÈÔÈ Û˘ÓÂÈÛ¤- O π·Ófi˜ §¿ÛÎ·ÚË˜, ∞ı‹- O ª·ÓÔ˘‹Ï ÃÚ˘ÛÔÏˆÚ¿˜ O ª¿ÚÎÔ˜ ªÔ˘ÛÔ‡ÚÔ˜, ∞-
Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ÛÂ ÛÎ›ÙÛÔ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·, ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔ-
ÊÂÚ·Ó ÛÙËÓ ¿ÓıÈÛË ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÁÚ·ÌÌ¿- ¶·Ú›ÛÈ, ªÔ˘ÛÂ›Ô §Ô‡‚ÚÔ˘ ı‹ÎË
ÙˆÓ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË˜. O °ÂÒÚ-
ÁÈÔ˜ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙÈÔ˜, Ô ∫·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜ μËÛÛ·Ú›ˆÓ, Ô ª·ÓÔ˘‹Ï ÃÚ˘ÛÔÏˆÚ¿˜, Ô ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜ ∫¿ÏÏÈÛÙÔ˜, Ô πˆ¿Ó-
ÓË˜ ∞ÚÁ˘ÚfiÔ˘ÏÔ˜, Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ Ã·ÏÎÔÎÔÓ‰‡ÏË˜, Ô ª¿ÚÎÔ˜ ªÔ˘ÛÔ‡ÚÔ˜ Î·È Ô π·Ófi˜ §¿ÛÎ·ÚË˜ ˘‹ÚÍ·Ó Ô-
34

ÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ÌfiÓÔ ·fi ÙÈ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜. ∞fi ÙÔ˘˜ Î‡ÎÏÔ˘˜ ·˘ÙÒÓ ÍÂÎ›ÓËÛÂ Ë ÓÂ˘Ì·-
ÙÈÎ‹ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ◊‰Ë ·fi ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ πÙ·Ï›·, ÔÈ ÚÒ-
ÙÂ˜ ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿. ∂Í¤¯Ô˘ÛÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜ ÛÙËÓ πÙ·Ï›· ‹Ù·Ó Ô
∑·¯·Ú›·˜ ∫·ÏÏÈ¤ÚÁË˜ Î·È Ô ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ™ÔÊÈ·Ófi˜.
1 μ·ıÌÔÊfiÚÔÈ °ÂÓ›ÙÛ·ÚÔÈ, 2
∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜
μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

¶·È‰È¿ ÙÔ˘
·È‰ÔÌ·˙ÒÌ·ÙÔ˜,

™ÎËÓ‹ ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹
ÛÙÔ ∂ÌÔÚÈfi ÙË˜ ™·ÓÙÔÚ›ÓË˜.
∞fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÂÚÈËÁËÙ‹
Choiseul-Gouffier (M.G.A.F.),
Voyage pittoresque de la Grece,
¶·Ú›ÛÈ 1782
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·;
ñ ¶ÔÈ· Ù‡¯Ë ÂÚ›ÌÂÓÂ ÙÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÂ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿ÎÔ˘·Ó ÛÙÈ˜ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙˆÓ Oıˆ-
Ì·ÓÒÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÌÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2;
35

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 3
∏ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙËÓ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ËÁÂÛ›· ÙˆÓ
˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ô ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜, ÔÈ º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜ Î·È ÔÈ ÚÔÂÛÙÔ› ‹
‰ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜.
Ô˘
ŒÏÏËÓ·˜ ÚÔÂÛÙfi˜ ÙÔ˘ 18 ·ÈÒÓ· ÌÂ ÙËÓ Â›ÛËÌË ÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
36

O È OıˆÌ·ÓÔ› ΔÔ‡ÚÎÔÈ Î·Ù‹ÚÁËÛ·Ó ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙÈ˜ ¯ÒÚÂ˜ Ô˘ Î·Ù¤ÎÙËÛ·Ó.

¶ÈÔ ·ÓÂÎÙÈÎÔ› Ê¿ÓËÎ·Ó ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡-
ÔÏË˜, ‰ÈÂ˘Ú‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÈ˜ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘. O ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎfi˜ ËÁ¤-
ÙË˜, ‹Ù·Ó Î·È ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔ˘Ì ÌÈÏ¤Ù, ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ‰ËÏ·‰‹ OÚıfi‰ÔÍˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·-
ÓÒÓ Î·È ÏÔÁÔ‰ÔÙÔ‡ÛÂ ÛÙÔ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ ÁÈ· ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘˜. ŒÙÛÈ, Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘Ú-
ÎÔÎÚ·Ù›·˜ Ë ∂ÎÎÏËÛ›· ‰ÂÓ Â›¯Â ÌfiÓÔ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ Î·ı‹ÎÔÓÙ· ·ÏÏ¿ ·ÔÊ¿ÛÈ˙Â Î·È ÁÈ· ÔÈ-
Î›ÏÂ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜, fiˆ˜ .¯. ÁÈ· ÙÈ˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¤˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ô ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ Â›¯Â ÙË ‰˘Ó·-
ÙfiÙËÙ· Ó· È‰Ú‡ÂÈ Û¯ÔÏÂ›· Î·È Ó· ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÂÈ‰ÈÎ‹ ÊÔÚÔÏÔÁ›· ÛÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜.
K¿ÔÈÔÈ ÔÚıfi‰ÔÍÔÈ ÎÏËÚÈÎÔ› ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Î·Ù¿ÎÙËÛË ˆ˜ ıÂÚ·Â›· ÛÙ·Ï-
Ì¤ÓË ·fi ÙÔÓ £Âfi ÁÈ· Ù· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· ÙˆÓ μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ Î·È ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ Ï·-
Ô‡. øÛÙfiÛÔ, ˘‹Ú¯·Ó ÈÂÚ¿Ú¯Â˜, fiˆ˜ Ô ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ ¡ÂfiÊ˘ÙÔ˜ Ô μ′, Ô˘ Â›¯·Ó ÂËÚÂ·-
ÛıÂ› ·fi ÙÈ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ È‰¤Â˜ Î·È ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ ˘ÔÙ·Á‹ ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ÕÏÏ· Ì¤-
ÏË ÙË˜ OÚıfi‰ÔÍË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜, ¿ÏÈ, Û·Ó ÙÔ ÌÔÓ·¯fi ª¿ÍÈÌÔ ÙÔÓ °Ú·ÈÎfi Ô˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›-
ÛıËÎÂ ˆ˜ ¿ÁÈÔ˜ ÛÙË ªfiÛ¯·, Î·ÏÏÈ¤ÚÁËÛ·Ó ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙË ƒˆÛ›·. ŒÙÛÈ, ÔÈ ƒÒ-
ÛÔÈ Ù·˘Ù›ÛÙËÎ·Ó ÛÙË ÛÎ¤„Ë ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, ÌÂ ÙÔ «Í·Óıfi Á¤ÓÔ˜», Ô˘ ı·
ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÓÂ ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ·fi ÙÔ˘˜ ·›ÛÙÔ˘˜.
OÈ º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ì›· ¿ÏÏË ËÁÂÙÈÎ‹ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô
ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÏÔ‡ÛÈÂ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙË Û˘-
ÓÔÈÎ›· º·Ó¿ÚÈ ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜, ÙËÓ ¤‰Ú· ÙÔ˘ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔ‡ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘. ∂›¯·Ó
·ÍÈfiÏÔÁË ÌfiÚÊˆÛË, ÁÓÒÚÈ˙·Ó Í¤ÓÂ˜ ÁÏÒÛÛÂ˜ Î·È ·ÓÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ˘„ËÏ¿ ·ÍÈÒÌ·Ù· ÛÙËÓ
ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË. OÈ º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÈÂÚ¿Ú¯Â˜, ‹Ù·Ó ·fiÏ˘Ù· ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓÔÈ
·fi ÙÈ˜ ‰È·ı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ Î¿ıÂ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘.
∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÈ˜ ‰‡Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÌÂÁ¿ÏË ÂÍÔ˘Û›· Â›¯·Ó ÔÈ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ› ¿Ú¯Ô-
ÓÙÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ÁÓˆÛÙÔ› ˆ˜ Â›ÙÚÔÔÈ, ‰ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜, ÚÔÂÛÙÔ› Î·È ÎÔÙ˙·Ì¿ÛË‰Â˜. OÈ
ΔÔ‡ÚÎÔÈ ·Ó·ÁÎ¿ÛÙËÎ·Ó Ó· ÛÂ‚·ÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÙÔÈÎ‹ ËÁÂÛ›· Î¿ıÂ ¯ˆÚÈÔ‡, ÂÂÈ‰‹ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ‰ÂÓ
Â›¯·Ó Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi ÌË¯·ÓÈÛÌfi ÁÈ· Ó· ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÊfiÚÔ Ô˘
·Ó·ÏÔÁÔ‡ÛÂ ÛÂ Î¿ıÂ Î¿ÙÔÈÎÔ. ªÂ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ·ÚÎÂÙÔ› ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ› ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜
·¤ÎÙËÛ·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÂÚÈÔ˘Û›· Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË.
ƒÔ˘Ì ÌÈÏ¤Ù: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·Ó fiÏÔÈ ÔÈ OÚıfi‰ÔÍÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ˘‹ÎÔÔÈ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘, ·ÓÂÍ·ÚÙ‹Ùˆ˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È
ÂıÓÈÎfiÙËÙ·˜.
§ÔÁÔ‰ÔÙÒ: ∂›Ì·È ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂ Î¿ÔÈÔÓ.
«•·Óıfi Á¤ÓÔ˜»: ºÚ¿ÛË Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û˘¯Ó¿ ÛÂ ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ¤¯ÂÈ ÙÔ ÓfiËÌ·
ÂÓfi˜ ÈÛ¯˘ÚÔ‡ Ï·Ô‡ ÌÂ Í·Óı¿ Ì·ÏÏÈ¿, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ‚ÔËıÔ‡ÛÂ ÛÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜.
37

1. ΔÈ Â›Ó·È ÙÔ «ƒˆÌ·›ÈÎÔ»
«ƒˆÌ·›ÈÎÔÓ. ™ÙÈ˜ „˘¯¤˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÏÒÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, Ô˘ ‹Ù·Ó ˘ÔÙÂÏÂ›˜ ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎ›·˜ Â‰Ò
Î·È Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ·ÈÒÓÂ˜ (·ÊfiÙÔ˘ ‰ËÏ·‰‹ Î˘ÚÈÂ‡ÙËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Ë ÏÂÁfiÌÂÓË ∂˘Úˆ·˚Î‹ ΔÔ˘ÚÎ›· Î·È
¤ÂÈÙ· Ë ›‰È· Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË) ‰È·Ê˘Ï·ÛÛfiÙ·Ó Ë È‰¤· Î·È Ë ÂÏ›‰· ÙË˜ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜ Î·È ·Ó¿ÎÙË-
ÛË˜ ÙË˜ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÌÂ ÙÔ fiÓÔÌ· “ÚˆÌ·›ÈÎÔÓ”. ŒÏ·‚Â ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· ·˘Ù‹ ·fi ÙÔ˘˜ ƒˆ-
Ì·›Ô˘˜ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚÂ˜ ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ Î·È ÔÏfiÎÏËÚË Ë μ˘˙·ÓÙÈ-
Ó‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ƒˆÌ·˚Îfi ∫Ú¿ÙÔ˜ ‹ Î·È ·ÏÒ˜ “ƒˆÌ·›ÈÎÔÓ”, ÙÔ ÔÔ›Ô ÈÛÔ‰˘Ó·ÌÂ› ÌÂ ÙË Ï¤ÍË “ÂÏÂ˘ıÂ-
Ú›·” ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎ›·˜. ∞˘Ù‹ ÏÔÈfiÓ Ë È‰¤·, “ÚˆÌ·›ÈÎÔÓ” ¤ÌÂÈÓÂ ÚÈ˙ˆÌ¤ÓË
ÛÙÈ˜ Î·Ú‰È¤˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÔÌÔıÚ‹ÛÎˆÓ…».
°ÂˆÚÁ›Ô˘ °·˙‹, ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË, §ÂÍÈÎfiÓ ÙË˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜ Î·È ¿ÏÏ· ¤ÚÁ·, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· §. μÚ·ÓÔ‡-
ÛË˜, πˆ¿ÓÓÈÓ· 1971, Û. 132.
2. OÈ ‰ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜
«∞ÏÏ¿ ÛÂ Î¿ıÂ fiÏË Î·È ¯ˆÚÈfi, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÚ¤·, ˘‹Ú¯Â Î·È ¿ÏÏË, Î·ı·Ú¿ ÎÔÛÌÈ-
Î‹, ÂÎÂ›ÓË ÙˆÓ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÌÂÓˆÓ ¶ÚÔÂÛÙÒÓ ‹ ¢ËÌÔÁÂÚfiÓÙˆÓ Î·È ÛÙ· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ∫ÔÙÛ·Ì¿ÛË‰ˆÓ. ∞˘-
ÙÔ› ÛÂ ¿ÏÏ· Ì¤ÚË ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÈ˜ ÈÛ¯˘Ú¤˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜, ÂÓÒ ÛÂ ¿ÏÏ· ÂÎÏ¤ÁÔÓÙ·Ó ·fi ÙË Û˘Ó¤-
ÏÂ˘ÛË ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ. ™˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÓ·Ó ÙÔ˘˜ ÊfiÚÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÌfiıÚËÛÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¤‰È-
‰·Ó ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, Â›¯·Ó ÌÂÁ¿ÏË ‰‡Ó·ÌË Î·È ÏÔÁÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ó ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. OÈ ¢ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜
ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó Î·È ÍÂ¯ˆÚÈÛÙfi Ù·ÌÂ›Ô, ÙÔ ÔÔ›Ô fiÌˆ˜ ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Î·Ù·¯ÚÂˆÌ¤ÓÔ».
∫.ª. ∫Ô‡Ì·, πÛÙÔÚ›·È ÙˆÓ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ, ÙfiÌ. 12, μÈ¤ÓÓË 1832, ÛÛ. 537-539.

O ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ ∫‡ÚÈÏÏÔ˜ §Ô‡Î·ÚË˜
O OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ ∫‡ÚÈÏÏÔ˜ §Ô‡Î·ÚË˜ (1572–1637) ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ·-
ÙÚÈ¿Ú¯Â˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. À‹ÚÍÂ Ï¿ÙÚË˜ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÂÚÁ¿ÛÙËÎÂ ÂÓÙ·ÙÈÎ¿ ÁÈ·
ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜. ŒÙÛÈ, Â·Ó·ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ ÙËÓ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹ ÙË˜
∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜, ›‰Ú˘ÛÂ Ù˘ÔÁÚ·ÊÂ›Ô Î·È ÂÍ¤‰ˆÛÂ ÙËÓ ÚÒÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙË˜ ∫·ÈÓ‹˜ ¢È·ı‹ÎË˜ ÛÙ·
Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿.
∏ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹
ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜
O OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜
∫‡ÚÈÏÏÔ˜ §Ô‡Î·ÚË˜, ∞ı‹Ó·,
°ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
38

O OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ ÌÂ ÙË Û˘ÓÔ‰Â›· ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ-

‚ÏÈÔı‹ÎË
O OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ Û˘-

ÓÔÌÈÏÂ› ÌÂ ÙÔÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ ªÂ¯Ì¤Ù μ’, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿- ¶ÚÔÂÛÙfi˜ ∞ÈÁ·ÈÔÂÏ·Á›ÙË˜, ∞ı‹Ó·, °ÂÓ-
‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ó¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ı¤ÛË Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔ‡ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘ Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, Ò˜ ÂÎÏ¤ÁÔÓÙ·Ó ÔÈ ‰ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜ Î·È ÔÈÂ˜ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙÂ˜ Â›¯·Ó;
39

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 4
OÈ ∫Ï¤ÊÙÂ˜ Î·È ÔÈ ∞ÚÌ·ÙÔÏÔ›
¶ÔÏÏÔ› ‹Ù·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›·. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ÍÂ-
¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ ∫Ï¤ÊÙÂ˜, Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿. ∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ∞ÚÌ·ÙÔÏÔ›, ·ÚfiÏÔ Ô˘
‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, Û˘¯Ó¿ ‚ÔËıÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ÎÏ¤ÊÙÂ˜.
¶·ÏÈÎ¿ÚÈ ÛÂ ÔÚÂ›·, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Th. Leblanc, ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ªÔ˘ÛÂ›Ô˘ ¶‡ÏÔ˘
40

K ·ıÒ˜ ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ› ΔÔ‡ÚÎÔÈ Â¤ÎÙÂÈÓ·Ó ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘˜ ÛÙË ‚·ÏÎ·ÓÈÎ‹ ÃÂÚÛfiÓË-
ÛÔ, Â›¯·Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜ ·fi ÔÌ¿‰Â˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘ Û˘Ó¤¯È-
˙·Ó ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ μ˘˙·ÓÙ›Ô˘.
ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ‹Ù·Ó Ô ∫ÔÚÎfi‰ÂÈÏÔ˜ ∫Ï·‰¿˜, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›-
¯Â ÁÈ· ÔÚÌËÙ‹ÚÈfi ÙÔ˘ ÙË ª¿ÓË, Ì›· ·fi ÙÈ˜ Ï›ÁÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÔÙ¿¯ıËÎ·Ó ÛÙÔ˘˜
ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. OÈ ª·ÓÈ¿ÙÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÚÂÛ›‚ÈÔÈ, Ô˘ «·ÁÚ˘ÓÔ‡Ó Ó‡¯Ù· Ì¤Ú· ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó
ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘˜ Î·È ‰ÂÓ ÂÓÓÔÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó Î·Ó¤Ó· ËÁÂÌfiÓ· Â› ÙË˜ ÁË˜», fiˆ˜
ÙÔ˘˜ ÂÚÈ¤ÁÚ·„Â °¿ÏÏÔ˜ ÂÚÈËÁËÙ‹˜.
ÕÏÏÔÈ ¤ÓÔÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ∫Ï¤ÊÙÂ˜. OÈ
ÎÏ¤ÊÙÂ˜ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Î·È Â›¯·Ó Ù· ÏËÌ¤ÚÈ· ÙÔ˘˜ ÛÂ ‰‡Û‚·Ù· Ì¤ÚË. ◊Ù·Ó ÔÚÁ·-
ÓˆÌ¤ÓÔÈ ÛÂ ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜, Ë Î·ıÂÌÈ¿ ÌÂ ÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ ÙË˜ Î·È ÙÔ ‰ÈÎfi ÙË˜ Ì·˚Ú¿ÎÈ. μ·-
ÛÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ÎÏÂÊÙÒÓ ‹Ù·Ó Ë Â¯ıÚfiÙËÙ· Ô˘ ¤ÓÈˆı·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Î·È
ÁÂÓÈÎ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤Î·ÓÂ ·Á·ËÙÔ‡˜ ÛÙÔ Ï·fi. ŒÙÛÈ, ÔÈ ÎÏ¤ÊÙÂ˜ ¤ÁÈ-
Ó·Ó Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙË˜ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË˜ ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ˘˜ Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜.
¶ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÏ¤ÊÙÂ˜ Î·È Ó· ·ÔÎ·Ù·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·
ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ, ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ› ΔÔ‡ÚÎÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ¤ÓÔÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ÚÒËÓ ÎÏ¤-
ÊÙÂ˜, ÙÔ˘˜ ·ÚÌ·ÙÔÏÔ‡˜. øÛÙfiÛÔ ÔÈ ∞ÚÌ·ÙÔÏÔ›, ·ÚfiÏÔ Ô˘ ‹Ù·Ó ‚ÔËıËÙÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·
ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÎÏ¤ÊÙÂ˜. ¶·Ú·ÙËÚ‹ıËÎÂ ¤ÙÛÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂ-
ÓÔ, È‰È·›ÙÂÚ· Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ·ÈÒÓÂ˜ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ÔÏÏÔ› ·ÚÌ·ÙÔÏÔ› Ó·
ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›Ô˘Ó ÙÈ˜ ı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÚÔÛ¯ˆÚÔ‡Ó ÛÙÈ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÏÂÊÙÒÓ.
ºËÌÈÛÌ¤ÓÔÈ ·ÚÌ·ÙÔÏÔ› ‹Ù·Ó Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞Ó‰Ú›Ù˙Ô˜, Ô ∫·ÙÛ·ÓÙÒÓË˜ ÛÙË ƒÔ‡ÌÂÏË, Ô
¡ÈÎÔÙÛ¿Ú·˜ ÛÙÔÓ ŸÏ˘ÌÔ, ÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜ Î·È §¿ÌÚÔ˜ Δ˙·‚¤ÏÏ·˜
Î·È ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ. ∞ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÁÈÔ˘˜, ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜ ‹ Ù· ÚˆÙÔ·Ï›Î·Ú¿ ÙÔ˘˜ Û˘Ì-
ÌÂÙÂ›¯·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙË ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821.
OÚÂÛ›‚ÈÔ˜: ∞˘Ùfi˜ Ô˘ Î·ÙÔÈÎÂ› ÛÙ· ÔÚÂÈÓ¿.
¶ÂÚÈËÁËÙ‹˜: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·Ó ·Ï·ÈfiÙÂÚ· fiÛÔÈ Ù·Í›‰Â˘·Ó. ∞ÚÎÂÙÔ› ÂÚÈËÁËÙ¤˜ Î·Ù¤ÁÚ·„·Ó ¤ÂÈÙ· ÙÈ˜ ÂÓÙ˘Ò-
ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ Ù·Í›‰È, fiÛ· ÙÔ˘˜ Ê¿ÓËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿, ÙÈ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ·Ó. ¶ÔÏÏÔ›
∂˘Úˆ·›ÔÈ ÂÚÈËÁËÙ¤˜ Ù·Í›‰Â„·Ó ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÚÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·Ù¿ ÙËÓ
ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· Î·È Û˘Ó¤ÁÚ·„·Ó ‚È‚Ï›· ÌÂ ÙÈ˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜, Ù· ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜.
§ËÌ¤ÚÈ: ΔÔ ÎÚËÛÊ‡ÁÂÙÔ ÙˆÓ ∫ÏÂÊÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ∞ÚÌ·ÙÔÏÒÓ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜.
ª·˚Ú¿ÎÈ: §¿‚·ÚÔ, ÛËÌ·›· (·fi ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Ï¤ÍË bayrak).
41

1. ΔÔ˘ ¡ÈÎÔÙÛ¿Ú·
«O ¡ÈÎÔÙÛ¿Ú·˜ ÔÏÂÌ¿ ÌÂ ÙÚ›· ‚ÈÏ·¤ÙÈ·*,
ÙË ∑›¯Ó· Î·È ÙÔ Ã¿ÓÙ·Î·, ÙÔ ¤ÚËÌÔ ÙÔ ¶Ú¿‚È.
ΔÚÂÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ Î¿ÓÂÈ fiÏÂÌÔ, ÙÚÂÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ Î·È ÙÚÂÈ˜ Ó‡¯ÙÂ˜.
¯ÈfiÓÈ ¤ÙÚˆÁ·Ó, ¯ÈfiÓÈ ¤ÈÓ·Ó Î·È ÙË ÊˆÙÈ¿ ‚·ÛÙÔ‡Û·Ó.
Δ· ·ÏÈÎ¿ÚÈ· ÊÒÓ·ÍÂ ÛÙÂ˜ Ù¤ÛÛÂÚÂ˜ Ô ¡›ÎÔ˜:
«∞ÎÔ‡ÛÙÂ ·ÏÈÎ¿ÚÈ· ÌÔ˘, ÔÏ›Á· ÎÈ ·ÓÙÚÂÈˆÌ¤Ó·,
Û›‰ÂÚÔ ‚¿ÏÙÂ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Î·È ¯¿ÏÎˆÌ· ÛÙ’ ·ÛÙ‹ıÈ,
·‡ÚÈÔ fiÏÂÌÔ Î·Îfi ¤¯Ô˘ÌÂ ÌÂ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜,
·‡ÚÈÔ Ó· ·Ù‹ÛÔ˘ÌÂ, Ó· ¿ÚÔ˘ÌÂ ÙÔ ¶Ú¿‚È».
ΔÔ ‰ÚfiÌÔ ‹Ú·Ó Û‡ÓÙ·¯·* ÎÈ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ ÁÂÊ‡ÚÈ,
O ¡›ÎÔ˜ ÌÂ ÙÔ ‰·Ì·ÛÎ›* ÙÔÓ ¿Ï˘Ûfi ÙÔ˘ ÎfiÊÙÂÈ.
ºÂ‡ÁÔ˘Ó ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Û·Ó ÙÚ·ÁÈ¿, ›Ûˆ ÙÔ ¶Ú¿‚È ·Ê‹ÓÔ˘Ó».
∞Ï¤ÍË˜ ¶ÔÏ›ÙË˜ (ÂÈÌ.), ΔÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ∫Ï¤ÊÙÈÎ·, ∞ı‹Ó· 1973, Û. 58.
* ‚ÈÏ·¤ÙÈ· = Â·Ú¯›Â˜
* Û‡ÓÙ·¯· = ÙÔ Úˆ›
* ‰·Ì·ÛÎ› = Â›‰Ô˜ Û·ıÈÔ‡. ∂‰Ò ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÛÂÎÔ‡ÚÈ
2. ΔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÎÏ¤ÊÙÂ˜
«ΔÔ “ÎÏ¤ÊÙË˜” ‹ÙÔÓ Î·‡¯ËÌ·. ŒÏÂÁÂ “Â›Ì·È ÎÏ¤ÊÙË˜” Î·È Ë Â˘¯‹ ÙˆÓ ·Ù¤ÚˆÓ ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡ ‹ÙÔÓ Ó· Á›ÓË
ÎÏ¤ÊÙË˜. ΔÔ “ÎÏ¤ÊÙË˜” Â‚Á‹ÎÂ ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. ∂È˜ ÙÔ˘ ·ÙÚfi˜ ÌÔ˘ ÙÔÓ Î·ÈÚfi, ‹ÙÔÓ ÈÂÚfi Ú¿ÁÌ· Ó· ÂÈ-
Ú¿ÍÔ˘Ó ŒÏÏËÓ·. ∫·È fiÙ·Ó ÔÈ ÎÏ¤Ù·È ‹Ú¯ÔÓÙÔ ÂÈ˜ Û˘ÌÏÔÎ‹ ÌÂ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, fiÏÔÈ ÔÈ ÁÂˆÚÁÔ› ¿ÊËÓ·Ó
ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ*, Î·È Â¿Á·ÈÓ·Ó Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÏ¤Ù·˜. ∂È˜ Ù·˜ ËÌ¤Ú·˜ ÌÔ˘ ÂÂÈÚ¿˙ÔÓÙÔ* Î·È ŒÏÏËÓÂ˜
ÔÌÔÊÚÔÓÔ‡ÓÙÂ˜* ÌÂ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ŸÙ·Ó ‹ÏıÂ Ô ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜, Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤ˆ˜, ÂÁÓˆÚ›ÛıË-
Î· ÂÈ˜ ÙËÓ ª¿ÓË, Î·È ÙÔÓ ÂÛ˘ÓÙÚfiÊÂ˘Û· ¤ˆ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ. ∂È˜ ÙÔÓ Î·Ù·ÙÚÂÁÌfi Ì·˜, ‰È¿ ‰ÂÎ·¤ÓÙÂ
ËÌ¤Ú·È˜ Ô‡ÙÂ ÂÎÔÈÌÒÌÂı· Ô‡ÙÂ ÂÙÚÒÁ·ÌÂ, ÂÛÒÛ·ÌÂ Ù· ÊÔ˘Û¤ÎÈ·*, Î·ıËÌ¤Ú· fiÏÂÌÔ».
∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ °. ΔÂÚÙÛ¤ÙË, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Δ¿ÛÔ˜ μÔ˘ÚÓ¿˜, ∞ı‹Ó· 1983, Û. 64.
* ÙÔ ˙Â˘Á¿ÚÈ = ÙÈ˜ ·ÁÚÔÙÈÎ¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜
* ÂÂÈÚ¿˙ÔÓÙÔ = ÙÈÌˆÚÔ‡ÓÙ·Ó
* ÔÌÔÊÚÔÓÔ‡ÓÙÂ˜ = ·˘ÙÔ› Ô˘ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó
* ÂÛÒÛ·ÌÂ Ù· ÊÔ˘Û¤ÎÈ· = ÍÔ‰¤„·ÌÂ Ù· ˘ÚÔÌ·¯ÈÎ¿

O NÈÎÔÙÛ¿Ú·˜
O ¡ÈÎÔÙÛ¿Ú·˜ ·ÔÙÂÏÂ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ ÂÚ›ÙˆÛË ·ÚÌ·ÙÔÏÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÁÈÓÂ ÎÏ¤-
ÊÙË˜. ΔÔ 1794 ‰È·‰¤¯ıËÎÂ ÛÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ·ÚÌ·ÙÔÏÈÎÈÔ‡ ÙÔ˘ OÏ‡ÌÔ˘ ÙÔÓ ‰ÔÏÔÊÔ-
ÓËÌ¤ÓÔ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘. ∞fi ÙÔ 1801 ¤ˆ˜ ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1802, ÌÂ ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÙÔ ÕÁÈÔ
ŸÚÔ˜, Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛÂ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ Î·Ù¿ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ΔÔ 1806 Û˘ÌÌÂÙÂ›-
¯Â Â›ÛË˜ ÂÓÂÚÁ¿, ÛÙÔ ÏÂ˘Úfi ÙÔ˘ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË, ÛÙÈ˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, Ô˘ ÔÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜ ÛÙË ∑¿Î˘ÓıÔ. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· Û˘-
ÓÂÚÁ¿ÛÙËÎÂ ÌÂ ÙÔÓ ƒÒÛÔ Ó·‡·Ú¯Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ™ÈÓÈ¿‚ÈÓ ÛÙËÓ Δ¤ÓÂ‰Ô Î·È ÙÔ ÕÁÈÔ ŸÚÔ˜.
ΔËÓ È‰›· ÂÚ›Ô‰Ô ¤‰Ú·ÛÂ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ‰‡Ô ÙÚÈ‹ÌÂÚÂ˜ Ì¿¯Â˜: ÙËÓ ÚÒÙË
ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi ª¤ÓÔÈÎÔ Î·Ù¿ ÙÔ˘ ‚·Ï‹ ÙË˜ fiÏË˜ ÙˆÓ ™ÂÚÚÒÓ πÛÌ·‹Ï ª¤Ë Î·È ÙËÓ ‰Â‡-
ÙÂÚË ÛÙË Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ∞ÁÁ›ÙË, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ¶Ú¿‚È (ÛËÌÂÚÈÓ‹ ∂ÏÂ˘ıÂÚÔ‡ÔÏË O NÈÎÔÙÛ¿Ú·˜
∫·‚¿Ï·˜). ¶¤ı·ÓÂ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1807 ÛÙÔÓ ŸÏ˘ÌÔ Î·È ÂÓÙ·ÊÈ¿ÛÙËÎÂ ÛÙË ™ÎÈ¿ıÔ.
42

1 2
∞ÚÌ·ÙÔÏfi˜, ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Richard

Bonington, ∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË
∫Ï¤ÊÙË˜, Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ Thomas Hope, ∞ı‹Ó·,

ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË
ñ ™Â ÙÈ ‰È¤ÊÂÚ·Ó ÔÈ ÎÏ¤ÊÙÂ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÌ·ÙÔÏÔ‡˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, Ò˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ·ÁÚfiÙÂ˜ ÙÔ˘˜ ÎÏ¤ÊÙÂ˜;
43

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 5
∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ˙ˆ‹
∏ ÛÙ·‰È·Î‹ ·Ú·ÎÌ‹ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ¤‰ˆÛÂ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘-
ÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, Î˘Ú›ˆ˜ ÂÌÔÚÈÎ‹ Î·È Ó· ÏÔ˘Ù›-
ÛÔ˘Ó ·fi ·˘Ù‹Ó. √È ÂÌÔÚÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙË ¢‡ÛË ÙÔ˘˜ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÂ Â·Ê‹ Î·È ÌÂ ÙÈ˜ Â·Ó·-
ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË.
ŒÏÏËÓ·˜ ¤ÌÔÚÔ˜, ÏÈıÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
44

∏ oÈÎÔÓÔÌ›· ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÈ˜ ·ÁÚÔÙÈÎ¤˜ Î·Ï-

ÏÈ¤ÚÁÂÈÂ˜ (ÛÈÙ¿ÚÈ, ÎÚÈı¿ÚÈ, ‚·Ì‚¿ÎÈ, Î·Ófi˜, Ï¿‰È, ÛÙ·Ê›‰·). OÈ ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔÈ, Â›ÙÂ ˙Ô‡-
Û·Ó ÌfiÓÈÌ· ÛÂ ¤Ó· Ì¤ÚÔ˜ Â›ÙÂ ‹Ù·Ó ÓÔÌ¿‰Â˜, ÚfiÛÊÂÚ·Ó Ì·˙› ÌÂ ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙÂ˜ ÚÒÙÂ˜
‡ÏÂ˜ ÛÙË ‚ÈÔÙÂ¯Ó›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÓËÌ¿ÙˆÓ Î·È ˘Ê·ÓÙÒÓ. ∏ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÈÎ·ÓÔÔÈÔ‡ÛÂ
Î˘Ú›ˆ˜ ÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡. ŸÛ· ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘˜ ÂÚ›ÛÛÂ˘·Ó, ÔÈ ÁÂˆÚÁÔ› Ù· Ô˘ÏÔ‡Û·Ó
ÛÙÈ˜ ÙÔÈÎ¤˜ ·ÁÔÚ¤˜ ‹ Ù· ‰È¤ıÂÙ·Ó ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi, ÌÂ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· Î˘Ú›ˆ˜ ‚ÈÔÌË¯·ÓÈÎ¿
ÂÚÁ·ÏÂ›· Î·È ¿ÏÏ· ÚÔ˚fiÓÙ·.
ŸÌˆ˜ ÔÈ ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ˜, Ë ¯Ú‹ÛË Ó¤ˆÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·È Ô ÙÂÚÌ·ÙÈ-
ÛÌfi˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂˆÓ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. OÈ ¤ÌÔ-
ÚÔÈ ·fi ÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓÔÈ Ï¤ÔÓ Ó· ÂÚÓÔ‡Ó ·fi ÙÔ ¤‰·Êfi˜ ÙË˜ ÁÈ·
Ó· ¿ÓÂ ÛÙËÓ πÓ‰›· ‹ ÙËÓ ∫›Ó·. ŒÙÛÈ Ù· ÎÚ·ÙÈÎ¿ ÙË˜ ¤ÛÔ‰· ·fi ÙÔ˘˜ ÊfiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘
ÛÙ·‰È·Î¿ ÌÂÈÒıËÎ·Ó Î·È ÙÔ ÓfiÌÈÛÌ¿ ÙË˜ ˘ÔÙÈÌ‹ıËÎÂ. ¶ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ¿ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈfiÙËÙ· ¤Ú·ÛÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ˘ËÎfiˆÓ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.
¢‡Ô ·ÎfiÌË ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ ˆÊ¤ÏËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜: ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙÔ˘ ∫¿ÚÏÔ‚ÈÙ˜ (1699)
Î·È ÙÔ˘ ∫ÈÔ˘ÙÛÔ‡Î ∫·˚Ó·ÚÙ˙‹ (1774), Ô˘ ˘¤ÁÚ·„Â Ë ËÙÙËÌ¤ÓË OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·,
Â¤ÙÚÂ„·Ó, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ∞˘ÛÙÚ›· Î·È ÙË ƒˆÛ›·, Ó· ÂËÚÂ¿˙Ô˘Ó ÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi
ÙË˜. ∂›ÛË˜, ÔÈ ¢ÈÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂÈ˜, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ÂÌÔÚÈÎ¤˜ Û˘ÌÊˆÓ›Â˜ Ô˘ ¤Î·Ó·Ó ÔÈ ‰˘ÙÈÎ¤˜ ¯Ò-
ÚÂ˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘˜, Â˘ÓfiËÛ·Ó ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÂÌfiÚÈÔ Î·È ÙË Ó·˘ÛÈÏÔ˝·,
·ÊÔ‡ ¤‰ˆÛ·Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó· ˘„ÒÓÔ˘Ó ÛÙ· Î·Ú¿‚È· ÙÔ˘˜ ÙÈ˜ ÛËÌ·›Â˜ ÙˆÓ
¯ˆÚÒÓ ·˘ÙÒÓ.
ŒÙÛÈ, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ¤ÌÔÚÔÈ Â¤ÎÙÂÈÓ·Ó ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈÎ‹ Î·È ÙË ¢˘-
ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË Î·ıÒ˜ Î·È ÙË ƒˆÛ›·, ›‰Ú˘Û·Ó ÛÙ· Ì¤ÚË ·˘Ù¿ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ·ÚÔÈÎ›Â˜ Î·È ·Ó¤-
Ï·‚·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎÔ‡ Î·È ÂÍ·ÁˆÁÈÎÔ‡ ÂÌÔÚ›Ô˘ ÙË˜ ¢‡ÛË˜ ÌÂ ÙËÓ ∞Ó·ÙÔ-
Ï‹, ÎÂÚ‰›˙ÔÓÙ·˜ ÔÏÏ¿ ÏÔ‡ÙË. ª·˙› fiÌˆ˜ ÌÂ Ù· ·Á·ı¿ ¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔ-
ÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È ÔÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ È‰¤Â˜, Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. ¶·-
Ú¿ÏÏËÏ· Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ¤Ó·˜ ·ÍÈfiÏÔÁÔ˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÂÌÔÚÈÎfi˜ ÛÙfiÏÔ˜, ÌÂ ÏËÚÒÌ·Ù·
¤ÌÂÈÚ· ÛÙË Ó·˘ÛÈÏÔ˝· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÒÓ. ªÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜, fiˆ˜
Ë ∫Ô˙¿ÓË, Ë ªÔÛ¯fiÔÏË, Ù· πˆ¿ÓÓÈÓ·, Ë £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ·ÏÏ¿ Î·È ÓËÛÈ¿, fiˆ˜ Ë Ã›Ô˜, Ë
⁄‰Ú· Î·È Ù· æ·Ú¿, ¤ÁÈÓ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ Î¤ÓÙÚ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÂÌÔÚ›Ô˘.
∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ¿ÓıËÛË, Ô ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ˜ ÂÌÔÚÈÎfi˜ ÛÙfiÏÔ˜ Î·È ÔÈ Â‡ÔÚÂ˜ ·ÚÔÈÎ›Â˜ ÙÔ˘
ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ‡ ‚ÂÏÙ›ˆÛ·Ó ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘
1821. Afi ·˘ÙÔ‡˜ ÏÔÈfiÓ ÙÔ˘˜ ÏÔ‡ÛÈÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜ ·Ó·‰Â›¯ıËÎ·Ó ÂÎÂ›ÓÔÈ Ô˘ ÚˆÙ·Áˆ-
Ó›ÛÙËÎ·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÍÂÛËÎˆÌfi ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ Ì·˙› ÌÂ ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡˜
ËÁ¤ÙÂ˜ ÙÔ˘ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡.
¡ÔÌ¿‰Â˜: ∞ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÏËı˘ÛÌÔ› Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÈÌ· ÂÁÎ·ÙÂÛÙËÌ¤ÓÔÈ ÛÂ ¤Ó·Ó ÙfiÔ, ·ÏÏ¿ ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È
‰È·ÚÎÒ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜.
YÔÙ›ÌËÛË ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜: ∏ ÌÂ›ˆÛË ÙË˜ ·Í›·˜ ÂÓfi˜ ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜.
™˘Óı‹ÎË: °Ú·Ù‹ Û˘ÌÊˆÓ›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰‡Ô ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÚ¿ÙË, Ô˘ Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Û¯¤ÛÂÈ˜, Û˘Ó‹-
ıˆ˜ ÌÂÙ¿ ·fi fiÏÂÌÔ.
¶·ÚÔÈÎ›·: ∏ ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÛÂ ¤Ó· Í¤ÓÔ ÎÚ¿ÙÔ˜.
45

1. ∂ÌÔÚÈÎ¤˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜
«4 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1695. O πˆ¿ÓÓË˜ ¶¤ÁÈÔ˜ ·fi ÙËÓ ∫·ÛÙÔÚÈ¿ ÁÚ¿ÊÂÈ “…ÛÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏ· ÌÂ ÙÔ Á·ÏÏÈÎfi Î·Ú¿‚È 68
ÌÈÎÚ¿ ‰¤Ì·Ù· ÎÂÚ›, 46 Û·ÎÈ¿ Ì·ÏÏ› Î·È ÌÂ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi 20 ÌÈÎÚ¿ ‰¤Ì·Ù· ÎÂÚ›, Î·Ï¿ ÚÔÊ˘Ï·ÁÌ¤Ó·, Î·È 18 Û·-
ÎÈ¿ Ì·ÏÏ› Î·È Â›Ó·È fiÏÔ ÙÔ ÎÂÚ› 88 ÌÈÎÚ¿ ‰¤Ì·Ù· Î·È fiÏÔ ÙÔ Ì·ÏÏ› 64 Û·ÎÈ¿ Î·È Ó· Ù· Ô˘Ï‹ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ÈÔ Î·-
Ï‹ ÙÈÌ‹. ª¿ıÂ ˆ˜ ÌÂ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÛÔ˘ Â›Ì·ÛÙÂ ÙÛ·ÎˆÌ¤ÓÔÈ Î·È ÈÛÙÂ‡ˆ ˆ˜ ¤ÛÙÂÈÏÂ Ó· ÌÔ˘ Î·Ù·Û¯¤ÛÔ˘Ó Ì¤-
ÚÔ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Î·È Ó· ÌÂ ÓÙÚÔÈ¿ÛÂÈ Î·È ÌËÓ ‚¿ÏÂÈ˜ ÛÙÔ Ì˘·Ïfi ÛÔ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ˆ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂ ·˘ÙfiÓ, ·Ú¿
¤Î·ÌÂ Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿ ÌÂ ¿ÏÏÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Î·È ÌÔ˘ ÙÔ ¤Î·Ì·Ó ·˘Ùfi Û‹ÌÂÚ·”».
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¢. ª¤ÚÙ˙ÈÔ˘, ªÓËÌÂ›· Ì·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ‚′ ¤Î‰ÔÛË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2007, Û. 211.
2. ™˘ÌÊˆÓ›· Ì›ÛıˆÛË˜ ÂÌÔÚÈÎÔ‡ ÏÔ›Ô˘

«¡·˘ÏÔÛ‡ÌÊˆÓÔ, 10 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1502.
O Î˘Ú ∞ÓÙÒÓË˜ Ô ∞ÓÙ›·˜ Ô Î·Ú·‚ÔÎ‡ÚË˜, ¿Óˆ ÛÙÔ Î·Ú¿‚È ÌÔ˘ ‰È·‚Â‚·ÈÒÓˆ fiÙÈ Û˘ÌÊÒÓËÛ· ÌÂ ÙÔÓ ˘-
ÔÊ·ÈÓfiÌÂÓÔ ¤ÌÔÚÔ ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓË ÙÔÓ ∞‚Ú¿ÌË ÙÔ˘ ÛÂ‚·ÛÙÔ‡ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï Ó· Ó·˘ÏÒÛˆ ÙÔ Î·Ú¿‚È ·˘Ùfi
Î·È ‰ÂÛÌÂ‡ÔÌ·È fiÙÈ ı· Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔ, Â·Ó‰ÚˆÌ¤ÓÔ ÌÂ ¿ÍÈÔ˘˜ Ó·‡ÙÂ˜ ÁÈ· Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÙÔ Ù·Í›‰È ·˘Ùfi, ·Ó ı¤-
ÏÂÈ Ô £Âfi˜ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÊˆÓËÌ¤ÓÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜…».
∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ΔÔÍfiÙË˜ ¡ÔÙ¿ÚÈÔ˜ ∫ÂÚÎ‡Ú·˜. ¶Ú¿ÍÂÈ˜ (1500-1503), ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∂Ï¤ÓË ∞ÁÁÂÏÔÌ¿ÙË-ΔÛÔ˘ÁÎ·Ú¿ÎË
& °È¿ÓÓË˜ ∫. ª·˘ÚÔÌ¿ÙË˜, ∫¤ÚÎ˘Ú· 2007, Û. 160.

Δ· ∞ÌÂÏ¿ÎÈ·
Δ· ∞ÌÂÏ¿ÎÈ· Â›Ó·È ÌÈ· ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÛÙÔ ÓÔÌfi §¿ÚÈÛ·˜, ÛÙÈ˜ Ï·ÁÈ¤˜ ÙÔ˘ ‚Ô˘-
ÓÔ‡ ŸÛÛ·. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· ÁÓÒÚÈÛÂ ÌÂÁ¿ÏË ·Ó¿Ù˘ÍË,
Î˘Ú›ˆ˜ ÏfiÁˆ ÙË˜ ÓËÌ·ÙÔ˘ÚÁ›·˜, ÙË˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ‚·Ì‚·ÎÈÔ‡
Î·È ÙË˜ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ÛÂ Ó‹Ì·. ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙ· ∞ÌÂÏ¿ÎÈ· Î·ÙÔÈ-
ÎÔ‡Û·Ó 6.000 ÂÚ›Ô˘ ŒÏÏËÓÂ˜. ∂ÎÂ›, ÙÔ 1778 ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Ô ÚÒÙÔ˜ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌfi˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÌÂ ÙËÓ
ÔÓÔÌ·Û›· «∫ÔÈÓ‹ ™˘ÓÙÚÔÊ›· Î·È ∞‰ÂÏÊfiÙË˜ ÙˆÓ ∞ÌÂÏ·Î›ˆÓ», Ô˘ ·Û¯ÔÏÂ›ÙÔ ÌÂ ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹, ÂÂÍÂÚ-
Á·Û›·, ‚·Ê‹ Î·È ÂÌÔÚ›· ÎfiÎÎÈÓˆÓ ÓËÌ¿ÙˆÓ.
ΔÔ ÏÔ›Ô ÙÔ˘ À‰Ú·›Ô˘ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ˘ πˆ¿ÓÓË OÚÏ¿Ó‰Ô˘, ¶ÏÔ›Ô ·fi ÙËÓ ⁄‰Ú·, ¶ÂÈÚ·È¿˜, ¡·˘ÙÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ∂ÏÏ¿‰Ô˜
˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
46

¶·˙¿ÚÈ ÛÙËÓ fiÏË ÙË˜ §¿ÚÈÛ·˜
ŒÏÏËÓ·˜ Ó·˘ÙÈÎfi˜, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ-

‚ÏÈÔı‹ÎË
™ÎËÓ‹ ·fi ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈÎ‹ ˙ˆ‹, ¶·Ú›ÛÈ, ∂ıÓÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
∞ıËÓ·›· Ó‡ÊË ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ Á¿ÌÔ,

∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
∑ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜ ·ıËÓ·˚Î‹˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘

∞‰ÚÈ·ÓÔ‡, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
ñ ¶ÔÈÔÈ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ÏfiÁÔÈ ÙË˜ ÌÂÁ¿ÏË˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜ Ô˘ ÁÓÒÚÈÛÂ Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ Ó·˘ÙÈÏ›· Î·Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·;
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ÈÔ Û˘ÓËıÈÛÌ¤Ó· Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· ÌÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ
‰‡Ô ËÁÒÓ Î·È ÙÈ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜;
47

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 6
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙˆÓ ·ÚÔÈÎÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈˆÓ
∏ÁÂÌÔÓÈÒÓ
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ·ÚÎÂÙÔ› ŒÏÏËÓÂ˜ ¤Ê˘Á·Ó ·fi ÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÌÂ-
Ù·Ó¿ÛÙÂ˘Û·Ó, Â›ÙÂ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÔÏ¤ÌˆÓ Â›ÙÂ ÁÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜.
∂ÎÂ› ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó Ó¤Â˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÂ˜, ÙÈ˜ ·ÚÔÈÎ›Â˜.
Ô˘
∏ ΔÂÚÁ¤ÛÙË ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19 ·ÈÒÓ·, ¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
15ος αιώνας 16ος αιώνας 17ος αιώνας 18ος αιώνας

Μετανάστευση κυρίως
Αναγκαστική μετανάστευση _ φυγή για εμπορικούς λόγους
48

∏ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi, Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, Ú·Á-
Ì·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ ‰‡Ô ¯ÚÔÓÈÎ¤˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜. ΔËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô, ·fi ÙÔÓ 15Ô
¤ˆ˜ ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ·, Ë ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛË ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎ‹. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜ Ïfi-
ÁÈÔÈ, Â˘ÁÂÓÂ›˜ Î·È ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜, ¿ÏÏÔÙÂ ÌfiÓÔÈ Î·È ¿ÏÏÔÙÂ Û˘ÓÔ‰Â˘fiÌÂÓÔÈ ·fi ÙÈ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¤˜
ÙÔ˘˜, ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„·Ó ÙËÓ ˘fi‰Ô˘ÏË ∂ÏÏ¿‰· ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Î·È ÙË˜ Â-
¤ÎÙ·ÛË˜ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ.
OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·Ó ·fi ÓËÛÈ¿ (∫‡ÚÔ˜, ∫Ú‹ÙË) ‹ ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ·
Ì¤ÚË (ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿, ª¿ÓË, ¡·‡ÏÈÔ, ◊ÂÈÚÔ˜). ∂ÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ ·Ú·ı·Ï¿Û-
ÛÈÂ˜ fiÏÂÈ˜ ÙË˜ πÙ·Ï›·˜ Î·ıÒ˜ Î·È ÛÂ ¿ÏÏ· Ì¤ÚË ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜, È‰Ú‡ÔÓÙ·˜ ·ÚÔÈÎ›Â˜.
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˜ ÂÍ·ÛÎÔ‡Û·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÈÒÙË, ÙÔ˘ Ó·˘ÙÈ-
ÎÔ‡, ÙÔ˘ ÙÂ¯Ó›ÙË, ÙÔ˘ ÂÌfiÚÔ˘, ÙÔ˘ ·ÓÙÈÁÚ·Ê¤· ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÙÔ˘ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ ÛÂ
·ÓÒÙ·Ù· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎ¿ È‰Ú‡Ì·Ù·.
∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙË˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛË˜, Î·Ù¿ ÙÔÓ 17Ô Î·È 18Ô ·ÈÒÓ·, ‹Ù·Ó ÂıÂÏÔÓÙÈÎ‹
Î·È ÂÈÚËÓÈÎ‹, ÌÂ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ Î˘Ú›ˆ˜ ·›ÙÈ·. Δ· ÂÌÔÚÂ‡Ì·Ù· ÌÂÙ·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ Oıˆ-
Ì·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈÎ‹ ∂˘ÚÒË Î·È ÙË ƒˆÛ›· ‰È¿ ÍËÚ¿˜ ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤-
ÓÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜, ÌÂ Î·Ú·‚¿ÓÈ· Ô˘ ‰È¤Û¯È˙·Ó Ù· μ·ÏÎ¿ÓÈ·. ™Â ·ÚÎÂÙ¤˜ fiÏÂÈ˜ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜
·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ŒÏÏËÓÂ˜.
ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô, ŒÏÏËÓÂ˜ ·fi ÙÔÓ ¶fiÓÙÔ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ∫·‡Î·ÛÔ Î·È ÙËÓ ∫ÚÈ-
Ì·›· È‰Ú‡ÔÓÙ·˜ ·ÚÔÈÎ›Â˜, ÌÂ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚË ÙËÓ O‰ËÛÛfi. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ·fi ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Â-
ÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË μÈ¤ÓÓË, ÙËÓ ΔÂÚÁ¤ÛÙË, ÙË ™ÂÚ‚›· Î·È ÙËÓ O˘ÁÁ·Ú›·, fiÔ˘
·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó ÌÂ ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ ‚·Ì‚·ÎÂÚÒÓ, ‰ÂÚÌ¿ÙˆÓ, ¯·ÏÈÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÂÈ‰ÒÓ. ∞ÚÎÂÙÔ›
ŒÏÏËÓÂ˜, Ù¤ÏÔ˜, ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈÂ˜ ∏ÁÂÌÔÓ›Â˜, ÙË μÏ·¯›· Î·È ÙË
ªÔÏ‰·‚›·, ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ Î˘‚ÂÚÓÔ‡Û·Ó º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜ ËÁÂÌfiÓÂ˜.
¶ÚÒÙÔ Ì¤ÏËÌ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ÛÙË Ó¤· ÙÔ˘˜ ·ÙÚ›‰· ‹Ù·Ó Ë ·Ó¤ÁÂÚÛË Ó·Ô‡,
ÁÈ· Ó· ÙÂÏÔ‡Ó Ù· ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ ÙÔ˘˜ Î·ı‹ÎÔÓÙ· Î·È Ë Û‡ÓÙ·ÍË Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡, ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ
ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎfi ·Ó·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·Ó ÔÈ ÛÎÔÔ›, Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË,
Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· Î·È ÔÈ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ªÂ ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘
¯Ù›ÛÙËÎ·Ó ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ· ·ÏÏ¿ Î·È ÎÔÈÓÔÙÈÎ¿ Û¯ÔÏÂ›·, fiˆ˜ ÙÔ ºÏ·ÁÁÈÓÈ·Ófi ºÚÔÓÙÈÛÙ‹ÚÈÔ ÛÙË
μÂÓÂÙ›·. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˜ ÊÚfiÓÙÈÛ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, ÂÚÈÔ‰È-
ÎÒÓ Î·È ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ.
∞˘ÙÔ› ÔÈ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˜ Ô˘ ÔÓfiÌ·ÛÙËÎ·Ó ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜, ÌÂ Ù· ÏÔ‡ÙË Ô˘ ·-
¤ÎÙËÛ·Ó, ÂÓ›Û¯˘·Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Û¯ÔÏÂ›· ÛÙÈ˜ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È
Î·Ù·ÛÎÂ‡·˙·Ó ÔÏ˘ÙÂÏÂ›˜ Î·ÙÔÈÎ›Â˜ ÛÙÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜ (.¯. ÛÙË ™È¿ÙÈÛÙ·, ÙËÓ
∫·ÛÙÔÚÈ¿, ÙËÓ ∫Ô˙¿ÓË, Ù· ∑·ÁÔÚÔ¯ÒÚÈ· Î·È Ù· ¯ˆÚÈ¿ ÙÔ˘ ¶ËÏ›Ô˘), Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ· ·Ú¯ÔÓÙÈÎ¿.
∞fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙˆÓ ·ÚÔÈÎÈÒÓ ÍÂÎ›ÓËÛÂ Î·Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ·Ó·-
Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜.
∫·Ú·‚¿ÓÈ: OÌ¿‰· ·ÓıÚÒˆÓ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÌfiÚˆÓ, Ô˘ Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó Ì·˙›.
∫·Ù·ÛÙ·ÙÈÎfi: O ÁÚ·Ùfi˜ Î·ÓÔÓÈÛÌfi˜ Ô˘ Î·ıÔÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙË˜ ·ÚÔÈÎ›·˜.
49

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ Umago, ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ fiÏË˜ ÛÙË BÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈÎ‹ πÙ·Ï›·,
ÚÔ˜ ÙÔÓ πˆ¿ÓÓË §·˙¿ÚÔ˘
«™Ù¤ÏÓÔ˘ÌÂ ÙËÓ ÂÈÛÙÔÏ‹ ·˘Ù‹ ÁÈ· Ó· Û·˜ ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘ÌÂ fiÙÈ Â›Ì·ÛÙÂ ¤ÓÙÂÎ· ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÛÙË ‰Ô‡-
ÏÂ„Ë ÙÔ˘ Î˘Ú›Ô˘ ºÚ·ÓÙ˙¤ÛÎÈ ÛÙÔ ª·Áfi (Umago)*. Œˆ˜ ÙÒÚ· Â›¯·ÌÂ ¤Ó·Ó ·¿ ™Ï¿‚Ô Î·È Ì·˜ Â›¯·Ó Î·È Ì›·
ÂÎÎÏËÛÔ‡Ï· ÊÚ¿ÁÎÈÎË Î·È Î¿Ó·ÌÂ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ÔÚ›˙ÂÈ Ô £Âfi˜. ŸÌˆ˜ ¿ÂÈ ¤Ó·˜ ¯ÚfiÓÔ˜, Ô˘ Ô ·-
¿˜ Ì·˜ ¿ÊËÛÂ Î·È ¤Ê˘ÁÂ Î·È Â›Ì·ÛÙÂ Û·Ó Ù· Úfi‚·Ù· ¯ˆÚ›˜ ‚ÔÛÎfi, Ô˘ fiÙ·Ó ı¤ÏÂÈ Ô Ï‡ÎÔ˜ Ù· ·Ú¿˙ÂÈ ·fi
·˘Ù¿ Î·È ÙÚÒÂÈ, ¤ÙÛÈ Â›Ì·ÛÙÂ. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ·Â˘ı˘ÓfiÌ·ÛÙÂ ÛÂ Û·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Á¿Ë ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ó· ‰ÈÂ˘-
ıÂÙ‹ÛÂÙÂ ÙÔ ˙‹ÙËÌ·. ¡· ÙÔ ÂÈ˜ ÛÙÔÓ ¶·ÓÈÂÚÒÙ·ÙÔ ¢ÂÛfiÙË Î·È ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜. ∞fi Û·˜ ˙ËÙ¿ÌÂ
‚Ô‹ıÂÈ· („˘¯ÈÎfi) Î·ıÒ˜ Â›Ì·ÛÙÂ Â‚‰ÔÌ‹ÓÙ· „˘¯¤˜ ÌÈÎÚÔ› Î·È ÌÂÁ¿ÏÔÈ Î·È ÎÈÓ‰˘ÓÂ‡Ô˘ÌÂ Ó· ¯·ıÔ‡ÌÂ, ÂÂÈ‰‹
Â›Ì·ÛÙÂ fiÏÔÈ ÊÙˆ¯Ô› Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ ¤ÍÔ‰· Ó· ¤ÚıÔ˘ÌÂ ÛÙË μÂÓÂÙ›· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÔ‡ÌÂ ÌÚÔ-
ÛÙ¿ ÛÙÔÓ ÚfiÂ‰ÚÔ. ∫·È Ô ÚfiÂ‰ÚÔ˜ Â›Ó·È ÊÈÏÂ‡ÛÏ·¯ÓÔ˜ Î·È ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ‰ÂÓ ı· Ì·˜ ·Ê‹ÛÂÈ Ó· ¯·ıÔ‡ÌÂ. °È·
ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Û·˜ ·Ú·Î·ÏÔ‡ÌÂ fiÏÔÈ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Á¿Ë ÙÔ˘ ∂ÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘ Î·È ÙË˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Ó· Ì·˜ Î¿-
ÓÂÙÂ ¤Ó· ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ ÁÈ· Ó· ¤¯Ô˘ÌÂ ÙÔÓ ·¿ Ì·˜».
∞ÚÙ¤ÌÈ‰Ô˜ •·ÓıÔÔ‡ÏÔ˘-∫˘ÚÈ·ÎÔ‡, «∂È‰‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ¿ÁÓˆÛÙË ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÔÈÎ›· ÛÙËÓ ÿÛÙÚÈ· ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·», £ËÛ·˘Ú›-
ÛÌ·Ù·, ÙfiÌ. 10 (μÂÓÂÙ›·, 1973), Û. 209.
2. ™˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ÛÙËÓ ∫ÔÚÛÈÎ‹ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÓÙfiÈÔ˘˜

«OÈ ∫ÔÚÛÈÎ·ÓÔ› ‚Ï¤ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ (ŒÏÏËÓÂ˜) ‰ÂÓ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È, ÓfiÌÈÛ·Ó ˆ˜ ÊÔ‚‹ıËÎ·Ó Î·È ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó·
ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙË ¯ÒÚ· Î·È Ó· Ú›¯ÓÔ˘Ó ·Ì¤ÙÚËÙÂ˜ ÙÔ˘ÊÂÎÈ¤˜ Î·È Ó· ‚Á¿˙Ô˘Ó ÎÚ·˘Á¤˜ ÌÂ Ù‡Ì·Ó· Î·È Î¤Ú·Ù·,
ÊˆÓ¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ ƒˆÌ·›Ô˘˜ Î·È Ï¤ÁÔÓÙ·˜: “™‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· Û·˜ Ì¤Ú· Î·È ÙÒÚ· ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡ÌÂ Ù·
Û›ÙÈ· Û·˜ Î·È Ù· ˘¿Ú¯ÔÓÙ¿ Û·˜, ı· Ê¿ÌÂ Ù· ·Ì¤ÏÈ· Û·˜ Î·È ı· ¯·ÚÔ‡ÌÂ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Û·˜ Î·È Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ·
Û·˜”. ∫·È ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, ÔÈÔ˜ Ó· ‰ÈËÁËıÂ› ÙËÓ ÔÚÌ‹ ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· fiÚÌËÛ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜! Œ‚ÏÂÂ˜ ÂÎÂ›Ó· Ù·
·ÏÈÎ¿ÚÈ· Î·È ¤ÙÚÂ¯·Ó ÙÔÓ ·Ó‹ÊÔÚÔ Û·Ó ÂÏ¿ÊÈ· Î·È ÛÂ ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙ· ÚÒÙ· Ù·ÌÔ‡ÚÈ· ÙˆÓ ∫ÔÚ-
ÛÈÎ·ÓÒÓ Î·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ˘˜ ¤‚Á·Ï·Ó ¤Íˆ. ∞˘ÙÔ› ÙfiÙÂ (ÔÈ ∫ÔÚÛÈÎ·ÓÔ›) Ì‹Î·Ó Ì¤Û· ÛÙ· ‰Â‡ÙÂÚ· Ù·ÌÔ‡ÚÈ·,
ÂÎÂ› fiÔ˘ Â›¯·Ó ÛÙÂÚÂˆÌ¤ÓË ÙË ÛËÌ·›· ÙÔ˘˜. ™˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÙfiÙÂ ÔÈ ÈÔ ‰˘Ó·ÙÔ› Î·È ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ¯ˆÚ›˜ Ó·
ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ, ÁÈ·Ù› ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÎÔÙÚfiÓÂ˜ Î·È ‚·ÚÔ‡Û·Ó ›Ûˆ ·fi ÙÈ˜ ¤ÙÚÂ˜ ÊˆÓ¿˙ÔÓÙ·˜ Ô ¤Ó·˜
ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ Î·È Ï¤ÁÔÓÙ·˜: “∫·Ú‰È¿, ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘ ƒÔ˘ÛÙ›ÓÔ˘ Î·Ú‰È¿ ·ÏÈÎ¿ÚÈ· ÙË˜ °ÈÔ˘‚ÂÏ›Ó·˜! ∞¯, ƒˆ-
Ì·›ÔÈ, ƒˆÌ·›ÔÈ, ¯·ı‹Î·ÙÂ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ¤¯ÂÙÂ Ó· Î¿ÓÂÙÂ ÌÂ ÙÔ˘˜ Î·ÛÈ‰È¿ÚË‰Â˜ ÙÔ˘˜ μÈÎÔÏ¿ÎÔ˘˜ ·ÏÏ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜
Á›Á·ÓÙÂ˜ ÙË˜ ∫·ÛÙ·Ó›ÙÛ·˜. ¶·Ú·‰ÔıÂ›ÙÂ ÁÈ·Ù› ¯·ÓfiÛ·ÛÙÂ”. ∫·È ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ ·Ì›ÏËÙÔÈ ÏËÛ›·Û·Ó ·fi ¤-
ÙÚ· ÛÂ ¤ÙÚ· Î·È Ô ¤Ó·˜ ÚÔÛÙ¿ÙÂ˘Â ÙÔÓ ¿ÏÏÔ. ∫·È ¤ÙÛÈ ¤Î·Ó·Ó ÌÂÚÈÎ¿ ·ÏÈÎ¿ÚÈ·, Ô˘ ÏËÛ›·Û·Ó ÙÔ˘˜
ÚfiÔ‰Â˜ ÙÔ˘ ‚Ô˘ÓÔ‡, ÂÎÂ› fiÔ˘ Â›¯·Ó ÙË ÛËÌ·›· Î·È Ú›¯ÓÔÓÙ·˜ ÌÂÚÈÎ¤˜ ÓÙÔ˘ÊÂÎÈ¤˜ ·Ï‡ËÙ· ‰ÂÓ ÌfiÚÂ-
Û·Ó Ó· ·ÓÙ¤ÍÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ ¿ÊËÛ·Ó ÙË ÛËÌ·›· Î·È ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ·ÔÛÎÂ˘‹ Î·È fiÔÈÔ˜ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Ê‡ÁÂÈ ¤-
ÊÂ˘ÁÂ Î·È Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ·Ú·ÙÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘. OÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ Â›¯·Ó Î·Ù·ÛÙÚ¤„ÂÈ Ù· ¿ÏÏ· Î·-
Ù·Ê‡ÁÈ· Î·È ÙÔ˘˜ ¤‰Èˆ¯Ó·Ó Û·Ó Á›‰È·».
¢ÈÎ·›Ô˘ μ. μ·ÁÈ·Î¿ÎÔ˘, OÈ ª·ÓÈ¿Ù·È ÙË˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜. ∞. OÈ ª·ÓÈ¿Ù·È ÙË˜ ∫ÔÚÛÈÎ‹˜, ÙfiÌ. 1, ∞ı‹Ó· 1970, Û. 30.
� ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ OÌ¿‰· ÂÚÈËÁËÙÒÓ ÂÚÓ¿

·fi ÙËÓ ◊ÂÈÚÔ ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·.
Δ· Î·Ú·‚¿ÓÈ·
∏ ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÁÈ· ÂÌÔÚÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ¤Íˆ ·fi ÙÔÓ ÂÏÏË-
ÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ÁÈÓfiÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÌ·‰ÈÎ¿, ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ·ÛÊ·ÏÂ›·˜. OÈ Ú·ÁÌ·-
ÙÂ˘Ù¤˜ (ÂÌÔÚÂ˘fiÌÂÓÔÈ) ÊfiÚÙˆÓ·Ó Ù· ÂÌÔÚÂ‡Ì·Ù· Î·ıÒ˜ Î·È Ù· ÚÔ-
ÛˆÈÎ¿ ÙÔ˘˜ Â›‰Ë ÛÂ ˙Ò·, Î˘Ú›ˆ˜ ÌÔ˘Ï¿ÚÈ·. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ·
Î·Ú·‚¿ÓÈ·. ∂ÂÈ‰‹ ÔÈ ·ÔÛÙ¿ÛÂÈ˜ ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏÂ˜, Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ
Î·È ÎÔÓÙ¿ ÛÂ ËÁ¤˜ ‹ ÙÚÂ¯Ô‡ÌÂÓÔ ÓÂÚfi ¯Ù›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ·ıÌÔ› ‹ ·Ó‰Ô¯Â›·, Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ¯¿ÓÈ·, fiÔ˘ ÔÈ
Ù·ÍÈ‰ÈÒÙÂ˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÍÂÎÔ˘Ú·ÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ‰È·Ó˘ÎÙÂÚÂ‡ÛÔ˘Ó ÌÂ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·.
50

1 2
Α
ΒOΡΕΙΑ ΣΣ
ΛΑ
ΘΑΛΑΣΣΑ ΘΑ
ΙΚΗ
Λίβερπουλ ΛΤ
ΒΑ
Λονδίνο
Πόζεν
Άμστερνταμ
ΑΤΛΑΝΤΙΚOΣ
ΩΚΕΑΝOΣ Λειψία
Παρίσι
Μόναχο Μαριούπολη Ταγανρόγκ
Βιέννη Μίσκολτς
Νικολάιεφ
Toκάι
Πέστη Oδησσός
Ζάγκρεμπ
Τεργέστη Κέτσκεμετ
Μπρασόβ Γαλάτσι
Βενετία Νόβισαντ
Λιουμπλάνα Ζέμουν Σιμπίου
Μασσαλία Πίζα Πόλο Βελιγράδι Βραΐλα
Λιβόρνο Ζάρα ΝΤOΣ
Τολέδο OΣ ΠO
Βαρκελώνη
Καργκέζε
Σενιγάλλια Βουκουρέστι ΕΥΞΕΙΝ
Λισαβόνα Αγκώνα Ντουμπρόβνικ
Λυάκιο Ρώμη Σκούταρι
Μπαρλέτο
Μαόν ∆υρράχιο Κων/πολή
∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿- Κάδιξ
Γιβραλτάρ
Μινόρκα Νεάπολη Μπρίντζι Θεσσαλονίκη
Βαλώνα
∆αρδανέλλια
ÙÔ˜, Ô ÂÍ ·ÔÚÚ‹ÙˆÓ (Αυλώνα)
Άρτα
Αδραμύτιο
Φώκαια
Μεσσήνη Βόνιτσα
Μεσολόγγι Σμύρνη
Αλγέρι Ταρσός
Παλέρμο Πάτρα
Τύνιδα
Κύπρος
Ρόδος
Μάλτα Λάρνακα
Κρήτη Λεμεσός
ΜΕΣOΓΕΙOΣ ΘΑΛΑΣΣΑ
Σημαντικά παροικιακά κέντρα
Αλεξάνδρεια
Αξιόλογες ελληνικές εστίες
Oλιγάριθμες ελληνικές παροικίες
Κάιρο
T· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· Î¤ÓÙÚ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜,
3 ŸÏÁ· ∫·ÙÛÈ·Ú‰‹-Hering, πˆ. Ã·ÛÈÒÙË˜, ∂˘Ú˘‰›ÎË ∞Ì·Ù˙‹ (ÂÈÌ.), OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙË ¢È·ÛÔ-
Ú¿ (15Ô˜-21Ô˜ ·È.), ∞ı‹Ó· 2006, Û. 12
∏ «Ô‰fi˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ»
ÛÙËÓ O‰ËÛÛfi

ÕÔ„Ë ÙÔ˘
5 μÔ˘ÎÔ˘ÚÂÛÙ›Ô˘
Î·Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·
O ¿ÁÈÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, ÚÔÛÙ¿ÙË˜ ÙË˜

∞‰ÂÏÊfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ OÚıÔ-
‰fiÍˆÓ ÙË˜ μÂÓÂÙ›·˜ ∏ μÈ¤ÓÓË
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂÚ›Ô‰ÔÈ ÙË˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛË˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 1, ÔÈÔ ıÂˆÚÔ‡Ó ˆ˜ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙÔ˘ Umago;
51

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 7
OÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜
¢¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÌÔÚÊˆÌ¤ÓÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘Ú-
ÎÔÎÚ·Ù›·˜ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó, ÌÂ ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈÎ‹ ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘˜ ‹ ÌÂ Ù· ÎÂ›ÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ Î·Ï-
ÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ·È‰Â›·˜.
O ¿ÁÈÔ˜ ∫ÔÛÌ¿˜ Ô ∞ÈÙˆÏfi˜
52

A ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ‹Ù·Ó ‹ ¤ÁÈÓ·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· ÎÏËÚÈÎÔ›. ∫¿ÔÈÔÈ
ÛÔ‡‰·Û·Ó ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿‰· ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ÛÙ· πfiÓÈ· ¡ËÛÈ¿, ÛÙÈ˜ ¶·Ú·-
‰Ô˘Ó¿‚ÈÂ˜ ∏ÁÂÌÔÓ›Â˜ Î·È ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi.
OÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ‰›‰·ÛÎ·Ó ÛÂ Ó·Ô‡˜, ÛÂ Û¯ÔÏÂ›· Î·È ÛÂ ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜.
ŒÁÚ·Ê·Ó Â›ÛË˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜ Î·È ¿ÚıÚ· ÛÂ ÂÚÈÔ‰ÈÎ¿ Î·È ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Â›ÙÂ ÔÏfiÎÏËÚ· ‚È‚Ï›·,
Ô˘ Ù· Ù‡ˆÓ·Ó ÌÂ ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÙˆÓ º·Ó·ÚÈˆÙÒÓ ËÁÂÌfiÓˆÓ ‹ ÊÈÏÔÌ·-
ıÒÓ ÂÌfiÚˆÓ. ªÂ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Û¯ÔÏÂ›ˆÓ Î·È ÙËÓ ÙfiÓˆÛË ÙË˜
ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ·È‰Â›·˜, ÛÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821
Î·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÛÙË ¢‡ÛË.
ºˆÙÈÛÌ¤ÓÔÈ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ› ¿Ó‰ÚÂ˜ ¤‰Ú·Û·Ó ÛÂ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. π‰È-
·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ‹Ù·Ó, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, Ë ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ ÛÙË ¢‡ÛË. ∫·-
Ù¿ ÙÔÓ 18Ô Î·È ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ÔÈ È‰¤Â˜ Î·È Ù· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ∂˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ¢È·-
ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË. OÈ Ó¤Â˜ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜ Î·È ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¤˜
È‰¤Â˜ ¤ÊÙ·Û·Ó ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÃÂÚÛfiÓËÛÔ, ‰˘Ó·ÌÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹
‰È¿ıÂÛË ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. H ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ·˘Ù‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ ¡ÂÔ-
ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜.
O ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ ·Ó¤‰ÂÈÍÂ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, fi-
ˆ˜ Ô º·Ó·ÚÈÒÙË˜ ÓÔÌÈÎfi˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∫·Ù·ÚÙ˙‹˜ Î·È Ô ∫ÂÚÎ˘Ú·›Ô˜ ÎÏËÚÈÎfi˜ ∂˘Á¤ÓÈÔ˜
μÔ‡ÏÁ·ÚË˜, Ô˘ ‰›‰·ÍÂ ÛÙËÓ ∞ıˆÓÈ¿‰· ™¯ÔÏ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿. ∂›ÛË˜ ‰‡Ô Í·-
‰¤ÏÊÈ· ·fi ÙË £ÂÛÛ·Ï›·, Ô °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿˜ Î·È Ô ¢·ÓÈ‹Ï ºÈÏÈ›‰Ë˜, Û˘Ó¤ÁÚ·„·Ó
ÛÙË ‰ËÌÔÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· ÙË «°ÂˆÁÚ·Ê›· ¡ÂˆÙÂÚÈÎ‹», ÂÓÒ Ô ∫Ô˙·Ó›ÙË˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ªÈ¯·‹Ï ¶ÂÚ-
‰ÈÎ¿ÚË˜ Û·Ù›ÚÈÛÂ ÛÂ Â˙¿ Î·È ÛÂ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÚfiÛˆ· Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘.
ΔÔ 1806 ÂÎ‰fiıËÎÂ ÛÙËÓ πÙ·Ï›· Ë «∂ÏÏËÓÈÎ‹ ¡ÔÌ·Ú¯›·», ¤Ó· ¤ÚÁÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ˘ Û˘ÁÁÚ·-
Ê¤· ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙÔÓ ƒ‹Á· μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹. ™ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·˘Ùfi ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡
¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Î·Ù·‰ÈÎ¿˙ÂÙ·È Ë «·Ó·Ú¯›·» Î·È Ë «ÌÔÓ·Ú¯›·» Î·È ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ˆ˜ È‰·ÓÈÎ‹
‰ÈÔ›ÎËÛË Ë «ÓÔÌ·Ú¯›·», ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· fiÔ˘ ÂÍÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ÓfiÌÔÈ.
•Â¯ˆÚÈÛÙ‹ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ› Ô ¿ÁÈÔ˜ ∫ÔÛÌ¿˜ Ô ∞ÈÙˆÏfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘Ó‰‡·˙Â ÙÔ
ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÙË˜ ·È‰Â›·˜ ÌÂ ÙË ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ ›ÛÙË Î·È ÙËÓ
ÂıÓÈÎ‹ Û˘ÓÂ›‰ËÛË. ◊Ù·Ó ÏfiÁÈÔ˜ ÌÔÓ·¯fi˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜, ÈÂÚÔÎ‹Ú˘Î·˜ Î·È Ì¿ÚÙ˘Ú·˜.
ΔÔ Î‹Ú˘ÁÌ¿ ÙÔ˘ ¤‚ÚÈÛÎÂ ÌÂÁ¿ÏË ·‹¯ËÛË ÛÙÔÓ ˘fi‰Ô˘ÏÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi ÙË˜ ˘·›-
ıÚÔ˘, fiÔ˘ ÂÚÈfi‰Â˘ÛÂ ÁÈ· Ó· ·Ó·¯·ÈÙ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔ‡˜, È‰Ú‡ÔÓÙ·˜ Û¯ÔÏÂ›·.
ºÈÏÔÌ·ı‹˜: ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ·Á·¿ ÙË Ì¿ıËÛË, Ô˘ ÌÂÏÂÙ¿ ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÁÓÒÛÂˆÓ.
π‰ÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜: ∏ ‰È¿‰ÔÛË Î·È Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ
ÛÙÔ Ï·fi ·fi ÙÔ˘˜ ¢·ÛÎ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜.
ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜: ŒÙÛÈ ·ÔÎ·ÏÂ›Ù·È ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ Ô˘ ·Á·Ô‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi.
ƒÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¤˜ È‰¤Â˜: ¶ÚˆÙÔÔÚÈ·Î¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜.
53

1. «™‡Ì‚·ÛË Ì·ıËÙÂ›·˜, 16 πÔ˘Ó›Ô˘ 1560.
ª¤Û· ÛÂ Û›ÙÈ ÙË˜ ∞Á›·˜ ΔÚÈ¿‰·˜ ÙË˜ ¶·Ú·ÏÏÂ›Ô˘ Ô Î˘Ú πˆ·ÓÓ›ÎÈÔ˜ Ô ÈÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˜, Î·Ù¿ ÎfiÛÌÔÓ μÏ¿ÛË˜,
Û˘ÌÊÒÓËÛÂ ÌÂ ÙÔÓ Î˘Ú ¶·‡ÏÔ ÙÔÓ ∞ÚÁ˘Úfi Î·È ·Ó¤Ï·‚Â Ô πˆ·ÓÓ›ÎÈÔ˜ ¤Ó· ·È‰› ÌÂ ÙÔ fiÓÔÌ· £ˆÌ¿˜, Ô˘ ‹-
Ù·Ó Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ Ì¿ıÂÈ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, Ó· ÌÔÚÂ› Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ Î¿ıÂ ‚È‚Ï›Ô, ÁÈ· ¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ·. Àfi-
Û¯ÂÙ·È Ô Î˘Ú ¶·‡ÏÔ˜ Ó· ‰ÒÛÂÈ ÙÔ˘ ÈÔ ¿Óˆ ÈÂÚÔÌÔÓ¿¯Ô˘ ÁÈ· Ù· Ì·ıËÙÈÎ¿ ¤ÍÔ‰· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÔÎÙÒ ÊÏÔ˘ÚÈ¿
ˆ˜ ÌÈÛıfi Î·È Ù· ·ÔÎÚÈ¿ÙÈÎ·, Ù· ·Û¯·ÏÈÓ¿ Î·È Ù· ‰Â˘ÙÂÚÈ¿ÙÈÎ· ÊÈÏÔ‰ˆÚ‹Ì·Ù· Î·Ù¿ ÙË Û˘Ó‹ıÂÈ·. ÀfiÛ¯Â-
Ù·È ‰Â Ô Î˘Ú ¶·‡ÏÔ˜ Ó· ÙÔ˘ ‰ÒÛÂÈ ÙÒÚ· ‰‡Ô ÊÏÔ˘ÚÈ¿ ÁÈ· ÌÈÛıfi Î·È, fiÙ·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ÛÙÔ ·È‰› ÙËÓ
OÎÙÒË¯Ô, Ó· ÙÔ˘ ‰ÒÛÂÈ ¤Ó· Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÔÊÂÈÏ‹˜ Î·È, fiÙ·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ÛÙÔ ·È‰› ÙÔ æ·ÏÙ‹ÚÈ, ¿ÏÏÔ Ì¤-
ÚÔ˜ Î·È, fiÙ·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ÛÙÔ ·È‰› ÙÔÓ ∞fiÛÙÔÏÔ, ¿ÏÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Î·È, fiÙ·Ó Ù· Ì¿ıÂÈ ÛÙÔ ·È‰› fiÏ·, Ó·
Î¿ÓÔ˘Ó ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi Ó· ÙÔÓ ÂÍÔÊÏ‹ÛÂÈ ÙÂÏÂ›ˆ˜. ∫·È ¤ÙÛÈ Û˘ÌÊÒÓËÛ·Ó.
ª¿ÚÙ˘ÚÂ˜ (ÙÔ˘ Û˘ÌÊˆÓËÙÈÎÔ‡) Ô ·¿ Î˘Ú ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ™ÂÈÚ‹˜ Î·È Ô ·¿ Î˘Ú ºÒÙÈÔ˜ ¶·Ï·ÙÈ·Ófi˜».
∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ™˘Ú‹˜, ¡ÔÙ¿ÚÈÔ˜ Î·È ¶ÚˆÙÔ·¿˜ ∫ÂÚÎ‡ÚˆÓ. ¶ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ (1560-1567), ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∂Ï¤ÓË ∞ÁÁÂÏÔÌ¿ÙË-
ΔÛÔ˘ÁÎ·Ú¿ÎË, °È¿ÓÓË˜ ∫. ª·˘ÚÔÌ¿ÙË˜, ∫¤ÚÎ˘Ú· 2007, Û. 25.
2. «∏ ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ»

«∞˜ Ì¿ıÔ˘Ó ÏÔÈfiÓ fiÏÔÈ ÔÈ ÊÙˆ¯Ô› ÁÔÓÂ›˜ fiÙÈ ÛÂ ¤Ó· Î·ıÂÛÙÒ˜ Ô˘ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÔÈ ÓfiÌÔÈ, Ô Î·ı¤Ó·˜ ÌÔ-
ÚÂ› Ó· ˙‹ÛÂÈ Î·Ï¿, ·ÎfiÌË Î·È ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈÔ˜. √È ÓfiÌÔÈ ÚÔ‚Ï¤Ô˘Ó Î·È ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó.
Δ· ·È‰È¿ fiÏˆÓ Â›Ó·È ·È‰È¿ ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Î·È ·˘Ù‹ Ù· ·Ó·ÙÚ¤ÊÂÈ, Ù· Á˘ÌÓ¿˙ÂÈ Î·È ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ-
ÎÔ‹ ÙÔ˘˜. °È’ ·˘Ùfi Î·È ·˘Ù¿ ÙËÓ ·Á·Ô‡Ó Î·È ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÓÔ‡Ó».
∞ÓˆÓ‡ÌÔ˘ ÙÔ˘ ŒÏÏËÓÔ˜, ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ¡ÔÌ·Ú¯›· ‹ÙÔÈ ÏfiÁÔ˜ ÂÚ› ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜, ∞ı‹Ó· 1971, Û. 15.
3. O ∫ÔÛÌ¿˜ Ô ∞ÈÙˆÏfi˜ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÁÔÓÂ›˜

«∫·È ÂÛÂ›˜, ÁÔÓÂ›˜, Ó· ·È‰Â‡ÂÙÂ Ù· ·È‰È¿ Û·˜ ÂÈ˜ Ù· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¿ ‹ıË, Ó· Ù· ‚¿ÓÂÙÂ Ó· Ì·Óı¿ÓÔ˘Ó ÁÚ¿Ì-
Ì·Ù·. ¡· Î¿ÌÂÙÂ ÙÚfiÔÓ Â‰Ò ÂÈ˜ ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó Û·˜ ‰È¿ Û¯ÔÏÂ›ÔÓ, Ó· ‚Ú‹ÙÂ ¤Ó·Ó ‰È‰¿ÛÎ·ÏÔÓ Ó· ÙÔÓ ÏË-
ÚÒÓÂÙÂ Ó· Û·˜ Ì·ı·›ÓË Ù· ·È‰È¿ Û·˜, fiÙÈ ·Ì·ÚÙ¿ÓÂÙÂ ÔÏ‡ Ó· Ù· ·Ê‹ÓÂÙÂ ·ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È Ù˘ÊÏ¿. ∫·È
ÌË ÌfiÓÔÓ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÙÂ Ó· ÙÔ˘˜ ·Ê‹ÛÂÙÂ ÏÔ‡ÙË Î·È ˘ÔÛÙ·ÎÙÈÎ¿ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙfiÓ Û·˜ Ó· Ù· ÙÚˆÓ
Î·È Ó· Ù· ›ÓÔ˘Ó Î·È Ó· Û·˜ ÔÈÛˆÏÔÁÔ‡Ó. ∫·Ï‡ÙÂÚ· Ó· Ù· ·Ê‹ÓÂÙÂ Ùˆ¯¿ Î·È ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌ¤Ó·, ·-
Ú¿ ÏÔ‡ÛÈ· Î·È ·ÁÚ¿ÌÌ·Ù·».
π. ªÂÓÔ‡ÓÔ˘, ∫ÔÛÌ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÙˆÏÔ‡, ¢È‰·¯¤˜ Î·È ‚ÈÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó· 1980, Û. 173.

ΔÔ «∫Ú˘Êfi ™¯ÔÏÂÈfi»
ΔËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÕÏˆÛË, Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÔÈ Ù¤¯ÓÂ˜ Ô-
ÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛ·Ó. ∂›ÛË˜, ÌÂÈÒıËÎ·Ó ‰Ú·ÛÙÈÎ¿ ·˘ÙÔ› Ô˘ ·ÔÎÙÔ‡Û·Ó
Û¯ÔÏÈÎ‹ ÌfiÚÊˆÛË Î·È ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎ·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÛÂ fiÛÔ˘˜ ı· Á›ÓÔ-
ÓÙ·Ó ÎÏËÚÈÎÔ›. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‰È‰¿ÛÎÔ-
ÓÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÈ˜ ÂÎÎÏËÛ›Â˜ ‹ ÛÙ· ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ·, ·fi ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘˜ ÈÂÚˆ-
Ì¤ÓÔ˘˜. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ·ÔÙ˘ÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ Û˘Ï-
ÏÔÁÈÎ‹ ÌÓ‹ÌË*, Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙË˜ ‰Ú·Ì·ÙÈÎ‹˜ ÂÈ- ΔÔ «∫Ú˘Êfi ™¯ÔÏÂÈfi», ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿-
Ô˘ °‡˙Ë, 1886
ÎfiÓ·˜ ÙÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ °‡˙Ë «ÙÔ ∫Ú˘Êfi ™¯ÔÏÂÈfi» Î·È ÙÔ ÔÌfiÙÈÙÏÔ Ô›-
ËÌ· ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ¶ÔÏ¤ÌË (1899). ∞ÚÁfiÙÂÚ·, ·fi ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ· Î·È
¤ÂÈÙ·, Ë ·ÎÌ‹ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ ¤‰ˆÛÂ ÒıËÛË Î·È ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ ÂÎ-
54

·›‰Â˘ÛË˜. ŒÙÛÈ ·˘Í‹ıËÎÂ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ, È‰È·›ÙÂÚ· Ì¿ÏÈÛÙ· ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ, Ù· ÔÔ›· ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Ï¤ÔÓ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ ıÂÛÌÔ‡, ˘fi ÙËÓ ÂÔÙÂ›· ÙˆÓ ÚÔÂÛÙÒÓ Î¿ıÂ ÙfiÔ˘.
* ÂıÓÈÎ‹ Û˘ÏÏÔÁÈÎ‹ ÌÓ‹ÌË: Ë ¿Ô„Ë Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ¤Ó·˜ Ï·fi˜ ÁÈ· ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜ Ì¤Ûˆ Î˘Ú›ˆ˜ ÙË˜ ·È‰Â›·˜ Î·È
ÙË˜ ·Ú¿‰ÔÛ‹˜ ÙÔ˘
«∞’ ¤Íˆ Ì·˘ÚÔÊfiÚ’ ·ÂÏÈÛÈ¿, «ŒÓ·˜ „·ÏÌfi˜ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ‚·ı‡˜

ÈÎÚ‹˜ ÛÎÏ·‚È¿˜ ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙfi ÛÎÔÙ¿‰È, Û· ÌÂÏˆ‰›Â˜ ÂÓfi˜ ÎfiÛÌÔ˘ ¿ÏÏÔ˘,
Î·È Ì¤Û· ÛÙË ıÔÏfiÎÙÈÛÙË ÂÎÎÏËÛÈ¿, ÎÈ ·Ó·ÙÚÈ¯È¿˙ÂÈ ·ÎÔ‡ÔÓÙ·˜ Î·ıÂ›˜
ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ¿, Ô˘ ·›ÚÓÂÈ Î¿ıÂ ‚Ú¿‰˘ ÚÔÊËÙÈÎ¿ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘
ÙËÓ fi„Ë ÙÔ˘ Û¯ÔÏÂÈÔ‡, ÌÂ Ì›· ÊˆÓ‹ ‚·ÚÈ¿.
ÙÔ ÊÔ‚ÈÛÌ¤ÓÔ Êˆ˜ ÙÔ˘ Î·ÓÙËÏÈÔ‡ “ªË ÛÎÈ¿˙ÂÛÙÂ ÛÙ· ÛÎfiÙË! ∏ ÏÂ˘ÙÂÚÈ¿
ÙÚÂÌ¿ÌÂÓÔ Ù· ÔÓÂ›Ú·Ù· ·Ó·‰Â‡ÂÈ, Û·Ó ÙË˜ ·˘Á‹˜ ÙÔ ÊÂÁÁÔ‚fiÏÔ ·ÛÙ¤ÚÈ
Î·È Á‡Úˆ Ù· ÛÎÏ·‚fiÔ˘Ï· Ì·˙Â‡ÂÈ». ÙË˜ Ó‡¯Ù·˜ ÙÔ ÍËÌ¤ÚˆÌ· ı· Ê¤ÚÂÈ”».
…………………………………….
∏ ÚÒÙË Î·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÚÔÊ‹ ·fi ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ¶ÔÏ¤ÌË «ΔÔ ÎÚ˘Êfi Û¯ÔÏÂÈfi».
1 2
∏ «OÎÙÒË¯Ô˜» ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıË-
ÎÂ ˆ˜ ∞Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ÛÙ· Û¯ÔÏÂ›·
ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜
Ô
¶ÂÚÈÔ¯¤˜ fiÔ˘ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó Û¯ÔÏÂ›· ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·Ù¿ ÙÔÓ 18 ·ÈÒÓ·
3
To «ª¤Á· ∞ÏÊ·‚ËÙ¿ÚÈÔ» ÂÎ‰fi-

ıËÎÂ ÛÙË μÈ¤ÓÓË ÙÔ 1771 ·fi ÙÔÓ
ªÈ¯·‹Ï ¶·¿ °¤ˆÚÁÈÔ ÙÔ˘ ™È·ÙÈ-
ÛÙ¤ˆ˜, ÌÂ ‰·¿ÓÂ˜ ∫ˆÓÛÙ. ∞ÏÂÍ.
ºÈÏÈ›‰Ô˘ ÙÔ˘ °¿ÁÔ˘
¶ÚÔÌÂÙˆ›‰· ÙË˜ «∂ÏÏËÓÈÎ‹˜

¡ÔÌ·Ú¯›·˜»
55

OÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡

(‰ÂÓ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜ Î·È Ô ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜)
ªÂıfi‰ÈÔ˜ ∞ÓıÚ·Î›ÙË˜ ¢·ÓÈ‹Ï ºÈÏÈ›‰Ë˜,

1660-1749 1750-1832
Iˆ¿ÓÓÈÓ· MËÏÈ¤˜ ¶ËÏ›Ô˘
°ÚËÁfiÚÈÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿˜,
1758-1844
MËÏÈ¤˜ ¶ËÏ›Ô˘
∂˘Á¤ÓÈÔ˜ μÔ‡ÏÁ·ÚË˜
1716-1806
∫¤ÚÎ˘Ú· μÂÓÈ·Ì›Ó §¤Û‚ÈÔ˜
ÂÚ. 1759-1824
¶ÏˆÌ¿ÚÈ
ª˘ÙÈÏ‹ÓË˜
πÒÛËÔ˜ ªÔÈÛÈfi‰·Î·˜
ÂÚ. 1725-1800 ¡ÂfiÊ˘ÙÔ˜ ¢Ô‡Î·˜
ÂÚ. 1760-1845
ÕÓˆ ™Ô˘ıÂÓ¿,
∑·ÁÔÚ›Ô˘ ∏Â›ÚÔ˘
¶·Ó·ÁÈÒÙË˜ ∫Ô‰ÚÈÎ¿˜
¢·ÓÈ‹Ï ªÔÛ¯ÔÔÏ›ÙË˜ 1762-1827
ªÔÛ¯fiÔÏË ∞ı‹Ó·
(ÛËÌÂÚÈÓ‹ ∞Ï‚·Ó›·)
¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∫·Ù·ÚÙ˙‹˜, ÂÚ. 1730-1807, ∫ˆÓ/ÔÏË
ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ¶·ÌÏ¤ÎË˜ ÕÓıÈÌÔ˜ °·˙‹˜

1733-1793 1764-1828
ª·Ì›ÓË •ËÚfiÌÂÚÔ˘ ªËÏÈ¤˜ ¶ËÏ›Ô˘
∞ÈÙˆÏÔ·Î·ÚÓ·Ó›·˜
56

∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ æ·Ï›‰·˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ OÈÎÔÓfi-

1767-1829 ÌÔ˜ Ô ÂÍ OÈÎÔÓfiÌˆÓ
πˆ¿ÓÓÈÓ· 1780-1857
ΔÛ·ÚÈÙÛ¿ÓË
¡ÂfiÊ˘ÙÔ˜ μ¿Ì‚·˜ £ÂfiÎÏËÙÔ˜ º·ÚÌ·Î›‰Ë˜

1770-1855 1784-1860
Ã›Ô˜ ¡›Î·È· §¿ÚÈÛ·˜
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫Ô‡Ì·˜ £ÂfiÊÈÏÔ˜ ∫·˝ÚË˜

1777-1836 1784-1853
§¿ÚÈÛ· ÕÓ‰ÚÔ˜
ñ ΔÈ ıÂˆÚÂ›ÙÂ fiÙÈ ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ °¤ÓÔ˜ ÔÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜;
ñ ¡· Û¯ÔÏÈ¿ÛÂÙÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ∫ÔÛÌ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÙˆÏÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·È‰Â›·. £· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Î·È Ë ¶ËÁ‹ 3.
57

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 8
O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ Î·È Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜
∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ÍÂ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜ Ô ÏfiÁÈÔ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙË˜
ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ Î·È Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜, ¤Ó·˜ ŒÏÏËÓ·˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ ÊËÌÈÛÌ¤ÓÔ˜ ·ÎfiÌË
Î·È ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË.
O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ Î·È Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜ ˘Ô‚·ÛÙ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.

¶›Ó·Î·˜ ÛÂ ¯·ÚÙfiÓÈ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ £ÂfiÊÈÏÔ˘
58

O ƒ‹Á·˜, ÁÈÔ˜ ÂÌfiÚÔ˘, ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÙÔ 1757 ÛÙÔ μÂÏÂÛÙ›ÓÔ ÙË˜ £ÂÛÛ·Ï›·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÛÙËÓ
·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ºÂÚ¤˜. ¡Â·Úfi˜ ·ÎfiÌË, Ì‹ÎÂ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙˆÓ º·Ó·ÚÈˆ-
ÙÒÓ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ¤ÂÈÙ· ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛÂ ÛÙÔ μÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ, ˆ˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ Ùo˘
ËÁÂÌfiÓ· ÙË˜ μÏ·¯›·˜. ∂ÎÂ› ÂËÚÂ¿ÛÙËÎÂ ·fi ÙÈ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¤˜ È‰¤Â˜, Î¿ÓÔÓÙ·˜
Î‡ÚÈÔ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘ ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜. ΔÔ 1790 Ù·Í›‰Â„Â ÛÙË μÈ¤ÓÓË.
ΔÔ Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎfi Î·È ÂÎ‰ÔÙÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ. O ƒ‹Á·˜ ÂÍ¤‰ˆÛÂ Á·ÏÏÈÎ¿ Ì˘ıÈ-
ÛÙÔÚ‹Ì·Ù· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÌ¤Ó· ÛÙË ‰ËÌÔÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·, ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô º˘ÛÈÎ‹˜ ÁÈ· Û¯ÔÏÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË,
¤Ó·Ó ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ¯¿ÚÙË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË «Ã¿ÚÙ· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», Ì›· ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ªÂ-
Á¿ÏÔ˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ·. O £Ô‡ÚÈÔ˜ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ÊÏÔÁÂÚfi˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi˜ ‡ÌÓÔ˜
Ô˘ Û˘ÁÎ›ÓËÛÂ ÔÏÏÔ‡˜ Ó¤Ô˘˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È ¤ÁÈÓÂ Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·.
O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ ÔÚ·Ì·ÙÈ˙fiÙ·Ó ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ‚·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ Ï·ÒÓ
ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ˙˘Áfi Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ Â˘ÓÔÌÔ‡ÌÂ-
ÓÔ˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, fiÔ˘ ı· Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· Î·È ·È‰Â›·. øÛÙfi-
ÛÔ, Ë ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ¤ÁÈÓÂ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙË˜ ∞˘ÛÙÚ›·˜, Ë
ÔÔ›· ÙfiÙÂ ‰È·ÙËÚÔ‡ÛÂ Î·Ï¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. OÈ ∞˘ÛÙÚÈ·ÎÔ›
Û˘Ó¤Ï·‚·Ó ÙÔÓ ƒ‹Á· Î·È Û˘ÓÂÚÁ¿ÙÂ˜ ÙÔ˘ ÙÔ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1797. §›ÁÔ˘˜ Ì‹ÓÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·
ÙÔÓ ·Ú¤‰ˆÛ·Ó Ì·˙› ÌÂ ÂÙ¿ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÔ˘˜ ı·Ó¿ÙˆÛ·Ó
Î·È ÙÔ˘˜ ¤ÚÈÍ·Ó ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ¢Ô‡Ó·‚Ë.
O ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜ Î·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ÏÔ‡ÛÈ· ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙË˜ Ã›Ô˘, ·ÏÏ¿ ÁÂÓÓ‹ıË-
ÎÂ ÛÙË ™Ì‡ÚÓË ÙÔ 1748. ºÔ›ÙËÛÂ ·Ú¯ÈÎ¿ ÛÙËÓ ∂˘·ÁÁÂÏÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜, ÂÓÒ ·ÚÁfi-
ÙÂÚ· ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÌfiÓÈÌ· ÛÙË °·ÏÏ›·, fiÔ˘ ÛÔ‡‰·ÛÂ È·ÙÚÈÎ‹. ∂ÎÂ› ÁÓÒÚÈÛÂ ·fi ÎÔÓÙ¿
ÙË °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÙÈ˜ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜ È‰¤Â˜ ÙË˜. ∞Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙÈ-
ÁÚ·Ê‹, ÙËÓ ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Î·È ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û˘ÁÁÚ·Ê¤ˆÓ.
O ∫ÔÚ·‹˜ ›ÛÙÂ˘Â fiÙÈ ÁÈ· Ó· ÂÏÂ˘ıÂÚˆıÂ› ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜, ¤ÚÂÂ ÚÒÙ· Ó· ÊˆÙÈ-
ÛÙÂ› ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÙË˜ ·È‰Â›·˜, ÌÂ Î·Ù¿ÏÏËÏË fiÌˆ˜ Ì¤ıÔ‰Ô ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜
ÌÈ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·, ÌÂ ·ÏÔ‡ÛÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›·. ∏ ·‹¯ËÛ‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÌÂ-
Á¿ÏË Î·È ÔÏÏÔ› ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ˙ËÙÔ‡Û·Ó ÙÈ˜ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜ ÙÔ˘. °ÓˆÛÙ¤˜ Â›Ó·È Â›ÛË˜ ÔÈ ıÂˆÚ›Â˜
ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÁÏÒÛÛ·. O ∫ÔÚ·‹˜ ÚfiÙÂÈÓÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÌÈ·˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô˘ ı· Â›¯Â ˆ˜ ‚¿ÛË ÙË˜
ÙËÓ Î·ıÔÌÈÏÔ˘Ì¤ÓË ÁÏÒÛÛ· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· fiÌˆ˜ ı· Â›¯·Ó ·Ê·ÈÚÂıÂ› ÔÈ Í¤ÓÂ˜
Ï¤ÍÂÈ˜ Î·ıÒ˜ Î·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ È‰ÈˆÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ˜.
O ∫ÔÚ·‹˜ Û˘Ó¤‚·ÏÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÛÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿-
ÛÙ·ÛË˜, .¯. ÌÂ ÙÔ Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘ «™¿ÏÈÛÌ· ¶ÔÏÂÌÈÛÙ‹ÚÈÔÓ» ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜,
ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ˘ÙÈÎ¤˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜. ™˘ÓÙ¤ÏÂÛÂ Â›ÛË˜ ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∫Ô-
ÌÈÙ¿ÙÔ˘ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ. O ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜, fiˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜
ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, Â›¯Â ˆ˜ ‚·ÛÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ·Ú¯‹ ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙË ÏÔÁÈÎ‹
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘.
£Ô‡ÚÈÔ˜: ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È. OÈ ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ˘Ô‰Ô‡ÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Î·ÏÔ‡Û·Ó Ó· ·ÁˆÓÈ-
ÛÙÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ··ÏÏ·ÁÔ‡Ó ·fi ÙË ÛÎÏ·‚È¿.
∂˘ÓÔÌÔ‡ÌÂÓÔ˜: ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ‰ÈÔÈÎÂ›Ù·È ÌÂ ‰›Î·ÈÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜.
∂ÏÏËÓÈÎfi ∫ÔÌÈÙ¿ÙÔ: ºÈÏÂÏÏËÓÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ô˘ È‰Ú‡ıËÎÂ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ.
59

1. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙË ¡¤· ¶ÔÏÈÙÈÎ‹ ¢ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ƒ‹Á· μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹
«ŸÏÔÈ, ¯ˆÚ›˜ ÂÍ·›ÚÂÛÈÓ, ¤¯Ô˘Ó ¯Ú¤Ô˜ Ó· ËÍÂ‡ÚÔ˘Ó ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ∏ ¶·ÙÚ›˜ ¤¯ÂÈ Ó· Î·Ù·ÛÙ‹ÛË* Û¯ÔÏÂ›· ÂÈ˜ fiÏ·
Ù· ¯ˆÚ›· ‰È¿ Ù· ·ÚÛÂÓÈÎ¿ Î·È ıËÏ˘Î¿ ·È‰È¿. ∂Î ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÁÂÓÓ¿Ù·È Ë ÚÔÎÔ‹, ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›·Ó Ï¿-
ÌÔ˘Ó Ù· ÂÏÂ‡ıÂÚ· ¤ıÓË».
ƒ‹Á· μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹, Õ·ÓÙ· Ù· ™ˆ˙fiÌÂÓ·, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ¶·Û¯¿ÏË˜ ª. ∫ÈÙÚÔÌËÏ›‰Ë˜, ∞ı‹Ó· 2001, ÙfiÌ. 5, ÛÛ. 41-42.
* Ó· Î·Ù·ÛÙ‹ÛË = Ó· È‰Ú‡ÛÂÈ
2. ∞ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ £Ô‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ƒ‹Á· μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹
«ø˜ fiÙÂ, ·ÏÏËÎ¿ÚÈ·, Ó· ˙Ô‡ÌÂÓ ÛÙ· ÛÙÂÓ¿,
ÌÔÓ¿¯ÔÈ, Û·Ó ÏÈÔÓÙ¿ÚÈ·, ÛÙÂ˜ Ú¿¯Â˜, ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿; «∂Ï¿ÙÂ Ì’ ¤Ó·Ó ˙‹ÏÔÓ ÛÂ ÙÔ‡ÙÔÓ ÙÔÓ Î·ÈÚfiÓ,
ÛËÏÈ¤˜ Ó· Î·ÙÔÈÎÔ‡ÌÂÓ, Ó· ‚Ï¤ˆÌÂÓ ÎÏ·‰È¿, Ó· Î¿ÌˆÌÂÓ ÙÔÓ fiÚÎÔÓ Â¿Óˆ ÛÙÔÓ ™Ù·˘ÚfiÓ.
Ó· ÊÂ‡ÁˆÌ’ ·’ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔÓ, ÁÈ· ÙËÓ ÈÎÚ‹ ÛÎÏ·‚È¿; ™˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘˜ ÚÔÎÔÌÌ¤ÓÔ˘˜ ÌÂ ·ÙÚÈˆÙÈÛÌfiÓ,
Ó· ¯¿ÓˆÌÂÓ ·‰¤ÏÊÈ·, ¶·ÙÚ›‰· Î·È ÁÔÓÂ›˜, ¡· ‚¿ÏˆÌÂÓ, ÂÈ˜ fiÏ· Ó· ‰›‰Ô˘Ó ÔÚÈÛÌfiÓ.
ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜, Ù· ·È‰È¿ Ì·˜ ÎÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜; OÈ ¡fiÌÔÈ Ó¿Ó’ Ô ÚÒÙÔ˜ Î·È ÌfiÓÔ˜ Ô‰ËÁfi˜,
∫·È ÙË˜ ¶·ÙÚ›‰Ô˜ ¤Ó·˜ Ó· Á¤ÓË ·Ú¯ËÁfi˜.
∫¿ÏÏÈfi ‘Ó·È ÌÈ·˜ ÒÚ·˜ ÂÏÂ‡ıÂÚË ˙ˆ‹, °È·Ù› Î’ Ë ·Ó·Ú¯›· ÔÌÔÈ¿˙ÂÈ ÙË ÛÎÏ·‚È¿.
·Ú¿ Û·Ú¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÔÈ ÛÎÏ·‚È¿ Î·È Ê˘Ï·Î‹!». ¡· ˙Ô‡ÌÂ Û· ıËÚ›·, Â›Ó’ ÏÈÔ ÛÎÏËÚ‹ ÊˆÙÈ¿».
………………………………………………..........…….
§.π. μÚ·ÓÔ‡ÛË, ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜, ∞ı‹Ó· 1963, ‰Â‡ÙÂÚË ¤Î‰ÔÛË, ÛÛ. 167-168.
3. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ «™¿ÏÈÛÌ· ¶ÔÏÂÌÈÛÙ‹ÚÈÔÓ» ÙÔ˘ ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˘ ∫ÔÚ·‹

«OÈ ∏ÂÈÚÒÙ·È ÂÓı˘Ì‹ıËÙÂ* Ù· Î·ÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ Û·˜. ÂÛÂ›˜ Î·È ·Ï·È¿ ÂÊ¿ÓËÙÂ ·Ó‰ÚÂ›ÔÈ, Î·È Û‹-
ÌÂÚÔÓ ·ÎfiÌË Â‰Â›Í·ÙÂ ÌÂ Ù·˜ Î·Ù¿ ÙˆÓ ·ÁÚ›ˆÓ ¶·Û¿‰ˆÓ Ó›Î·˜, fiÙÈ ‰ÂÓ Â¯¿Û·ÙÂ ÙËÓ ÚÔÁÔÓÈÎ‹Ó ÌÂÁ·ÏÔ„˘-
¯›·Ó. OÈ £ÂÛÛ·ÏÔ› Î·È ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ ÂÓı˘Ì‹ıËÙÂ fiÙÈ ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› Û·˜ Î·ÙÂÙÚfiˆÛ·Ó ÙÔÓ ¢·ÚÂ›ÔÓ, fiÛÙÈ˜ ‹ÙÔÓ ·-
Û˘ÁÎÚ›Ùˆ˜ ÊÔ‚ÂÚÒÙÂÚÔ˜ ‚·ÛÈÏÂ‡˜ ·fi ÙÔÓ ÛËÌÂÚÈÓfiÓ ¿Ó·Ó‰ÚÔÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒ‰Ë Ù‡Ú·ÓÓÔÓ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜. OÈ
¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÈÔÈ Î·È ÔÈ ÏÔÈÔ› ŒÏÏËÓÂ˜ ÌË ÏËÛÌÔÓ‹ÛÂÙÂ Ù· ÙÚfi·È·*, fiÛ· Î·Ù¿ ÙˆÓ ‚·Ú‚¿ÚˆÓ ·Ó¤ÛÙËÛ·Ó* ÔÈ
ÚÔ¿ÙÔÚ¤˜* Û·˜. Î·È ÛÂÈ˜ ÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÔÈ ª·˚ÓÒÙ·È Û˘ÏÏÔÁ›ÛıËÙÂ fiÙÈ Â›ÛıÂ ·›Ì· ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ. ŸÏÔÈ ÔÌÔ‡*, fi-
ÛÔÈ ÌÂ ÙÔ Ï·ÌÚfiÓ fiÓÔÌ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‰ÔÍ¿˙ÂÛıÂ, ‚¿ÏÂÙÂ Î·Ï¿ ÂÈ˜ ÙÔÓ ÓÔ˘Ó Û·˜, fiÙÈ ·Ê’ fiÛ·˜ ‰˘ÛÙ˘¯›·˜
‰‡Ó·Ù·È Ó· ¿ıË Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ë Ï¤ÔÓ ··ÚËÁfiÚËÙÔ˜ Â›Ó·È Ë ‰Ô˘ÏÂ›·».
∫ÔÚ·‹˜. Õ·ÓÙ· Ù· ÚˆÙfiÙ˘· ¤ÚÁ·, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· °. μ·Ï¤Ù·˜, ÙfiÌ. ∞1, Û. 69.
* ÂÓı˘Ì‹ıËÙÂ = ı˘ÌËıÂ›ÙÂ
* Ù· ÙÚfi·È· = ÙÈ˜ Ó›ÎÂ˜
* ·Ó¤ÛÙËÛ·Ó = Î¤Ú‰ÈÛ·Ó
* ÚÔ¿ÙÔÚÂ˜ = ÚfiÁÔÓÔÈ
* ÔÌÔ‡ = Ì·˙›

O ∫ÔÚ·‹˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ μÔÏÙ·›ÚÔ
O ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ fiÙ·Ó Í¤Û·ÛÂ Ë °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿-
ÛÙ·ÛË. ™Â Ì›· ·fi ÙÈ˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜ ÙÔ˘, ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ÌÂÙ·ÎÔÌÈ‰‹ (ÛËÌ. ÌÂÙ·ÊÔ-
Ú¿) ÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ ÙÔ˘ μÔÏÙ·›ÚÔ˘ ÛÙË Á·ÏÏÈÎ‹ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1791,
Ô ŒÏÏËÓ·˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÙ‹˜ ¤ÁÚ·„Â: «¢ÂÓ ÌÂ ÂÍ¤ÏËÍÂ, Ê›ÏÂ ÌÔ˘, Ô‡ÙÂ Ë ÌÂÁ·ÏÔ-
Ú¤ÂÈ· ÙË˜ ÎË‰Â›·˜. O‡ÙÂ Ô ¯Ú˘Ûfi˜ Î·È Ô ¿ÚÁ˘ÚÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ¿ÛÙÚ·ÊÙÂ ·fi fi-
Ï· Ù· Ì¤ÚË, ı¿ÌˆÛÂ Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘. ∞ÏÏ’ fiÙ·Ó Â›‰· Ó· ÂÚÈÊ¤ÚÔ˘Ó Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘
ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈÎ¿ Î·È Ó· Â›Ó·È ÂÚÈÎ˘ÎÏˆÌ¤Ó· ·fi Ï‹ıÔ˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÒÓ, ÙfiÙÂ ‹ıÂ-
Ï· Ó· ÛÂ ¤¯ˆ ÎÔÓÙ¿ ÌÔ˘ Ì¿ÚÙ˘Ú· Î·È ÙË˜ ·Á·Ó¿ÎÙËÛ‹˜ ÌÔ˘ Î·È ÙˆÓ ‰·ÎÚ‡ˆÓ O Ù¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ μÔÏÙ·›ÚÔ˘ ÛÙÔ
¶¿ÓıÂÔÓ, ¶·Ú›ÛÈ
ÌÔ˘, ‰·ÎÚ‡ˆÓ, Ê›ÏÂ ÌÔ˘, ·ÏËıÈÓÒÓ, ‰·ÎÚ‡ˆÓ ··ÚËÁfiÚËÙˆÓ, Ù· ÔÔ›· Ì’ ¤Î·-
ÓÂ Ó· ¯‡Ûˆ Ë ·Ó¿ÌÓËÛË fiÙÈ ¤ÙÛÈ Î·È ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› ÌÔ˘, ÔÈ ·Ì›ÌËÙÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, ‹-
ÍÂÚ·Ó Ó· ÙÈÌÔ‡Ó ÙË ÛÔÊ›·». (∞fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
60

1 2 3
O ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜
O ƒ‹Á·˜ μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹˜ O ƒ‹Á·˜ Ú›¯ÓÂÈ ÙÔÓ ÛfiÚÔ ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜,

4 5
¶ÚÔÌÂÙˆ›‰· ÙË˜ «Ã¿ÚÙ·˜» ÙÔ˘ ƒ‹Á·, O ª¤Á·˜ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ·fi ÙË «Ã¿ÚÙ· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜» ÙÔ˘ ƒ‹Á·
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ‚·ÛÈÎ¿ ÛËÌÂ›· ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙÔ˘ ∫ÔÚ·‹ Î·È ÔÈ· ÙÔ˘ ƒ‹Á·;
ñ ¶ÔÈÂ˜ ·Í›Â˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘ ƒ‹Á· μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹ ÌÂ ‚¿ÛË ÙÈ˜ ‰‡Ô ÚÒÙÂ˜ ËÁ¤˜;
61

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 9
Δ· Î˘ÚÈfiÙÂÚ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù·
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ·ÈÒÓˆÓ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ¤ÁÈÓ·Ó ÔÏÏ¤˜ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜ ÙˆÓ ˘fi-
‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ·fi ÙÈ˜ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ˘ÔÎÈ-
ÓÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÙÈ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜, fiÙ·Ó ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÂ fiÏÂÌÔ ÌÂ ÙËÓ OıˆÌ·-
ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ·Ó·Ù·Ú·¯‹ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜, ÁÈ· Ó·
‰È·Û¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi Î·È Ó· ÙÔÓ ·Ô‰˘Ó·ÌÒÛÔ˘Ó.
∑ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·ÔÙ‡ˆÛË ÙË˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜ OıˆÌ·ÓÒÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÛÙÔÓ §¿ÌÚÔ ∫·ÙÛÒÓË, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1571 1600 1770 1787 1821
Ναυμαχία Εξεγέρσεις Oρλωφικά Κίνημα Ελληνική

Ναυπάκτου στη Θεσσαλία Λάμπρου Κατσώνη Επανάσταση
62

Δ ÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· ÔÏÏÔ› ∫ÂÚÎ˘Ú·›ÔÈ, ∫ÚËÙÈÎÔ› Î·È È‰›ˆ˜ ÔÈ ¿ÓÙ· ·Ó˘fiÙ·ÎÙÔÈ ª·ÓÈ¿ÙÂ˜
ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Â›ÙÂ ÛÙÔ ÏÂ˘Úfi ÙˆÓ μÂÓÂÙÒÓ Î·È ÙˆÓ πÛ·-
ÓÒÓ Â›ÙÂ ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜, ÌÂ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ÍËÚ¿ Î·È ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·. ª¿ÏÈÛÙ·, ÛÙË ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹
¡·˘Ì·¯›· ÙË˜ ¡·˘¿ÎÙÔ˘ ÙÔ 1571, Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· Ô ÙÔ˘ÚÎÈÎfi˜ ÛÙfiÏÔ˜ Î·Ù·ÛÙÚ¿ÊËÎÂ
ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ¿ ·fi ÙÔ˘˜ ¢˘ÙÈÎÔ‡˜, Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó Î·È ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÏÔ›·.
∂›ÛË˜, ÙÔ 1600 Ô ªËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ §·Ú›ÛË˜ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜, ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ ºÈÏfiÛÔÊÔ˜, ÍÂÛ‹-
ÎˆÛÂ ÙÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ £ÂÛÛ·Ï›·. ΔÔ Î›ÓËÌ¿ ÙÔ˘ fiÌˆ˜ ·¤Ù˘¯Â Î·È
Ô ›‰ÈÔ˜ ‰È¤Ê˘ÁÂ ÛÙË ƒÒÌË Î·È ¤ÂÈÙ· ÛÙËÓ πÛ·Ó›· ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ˜. ∂ÓÓ¤· ¯ÚfiÓÈ· ·Ú-
ÁfiÙÂÚ· Â¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿‰·, ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙË˜
£ÂÛÚˆÙ›·˜ Ó· ÂÍÂÁÂÚıÔ‡Ó.
OÈ μÂÓÂÙÔ›, ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘˜, ÔÏÈfiÚÎËÛ·Ó ÙËÓ ∞ı‹Ó· Î·È ÙÔ 1699 Î·Ù¤Ï·‚·Ó Û¯Â-
‰fiÓ fiÏË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, Ë ÔÔ›· fiÌˆ˜ ¤Ú·ÛÂ Í·Ó¿ ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ
‡ÛÙÂÚ· ·fi ‰‡Ô ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜. ŒÎÙÔÙÂ Ë μÂÓÂÙ›· ÛÙ·Ì¿ÙËÛÂ Ó· ·›˙ÂÈ ÂÓÂÚÁfi ÚfiÏÔ ÛÙÈ˜ ÂÏÏË-
ÓÈÎ¤˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜.
ΔÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· ·Ó¤Ï·‚Â ‰Ú¿ÛË Ë ƒˆÛ›·. OÈ ÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÓ ·Ó·ÙÂÚÒıËÎ·Ó,
Î·ıÒ˜ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ ÕÏˆÛË˜ Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó ‰È·‰fiÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ «Í·Óıfi Á¤ÓÔ˜» ÙÔ˘
μÔÚÚ¿ Ô˘ ı· ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÓÂ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜. ΔÔ 1770 ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› OÚÏÒÊ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙË
ª¿ÓË ÌÂ ƒÒÛÔ˘˜ Î·È ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ô ÚfiÎÚÈÙÔ˜ πˆ¿ÓÓË˜ μÏ¿¯Ô˜
‹ ¢·ÛÎ·ÏÔÁÈ¿ÓÓË˜ ÍÂÛ‹ÎˆÛÂ Ù· ™Ê·ÎÈ¿ ÙË˜ ∫Ú‹ÙË˜. ™ÙË ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ΔÛÂÛÌ¤ (ÛÙË ÛË-
ÌÂÚÈÓ‹ ΔÔ˘ÚÎ›·, ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙË Ã›Ô) Ô ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌÔ˜ ÔÚıfi‰ÔÍÔ˜ ÛÙfiÏÔ˜ Ó›ÎËÛÂ ÙÔ˘˜ Oıˆ-
Ì·ÓÔ‡˜, ·ÏÏ¿ ÔÈ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ∫ÈÔ˘ÙÛÔ‡Î ∫·˚Ó·ÚÙ˙‹
(1774). ∏ Û˘Óı‹ÎË ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÔÏ‡ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹, ·ÊÔ‡ Ë ƒˆÛ›· ıÂÒÚËÛÂ ˆ˜ ·¤ÎÙËÛÂ ÙÔ
‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ ÛÙ· ÂÛˆÙÂÚÈÎ¿ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó·
ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÂÎÂ›. ∂›ÛË˜, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ¤ÌÔÚÔÈ ·¤ÎÙËÛ·Ó
ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· ˘„ÒÓÔ˘Ó ÛÙ· Î·Ú¿‚È· ÙÔ˘˜ ÙË ÚˆÛÈÎ‹ ÛËÌ·›·.
ªÂ ·ÚfiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ ¤‰Ú·ÛÂ Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Î·È Ô §¿ÌÚÔ˜ ∫·ÙÛÒÓË˜, Ô˘ Î·-
Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ÙË §È‚·‰ÂÈ¿ Î·È ‹Ù·Ó ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÚˆÛÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ªÂ ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÙÔ ÓË-
Û› ∫¤·, ¤ÏÂÂ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô ÌÂ ¤Ó·Ó ÌÈÎÚfi ÛÙfiÏÔ, Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ
ÏÔ›ˆÓ. ™ÙÈ˜ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ‹Ù·Ó Ì·˙› ÙÔ˘ Î·È Ô ÎÏ¤ÊÙË˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞Ó‰Ú›ÙÛÔ˜, Ô
·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ‹Úˆ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ O‰˘ÛÛ¤· ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˘.
™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÏfiÁˆ ÙË˜ ‰È¿‰ÔÛË˜ ÙˆÓ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚˆÓ È‰ÂÒÓ ÙË˜ °·ÏÏÈÎ‹˜
∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÔÈ ÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó Î·È ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ °¿Ï-
ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ¡·ÔÏ¤ÔÓÙ·. ΔÔÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ·Ó·‚Ú·ÛÌfi ÂÓ›Û¯˘Û·Ó Î·È ‰È¿ÊÔÚ· ‰ËÌÔÛÈÂ‡-
Ì·Ù· ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ¢È·ÊˆÙÈÛÙÒÓ ˘¤Ú ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ. øÛÙfiÛÔ, ÔÏ‡ Û‡ÓÙÔÌ· Î·È ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÂÏ›-
‰Â˜ ‰È·„Â‡ÛÙËÎ·Ó. °‡Úˆ ÛÙÔ 1800, ÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Â›¯·Ó È· Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ
ˆ˜ Î¿ıÂ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÁÈ· ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ¤ÚÂÂ Ó· ÚÔ¤ÏıÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜.
∞Ó·ÙÂÚÒÓˆ: ∂Óı·ÚÚ‡Óˆ, ÂÌ„˘¯ÒÓˆ, ·Ó·˙ˆÔÁÔÓÒ.
63

1. OÈ ÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÔÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜
«∞ÎfiÌ· ÙÔ‡Ù’ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍÈ,
Ú·ÁÈ¿‰Â˜*, Ú·ÁÈ¿‰Â˜,
ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ,
Î·¸Ì¤ÓË ƒÔ‡ÌÂÏË,
fiÛÔ Ó·’ÚıË Ô ªfiÛÎÔ‚Ô˜*,
Ú·ÁÈ¿‰Â˜, Ú·ÁÈ¿‰Â˜,
Ó· Ê¤ÚË ÙÔ ÛÂÊ¤ÚÈ*,
ªˆÚË¿ Î·È ƒÔ‡ÌÂÏË».
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¡. ™¿ı·, ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿˜. πÛÙÔÚÈÎfiÓ ¢ÔÎ›ÌÈÔÓ ÂÚ› ÙˆÓ ÚÔ˜ ·ÔÙ›Ó·ÍÈÓ
ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ˙˘ÁÔ‡ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜ (1453-1821), ∞ı‹Ó·, 1869, Û. 449.
* Ú·ÁÈ¿‰Â˜ = ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ
* ªfiÛÎÔ‚Ô˜ = ƒÒÛÔ˜
* ÛÂÊ¤ÚÈ = ÛÙÚ¿ÙÂ˘Ì·
2. ∏ ‰È¿„Â˘ÛË ÙˆÓ ÚÔÛ‰ÔÎÈÒÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙÈ˜ ÚÔı¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ƒÒÛˆÓ
«∞ÎfiÌË ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË, ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ, ∫È ·Ï›ÌÔÓÔ ÛÙËÓ ÎÏÂÊÙÔ˘ÚÈ¿, ˆ˜ ‰Â ı· ÙËÓ È‰Ô‡ÌÂ,
·˘ÙfiÓ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙÔÓ Î·Îfi, ·˘Ùfi ÙÔ˘ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ¿ÛÎÈÛÂ* ÈÛÙ¿ ÁÈ· Ó· ÏÂ˘ÙÂÚˆıÔ‡ÌÂ.
Ì·˜ ‹ÚıÂ Î·È Ô˘ ªfiÛÎÔ‚Ô˜ ÎÈ ‹ÊÂÚÂ ÙÔ ÛÈÊ¤ÚÈ, ª·˜ ‹ÚıÂ Î·È Ì·˜ ¿Ó·„Â ÊˆÙÈ¿ ·ã ¿ÎÚË ÛÂ ¿ÎÚË
Î·È Ù¿˙ÂÈ ˆ˜ Ù¿¯·ÙÂ˜ ÙË ÏÂ˘ÙÂÚÈ¿ ı· Ê¤ÚÂÈ. ∫È ¿ÊÛÈ* Ó· ÙË Û‚‹ÛÔ˘ÌÂ ÌÂ ÁÈ·›Ì· Î·È ÌÂ ‰¿ÎÚ˘…».
ª· Ô‡ ’Ó’ Ë Ì·‡ÚË ÏÂ˘ÙÂÚÈ¿; ∞Ï›ÌÔÓÔ ÛÂ Ì·˜, ·È‰È¿,
√È ÛÙ›¯ÔÈ ·˘ÙÔ› ÙÔ˘ ÈÂÚ¤· ¶··Î˘Ú›ÙÛË, Ô˘ ÁÚ¿ÊËÎ·Ó ÙÔ 1775, ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË Ã·ÛÈÒÙË, ªÂ-
Ù·Í‡ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ Î·È Â˘Úˆ·˚Î‹˜ ÚfiÎÏËÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2001, ÛÛ. 220-221.
* ‰ÂÓ ¿ÛÎÈÛÂ = ‰ÂÓ Î·Ù¤‚·ÏÂ ÚÔÛ¿ıÂÈ·
* ¿ÊÛÈ = ¿ÊËÛÂ
3. O ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÁÈ· Ù· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ Û¯¤‰È· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ

«∂È˜ Ù· 1805 ËÁ·›Óˆ ÂÈ˜ ÙËÓ ∑¿Î˘ÓıÔÓ. O ∞˘ÙÔÎÚ¿ÙˆÚ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ Î¿ÌÓÂÈ ÚfiÛÎÏËÛÈÓ ‰È¿ Ó· ÁÚ·-
ÊıÔ‡Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÂÈ˜ Ù· ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·. ∫¿ÌÓÔÌÂÓ fiÏÔÈ Ì›· ·Ó·ÊÔÚ¿, ™Ô˘ÏÈÒÙ·È, ƒÔ˘ÌÂÏÈÒÙ·È Î·È ¶Â-
ÏÔÔÓÓ‹ÛÈÔÈ, ÂÈ˜ ÙÔÓ ∞˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· Î·È ÙÔ˘ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ ‚Ô‹ıÂÈ·Ó ‰È¿ Ó· ÂÏÂ˘ıÂÚÒÛˆÌÂÓ ÙÔÓ ÙfiÔÓ Ì·˜.
O ∞Ó·ÁÓˆÛÙ·Ú¿˜ ÂÓ‹ÚÁËÛÂ Ó· Á›ÓË Ë ·Ó·ÊÔÚ¿… OÌÈÏÒ ÌÂ ÙÔÓ ∞Ú¯ËÁfiÓ ÙˆÓ ƒˆÛÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿-
ÙˆÓ Î·È ÌÂ Ï¤ÁÂÈ, fiÙÈ Ô ∞˘ÙÔÎÚ¿ÙˆÚ ÙÔÓ ‰È¤Ù·ÍÂ Ó· ·Ú·‰Â¯ı‹* ÂÈ˜ ÙËÓ ‰Ô‡ÏÂ˘ÛÈÓ* fiÛÔ˘˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ó·
¤Ì‚Ô˘Ó* Î·È Ó· ˘¿ÁÔ˘Ó* Ó· ÎÙ˘‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ¡·ÔÏ¤ÔÓÙ·. ΔÔ˘ ·ÔÎÚ›ÓÔÌ·È: “ŸÛÔÓ ‰È¿ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜
ÌÔ˘, ‰ÂÓ ÂÌ‚·›Óˆ ÂÈ˜ ÙËÓ ‰Ô‡ÏÂ˘ÛÈÓ. ΔÈ ¤¯ˆ Ó· Î¿Ìˆ ÌÂ ÙÔÓ ¡·ÔÏ¤ÔÓÙ·; ∞Ó ı¤ÏÂÙÂ fiÌˆ˜ ÛÙÚ·-
ÙÈÒÙ·˜ ‰È¿ Ó· ÂÏÂ˘ıÂÚÒÛˆÌÂÓ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ì·˜ ÛÂ ˘fiÛ¯ÔÌ·È Î·È ¤ÓÙÂ Î·È ‰¤Î· ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ÛÙÚ·-
ÙÈÒÙ·˜. ªÈ· ÊÔÚ¿ Â‚·ÙÈÛı‹Î·ÌÂÓ ÌÂ ÙÔ Ï¿‰È, ‚·ÙÈ˙fiÌÂı· Î·È Ì›·Ó ÌÂ ÙÔ ·›Ì· Î·È ¿ÏÏËÓ Ì›·Ó ‰È¿
ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·Ó ÙË˜ ·ÙÚ›‰Ô˜ Ì·˜”».
∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ °. ΔÂÚÙÛ¤ÙË, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Δ¿ÛÔ˜ μÔ˘ÚÓ¿˜, ∞ı‹Ó· 1983, ÛÛ.
44-45.
* Ó· ·Ú·‰Â¯ı‹ = Ó· ‰Â¯ıÂ›
* ÂÈ˜ ÙËÓ ‰Ô‡ÏÂ˘ÛÈÓ = ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙÔ˘
* Ó· ¤Ì‚Ô˘Ó = Ó· ÌÔ˘Ó
* Ó· ˘¿ÁÔ˘Ó = Ó· ¿ÓÂ

∏ ¡·˘Ì·¯›· ÙË˜ ¡·˘¿ÎÙÔ˘ (§Â¿ÓÙÔ)
∏ ¡·˘Ì·¯›· ÙË˜ ¡·˘¿ÎÙÔ˘ (1571) ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÂÓˆÌ¤ÓÔ ÛÙfiÏÔ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ ÙË˜ ¢˘-
ÙÈÎ‹˜ ∂˘ÚÒË˜ Î·È ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÂ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ‹ Û¯Â‰fiÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘
Ó·˘ÙÈÎÔ‡ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ™ÙË Ó·˘Ì·¯›· ¤Ï·‚Â Ì¤ÚÔ˜ Î·È Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ ÙÔ˘ «¢ÔÓ ∫È-
64

¯ÒÙË», ªÈ¯·‹Ï £ÂÚ‚¿ÓÙÂ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÁÚ·„Â fiÙÈ Ë Ó›ÎË ·˘Ù‹, Ô˘

Û˘Ó¤ÙÚÈ„Â ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ ·Ï·˙ÔÓÂ›·, ‹Ù·Ó Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· Ó· ‰È·-
Ï˘ıÂ› Ë ÂÓÙ‡ˆÛË Ô˘ Â›¯Â Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ ˆ˜ ÔÈ ΔÔ‡Ú-
ÎÔÈ ‹Ù·Ó ·Ó›ÎËÙÔÈ. O ıÚ›·Ì‚Ô˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙË
¡·‡·ÎÙÔ ‚Ô‹ıËÛÂ Â›ÛË˜ Ó· ·Ó·ÙÂÚˆıÔ‡Ó ÔÈ ÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ
˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÂÏÂ˘ıÂÚ›·.
1 2

O ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ Ô ºÈÏfiÛÔÊÔ˜,
Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·Ó
ÂÈÚˆÓÈÎ¿ ·fi ÙÔ˘˜
Â¯ıÚÔ‡˜ ÙÔ˘
«™Î˘ÏfiÛÔÊÔ˜».
ΔÔ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1611
‚Ú‹ÎÂ Ì·ÚÙ˘ÚÈÎfi ı¿Ó·ÙÔ
·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜

Ã¿ÚÙË˜
ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘
ÙÔ˘ 1545,
ª·‰Ú›ÙË,
∂ıÓÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

∏ ÊÚÂÁ¿Ù·
ÙÔ˘ §¿ÌÚÔ˘ ∫·ÙÛÒÓË,
¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›·
ñ °È· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·¤Ù˘¯·Ó fiÏ· Ù· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÚÈÓ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821;
ñ OÈ Í¤ÓÂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ‚Ô‹ıËÛ·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÌÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›-
ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ;
65

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 10
OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ
√È ·Ó˘fiÙ·ÎÙÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÚˆÙ·ÁˆÓ›ÛÙËÛ·Ó ÛÂ ÔÏÏ¤˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ¶ÔÏÏÔ› iak Î·È ÁÓˆÛÙÔ› Â›Ó·È ÔÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ∞Ï‹ ¶·Û¿ ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›-
ÓˆÓ.
Ã·Ú·ÎÙÈÎfi ÌÂ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ™Ô˘Ï›Ô˘, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
66

O È Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ™Ô˘Ï›Ô˘ ‹Ù·Ó ‚ÔÛÎÔ› Ô˘ ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î·È ·Ú‚·Ó›ÙÈÎ·. ™˘¯Ó¿
¤Î·Ó·Ó ÂÈ‰ÚÔÌ¤˜ ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ÙÔ˘ Î¿ÌÔ˘, ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó ˙Ò· Î·È ÁÂÓÓ‹Ì·Ù·.
OÈ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ, Ë ÔÏ‡¯ÚÔÓË ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÌÂ Ù· fiÏ·,
Ë ¿ÚÈÛÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Â‰¿ÊÔ˘˜, ÙÔ ÔÌ·‰ÈÎfi ÓÂ‡Ì· Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÙfiÏÌË, ÙÔ˘˜
Â›¯·Ó ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÛÂ ÈÎ·ÓfiÙ·ÙÔ˘˜ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜. OÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ÔÏÂÌÔ‡Ó Ô-
¯˘ÚˆÌ¤ÓÔÈ ›Ûˆ ·fi Ê˘ÛÈÎ¿ ÂÌfi‰È·. ¢ÚÔ‡Û·Ó ·ÎfiÌË Î·È ÙË Ó‡¯Ù·, ÂÓÒ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·˙·Ó Ó·
ÂÈÙÂıÔ‡Ó ÌÂ Ù· Û·ıÈ¿ ÙÔ˘˜ ÛÂ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ·ÚÈıÌfi ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ, ·ÈÊÓÈ‰È¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜.
ª¿Ù·È· ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ó· ˘ÔÙ¿ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜. ΔÔ ™Ô‡ÏÈ, ·¤¯Ô-
ÓÙ·˜ 20 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÚÔÌËıÂ‡ÂÙ·È ¯Ú‹Ì·Ù·, fiÏ· Î·È ˘-
ÚÔÌ·¯ÈÎ¿, Ù· ÔÔ›· ¤ÛÙÂÏÓ·Ó ·fi Ù· ∂Ù¿ÓËÛ· ÔÈ Í¤ÓÂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î¿ıÂ ÊÔÚ¿ Ô˘ Û˘-
ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙËÓ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË.
¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi˜, Ô ∞Ï‹ ¶·Û¿˜ ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ ¤Ù˘¯Â ÌÂ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfi-
Ô˘˜ Ó· ‰ÈÒÍÂÈ ·fi ÙÔ ™Ô‡ÏÈ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜, ·‰˘Ó·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ¿Ì˘-
Ó¿ ÙÔ˘. ΔÂÏÈÎ¿ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· Î·Ù·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ™Ô‡ÏÈ ÙÔ 1803, ÌÂÙ¿ ·fi ÔÏÏ¤˜
ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜. ∫·Ù¤Ï·‚·Ó ÙÔÓ Ô¯˘Úfi ÏfiÊÔ ∫Ô‡ÁÎÈ, fiÌˆ˜ Ô Î·ÏfiÁÂÚÔ˜ ™·ÌÔ˘‹Ï, Ô˘ ÙÔÓ
ÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ˆ˜ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÈÁÌ‹, ·Ó·ÙÈÓ¿¯ıËÎÂ Ì·˙› ÙÔ˘˜. ΔfiÙÂ Î¿ÔÈÔÈ ™Ô˘-
ÏÈÒÙÂ˜ ¤Û·Û·Ó ÙÔÓ ÎÏÔÈfi ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÌÂ ¤ÊÔ‰Ô Î·È ¤Ú·Û·Ó ÙÂÏÈÎ¿ ÛÙËÓ ∫¤ÚÎ˘Ú·, ÂÓÒ
ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ Û˘ÓıËÎÔÏfiÁËÛ·Ó, ·ÊÔ‡ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛ¯¤ıËÎ·Ó fiÙÈ ı· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÌÂ ·ÛÊ¿-
ÏÂÈ· ÙÔ ™Ô‡ÏÈ Î·È ı· Î·Ù·Ê‡ÁÔ˘Ó ÌÂ Ù· fiÏ· ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ¶Ú¤‚Â˙·.
OÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÛÙ· ∂Ù¿ÓËÛ· ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó ·Ú¯ÈÎ¿ ÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘˜
°¿ÏÏÔ˘˜ Î˘Ú›·Ú¯Ô˘˜. ΔÔ 1820, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÙË ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÎÏ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜
ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Ó· Î·ÙÔÈÎ‹ÛÔ˘Ó ÌfiÓÈÌ· ÛÙÔ ™Ô‡ÏÈ, ÌÂ ÙÔÓ fiÚÔ Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ Ó·
ÂÍÔÓÙÒÛÂÈ ÙÔÓ ∞Ï‹ ¶·Û¿, ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÂ fiÏÂÌÔ. OÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ Û˘ÌÊÒÓËÛ·Ó
Î·È Â¤ÛÙÚÂ„·Ó ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ÙÔ˘˜, ·ÔÎÚÔ‡ÔÓÙ·˜ ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÙÔ˘ ∞Ï‹ ¶·-
Û¿ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜. ΔÔ 1822, fiÌˆ˜, ¤ÌÂÈÓ·Ó ·‚Ô‹ıËÙÔÈ. ∫·Ù·ÔÓËÌ¤ÓÔÈ,
ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„·Ó ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ ™Ô‡ÏÈ Î·È ‰È·ÛÎÔÚ›ÛıËÎ·Ó ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙËÓ ¶ÂÏÔ-
fiÓÓËÛÔ. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821 ÔÏÏÔ› ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ·Ó¤-
Ù˘Í·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ‰Ú¿ÛË ˆ˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ›, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙË Ê‹ÌË ÙˆÓ ÁÂÓÓ·›ˆÓ Î·È ·‰¿Ì·ÛÙˆÓ
ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜.
°ÂÓÓ‹Ì·Ù·: Δ· ‰ËÌËÙÚÈ·Î¿.
À„ËÏ‹ ¶‡ÏË: ∏ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·.
™˘ÓıËÎÔÏÔÁÒ: ÀÔÁÚ¿Êˆ Û˘ÌÊˆÓ›· Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂÙ¿ ·fi fiÏÂÌÔ.
67

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ™Ô˘Ï›Ô˘ ÛÙÔÓ ∞Ï‹ ¶·Û¿ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«μÂ˙‡Ú ∞Ï‹ ¶·Û¿ ÛÂ ¯·ÈÚÂÙÔ‡ÌÂÓ.
∏ ·ÙÚ›˜ Ì·˜ Â›Ó·È ·Â›Úˆ˜ ÁÏ˘Î˘Ù¤Ú· Î·È ·fi Ù· Ô˘ÁÎÂ›·* ÛÔ˘, Î·È ·fi ÙÔ˘˜ Â˘Ù˘¯Â›˜ ÙfiÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›-
Ô˘˜ ˘fiÛ¯ÂÛ·È Ó· Ì·˜ ‰ÒÛÂÈ˜. ŸıÂÓ* Ì·Ù·›ˆ˜ ÎÔÈ¿˙ÂÈ˜, ÂÂÈ‰‹ Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Ì·˜ ‰ÂÓ ˆÏÂ›Ù·È, Ô‡Ù’ ·ÁÔÚ¿˙Â-
Ù·È Û¯Â‰fiÓ ÌÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ıËÛ·˘ÚÔ‡˜ ÙË˜ ÁË˜, ·Ú¿ ÌÂ ÙÔ ·›Ì· Î·È ı¿Ó·ÙÔÓ ¤ˆ˜ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ™Ô˘ÏÈÒÙÔ˘.
(ŸÏÔÈ ÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÌÈÎÚÔ› Î·È ÌÂÁ¿ÏÔÈ)».
ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˘ ¶ÂÚÚ·È‚Ô‡, πÛÙÔÚ›· ™‡ÓÙÔÌÔ˜ ÙÔ˘ ™Ô˘Ï›Ô˘ Î·È ¶¿ÚÁ·˜, ÙfiÌ. 1, ¶·Ú›ÛÈ 1803, Û. 54.
* Ô˘ÁÎÂ›· = ¯ÚËÌ·ÙÈÎ¿ ÔÛ¿
* fiıÂÓ = ÁÈ’ ·˘Ùfi
2. OÈ ¿ÁÚ·ÊÔÈ ÓfiÌÔÈ ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ

«Δ· ¤ıÈÌ· Î·È ÔÈ ıÂÛÌÔ› ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÓ·Ó Î¿ıÂ ·ÙÚÈÒÙË Ó· Â›Ó·È Â˘ÛÏ·¯ÓÈÎfi˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÔÌÔ-
ÁÂÓÂ›˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÔÌÔıÚ‹ÛÎÔ˘˜ ÙÔ˘ Î·È ÛÂ Î¿ıÂ ÂÚ›ÙˆÛË Ó· ÙÔ˘˜ ‚ÔËı¿. ¡· Â›Ó·È Â›ÛË˜ ÈÛÙfi˜ ÛÙË ıÚË-
ÛÎÂ›· ÙÔ˘ Î·È ¿ÛÔÓ‰Ô˜ Â¯ıÚfi˜ ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ Ù˘Ú·ÓÓ›·˜. ŸÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó ‰ÂÈÏfi˜ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ, fiÏÔÈ ÙÔÓ Â-
ÚÈÊÚÔÓÔ‡Û·Ó. ∂›ÛË˜ Î·Ù¤ÎÚÈÓ·Ó fiÔÈÔÓ Â›¯Â ÏËÁˆıÂ› ÛÙËÓ Ï¿ÙË, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÔÈ ËÏÈÎÈˆÌ¤ÓÔÈ Ô˘ ‹Ù·Ó
ÁÔÓÂ›˜ ÁÂÓÓ·›ˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ÂÚËÊ·ÓÂ‡ÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ¤˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Ï¤ÓÂ: “∂˘¯·ÚÈ-
ÛÙÒ ÙÔ £Âfi ÁÈ·Ù› Ù· ·È‰È¿ ÌÔ˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ‹ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛıËÎ·Ó ÛÙË Ì¿¯Ë Î·È Î·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ¯Ù˘‹ıËÎÂ ·-
fi ›Ûˆ”. ∞˘Ù¿ ›ÛÙÂ˘·Ó ÁÈ· ÙË ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ· Î·È ÙË ‰ÂÈÏ›· Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤‰ÂÈ¯Ó·Ó
Ù· ÓÒÙ· ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ Â¯ıÚÔ‡˜, ·ÏÏ¿ ¤ÚÂÂ ‹ Ó· ÓÈÎ‹ÛÔ˘Ó ‹ Ó· ÛÎÔÙˆıÔ‡Ó ¤Ó‰ÔÍ·».
§¿ÌÚÔ˘ ∫Ô˘ÙÛÔÓ›Î·, °ÂÓÈÎ‹ πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, ∞ı‹Ó· 1863, ÛÛ. 24-25.

∂·Ê¤˜ ÙˆÓ ™Ô˘ÏÈˆÙÒÓ ÌÂ ÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜
OÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÁÈ· Î·ÈÚfi ÛÂ Â·Ê‹ ÌÂ ÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜, ÌÂ ÛÎÔfi Ó·
ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ.
ΔÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1790 ÌÈ· ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ›· ·fi ÙÔ˘˜ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ¤ÁÈÓÂ ‰ÂÎÙ‹
·fi ÙËÓ ∞˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ· ÙË˜ ƒˆÛ›·˜ ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË Î·È ˙‹ÙËÛÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙË˜ ÁÈ·
Ó· ·ÂÏÂ˘ıÂÚˆıÔ‡Ó, fiˆ˜ ¤ÏÂÁ·Ó, ÔÈ ·fiÁÔÓÔÈ «ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ Î·È
§·ÎÂ‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ». ∏ ÙÛ·Ú›Ó· ˘ÔÛ¯¤ıËÎÂ Ó· ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙË˜, ˆ-
ÛÙfiÛÔ ÔÈ ˘ÔÛ¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ÔÈ ŒÏÏË-
ÓÂ˜ ÂÚ›ÌÂÓ·Ó.
∏ ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË μ′, ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË, ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ¶¤ÙÂÚÎÔÊ
1
O ∞Ï‹ ¶·Û¿˜
ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ
68

2 3
™Ô˘ÏÈÒÙË˜, ¤Á¯ÚˆÌË ¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›·, ™Ô˘ÏÈÒÙË˜, ¤Á¯ÚˆÌË ÏÈıÔÁÚ·Ê›·

ÕÔ„Ë ÙÔ˘ ™Ô˘Ï›Ô˘, ÏÈıÔÁÚ·Ê›· ÂÈ¯Úˆ-

Ì·ÙÈÛÌ¤ÓË
O ™Ô˘ÏÈÒÙË˜ ÔÏ·Ú¯ËÁfi˜ §¿ÌÚÔ˜ Δ˙·‚¤Ï·˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ∞Ï‹ ¶·Û¿, ÏÈ-

ıÔÁÚ·Ê›·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
ñ °È· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙÔ› ˆ˜ ÈÎ·ÓfiÙ·ÙÔÈ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜;
ñ ¶ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÌÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ;
69

�
¢∂ÀΔ∂ƒ∏ ∂¡√Δ∏Δ∞
√È ŒÏÏËÓÂ˜ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Î·È

ÙË Ï·ÙÈÓÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· (1453-1821)
∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
ñ ∏ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ¯ˆÚÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ §·Ù›ÓÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜
OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Â›¯Â ‰Ú·Ì·ÙÈÎ¤˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘-
ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.
ñ OÈ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‹Ù·Ó ÔÏÏ¤˜, È‰È·›ÙÂÚ·

ÛÙÔÓ ÙÔÌ¤· ÙË˜ ÊÔÚÔÏÔÁ›·˜. ∂›¯·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ‡-
ÛÔ˘Ó ·ÚÎÂÙÔ› ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ Î·È Ó· È‰Ú‡ÛÔ˘Ó
·ÚÔÈÎ›Â˜ ÂÎÂ›.
ñ O ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜, ÔÈ º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜ ÛÂ ÎÂÓÙÚÈÎfi Â›Â‰Ô Î·È ÔÈ ÚÔÂÛÙÔ› ‹ ‰Ë-

ÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜ ÛÙÈ˜ ÙÔÈÎ¤˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÂ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙË ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹ Î·È Ô-
ÏÈÙÈÎ‹ ËÁÂÛ›· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜.
ñ ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈ-

Î‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÍÂ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ ÎÏ¤ÊÙÂ˜. ¶ÂÚÈÔ¯¤˜ fiˆ˜ ÙÔ ™Ô‡ÏÈ Î·È Ë ª¿-
ÓË, ¤ÌÂÈÓ·Ó ÁÓˆÛÙ¤˜ ÁÈ· ÙÔ ·‰Ô‡ÏˆÙÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘˜.
ñ OÈ ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ÌÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Î·È Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘˜ ÊÚfiÓÙÈ-

Û·Ó ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ·È‰Â›·˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·.
ñ ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜

ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. Œˆ˜ ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· fiÏÂ˜
ÔÈ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂÈ˜ ·¤Ù˘¯·Ó, ÎÚ¿ÙËÛ·Ó fiÌˆ˜ ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ‰È¿-
ıÂÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.
70

�
TÚ›ÙË ∂ÓfiÙËÙ·
∏ ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
£Âfi‰ˆÚÔ˜ μÚ˘˙¿ÎË˜,
«À¤Ú ¶·ÙÚ›‰Ô˜ ÙÔ
¶·Ó», ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘
1858, ∞ı‹Ó·,
∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË –
ªÔ˘ÛÂ›Ô ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘
™Ô‡Ù˙Ô˘
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
∏ ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê·›· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ó· ·Ô-
ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘˜. ¶·Ú¿ ÙÈ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÂÛˆÙÂÚÈÎ¿ Î·È ÂÍˆÙÂÚÈ-
Î¿, Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ¤Ù˘¯Â ÙÂÏÈÎÒ˜ ÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙË˜. ª¤Û· ÛÂ Û¯ÂÙÈÎ¿ Û‡ÓÙÔÌÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ˆ˜ ÙÔ
1830, Ë ∂ÏÏ¿‰· Î¤Ú‰ÈÛÂ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ ¤ÛÙˆ Î·È ÌÂ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤Ó· Û‡ÓÔÚ·. ∏ ÂÏÂ‡ıÂÚË
ÂıÓÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÍÂÎ›ÓËÛÂ Î·È Ù¤ıËÎ·Ó Ó¤ÔÈ ÂıÓÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ.
∏ ÙÚ›ÙË ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ‰ÂÎ·Ô¯ÙÒ ÎÂÊ¿Ï·È·.
72

∫∂ºA§∞π√ 1. ∫∂ºA§∞π√ 2. ∫∂ºA§∞π√ 3. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ∫∂ºA§∞π√ 4. ∏ Â·Ó¿-
∏ ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· ∏ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ÛÙ·ÛË ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·
ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›·
∫∂ºA§∞π√ 7. ∫∂ºA§∞π√ 8.
∫∂ºA§∞π√ 6. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜ √È ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ó¿ÚË
∫∂ºA§∞π√ 5. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·-
ÛË ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ, ÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È
ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·
∫∂ºA§∞π√ 9. ∏ ÂÎ- ∫∂ºA§∞π√ 12.

ÛÙÚ·ÙÂ›· ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË- ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÔÏÈÔÚÎ›·
¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ· ∫∂ºA§∞π√ 10. ∫∂ºA§∞π√ 11. √ πÌÚ·‹Ì ÛÙËÓ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ – Ô
√ ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ – Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜
∫∂ºA§∞π√ 13. √È ·- ∫∂ºA§∞π√ 14.

ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË √ ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ∫∂ºA§∞π√ 16. √È ∂ıÓÔ-
∫∂ºA§∞π√ 15. Û˘ÓÂÏÂ‡ÛÂÈ˜ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹
∏ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿- ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·
ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È Ë
¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘
∫∂ºA§∞π√ 17.
√ πˆ¿ÓÓË˜
∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜
Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∫∂ºA§∞π√ 18.
ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È
Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·
1821 1830
Έναρξη της ελληνικής Η ελληνική Επανάσταση φτάνει στο τέλος της

Επανάστασης Η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος
73

� � ∂¡√Δ∏Δ∞ °
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 1
∏ ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·
∏ ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· È‰Ú‡ıËÎÂ ÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜
ÙÔ˘ 1821, ÌÂ ÛÎÔfi Ó· Û˘ÓÙÔÓ›ÛÂÈ ÙÈ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏÂ˘-
ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜. ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË È‰Ú‡ıËÎÂ Ì˘ÛÙÈÎ¿ ÛÙËÓ O‰ËÛÛfi ÙË˜ ƒˆÛ›·˜, ÙÔ 1814, ·fi ÙÚÂÈ˜
¿ÛËÌÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜, ÙÔÓ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ, ÙÔ ¡ÈÎfiÏ·Ô ™ÎÔ˘Ê¿ Î·È ÙÔÓ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ ΔÛ·Î¿ÏˆÊ.
O fiÚÎÔ˜ ÙˆÓ ºÈÏÈÎÒÓ
1814 1818 1820 1821
Ίδρυση Φιλικής Εταιρείας Μεταφορά της έδρας O Αλέξανδρος Υψηλάντης Έκρηξη

στην Oδησσό της Ρωσίας της Φιλικής Εταιρείας αναλαμβάνει την αρχηγία της
στην Κωνσταντινούπολη της Φιλικής Εταιρείας Επανάστασης
74

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
O È È‰Ú˘Ù¤˜ ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÌÂÏÒÓ ÛÙÈ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ·ÚÔÈ-
Î›Â˜ ÙÔ˘ ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ‡ Î·È ÛÙÈ˜ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈÂ˜ ∏ÁÂÌÔÓ›Â˜, ÂÓı·ÚÚ˘Ì¤ÓÔÈ ·fi ÙÔ
Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ ƒ‹Á· μÂÏÂÛÙÈÓÏ‹, ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ §¿ÌÚÔ˘ ∫·ÙÛÒÓË Î·È ÙˆÓ ™Ô˘-
ÏÈˆÙÒÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·Ù·Ú·¯‹ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ·Â›-
ı·Ú¯ÔÈ ·Û¿‰Â˜. OÈ ºÈÏÈÎÔ›, fiˆ˜ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·Ó Ù· Ì¤ÏË ÙË˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÎÚ˘ÙÔÁÚ·-
ÊÈÎfi ÎÒ‰ÈÎ· ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Î·È ˘¤ÁÚ·Ê·Ó ÌÂ „Â˘‰ÒÓ˘Ì·. ∏ Ì‡ËÛ‹ ÙÔ˘˜
ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Â›¯Â ÙË ÌÔÚÊ‹ ÈÂÚÔÙÂÏÂÛÙ›·˜, Ô˘ ÙË ÛÊÚ¿ÁÈ˙Â Ô fiÚÎÔ˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÂ ÈÂÚ¤·.
OÈ ºÈÏÈÎÔ› ¿ÊËÓ·Ó Ó· ÂÓÓÔÂ›Ù·È fiÙÈ ›Ûˆ ·fi ÙËÓ ∂Ù·ÈÚÂ›· ˘‹Ú¯Â Ì›· ªÂÁ¿ÏË ¢‡Ó·-
ÌË, Ô˘ ‹ıÂÏÂ ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ¶ÔÏÏÔ› ›ÛÙÂ˘·Ó fiÙÈ ›Ûˆ ·fi ÙËÓ Ì˘ÛÙÈ-
Î‹ ∞Ú¯‹ ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÎÚ˘‚fiÙ·Ó Ë ƒˆÛ›·, ˆÛÙfiÛÔ ÔÈ ËÁ¤ÙÂ˜ ÙË˜ ÁÓÒÚÈ˙·Ó Î·Ï¿,
·ÚfiÏÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ Ê·Ó¤ÚˆÓ·Ó, fiÙÈ Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ
·ÙÚÈˆÙÒÓ Î·È ÛÙ· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ Î·Ù¤‚·ÏÏ·Ó Ù· ÂÁÁÚ·ÊfiÌÂÓ· Ì¤ÏË ÙË˜, È‰›ˆ˜ ÔÈ ˘¿ÏÏË-
ÏÔÈ Î·È ÔÈ ¤ÌÔÚÔÈ. ◊Ù·Ó ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ·Ú¿ÙÔÏÌÔ ÁÈ· fiÔÈÔÓ ÏÔÁ¿ÚÈ·˙Â Ù· ÂÌfi‰È· Ô˘
˘‹Ú¯·Ó, ÙÔ ÔÔ›Ô fiÌˆ˜ ÙÂÏÈÎ¿ ¤Ù˘¯Â.
Δ· Ì¤ÏË ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ‹Ù·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ·. ΔÔ 1818, fiÌˆ˜, Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË
ÌÂÙ¤ÊÂÚÂ ÙËÓ ¤‰Ú· ÙË˜ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡-
ÔÏË. TfiÙÂ Ë ÛÙÚ·ÙÔÏfiÁËÛË ÌÂÏÒÓ ÂÂÎÙ¿ıËÎÂ ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-
Ú›· Î·È ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ∂ÏÏ¿‰·. ™’ ·˘Ù‹Ó Ì˘‹ıËÎ·Ó ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘
∞ÁÒÓ·, fiˆ˜ Ô ·Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›ÙË˜ °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ¢ÈÎ·›Ô˜ ‹ ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜, Ô ÚÒËÓ ÎÏ¤ÊÙË˜
£Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜, ÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› πˆ¿ÓÓË˜ º·ÚÌ¿ÎË˜ Î·È °ÂˆÚÁ¿ÎË˜ OÏ‡ÌÈÔ˜
Î·È ·ÚÎÂÙÔ› ¿ÏÏÔÈ. ΔËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ‚Ô‹ıËÛÂ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎ¿ Î·È Ô ÌÂÁ·Ï¤ÌÔÚÔ˜ ¶·Ó·ÁÈÒ-
ÙË˜ ™¤ÎÂÚË˜, Ô˘ ÚfiÛÊÂÚÂ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘.
Δ· Ì¤ÏË ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÛÙ·‰È·Î¿ ·˘Í‹ıËÎ·Ó. OÈ ËÁ¤ÙÂ˜ ÙË˜ ÚfiÙÂÈÓ·Ó ÛÙÔÓ
πˆ¿ÓÓË ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, Ô˘ ‹Ù·Ó ÙfiÙÂ ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ∂ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ ÙË˜ ƒˆÛ›·˜, Ó· ÙÂıÂ› ÂÈ-
ÎÂÊ·Ï‹˜ ÙË˜. EÎÂ›ÓÔ˜ ·ÚÓ‹ıËÎÂ, ÁÈ·Ù› ›ÛÙÂ˘Â fiÙÈ ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ
∂˘ÚÒË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Â˘ÓÔ˚Î¤˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜. ªÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘, Ë ·Ú¯ËÁ›· ÚÔÛÊ¤Ú-
ıËÎÂ ÙÔ 1820 ÛÙÔÓ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ À„ËÏ¿ÓÙË, ÛÙÚ·ÙËÁfi Î·È ˘·ÛÈÛÙ‹ ÙÔ˘ ΔÛ¿ÚÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜
‰¤¯ÙËÎÂ ÌÂ ÚÔı˘Ì›· ÙÔÓ ·ÓÒÙ·ÙÔ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ ∂ÊfiÚÔ˘ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ¿‰ÂÈ· ·Ô˘Û›·˜
‰‡Ô ¯ÚfiÓˆÓ ·fi ÙË ÚˆÛÈÎ‹ ·˘Ï‹.
ªÂ ÙËÓ ÚÔÛ¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË, ÂÓÙ¿ıËÎ·Ó ÔÈ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›Â˜ ÁÈ· ÙË ªÂÁ¿ÏË ∂·-
Ó¿ÛÙ·ÛË. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ ºÈÏÈÎÒÓ, Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ù·˘-
Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙË ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›· Î·È ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÒÛÙÂ Ó· ‰È·Û·ÛÙÂ› Ô ÔıˆÌ·ÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·-
Ùfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ‹‰Ë ÛÂ fiÏÂÌÔ ÌÂ ÙÔÓ ∞Ï‹ ¶·Û¿ ÛÙ· πˆ¿ÓÓÈÓ·, ÂÓÒ Î·È ÛÙËÓ ∫ˆÓ-
ÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ı· ÍÂÛÔ‡Û·Ó Ù·Ú·¯¤˜. ∑ËÙ‹ıËÎÂ Â›ÛË˜ ·fi ÙÔ˘˜ ™¤Ú‚Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ μÔ‡Ï-
Á·ÚÔ˘˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ÎÈ ·˘ÙÔ› ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, Ó· Â·Ó·ÛÙ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÂÓÒ
Èı·Ó‹ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Î·È Ë ÂÌÏÔÎ‹ ÙˆÓ ƒÒÛˆÓ, ·Ó ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ¢Ô‡Ó·‚Ë.
∞Â›ı·Ú¯ÔÈ ·Û¿‰Â˜: ¶·Û¿‰Â˜ Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿ÎÔ˘·Ó ¿ÓÙÔÙÂ ÛÙÈ˜ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘.
∫Ú˘ÙÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ÎÒ‰ÈÎ·˜: ∏ ÁÚ·Ê‹ ÌÂ Û‡Ì‚ÔÏ·, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÌËÓ Á›ÓÂÙ·È Î·Ù·ÓÔËÙ‹ ·fi ¿ÏÏÔ˘˜.
ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›·: ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÈ˜ ‰‡Ô ËÌÈ·˘ÙfiÓÔÌÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÛÙ· ‚fiÚÂÈ· Û‡ÓÔÚ· ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜,
ÙË ªÔÏ‰·‚›· Î·È ÙË μÏ·¯›·, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· Î˘‚ÂÚÓÔ‡Û·Ó ŒÏÏËÓÂ˜ º·Ó·ÚÈÒÙÂ˜. ™‹ÌÂÚ· Î·Ù¿ ÙÔ ÌÂ-
Á·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÌ‹Ì· ÙË˜ ƒÔ˘Ì·Ó›·˜.
¢Ô‡Ó·‚Ë˜: ¶ÔÙ·Ìfi˜ ÙË˜ KÂÓÙÚÔ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ∂˘ÚÒË˜.
75

� IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ � ∂¡√Δ∏Δ∞ °
1. O fiÚÎÔ˜ ÙˆÓ ºÈÏÈÎÒÓ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«OÚÎ›˙ÔÌ·È ÔÈÎÂÈÔıÂÏÒ˜ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ ·ÏËıÈÓÔ‡ £ÂÔ‡ fiÙÈ ı· Â›Ì·È ÁÈ· fiÏË ÌÔ˘ ÙË ˙ˆ‹ ·fiÏ˘Ù· ÈÛÙfi˜ ÛÙËÓ
∂Ù·ÈÚÂ›·. OÚÎ›˙ÔÌ·È fiÙÈ ‰ÂÓ ı· Ê·ÓÂÚÒÛˆ ÙÔ ·Ú·ÌÈÎÚfi ·fi Ù· ™ËÌÂ›· Î·È ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙË˜, Ô‡ÙÂ ı· ÛÙ·-
ıÒ ÁÈ· Î·Ó¤Ó·Ó ÏfiÁÔ Ë ·ÊÔÚÌ‹ Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ÔÙ¤ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ, Ô‡ÙÂ ÔÈ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜ Ô‡ÙÂ Ô ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ Ô‡ÙÂ Ô
Ê›ÏÔ˜ ÌÔ˘, fiÙÈ ÁÓˆÚ›˙ˆ Ô,ÙÈ‰‹ÔÙÂ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ·˘Ù¿… OÚÎ›˙ÔÌ·È fiÙÈ ı· ÙÚ¤Êˆ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÌÔ˘ ·‰È¿ÏÏ·ÎÙÔ
Ì›ÛÔ˜ Î·Ù¿ ÙˆÓ Ù˘Ú¿ÓÓˆÓ ÙË˜ ¶·ÙÚ›‰·˜ ÌÔ˘, Î·Ù¿ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ Î·È Î·Ù¿ ÙˆÓ ÔÌÔÊÚfiÓˆÓ ÙÔ˘˜. £· ÂÓÂÚÁÒ
¿ÓÙ· ÌÂ ÙÚfiÔ Ô˘ Ó· ÙÔ˘˜ ‚Ï¿ÙÂÈ Î·È fiÙ·Ó ÙÔ ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó ÔÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ı· Û˘Ì‚¿ÏÏˆ ÛÙËÓ Ï‹ÚË Î·Ù·-
ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘˜…».
2. ¶ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

«∫·Ù¿Ï·‚· ÙfiÙÂ, ˆ˜ fi,ÙÈ Î¿ÓÔ˘ÌÂ ı· ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ ÌfiÓÔÈ Ì·˜ Î·È fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ Î·Ì›· ÂÏ›‰· ·fi ÙÔ˘˜ Í¤-
ÓÔ˘˜. O Δ˙ˆÚÙ˙* ‹ÁÂ ÛÙË ¡Â¿ÔÏË, ¤ÁÈÓÂ ÂÎÂ› ÛÙÚ·ÙËÁfi˜. ªÂ ÚÔÛÎ¿ÏÂÛÂ ÌÂ ‰‡Ô ÁÚ¿ÌÌ·Ù¿ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿
ÂÂÈ‰‹ ‹ÍÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›· ‰ÂÓ ‰¤¯ıËÎ·, ·ÏÏ¿ ÎÔ›Ù·Í· fiÙÂ ı· Â·Ó·ÛÙ·Ù‹ÛÔ˘ÌÂ ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ì·˜.
°È· ÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›· ÌÔ˘ Â›Â Ô ¶¿ÁÎ·ÏÔ˜**. ŒÂÈÙ· ¤Ú·ÛÂ Ô ∞ÚÈÛÙÂ›‰Ë˜ Ô ¶·¿˜ Î·È Ô ∞Ó·ÁÓˆÛÙ·Ú¿˜ ÌÔ˘
¤ÊÂÚÂ ÁÚ¿ÌÌ· ·fi ÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›·, Î·È ÙfiÙÂ ¿Ú¯ÈÛ· Ó· Î·ÙË¯Ò ÎÈ ÂÁÒ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÛÙËÓ ∑¿Î˘ÓıÔ Î·È ÙËÓ ∫Â-
Ê·ÏÔÓÈ¿ Î·È ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Î·ÂÙ·Ó·›Ô˘˜ ÛÂÙÛÈÒÙÈÎˆÓ Î·È ˘‰Ú·›ÈÎˆÓ Î·Ú·‚ÈÒÓ. ™Ù· 1820 ¤Ï·‚· ÁÚ¿Ì-
Ì·Ù· ·fi ÙÔÓ À„ËÏ¿ÓÙË ÁÈ· Ó· Â›Ì·È ¤ÙÔÈÌÔ˜, fiˆ˜ Î·È fiÏÔÈ ÔÈ ‰ÈÎÔ› Ì·˜. ∂ÈÎÔÛÙ‹ ¤ÌÙË ª·ÚÙ›Ô˘ ‹-
Ù·Ó Ë Ì¤Ú· ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜».
* ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi ƒ. ΔÛˆÚÙ˜.

** ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ¡ÈÎfiÏ·Ô ¶¿ÁÎ·ÏÔ, Ù·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ÙÔ˘ ÚˆÛÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡.

∏ πÂÚ‹ ™˘ÌÌ·¯›·
∏ Û‡ÛÙ·ÛË ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ¤ÁÈÓÂ ÛÂ ÌÈ· È‰È·›ÙÂÚ· ‰˘-
ÛÌÂÓ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ˘fiıÂÛË ÛÙÈÁÌ‹. ΔÔ 1815 ÓÈÎ‹ıËÎÂ
ÔÚÈÛÙÈÎ¿ Ô ¡·ÔÏ¤ÔÓÙ·˜ Î·È ÔÈ ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÂ˜ È‰¤Â˜ ÙË˜ °·ÏÏÈ-
Î‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ·Ú·ÌÂÚ›ÛÙËÎ·Ó. ΔfiÙÂ È‰Ú‡ıËÎÂ Ë πÂÚ‹ ™˘Ì-
Ì·¯›· ÌÂ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ ÓÈÎËÙÒÓ (Î˘Ú›ˆ˜ ÙË˜ ∞˘ÛÙÚ›·˜,
ÙË˜ ƒˆÛ›·˜ Î·È ÙË˜ ¶ÚˆÛ›·˜), ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÈı˘ÌÔ‡Û·Ó Ó· ‰È·-
ÙËÚËıÂ› ÙÔ «·Ï·Èfi ÌÔÓ·Ú¯ÈÎfi Î·ıÂÛÙÒ˜». °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘-
Ùfi, ‹Ù·Ó ·ÓÙ›ıÂÙÔÈ ÛÂ Î¿ıÂ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, Î·Ù·‰ÈÎ¿-
˙ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ˆ˜ ÂÈÎ›Ó‰˘ÓË.
ΔÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ μÈ¤ÓÓË˜ (1815)
76

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2 3
OÈ È‰Ú˘Ù¤˜ ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜, ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ˜ (·ÚÈÛÙÂÚ¿), ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ™ÎÔ˘Ê¿˜ (Ì¤ÛË) Î·È ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ΔÛ·-
Î¿ÏˆÊ (‰ÂÍÈ¿), ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
¶·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ÛÎÏ·‚ˆÌ¤ÓË˜ ∂ÏÏ¿- ΔÔ Û›ÙÈ ÛÙËÓ O‰ËÛÛfi ÙË˜ ƒˆÛ›·˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô È‰Ú‡ıËÎÂ Ë ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·È-
‰·˜, ∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË ÚÂ›· Î·È Ë Ï¿Î· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÓÙÔÈ¯ÈÛÙÂ› ÛÙËÓ ÚfiÛÔ„‹ ÙÔ˘
ñ ªÂ ÔÈÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ¤‰Ú·ÛÂ Ë ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· Î·È ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ ÙË˜;
ñ °È· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÈÛÙÂ‡ÂÙÂ fiÙÈ Ô ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ (¶ËÁ‹ 2) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ı· ¤ÚÂÂ Ó· ‚·-
Û›˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙÈ˜ ‰ÈÎ¤˜ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜; ™ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ı· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ë «ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ» Î·È fiÛ·
¤¯ÂÙÂ ‰È‰·¯ıÂ› ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÓfiÙËÙ·.
77

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 2
∏ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙË ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›·
ΔÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821 Ô ˘·ÛÈÛÙ‹˜ ÙÔ˘ ƒÒÛÔ˘ ÙÛ¿ÚÔ˘, ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜, ËÁ‹-
ıËÎÂ ÙË˜ ÂÍ¤ÁÂÚÛË˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÛÙË ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›·. øÛÙfiÛÔ, ÌÂÙ¿ ·fi ÂÙ¿
Ì‹ÓÂ˜, Ë ÂÍ¤ÁÂÚÛË Î·Ù·Ó›ÁËÎÂ ·fi ÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi.
∏ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ §fi¯Ô˘, ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ ∂˜, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
22 Φεβρουαρίου 24 Φεβρουαρίου 8 Ιουνίου 9 Σεπτεμβρίου

Τα γεγονότα της εξέγερσης στη Μολδοβλαχία το 1821
O Αλέξανδρος Υψηλάντης O Αλέξανδρος Υψηλάντης Καταστροφή Ανατίναξη

περνά τον Προύθο εκδίδει την προκήρυξη στο ∆ραγατσάνι μονής Σέκου
«Μάχου υπέρ Πίστεως
και Πατρίδος»
78

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
Ÿ ÛÔ ÂÚÓÔ‡ÛÂ Ô Î·ÈÚfi˜, Ë ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· Î·Ù¤ÛÙÚˆÓÂ ÔÏÏ¿ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ Û¯¤‰È·

ÁÈ· ÙÔÓ ÙfiÔ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ ¤Ó·ÚÍË˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜. ΔÂÏÈÎ¿ ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ó·
ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ·fi ÙÈ˜ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈÂ˜ ∏ÁÂÌÔÓ›Â˜ (ÛËÌÂÚÈÓ‹ ªÔÏ‰·‚›· Î·È ƒÔ˘-
Ì·Ó›·), fiÔ˘ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÔıˆÌ·ÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜, ÔÈ ËÁÂÌfiÓÂ˜ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ŒÏÏËÓÂ˜ º·Ó·-
ÚÈÒÙÂ˜ Î·È Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ÂÎÂ› ÔÏÏÔ› ŒÏÏËÓÂ˜. ∂›ÛË˜, ÛÙË μÏ·¯›· Â›¯·Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ¤ÓÔÏË
‰Ú¿ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ ÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› πˆ¿ÓÓË˜ º·ÚÌ¿ÎË˜ Î·È °ÂˆÚ-
Á¿ÎË˜ OÏ‡ÌÈÔ˜.
ÀÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙË ÚˆÛÈÎ‹ ‚Ô‹ıÂÈ·, Ô ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜ ¤Ú·ÛÂ ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿-
ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821 ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ¶ÚÔ‡ıÔ Î·È Ì‹ÎÂ ÛÙË ªÔÏ‰·‚›·. ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ¿Ú¯ÈÛÂ Î·È ÔÈ
ÚÒÙÂ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ¤Î·Ó·Ó ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜. ΔfiÙÂ Ô À„ËÏ¿ÓÙË˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÂÚ›Ô˘ 2.000
¿ÓÙÚÂ˜ Ô˘ Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛÂ, ÛÙÚ¿ÊËÎÂ ÚÔ˜ ÙÔ μÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ. ™ÙÈ˜ 24 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ Ô À„Ë-
Ï¿ÓÙË˜ Î˘ÎÏÔÊfiÚËÛÂ ÚÔÎ‹Ú˘ÍË ÌÂ Ù›ÙÏÔ «ª¿¯Ô˘ ˘¤Ú ¶›ÛÙÂˆ˜ Î·È ¶·ÙÚ›‰Ô˜» Î·È Î¿ÏÂ-
ÛÂ ÛÙ· fiÏ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜. §›ÁÂ˜ ËÌ¤ÚÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ Î·Ù¤Ï·-
‚·Ó ÙÔ μÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ, ·ÏÏ¿ ÙÂÏÈÎ¿ ·ÔÛ‡ÚıËÎ·Ó ÛÙ· ÔÚÂÈÓ¿ ·Ó·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜.
∏ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙË ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›· Î·Ù·‰ÈÎ¿ÛÙËÎÂ ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·ıÒ˜ Î·È
·fi ÙÔÓ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë °ÚËÁfiÚÈÔ ∂′, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓ‹ÚÁËÛÂ ˘fi ÙËÓ ›ÂÛË ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ∞ÏÏ¿
Î·È Ô ÙÛ¿ÚÔ˜ ÙË˜ ƒˆÛ›·˜ Î·ı·›ÚÂÛÂ ÙÔÓ À„ËÏ¿ÓÙË ·fi ÙÔ ·Í›ˆÌ· ÙÔ˘ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ Úˆ-
ÛÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Î·È ¤‰ˆÛÂ ¿‰ÂÈ· ÛÙ· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· Ó· ÂÈÛ‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹.
O À„ËÏ¿ÓÙË˜, ÌÂ ÌÂÚÈÎ¤˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ Â˙Ô‡˜ Î·È ÏÈÁÔÛÙÔ‡˜ ÈÂ›˜, ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ ÙÔÓ Ô-
Ï˘¿ÚÈıÌÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi, Ô˘ ÎÈÓ‹ıËÎÂ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘, ÛÂ ÔÏÏ¤˜ Ì¿¯Â˜. ∏ ·ÔÊ·ÛÈ-
ÛÙÈÎfiÙÂÚË ·fi ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜ ·˘Ù¤˜ ‰fiıËÎÂ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1821 ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ¢Ú·Á·ÙÛ¿ÓÈ Î·È
ÙÂÏÂ›ˆÛÂ ÌÂ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. π‰È·›ÙÂÚ· Ô πÂÚfi˜ §fi¯Ô˜, ÙÔ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi ÛÒÌ· Ô˘ ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ¤˜ ÙˆÓ ·ÚÔÈÎÈÒÓ, ¤¯·ÛÂ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù·
ÌÈÛ¿ Ì¤ÏË ÙÔ˘.
∫·Ù·‰ÈˆÎfiÌÂÓÔ˜ Ô À„ËÏ¿ÓÙË˜, ¤Ú·ÛÂ ÛÙËÓ ∞˘ÛÙÚ›· Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ ∫Ô˙·Ó›ÙË ˘·ÛÈÛÙ‹ ÙÔ˘
°ÂÒÚÁÈÔ §·ÛÛ¿ÓË, ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜. ÕÏÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ·ÓÙÈ-
ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÛÙÔ ™ÎÔ˘Ï¤ÓÈ ·ÏÏ¿ ÙÂÏÈÎ¿ ‰È·Ï‡ıËÎ·Ó, ÂÓÒ ÂÚ›Ô˘ 100 Î·ÙfiÚıˆÛ·Ó
Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Â˙ÔÔÚÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. OÈ ·Ú¯ËÁÔ› πˆ¿ÓÓË˜ º·ÚÌ¿ÎË˜ Î·È °ÂˆÚÁ¿ÎË˜
OÏ‡ÌÈÔ˜ ÓÈÎ‹ıËÎ·Ó ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821 ÔÏÂÌÒÓÙ·˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. O
°ÂˆÚÁ¿ÎË˜ OÏ‡ÌÈÔ˜ Î·È ÔÈ Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÙÈÓ¿¯ıËÎ·Ó ÛÙË ÌÔÓ‹ ™¤ÎÔ˘, ÁÈ· Ó· ÌËÓ
È·ÛÙÔ‡Ó ·È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ.
∏ ÂÙ¿ÌËÓË ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙË ªÔÏ‰Ô‚Ï·¯›· ÌÔÚÂ› Ó· ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ, Î·Ù¿ÊÂÚÂ ˆÛÙfiÛÔ Ó·
‰È·Û¿ÛÂÈ Ù· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· Î·È Ó· ÂÈÙ·¯‡ÓÂÈ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
™˘Ó¤‚·ÏÂ ¤ÙÛÈ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎ¿ ÛÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜.
μÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ: ™ËÌÂÚÈÓ‹ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙË˜ ƒÔ˘Ì·Ó›·˜ (ÙfiÙÂ ÙË˜ μÏ·¯›·˜).
¶ÚÔÎ‹Ú˘ÍË: KÂ›ÌÂÓÔ Ô˘ ‰ËÌÔÛÈÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ÂÍ·ÁÁ¤ÏÏÂÈ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÌÈ·˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Ú¿ÍË˜.
¶ÚÔ‡ıÔ˜: ¶·Ú·fiÙ·ÌÔ˜ ÙÔ˘ ¢Ô‡Ó·‚Ë, Û‡ÓÔÚÔ ÙË˜ ƒÔ˘Ì·Ó›·˜ Î·È ÙË˜ ªÔÏ‰·‚›·˜. ∞ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Ê˘ÛÈÎfi Û‡ÓÔÚÔ
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È ÙË ƒˆÛ›·.
79

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË ÛÙÔÓ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ, π¿ÛÈÔ, 26 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1821
«O ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ Â›Ó·È ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˜ Â‰Ò, ‰ÂÓ Í¤Úˆ Ô‡ Ó· ‚¿Ïˆ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó. ¶Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˙Â˘ÙÔ‡Ó
·fi ·ÓÙÔ‡ ¯Ú‹Ì·Ù·, ÙÔ ›‰ÈÔ Î·È ¿ÚÌ·Ù· Î·È… Î·È… Î·È… •¤Úˆ fiÙÈ Ô ˙‹ÏÔ˜ ÛÔ˘, •¿ÓıÂ ÌÔ˘, Î¿ÙÈ ı· Î¿ÌÂÈ.
∂Ï›˙ˆ, ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Ó· ‰ÔÍ·ÛÙÔ‡ÌÂ ÌÂ ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ fiÓÔÌ· ÙˆÓ ÂÏÂ˘ıÂÚˆÙÒÓ ÙË˜ ¶·ÙÚ›‰·˜».
∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ˘, ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù· ÂÚ› ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∞. μ. ¢·ÛÎ·Ï¿ÎË˜, ∞ı‹Ó· ¯¯, Û. 162.
2. ∏ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ §fi¯Ô˘

«ŒÙÛÈ ¯¿ıËÎÂ Ì¤Û· ÛÂ Ï›ÁË ÒÚ· Ì›· ·fi ÙÈ˜ ÁÏ˘Î‡ÙÂÚÂ˜ ÂÏ›‰Â˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, Ô πÂÚfi˜ §fi¯Ô˜. ∞ÏÏ¿, ¤ÛÙˆ Î·È
·Ó ÓÈÎ‹ıËÎÂ, ·ÊÔ‡ ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÊıËÎÂ ÌfiÓÔ˜ Î·È ÙfiÛÔ ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌÔ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂ ˘ÂÚ¿ÚÈıÌÔ Â¯ıÚfi, ÂÈ‚Â‚·›ˆ-
ÛÂ, ˘fi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ·ÙÚÈÒÙË Î·È ÁÂÓÓ·Èfi„˘¯Ô˘ ·Ú¯ËÁÔ‡, ÙÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ À„ËÏ¿ÓÙË, ÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· Î·ÙÔÚıÒ-
ÛÂÈ ÙÔ ·ÙÚÈˆÙÈÎfi ·›ÛıËÌ·, Ë ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ Ù¿ÍË Î·È Ë ·Á¿Ë ÚÔ˜ Î¿ıÂ ÙÈ ÙÔ Â˘ÁÂÓ¤˜ Ó¤ˆÓ Î·Ï‹˜ ·Ó·ÙÚÔ-
Ê‹˜, ¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó ·˘ÙÔ› ÌfiÏÈ˜ Â›¯·Ó ÂÈÛÙÚ·ÙÂ˘ıÂ› Î·È ÌfiÏÈ˜ Â›¯·Ó ‰È‰·¯ıÂ› ÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ÏfiÁ¯Ë˜. ø˜ Ù¤ÙÔÈÔ˜ Ô
Ó¤Ô˜ πÂÚfi˜ §fi¯Ô˜ ·Ó·‰Â›¯ıËÎÂ ·ÓÙ¿ÍÈÔ˜ ÙË˜ ÙÈÌ‹˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ Î·È fiˆ˜ ÂÎÂ›ÓÔ˜ ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏ-
ÏËÓÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›·, ¤ÙÛÈ Î·È ·˘Ùfi˜ ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÛÙË Ó¤·, ÁÂÓfiÌÂÓÔ˜ ÛÂ ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· ÙÔ ÈÛÙfi ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ Úˆ-
ÙÔÙ‡Ô˘. ∂˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÔÈ „˘¯¤˜ ÙˆÓ ÈÂÚÔÏÔ¯ÈÙÒÓ! ªÂ fiÛË ÚÔı˘Ì›· Î·È ÙÈÌ‹ ÚÔÛ‹Ïı·ÙÂ ÛÊ¿ÁÈ· ÈÂÚ¿ ˘¤Ú
ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜, ÌÂ ÙfiÛË ¯¿ÚË Ó· ‰Â¯ıÂ›ÙÂ ·fi ÙÈ˜ Ô˘Ú¿ÓÈÂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙËÓ ÙÈÌ‹ ÂÎÂ›ÓË, ÙËÓ ÔÔ›· ˆ˜ ÔÊÂÈÏ‹ ÚÔ-
ÛÊ¤ÚÂÈ ÛÙÔ fiÓÔÌ· Î·È ÙË ÌÓ‹ÌË Û·˜ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÁÓ‹ÛÈˆÓ ‚Ï·ÛÙÒÓ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜».
πˆ¿ÓÓÔ˘ ºÈÏ‹ÌÔÓÔ˜, ¢ÔÎ›ÌÈÔÓ πÛÙÔÚÈÎfiÓ ÂÚ› ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ∞ı‹Ó· 1859, Û. 183.
(Afi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
3. ∂È˜ ÙÔÓ πÂÚfiÓ §fi¯ÔÓ

«∞˜ ÌË ‚Ú¤ÍË ÔÙ¤ ø ÁÓ‹ÛÈ· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ∞ÏÏ’ ·Ó ÙÈ˜ ·Âı¿ÓË
ÙÔ Û‡ÓÓÂÊÔÓ, Î·È Ô ¿ÓÂÌÔ˜ Δ¤ÎÓ·Ø „˘¯·› Ô˘ Â¤Û·ÙÂ ‰È¿ ÙËÓ ·ÙÚ›‰·, Ë Ì‡ÚÙÔ˜
ÛÎÏËÚfi˜ ·˜ ÌË ÛÎÔÚ›ÛË ÂÈ˜ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ·Ó‰ÚÂ›ˆ˜, Â›ÓÂ Ê‡ÏÏÔÓ ·Ù›ÌËÙÔÓ,
ÙÔ ¯ÒÌ· ÙÔ Ì·Î¿ÚÈÔÓ Ù¿ÁÌ· ÂÎÏÂÎÙÒÓ ∏ÚÒˆÓ, Î·È Î·Ï¿ Ù· ÎÏ·‰È¿
Ô˘ Û·˜ ÛÎÂ¿˙ÂÈ. Î·‡¯ËÌ· Ó¤ÔÓ. ÙË˜ Î˘·Ú›ÛÛÔ˘».
……………………………
∞˜ ÙÔ ‰ÚÔÛ›ÛË ¿ÓÙÔÙÂ ™·˜ ¿Ú·ÍÂÓ Ë Ù‡¯Ë ∞Ó‰Ú¤· ∫¿Ï‚Ô˘, Õ·ÓÙ·,
ÌÂ Ù’ ·ÚÁ˘Ú¿ ÙË˜ ‰¿ÎÚ˘· ÙËÓ ÓÈÎËÙ‹ÚÈÔÓ ‰¿ÊÓËÓ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ΔÛ¿-
Ë ÚÔ‰fiÂÏÔ˜ ÎfiÚËØ Î·È ·fi Ì˘ÚÙÈ¿Ó Û·˜ ¤ÏÂÍÂ ÙÛÔ˘, √ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ∂Î‰fiÛÂˆ˜
∫·È ·˘ÙÔ‡ ·˜ ÍÂÊ˘ÙÚÒÓÔ˘Ó Î·È ¤ÓıÈÌÔÓ Î˘¿ÚÈÛÛÔÓ ¢È‰·ÎÙÈÎÒÓ μÈ‚Ï›ˆÓ, ∞ı‹Ó·
·ÈÒÓÈ· Ù’ ¿ÓıË. ÛÙ¤Ê·ÓÔÓ ¿ÏÏÔÓ. 1979, Û. 109.

∏ πÂÚ‹ ™˘ÌÌ·¯›· Î·Ù·‰ÈÎ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
ΔÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË Û˘Ó¤ÂÛÂ ¯ÚÔÓÈÎ¿
ÌÂ ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ πÂÚ‹˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ ÛÙÔ §¿ÈÌ·¯ (ÛËÌÂÚÈÓ‹ §Ô˘ÌÏÈ¿-
Ó· ÙË˜ ™ÏÔ‚ÂÓ›·˜). ŸÙ·Ó Ô ÙÛ¿ÚÔ˜ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ∞′ ÏËÚÔÊÔÚ‹ıËÎÂ ·fi
ÙÔÓ πˆ¿ÓÓË ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜, ¤ÛÂ˘ÛÂ Ó· ‰È·¯ˆÚ›ÛÂÈ ÙË ı¤ÛË
ÙÔ˘. ∞Ô‰ÔÎ›Ì·ÛÂ ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË, ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔÓ ‰È¤-
ÁÚ·„Â ·fi ÙÔÓ ÚˆÛÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi. O ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜, ÌÂ ÚÔÛˆÈÎ‹ ÂÈÛÙÔ-
Ï‹ Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏÂ ÛÙÔÓ À„ËÏ¿ÓÙË ÛÙÈ˜ 14 ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ 1821, ÙÔ˘ ÌÂÙ·‚›- ÕÔ„Ë ÙË˜ §Ô˘ÌÏÈ¿Ó·˜ Û‹ÌÂÚ·
‚·ÛÂ ÙË «ıÏ›„Ë» ÙÔ˘ ÙÛ¿ÚÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ «·Ú·ÏÔÁÈÛÌfi» Ô˘ Â›¯Â ÂÈ‰Â›ÍÂÈ.
ΔÔ˘ ·Ó¤ÊÂÚÂ Â›ÛË˜ ˆ˜ Ë ƒˆÛ›· ˙Ô‡ÛÂ ÂÈÚËÓÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È ˆ˜ ‰ÂÓ ÂÚfiÎÂÈÙÔ
ÁÈ· ¯¿ÚË ÙÔ˘ Ó· ¤ÚıÂÈ ÛÂ Ú‹ÍË Ì·˙› ÙË˜. ΔÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ πÂÚ‹˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ ÛÙÔ §¿ÈÌ·¯ Î·Ù·‰›Î·ÛÂ Î¿ıÂ
Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË.
80

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
O ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜
O ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜ Ì·˙› ÌÂ ¿ÏÏÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÛÙËÓ ÎÂ-

ÓÙÚÈÎ‹ Ï·ÙÂ›· ÙÔ˘ π·Û›Ô˘, ÙË˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙË˜ ÙfiÙÂ ªÔÏ‰·-
‚›·˜. º·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ V. Kaltzer, ∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô
ªÂÓ¿ÎË

O πÂÚfi˜ §fi¯Ô˜
Ì¿¯ÂÙ·È ÛÙÔ
¢Ú·Á·ÙÛ¿ÓÈ,
ÏÈıÔÁÚ·Ê›·,
∏ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÚÔÎ‹Ú˘ÍË ÙÔ˘

∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË
ΔÔ ÔÏÔÎ·‡ÙˆÌ·
ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ ™¤ÎÔ˘,
Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘
¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ ∂˜,
∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô
ªÂÓ¿ÎË
ñ ΔÈ ‹Ù·Ó Ô πÂÚfi˜ §fi¯Ô˜ Î·È ÔÈ· Ë Ù‡¯Ë ÙÔ˘;
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ, Ó· Î·Ù·ÁÚ¿„ÂÙÂ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ·fi Ù· ÔÔ›· Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÓÙ·È ÔÈ Û˘ÁÁÚ·-
ÊÂ›˜ ÙÔ˘˜.
81

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 3
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ
ΔÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1821 ÍÂÎ›ÓËÛÂ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ∏ ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ˘ÂÚÔ¯‹
ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È Ë ‡·ÚÍË ÔÏÏÒÓ ÛÙÂÏÂ¯ÒÓ ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ‹Ù·Ó ‰‡Ô
·fi ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÙÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó· ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ó
ÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜.
O ¶·Ï·ÈÒÓ ¶·ÙÚÒÓ °ÂÚÌ·Ófi˜ ˘„ÒÓÂÈ ÙÔ Ï¿‚·ÚÔ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÙËÓ Ï·ÙÂ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞Ó‰Ú¤· ÙË˜ ¶¿ÙÚ·˜,
˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ Lapparini, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
τέλη του 1820 Μάρτιος 1821 Ιούνιος 1821

Η επανάσταση στην Πελοπόννησο
Oι επαναστάτες Η Επανάσταση Πρώτες επιτυχίες

οργανώνονται ξεκινά των Ελλήνων
82

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
H ÂÈÏÔÁ‹ ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ˆ˜ ÌÈ·˜ ·fi ÙÈ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ fiÔ˘ ı’ ¿Ú¯È˙Â Ë ∂·-
Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›·, Î·ıÒ˜ Û’ ·˘Ù‹Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ˘ÂÚÙÂÚÔ‡Û·Ó
·ÚÈıÌËÙÈÎ¿. ∂›ÛË˜, ·ÚÎÂÙÔ› ¤ÓÔÏÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Â›¯·Ó ÌÂÙ·ÎÈÓËıÂ› ÛÙËÓ
◊ÂÈÚÔ ÁÈ· Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ∞Ï‹ ¶·Û¿. ÕÏÏÔÈ Â˘ÓÔ˚ÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ÔÚÂÈÓfi
¤‰·Êfi˜ ÙË˜, Ë ·fiÛÙ·Û‹ ÙË˜ ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È È‰›ˆ˜ Ë Â˘ÚÂ›· ÂÍ¿ÏˆÛË ÙË˜
ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÛÙÔ˘˜ ÚÔÎÚ›ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÏËÚÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘.
™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1820 Î·È ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1821 ÔÈ ºÈÏÈÎÔ› ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ Î·È ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒ-
ÓË˜ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È Û˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ÙÔ˘˜ ÚfiÎÚÈÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÈÂ-
ÚÂ›˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÁÈ· ÙÔ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·. O ·Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›ÙË˜ °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ¢ÈÎ·›Ô˜ ‹
¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ ‰È¤ÙÚÂÍÂ ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ, ÌÂÙ·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ ÌÂ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ Ì‹Ó˘Ì· ÙË˜ ªÂ-
Á¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È ÙË˜ ·ÔÙ›Ó·ÍË˜ ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ˙˘ÁÔ‡. O ÔÏ·Ú¯ËÁfi˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜
∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ¿ÏÈ, ·ÏÈfi˜ ÎÏ¤ÊÙË˜ Î·È ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎfi˜ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎÒÓ Î·È Á·ÏÏÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈ-
ÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ÛÙ· ∂Ù¿ÓËÛ·, ¤Ú·ÛÂ ÛÙË ª¿ÓË ÍÂÛËÎÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜.
OÈ ÎÈÓ‹ÛÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ·ÓËÛ‡¯ËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î¿ÏÂÛ·Ó ÚÔÏËÙÈÎ¿ ÙÔ˘˜
·Ú¯ÈÂÚÂ›˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÂÛÙÔ‡˜ ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿ (ΔÚ›ÔÏË). ŸÛÔÈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ‹Á·Ó,
Ê˘Ï·Î›ÛıËÎ·Ó. OÈ ˘fiÏÔÈÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó Û‡ÛÎÂ„Ë ÛÙÈ˜ 10 ª·ÚÙ›Ô˘ ÛÙË ÌÔÓ‹ ÙË˜
∞Á›·˜ §·‡Ú·˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Â¤ÛÙÚÂ„·Ó ÛÙÈ˜ Â·Ú¯›Â˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ÛÙÚ·ÙÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó
·ÏÈÎ¿ÚÈ·.
∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÍÂÎ›ÓËÛÂ ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1821 ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÌÂ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ÂÓ·-
ÓÙ›ÔÓ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÛÙ· ∫·Ï¿‚Ú˘Ù· Î·È ÛÙË μÔÛÙ›ÙÛ· (∞›ÁÈÔ). ™ÙÈ˜ 23 ª·ÚÙ›Ô˘
·Ú·‰fiıËÎÂ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ë ∫·Ï·Ì¿Ù· Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ÔÏÈÔÚÎ›· ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ, fiÔ˘ Î·-
Ù¤ÊÂ˘Á·Ó ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ›. ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ Â›¯·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÂ› ÛÙËÓ ¶¿ÙÚ·, ‡„ˆÛ·Ó ÙË ÛËÌ·›·
ÙË˜ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·˜ Î·È „‹ÊÈÛ·Ó Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÂÈÙÚÔ‹ ÌÂ ËÁ¤ÙË ÙÔÓ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË ¶·Ï·ÈÒÓ
¶·ÙÚÒÓ °ÂÚÌ·Ófi. ΔÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó· ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÓÈÎ‹ıËÎ·Ó ·ÎfiÌË Ì›· ÊÔÚ¿ ÛÙÔ §Â‚›‰È
ÙË˜ ∞ÚÎ·‰›·˜.
ªÂ ÙËÓ ÂÍ¿ÏˆÛË ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Ê¿ÓËÎÂ fiÙÈ ¯ÚÂÈ·-
˙fiÙ·Ó ¤Ó· Û˘ÓÙÔÓÈÛÌ¤ÓÔ Û¯¤‰ÈÔ, Î·ıÒ˜ ‰ÂÓ ·ÚÎÔ‡ÛÂ Ô ËÚˆÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ, Ô˘
ÔÏÂÌÔ‡Û·Ó ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó Â·Ê‹ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜. ΔËÓ ËÁÂÛ›· ÙˆÓ ÂÓfiÏˆÓ ·Ó¤Ï·‚Â ÙfiÙÂ Ô
∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜. ∞˘Ùfi˜ ¤ÎÚÈÓÂ ·Ó·ÁÎ·›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë
ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi Î·È ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÎÈ
¤ÂÈÙ· ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ÊÚÔ˘Ú›ˆÓ.
ΔÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1821 ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜, ÛÙË ı¤-
ÛË ÙÔ˘ Ê˘Ï·ÎÈÛÌ¤ÓÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘, ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙË˜ ∂·Ó¿-
ÛÙ·ÛË˜. ªÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ∂Ù·Ó‹ÛÈˆÓ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ, ÔÈ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙË
ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿ Î·È ÙÔ ¡ÂfiÎ·ÛÙÚÔ. ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Â›¯Â ÛËÌÂÈÒÛÂÈ ÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙË˜.
™ÙÚ·ÙÔÏÔÁÒ: ™˘ÁÎÂÓÙÚÒÓˆ, Û˘Ó·ıÚÔ›˙ˆ ÛÙÚ·ÙÂ‡ÛÈÌÔ˘˜.
ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿, ¡ÂfiÎ·ÛÙÚÔ: ∫¿ÛÙÚ· ÛÙË ¡fiÙÈ· ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ΔÔ ¡ÂfiÎ·ÛÙÚÔ ·ÔÎ·ÏÂ›Ù·È Î·È ¡·˘·Ú›ÓÔ.
83

1. ¢È¿ÏÔÁÔ˜ OıˆÌ·ÓÒÓ Î·È ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821
™Â¯ ¡ÂÙÛ‹ ∂Ê¤ÓÙË˜: «¶Â›ÙÂ Ì·˜, Ì· ÙÔÓ £Âfi Û·˜, ÙÈ Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ·˘Ù¿ Î·È ÔÈ· Ù· ·›ÙÈ·; ∂›ÛÙÂ ÌfiÓÔ ÂÛÂ›˜
ÔÈ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÈÔÈ ‹ fiÏË Ë Ê˘Ï‹ Û·˜; Œ¯ÂÙÂ Î·Ó¤Ó·Ó ·Ú¯ËÁfi; ™ÙËÚ›˙ÂÛÙÂ ÛÂ Î·Ó¤Ó· ËÁÂÌfiÓ·; ∞˘Ùfi˜ ı· Û·˜
ÂÍÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ‹ ı· ÌÂ›ÓÂÙÂ ÌfiÓÔÈ Û·˜ ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÌfiÓÔ ‚Ô‹ıÂÈ· ·fi ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·Ê¤ÓÙË;».
°ÂÚÌ·Ófi˜: «∂ÌÂ›˜, ÌË ÌÔÚÒÓÙ·˜ Ï¤ÔÓ Ó· ˘ÔÌ¤ÓÔ˘ÌÂ Ù· ÙfiÛ· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ˘ÔÊ¤Ú·ÌÂ ·fi ÂÛ¿˜, ·ÔÊ·Û›Û·ÌÂ
·˘Ùfi Î·È Ë ∂˘ÚÒË ‚Ï¤ÔÓÙ·˜ ÙÔ ‰›Î·Èfi Ì·˜ ·ÔÊ¿ÛÈÛÂ Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ».
™Â¯ ¡ÂÙÛ‹ ∂Ê¤ÓÙË˜: «¶ÔÏ‡ Î·Ï¿ fiÏ· ·˘Ù¿ ·ÏÏ¿ ÛÙËÚ›˙ÂÛÙÂ ÛÂ Î·Ó¤Ó· ËÁÂÌfiÓ·;».
∞Ó·ÁÓˆÛÙfiÔ˘ÏÔ˜: «∞Á¿‰Â˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ·, Ô˘ ¯ıÂ˜ ‚Ú¿‰˘ ÁÚ¿„·ÙÂ ÛÙÔÓ ÂÓ‰ÔÍfiÙ·ÙÔ ¶ÂÙÚfiÌÂË,
ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Â˘ı‡ÓÂÙÂ Î·È ·Û·ÛÌÔ‡˜ ÛÙÔÓ ˘„ËÏfiÙ·ÙÔ Ú›ÁÎÈ· À„ËÏ¿ÓÙË Î·È ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô Ì·˜ Î·Ï¤Û·ÙÂ ÛÂ
Û˘ÓÔÌÈÏ›·, Ô ¶Ú›ÁÎÈ·˜ ‰ÂÓ ·Ú¤ÏÂÈ„Â Ó· Û˘ÁÎ·Ï¤ÛÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÁÂÓÈÎfi Û˘Ó¤‰ÚÈÔ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÚÔ˘¯fiÓÙˆÓ Ô˘ ‚Ú›-
ÛÎÔÓÙ·È Â‰Ò. ªÂ ·˘ÙÔ‡˜ ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ó· ¤ÏıÔ˘ÌÂ Â‰Ò Î·È Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘ÌÂ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ Û·˜. Œ¯Ô˘ÌÂ ÙËÓ
ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰fiÙËÛË Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ÂÈÎ˘ÚÒÛÔ˘ÌÂ Î¿ıÂ Û˘ÌÊˆÓ›·. §ÔÈfiÓ, ÌÂ ÙËÓ ÚÔÛÙ·Á‹ ÙÔ˘ ¶Ú›ÁÎÈ-
· Î·È ÙË ı¤ÏËÛË fiÏˆÓ ‹Ïı·ÌÂ. ∂ÁÒ ÛÙ¿ÏıËÎ· ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ‚Â‚·ÈÒÛˆ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·Á¿‰Â˜ Î·È Î¿ıÂ
ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ fiÙÈ ÙÔ˘˜ ˘fiÛ¯ÂÙ·È ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ˙ˆ‹˜, ÙÈÌ‹˜ Î·È ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Î·È ÂÓ Á¤ÓÂÈ Î¿ıÂ Û˘ÌÊˆÓ›· Ô˘ ı· Á›-
ÓÂÈ ı· ıÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ÓfiÌÔ˜ ··Ú¿‚·ÙÔ˜ ·fi Ì¤ÚÔ˘˜ ÙË˜ À„ËÏfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘. ∂ÈÚfiÛıÂÙ· ‚Â‚·ÈÒ ÙËÓ ÂÓ‰ÔÍfiÙË-
Ù¿ Û·˜ fiÙÈ ÌÔÚÂ›ÙÂ ÂÏÂ‡ıÂÚ· Ó· ÂÎÊ¤ÚÂÙÂ ÙË ÁÓÒÌË Û·˜ ÛÙÔ˘˜ Â˘ÁÂÓ¤ÛÙ·ÙÔ˘˜ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ Î·È Î·ÂÙ·Ó·›Ô˘˜, ‰Èfi-
ÙÈ ÌÂ ÙË Û‡ÌÊˆÓË ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ ¶Ú›ÁÎÈ· Î·È ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ ÂÛÙ¿ÏËÛ·Ó ÌÂ ÏËÚÂÍÔ˘ÛÈfiÙËÙ·. °È· ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ‰Â,
·Ó ÛÙËÚÈ˙fiÌ·ÛÙÂ ÛÂ Î¿ÔÈ· ‰‡Ó·ÌË, ·fi ÙË ‰È‹ÁËÛË Ô˘ ı· Û·˜ Î¿Ìˆ ÎÚ›ÓÂÙÂ ÌfiÓÔÈ Û·˜. ∞fi ÙË ƒˆÛ›· fi¯È Ìfi-
ÓÔ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÂ ÌÈÎÚfi˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ‚ÁÂÈ ¯ˆÚ›˜ Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ Ó· ÙÔ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ. O Ú›ÁÎÈ-
·˜ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜, ¤Ó·˜ ¿Ó‰Ú·˜ ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ˜, ¤Ú·ÛÂ ·fi ÙË ƒˆÛ›· Ê·ÓÂÚ¿ ÛÙË μÏ·¯›·, ÂÍ¤‰ˆÛÂ
ÚÔÎ‹Ú˘ÍË, ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔÛÎ¿ÏÂÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó· ¿ÚÔ˘Ó Ù· ¿ÚÌ·Ù· ·ÔÊ·ÛÈÛÌ¤ÓÔÈ Â›ÙÂ Ó· ÂÏÂ˘-
ıÂÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜ Â›ÙÂ Ó· Âı¿ÓÔ˘Ó. ªfiÏÈ˜ ÏÔÈfiÓ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ fiÏÔÈ ¿ÎÔ˘Û·Ó ÙË ÊˆÓ‹ ÙÔ˘ ·Ú¯È-
ÛÙÚ·Ù‹ÁÔ˘ ÙÔ˘˜, ‹ÚÂ Î·È Ë ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ Ù· ¿ÚÌ·Ù·».
πˆ¿ÓÓÔ˘ ºÈÏ‹ÌÔÓÔ˜, ¢ÔÎ›ÌÈÔÓ πÛÙÔÚÈÎfiÓ ÂÚ› ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 4, ∞ı‹Ó· 1861, ÛÛ. 209-210.
2. ¶ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜

«∞fi ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1821, ·ÊÔ‡ Ù· ¿ÓÙ· ˆÚ›Ì·Û·Ó, ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È Â¤ÛÙÚÂÊ·Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜
·fi Ù· Í¤Ó·, ·fi ÙË ƒˆÛ›·, μÏ·¯›·, ªÔÏ‰·‚›·, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ™Ì‡ÚÓË Î·È ·fi Ù· ¿ÏÏ· Ì¤ÚË ÁÈ· Ó· Ï¿‚Ô˘Ó
Ì¤ÚÔ˜ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚ›‰·, ÙËÓ ËÌ¤Ú· Ô˘ ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÂÛÙ·ÏÌ¤ÓÔ˘˜ ÙË˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜. ªfiÏÈ˜
¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ‹ ÛÙÈ˜ fiÏÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ‰È·‰È‰fiÙ·Ó Ë È‰¤· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÁÂ›-
ÙÔÓ¤˜ ÙÔ˘˜. OÈ ·Ú¯ÈÂÚÂ›˜ Û˘Ó·ÈÓÔ‡Û·Ó ÔÈ ÈÂÚÂ›˜ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÛÙÈ˜ ÂÎÎÏËÛ›Â˜ ·Ú·ÎÏ‹ÛÂÈ˜ Ó‡ÎÙ· Î·È Ì¤Ú· ÚÔ˜ ÙÔÓ
£Âfi ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÔÓ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎfi ·ÁÒÓ· Î·È, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÎÏËÚÈÎÔ‡˜, Û˘Ó·È-
ÓÔ‡Û·Ó Ó· ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÍÔÌÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È Ó· ÙË ıÂˆÚÔ‡Ó ˆ˜ ıÚËÛÎÂ˘-
ÙÈÎÒ˜ ÂÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË, ‰ÈfiÙÈ Ô £Âfi˜ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¤Ï·ÛÂ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˘˜. OÈ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ› ·fi ÙËÓ ÏÂ˘-
Ú¿ ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ·Ú·ÎÈÓÔ‡Û·Ó ÛÂ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Â›¯·Ó ÙfiÛÔ ÔÏ‡ ÂÍ·ÛıÂÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›·
Î·È Ë ıÚËÛÎÂ›· ÙfiÛÔ ÔÏ‡ Â›¯Â ¯·ÓÙ·ÎÒÛÂÈ ÙÔÓ ·Ïfi fi¯ÏÔ, ÒÛÙÂ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›¯·Ó ÙÔÓ Êfi‚Ô ÙÔ˘ Õ‰Ë ·Ó ÛÎfi-
ÙˆÓ·Ó ΔÔ‡ÚÎÔ, ‰ÈfiÙÈ ›ÛÙÂ˘·Ó fiÙÈ Ô £Âfi˜ ı· ÙÔ˘˜ ÙÈÌˆÚ‹ÛÂÈ Î·È fiÙÈ ı· ÏÔÁÔ‰ÔÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙËÓ Ú¿ÍË ÙÔ˘˜. ∞ÏÏ¿
Ô ÎÏ‹ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ¤‚Á·ÏÂ ·fi ÙËÓ Ï¿ÓË ·˘Ù‹ Î·ıÒ˜ ¤Ï·‚Â ÚÒÙÔ˜ Ù· fiÏ·».
ºÒÙÈÔ˘ ÃÚ˘Û·Óı·ÎfiÔ˘ÏÔ˘ ‹ ºˆÙ¿ÎÔ˘, ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù· ÂÚ› ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, ÂÈ-
Ì¤ÏÂÈ· Δ¿ÛÔ˘ °ÚÈÙÛfiÔ˘ÏÔ˘, ∞ı‹Ó· 1974, ÛÛ. 52-53.

ΔÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ μÂÚfiÓ·˜
ΔÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ πÂÚ‹˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ·fi ÙÈ˜ 20
OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ¤ˆ˜ ÙÈ˜ 14 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1822 ÛÙË μÂÚfiÓ· ÙË˜ πÙ·Ï›·˜. ∞ÓÙÈ-
ÚÔÛˆÂ›· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ¶·Ï·ÈÒÓ ¶·-
ÙÚÒÓ °ÂÚÌ·Ófi, ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ª·˘ÚÔÌÈ¯¿ÏË, ÙÔÓ ∞Ó‰Ú¤· ªÂÙ·Í¿ Î·È ÙÔÓ ºÈ- °ÂÏÔÈÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ
Ï¤ÏÏËÓ· °¿ÏÏÔ ÏÔ›·Ú¯Ô ∑Ô˘ÚÓÙ¤Ó ÌÂÙ¤‚Ë ÛÙËÓ ÈÙ·ÏÈÎ‹ fiÏË, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ ÙË˜ μÂÚfiÓ·˜
84

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
Ó· ÂÎı¤ÛÂÈ ÙÈ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤ÁÈÓÂ ‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó¤‰ÚÔ˘˜. ΔÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Î·Ù·‰›Î·ÛÂ ÙËÓ
ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÙË ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛÂ fiÌˆ˜ ˆ˜ «ÌÂÁ¿ÏÔ ÔÏÈÙÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜». ◊Ù·Ó Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÔÚ¿ Ô˘
Ë πÂÚ‹ ™˘ÌÌ·¯›· ÂÌÊ·Ó›ÛıËÎÂ ÂÓˆÌ¤ÓË ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ∑‹ÙËÌ·.
1 2 3
O ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜ O £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ O ¶·Ï·ÈÒÓ ¶·ÙÚÒÓ °ÂÚÌ·Ófi˜
5
Αίγιο
ΠΑΤΡΑ
Ν. ΑΧΑΪΑΣ Καλάβρυτα
Ν. ΚOΡΙΝΘΙΑΣ
Ν. ΗΛΕΙΑΣ Λεβίδι Ν. ΑΡΓOΛΙ∆ΑΣ

Ν. ΑΡΚΑ∆ΙΑΣ
Kυ π. Α λ φ ε ι
ός
Αρ
π ΤΡΙΠOΛΗ
γο
£Âfi‰ˆÚÔ˜ μÚ˘˙¿ÎË˜, ÔÏÂÌÈÎ‹ ÛÎËÓ‹, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·-

λι
αρ
κό
ισσ
ÎÔı‹ÎË κό
ς
λπ
ιακός κόλπος
ος
π.
Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Ε
ώ τας
υρ
ΚΑΛΑΜΑΤΑ Ν. ΛΑΚΩΝΙΑΣ
Νεόκαστρο
Μ
OÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÛÙ›Â˜
εσ
ση
Λακων
ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Μονεμβασιά

νια
κός
ι κό
κόλπ
ςκ
λπ
ό
ο ς
ος
ñ ¶ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÛÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ;
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ, ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ÛÙÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ·-
Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜;
85

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 4
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ÍÂÎ›ÓËÛÂ ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1821. ∞fi ÙÈ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÔÓ
ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ÍÂ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó Ë Ì¿¯Ë ÛÙËÓ ∞Ï·Ì¿Ó·, fiÔ˘ ‚Ú‹ÎÂ ÊÚÈÎÙfi ı¿Ó·ÙÔ Ô ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜
¢È¿ÎÔ˜ Î·È Ë Ì¿¯Ë ÛÙÔ ¯¿ÓÈ ÙË˜ °Ú·‚È¿˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰È·ÎÚ›ıËÎÂ Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜.
¢È¿ÊÔÚÂ˜ Ì¿¯Â˜ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ë £‹‚·. ¶. ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›· ÛÂ ¯·ÚÙfiÓÈ
Μάρτιος 1821 23 Απριλίου 1821 8 Μαΐου 1821

Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα
Η Επανάσταση Μάχη της Αλαμάνας Μάχη στο χάνι

ξεκινά Θάνατος Αθανάσιου ∆ιάκου της Γραβιάς
™ ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÁÈ· ÂÍ¤ÁÂÚÛË ‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔÏÂ˜, Î·ıÒ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó È‰È·›ÙÂÚ· ˘-
ÎÓÔÎ·ÙÔÈÎËÌ¤ÓË Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙ· ‰˘ÙÈÎ¿ ÙÌ‹Ì·Ù¿ ÙË˜ Î·È ÔÈ ÚfiÎÚÈÙÔÈ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÌÂÁ¿-
ÏË ÔÏÈÙÈÎ‹ ÂÌÂÈÚ›·. ∂›ÛË˜, ˘‹Ú¯Â ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Î·È ÛÙÚ·-
ÙÈˆÙÒÓ ÛÙËÓ ∂‡‚ÔÈ· Î·È ÙË §·Ì›·, ÂÓÒ ÛÙËÓ ÎÔÓÙÈÓ‹ ◊ÂÈÚÔ Â›¯Â ÂÎÛÙÚ·ÙÂ‡ÛÂÈ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ∞Ï‹
¶·Û¿ ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ Ô ÈÎ·ÓfiÙ·ÙÔ˜ ÃÔ˘ÚÛ›Ù ¶·Û¿˜. ΔÈ˜ ÂÏÏÂ›„ÂÈ˜ fiÌˆ˜ ·˘Ù¤˜ ·ÓÙÈÛÙ¿ıÌÈ˙Â Ë ·-
ÚÔ˘Û›· ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÊËÌÈÛÌ¤ÓˆÓ ÎÏÂÊÙÒÓ Î·È ·ÚÌ·ÙÔÏÒÓ, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ Ó·
ÎÈÓËıÔ‡Ó ÈÔ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌ¤Ó·.
86

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
H ÚÒÙË Û‡ÛÎÂ„Ë ÙˆÓ ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ, Ô˘ ÂÈÛÊÚ·Á›ÛÙËÎÂ ÌÂ ‰ÔÍÔÏÔÁ›· Î·È ÔÚÎˆÌÔÛ›·,

Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÛÙË §Â˘Î¿‰· ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821. ∂ÎÂ› ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ Ë 25Ë ª·ÚÙ›Ô˘ ˆ˜
ËÌÂÚÔÌËÓ›· ÙË˜ ÂÍ¤ÁÂÚÛË˜. ¶·ÚfiÌÔÈ· ÙÂÏÂÙ‹ ¤ÁÈÓÂ ·ÚÔ˘Û›· ÚÔÎÚ›ÙˆÓ Î·È ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ ÛÙË
ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ OÛ›Ô˘ §Ô˘Î¿ ÛÙË μÔÈˆÙ›·, ÛÙ· Ì¤Û· ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ 1821.
¶ÚÒÙ· ÂÎ‰ËÏÒıËÎ·Ó Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ™ÙÂÚÂ¿. O ¶·ÓÔ˘ÚÁÈ¿˜
ÔÏÈfiÚÎËÛÂ ÙËÓ fiÏË ÙˆÓ ™·ÏÒÓˆÓ (ÕÌÊÈÛÛ·) Î·È ÙËÓ Î·Ù¤Ï·‚Â ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ
ÙÔ˘ °·Ï·ÍÈ‰›Ô˘. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒıËÎ·Ó Î·È ¿ÏÏÂ˜ fiÏÂÈ˜ Î·È ¯ˆÚÈ¿ (§È‰ˆÚ›ÎÈ, §È‚·-
‰È¿, ∞Ù·Ï¿ÓÙË, £‹‚·), ÂÓÒ ÔÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ¤ÊÙ·Û·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ∞ı‹Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡Ú-
ÎÔ˘˜ ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË.
∞ÏÏ¿ Î·È Ë Ã·ÏÎ›‰· ¤ÂÛÂ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÌÂ ÙËÓ Â¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ À‰Ú·›-
Ô˘ ÏÔÈ¿Ú¯Ô˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ∫ÚÈÂ˙‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ·fi ÙÔ Î·Ú¿‚È ÙÔ˘ Î·ÓÔÓÈÔ‚fiÏËÛÂ ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜
ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ ÙË˜ fiÏË˜.
§›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛÂ Î·È Ë ¢˘ÙÈÎ‹ ™ÙÂÚÂ¿. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· Î˘ÚÈÂ‡ÛÔ˘Ó
ÙÔ μÚ·¯ÒÚÈ (∞ÁÚ›ÓÈÔ), ÙÔ ∞ÈÙˆÏÈÎfi Î·È ÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ. ∂ÎÂ› ¤ÊÙ·ÛÂ Û‡ÓÙÔÌ· Ô º·Ó·ÚÈÒÙË˜ ÔÏÈ-
ÙÈÎfi˜ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜, ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ∞ÁÒÓ·.
°È· Ó· Î·Ù·Ó›ÍÂÈ ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, Ô ÃÔ˘ÚÛ›Ù ¶·Û¿˜ ¤ÛÙÂÈÏÂ ·fi Ù· πˆ¿Ó-
ÓÈÓ· ÙÔ˘˜ ·Û¿‰Â˜ ∫ÈÔÛ¤ ªÂ¯Ì¤Ù Î·È OÌ¤Ú μÚ˘ÒÓË. ΔÔÓ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ÂÚ›-
ÌÂÓ·Ó ÛÙËÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈ· Î·È ÛÙÈ˜ Á¤Ê˘ÚÂ˜ ÙÔ˘ °ÔÚÁÔÔÙ¿ÌÔ˘ Î·È ÙË˜ ∞Ï·Ì¿Ó·˜ ÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› ¶·-
ÓÔ˘ÚÁÈ¿˜, πˆ¿ÓÓË˜ ¢˘Ô‚Ô˘ÓÈÒÙË˜ Î·È ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ¢È¿ÎÔ˜. ™ÙÈ˜ 23 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1821 ÔÈ ΔÔ‡Ú-
ÎÔÈ ÂÎ‰›ˆÍ·Ó ÙÔ˘˜ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÚÒÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ, ÙÚ·˘Ì·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÛÔ‚·Ú¿ ÙÔÓ ¶·ÓÔ˘ÚÁÈ¿
Î·È ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ‹ ÙÔ˘ ∏Û·˝·, Â›ÛÎÔÔ ÙˆÓ ™·ÏÒÓˆÓ (ÕÌÊÈÛÛ·). ŒÂÈÙ· Â-
ÓˆÌ¤ÓÔÈ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÒÓ ÙË˜ ∞Ï·Ì¿Ó·˜.
ªÂÙ¿ ·fi ÛÎÏËÚ‹ Ì¿¯Ë, ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÚÔ˜ ÙÔ fiÚÔ˜ ∫·ÏÏ›‰ÚÔÌÔ,
ÛÂ ‡„ˆÌ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÙÔ ÂÈÙÂÏÂ›Ô ÙÔ˘ ·Ú¯ËÁÔ‡ ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ™ÙÂ-
ÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˘ ¢È¿ÎÔ˘. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ô ¢È¿ÎÔ˜ ÂÈ‰ÔÔÈ‹ıËÎÂ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„ÂÈ ÙË ı¤-
ÛË ÙÔ˘, ·˘Ùfi˜ Û˘Ó¤¯ÈÛÂ Ó· ÔÏÂÌ¿. ΔÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËÎÂ fiÌˆ˜ Î·È È¿ÛÙËÎÂ ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ˜. ∂ÎÙÈÌÒÓÙ·˜
ÙËÓ ·Ó‰ÚÂ›· ÙÔ˘ Ô OÌ¤Ú μÚ˘ÒÓË˜, ÙÔ˘ ÚfiÙÂÈÓÂ Ó· ÙÔ˘ ¯·Ú›ÛÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÌÂ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· Ó· ÚÔ-
Û¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘. O ¢È¿ÎÔ˜ ·ÚÓ‹ıËÎÂ Î·È ı·Ó·ÙÒıËÎÂ ÌÂ ÊÚÈÎÙfi ÙÚfiÔ.
∏ ı˘Û›· ÙÔ˘ ÓÂ·ÚÔ‡ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡ ¤‰ÂÈÍÂ fiÙÈ Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌÈ· ·Ï‹
ÂÍ¤ÁÂÚÛË, ·ÏÏ¿ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi˜ ·ÁÒÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙ›Ó·ÍË ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ˙˘ÁÔ‡. ∂ÈÏ¤ÔÓ Â-
Ó¤ÓÂ˘ÛÂ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜, Ô˘ ‹Ú·Ó ÂÎ‰›ÎËÛË ÁÈ· ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·˜
ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÔ ¯¿ÓÈ ÙË˜ °Ú·‚È¿˜ ÛÙÈ˜ 8 ª·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1821.
O ·ÏÈfi˜ ·ÚÌ·ÙÔÏfi˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ O‰˘ÛÛ¤·˜ ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜ ÎÏÂ›ÛÙËÎÂ ÛÙÔ ¯¿ÓÈ ÌÂ 118 ¿Ó-
‰ÚÂ˜, ÂÓÒ ÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› ¶·ÓÔ˘ÚÁÈ¿˜ Î·È ¢˘Ô‚Ô˘ÓÈÒÙË˜ Ô¯˘ÚÒıËÎ·Ó ÛÙ· Á‡Úˆ ˘„ÒÌ·Ù·. ∫·-
Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË˜ ÔÈ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔÈ ÛÙ· ˘„ÒÌ·Ù· ÁÚ‹ÁÔÚ· ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛ·Ó. Ÿ¯È
fiÌˆ˜ Î·È ÔÈ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÛÙÔ ¯¿ÓÈ, Ô˘ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Ó· ·ÔÎÚÔ‡Ô˘Ó ÙÈ˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜.
∏ Ì¿¯Ë ÛÙ·Ì¿ÙËÛÂ ÙÔ ‚Ú¿‰˘, ÌÂ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ·ÒÏÂÈÂ˜ ÁÈ· ÙÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ¿ÙÂ˘Ì·. OÈ ΔÔ‡Ú-
ÎÔÈ Â›¯·Ó ¯¿ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi 800 ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÂÓÒ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÌfiÓÔ 6. §›ÁÔ ÚÈÓ ÍËÌÂÚÒ-
ÛÂÈ ÎÈ ÂÓÒ Ô OÌ¤Ú μÚ˘ÒÓË˜ ÂÚ›ÌÂÓÂ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Î·ÓfiÓÈ· ·fi ÙË §·Ì›·, Ô ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜ Î·È ÔÈ
¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ ÂÈ¯Â›ÚËÛ·Ó ¤ÍÔ‰Ô Î·È Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ·Ó¿ÌÂÛ· ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ¯ˆ-
Ú›˜ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ·ÓÙÈÏËÙÔ›.
∏ Ì¿¯Ë ÛÙÔ ¯¿ÓÈ ÙË˜ °Ú·‚È¿˜ ·Ó¤ÎÔ„Â ÙËÓ ÔÚÂ›· ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶Â-
ÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÙfiÓˆÛÂ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ·Ú·ÌÂÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÛÙ·ÁÌÔ‡˜
Ô˘ Â›¯·Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·.
∞ÓÙÈÛÙ·ıÌ›˙ˆ: ∂ÍÈÛÔÚÚÔÒ, ·Ó·ÏËÚÒÓˆ.
∫·ÓÔÓÈÔ‚ÔÏÒ: ∫·Ù·Ê¤Úˆ ¯Ù˘‹Ì·Ù· ÌÂ Î·ÓfiÓÈ.
87

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤· ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ °·Ï·ÍÈ‰›Ô˘, 22 ª·ÚÙ›Ô˘ 1821
«∞Á·ËÌ¤ÓÔÈ ÌÔ˘ °·Ï·ÍÈ‰ÈÒÙÂ˜,
◊Ù·Ó ‚¤‚·È· ÁÚ·ÌÌ¤Ó· ·fi ÙÔÓ £Âfi Ó· ¿ÚÔ˘ÌÂ Ù· ¿ÚÌ·Ù· ÌÈ· Ì¤Ú· Î·È Ó· ÔÚÌ‹ÍÔ˘ÌÂ ÛÙÔ˘˜ Ù˘Ú¿ÓÓÔ˘˜
Ì·˜, Ô˘ ÙfiÛ· ¯ÚfiÓÈ· ¯ˆÚ›˜ ¤ÏÂÔ˜ Ì·˜ Ù˘Ú·ÓÓÔ‡Ó. ΔÈ ÙË ı¤ÏÔ˘ÌÂ, ·‰¤ÏÊÈ·, ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÏ˘ÈÎÚ·Ì¤ÓË ˙ˆ‹, Ó·
˙Ô‡ÌÂ Î¿Ùˆ ·fi ÙË ÛÎÏ·‚È¿ Î·È ÙÔ Û·ı› ÙÔ˘ ΔÔ‡ÚÎÔ˘ Ó· ·ÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙ· ÎÂÊ¿ÏÈ· Ì·˜; ¢ÂÓ ‚Ï¤ÂÙÂ Ô˘ Ù›-
ÔÙÂ ‰ÂÓ Ì·˜ ·fiÌÂÈÓÂ; OÈ ÂÎÎÏËÛ›Â˜ Ì·˜ ¤ÁÈÓ·Ó Ù˙·ÌÈ¿ Î·È ÛÙ¿‚ÏÔÈ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ∫·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó·
ÂÈ ˆ˜ ¤¯ÂÈ Î¿ÙÈ ‰ÈÎfi ÙÔ˘, ÁÈ·Ù› ÙÔ Úˆ› ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÊÙˆ¯fi˜ Û·Ó ˙ËÙÈ¿ÓÔ˜ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ, ÔÈ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¤˜ Ì·˜ Î·È
Ù· ·È‰È¿ Ì·˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Î·È ÛÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. Δ›ÔÙÂ, ·‰¤ÏÊÈ·, ‰ÂÓ Ì·˜ ¤ÌÂÈÓÂ, ‰ÂÓ Â›Ó·È
ÏÔÈfiÓ ÛˆÛÙfi Ó· ÛÙ·˘ÚÒÛÔ˘ÌÂ Ù· ¯¤ÚÈ· Î·È Ó· ÎÔÈÙ¿ÌÂ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. O £Âfi˜ Ì·˜ ¤‰ˆÛÂ ¯¤ÚÈ·, ÁÓÒÛË Î·È
ÓÔ˘Ø ·˜ ÚˆÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ì·˜ Î·È ·˜ Ú¿ÍÔ˘ÌÂ ÁÚ‹ÁÔÚ· fi,ÙÈ Ì·˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ Î·È ·˜ Â›Ì·ÛÙÂ ·‰¤ÏÊÈ· ‚¤-
‚·ÈÔÈ ˆ˜ Ô ÔÏ˘·Á·ËÌ¤ÓÔ˜ Ì·˜ ÃÚÈÛÙfi˜ ı· Ì·˜ ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÛÂÈ. Ÿ,ÙÈ Â›Ó·È Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ Î¿-
ÓÔ˘ÌÂ ÌÈ· ÒÚ· ÁÚËÁÔÚfiÙÂÚ·, ÁÈ·Ù› ‡ÛÙÂÚ· ı· ¯Ù˘¿ÌÂ Ù· ÎÂÊ¿ÏÈ· Ì·˜».
2. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÚÔÎÚ›ÙˆÓ ÙË˜ Ó‹ÛÔ˘ ⁄‰Ú·˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙË˜ ∂‡‚ÔÈ·˜
«O ÈÂÚfi˜ Ô‡ÙÔ˜ fiÏÂÌÔ˜, ·‰ÂÏÊÔ›, Á›ÓÂÙ·È ˘¤Ú ÙË˜ ·ÙÚ›‰Ô˜… ∞‡ÙË Ë ıÂ›· ÂÔ¯‹, ÙËÓ ÔÔ›·Ó Ô
£Âfi˜ Â˘ÏfiÁËÛÂÓ, Â›Ó·È ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜».
∞. §ÈÁÓÔ‡, ∞Ú¯Â›· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÔ˜ ⁄‰Ú·˜ 1778-1832, ¶ÂÈÚ·È¿˜ 1926, Ù. 7, ÛÛ. 280-281. ∏ ËÁ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È
ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˘ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿-
ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1990, Û. 263.

ΔÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È
ΔÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È Â›Ó·È ¤Ó· ÏÔÁÔÙÂ¯ÓÈÎfi Â›‰Ô˜, ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ¿-
ÁÓˆÛÙÔÈ (ÛÂ Ì·˜) Ï·˚ÎÔ› ÔÈËÙ¤˜ ÂÍ¤ÊÚ·˙·Ó ÙÔ˘˜ Î·ËÌÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜
fiıÔ˘˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. π‰È·›ÙÂÚË Î·ÙËÁÔÚ›· ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ
·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÎÏ¤ÊÙÈÎ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ Î·-
Ù¿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·, ÙÈ˜ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821
Î·È ÂÌÓÂ‡ÛıËÎ·Ó ·fi ÙË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ∫ÏÂÊÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ∞ÚÌ·ÙÔÏÒÓ.
1 2 3
O O‰˘ÛÛ¤·˜ ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜ O ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜ O ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ¢È¿ÎÔ˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ Ô-

ÏÂÌÈÛÙ¤˜
88

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
4 5 6
O ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ª·Û·‚¤Ù·˜, Ô˘ ¤ÌÂÈÓÂ To ÌÓËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ¢È¿ÎÔ˘ ÛÙË Á¤-

ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ¢È¿ÎÔ˜ ÂÂÈ- Ê˘Ú· ÙË˜ ∞Ï·Ì¿Ó·˜, fiÔ˘ ÛÔ˘-
‰‹ Â›¯Â ¯ÂÈÚÔÙÔÓËıÂ› ¢È¿ÎÔÓÔ˜ ‚Ï›ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜
O OÌ¤Ú μÚ˘ÒÓË˜
∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ∏Û·˝·˜, ˙ˆÁÚ·-

ÊÈÎ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜ Ì¿¯Ë˜
ÙË˜ ∞Ï·Ì¿Ó·˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈ-
Îfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
8 OÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÛÙ›Â˜ ÛÙË

™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·
Αλαμάνα
Χάνι της Γραβιάς
Αταλάντη
Αγρίνιο ΑΜΦΙΣΣΑ
Λιδορίκι ΛΙΒΑ∆ΙΑ Θήβα
Αιτωλικό
ΜΕΣOΛOΓΓΙ ΑΘΗΝΑ
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÂ˜ Ì¿¯Â˜ Ô˘ ‰fiıËÎ·Ó ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔ ÍÂÎ›ÓËÌ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜; ¡·
ÙÈ˜ ÛËÌÂÈÒÛÂÙÂ ÛÙÔ ¯¿ÚÙË.
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 1, ÔÈ· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ ∞Ó‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó·
ÂÌ„˘¯ÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ °·Ï·ÍÈ‰›Ô˘;
89

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 5
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ‰È·‰fiıËÎÂ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ™Ô˘‰·›ÔÈ Ó·˘ÙÈÎÔ›, fiˆ˜ Ô ∞Ó‰Ú¤-
·˜ ªÈ·Ô‡ÏË˜ Î·È Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶··ÓÈÎÔÏ‹˜, ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ˘ËÚÂÛ›Â˜, Â›ÙÂ ÌÂÙ·-
Ê¤ÚÔÓÙ·˜ ÙÚfiÊÈÌ· Î·È ÔÏÂÌÔÊfi‰È· ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· Â›ÙÂ ÚÔÛÙ·-
ÙÂ‡ÔÓÙ·˜ ÙÈ˜ ·Ú·¿Óˆ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·fi ÙÈ˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘.
∂˘Á¤ÓÈÔ˜ ¡ÙÂÏ·ÎÚÔ˘¿, ∏ ÛÊ·Á‹ ÙË˜ Ã›Ô˘, ¶·Ú›ÛÈ, ªÔ˘ÛÂ›Ô §Ô‡‚ÚÔ˘
Απρίλιος 1821 Απρίλιος 1822 Αύγουστος 1824

Η επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου
Η Επανάσταση ξεκινά Καταστροφή της Χίου Ναυμαχία Γέροντα

πρώτα στις Σπέτσες
90

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ÌÂÙ·‰fiıËÎÂ Û‡ÓÙÔÌ· ÛÙ·
ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ¶ÚÒÙ· Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛ·Ó ÔÈ ÎÔÓÙÈÓ¤˜ ™¤ÙÛÂ˜ ÌÂ ÙË ªÔ˘ÌÔ˘Ï›Ó·, ÙÔÓ
∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1821 Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Ë ⁄‰Ú·, ÌÂ ÚˆÙÔÛÙ¿ÙË ÙÔÓ ÏÔ›·Ú¯Ô ∞ÓÙÒÓÈÔ OÈÎÔÓfi-
ÌÔ˘. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÍÂÛËÎÒıËÎ·Ó Ù· æ·Ú¿, Ë ™¿ÌÔ˜, Ë ∫¿ÛÔ˜ Î·È Ù· ¢ˆ‰ÂÎ¿ÓËÛ·. ∂·Ó·-
ÛÙ·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÎ‰ËÏÒıËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙ· ™Ê·ÎÈ¿, ÂÓÒ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ
∫˘ÎÏ¿‰ˆÓ Ê¿ÓËÎ·Ó ‰ÈÛÙ·ÎÙÈÎÔ›.
Δ· ÂÍÂÁÂÚÌ¤Ó· ÓËÛÈ¿ Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎ¿ ÛÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ ÍÂÛËÎˆÌfi ÙÔ˘ 1821. Δ· ÂÏ-
ÏËÓÈÎ¿ Î·Ú¿‚È·, ·ÚfiÏÔ Ô˘ ‹Ù·Ó ÏÈÁfiÙÂÚ· ÛÂ ·ÚÈıÌfi Î·È ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ÛÂ ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·, Î˘ÚÈ·Ú-
¯Ô‡Û·Ó ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, Î·ıÒ˜ ‹Ù·Ó Ù·¯‡ÙÂÚ· Î·È ‰È¤ıÂÙ·Ó ÏËÚÒÌ·Ù· ÌÂ ÌÂÁ¿ÏË Ó·˘ÙÈÎ‹ ÂÌÂÈÚ›·.
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ› ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó ÛÂ ÙÚ›· Â›‰Ë ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ: ·) ÛÙËÓ ÔÏÈÔÚ-
Î›· ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ, fiˆ˜ Ë ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿ Î·È ÙÔ ¡·˘·Ú›ÓÔ Î·È ÛÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ¯ÂÚ-
Û·›ˆÓ Ì·¯ÒÓ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ‚) ÛÂ Î·Ù·‰ÚÔÌ¤˜ ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, fiÔ˘ ·È¯-
Ì·ÏÒÙÈ˙·Ó ‹ Î·Ù¤ÛÙÚÂÊ·Ó Â¯ıÚÈÎ¿ ÏÔ›·, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ·ÚÂÌÔ‰›˙ÂÙ·È Ô ÙÔ˘ÚÎÈÎfi˜ ÛÙfi-
ÏÔ˜ Ó· ÏÂ‡ÛÂÈ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È Á) ÛÂ Ó·˘Ì·¯›Â˜ ÛÙÔ ·ÓÔÈ¯Ùfi ¤Ï·ÁÔ˜, ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜
Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó Î·È Ù· ÂÚ›ÊËÌ· ˘ÚÔÏÈÎ¿, ÛÎ¿ÊË ÁÂÌ¿Ù· ÌÂ Â‡ÊÏÂÎÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ÚÔÛ‰¤ÓÔ-
ÓÙ·Ó ÛÙ· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ÏÔ›· Î·È Î·ÙfiÈÓ ¤·ÈÚÓ·Ó ÊˆÙÈ¿.
™ËÌ·ÓÙÈÎ‹ ‰Ú¿ÛË ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ·Ó¤Ù˘Í·Ó, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ¿ÏÏÔ˘˜, ÔÈ æ·ÚÈ·ÓÔ› ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜
¶··ÓÈÎÔÏ‹˜ Î·È ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ó¿ÚË˜ Î·ıÒ˜ Î·È Ô ∞Ó‰Ú¤·˜ ªÈ·Ô‡ÏË˜ ·fi ÙËÓ ⁄‰Ú·.
∞ÓÙÈ‰ÚÒÓÙ·˜ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ, ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÂ ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ô˘
Î·ÙÔÈÎÔ‡ÛÂ ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙ· ÓËÛÈ¿. ΔÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1822 Ë Ã›Ô˜ Î·-
Ù·ÛÙÚ¿ÊËÎÂ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ¿ ·fi ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜
ÙË˜ ÛÊ·ÁÈ¿ÛıËÎ·Ó. ◊Ù·Ó ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Û˘ÁÎÏfiÓÈÛÂ ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡˜ Ï·Ô‡˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜.
OÈ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘ Î·Ù¿ ÙÔ 1821 ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó ÙÔÓ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙË
Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ·Û¿ ÙË˜ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ ªÂ¯Ì¤Ù ∞Ï‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰È¤ıÂÙÂ ¤ÓÔÏÂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÂÎ·È‰Â˘-
Ì¤ÓÂ˜ ·fi ∂˘Úˆ·›Ô˘˜ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡˜.
Δ· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÂÓÙ¿ıËÎ·Ó. ΔÔ˘˜ Ì‹ÓÂ˜ ª¿ÈÔ Î·È πÔ‡ÓÈÔ
ÙÔ˘ 1824 ÂÓˆÌ¤ÓÔ˜ Ô ÙÔ˘ÚÎÔ·ÈÁ˘ÙÈ·Îfi˜ ÛÙfiÏÔ˜ ÂÈÙ¤ıËÎÂ ÛÙËÓ ∫¿ÛÔ Î·È Ù· æ·Ú¿, Ô˘
·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÈ˜ Î‡ÚÈÂ˜ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ ‚¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ∫È ÂÓÒ Ë ‰È¯fiÓÔÈ·
Ù·Ï¿ÓÈ˙Â ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ΔÔ‡ÚÎÔÈ Î·È ∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙ· ‰‡Ô ÓËÛÈ¿ Î·È ÌÂÙ¿ ·fi
ÛÎÏËÚ¤˜ Ì¿¯Â˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘˜, Ù· Î·Ù¤ÛÙÚÂ„·Ó.
™Â Ó·˘Ì·¯›· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Ù¤ÏË ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1824 ÛÙÔÓ ÎfiÏÔ ÙÔ˘ °¤ÚÔÓÙ·,
ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙfiÏÔ˜ Î·Ù¿ÊÂÚÂ Ó· ÓÈÎ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÔÁÎÒ‰Ë ÙÔ˘Ú-
ÎÔ·ÈÁ˘ÙÈ·Îfi. O Ó·‡·Ú¯Ô˜ ªÈ·Ô‡ÏË˜ ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ Û‡Á¯˘ÛË ÛÙ· Â¯ıÚÈÎ¿ ÏÔ›· ÌÂ ÙÔ˘˜ ÂÏÈÁ-
ÌÔ‡˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛÂ, ÂÓÒ ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·È Ù· ˘ÚÔÏÈÎ¿, Î·Ù·ÛÙÚ¤-
ÊÔÓÙ·˜ Ì›· ÊÚÂÁ¿Ù· ÌÂ 1.000 ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·È Ó·‡ÙÂ˜. ªÂÙ¿ ÙË ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ °¤ÚÔÓÙ·, ÔÈ ÙÔ˘Ú-
ÎÔ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ‰È·ÛÎÔÚ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ˘Ô¯ÒÚËÛ·Ó ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ·ÛÊ·Ï¤˜ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ.
ÃÂÚÛ·›Â˜ Ì¿¯Â˜: ª¿¯Â˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÍËÚ¿.
∫·Ù·‰ÚÔÌ¤˜: ∞ÈÊÓÈ‰È·ÛÙÈÎ¤˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜.
∞ÓÙ›ÔÈÓ·: ¶Ú¿ÍË Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÂ ÂÎ‰›ÎËÛË Î¿ÔÈ·˜ ¿ÏÏË˜.
Δ·Ï·Ó›˙ˆ: μ·Û·Ó›˙ˆ, Ù·Ï·ÈˆÚÒ.
ºÚÂÁ¿Ù·: ∂›‰Ô˜ ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ÏÔ›Ô˘.
91

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ Ó‹ÛÔ˘ ⁄‰Ú·˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÏÔÈ¿Ú¯Ô˘˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ,
⁄‰Ú·, 19 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1821 (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«∂ÓÙÈÌfiÙ·ÙÔÈ Î‡ÚÈÔÈ Î·ÂÙ·Ó·›ÔÈ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘,
Ô ÍÂÛËÎˆÌfi˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜ Î·Ù¿ ÙˆÓ Ù˘Ú¿ÓÓˆÓ ÙÔ˘ Î·È Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙfiÏÔ˘ Ì·˜ Á›ÓÂÙ·È ÌÂ
·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÛÎÔfi Ó· Ï‹ÍÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ÎÔÈÓfi Â¯ıÚfi, ÒÛÔ˘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Ù· ‰›Î·È· Î·È ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Ì·˜.
ŸÏÂ˜ ÔÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Ì·˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚÔÛËÏˆÌ¤ÓÂ˜ Û’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÛÎÔfi, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË ÂÈı˘-
ÌÔ‡ÌÂ Î·È ‚¤‚·È· ı· ÂÈÙ‡¯Ô˘ÌÂ Â¿Ó Ô‰ËÁËıÔ‡ÌÂ ÌÂ ÊÚÔÓ‹Ì·Ù· ¿ÍÈ· ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ».
∞. §ÈÁÓÔ‡, ∞Ú¯Â›· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÔ˜ ⁄‰Ú·˜ 1778-1832, ¶ÂÈÚ·È¿˜ 1926, Ù. 7, Û. 280. ∏ ËÁ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘
∞fiÛÙÔÏÔ˘ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË
1990, Û. 196.
2. ¶ÚÔÎ‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ ÓËÛÈÒÓ ⁄‰Ú·˜, ™ÂÙÛÒÓ Î·È æ·ÚÒÓ

«∂˘ÛÂ‚Â›˜ ·fiÁÔÓÔÈ ·Ó‰ÚÂÈÔÙ¿ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ, Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ Î·È ÙË˜ ÍËÚ¿˜, fiÛÔÈ Ì¤ÓÂÙÂ ·ÎfiÌË ÂÈ˜ ÙÔÓ
ÙÔ˘ÚÎÈÎfiÓ ˙˘ÁfiÓ, ÛËÎˆı‹ÙÂ, È¿ÛÂÙÂ Ù· fiÏ· ‰È¿ ÙËÓ ÎÔÈÓ‹Ó ÂÏÂ˘ıÂÚ›·Ó. fiÛÔÈ ¤¯ÂÙÂ Î·Ú¿‚È· ÌÈÎÚ¿ Î·È ÌÂ-
Á¿Ï· ·ÚÌ·ÙÒÛÂÙ¤ Ù· Î·È ÂÓˆı‹ÙÂ ÌÂ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfiÓ ÛÙfiÏÔÓ… ÌË ‰ÂÈÏÈ¿ÛÂÙÂ ·fiÁÔÓÔÈ ÙÔ˘ ªÈÏÙÈ¿‰Ô˘ Î·È
£ÂÌÈÛÙÔÎÏ¤Ô˘˜. ÌË Ê·Ó‹ÙÂ ·Ó¿ÍÈÔÈ ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ Û·˜. O fiÏÂÌÔ˜ Á›ÓÂÙ·È ‰È¿ ÙËÓ ›ÛÙÈÓ Î·È ÙËÓ ·ÙÚ›‰·».
™. OÌËÚ›‰Ô˘, ™˘ÓÔÙÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ Ó‹ÛˆÓ ⁄‰Ú·˜, ™ÂÙÛÒÓ Î·È æ·ÚÒÓ, ¡·‡ÏÈÔ 1831. ∏ ËÁ‹ Â-
ÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˘ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂ-
ˆ˜, ÙfiÌ. 1, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1990, Û. 198.
3. O ªÈ·Ô‡ÏË˜ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

«™ÙÈ˜ 10 ÙÔ˘ Ì‹Ó· ·˘ÙÔ‡, ‹Ïı·Ó Ô ªÈ·Ô‡ÏË˜ Î·È ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› Î·È Ó·‡ÙÂ˜ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ. O
ªÈ·Ô‡ÏË˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛıËÎÂ ÛÙË ¢ÈÂ˘ı˘ÓÙÈÎ‹ ∂ÈÙÚÔ‹. ∞Ì¤Ûˆ˜ ¤ÙÚÂÍ·Ó fiÏÔÈ ÔÈ ™ÙÚ·ÙËÁÔ› Î·È OÏ·Ú¯Ë-
ÁÔ› Ó· ÙÔÓ ÂÈÛÎÂÊıÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘Á¯·ÚÔ‡Ó Ô ¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘˜ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘. ∞ÊÔ‡ ÊÈÏ‹ıËÎ·Ó ÌÂ ÙÔÓ
ªÈ·Ô‡ÏË, ÙÔÓ ™·¯ÙÔ‡ÚË Î·È ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ˘˜, ¤‚ÏÂÂ˜ ÙËÓ ·Ú¤· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÓÈÎËÙÒÓ ÙË˜
ı¿Ï·ÛÛ·˜ Î·È ÙË˜ ÛÙÂÚÈ¿˜ Ó· Î¿ıÔÓÙ·È ÌÂÁ·ÏÔÚÂÒ˜ Û·Ó ıÂÔ›, Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÙÈ˜ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ·-
ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, Ô ¤Ó·˜ Ó· ‰ÈËÁÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ Ó›ÎÂ˜ Û·Ó ı·‡Ì·Ù·».
¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ∫·ÛÔÌÔ‡ÏË, ∂Óı˘Ì‹Ì·Ù· ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¿, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ °È¿ÓÓË˜ μÏ·¯ÔÁÈ¿ÓÓË˜, ÙfiÌ. 2, ∞ı‹-
Ó· 1998, ÛÛ. 106-107.

°˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙÔÓ ∞ÁÒÓ·
™ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ˘‹ÚÍÂ Î·È Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÌÂ
Î¿ıÂ ÙÚfiÔ. ∏ ª·ÓÙÒ ª·˘ÚÔÁ¤ÓÔ˘˜ ‰È¤ıÂÛÂ ÙËÓ ·ÙÚÈÎ‹ ÙË˜ ÂÚÈÔ˘Û›· ÛÙÔÓ ∞ÁÒÓ·, ÂÓÒ Ë ™ÂÙÛÈÒÙÈÛ-
Û· Î·ÂÙ¿ÓÈÛÛ· §·ÛÎ·Ú›Ó· ªÔ˘ÌÔ˘Ï›Ó· Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÌÂ Ù· Î·Ú¿‚È· ÙË˜ ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÔÏÂÌÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈ-
Ú‹ÛÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ.
∏ ª·ÓÙÒ ª·˘ÚÔÁ¤ÓÔ˘˜ ∏ §·ÛÎ·Ú›Ó· ªÔ˘ÌÔ˘Ï›Ó·
92

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2 3
O ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶··ÓÈÎÔÏ‹˜ O ∞Ó‰Ú¤·˜ ªÈ·Ô‡ÏË˜
O ∞Ó‰Ú¤·˜ ªÈ·Ô‡ÏË˜

°.∫. ªÈ¯·‹Ï, ∏ ¡·˘Ì·¯›·
ÙÔ˘ °¤ÚÔÓÙ·, ∞ı‹Ó·,
∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
5 ν. ΨΑΡΑ
ν. XIOΣ
ν. ΣΑΜOΣ
ΝΑΥΜΑΧΙΑ
ΓΕΡOΝΤΑ
H Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ν. Υ∆ΡΑ
ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ν. ΣΠΕΤΣΕΣ
ν. ΚΑΣOΣ
ν. ΚΡΗΤΗ
ñ ™Â ÙÈ Â›‰Ô˘˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÏÔ›·:
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ, ÔÈ· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÂÈÛıÔ‡Ó ÔÈ ŒÏÏË-
ÓÂ˜ Ó· Â·Ó·ÛÙ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ;
93

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 6
∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ, ÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È
ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·
Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ¡fiÙÈ· ∂ÏÏ¿‰· ÂÍÂÁ¤ÚıËÎ·Ó Î·È ÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ
Î·ıÒ˜ Î·È ÔÈ £ÂÛÛ·ÏÔ› Î·È ÔÈ ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜. øÛÙfiÛÔ, Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ Î·È Ë ·ÚÔ˘Û›· ÈÛ¯˘ÚÒÓ
ÔıˆÌ·ÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙÈ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜ Ô‰‹ÁËÛÂ ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÎÈÓ‹ÛÂÈ˜ ÛÂ ·ÔÙ˘¯›·.
O ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ¶·¿˜
Mάρτιος 1821 Απρίλιος 1822 4 Ιουλίου 1822

Η επανάσταση στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία
Επανάσταση Καταστροφή της Νάουσας Μάχη στο Πέτα

στη Μακεδονία
94

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
™ ÙËÓ ◊ÂÈÚÔ ÔÈ ÂÌÂÈÚÔfiÏÂÌÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·fi ÙÔÓ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1820 ‚Ú›-
ÛÎÔÓÙ·Ó Í·Ó¿ ÛÙÔ ™Ô‡ÏÈ, Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛ·Ó. ΔÔÓ ›‰ÈÔ Ì‹Ó· ¯Ù‡ËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ·Ô-
ÎfiÙÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ ÌÂ ÙËÓ ÕÚÙ· Î·È ÙËÓ ¶Ú¤‚Â˙·. ∫·ÙfiÈÓ ÂÈÙ¤ıËÎ·Ó
ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ ¶¿ÚÁ·˜ Î·È ÙË˜ ÕÚÙ·˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Ìfi-
ÚÂÛ·Ó Ó· ÙÈ˜ Î˘ÚÈÂ‡ÛÔ˘Ó. ∫·Ù¿ÊÂÚ·Ó, ˆÛÙfiÛÔ, Ó· ÓÈÎ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ÛÙË ı¤ÛË
¶¤ÓÙÂ ¶ËÁ¿‰È·. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1821, ÔÈ ∞Ï‚·ÓÔ› Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙÔ˘˜ ÙÔ‡˜ ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„·Ó Î·È ÔÈ ™Ô˘-
ÏÈÒÙÂ˜ ¤ÌÂÈÓ·Ó ·‚Ô‹ıËÙÔÈ. Y¤ÁÚ·„·Ó ÙfiÙÂ ÙÚ›ÌËÓË ·Ó·Îˆ¯‹ ÌÂ ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ Î·È Â¤-
ÛÙÚÂ„·Ó ·ÔÎ·Ú‰ÈˆÌ¤ÓÔÈ ÛÙÔÓ ÔÚÂÈÓfi ÙfiÔ ÙÔ˘˜.
ªÂÙ¿ ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙÔ˘ ∞Ï‹ ¶·Û¿, Ô ÃÔ˘ÚÛ›Ù ¶·Û¿˜ ÂÙÔÈÌ·˙fiÙ·Ó Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÌÂ Ù· ÛÙÚ·-
ÙÂ‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Î·Ù·Ó›ÍÂÈ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË. ΔfiÙÂ ŒÏÏËÓÂ˜
Î·È ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜, ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ, ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó·
ÙÔÓ ÂÌÔ‰›ÛÔ˘Ó. ŸÌˆ˜ Ô ÔıˆÌ·ÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ‹Ù·Ó ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ˜ Î·È ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜,
¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ÓÈÎ‹ıËÎ·Ó ÛÙË Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ¶¤Ù· ÛÙÈ˜ 4 πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘
1822. ¶ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 1/3 ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÛÎÔÙÒıËÎÂ, ·ÚÎÂÙÔ› ¿ÏÏÔÈ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛıËÎ·Ó,
ÂÓÒ ¿ÓÔÈÍÂ Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·ıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÚÒÙË Ô-
ÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ∂›ÛË˜, 68 ·fi ÙÔ˘˜ 93 ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜ Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ
·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘˜ ∞Ó‰Ú¤· ¢¿ÓÈ· ¤ÂÛ·Ó ÛÙÔ Â‰›Ô ÙË˜ Ì¿¯Ë˜. ∏ ‚·ÚÈ¿ ‹ÙÙ· ¤Î·ÓÂ ÙÔ˘˜ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜
Ó· Û˘ÓıËÎÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1822, ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÔÓÙ·˜ ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ ™Ô‡ÏÈ.
∏ £ÂÛÛ·Ï›· ÂÍÂÁ¤ÚıËÎÂ ÙÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1821. Àfi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙˆÓ ºÈÏÈÎÒÓ ÕÓıÈÌÔ˘ °·˙‹
Î·È ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ª·Û‰¤ÎË, Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛ·Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ¶ËÏ›Ô˘, ÂÓı·ÚÚ˘Ì¤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ
¤ÏÂ˘ÛË ÏÔ›ˆÓ ·fi ÙËÓ ⁄‰Ú·. ¶ÔÏÈfiÚÎËÛ·Ó ÙÔÓ μfiÏÔ Î·È ÙÔ μÂÏÂÛÙ›ÓÔ, ·ÏÏ¿ ‰È·ÛÎÔÚ›ÛÙË-
Î·Ó fiÙ·Ó ÎÈÓ‹ıËÎÂ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜ Ô ª·¯ÌÔ‡Ù ¶·Û¿˜ ‹ ¢Ú¿Ì·ÏË˜ ·fi ÙËÓ ÎÔÓÙÈÓ‹ §¿ÚÈÛ·, Ô˘
‹Ù·Ó ÈÛ¯˘Ú‹ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ‚¿ÛË.
ΔÔÓ ›‰ÈÔ Ì‹Ó· ÂÍÂÁ¤ÚıËÎÂ Î·È Ë ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, ÌÂ ÚˆÙÔÛÙ¿ÙË ÙÔÓ
™ÂÚÚ·›Ô ÌÂÁ·Ï¤ÌÔÚÔ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ¶·¿, Ô˘ Â›¯Â ÔÚÈÛÙÂ› ·fi ÙË ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· ·Ú¯ËÁfi˜
ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· ÛÙË Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹. ΔÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1821 Ô ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ¶·¿˜ ·Ó·¯ÒÚËÛÂ ÌÂ fiÏ·
Î·È ÔÏÂÌÔÊfi‰È· ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÁÈ· ÙÔ ÕÁÈÔ ŸÚÔ˜, fiÔ˘ ÛÂ ÁÂÓÈÎ‹ Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË
·Ó·ÎËÚ‡¯ıËÎÂ «·Ú¯ËÁfi˜ Î·È ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ‹˜» ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ Î·È Î‹Ú˘ÍÂ Â›ÛËÌ· ÙËÓ ∂·Ó¿-
ÛÙ·ÛË. ªÂ ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÙÔ ÕÁÈÔ ŸÚÔ˜, ÍÂÛ‹ÎˆÛÂ ÙÔÓ ¶ÔÏ‡Á˘ÚÔ Î·È ÙË ™ÈıˆÓ›·, ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ Ì¤-
¯ÚÈ Ù· ÂÚ›¯ˆÚ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜.
OÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ·ÊÔÏ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜, Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÚÔÂÛÙÔ‡˜ Î·È
Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ¯ˆÚÈ¿ ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ·˘ÙÒÓ. OÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ÌÂ Ù· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿
ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ÛÙ· μ·ÛÈÏÈÎ¿ Î·È ÛÙËÓ ∫·ÛÛ¿Ó‰Ú·, ËÙÙ‹ıËÎ·Ó fiÌˆ˜ Î·È ‰È·Ï‡ıËÎ·Ó.
ΔÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÔÏÈfiÚÎËÛ·Ó ÙË ¡¿Ô˘Û·, fiÔ˘ Â›¯·Ó Î·Ù·Ê‡ÁÂÈ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÛÌ›ÁÔÓÙ·˜
ÌÂ ÙÔÓ ·ÚÌ·ÙÔÏfi ΔÛ¿ÌË ∫·Ú·Ù¿ÛÔ Î·È ÙÔÓ ÚfiÎÚÈÙÔ ∑·ÊÂÈÚ¿ÎË §ÔÁÔı¤ÙË. OÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÙËÓ Î˘-
Ú›Â˘Û·Ó ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1822. ∏ fiÏË Î·Ù·ÛÙÚ¿ÊËÎÂ Î·È Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ì·˙› ÌÂ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜, ÁÈ·
Ó’ ·ÔÊ‡ÁÔ˘Ó ÙËÓ ·È¯Ì·ÏˆÛ›·, ¤ÂÛ·Ó ÛÙÔÓ ÁÎÚÂÌfi ÙË˜ ∞Ú¿ÈÙÛ·˜. ∏ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙÔ μÔÚÚ¿
Â›¯Â Î·Ù·ÛÙ·ÏÂ›. ∏ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÙË ™ÙÂÚÂ¿
∂ÏÏ¿‰· Î·È ÛÂ ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘.
OÚÌËÙ‹ÚÈÔ: ΔfiÔ˜ ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÍÔÚÌ¿ Î·ÓÂ›˜.
95

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ÂÈÎÔÛÈÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓÔ˘ ÍÂÓÈÙÂÌ¤ÓÔ˘ ª·ÎÂ‰fiÓ· ∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ∂ÌÌ. ¶·¿ ·fi ÙÈ˜ ™¤ÚÚÂ˜.
°Ú¿ÊÂÈ ÛÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ: μÈ¤ÓÓË, 18 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1821:
«ªÈ· Á˘Ó·ÈÎÂ›· ÌÔÚÊ‹ ÛÙÂÎfiÙ·Ó ¿ÓÙ· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ıÏÈÌÌ¤ÓË, ÎÏ·Ì¤ÓË, ÏËÁˆÌ¤ÓË, ‚·ÚÈ¿ ·Ï˘-
ÛÔ‰ÂÌ¤ÓË. ¶¿ÓÙ· ÌÂ ÎÔ›Ù·˙Â ÌÂ ‚Ï¤ÌÌ· ·ÙÂÓ¤˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÌÔ˘ ÌÈÏÂ›. ∞ÏÏ¿ Ù¤ÏÔ˜, ÚÈÓ ·fi Ï›ÁÂ˜ Ì¤ÚÂ˜, ÌÔ˘ Â›-
Â ı˘ÌˆÌ¤Ó·: ¶·È‰› ÌÔ˘, ¿„Â Ó· Â›Û·È ÛÎ˘ÓıÚˆfi˜! ¶¿„Â Ó· Â›Û·È ÌfiÓÔ Ô ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ∂ÌÌ. ¶·¿, Ô ÁÈfi˜
ÙÔ˘ Î·ÏÔ‡ ÛÔ˘ ·Ù¤Ú·! ∂›Û·È ¤Ó·˜ ª·ÎÂ‰fiÓ·˜ Î·È ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ ÛÂ Î·ÏÂ›. ∞›Û¯Ô˜ ÎÈ’ ·ÓÂÍ›ÙËÏË ÓÙÚÔ‹ ı· Â›-
Ó·È ÁÈ· Û¤Ó·, Â¿Ó ÌÂ›ÓÂÈ˜ ·‰È¿ÊÔÚÔ˜ Û’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›·. ∂ÌÚfi˜ ÏÔÈfiÓ, ·Á·ËÌ¤ÓÔ ÌÔ˘ ·È‰›! ¢Â›ÍÂ ˆ˜
Â›Û·È ¤Ó·˜ ª·ÎÂ‰fiÓ·˜! °›ÓÔ˘ ¤Ó·˜ ∞ÚÈÛÙfi‰ËÌÔ˜ Î·È Î¿Ùˆ ·’ ·˘Ùfi ÙÔ fiÓÔÌ· ÔÏ¤Ì· ÁÈ· ÙËÓ ¶·ÙÚ›‰·! ªË
ÊÔ‚¿Û·È ÙÈ ı· Ô˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜ ÛÔ˘. ∏ ÌËÙ¤Ú· ÛÔ˘, Ô ·Ù¤Ú·˜ ÛÔ˘, fiÏ· Ù’ ·‰¤ÏÊÈ· ÛÔ˘ ·ÓÙ› Ó· ÛÂ ÌÔÈÚÔ-
ÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó, ·Ó ¤ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¶·ÙÚ›‰·, ı· ÌÈÌËıÔ‡Ó ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ •ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜, ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙË˜
™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜ ÌËÙ¤Ú·˜, Î·È ·Ó ÁÈ· ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÎÏ¿„Ô˘Ó Î·È ÂÓı‹ÛÔ˘Ó, ¿ÓÙ· ı· ÙÔ˘˜ ·ÚËÁÔÚÂ› Ë ·ÍÈÔ-
ı·‡Ì·ÛÙË ·fiÊ·Û‹ ÛÔ˘, ÂÊ’ fiÛÔÓ ÂÛ‡ ¯ˆÚ›˜ Î·ÌÈ¿ ¿ÏÏË ·ÈÙ›·, ·Ú¿ Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·Á¿Ë, ÙË ÊÈÏ›· Î·È Î¿ıÂ
ËÛ˘¯›· Ô˘ ÛÂ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó, ÍÂÎÈÓ¿˜ ÂÓ ÙÔ‡ÙÔÈ˜ Î·È ÙÚ·‚¿˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ˘¤ÚÔ¯Ô ÛÎÔfi! ∞ÚÈÛÙfi‰ËÌÂ, Ô ÊÔ›ÓÈÍ
ÛÔ˘ ÊˆÓ¿˙ÂÈ: ª¿¯Ô˘ ˘¤Ú ·ÙÚ›‰Ô˜! ªË ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ˜, ÌË ‰ÂÈÏÈ¿˙ÂÈ˜ ÌÂ ÙË ÛÎ¤„Ë fiÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· Â›Û·È Ô ÙÂÏÂ˘-
Ù·›Ô˜. ŸÚÌ· ·¿Óˆ ÛÙÔÓ Â¯ıÚfi Û·Ó ¤Ó·˜ ª·ÎÂ‰fiÓ·˜, ÊÎÈ¿ÍÂ ·ÚÁ˘Ú¤˜ ·Û›‰Â˜, Í·Ó·˙ˆÓÙ¿ÓÂ„Â ÙËÓ ·‹ÙÙË-
ÙË Ê¿Ï·ÁÁ·. ΔÈ ÙÔ fiÊÂÏÔ˜ Ó· Î·ÏÔ˙Â›˜ ÛÙ· Í¤Ó· Î·È Ó· ÛÙÂÚÂ›Û·È ÁÈ· ¿ÓÙ· ÙËÓ ¶·ÙÚ›‰· ÛÔ˘!».
°ÂˆÚÁ›Ô˘ §·˝Ô˘, ∞Ó¤Î‰ÔÙÂ˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜ Î·È ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ 1821, ∞ı‹Ó· 1958, ÛÛ. 92-94. ∏ ËÁ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË
ÙÔ˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˘ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-
ÎË 1990, ÛÛ. 101-102.
2. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ªÂ¯Ì¤Ù ∂Ì›Ó ¶·Û¿ ÚÔ˜ ÙÔÓ πÂÚÔ‰›ÎË ÙË˜ μ¤ÚÔÈ·˜ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«°ÓˆÛÙÔÔÈÂ›Ù·È fiÙÈ ÔÈ ··›ÛÈÔÈ ¿ÈÛÙÔÈ ÙË˜ ¡¿Ô˘Û·˜ Î·È ÙˆÓ Á‡Úˆ ¯ˆÚÈÒÓ, ·ÊÔ‡ ·ÔÙ›Ó·Í·Ó Â‰Ò Î·È ‰‡Ô
Ì‹ÓÂ˜ ÙËÓ ˘ÔÙ¤ÏÂÈ·, ÂÎÙÚ¿ËÎ·Ó ÛÂ ·ÓÙ·ÚÛ›· Î·È Â·Ó¿ÛÙ·ÛË. °È· Ó· ·Ù¿Íˆ Î·È Ó· ÂÍÔÓÙÒÛˆ ÙËÓ Î›-
ÓËÛË ·˘Ù‹ ÂÎÛÙÚ¿ÙÂ˘Û· ·˘ÙÔÚÔÛÒˆ˜, ÌÂ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘, ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÌÂ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ
ÛÙÚ·Ùfi Î·È Â‰Ò Î·È ÂÈÎÔÛÈÙ¤ÛÛÂÚÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ ÔÏÂÌ¿ÌÂ ÙÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘ÌÂ ÂÚÈÎ˘ÎÏÒÛÂÈ. ◊‰Ë
ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ·ÓÙÔ‰˘Ó¿ÌÔ˘ ∞ÏÏ¿¯ Î·È ÙËÓ Â˘ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚfiÙ·ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘, ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜
Ì·˜, Î·Ù¿ ÙÈ˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜, ‚Á‹Î·Ó ·’ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜ ÓÈÎËÙ¤˜ Î·È ÙÚÔ·ÈÔ‡¯ÔÈ, Î·Ù·-
ÙÚÔÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ··›ÛÈÔ˘˜ Â¯ıÚÔ‡˜».
π.∫. μ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË, OÈ ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ˘¤Ú ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ ·ÁÒÓ·˜, 1796-1832, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1950, ‰Â‡-
ÙÂÚË ¤Î‰ÔÛË, ÛÛ. 257-258. ∏ ËÁ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˘ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈ-
Î¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 2, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1990, Û. 416.

∏ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ‰È·‚›ˆÛË ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÙÚ¤ÊÔÓÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÊÙˆ¯ÈÎ¿. ΔÔ Î·ıËÌÂÚÈÓfi
ÙÔ˘˜ Û˘ÛÛ›ÙÈÔ ‹Ù·Ó Ï›ÁÔ „ˆÌ› Î·È Ï›ÁÔ ·ÏÂ‡ÚÈ ·fi ·ÏÂÛÌ¤Ó· fiÛÚÈ·, Ô˘
ÙÔ ¤‚Ú·˙·Ó ÌÂ Ï¿‰È Î·È ÎÚÂÌÌ‡‰È· ÁÈ· Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó ÎÔ˘ÚÎÔ‡ÙÈ. ŸÙ·Ó ÍÂ-
ÎÈÓÔ‡Û·Ó ÁÈ· Ì·ÎÚÈÓ¤˜ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›Â˜, ¤·ÈÚÓ·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÏÈÁÔÛÙfi Ê·ÁË-
Ùfi, Ù· fiÏ·, Ù· ÚÔ‡¯· Î·È ÙËÓ Î¿· ÙÔ˘˜. ŒÓ· ÎÔÌÌ¿ÙÈ ·ÍÈÌ¿‰È ‹ „ˆ-
Ì› Î·È ¤Ó· ÎÚÂÌÌ‡‰È ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÚÎÂÙ‹ ÙÚÔÊ‹ ÁÈ· ÌÈ· Ì¤Ú·.
Δ· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÏÔ›· ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ÂÊÔ‰È·ÛÌfi ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÌÂ ÙÚfi-
ÊÈÌ· ·fi Ù· Â‡ÊÔÚ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ¶ÂÏ¿ÁÔ˘˜. ∞Û‡ÁÎÚÈÙ· ‰˘ÛÎÔ-
ÏfiÙÂÚË ‹Ù·Ó Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜, Î·ıÒ˜ ÁÈ·ÙÚÔ› Û·Ó›ˆ˜
˘‹Ú¯·Ó Î·È Ù· Ê¿ÚÌ·Î· ‹Ù·Ó ÏÈÁÔÛÙ¿. ŒÙÛÈ, Ù· ÁÈ·ÙÚÔÛfiÊÈ· ·Ô‰ÂÈ-
ÎÓ‡ÔÓÙ·Ó ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi Ì¤ÛÔ ıÂÚ·Â›·˜.
96

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
O ΔÛ¿ÌË˜ ∫·Ú·Ù¿ÛÔ˜, ∞ı‹Ó·,∂ıÓÈÎfi πÛÙÔ- O ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ∫·Ú·Ù¿ÛÔ˜

ÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
ºˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó

3 ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎfi·È‰ˆÓ ÙË˜ ¡¿Ô˘Û·˜
Ô˘ ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ÙÔ 1822
Νάουσα
Πολύγυρος
Άγιον Όρος
Σιθωνία
Κασσάνδρα
Ιωάννινα Πή
λ
Βόλος
ιο
H E·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ ÂÛÙ›Â˜ Πάργα Άρτα

ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡
Πρέβεζα
Μεσολόγγι
ñ ΔÈ ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ ÁÈ· ÙË Ì¿¯Ë ÛÙÔ ¶¤Ù·;
ñ ¶ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ fiÚ·Ì· ÙÔ˘ ÓÂ·ÚÔ‡ ª·ÎÂ‰fiÓ·, fiˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙËÓ ¶ËÁ‹ 1;
97

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 7
∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜
OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ £Âfi‰ˆÚÔ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË
·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÔÏÈÔÚÎ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿, Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ¤‰Ú· ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ
ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. ∏ ¿ÏˆÛ‹ ÙË˜, ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821, ÙfiÓˆÛÂ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.
∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÛËÌ·›· ˘„ÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿, ˙ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË

·fi ÙÔÓ ¶¤ÙÂÚ ºÔÓ ∂˜
Απρίλιος 1821 23 Σεπτεμβρίου 1821
Ξεκινά η πολιορκία Άλωση

της Τριπολιτσάς της Τριπολιτσάς
98

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
M Â ÙÔ Í¤Û·ÛÌ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821 ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, Ô ÃÔ˘ÚÛ›Ù ¶·Û¿˜

¤ÛÙÂÈÏÂ 3.500 ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿ (ΔÚ›ÔÏË), fiÔ˘ Â›¯Â Î·È
ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘.
OÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ¿ÏÈ, ·ÊÔ‡ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙËÓ ∫·Ï·Ì¿Ù·, ¤Î·Ó·Ó Û‡ÛÎÂ„Ë
ÁÈ· ÙÈ˜ ·Ú·¤Ú· ÂÓ¤ÚÁÂÈ¤˜ ÙÔ˘˜. O £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÚfiÙÂÈÓÂ Ó· ÔÏÈÔÚÎ‹ÛÔ˘Ó
ÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿, Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ‹, ÂÌÔÚÈÎ‹ Î·È ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ¤‰Ú· ÙˆÓ ΔÔ‡Ú-
ÎˆÓ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ¶›ÛÙÂ˘Â ˆ˜ ·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·ÙfiÚıˆÓ·Ó Ó· ÙËÓ Î˘ÚÈÂ‡ÛÔ˘Ó, ı·
·Ô‰˘Ó·ÌÒÓÔÓÙ·Ó Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· Î¿ÛÙÚ· ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜. ŒÙÛÈ, Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·-
Ï‹˜ ÙÔÓ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿, ¤ÛÙËÛ·Ó ÛÙÚ·ÙfiÂ‰· ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿
Á‡Úˆ ·fi ·˘Ù‹Ó Î·È Ë ÔÏÈÔÚÎ›· ¿Ú¯ÈÛÂ. ªÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ÛÙÔ μ·ÏÙ¤ÙÛÈ, ÎÔÓÙ¿
ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ÚÔˆıËıÔ‡Ó ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ fiÏË.
™ÙËÓ ÔÏÈÔÚÎ›· Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â Î·È Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙË˜, Ô˘ Â›¯Â ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ ·Ú¯Ë-
Á›· ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·, ÂÓÒ Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÎÂÓÙÚÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰· ‰ÈË‡ı˘Ó·Ó Ô ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜, Ô ∞Ó·-
ÁÓˆÛÙ·Ú¿˜ (∞Ó·ÁÓÒÛÙË˜ ¶··ÁÂˆÚÁ›Ô˘), Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙË˜ °È·ÙÚ¿ÎÔ˜ Î·È Ô ¶ÂÙÚfiÌÂË˜ ª·˘-
ÚÔÌÈ¯¿ÏË˜. ∂›ÛË˜, Â›¯·Ó ÛÙ·ÏÂ› ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÛÙ· ª¤Á·Ú·, ÁÈ· Ó· ÂÌÔ‰›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘Ú-
ÎÈÎ¤˜ ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ˜ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿ ·fi ÙËÓ ∞ı‹Ó·.
ŸÛÔ ÂÚÓÔ‡ÛÂ Ô Î·ÈÚfi˜, Ë ÔÏÈÔÚÎ›· ÁÈÓfiÙ·Ó ÈÔ ÛÙÂÓ‹. ™ÙËÓ fiÏË Ù· ÙÚfiÊÈÌ· ÏÈÁfi-
ÛÙÂ„·Ó Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ‰È¯fiÓÔÈ·. ∏ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿ ¤ÂÛÂ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ÛÙÈ˜ 23
™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1821. ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÛÊ·Á¤˜ Î·È ÏÂËÏ·Û›Â˜. OÏÈÛÌ¤ÓÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, Ì‹-
Î·Ó ÛÙËÓ fiÏË ¯Ù˘ÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, Ô˘ Ô¯˘ÚÒıËÎ·Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜. OÈ OıˆÌ·-
ÓÔ› Ô˘ ÎÏÂ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‡ÚÁÔ, ÙË ªÂÁ¿ÏË Δ¿È·, ·Ú·‰fiıËÎ·Ó ¤ÂÈÙ· ·fi ÙÚÂÈ˜
ËÌ¤ÚÂ˜ ·fi ¤ÏÏÂÈ„Ë ÓÂÚÔ‡.
∏ ¿ÏˆÛË ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜, ¤ÍÈ Ì‹ÓÂ˜ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ‹Ù·Ó È‰È·›ÙÂÚ·
ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹, Î·ıÒ˜ Â›¯Â Û˘ÓÙÚÈ‚Â› Ë ‚·ÛÈÎ‹ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ‚¿ÛË ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙËÓ
¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ fiÏ· ¤Ú·Û·Ó ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÙÔÓÒÓÔ-
ÓÙ·˜ ÙÔ ËıÈÎfi ÙÔ˘˜. OÈ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓÔÈ ›ÛÙÂ„·Ó È· ˆ˜ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Î·Ù·Ó›ÎËÙÔÈ.
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÔÈ ÓÈÎËÙ¤˜ ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙ· ÂÚÈÊÂÚÂÈ·Î¿ Î¿ÛÙÚ· ÙË˜ ¶ÂÏÔ-
ÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÁÈ· Ó· Ù· ÔÏÈÔÚÎ‹ÛÔ˘Ó.
ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿: ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi, ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘. ∏ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿ ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡ÛÂ ÌÂÁ¿ÏË fiÏË ÁÈ· Ù· ‰Â‰ÔÌ¤Ó· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÌÂ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi, ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎfi Î·È Â‚Ú·˚Îfi ÏËı˘ÛÌfi. ™‹ÌÂÚ· Ë
fiÏË ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ΔÚ›ÔÏË.
99

1. ÕÊÈÍË ÙÔ˘ ÕÁÁÏÔ˘ ºÈÏ¤ÏÏËÓ· ΔfiÌ·˜ °ÎfiÚÓÙÔÓ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜
(Ì¤Û· ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1821)
«ΔfiÙÂ Ô πÁÁÏ¤˙Ô˜, ‰·ÎÚ‡Û·˜, ÂÊÒÓ·ÍÂÓ: ∂˘Ù˘¯‹˜ ÂÁÒ ÔÔ‡ Â›‰ÔÓ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÊı·ÏÌÔ‡˜ ÌÔ˘, fiÛ· ·ÓÂÁ›ÁÓˆÛÎÔÓ
Î·È ‹ÎÔ˘ÔÓ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ÌÔ˘ Î·È ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·Ó. ª·Î¿ÚÈÔ˜ Î·È Û˘, À„ËÏ¿ÓÙ·, Â›ÂÓ ÂÈ˜ ÙÔÓ Ú›-
ÁÎÈ·. ™‡ Â›Û·È Ô §ÂˆÓ›‰·˜ Â› ÙË˜ ÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ Î·È Ô £ÂÌÈÛÙÔÎÏ‹˜ Î·È ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜ Î·È ¶ÂÚÈ-
ÎÏ‹˜ Â¿Óˆ ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ».
°. ™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·, O‰ËÛÛfi˜ 1909, ÛÛ. 253-255. ∏ ËÁ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˘ μ·Î·-
ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1990, Û. 245.
2. O ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÙÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜

«ª›·Ó ÊÔÚ¿Ó, fiÙ·Ó Â‹Ú·ÌÂÓ ÙÔ ¡·‡ÏÈÔÓ, ‹ÏıÂ Ô ÕÌÈÏÙˆÓ Ó· ÌÂ È‰‹, ÌÔ˘ Â›Â fiÙÈ: “¶Ú¤ÂÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó·
˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û˘Ì‚È‚·ÛÌfiÓ, Î·È Ë ∞ÁÁÏ›· Ó· ÌÂÛÈÙÂ‡ÛË”. ∂ÁÒ ÙÔ˘ ·ÔÎÚ›ıËÎ·, fiÙÈ: “∞˘Ùfi ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È ÔÙ¤,
ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ‹ ı¿Ó·ÙÔ˜. ∂ÌÂ›˜ Î·ÈÙ¿Ó ÕÌÈÏÙˆÓ, ÔÙ¤ Û˘Ì‚È‚·ÛÌfiÓ ‰ÂÓ ÂÎ¿Ì·ÌÂÓ ÌÂ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ÕÏÏÔ˘˜
¤ÎÔ„Â, ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÛÎÏ¿‚ˆÛÂ ÌÂ ÙÔ Û·ı› Î·È ¿ÏÏÔÈ, Î·ıÒ˜ ÂÌÂ›˜, Â˙Ô‡Û·ÌÂ ÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ ·fi ÁÂÓÂ¿ ÛÂ ÁÂÓÂ¿. O
‚·ÛÈÏÂ‡˜ Ì·˜ ÂÛÎÔÙÒıË, Î·ÌÌ›· Û˘Óı‹ÎË ‰ÂÓ ¤Î·ÌÂ, Ë ÊÚÔ˘Ú¿ ÙÔ˘ Â›¯Â ·ÓÙÔÙÂÈÓfiÓ fiÏÂÌÔÓ ÌÂ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡Ú-
ÎÔ˘˜ Î·È ‰‡Ô ÊÚÔ‡ÚÈ· ‹ÙÔÓ ¿ÓÙÔÙÂ ·Ó˘fiÙ·ÎÙ·”. ªÂ Â›Â: “¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ‚·ÛÈÏÈÎ‹ ÊÚÔ˘Ú¿ ÙÔ˘, Ô›· Â›Ó·È
Ù· ÊÚÔ‡ÚÈ·;”. “∏ ÊÚÔ˘Ú¿ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏ¤ˆ˜ Ì·˜ Â›Ó·È ÔÈ ÏÂÁfiÌÂÓÔÈ ∫Ï¤ÊÙ·È, Ù· ÊÚÔ‡ÚÈ· Ë ª¿ÓË Î·È ÙÔ ™Ô‡ÏÈ
Î·È Ù· ‚Ô˘Ó¿”. ŒÙÛÈ ‰ÂÓ ÌÂ ˆÌ›ÏËÛÂ Ï¤ÔÓ.
O ÎfiÛÌÔ˜ Ì·˜ ¤ÏÂÁÂ ÙÚÂÏÏÔ‡˜. ∏ÌÂ›˜ ·Ó ‰ÂÓ Â›ÌÂı· ÙÚÂÏÏÔ› ‰ÂÓ ÂÎ¿Ó·ÌÂÓ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛÈÓ, ‰È·Ù› Ëı¤-
Ï·ÌÂÓ Û˘ÏÏÔÁÈÛı‹ ÚÒÙÔÓ ‰È¿ ÔÏÂÌÔÊfi‰È·, Î·‚·Ï·Ú›· Ì·˜, ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfi Ì·˜, ˘ÚÈÙÔı‹Î·È˜ Ì·˜, Ù·
Ì·Á·˙È¿ Ì·˜, Ëı¤Ï·ÌÂÓ ÏÔÁ·ÚÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ ‰‡Ó·ÌÈÓ ÙËÓ Â‰ÈÎ‹ Ì·˜, ÙËÓ ÙÔ‡ÚÎÈÎË ‰‡Ó·ÌË. ΔÒÚ· ÔÔ‡ ÂÓÈ-
Î‹Û·ÌÂÓ, ÔÔ‡ ÂÙÂÏÂÈÒÛ·ÌÂÓ ÌÂ Î·Ï¿ ÙÔÓ fiÏÂÌfi Ì·˜, Ì·Î·ÚÈ˙fiÌÂı·, Â·ÈÓÒÌÂı·. ∞Ó ‰ÂÓ Â˘Ù˘¯Ô‡-
Û·ÌÂÓ Ëı¤Ï·ÌÂÓ ÙÚÒÁÂÈ Î·Ù¿Ú·È˜, ·Ó·ı¤Ì·Ù·».

OÈ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ÛÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
∏ ¤Î‰ÔÛË ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ ÁÓÒÚÈÛÂ ÌÂÁ¿ÏË ¿ÓıÈÛË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜
ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821. ™˘Ó‰¤ıËÎÂ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÌÂ ÙËÓ
˘ÂÚ¿ÛÈÛË ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ‰ÈÎ·›ˆÓ Î·È ÙËÓ ÂÓËÌ¤ÚˆÛË ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ
ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ˘fiıÂÛË. ΔÔ ÚÒÙÔ ∂ıÓÈÎfi Δ˘ÔÁÚ·ÊÂ›Ô ÏÂÈ-
ÙÔ‡ÚÁËÛÂ ÛÙËÓ ∞›ÁÈÓ·. ∞fi ÙËÓ ÏÔ‡ÛÈ· ÂÎ‰ÔÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfi-
ÙËÙ· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÂÛÙÈ¿ÛÔ˘ÌÂ ÛÙËÓ «°ÂÓÈÎ‹ ∂ÊËÌÂÚ›‰·
ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», ÙËÓ ÚÒÙË Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Â›ÛËÌË ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÂÊËÌÂ-
Ú›‰· Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙ· «∂ÏÏËÓÈÎ¿ ÃÚÔÓÈÎ¿», Ù· ÔÔ›· ÂÍ¤‰È‰Â ÛÙÔ
ªÂÛÔÏfiÁÁÈ Ô ∂Ï‚ÂÙfi˜ ºÈÏ¤ÏÏËÓ·˜ π¿Îˆ‚Ô˜ ª¿ÁÂÚ. ∏ ÂÊËÌÂ-
Ú›‰· ÙÔ˘ ª¿ÁÂÚ ‰È¤ÎÔ„Â ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙË˜ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘
1826, ÏfiÁˆ ÙË˜ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜ ÙˆÓ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ÛÂÒÓ ÙË˜ ·fi ÙÔ˘Ú-
ÎÈÎfi ‚Ï‹Ì·.
100

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
O £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜
O ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ·Ú·ÙËÚÂ› ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ Ô˘

3
‰È·ÛÎÂ‰¿˙Ô˘Ó, Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ ∂˜
ªÓËÌÂ›Ô ÙË˜ Ì¿¯Ë˜ ÛÙÔ μ·ÏÙ¤ÙÛÈ ªÓËÌÂ›Ô ÙˆÓ ∏ÚÒˆÓ ÛÙËÓ ¶Ï·ÙÂ›· ÕÚÂˆ˜ ÛÙËÓ
ΔÚ›ÔÏË
ñ °È· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ Ë ¿ÏˆÛË ÙË˜ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜ ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÁÈ·Ù› Ô ÎfiÛÌÔ˜ ¤ÏÂÁÂ ÙÚÂÏÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜;
101

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 8
OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ó¿ÚË
∞fi ÙÈ˜ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘ ÍÂ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ Î·Ù·‰ÚÔÌÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜
ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∫·Ó¿ÚË. O ÌÔ˘ÚÏÔÙÈ¤ÚË˜ ·fi Ù· æ·Ú¿ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛÂ ÔÏÏ¤˜ ·Ú¿-
ÙÔÏÌÂ˜ ·ÔÛÙÔÏ¤˜, fiˆ˜ Ë ˘ÚfiÏËÛË ÙË˜ Ó·˘·Ú¯›‰·˜ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘, Ë ÔÔ›· Ì¿ÏÈ-
ÛÙ· ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó «ªÔ˘ÚÏfiÙ· Û·˚Ì¿˙È» (Î·Ù·ÊÚÔÓ‹ÙÚ· ÙˆÓ ˘ÚÔÏÈÎÒÓ).
∏ ˘ÚfiÏËÛË ÙË˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹˜ Ó·˘·Ú¯›‰·˜ ·fi ÙÔÓ ∫·Ó¿ÚË,

›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ §‡ÙÚ·, ∞ı‹Ó·, Û˘ÏÏÔÁ‹ π. ™ÂÚÈ¤ÚË
Ιούνιος 1822 1824-1825
Ανατίναξη τουρκικής Oι επιχειρήσεις των ελληνικών

ναυαρχίδας από τον Κανάρη πυρπολικών συνεχίζονται
102

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
K ·ıÒ˜ ‰È¤ıÂÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÂÌÔÚÈÎ¿ ÏÔ›·, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·ÂÙ¿ÓÈÔÈ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó Ù· ÌÂ-

Á·Ï‡ÙÂÚ· ÛÂ fiÁÎÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ Î·È ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¿ ÔÏÂÌÈÎ¿ ÌÂ Ù· ˘ÚÔÏÈÎ¿ ‹ ÌÔ˘ÚÏfiÙ·.
∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÌÈÎÚ¿ ÛÎ¿ÊË, ÁÂÌ¿Ù· ÌÂ ÂÎÚËÎÙÈÎ¿ ˘ÏÈÎ¿, Ô˘ Ù· ¿Ó·‚·Ó Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·
Ù· ¤ÛÚˆ¯Ó·Ó ÚÔ˜ Ù· Â¯ıÚÈÎ¿ Î·Ú¿‚È· ÁÈ· Ó· Ù· Î¿„Ô˘Ó.
∫·Ù¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ› ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛ·Ó ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹
ÙˆÓ ˘ÚÔÏÈÎÒÓ Î·È Ù· Â¿Ó‰ÚˆÛ·Ó ÌÂ ÚÈ„ÔÎ›Ó‰˘ÓÔ˘˜ ÂıÂÏÔÓÙ¤˜, ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÚÏÔÙÈ¤ÚË‰Â˜.
™ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ ˘ÚÔÏÈÎfi ÏËÛ›·˙Â ·ıfiÚ˘‚· ÙÔ Â¯ıÚÈÎfi ÏÔ›Ô ÙË Ó‡¯Ù· Î·È ÙÔ ÂÌ‚fiÏÈ˙Â ‹
ÚÔÛ‰ÂÓfiÙ·Ó Â¿Óˆ ÙÔ˘ ÌÂ Á¿ÓÙ˙Ô˘˜. ∫·ÙfiÈÓ ÔÈ ÌÔ˘ÚÏÔÙÈ¤ÚË‰Â˜ ÙÔ ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ·Ó, ÂÓÒ
Ô Î˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ¤ÊÂ˘ÁÂ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·Ó¿‚ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÊÈÙ›ÏÈ ÌÂ ‰·˘Ïfi.
∞ÚÁfiÙÂÚ· Ù· ˘ÚÔÏÈÎ¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·È Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ËÌ¤Ú·˜ ÛÂ Ó·˘-
Ì·¯›Â˜. ™˘Ó‹ıˆ˜ ÚÔÔÚÂ‡ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ÛÙfiÏÔ, Â¤ÏÂÁ·Ó ÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘˜ Î·È
Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Û·Ó ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÂÏÈÁÌÔ‡˜. ∏ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔÎ·ÏÔ‡ÛÂ ÙÚfiÌÔ ÛÙ·
Â¯ıÚÈÎ¿ Î·Ú¿‚È·. ∞fi ÙÈ˜ 59 Û˘ÓÔÏÈÎ¿ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ˘ÚfiÏËÛË˜, ÔÈ 39 Â›¯·Ó ÂÈÙ˘¯›·.
¶ÚÒÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ ˘ÚÔÏÈÎfi Ô æ·ÚÈ·Ófi˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶··ÓÈÎÔÏ‹˜, ÙÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘
1821 ÛÙË Ó·˘Ì·¯›· ÙË˜ ∂ÚÂÛÛÔ‡. °ÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˜ fiÌˆ˜ ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ¤ÁÈÓÂ Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›-
ÓÔ˜ ∫·Ó¿ÚË˜ ·fi Ù· æ·Ú¿.
ŸÙ·Ó ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, Ô ∫·Ó¿ÚË˜ ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„Â ÙÔ ÂÌÔÚÈÎfi Ó·˘ÙÈÎfi, fiÔ˘ ‹Ù·Ó
ÏÔ›·Ú¯Ô˜ Î·È ‹ÚÂ Ì¤ÚÔ˜ ÛÂ Î·Ù·‰ÚÔÌ¤˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ΔÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1822
·Ó·Ù›Ó·ÍÂ ÌÂ ÙÔ ˘ÚÔÏÈÎfi ÙÔ˘ ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙË˜ Î·ÙÂÛÙÚ·ÌÌ¤ÓË˜ Ã›Ô˘ ÙË Ó·˘·Ú¯›‰· ÙÔ˘ ÙÔ˘Ú-
ÎÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘, ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú‹Î·Ó ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ Ô ·Ú¯ÈÓ·‡·Ú¯Ô˜ ∫·Ú¿ ∞Ï‹˜ ÌÂ ÂÚ›Ô˘ 2.000
OıˆÌ·ÓÔ‡˜ Ó·‡ÙÂ˜ Î·È ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Ô˘ ÁÈfiÚÙ·˙·Ó ÙÔ ª·˚Ú¿ÌÈ, ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ıÚËÛÎÂ˘ÙÈ-
Î‹ ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ. ◊Ù·Ó Ë ÂÎ‰›ÎËÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜
Ã›Ô˘ Ï›ÁÔ˘˜ Ì‹ÓÂ˜ ÓˆÚ›ÙÂÚ·.
ΔÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô ∫·Ó¿ÚË˜ ˘ÚfiÏËÛÂ ÛÙËÓ Δ¤ÓÂ‰Ô ÙËÓ ·ÓÙÈÓ·˘·Ú¯›-
‰· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ΔÔ‡ÚÎÔ˘ Ó·˘¿Ú¯Ô˘, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ô ÔıˆÌ·ÓÈÎfi˜ ÛÙfiÏÔ˜ Ó· ÎÏÂÈÛÙÂ› ÛÙËÓ
¤‰Ú· ÙÔ˘ ÛÙ· ¢·Ú‰·Ó¤ÏÈ·. ΔÔ 1824 Ô ∫·Ó¿ÚË˜ Î·Ù¤ÛÙÚÂ„Â ‰‡Ô ·ÎfiÌË ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ÔÏÂÌÈ-
Î¿ ÏÔ›· ÛÙË ™¿ÌÔ Î·È ÛÙË ª˘ÙÈÏ‹ÓË, ÂÓÒ ÙÔ 1826 ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËÎÂ ÛÂ Â›ıÂÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÌÈ·˜
ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹˜ ÊÚÂÁ¿Ù·˜ Î·È ÎÈÓ‰‡ÓÂ„Â Ó· ·È¯Ì·ÏˆÙÈÛÙÂ›.
O ∫·Ó¿ÚË˜ Â›¯Â ÚÔÙÂ›ÓÂÈ, ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1825, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ó· ˘ÚÔÏ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ
·ÈÁ˘ÙÈ·Îfi ÛÙfiÏÔ Ì¤Û· ÛÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘, ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙË˜ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ Û¯¤‰Èfi
ÙÔ˘, ÙÚ›· ˘ÚÔÏÈÎ¿ Î·È ‰‡Ô ÔÏÂÌÈÎ¿ Î·Ú¿‚È· Î·ÙÂ˘ı‡ÓıËÎ·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ Î·È ÏË-
Û›·Û·Ó ÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·. ™ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ì‹ÎÂ ÌfiÓÔÓ ·˘Ùfi˜ ÌÂ ÙÔ ˘ÚÔÏÈÎfi ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ ·Ó·-
ÁÎ¿ÛÙËÎÂ Ó· ÙÔ˘ ‚¿ÏÂÈ ÚfiˆÚ· ÊˆÙÈ¿, Î·ıÒ˜ Ô Â˘ÓÔ˚Îfi˜ ¿ÓÂÌÔ˜ Â›¯Â ÎÔ¿ÛÂÈ Î·È Ë ÂÈ-
¯Â›ÚËÛË Â›¯Â Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈÏËÙ‹ ·fi ¤Ó· Á·ÏÏÈÎfi ÔÏÂÌÈÎfi, Ô˘ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÙÔ˘˜ Î·ÓÔÓÈÔ‚ÔÏÂ›.
ªÂÙ¿ ÙËÓ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË, Ô ∫·Ó¿ÚË˜ ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ·Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ ÛÙfiÏÔ˘ ÙˆÓ ˘ÚÔÏÈÎÒÓ.
∞ÚÁfiÙÂÚ· ¤ÁÈÓÂ Ó·‡·Ú¯Ô˜, ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ ·Í›ˆÌ· ÙÔ˘ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi
ÎÚ¿ÙÔ˜, ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÙÈÌ‹ÛÂÈ, ¤‰ˆÛÂ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÛÂ ÙÚ›· ÔÏÂÌÈÎ¿ ÛÎ¿ÊË.
∂Ì‚ÔÏ›˙ˆ: ÃÙ˘Ò Î·È ·ÓÔ›Áˆ ÙÚ‡· ÛÂ Â¯ıÚÈÎfi Î·Ú¿‚È ÌÂ ¤Ì‚ÔÏÔ.
∂ÚÂÛÛfi˜: ¶ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ §¤Û‚Ô˘.
¢·Ú‰·Ó¤ÏÈ·: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ô ∂ÏÏ‹ÛÔÓÙÔ˜, ÙÔ ÛÙÂÓfi Ô˘ ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙË £Ú¿ÎË ·fi ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·.
103

1. ⁄ÌÓÔ˜ ÛÙÔÓ ∫·Ó¿ÚË
………………………………….. ŒÍˆ ·fi ÙËÓ ı·Ï¿ÛÛÈÔÓ
«™ÙÂÓfiÓ, ÛÙÂÓfiÓ ÙÔ ¤Ï·ÁÔ˜ ¶˘ÚÎ·˚¿Ó ÓÈÎ‹ÙÚÈ·È
O ÙÚfiÌÔ˜ Î¿ÌÓÂÈ. ¤ÊÙÂÈ π‰Ô‡ ¿ÏÈÓ ÂÎ‚·›ÓÔ˘Ó
ŒÓ· Î·Ú¿‚È Â¿Óˆ ™ˆÛÌ¤Ó·È Ë ‰‡Ô Î·Ù¿Ì·˘ÚÔÈ
∂È˜ Ù’ ¿ÏÏÔ Î·È Û˘ÓÙÚ›‚ÔÓÙ·È. £·˘Ì¿ÛÈ·È ÚÒÚ·È.
¶Ó›ÁÔÓÙ·È ÔÈ Ó·‡Ù·È.
………………………………….
ø! ˆ˜ ·fi Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ∫∞¡∞ƒπ! - Î·È Ù· Û‹Ï·È·
Δ·¯¤ˆ˜ Â¯¿ıË Ô ÛÙfiÏÔ˜. ÙË˜ ÁË˜ Â‚fiÔ˘Ó, ∫·Ó¿ÚÈ. –
¶Ï¤ÔÓ ‰ÂÓ Í·ÓÔ›Áˆ ÙÒÚ· ∫·È ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ Ù· fiÚÁ·Ó·
¶·Ú¿ Î·ÓÔ‡˜ Î·È ÊÏfiÁ·˜ ÿÛˆ˜ ı¤ÏÂÈ ·ÓÙË¯‹ÛÔ˘Ó
O˘Ú·ÓÔÌ‹ÎÂÈ˜. ¶¿ÓÙ· ∫·Ó¿ÚÈ».
∞Ó‰Ú¤· ∫¿Ï‚Ô˘, Δ· ∏Ê·›ÛÙÂÈ·, Õ·ÓÙ·, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ΔÛ¿ÙÛÔ˘,

√ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ∂Î‰fiÛÂˆ˜ ¢È‰·ÎÙÈÎÒÓ μÈ‚Ï›ˆÓ, ∞ı‹Ó· 1979, ÛÛ. 179-180.

™ÙÈ˜ 21 πÔ˘Ó›Ô˘ ÙÔ˘ 1824 Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÁÓÒÚÈÛÂ Ì›· ·fi ÙÈ˜ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÂ˜ ÛÙÈÁÌ¤˜ ÙË˜. ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜
·Ô‚È‚¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› ÙˆÓ æ·ÚÒÓ Î·È ÙÔ Î·Ù¤ÛÙÚÂ„·Ó ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ¿. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÈÛÔ‡˜
Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ (Û˘ÓÔÏÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ 30.000) ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó, ÂÓÒ ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛıËÎ·Ó ‹
¤ÁÈÓ·Ó ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜. O ÂıÓÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜ ıÚ‹ÓËÛÂ ÌÂ ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ Ô›ËÌ· ÙË ÌÂÁ¿ÏË Î·-
Ù·ÛÙÚÔÊ‹:
∏ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ æ·ÚÒÓ

«™ÙˆÓ æ·ÚÒÓ ÙËÓ ÔÏfiÌ·˘ÚË Ú¿¯Ë
¶ÂÚ·ÙÒÓÙ·˜ Ë ¢fiÍ· ÌÔÓ¿¯Ë
ªÂÏÂÙ¿ Ù· Ï·ÌÚ¿ ·ÏÏËÎ¿ÚÈ·
∫·È ÛÙËÓ ÎfiÌË ÛÙÂÊ¿ÓÈ ÊÔÚÂ›
°ÂÓ·Ì¤ÓÔ ·fi Ï›Á· ¯ÔÚÙ¿ÚÈ· H Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹
¶Ô˘ Â›¯·Ó ÌÂ›ÓÂÈ ÛÙËÓ ¤ÚËÌË ÁË». ÙˆÓ æ·ÚÒÓ,
¤ÚÁÔ Ï·˚ÎÔ‡
¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ™ÔÏˆÌÔ‡. Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. 1, ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘, ∞ı‹Ó·,
¶ÔÈ‹Ì·Ù·, ∞ı‹Ó· 1993, ÛÙ′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 139. ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi
ªÔ˘ÛÂ›Ô
104

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
O ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ó¿ÚË˜
O ∫·Ó¿ÚË˜ ˘ÚÔÏÂ› ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙfiÏÔ ÛÙË Ã›Ô, ÏÂÙÔÌ¤ÚÂÈ· ·fi ÙËÓ ∞›ıÔ˘Û· ÙˆÓ ΔÚÔ·›ˆÓ,
μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
ñ ΔÈ ‹Ù·Ó Ù· ˘ÚÔÏÈÎ¿ Î·È ÔÈÔ˜ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÈ˜ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜;
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÂ˜ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜, ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ‹ÚÂ Ì¤ÚÔ˜ Ô ∫·Ó¿ÚË˜;
105

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 9
∏ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›· ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË - ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ·
OÈ ·Ú¯ÈÎ¤˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ıÔÚ‡‚ËÛ·Ó ÙËÓ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË. ΔËÓ ¿ÓÔÈÍË
ÙÔ˘ 1822 ÛÙ¿ÏıËÎÂ ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÔÏ˘¿ÚÈıÌË˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹˜ ‰‡Ó·ÌË˜, Ô
¢Ú¿Ì·ÏË˜ ÌÂ ÛÎÔfi Ó· Î·Ù·ÛÙÂ›ÏÂÈ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË. ¶·ÁÈ‰Â‡ÙËÎÂ fiÌˆ˜ Î·È ÁÓÒÚÈÛÂ ‚·ÚÈ¿
‹ÙÙ· ÛÙ· ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ·, ÛÙÈ˜ 26 πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 1822.
£Âfi‰ˆÚÔ˜ μÚ˘˙¿ÎË˜, ∏ Ì¿¯Ë ÛÙ· ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ·
T· ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ· Û‹ÌÂÚ·
Άνοιξη 1822 26 Ιουλίου 1822
Εκστρατεία ∆ράμαλη Μάχη στα ∆ερβενάκια
106

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
K ·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 1821, ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÂÈ¯Â›ÚËÛ·Ó Ó· ÛÙÂ›ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ÙÚ›·
·ÛÎ¤ÚÈ·, ÁÈ· Ó· Î·Ù·Ó›ÍÔ˘Ó ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË. ∫·Ó¤Ó· ÙÔ˘˜ fiÌˆ˜ ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚÂ Ó·
ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙÔÓ ÚÔÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘, ÏfiÁˆ ÙË˜ ¤ÓÔÏË˜ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙË˜
™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. ΔÔ ¤Ó· ·fi ·˘Ù¿ ‰ÈÔÈÎÔ‡ÛÂ Ô ª·¯ÌÔ‡Ù, Ô˘ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Î·È ¢Ú¿Ì·ÏË˜
ÂÂÈ‰‹ Î·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ÙË ¢Ú¿Ì·.
O ¢Ú¿Ì·ÏË˜ ‹Ù·Ó ·Û¿˜ ÙË˜ §¿ÚÈÛ·˜ Î·È ‰È¤ıÂÙÂ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ Â›Ú· ·fi ÚÔËÁÔ‡ÌÂ-
ÓÂ˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ÛÙË ™ÂÚ‚›·, ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â. ∞ÊÔ‡ Î·Ù¤ÛÙÂÈÏÂ Ù· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿
ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÛÙÔ ¶‹ÏÈÔ, ÛÙ· ÕÁÚ·Ê· Î·È ÛÙÔÓ ∞ÛÚÔfiÙ·ÌÔ, ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ·Ú¯ËÁfi˜ ÙË˜ ÂÎÛÙÚ·-
ÙÂ›·˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ.
ŒÙÛÈ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1822, ·ÊÔ‡ Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛÂ ÛÙËÓ À¿ÙË 18.000 ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ (Â˙Ô‡˜
Î·È ÈÂ›˜), ˘ÚÔ‚fiÏ· Î·È ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎ¿ ˙Ò·, Î·ÙÂ˘ı‡ÓıËÎÂ ÓfiÙÈ·. O ¢Ú¿Ì·-
ÏË˜ ˘ÚfiÏËÛÂ ÙË £‹‚· Î·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ªÂÁ¿ÚˆÓ ¤Ú·ÛÂ ÌÂ ÙÔÓ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘
ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ. ∞fi ÂÎÂ› ¤ÊÙ·ÛÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ ÕÚÁÔ˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË.
ΔfiÙÂ Ô ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ Ì·˙› ÌÂ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ¤ıÂÛÂ ˘fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯fi ÙÔ˘ ÙÈ˜ ‰È·‚¿-
ÛÂÈ˜ Î·È Ù· ÂÚ¿ÛÌ·Ù·, ·ÔÌÔÓÒÓÔÓÙ·˜ ÙË ÛÙÚ·ÙÈ¿ ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË ÛÙËÓ Â‰È¿‰· ÙË˜ ∞ÚÁÔ-
Ï›‰·˜. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, Ì¤Û· ÛÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ÕÚÁÔ˘˜ ÎÏÂ›ÛÙËÎ·Ó ¤ÓÔÏÔÈ ÌÂ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙÔÓ
¢ËÌ‹ÙÚÈÔ À„ËÏ¿ÓÙË Î·È ÙÔÓ ¶¿ÓÔ, ÁÈÔ ÙÔ˘ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË. OÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜,
ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ù·ÎÙÈÎ‹ ÙË˜ «Î·Ì¤ÓË˜ ÁË˜», ¤Î·„·Ó Ù· ÁÂÓÓ‹Ì·Ù· Î·È Ù· ·ÔıËÎÂ˘Ì¤Ó·
ÛÈÙËÚ¿.
∂Í·ÓÙÏËÌ¤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ Î¿ÛÙÚÔ˘, ·fi ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙÚÔÊ‹˜ Î·È ÙÈ˜ ·Ûı¤-
ÓÂÈÂ˜, ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ› ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ. ŸÌˆ˜ ÔÈ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ Ô‰Ô›
‰È·Ê˘Á‹˜ Â›¯·Ó Î·Ù·ÏËÊıÂ› ¤ÁÎ·ÈÚ· ·fi ÙÈ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, ÌÂ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ∫ÔÏÔÎÔ-
ÙÚÒÓË. O ›‰ÈÔ˜ ¤È·ÛÂ ÙÔ ÛÙÂÓfi ÙˆÓ ¢ÂÚ‚ÂÓ·Î›ˆÓ ÌÂ 2.500 ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜, ÎÚ‡‚ÔÓÙ·˜ Ì¤Û·
ÛÂ ı¿ÌÓÔ˘˜ 800 ·fi ·˘ÙÔ‡˜. ∞ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ›, fiˆ˜ Ô ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜ (¡ÈÎ‹Ù·˜ ™Ù·-
Ì·ÙÂÏfiÔ˘ÏÔ˜), Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ Î·È Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ¡ÈÎ‹Ù·˜ ºÏ¤ÛÛ·˜, Î·Ù¤Êı·Û·Ó ÁÈ· Ó·
‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó.
™ÙÈ˜ 26 πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 1822 ¤ÁÈÓÂ ÊÔÓÈÎ‹ Ì¿¯Ë ÛÙ· ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ·, Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ΔÔ‡Ú-
ÎÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ·ÁÈ‰Â‡ÙËÎ·Ó. ŸÛÔÈ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ÛˆıÔ‡Ó, Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ. ™Ù·
¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ¤ÂÛ·Ó ÔÏÏ¿ Ï¿Ê˘Ú·, ÂÓÒ Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ·Ó·ÎËÚ‡-
¯ıËÎÂ ·Ú¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜.
Œ¯ÔÓÙ·˜ ¯¿ÛÂÈ ÙÔ 1/5 ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘, ÔÏÂÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi Î·È ÔÏÏ¿ ˙Ò·, Ô ¢Ú¿Ì·-
ÏË˜ ¤ı·ÓÂ ·fi ÙË Ï‡Ë ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ. ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÁÈ· ¿ÏÏË ÌÈ· ÊÔÚ¿ Â›¯Â ÛˆıÂ›.
∞ÛÎ¤ÚÈ: ΔÌ‹Ì·Ù· ÛÙÚ·ÙÔ‡ (¿Ù·ÎÙÔ˘).
Δ·ÎÙÈÎ‹ ÙË˜ «Î·Ì¤ÓË˜ ÁË˜»: ∏ ÛÎfiÈÌË Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ Î·È Ô ·Ê·ÓÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘
Ó· ÂÌÔ‰ÈÛÙÂ› Ô ·ÓÂÊÔ‰È·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘.
°ÂÓÓ‹Ì·Ù·: ™ÈÙËÚ¿.
107

1. O £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó’ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ¢Ú¿Ì·ÏË
(·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«ŒÏÏËÓÂ˜, ÙÔ˘˜ Â›Â, Û‹ÌÂÚ· ÁÂÓÓËı‹Î·ÌÂ Î·È Û‹ÌÂÚ· ı· Âı¿ÓÔ˘ÌÂ ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜ Î·È
ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ‹ Ì·˜. ∞ÎÔ‡ÛÙÂ ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÙÂ. ∞Ì¤Ûˆ˜ Ó· ¿ÙÂ ÛÙ· Û›ÙÈ· Û·˜ Ó· ¿ÚÂÙÂ ÙÔ Ê·ÁËÙfi Û·˜Ø ‰È¤-
Ù·Í· Ó· Û·˜ ‰ÔıÂ› fiˆ˜ Î·È Ù· Ê˘Û¤ÎÈ·, ·ÏÏ¿ Ó· Â›ÛÙÂ ¤ÙÔÈÌÔÈ fiÏÔÈ ÔÈ ‰˘Ó·ÙÔ›, ÙÔ˘˜ ‰Â ·‰‡Ó·ÙÔ˘˜ Î·È Ù· Â-
ÚÈÙÙ¿ Ú¿ÁÌ·Ù·, Ù· ˙Ò· Î·È ÙÈ˜ Î¿Â˜ Û·˜ Ó· Ù· ÛÙÂ›ÏÂÙÂ ÛÙÔ ·¤Ó·ÓÙÈ ‚Ô˘Ófi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘, fiÔ˘ ‰È¤-
Ù·Í· Ó· ¿ÓÂ Î·È Ù· ‰ÈÎ¿ ÌÔ˘ Ú¿ÁÌ·Ù·. ∂ÎÂ› ı· Â›Ì·È Î·È ÂÎÂ› ı· ÌÂ ‚ÚÂ›ÙÂ ÛÂ ÂÚ›ÙˆÛË ·ÔÙ˘¯›·˜, ÁÂÁÔ-
Ófi˜ Ô˘ ·Â‡¯ÔÌ·È. ∞Ó Ô Â¯ıÚfi˜ Ì·˜ ÓÈÎ‹ÛÂÈ ÂÎÂ› ı· Ì·˙Â˘ÙÔ‡ÌÂ, ·˘Ùfi Û·˜ ÙÔ Ï¤ˆ ¤ÙÛÈ, ÁÈ· Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ ÙÔÓ
ÙfiÔ, ·ÏÏ¿ Û·˜ Ï¤ˆ Î·È ·˘Ùfi, fiÙÈ ·fi„Â ‹ÏıÂ ÛÙÔ fiÓÂÈÚfi ÌÔ˘ Ë Ù‡¯Ë ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜ Î·È ÌÔ˘ Â›Â fiÙÈ ı·
ÂÙ‡¯Ô˘ÌÂ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Ó›ÎË ·fi Î¿ıÂ ¿ÏÏË ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ‹ Î·È ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∂›Ì·È ÙfiÛÔ ‚¤‚·ÈÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘
Ï¤ˆ, Ô˘ Û·˜ Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ˆ Ó· ÌËÓ ¿ÚÂÙÂ Ô‡ÙÂ Ù· ¿ÚÌ·Ù¿ Û·˜, ÁÈ· Ó· ¿ÚÔ˘ÌÂ ÂÎÂ›Ó· ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ™‹ÌÂ-
Ú· Ô Î·ı¤Ó·˜ ·fi ÂÌ¿˜ ı· Î·Ù·‰ÈÒÍÂÈ ÔÏÏÔ‡˜, ı· ¿ÚÂÙÂ Ï¿Ê˘Ú· ÔÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ıËÛ·˘ÚÔ‡˜ ÙÔ˘ ∞Ï‹ ¶·-
Û¿ ı· ÙÔ˘˜ ÌÔÈÚ¿ÛÂÙÂ ÌÂ ÙÔ Ê¤ÛÈ, Ù· ÊÏÔ˘ÚÈ¿ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Â›Ó·È ¯Ú‹Ì·Ù· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¿. Δ· Â›¯Â Ô Ù‡Ú·ÓÓÔ˜
ÙË˜ ∏Â›ÚÔ˘ Ô˘ Ù· ‹ÚÂ ·fi ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ Ì·˜Ø Ô ÕÁÈÔ˜ £ˆÌ¿˜ Ì·˜ Ù· ¤ÛÙÂÈÏÂ Î·È Â›Ó·È Î¤Ú‰Ô˜ ‰ÈÎfi Ì·˜.
∞‡ÚÈÔ Ù¤ÙÔÈ· ÒÚ· ı· Û·˜ ‰ˆ fiÏÔ˘˜ ÌÂ Ù· ¿ÚÌ·Ù· ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, ÌÂ Ù· ¿ÏÔÁ¿ ÙÔ˘˜, Ï·ÌÚÔÊÔÚÂÌ¤ÓÔ˘˜ ÌÂ Ù·
ÚÔ‡¯· ÙÔ˘˜. O £Âfi˜ Â›Ó·È Ì·˙› Ì·˜ Î·È Ó· ÌË Û·˜ ÓÔÈ¿˙ÂÈ Ù›ÔÙÂ. ¶ËÁ·›ÓÂÙÂ Ó· ÂÙÔÈÌ·ÛÙÂ›ÙÂ fiˆ˜ Û·˜ Â›·
Î·È Ó· ¤ÏıÂÙÂ Â‰Ò fiÏÔÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘ÌÂ Ì·˙›».
ºÒÙÈÔ˘ ÃÚ˘Û·ÓıfiÔ˘ÏÔ˘ ‹ ºˆÙ¿ÎÔ˘, ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù· ÂÚ› ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 1, ∞ı‹Ó· 1974,
ÛÛ. 356-357.
2. O £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÂÍÈÛÙÔÚÂ› ÛÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ μ·ÚÓ·ÎÈÒÙË Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ·Ô-
ÎÏÂÈÛÌfi Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙÈ¿˜ ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË, 6 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1822 (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«ΔË ÛÙÈÁÌ‹ ·˘Ù‹ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘ÌÂ ÛÙÂÓ¿ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ Î·È ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÂ ¿ıÏÈ· Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ÛÙÂÓÔ¯ˆÚËÌ¤-
ÓÔÈ Î·È ·ÂÏÈÛÌ¤ÓÔÈ. ∂ÂÈ‰‹, ·ÊÔ‡ Ì‹Î·Ó ÛÙ· ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ· ·ÓÂÓfi¯ÏËÙÔÈ, Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÌfiÓÔÓ ÙÔÓ Î¿ÌÔ
ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘, Î¿ÌÔ ÌÈÎÚfi Î·È ¿Î·ÚÔ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ê¤ÙÔ˜ ÔÏfiÙÂÏ· Á˘ÌÓfi. ∞Ì¤Ûˆ˜ ÂÌÂ›˜ ÂÍ·Ê·Ó›Û·ÌÂ
·’ fiÏ· Ù· ÂÚ›¯ˆÚ· ÙÈ˜ ÚÔÌ‹ıÂÈÂ˜ Î·È Ì¤ÚÔ˜ ·fi ÙÈ˜ ÛÔ‰ÂÈ¤˜ ÙÈ˜ Î¿„·ÌÂ. ™˘Ó¿Ì· Î·Ù·Ï¿‚·ÌÂ fiÏÂ˜
ÙÈ˜ ‰˘Ó·Ù¤˜ ı¤ÛÂÈ˜. ™ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ·Ú·¯ˆÚ‹Û·ÌÂ Î·È ÙÔÓ Î¿ÌÔ ÙÔ˘ ÕÚÁÔ˘˜, Á˘ÌÓfi Î·È ·˘Ùfi Î·È
ÙÔ˘˜ ÔÏÂÌÔ‡Û·ÌÂ ÒÛÔ˘ ÂÓ‰˘Ó·Ìˆı‹Î·ÌÂ».
∞fiÛÙÔÏÔ˜ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 2, £ÂÛ-
Û·ÏÔÓ›ÎË 1990, ÛÛ. 453-454.

OÈ ÛËÌ·›Â˜ ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821 ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÛËÌ·›·˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Î¿ıÂ Î·ÂÙ¿-
ÓÈÔ˜ Î·È Î¿ıÂ ÂÚÈÔ¯‹ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·›·. ™’ ·˘Ù¤˜ ‰¤ÛÔ˙Â Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ· ÙÔ ÛËÌÂ›Ô
ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡ Î·ıÒ˜ Î·È ÙÔ Û‡ÓıËÌ· «∂ÏÂ˘ıÂÚ›· ‹ £¿Ó·ÙÔ˜». ∏ ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÛËÌ·›· Î·ıÈÂÚÒıËÎÂ ÙÔ
1822 ·fi ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙË˜ ∂È‰·‡ÚÔ˘, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‚Â‚·›ˆ˜ ˘ÔÛÙÂ› ÌÂ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÙÚÔ-
ÔÔÈ‹ÛÂÈ˜, ÏfiÁˆ ÙˆÓ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ¯ÒÚ·˜.
∏ ÚÒÙË ÂÏÏËÓÈÎ‹ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÛËÌ·›· (·ÚÈÛÙÂÚ¿), ÔÏÂÌÈÎ‹ ÛËÌ·›· ÙˆÓ ™ÂÙÛÒÓ (Ì¤ÛË), ÔÏÂÌÈÎ‹ ÛËÌ·›· ÙˆÓ æ·ÚÒÓ (‰ÂÍÈ¿)
108

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ∏Û·˝·˜, ∏ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›· ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË ÛÙËÓ Â‰È¿‰· ÙÔ˘ ÕÚÁÔ˘˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔ-
ÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
2 3
O £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ O ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜
ñ ¶ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ÛÎÔfi˜ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙÈ¿˜ ÙÔ˘ ¢Ú¿Ì·ÏË;
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ, ÔÈ· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÁÈ· Ó· ÂÌ„˘¯ÒÛÂÈ ÙÔ˘˜
¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ ÛÙ· ¢ÂÚ‚ÂÓ¿ÎÈ·;
109

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 10
O ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 1823 ÔÈ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ÌÂ ÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·-
Ùfi ÁÂÓÈÎÂ‡ÙËÎ·Ó. ™ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÔÏÈÔÚÎ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÙÔ
ªÂÛÔÏfiÁÁÈ. ∂ÎÂ› ÍÂ¯ÒÚÈÛÂ ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ Ô ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÎÔÙÒıËÎÂ
Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ó˘ÎÙÂÚÈÓ‹˜ ·ÈÊÓÈ‰È·ÛÙÈÎ‹˜ Â›ıÂÛË˜ Ô˘ ÂÈ¯Â›ÚËÛÂ ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1823.
O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË, ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ ∞ı. π·ÙÚ›‰Ë, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
τέλη φθινοπώρου 1822 8-9 Αυγούστου 1823
Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου Μάχη στο Κεφαλόβρυσο-

από τους Τούρκους θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη
110

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
ª ÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÛÙË Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ¶¤Ù·, ÛÙÈ˜ 4 πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 1822, Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ·Ô‰Â-
Î·ÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·Ù¿ÊÂÚÂ Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ Î·È ‚¿ÏıËÎÂ
Ó· ÙÔ Ô¯˘ÚÒÓÂÈ, ÒÛÙÂ Ó· Î·ı˘ÛÙÂÚ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÔÏÈÔÚÎÒÓÙ·˜ ÙÔ.
∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, ÁÈ· Ó’ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙËÓ ÎÚ›ÛÈÌË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ‰Èfi-
ÚÈÛÂ ÛÙÚ·ÙËÁfi ÙÔÓ ª¿ÚÎÔ ªfiÙÛ·ÚË, Ô ÔÔ›Ô˜ Î·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ÔÓÔÌ·ÛÙ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘
™Ô˘Ï›Ô˘. O ªfiÙÛ·ÚË˜, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘ ÙÔ˘ 1822 ‹ÚıÂ Û’ Â·Ê‹ ÌÂ ÙÔÓ ΔÔ‡Ú-
ÎÔ ·Û¿ OÌ¤Ú μÚ˘ÒÓË, Ô˘ ÔÏÈÔÚÎÔ‡ÛÂ ÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂÈ˜ Ì·-
˙› ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙË˜ fiÏË˜. ∫¤Ú‰ÈÛÂ ¤ÙÛÈ ¯ÚfiÓÔ, ·Ó·ÁÎ¿˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ÛÙÚ·-
ÙÂ‡Ì·Ù· fiÙ·Ó ‹ÚıÂ Ô ¯ÂÈÌÒÓ·˜ Ó· ·Ô¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ÚÔÛˆÚÈÓ¿.
ΔÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 1823 Ô ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ¤ÛÙÂÈÏÂ ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔÓ ªÔ˘ÛÙ·Ê¿ ¶·Û¿
ÌÂ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ ÛÙÚ·Ùfi Î·È ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ¿ÏˆÛË ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘. OÈ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÛÙÚ·-
ÙÔ¤‰Â˘Û·Ó ÛÙË ı¤ÛË ∫ÂÊ·Ïfi‚Ú˘ÛÔ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ∫·ÚÂÓ‹ÛÈ. ΔËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜
ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› ‹Ù·Ó ‰È¯·ÛÌ¤ÓÔÈ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯ÈÛÙÚ·ÙËÁ›·.
ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ô˘ ÙÔ˘˜ ·ÂÈÏÔ‡ÛÂ, Ô ªfiÙÛ·ÚË˜ Î¿ÏÂÛÂ ÙÔ˘˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡˜
Ó· Û˘ÌÊÈÏÈˆıÔ‡Ó Î·È ÂÓˆÌ¤ÓÔÈ Ó’ ·ˆı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ¢›ÓÔÓÙ·˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ ·Ú¿-
‰ÂÈÁÌ·, ¤ÛÎÈÛÂ ÙÔ ‰›ÏˆÌ· ÙË˜ ÛÙÚ·ÙËÁ›·˜ ÙÔ˘ Î·È ÙË Ó‡¯Ù· ÛÙÈ˜ 8 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1823
¤Î·ÓÂ ·ÈÊÓÈ‰È·ÛÙÈÎ‹ Â›ıÂÛË (ÁÈÔ˘ÚÔ‡ÛÈ) ÛÙÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÌÂ ÏÈÁÔÛÙÔ‡˜ ™Ô˘-
ÏÈÒÙÂ˜ Î·È Á˘ÌÓ¤˜ Û¿ıÂ˜.
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· fiÌˆ˜ ÙË˜ Â›ıÂÛË˜ Ô ªfiÙÛ·ÚË˜ ¤ÂÛÂ ÓÂÎÚfi˜ ·fi ¤Ó· Â¯ıÚÈÎfi ‚fi-
ÏÈ Î·È ÌÂÙ·Ê¤ÚıËÎÂ ·fi ·ÏÈÎ¿ÚÈ· ÙÔ˘ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, fiÔ˘ Î·È Ù¿ÊËÎÂ ÌÂ ÙÈÌ¤˜. ™ÙË Ì¿-
¯Ë ·˘Ù‹ ÔÈ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜ ÂÍfiÓÙˆÛ·Ó ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·È Î¤Ú‰ÈÛ·Ó ÔÏ-
Ï¿ Ï¿Ê˘Ú·, ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙË Ê‹ÌË ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÁÂÓÓ·›ˆÓ Î·È ·‰¿Ì·ÛÙˆÓ ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ. ∏
Ì¿¯Ë ÛÙÔ ∫ÂÊ·Ïfi‚Ú˘ÛÔ ıÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÔÏÂÌÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ·
ÙÔ˘ 1823 ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. øÛÙfiÛÔ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÁÂÓÓ·ÈfiÙÂÚÔ˘˜ Î·È
ÙÈÌÈfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, Ô ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜, Â›¯Â ı˘ÛÈ·ÛÙÂ› ÛÙÔÓ ·ÁÒ-
Ó· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·.
∞Ô‰ÂÎ·ÙÈÛÌfi˜: ªÂÁ¿ÏË Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹.
∞ˆıÒ: ∞ÔÌ·ÎÚ‡Óˆ, ·ÔÎÚÔ‡ˆ.
μfiÏÈ: ™Ê·›Ú· fiÏÔ˘.
111

1. ∂È˜ ª¿ÚÎÔ ªfiÙÛ·ÚË
…………………………………….
«™ÙËÓ Ï¿Î· ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ Î·ı›˙ÂÈ
Ë ¢fiÍ· Ï·ÌÚ¿‰Â˜ ÁÈÔÌ¿ÙË.
∫ÏÂÈÛÌ¤ÓÔ ÁÈ· ¿ÓÙ· ÙÔ Ì¿ÙÈ,
OÔ‡¯Â ÔÏ¤ÌÔ˘ ÊˆÙÈ¿.
∂Ï¿ÙÂ Ó’ ·ÎÔ‡ÛÙÂ ·È‰È¿!»
……………………………………
¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ™ÔÏˆÌÔ‡, Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. 1, ¶ÔÈ‹Ì·Ù·,
ÂÈÌ¤ÏÂÈ·-ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ §›ÓÔ˘ ¶ÔÏ›ÙË,
∞ı‹Ó· 1993 ¤ÎÙË ·Ó·Ù‡ˆÛË, Û. 137.
2. ΔÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË (¢ËÌÔÙÈÎfi ΔÚ·ÁÔ‡‰È)

«£Ú‹ÓÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ Á¤ÓÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ
ÙÔÓ ª¿ÚÎÔ ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ¿, ÙÔ ª¿ÚÎÔ ·Ó ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ
’Í‹ÓÙ· ·¿‰Â˜ ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ Î·È ‰¤Î· ‰ÂÛÔÙ¿‰Â˜
ÎÈ ·fi ÌÂÚÁÈ¿ ™Ô˘ÏÈÒÙÈÛÛÂ˜ ÙfiÓÂ ÌÔÈÚÁÈÔÏÔÁ¿ÓÂ».
........................................................................................
O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË

O ËÚˆÈÛÌfi˜ Î·È Ë ·ÓÈ‰ÈÔÙ¤ÏÂÈ· ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙ·ÚË Û˘-
ÁÎ›ÓËÛ·Ó ÔÏÏÔ‡˜ ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜. O ·ÌÂÚÈÎ·Ófi˜ ÔÈËÙ‹˜ Fitz
– Greene Halleck ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÙÈÌ‹ÛÂÈ ¤ÁÚ·„Â ÛÙ· ·ÁÁÏÈÎ¿ ÙÔ
Ô›ËÌ· ÌÂ Ù›ÙÏÔ «Marco Bozzaris», ÂÓÒ ·Ó¿ÏÔÁÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘
·ÊÈ¤ÚˆÛÂ Î·È Ô ∂Ï‚ÂÙfi˜ ÔÈËÙ‹˜ Just Olivier. ∂›ÛË˜, Ô ∂Ù·-
Ó‹ÛÈÔ˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔÛ˘Óı¤ÙË˜ ¶·‡ÏÔ˜ ∫·ÚÚ¤Ú ¤ÁÚ·„Â ÙÔ 1858
ÙËÓ fiÂÚ· «ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜».
√ Ù¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË
ÛÙÔÓ «∫‹Ô ÙˆÓ ∏ÚÒˆÓ» ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ
112

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2

O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘
O ª¿ÚÎÔ˜ ªfiÙÛ·ÚË˜ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË,
ÏÈıÔÁÚ·Ê›·
ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ ∂˜
O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË, ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ ˙ˆ-

ÁÚ¿ÊÔ˘ £ÂfiÊÈÏÔ˘
O ªfiÙÛ·ÚË˜ ÂÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ, ÏÂ-

ÙÔÌ¤ÚÂÈ·, ∞›ıÔ˘Û· ÙˆÓ ΔÚÔ·›ˆÓ, μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
� ∂ÚÒÙËÌ·
ñ ¶ÔÈ· Â›Ó·È, Î·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË Û·˜, Ë ·Í›· ÙË˜ ı˘Û›·˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË;
113

� � ∂¡√Δ∏Δ∞ °
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 11
O πÌÚ·‹Ì ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ - Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜
ΔÔÓ ¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘ 1824-1825 Ô πÌÚ·‹Ì ¶·Û¿˜ ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎÂ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ∏ ∂·Ó¿-
ÛÙ·ÛË ÂÚÓÔ‡ÛÂ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ ÛÙÈÁÌ¤˜. ΔfiÙÂ Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ Ô¯˘ÚÒıËÎ·Ó
ÛÙÔ ª·ÓÈ¿ÎÈ. ™ÙËÓ ¿ÓÈÛË Ì¿¯Ë Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ, Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ ¤¯·ÛÂ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘.
√ πÌÚ·‹Ì ·Û¿˙ÂÙ·È ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ¶··ÊÏ¤ÛÛ·, ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ∞. °ÂˆÚÁÈ¿‰Ë, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1824-1825, χειμώνας τέλη Μαΐου 1825
O Ιμπραήμ Πασάς αποβιβάζεται Μάχη στο Μανιάκι-

στη Μεθώνη θάνατος Παπαφλέσσα
114

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
A ÊÔ‡ Î·Ù¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È Î·Ù¤ÛÙÚÂ„·Ó ÙËÓ ∫¿ÛÔ Î·È Ù·
æ·Ú¿, ÔÈ ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ΔÔÓ ¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘
1824-1825 Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ªÂ¯Ì¤Ù ∞Ï‹, πÌÚ·‹Ì ¶·Û¿˜, ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎÂ ÛÙË ªÂıÒÓË ÌÂ
ÔÏ‡ ÛÙÚ·Ùfi Î·È ÂÊfi‰È·.
ΔËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ Â›¯·Ó ‰È¯·ÛÙÂ› ·fi ÙÈ˜ ÂÌÊ‡ÏÈÂ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÌÂ ·ÔÎÔÚ‡ÊˆÌ· ÙË Ê˘Ï¿ÎÈÛË ÙÔ˘ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË Î·È ¿ÏÏˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ
ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ. ∫·ıÒ˜ ‹Ù·Ó ·ÚÔÂÙÔ›Ì·ÛÙÔÈ, ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· Û˘ÁÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó Ù· ÙÔ˘ÚÎÔ·È-
Á˘ÙÈ·Î¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·.
ªÂ ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÙË ªÂıÒÓË, Ô πÌÚ·‹Ì Î·È ÔÈ °¿ÏÏÔÈ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ Î·È ÂÈÙÂÏÂ›˜ ÙÔ˘ ÂÈ-
¯Â›ÚËÛ·Ó Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ÙÔÓ fiÚÌÔ ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘, ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙˆÓ ÏÔ›ˆÓ ÙÔ˘˜. ™ÙË
Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ù· ÙÔ˘ÚÎÔ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ÂÚÈÎ‡ÎÏˆÛ·Ó Ù· Î¿ÛÙÚ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜
Î·ÓfiÓÈ· Î·È ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó ÙÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔ˘˜ Ó· Ù· ·Ú·‰ÒÛÔ˘Ó.
ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ó· Û‚‹ÛÂÈ Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, Ô ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ¶·-
·ÊÏ¤ÛÛ·˜ ˙‹ÙËÛÂ ·fi ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙËÓ ·ÔÊ˘Ï¿ÎÈÛË ÙˆÓ ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ. O ›‰ÈÔ˜ ‹ÁÂ
ÛÙË ªÂÛÛËÓ›· Î·È Ô¯˘ÚÒıËÎÂ ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÔÚÂÈÓfi ¯ˆÚÈfi ª·ÓÈ¿ÎÈ, ·ÔÊ·ÛÈ-
ÛÌ¤ÓÔ˜ Ó· ÌËÓ ·Ê‹ÛÂÈ ÙÔÓ πÌÚ·‹Ì Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘. ¢›ÓÔ-
ÓÙ·˜ ¿ÓÈÛË Ì¿¯Ë, ÛÙ· Ù¤ÏË ª·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1825, Ô ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ Î·È ÔÈ Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘
ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ÁÂÓÓ·›· Î·È ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜.
ªÂÙ¿ ÙË Ì¿¯Ë ÛÙÔ ª·ÓÈ¿ÎÈ, Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ·ÔÊ¿ÛÈÛÂ ÁÂÓÈÎ‹ ·ÌÓËÛÙ›·. OÈ Ê˘Ï·ÎÈ-
ÛÌ¤ÓÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› ÂÏÂ˘ıÂÚÒıËÎ·Ó Î·È Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ·Ú¯È-
ÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜. O πÌÚ·‹Ì, ·ÓÂÌfi‰ÈÛÙÔ˜, ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿ Î·È ‰‡Ô ËÌ¤ÚÂ˜ ÌÂÙ¿ ÚÔ-
¯ÒÚËÛÂ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ¡·˘Ï›Ô˘, ÙË˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ. ™˘ÁÎÚÔ‡ÛÙËÎÂ
fiÌˆ˜ ÛÙÔ˘˜ ª‡ÏÔ˘˜ ÙË˜ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜ ÌÂ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, Ô˘ Â›¯·Ó
ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ À„ËÏ¿ÓÙË Î·È ÙÔÓ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË, Î·È Â¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿.
O ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜ ÁÈ· Ó’ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘ πÌÚ·‹Ì, Ô˘ ‹Ù·Ó ÔÚÁ·ÓˆÌ¤-
ÓÔ˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ Â˘Úˆ·˚Î¿ ÚfiÙ˘·, Â¤ÏÂÍÂ ÙËÓ Ù·ÎÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÎÏÂÊÙÔfiÏÂÌÔ˘. ŒÏÏËÓÂ˜
¤ÓÔÏÔÈ ¤Î·Ó·Ó ·ÈÊÓÈ‰È·ÛÙÈÎ¤˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ Î·Ù¿ ÙÈ˜ Ó˘¯ÙÂÚÈÓ¤˜ Î˘Ú›ˆ˜ ÒÚÂ˜ Î·È ÚÔÎ·ÏÔ‡-
Û·Ó ÛÙÔÓ Â¯ıÚfi ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ÊıÔÚ¤˜. ŸÌˆ˜ Â›¯Â Á›ÓÂÈ Ê·ÓÂÚfi ˆ˜ Ô ÙÚfiÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÙÔ˘ ÔÏ¤-
ÌÔ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ï¤ÔÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi˜. ŒÙÛÈ, Ë Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ·Ó¤ıÂÛÂ ÙËÓ
ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù·ÎÙÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙÔÓ °¿ÏÏÔ Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ∫¿ÚÔÏÔ º·‚È¤ÚÔ.
∞ÌÓËÛÙ›·: ∏ ·Ú·ÁÚ·Ê‹ ÔÈÓÈÎÔ‡ ‹ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·‰ÈÎ‹Ì·ÙÔ˜ ÌÂ ÂÈ‰ÈÎfi ÓfiÌÔ.
¡·‡ÏÈÔ: ¶·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ· fiÏË ÙË˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.
∫ÏÂÊÙÔfiÏÂÌÔ˜: ¶ÔÏÂÌÈÎ‹ Ù·ÎÙÈÎ‹ Ô˘ ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÛÂ ·ÈÊÓÈ‰È·ÛÙÈÎ¤˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÏ¤-
ÊÙÂ˜ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÔÏÂÌÒÓÙ·˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù·ÎÙÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡.
115

1. «O πÌÚ·‹Ì ÌÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏÂ Ì‹Ó˘Ì· Î¿ÔÙÂ ÚˆÙÒÓÙ·˜ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Ì¤Óˆ Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘ÌÂ. ∂ÁÒ ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛ·
Ó· ¿ÚÂÈ ÂÓÙ·ÎfiÛÈÔ˘˜ ‹ Î·È ¯›ÏÈÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ Î·È Ó· ¿Úˆ ÎÈ ÂÁÒ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÛÔ˘˜ Î·È ÙfiÙÂ Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘ÌÂ,
‹ ·Ó ı¤ÏÂÈ ·˜ ¤ÏıÂÈ Ó· ÌÔÓÔÌ·¯‹ÛÔ˘ÌÂ ÔÈ ‰˘Ô Ì·˜. ∞˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ÌÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏÂ Î·Ì›· ·¿ÓÙËÛË. ∫·È ·Ó ‰Â¯fiÙ·Ó
ÙËÓ ÚfiÙ·Û‹ ÌÔ˘ ı· ÙÔ ¤Î·Ó· ÌÂ fiÏË ÌÔ˘ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ ‰ÈfiÙÈ ¤ÏÂÁ· ·˜ ¯·ÓfiÌÔ˘Ó, ·˜ ‹Á·ÈÓ·, ·Ó ÙÔÓ ÛÎfiÙˆ-
Ó· ı· ¤Ûˆ˙· ÙÔ ¤ıÓÔ˜ ÌÔ˘».
2. «¶ÚÈÓ ÊÙ¿ÛÂÈ Ô ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË˜, Ô °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ¢ÈÎ·›Ô˜ ¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜ Î·È Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙË˜ ∫ÂÊ¿Ï·˜ Â›¯·Ó
Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ Ì›· ı¤ÛË, ÙÔ ª·ÓÈ¿ÎÈ, ÛÙËÓ ∞ÚÎ·‰›· ÌÂ 600 ÂÚ›Ô˘ ¿Ó‰ÚÂ˜. ™’ ·˘ÙÔ‡˜ ÂÈÙ¤ıËÎÂ Ô πÌÚ·‹Ì
Î·È ·ÊÔ‡ ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ·Ó‰ÚÂ›·, fiˆ˜ ¿ÏÏÔÈ §ÂˆÓ›‰Â˜ Î·È ™·ÚÙÈ¿ÙÂ˜, ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó fiÏÔÈ ÛÙË ı¤ÛË ·˘Ù‹,
·ÎÏfiÓËÙÔÈ, ÛÊ¿˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÛÊ·˙fiÌÂÓÔÈ. ∫·È ÎÔÓÙ¿ ÛÂ ·˘Ù¿ Î·È ¿ÏÏÔ ‰˘ÛÙ‡¯ËÌ· Û˘Ó¤‚Ë: ÛÎÔÙÒıËÎÂ Î·È
Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ¶·¿».
¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ∫·ÛÔÌÔ‡ÏË, ∂Óı˘Ì‹Ì·Ù· ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¿, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ °È¿ÓÓË˜ μÏ·¯ÔÁÈ¿ÓÓË˜, ÙfiÌ. 2,
∞ı‹Ó· 1998, Û. 68.
∂ÌÊ‡ÏÈÂ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜
∞fi ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1823 ¤ˆ˜ ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1825 Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ‰ÔÎÈÌ¿ÛÙËÎÂ ÛÎÏËÚ¿ ·fi ÙÈ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜
Î·È ÙÈ˜ ¤ÚÈ‰Â˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜. ¶ÚÔÛˆÈÎ¿ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ·, ÙÔÈÎ¤˜ ‰ÈÂÓ¤ÍÂÈ˜ Î·È ÌÈÎÚÔ-
„˘¯›Â˜ ·Â›ÏËÛ·Ó Ó· Î·Ù·ÛÙÚ¤„Ô˘Ó fiÛ· ÌÂ ÙfiÛÂ˜ ı˘Û›Â˜ Î·È ÎfiÔ˘˜ Â›¯·Ó ÎÂÚ‰ËıÂ› ÛÙ· Â‰›· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ
Ù· ‰‡Ô ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ·. ÃÚÂÈ¿ÛÙËÎÂ Ó· ·Ô‚È‚·ÛÙÂ› ÛÙËÓ ¶Â-
ÏÔfiÓÓËÛÔ Ô πÌÚ·‹Ì ¶·Û¿˜, ÁÈ· Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÔÈ ŒÏÏË-
ÓÂ˜ fiÛÔ Î·Îfi Â›¯·Ó Î¿ÓÂÈ ÌÔÓ¿¯ÔÈ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ ˘fiıÂ-
ÛË. OÈ ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙÚÔÊ¤˜ ·fi ÙÔÓ «⁄ÌÓÔ ÂÈ˜ ÙËÓ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·»
ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˘ ™ÔÏˆÌÔ‡ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÈ˜
ÂÌÊ‡ÏÈÂ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ:
⁄ÌÓÔ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·, ÛÙÚÔÊ¤˜ 144-145
«Ë ¢È¯fiÓÔÈ· Ô˘ ‚·ÛÙ¿ÂÈ
ŒÓ· ÛÎ‹ÙÚÔ Ë ‰ÔÏÂÚ‹.
∫·ıÂÓfi˜ ¯·ÌÔÁÂÏ¿ÂÈ,
¶¿Ú’ ÙÔ, Ï¤ÁÔÓÙ·˜ Î·È Û‡.
∫ÂÈfi ÙÔ ÛÎ‹ÙÚÔ Ô˘ Û·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ

Œ¯ÂÈ ·Ï‹ıÂÈ· ˆÚ·›· ıˆÚÈ¿.
ªËÓ ÙÔ È¿ÛÙÂ, ÁÈ·Ù› Ú›¯ÓÂÈ
∂ÈÛ¤ ‰¿ÎÚ˘· ıÏÈ‚ÂÚ¿».
OÈ ÂÌÊ‡ÏÈÂ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ ÛÎfiÚÈÛ·Ó ÙËÓ ·fiÁÓˆÛË
¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ™ÔÏˆÌÔ‡. Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. 1, ¶ÔÈ‹Ì·Ù·, ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ∞ı‹-
∞ı‹Ó· 1993, ÛÙ′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 95. Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË
116

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
O πÌÚ·‹Ì ¶·Û¿˜ O °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ¢ÈÎ·›Ô˜ (¶··ÊÏ¤ÛÛ·˜)

ªÓËÌÂ›Ô ÛÙÔ ª·ÓÈ¿ÎÈ
ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ù· ÙË˜ Ì¿¯Ë˜ ÛÙÔ ª·ÓÈ¿ÎÈ;
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ, ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ Ô˘ ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ÙÔÓ πÌÚ·‹Ì
ÛÙÔ ª·ÓÈ¿ÎÈ;
117

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 12
∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÔÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ -
Ô ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜
ΔÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1825 ÍÂÎ›ÓËÛÂ Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÔÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ·Ú¯ÈÎ¿ ·fi ÙÔÓ ∫ÈÔ˘-
Ù·¯‹ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·fi ÙÔÓ πÌÚ·‹Ì ¶·Û¿. ¶·Ú¿ ÙËÓ ËÚˆÈÎ‹ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ªÂÛÔÏÔÁÁÈ-
ÙÒÓ, Ë fiÏË Î˘ÚÈÂ‡ıËÎÂ ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1826. ∏ ¤ÍÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ÛÙ¿ıËÎÂ ÌÈ· ·fi
ÙÈ˜ ÎÔÚ˘Ê·›Â˜ ÛÙÈÁÌ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÚÔÎ·ÏÒÓÙ·˜ ‚·ıÈ¿ Û˘ÁÎ›ÓËÛË Û’ ÔÏfi-
ÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.

∂˘Á¤ÓÈÔ˜ ¡ÙÂÏ·ÎÚÔ˘¿,
∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙ· ÂÚÂ›È·
ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘, ∞ı‹Ó·,
∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË /
ªÔ˘ÛÂ›Ô ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ ™Ô‡Ù˙Ô˘
Απρίλιος 1825 ∆εκέμβριος 1825 10 Απριλίου 1826
O Κιουταχής πολιορκεί O Ιμπραήμ φτάνει Έξοδος του Μεσολογγίου

το Μεσολόγγι στο Μεσολόγγι
118

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
T ÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1825 Ô ∫ÈÔ˘Ù·¯‹˜, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ÌÂ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ ÛÙÚ·Ùfi ·fi ÙË §¿ÚÈÛ·

Î·È ˘ÔÙ¿ÛÛÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ¿ ÙÔ˘ ÔÏÏ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜, ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙÔ ªÂÛÔ-
ÏfiÁÁÈ Î·È ÙÔ ÔÏÈfiÚÎËÛÂ. ∏ Î·Ù¿ÏË„‹ ÙÔ˘ Â›¯Â ÌÂÁ¿ÏË ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹ ÛËÌ·Û›·, Î·ıÒ˜ ·fi
ÂÎÂ› ÂÚÓÔ‡ÛÂ Ô ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ.
ΔÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÂ ÌÈ· ı¤ÛË ÌÂ ÔÏÏ¿ Ê˘ÛÈÎ¿ ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù·. ΔÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂ-
ÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ fiÏË˜ ÂÚÈ‚·ÏÏfiÙ·Ó ·fi ÚË¯‹ ÏÈÌÓÔı¿Ï·ÛÛ·, ÂÓÒ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ÙÌ‹Ì· ÙË˜
ÚÔÛÙ·ÙÂ˘fiÙ·Ó ÌÂ Ù¿ÊÚÔ˘˜ Î·È ÙÂ›¯Ô˜. ΔÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ Â›¯Â ÂÈÏ¤ÍÂÈ ˆ˜ ¤‰Ú· ÙÔ˘ Ô º·Ó·-
ÚÈÒÙË˜ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜, ÚÔÛÎ·ÏÒÓÙ·˜ ÂÎÂ› ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ ÔÈËÙ‹ ÏfiÚ‰Ô ª¿È-
ÚÔÓ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜. ™ÙËÓ fiÏË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô, Ï‹ÚÂ˜ ÌË¯·ÓÔ˘ÚÁÂ›Ô
ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Î·È Ù˘ÔÁÚ·ÊÂ›Ô Ô˘ ÂÍ¤‰È‰Â ‰‡Ô ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜. ∂ÎÂ›
Â›ÛË˜ Â›¯·Ó Î·Ù·Ê‡ÁÂÈ ÔÏÏÔ› ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ·fi ÙÈ˜ Á‡Úˆ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·ıÒ˜ Î·È ·ÚÎÂÙÔ›
¤ÓÔÏÔÈ, Î˘Ú›ˆ˜ ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜.
∏ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛÂ Û¯Â‰fiÓ ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ. ΔÔÓ ÚÒÙÔ Î·ÈÚfi ÔÈ Ô-
ÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ ·¤ÎÚÔ˘Û·Ó ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÂÓÒ Ô ªÈ·Ô‡ÏË˜ ÙÔ˘˜ ÂÊÔ‰›·˙Â ÌÂ
ÙÚfiÊÈÌ· Î·È ÔÏÂÌÔÊfi‰È· Û¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·. OÈ Ô-
ÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ Ì¿ÏÈÛÙ·, ÌÂ ÙË ÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË Î·È ¿ÏÏˆÓ ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ ÙË˜
∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ™ÙÂÚÂ¿˜, ÂÈÙ¤ıËÎ·Ó Û˘ÓÙÔÓÈÛÌ¤Ó· ÛÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘ ∫ÈÔ˘Ù·¯‹, Ô˘ ·Ó·ÁÎ¿-
ÛÙËÎÂ Ó· ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ.
ΔÔÓ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1825 Ô πÌÚ·‹Ì ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ Ù·
ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· Î·È ·Ó¤Ï·‚Â ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙË˜ ÔÏÈÔÚÎ›·˜. ∏ ÔÏÈÔÚÎ›· ÔÚÁ·ÓÒıËÎÂ
Î·Ï‡ÙÂÚ· Î·È Ô ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ ÙË˜ fiÏË˜ ¤ÁÈÓÂ ÈÔ ÛÙÂÓfi˜.
ÃˆÚ›˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜, ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ·‰˘Ó·ÙÔ‡Û·Ó Ó·
ÎÈÓËıÔ‡Ó ·fi ÍËÚ¿˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÙÒÓ, ÂÓÒ Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î·Ú¿‚È· Ô˘ ÂÈ¯Â›ÚË-
Û·Ó Ó· ÏËÛÈ¿ÛÔ˘Ó, ·¤Ù˘¯·Ó ·Ú¿ ÙÈ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ¤˜ ÙÔ˘˜. OÈ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ, ÂÍ·ÓÙÏËÌ¤-
ÓÔÈ ·fi ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜, ÙÈ˜ ·Ûı¤ÓÂÈÂ˜ Î·È ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙÚÔÊ‹˜ Î·È ÔÏÂÌÔÊÔ‰›ˆÓ, ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó
Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÙËÓ fiÏË ÌÂ Ì˘ÛÙÈÎ‹ ‚Ú·‰ÈÓ‹ ¤ÍÔ‰Ô.
∏ ¤ÍÔ‰Ô˜ ¤ÁÈÓÂ ÙË Ó‡¯Ù· ÙË˜ 10Ë˜ ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1826, ÍËÌÂÚÒÓÔÓÙ·˜ ∫˘ÚÈ·Î‹ ÙˆÓ μ·˝ˆÓ.
ÃˆÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ÛÂ ÙÚÂÈ˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÔÈ ¤ÓÔÏÔÈ ı· ÚÔÛÙ¿ÙÂ˘·Ó ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Ù· Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·,
ÂÓÒ fiÛÔÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó, ı’ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÔÓÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙËÓ fiÏË ·Ó·ÙÈÓ¿-
˙ÔÓÙ·˜ ˘ÚÈÙÈ‰·Ôı‹ÎÂ˜. ∫·ıÒ˜ fiÌˆ˜ ÔÈ ÔÏÈÔÚÎËÙ¤˜ Â·ÁÚ˘ÓÔ‡Û·Ó, ÌfiÓÔ ¤Ó· Ì¤ÚÔ˜
ÙË˜ ÊÚÔ˘Ú¿˜ Î·ÙfiÚıˆÛÂ Ó· ‰È·Ê‡ÁÂÈ, ÂÓÒ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿Ì·¯ÔÈ Â¿Óˆ ÛÙË Û‡Á¯˘ÛË
ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, ¯¿ÓÔÓÙ·˜ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. ∏ fiÏË Î˘ÚÈÂ‡ıËÎÂ Î·È Î·Ù·-
ÛÙÚ¿ÊËÎÂ ÔÏÔÛ¯ÂÚÒ˜. Δ· Á˘Ó·ÈÎfi·È‰· Ô˘ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÙËÎ·Ó, Ô˘Ï‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ÛÎÏ¿‚ÔÈ.
∏ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË Î·È Ë ÙÒÛË ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ‰È·‰fiıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Ì¤Û· ·fi ¤ÚÁ·
∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Í¤ÓˆÓ Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÒÓ. ŒÓ·˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜, Ô ÂıÓÈÎfi˜ Ì·˜ ÔÈËÙ‹˜ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜
™ÔÏˆÌfi˜ ·fi ÙË ∑¿Î˘ÓıÔ, ¤ÁÚ·„Â ÙÔ ¤ÚÁÔ «∂ÏÂ‡ıÂÚÔÈ ¶ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ».
Δ¿ÊÚÔ˜: μ·ı‡ ·˘Ï¿ÎÈ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·ÓÔÈ¯ÙÂ› Ì¤Û· ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜.
119

1. OÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ‰È·‚›ˆÛË˜ ÛÙÔ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ
«∂ÚÂ˘ÓÒÓÙ·˜ ÌÂ ÙË ÛÂÈÚ¿ fiÏ· Ù· Û›ÙÈ·, ‚Ú‹Î·ÌÂ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÔÛfiÙËÙÂ˜ ·ÏÂ‡ÚÈ. ∞˘Ùfi ÌÔÈÚ¿ÛÙËÎÂ Ì’ ¤Ó· ÊÏÈ-
Ù˙¿ÓÈ ˆ˜ Ì¤ÙÚÔ. ∂ÌÔ›Ú·Û·Ó ÎÈ ·fi ¤Ó· ÊÏÈÙ˙¿ÓÈ ÎÔ˘ÎÈ¿. ÕÚ¯ÈÛ·Ó ÏÔÈfiÓ Ó· ÛÌ›ÁÔ˘Ó ·˘Ùfi ÙÔ Ï›ÁÔ ÎÔ˘Î› Î·È
·ÏÂ‡ÚÈ ÛÙÔÓ Ù¤ÓÙ˙ÂÚË Î·È Ó· ‚¿ÓÔ˘Ó Ì¤Û· Î·È Î·‚Ô‡ÚÈ·… ŒÓ·˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ÂÌ·ÁÂ›ÚÂ˘ÛÂ ÙÔ ÛÎ‡ÏÔ ÙÔ˘ ÌÂ Ï¿‰È,
·fi ÙÔ ÔÔ›ÔÓ Â›¯·ÌÂ ·ÚÎÂÙfi Î·È Â·ÈÓÔ‡ÛÂ ÙÔ Ê·Á› ÙÔ˘ fiÙÈ ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÔ ÓfiÛÙÈÌÔ. OÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÙfiÙÂ È· ¿Ú-
·˙·Ó ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙÂ ÛÎ‡ÏÔ ‹ Á¿Ù· ¤‚ÚÈÛÎ·Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ. ŸÌˆ˜, ·fi ÙÈ˜ 15 ÙÔ˘ ª¿Ë ·Ú¯›Û·ÌÂ ÙÈ˜ ÈÎÚ·Ï‹-
ıÚÂ˜, ¯ÔÚÙ¿ÚÈ ÙË˜ ı¿Ï·ÛÛ·˜. ΔÔ ‚Ú¿˙·ÌÂ ¤ÓÙÂ ÊÔÚ¤˜ ˆ˜ fiÙÔ˘ ¤‚Á·ÈÓÂ Ë ÈÎÚ¿‰· Î·È ÙÔ ÙÚÒÁ·ÌÂ ÌÂ Í›‰È Î·È
Ï¿‰È Û·Ó ·Ù¿Ù· ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂ ˙Ô˘Ì› ·fi Î·‚Ô‡ÚÈ·. ∂È‰Ôı‹Î·ÌÂ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÔÓÙÈÎÔ‡˜ Î·È ‹Ù·Ó Ù˘¯ÂÚfi˜ ·˘-
Ùfi˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· È¿ÛÂÈ ¤Ó·Ó. μ·ÙÚ¿¯È·, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎ·ÌÂ. ∞fi ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙÚÔÊ‹˜ ·‡Í·ÈÓ·Ó ÔÈ
·ÚÚÒÛÙÈÂ˜: ÔÓfiÛÙÔÌÔ˜ Î·È ·ÚıÚ›ÙÈ‰·».
¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ∫·ÛÔÌÔ‡ÏË, ∂Óı˘Ì‹Ì·Ù· ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¿, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ °È¿ÓÓË˜ μÏ·¯ÔÁÈ¿ÓÓË˜, ÙfiÌ. 2, ∞ı‹Ó· 1998,
ÛÛ. 241-243.
(EÏÂ‡ıÂÚË ·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
2. ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜, OÈ ∂ÏÂ‡ıÂÚÔÈ ¶ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ. ™¯Â‰›·ÛÌ· μ′

«ÕÎÚ· ÙÔ˘ Ù¿ÊÔ˘ ÛÈˆ‹ ÛÙÔÓ Î¿ÌÔ ‚·ÛÈÏÂ‡ÂÈ.
§·ÏÂ› Ô˘Ï›, ·›ÚÓÂÈ Û˘Ú›, ÎÈ Ë Ì¿Ó· ÙÔ ˙ËÏÂ‡ÂÈ.
Δ· Ì¿ÙÈ· Ë Â›Ó· ÂÌ·‡ÚÈÛÂ. ™Ù· Ì¿ÙÈ· Ë Ì¿Ó· ÌÓ¤ÂÈ.*
™Ù¤ÎÂÈ Ô ™Ô˘ÏÈÒÙË˜ Ô Î·Ïfi˜ ·Ú¿ÌÂÚ· Î·È ÎÏ·›ÂÈ:
“ŒÚÌÔ ÙÔ˘Ê¤ÎÈ ÛÎÔÙÂÈÓfi, ÙÈ Û’ ¤¯ˆ Áˆ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ;
OÔ‡ Û˘ ÌÔ‡ÁÈÓÂ˜ ‚·Ú‡ ÎÈ Ô ∞Á·ÚËÓfi˜* ÙÔ Í¤ÚÂÈ”».
¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ™ÔÏˆÌÔ‡. Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. 1, ¶ÔÈ‹Ì·Ù·, ∞ı‹Ó· 1993, ÛÙ′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 215.
* ÌÓ¤ÂÈ = ÔÚÎ›˙ÂÙ·È
* ∞Á·ÚËÓfi˜ = ΔÔ‡ÚÎÔ˜

O ÏfiÚ‰Ô˜ ª¿ÈÚÔÓ
O ÕÁÁÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ÏfiÚ‰Ô˜ ª¿ÈÚÔÓ (1788-1824) ·ÔÙÂÏÂ› ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· ÙËÓ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ
ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ, Ô˘, ÂÌÓÂfiÌÂÓÔÈ ·fi ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙË˜, ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓË ∂ÏÏ¿‰· ÁÈ· Ó· ÙË ‚ÔË-
ı‹ÛÔ˘Ó. ∫·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ∂ÈÛÎ¤ÊıËÎÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1823. ∞Ì¤Ûˆ˜ ‹ÁÂ ÛÙÔ
ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, fiÔ˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÌÂ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ‰··ÓÒÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÁÈ· ÙÔÓ ÛÎÔ-
fi ·˘Ùfi ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘. ŸÌˆ˜ ÔÈ ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘Ó-
ı‹ÎÂ˜ ‰È·‚›ˆÛË˜ ÂÈ‚¿Ú˘Ó·Ó ÙËÓ ‹‰Ë ÎÏÔÓÈÛÌ¤ÓË ˘ÁÂ›· ÙÔ˘. ¶¤-
ı·ÓÂ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ ·fi ˘„ËÏfi ˘ÚÂÙfi ÛÙÈ˜ 19 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘
1824. O ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜ ÙÔ˘ ·ÊÈ¤ÚˆÛÂ ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ Ô›ËÌ·:
∂È˜ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ §ÔÚ‰ ª¿ÈÚÔÓ

«§Â˘ÙÂÚÈ¿, ÁÈ· Ï›ÁÔ ¿„Â
¡· ¯Ù˘¿˜ ÌÂ ÙÔ Û·ı›.
ΔÒÚ· Û›ÌˆÛÂ Î·È ÎÏ¿„Â
∂È˜ ÙÔ˘ ª¿ÈÚÔÓ ÙÔ ÎÔÚÌ›».
O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÏfiÚ‰Ô˘ ª¿ÈÚÔÓ,
………………………………………………………….
›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ Joseph-Denis, Odevaere, ªÚ˘˙,
¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ™ÔÏˆÌÔ‡. Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. 1, ¶ÔÈ‹Ì·Ù·, ªÔ˘ÛÂ›Ô Groenige
∞ı‹Ó· 1993, ÛÙ′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 101.
120

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
∏ ÌÂÙ¿ÏË„Ë ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ, ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙË˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË˜ ÙÔ˘ ¢‹-

ÌÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘
£. μÚ˘˙¿ÎË˜, ∏ ŒÍÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘, ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË

¢‹ÌÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘
O ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ™ÔÏˆÌfi˜ (1798-1857)

¶. ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˜,
∏ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘,
ñ ¶ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓˆÓ ªÂÛÔÏÔÁÁÈÙÒÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ¤ÍÔ‰fi ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ fiÏË Î·È ÙÈ ¤ÁÈÓÂ ÙÂÏÈÎ¿;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 1, ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ‰È·‚›ˆÛË˜ ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓˆÓ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ;
121

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 13
OÈ ·ÁÒÓÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË
∏ ÙÒÛË ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ¿ÓÔÈÍÂ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙË˜ ∞ÎÚfiÔÏË˜ ·fi ÙÔÓ
∫ÈÔ˘Ù·¯‹. ∞ÓÙÈÌ¤Ùˆfi˜ ÙÔ˘ ‚Ú¤ıËÎÂ Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘
1826 ¤Ù˘¯Â ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ Ó›ÎÂ˜. O ı¿Ó·Ùfi˜ ÙÔ˘ fiÌˆ˜, ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1827, Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙËÓ
·Ú¿‰ÔÛË ÙË˜ ∞ÎÚfiÔÏË˜ ÛÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜.
O °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
Μάιος 1826 Νοέμβριος 1826 22-23 Απριλίου 1827 Μάιος 1827
O Κιουταχής φτάνει Μάχη της Αράχοβας Θάνατος Παράδοση

στην Ανατολική Στερεά Καραϊσκάκη της Ακρόπολης
122

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
M ÂÙ¿ ÙËÓ ÙÒÛË ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘, ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1826, Ô ∫ÈÔ˘Ù·¯‹˜ ÌÂ ÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi
ÙÔ˘ ÚÔ¯ÒÚËÛÂ ÚÔ˜ ÙËÓ ∞ÙÙÈÎ‹, ÁÈ· Ó· Î·Ù·ÛÙÂ›ÏÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ƒÔ‡-
ÌÂÏË. ∫˘Ú›Â˘ÛÂ ÙËÓ fiÏË ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Î·È ÔÏÈfiÚÎËÛÂ ÛÙÂÓ¿ ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË, Ô˘ ÙËÓ ˘Â-
Ú·ÛÈ˙fiÙ·Ó Ë ÊÚÔ˘Ú¿ ÙË˜ ÌÂ ·Ú¯ËÁfi ÙÔÓ ÛÙÚ·ÙËÁfi °È¿ÓÓË °ÎÔ‡Ú·.
ΔfiÙÂ ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ·fi ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ·Ú¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜ ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·
Ô ÔÏ·Ú¯ËÁfi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜ Î·È ÛÙ¿ÏıËÎÂ Ó’ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔÓ ∫ÈÔ˘Ù·¯‹. O ∫·-
Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜, ÚÒËÓ ÎÏ¤ÊÙË˜ Î·È ¤ÂÈÙ· ·ÚÌ·ÙÔÏfi˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹, Â›¯Â ÌÂÁ¿ÏË ÔÏÂÌÈ-
Î‹ Â›Ú·. °È· ·ÓÙÈÂÚÈÛ·ÛÌfi Î·ÙÂ˘ı‡ÓıËÎÂ ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1826 ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ™ÙÂ-
ÚÂ¿˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÍÂÛËÎÒÛÂÈ Ù· Ì¤ÚË Ô˘ Â›¯·Ó ˘ÔÙ·¯ıÂ› Î·È Ó· ·ÚÂÌÔ‰›ÛÂÈ ÙÔÓ
·ÓÂÊÔ‰È·ÛÌfi ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ·fi ÙË £ÂÛÛ·Ï›·, ·Ó·ÁÎ¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ó· ·ÔÛ‡ÚÔ˘Ó ÛÙÚ·-
ÙÂ‡Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙË˜ ∞ÎÚfiÔÏË˜.
O ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜ Ó›ÎËÛÂ ÙÈ˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÛÙÔ ¢›ÛÙÔÌÔ Î·ıÒ˜ Î·È ÛÂ ÂÙ·‹ÌÂÚË
Ì¿¯Ë Ô˘ ¤‰ˆÛÂ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ∞Ú¿¯Ô‚·, ÙÔ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1826. Œˆ˜ ÙÈ˜ ·Ú-
¯¤˜ ÙÔ˘ 1827 Â›¯Â Î·ÙÔÚıÒÛÂÈ Ó· ÂÎ‰ÈÒÍÂÈ Ù· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ·fi ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ
Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. ŒÛÂ˘ÛÂ ÙfiÙÂ ÛÙËÓ ∞ÙÙÈÎ‹ ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤-
ÓÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Â˘ÛÂ ÛÙÔ ∫ÂÚ·ÙÛ›ÓÈ. OÈ ÕÁÁÏÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› ΔÛˆÚÙ˜ Î·È ∫fi-
¯Ú·Ó, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË Â›¯Â ·Ó·ı¤ÛÂÈ ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂÓfiÏˆÓ ‰˘-
Ó¿ÌÂˆÓ ÙË˜ ÛÙÂÚÈ¿˜ Î·È ÙË˜ ı¿Ï·ÛÛ·˜, ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÂÈÙÂıÔ‡Ó ·Ì¤Ûˆ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ
ΔÔ‡ÚÎˆÓ, ÁÈ· Ó· ÛˆıÂ› Ë ∞ÎÚfiÔÏË.
øÛÙfiÛÔ, ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙË˜ Â›ıÂÛË˜ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ Û˘ÌÏÔÎ‹ ÛÙ· ·ÎÚÈ·Ó¿ Ê˘Ï¿ÎÈ· ‰˘Ó¿-
ÌˆÛÂ ·ÚfiÛÌÂÓ· Î·È ÂÍÂÏ›¯ıËÎÂ ÛÂ Ì¿¯Ë. O ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ¿ÚÚˆÛÙÔ˜ ÛÙË ÛÎË-
Ó‹ ÙÔ˘ ÌÂ ˘ÚÂÙfi, fiÚÌËÛÂ ÌÂ ÙÔ ¿ÏÔÁfi ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÙË˜ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË˜ ·ÏÏ¿ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙË-
ÎÂ ı·Ó¿ÛÈÌ· Î·È ÍÂ„‡¯ËÛÂ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ì¤Ú·. ◊Ù·Ó 23 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1827. §›ÁÔ ÚÈÓ
Âı¿ÓÂÈ, Û˘Ó¤ÛÙËÛÂ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÔÌfiÓÔÈ· Î·È Ó· Û˘-
ÓÂ¯›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.
O ·ÚfiÛÌÂÓÔ˜ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË, Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ·Á·ËÙfi˜ ÛÙÔ˘˜ ÛÙÚ·-
ÙÈÒÙÂ˜ ÙÔ˘, ¤ÚÈÍÂ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ. ∏ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Î·Ù¤ÏËÍÂ ÛÂ ÌÂÁ¿ÏË Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹
ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·ÙÔ˜. ™ËÌ·ÓÙÈÎÔ› ŒÏÏËÓÂ˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ›, fiˆ˜ Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¢Ú¿ÎÔ˜
Î·È Ô §¿ÌÚÔ˜ μ¤ÈÎÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ¿Óˆ ·fi ¯›ÏÈÔÈ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ÂÓÒ Ë ∞ÎÚfi-
ÔÏË ·Ú·‰fiıËÎÂ ÙÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1827 ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎËÙ¤˜ ÙË˜.
ƒÔ‡ÌÂÏË: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Ë ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·, ·fi ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Ï¤ÍË Rumili (=¯ÒÚ· ÙˆÓ ƒˆÌÈÒÓ)
∞ÓÙÈÂÚÈÛ·ÛÌfi˜: ¶ÔÏÂÌÈÎ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· ·ÔÛ·ÛÙÂ› Ë ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ÛÂ
¿ÏÏÔ ÛËÌÂ›Ô ·’ ·˘Ùfi Ô˘ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘ÌÂ Ó· Ï‹ÍÔ˘ÌÂ.
¢›ÛÙÔÌÔ, ∞Ú¿¯Ô‚·: ÃˆÚÈ¿ ÙË˜ μÔÈˆÙ›·˜.
ΔÛˆÚÙ˜ Î·È ∫fi¯Ú·Ó: ¶ÚfiÎÂÈÙ·È Á· ÙÔÓ ÛÂÚ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ ΔÛˆÚÙ˜ Î·È ÙÔÓ ÏfiÚ‰Ô ΔfiÌ·˜ ∫fi¯Ú·Ó.
123

1. «∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ™ÈÛ›ÓË ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÍÔ¯ÒÙ·ÙÔÓ ∞′ ™ÙfiÏ·Ú¯ÔÓ, ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÍÔ¯ÒÙ·ÙÔÓ ∞Ú¯È-
ÛÙÚ¿ÙËÁÔÓ, Î·È ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÁÂÓÓ·ÈÔÙ¿ÙÔ˘˜ OÏ·Ú¯ËÁÔ‡˜ Î·È ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·˜, ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÓÙ·˜ ÙÔ ™ÙÚ·-
ÙfiÂ‰ÔÓ ÙË˜ ∞ÙÙÈÎ‹˜
∏ ·Á·ËÌ¤ÓË Ì·˜ ·ÙÚ›‰· ıÚËÓÂ› ··ÚËÁfiÚËÙ· ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙË˜ ·ÒÏÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÁÓËÛÈfiÙ·ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÙË˜, Ô‰‡-
ÚÂÙ·È ÂÂÈ‰‹ ÛÙÂÚ‹ıËÎÂ ÙÔÓ ıÂÚÌfi ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ‹ ÙˆÓ ÈÂÚÒÓ ‰ÈÎ·›ˆÓ ÙË˜. £ÚËÓÂ› ·˘ÙfiÓ, Ô˘ ıÚ˘ÌÌ¿ÙÈÛÂ Ù·
Ó¤· ‰ÂÛÌ¿ ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÙÔÓ ¤Ó‰ÔÍÔ ÓÈÎËÙ‹ ÙË˜ ∞Ú¿¯ˆ‚·˜, ÙÔÓ ÂÍÔÏÔıÚÂ˘Ù‹ ÙˆÓ Ù˘Ú¿ÓÓˆÓ, ıÚË-
ÓÂ› ÙÔÓ Û·Ó ÙÔÓ ıÂfi ÕÚË ÙÔÏÌËÚfi, ÁÂÓÈÎfi ·Ú¯ËÁfi ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÂÛÂ ‰ÔÍ·ÛÌ¤ÓÔ˜ ˘¤Ú ÙˆÓ ¤Ó‰Ô-
ÍˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ Î·È ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÔ˘ ÓÔ‹, Ù›ÔÙÂ ¿ÏÏÔ ‰ÂÓ ·Ú‹ÁÁÂÈÏÂ ·fi ÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙË˜
∞ı‹Ó·˜. ∂ÏÏ¿‰·! ¶¤ÓıËÛÂ ÙÔÓ ÔÏ‡ÙÈÌfi ÛÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË. ∂ÏÏËÓ›‰Â˜! ª·˘ÚÔÊÔÚ¤ÛÙÂ ÁÈ· ÙÔÓ ˘ÂÚ·ÛÈ-
ÛÙ‹ ÙË˜ ÙÈÌ‹˜ Û·˜! ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜! ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜! °ÔÁÁ‡ÍÙÂ ÁÈ· ÙÔÓ ·Ó‰ÚÂ›Ô Û˘ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Û·˜ Î·È Î·-
Ù·‚Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÂÚ‹ ÁË ÙˆÓ ¤Ó‰ÔÍˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ ÌÂ Ù· ·fi Î·Ú‰È¿˜ ‰¿ÎÚ˘¿ Û·˜, Ï¿‚ÂÙÂ ÂÎ‰›ÎËÛË ÁÈ· ÙÔ
·›Ì· ÙÔ˘! ΔÈÌˆÚ‹ÛÙÂ ÙÔ˘˜ ·ÛÂ‚ÂÛÙ¿ÙÔ˘˜ ÊÔÓÂ›˜ ÙÔ˘ Î·È ÛÒÛÙÂ ÙËÓ ∞ı‹Ó·! ∂˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓÂ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË! ∞ÊÔ‡
ÔÚÎ›ÛÙËÎÂ˜ Ó· ˙‹ÛÂÈ˜ ‹ Ó· Âı¿ÓÂÈ˜ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˜, Ù‹ÚËÛÂ˜ ÙÔÓ fiÚÎÔ ÛÔ˘ ˆ˜ ¯ÚËÛÙfi˜ ÔÏ›ÙË˜, ˆ˜ Â˘ÛÂ‚‹˜ ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·Ófi˜, ˆ˜ Ù›ÌÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜».
¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ™Ô˘ÚÌÂÏ‹, πÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ˘¤Ú ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ·ÁÒÓ· ·Ú¯ÔÌ¤ÓË ·fi ÙË˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜ Ì¤¯ÚÈ
ÙË˜ ·ÔÎ·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆ˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ∞ı‹Ó· 1853, ‚′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 214.
2. O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)

«ÕÓ·„Â ÔÏ‡ Ô fiÏÂÌÔ˜. ◊ÚıÂ Î·È Ô ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜ Î·È ÙÔ˘ Ï¤ˆ: “ΔÚ·‚‹ÍÔ˘ ›Ûˆ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Ô fiÏÂÌÔ˜
‰ÈfiÙÈ ÙÔ ‚Ú¿‰˘ ı· ÎÈÓËıÔ‡ÌÂ. ªÔ˘ Ï¤ÂÈ, ÌÂ›ÓÂ Â‰Ò ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÎÈ ÂÁÒ ÊÂ‡Áˆ”. ΔfiÙÂ, ÛÂ Ï›ÁÔ Ì·ı·›Óˆ fiÙÈ
Ô ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË˜ ¯Ù˘‹ıËÎÂ. ¶ËÁ·›Óˆ ÂÎÂ›. ª·˙Â˘Ù‹Î·ÌÂ fiÏÔÈ ÂÎÂ›. ª·˜ Â›Â ÌÂ ¯ˆÚ·Ù¿: “∂ÁÒ Âı·›Óˆ
fiÌˆ˜ ÂÛÂ›˜ Ó· Â›ÛÙÂ ÌÔÓÈ·ÛÌ¤ÓÔÈ Î·È Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÙÂ ÙËÓ ·ÙÚ›‰·”. ΔÔÓ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Î·Ú¿‚È. ΔË Ó‡¯Ù· ÍÂ„‡-
¯ËÛÂ Î·È ÙÔÓ ‹Á·Ó ÛÙËÓ ∫Ô‡ÏÔ˘ÚË Î·È ÙÔÓ ¤ı·„·Ó».
ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË, ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, ÛÛ. 270-271.
3. ¢ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË

«™·Ó Ù· Û·˝ÓÈ· Ú›¯ÙËÎ·Ó ÛÙ· ÙÔ‡ÚÎÈÎ· Ù·ÌÔ‡ÚÈ·.
¢¤Î· Ù·ÌÔ‡ÚÈ· ¤ËÚ·Ó, ÛÙ· ‰Ò‰ÂÎ· ËÁ·›ÓÔ˘Ó.
∫·Îfi Ì·ÓÙ¿ÙÔ ·ÎÔ‡ÛıËÎÂ ÌÂÛ’ ·fi Ù· Ù·ÌÔ‡ÚÈ·.
ΔÔÓ ∞Ú¯ËÁfi Ì·˜ Ï¿‚ˆÛ·Ó, ÈÎÚ¿ Ê·ÚÌ·ÎˆÌ¤Ó·
∫È ·’ Ù’ ¿ÏÔÁfi ÙÔ˘ ¤ÂÛÂ Î·È ¿Ï’ Ô›Û’ ·Ó¤‚Ë.
æËÏ‹ ÊˆÓ›ÙÛ· ÂÊÒÓ·ÍÂ Ó’ ·ÎÔ‡ÛË ÙÔ ·ÛÎ¤ÚÈ.
- ŒÏÏËÓÂ˜ ÌËÓ ÎÈÔÙÂ‡ÂÙÂ*, ŒÏÏËÓÂ˜ ÌË ÛÎÔÚ¿ÙÂ,
- ∂ÁÒ ‰ÂÓ ¤¯ˆ Ù›ÔÙÂ, ÌfiÓ’ Â›Ì·È Ï·‚ˆÌ¤ÓÔ˜.
°È· ¿ÚÙÂ ÌÂ Î·È Û‡ÚÙÂ ÌÂ ÛÙÔ ¤ÚËÌÔ ÙÛ·ÓÙ‹ÚÈ,
¡· Ï‡Óˆ ÙË Ï·‚ˆÌ·ÙÈ¿, Î·È ¿Ï’ Ô›Ûˆ Ó¿Úıˆ.
ΔÔÓ ÎÏ·›ÂÈ Ë Ì·‡ÚË ƒÔ‡ÌÂÏË, ÙÔÓ ÎÏ·›ÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜,
ΔÔÓ ÎÏ·›Ô˘Ó fiÏ’ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ÔÈ Î·ÈÙ·Ó·›ÔÈ».
¢ËÌ‹ÙÚË ™Ù·Ì¤ÏÔ˘, O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË, ∞ı‹Ó· 1985, Û. 88.
*ÌËÓ ÎÈÔÙÂ‡ÂÙÂ = ÌËÓ ‰ÂÈÏÈ¿˙ÂÙÂ

¶ÔÏ‡·ıË ∞ÎÚfiÔÏË
ª›· ·fi ÙÈ˜ ÈÔ ÌÂÏ·Ó¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ªÂÁ¿ÏË˜ ∂·-
Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÁÚ¿ÊËÎÂ ÙË ‰ÈÂÙ›· 1826-1827, Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙË˜
∞ÎÚfiÔÏË˜. ΔfiÛÔ ÔÈ Û˘ÓÂ¯Â›˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ› ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÙÒÓ
ΔÔ‡ÚÎˆÓ fiÛÔ Î·È ÔÈ ·Ì˘ÓÙÈÎ¤˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹-
∏ ∞ÎÚfiÔÏË, ¤Á¯ÚˆÌÔ ¯·Ú·ÎÙÈÎfi ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÂÚÈËÁËÙ‹ J.C. Hobhouse, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË
124

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
ÓˆÓ ÚÔÍ¤ÓËÛ·Ó ·ÓÂ·ÓfiÚıˆÙÂ˜ ˙ËÌÈ¤˜ ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ‚Ú¿¯Ô. Δ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·˘Ù¿ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ‰‡Ô ·ÈÒÓÂ˜ ÌÂÙ¿
ÙÔÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈÎfi ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi ·fi ÙÔÓ μÂÓÂÙfi ªÔÚÔ˙›ÓÈ Î·È ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒÓ·, ÛÙÈ˜ 26 ™Â-
ÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1687 Î·È ‰‡Ô ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙË ÏÂËÏ·Û›· ÙÔ˘ ÌÓËÌÂ›Ô˘ ·fi ÙÔÓ μÚÂÙ·Ófi ÏfiÚ‰Ô ŒÏÁÈÓ.
¶. ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ∏ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ

£. μÚ˘˙¿ÎË˜, ΔÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË,
∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË
O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô O ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË˜
ñ ¶ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ∫·Ú·˚ÛÎ¿ÎË ÁÈ· Ó· ÓÈÎ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ∫ÈÔ˘Ù·¯‹;
ñ ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ô˘ Î˘Ú›Â˘Û·Ó ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÌfiÏÈ˜ ÏËÚÔÊÔÚ‹ıËÎ·Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∫·-
Ú·˚ÛÎ¿ÎË; ™ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ı· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Î·È ÔÈ ËÁ¤˜.
125

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 14
O ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜
ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Í¤ÓÔÈ Ô˘ ÂÌÓÂ‡ÛıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 Î·È
˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜.
¢. ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ∫·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ, ÏÈıÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, ¶ÔÏÂÌÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1821 Μάιος 1822 4 Ιουλίου 1822 19 Απριλίου 1824
Oι πρώτοι Φιλέλληνες ∆ημιουργείται Μάχη του Πέτα Πεθαίνει ο Φιλέλληνας

φτάνουν στην Ελλάδα Τάγμα Φιλελλήνων διάλυση Τάγματος λόρδος Μπάιρον
Φιλελλήνων
126

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
∏ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ‹Ù·Ó ÔÈÎ›ÏË. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ

·fi 1.200 ∂˘Úˆ·›ÔÈ (°ÂÚÌ·ÓÔ›, °¿ÏÏÔÈ, πÙ·ÏÔ›, ¶ÔÏˆÓÔ›, ∂Ï‚ÂÙÔ›, ÕÁÁÏÔÈ) Û˘ÌÌÂ-
ÙÂ›¯·Ó ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙÔÓ ¤ÓÔÏÔ ·ÁÒÓ·, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ Ì¤ÚÔ˜ ÛÂ Ì¿¯Â˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ.
¶·Ú¿ÏÏËÏ· Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎ·Ó ºÈÏÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ∂ÈÙÚÔ¤˜ ÛÂ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜ ÙÔ˘ ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ‡, ÌÂ
ÛÎÔfi ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔ˘ Ï·Ô‡ Â›ÙÂ ÌÂ ˘ÏÈÎ¿ Ì¤Û·, ÛÙ¤ÏÓÔÓÙ·˜ ¯Ú‹Ì·Ù·, ÙÚÔ-
Ê¤˜ Î·È ÔÏÂÌÔÊfi‰È· Â›ÙÂ ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ËıÈÎ‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÌÂ ‰ËÌÔÛÈÂ‡ÛÂÈ˜ ÛÂ ¤ÓÙ˘· Î·È
ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÈÎ¿ ¤ÚÁ· Î·È Û˘Ó·˘Ï›Â˜.
™ÙÔ˘˜ ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜ Û˘ÁÎ·Ù·Ï¤ÁÔÓÙ·Ó ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ› È‰Â·ÏÈÛÙ¤˜ (È‰›ˆ˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜), Ï¿ÙÚÂÈ˜ ÙË˜
·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÔÏÈÙÈÎÔ›, ¿ÓÂÚÁÔÈ ÚÒËÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÔ› Î·È ‰ÈˆÎfiÌÂÓÔÈ ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜
Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜, fiˆ˜ Ô πÙ·Ïfi˜ ÎfiÌË˜ ™·ÓÙ·Úfi˙·. ∞ÏÏ¿ Î·È ¤ÌÔÚÔÈ, ÙÚ·Â˙›ÙÂ˜ Î·È Ì¤ÏË
ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ‹ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ ·Ó¤Ù˘Í·Ó ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎ‹ ‰Ú¿ÛË.
∏ ÂÓıÔ˘ÛÈÒ‰Ë˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÊÔÈÙËÙÒÓ Î·È ÂÌfiÚˆÓ Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ‹‰Ë
·fi ÙÔ 1821, ÙˆÓ ºÈÏÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂ÈÙÚÔÒÓ (∫ÔÌÈÙ¿ÙˆÓ) ÛÙËÓ ∂Ï‚ÂÙ›· Î·È ÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ÌÂ
Î‡ÚÈÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÂÚ›ı·Ï„Ë ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ. ¶ÚˆÙÔÛÙ¿ÙÂ˜ ˘‹ÚÍ·Ó ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·-
ÎÔ› Î·ıËÁËÙ¤˜ Ô˘ ·ÚıÚÔÁÚ·ÊÔ‡Û·Ó ˘¤Ú ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, fiˆ˜ Ô ∫ÚÔ˘ÁÎ ·ÏÏ¿ Î·È
ÙÚ·Â˙›ÙÂ˜ Û·Ó ÙÔÓ ÔÈÎÔÓÔÌÔÏfiÁÔ πˆ¿ÓÓË ∂¸Ó¿Ú‰Ô, Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· Û˘Ó¤‚·ÏÂ ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË
ÙË˜ ∂ıÓÈÎ‹˜ ΔÚ¿Â˙·˜.
∏ ÚÒÙË ·ÔÛÙÔÏ‹ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓË ∂ÏÏ¿‰· ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘
1821 ÌÂ ¤ÍÔ‰· ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË Î·È Ë ‰Â‡ÙÂÚË ‰‡Ô Ì‹ÓÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÌÂ ÂÈÎÂÊ·-
Ï‹˜ ÙÔÓ ΔfiÌ·˜ °ÎfiÚÓÙÔÓ, Â‡ÔÚÔ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ∂Í·ÈÙ›·˜ fiÌˆ˜ ÙË˜
¤ÏÏÂÈ„Ë˜ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌÔ‡ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ, ÙÔ ÚÒÙÔ Δ¿Á-
Ì· ÙˆÓ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎÂ ÙÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1822. ÀÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Á·ÏÏÈÎÔ‡˜ ÛÙÚ·-
ÙÈˆÙÈÎÔ‡˜ Î·ÓÔÓÈÛÌÔ‡˜, ÙÔ Ù¿ÁÌ· ·˘Ùfi Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÛÙË Ì¿¯Ë ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ¶¤Ù· ÙË˜ ÕÚÙ·˜,
fiÔ˘ fiÌˆ˜ ‰È·Ï‡ıËÎÂ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ·ÒÏÂÈÂ˜.
¢‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÚfiÌÔÈÂ˜ ÂÈÙÚÔ¤˜ È‰Ú‡ıËÎ·Ó ÛÙË °·ÏÏ›· Î·È ÙËÓ ∞ÁÁÏ›·, ÙÔ
μ¤ÏÁÈÔ Î·È ÙËÓ OÏÏ·Ó‰›·. ª¤ÏË ÙˆÓ ÂÈÙÚÔÒÓ ·˘ÙÒÓ ‹Ù·Ó Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ› ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜: Ô
°¿ÏÏÔ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ μ›ÎÙˆÚ O˘ÁÎÒ Î·È Ô ÕÁÁÏÔ˜ ÓÂ·Úfi˜ ÔÈËÙ‹˜ ÏfiÚ‰Ô˜ ª¿ÈÚÔÓ, Ô
ÔÔ›Ô˜ ÂÈÛÎ¤ÊıËÎÂ ÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1823, fiÔ˘ Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÚÚÒÛÙËÛÂ Î·È ¤ı·ÓÂ.
™ÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ‹, ·Ú¿ ÙÔ ‰È¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙË˜ ªÔÓÚfiÂ ÙÔ 1822 ˘¤Ú ÙÔ˘ ·ÁÒ-
Ó· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘˜, ÙÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎÂ
Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË Î·È ·ÔÛÙÔÏ‹ ·ÓıÚˆÈÛÙÈÎ‹˜ ‚Ô‹ıÂÈ·˜.
π‰Â·ÏÈÛÙ‹˜: O ‰È·ÓÂfiÌÂÓÔ˜ ·fi ·ÓÒÙÂÚÂ˜ ËıÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜, Ô Ô·‰fi˜ Î¿ÔÈ·˜ È‰ÂÔÏÔÁ›·˜.
∞ÓıÚˆÈÛÙÈÎ‹ ‚Ô‹ıÂÈ·: ∏ ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÂ ÙÚfiÊÈÌ· Î·È ˘ÏÈÎ¿ ÛÂ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó¿ÁÎË.
127

1. «∂›Ì·ÛÙÂ fiÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜»
O ºÈÏ¤ÏÏËÓ·˜ ÕÁÁÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ¶¤ÚÛÈ ™¤ÏÏÂ¸ ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ Ï˘ÚÈÎÔ‡ ÔÈ‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «∂ÏÏ¿˜»
¤ÁÚ·„Â:
«ŸÏÔÈ Â›Ì·ÛÙÂ ŒÏÏËÓÂ˜. OÈ ÓfiÌÔÈ Ì·˜, Ë ÊÈÏÔÏÔÁ›· Ì·˜, Ë ıÚËÛÎÂ›· Ì·˜, ÔÈ Ù¤¯ÓÂ˜ Ì·˜, ¤¯Ô˘Ó ÙÈ˜ Ú›˙Â˜ ÙÔ˘˜
ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. °È·Ù›, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ë ƒÒÌË, Ë Ô‰ËÁ‹ÙÚ·, Ë Î·Ù·¯Ù‹ÙÚ·, ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÛÎÔÚ›ÛÂÈ
Î·Ó¤Ó· Êˆ˜ ÎÈ ÂÌÂ›˜ ı· Â›Ì·ÛÙÂ ÂÈ‰ˆÏÔÏ¿ÙÚÂ˜ Î·È ¿ÁÚÈÔÈ. ∏ ÌÔÚÊ‹ Î·È ÙÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ¤ÊÙ·Û·Ó
ÙËÓ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·…».
¶¤ÚÛÈ ™¤ÏÏÂ¸, ∂ÏÏ¿˜, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜-ªÈÏ¿ÓÔ˜ ™ÙÚ·ÙËÁfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1932, ÛÛ. 18-20.
2. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ΔfiÌ·˜ Δ˙¤ÊÂÚÛÔÓ ÛÙÔÓ ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ ∫ÔÚ·‹, ªÔÓÙÈÙÛ¤ÏÔ, μÈÚÙ˙›ÓÈ·, 31 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1823
«∫·Ó¤Ó·˜ Ï·fi˜ ‰ÂÓ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ˙ˆËÚfiÙÂÚË Û˘Ì¿ıÂÈ· ·fi Ì·˜ ÁÈ· Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ˘ÔÊ¤ÚÔ˘Ó ÔÈ Û˘Ì·-
ÙÚÈÒÙÂ˜ Û·˜, Î·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ·Â˘ı‡ÓÂÈ ÛÙÔ £Âfi ÈÔ ıÂÚÌ¤˜ Î·È ÈÔ ÂÈÏÈÎÚÈÓÂ›˜ ·Ú·ÎÏ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ-
Ù˘¯›· ÙˆÓ ÛÎÔÒÓ ÙÔ˘˜. ∫·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿, Ù›ÔÙÂ ¿ÏÏÔ ·Ú¿ Ë ÎÂÊ·Ï·ÈÒ‰Ë˜ ·Ú¯‹ ÙË˜ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÒ˜
Ì·˜ Ó· ÌËÓ ÌÏÂÎfiÌ·ÛÙÂ ÛÙÈ˜ ¤ÚÈ‰Â˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó’ ·Ó·¯·ÈÙ›ÛÂÈ ÙË ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚË
ÓÂÔÏ·›· Ì·˜ ·fi ÙÔ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÌÂ Î¿ÔÈÔ ÙÚfiÔ ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ·˘ÙfiÓ ·ÁÒÓ·».
ÃÚ‹ÛÙÔ˘ §¿˙Ô˘, ∏ ∞ÌÂÚÈÎ‹ Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ ÙË˜ ÛÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821, ∞ı‹Ó· 1983, ÛÛ. 92-93.

∏ ÚÒÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ «·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜» ‹ÚıÂ ·fi ÙÔ Δ¿ÁÌ· ÙˆÓ πˆ·ÓÓÈÙÒÓ
ÈÔÙÒÓ. øÛÙfiÛÔ, ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, Ë Û¯ÂÙÈÎ‹ Û˘Óı‹ÎË ‰ÂÓ ˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ ÙÂÏÈÎ¿ ·fi ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·-
ÙÈÎ‹ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ÎÈ ¤ÙÛÈ Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ·Ú¤ÌÂÈÓÂ ¯ˆÚ›˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ·ÓÙ›ÎÚÈÛÌ·.
™ÙÈ˜ 4 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1822, ÌÂ ‰È¿ÁÁÂÏÌ¿ ÙÔ˘, Ô ¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ¶ÔÏÈÙÂÈÒÓ ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ‹˜ Δ˙¤ÈÌ˜
ªÔÓÚfiÂ ÂÍ¤ÊÚ·ÛÂ ÙË Û˘ÁÎ›ÓËÛ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ÂÏ›-
‰· ÙÔ˘ ˆ˜ ·˘ÙÔ› ı· Î¤Ú‰È˙·Ó Û‡ÓÙÔÌ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘˜. ¶·Ú¿ ÙËÓ
¤ÎÊÚ·ÛË Û˘Ì¿ıÂÈ·˜ fiÌˆ˜, ÔÈ ∏¶∞ ÂÓËÌ¤ÚˆÛ·Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Â·Ó·-
ÛÙ·ÙÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1823, ˆ˜ Â›¯·Ó ÂÈÏ¤ÍÂÈ ÙËÓ
Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ‰ÂÓ
‹Ù·Ó ‰È·ÙÂıÂÈÌ¤ÓÂ˜ Ó· ·Ú¿Û¯Ô˘Ó ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ ¤ÓÔÏË ‚Ô‹ıÂÈ·.
O ı˘ÚÂfi˜ ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜

O ¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞
ÙˆÓ πˆ·ÓÓÈÙÒÓ ÈÔÙÒÓ
Δ˙¤ÈÌ˜ ªÔÓÚfiÂ
128

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
∂˘Úˆ·›ÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› Î·È ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜, ¤Á¯ÚˆÌË ÏÈıÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, O πÙ·Ïfi˜ ºÈÏ¤ÏÏËÓ·˜ ™·ÓÙ·Úfi˙·, ∞ı‹-
∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ºÈÏ¤ÏÏËÓ· ™·- ∏ ˘Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ÏfiÚ‰Ô˘ μ‡ÚˆÓ· ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ £. μÚ˘-
ÙˆÌÚÈ¿Ó ˙¿ÎË
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË;
ñ ΔÈ ÂÓÓÔÂ› Ô ºÈÏ¤ÏÏËÓ·˜ ÕÁÁÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ¶¤ÚÛÈ ™¤ÏÏÂ¸ ÌÂ ÙË ÊÚ¿ÛË «ŸÏÔÈ Â›Ì·ÛÙÂ ŒÏÏËÓÂ˜»;
129

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 15
∏ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È
Ë ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘
™ÙË ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘, ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1827, ·ÁÁÏÈÎ¿, Á·ÏÏÈÎ¿ Î·È ÚˆÛÈÎ¿ ÔÏÂ-
ÌÈÎ¿ ÏÔ›· ‹Úı·Ó ·ÓÙÈÌ¤Ùˆ· ÌÂ ÙÔ ÛÙfiÏÔ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Î·È ÙˆÓ ∞ÈÁ˘Ù›ˆÓ. ∏ Ó›ÎË ÙˆÓ Ó·˘-
ÙÈÎÒÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Û˘Ó¤‚·ÏÂ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎ¿ ÛÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.
∏ ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘
1821-1822 1823 1826-1827 Oκτώβριος 1827
Η Ιερή Συμμαχία Η στάση της Αγγλίας Oι Μεγάλες ∆υνάμεις Ναυμαχία

καταδικάζει γίνεται πιο ευνοϊκή προσπαθούν να λύσουν του Ναυαρίνου
την ελληνική Επανάσταση για τους Έλληνες το Ελληνικό Ζήτημα
130

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
T Ô Í¤Û·ÛÌ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1821, ·Ú¯ÈÎ¿ Î·Ù·‰ÈÎ¿ÛÙË-
ÎÂ ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜. ∏ πÂÚ‹ ™˘ÌÌ·¯›·, Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎÂ ÙÔ 1815
ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ƒˆÛ›·˜, ÙË˜ ¶ÚˆÛ›·˜, ÙË˜ ∞˘ÛÙÚ›·˜, ÙË˜ ∞ÁÁÏ›·˜ Î·È ÙË˜ °·ÏÏ›·˜, ÌÂ ÎÔÈÓ¤˜
·ÔÊ¿ÛÂÈ˜ Ô˘ ¤Ï·‚Â ÛÂ Û˘Ó¤‰ÚÈ¿ ÙË˜ ÙÔ 1821 Î·È ÙÔ 1822 ‹Ù·Ó ·ÓÙ›ıÂÙË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂ
ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË.
ŸÌˆ˜, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ··Á¯ÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔ‡ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë °ÚËÁÔÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ∂′ ÙËÓ
ËÌ¤Ú· ÙÔ˘ ¶¿Û¯· ÙÔ˘ 1821 Î·È ÙÈ˜ ‰ÈÒÍÂÈ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ˘ËÎfiˆÓ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔ-
ÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Ô ƒÒÛÔ˜ ÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜ ·Ó·¯ÒÚËÛÂ ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘
1821 Î·È ÔÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ¯ˆÚÒÓ ÂÈ‰ÂÈÓÒıËÎ·Ó.
∞fi ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È Î·ıÒ˜ Ô ·ÁÒÓ·˜ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓˆÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û˘ÓÂ¯È˙fiÙ·Ó, Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È Ô ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜
·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ¤Î·Ó·Ó ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ Ó· ÌÂÙ·‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜ ·¤-
Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ∑‹ÙËÌ·, ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ ÈÔ Â˘ÓÔ˚Î¿. ŒÙÛÈ, ÙÔ 1823 Ë ·ÁÁÏÈÎ‹
ÔÏÈÙÈÎ‹ ¤ÁÈÓÂ ÊÈÏÈÎ‹ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ Î·È
Ë ÛÙ¿ÛË ÙË˜ ƒˆÛ›·˜, Ô˘ ‰ÂÓ ‹ıÂÏÂ Ó’ ·Ê‹ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ
‰ÈÏˆÌ·ÙÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ.
OÈ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÌÂÛÔÏ·‚‹ÛÔ˘Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘
∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∑ËÙ‹Ì·ÙÔ˜. ΔÔ 1827 Ë ∞ÁÁÏ›·, Ë °·ÏÏ›· Î·È Ë ƒˆÛ›· ˘¤ÁÚ·„·Ó ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ
Û˘Óı‹ÎË Ô˘ Î·ÏÔ‡ÛÂ ÙÈ˜ ‰‡Ô ÂÌfiÏÂÌÂ˜ ÏÂ˘Ú¤˜ Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ·Ó·Îˆ¯‹ Î·È Ó’ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó
‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·˘ÙfiÓÔÌÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∏ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË
fiÌˆ˜, ÂÓı·ÚÚ˘Ì¤ÓË ·fi ÙÈ˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÙË˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜, ·ÓÙ¤‰Ú·ÛÂ ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ ÙË ÌÂ-
ÛÔÏ¿‚ËÛË.
ΔfiÙÂ ·ÁÁÏÈÎ¿, Á·ÏÏÈÎ¿ Î·È ÚˆÛÈÎ¿ ÔÏÂÌÈÎ¿ ÏÔ›· ÌÂ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ó·˘¿Ú¯Ô˘˜ ∫fi-
‰ÚÈÁÎÙÔÓ, ¢ÂÚÈÁÓ‡ Î·È Ã¤˘‰ÂÓ Î·Ù¤ÏÂ˘Û·Ó ÛÙËÓ ¶‡ÏÔ, ÁÈ· Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·ÔÊ¿ÛÂÈ˜
ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ. ™ÙË ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘, ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1827, ÂÓˆÌ¤-
ÓÂ˜ ÔÈ Ó·˘ÙÈÎ¤˜ Û˘ÌÌ·¯ÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÔ·ÈÁ˘ÙÈ·Îfi ÛÙfi-
ÏÔ, Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ¿. ∏ Ó›ÎË ÙÔ˘ ÛÙfiÏÔ˘ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙÔ
¡·˘·Ú›ÓÔ ‹Ù·Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈÎ‹ Î·È ÂÈÙ¿¯˘ÓÂ ÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜, Ô‰ËÁÒÓÙ·˜ ÙÂÏÈÎ¿ ÛÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤-
ÚˆÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.
∂ÏÏËÓÈÎfi ∑‹ÙËÌ·: ∏ Û˘˙‹ÙËÛË Î·È ÔÈ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙË˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ÁÂÓÈÎ¿
ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ.
∂ÌfiÏÂÌÔ˜: ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ÂÌÏ¤ÎÂÙ·È ÛÂ fiÏÂÌÔ.
131

1. ∏ ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘
«∂ÓÒ ÌÂÏÂÙÔ‡Û· ·˘Ù¿ Î·È ÂÙÔÈÌ·˙fiÌÔ˘Ó· ÁÈ· ÙÔ Ù·Í›‰È ÛÙËÓ ∞›ÁÈÓ· Ì·˙› ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÎÈ ‹Ì·ÛÙÂ Ì·-
˙ÂÌ¤ÓÔÈ, Ô ·¤Ú·˜ ¤ÊÂÚÂ ÛÙ’ ·˘ÙÈ¿ ÌÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ ÎÚfiÙÔ, ‰˘Ó·ÙfiÙÂÚÔ ÎÈ ·fi Î·ÓfiÓÈ·. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ‹ÚıÂ Î·È Ë
Â›‰ËÛË fiÙÈ Ô ÛÙfiÏÔ˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·Ù·Ó›ÎËÛÂ ÙÔ ÛÙfiÏÔ ÙÔ˘ Â¯ıÚÔ‡ ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ ¡ÂfiÎ·ÛÙÚÔ˘. ∂›-
Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ ÙË ¯·Ú¿ ÂÎÂ›ÓË˜ ÙË˜ ËÌ¤Ú·˜. ¢ÂÓ Í¤Ú·ÌÂ ÙÈ Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ, Ò˜ Ó· ‰Â›ÍÔ˘-
ÌÂ ÙË ¯·Ú¿ Ì·˜ Î·È Û˘Á¯·›Ú·ÌÂ Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ… ∞˘Ù‹ ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÂÚ›ÌÂÓ·Ó fiÏÔÈ ÔÈ Á¤ÚÔÓÙÂ˜ Î·È ÔÈ ·Ù¤-
ÚÂ˜ Ì·˜, ·˘ÙÔ› Ô˘ ¤ı·Ó·Ó ·ÂÏÈÛÌ¤ÓÔÈ, ·˘ÙÔ› Ô˘ ¤ÂÛ·Ó ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·… √ ‹¯Ô˜ ÙˆÓ ˘-
ÚÔ‚fiÏˆÓ ·ÏÒıËÎÂ Î·È ¤Ú·ÛÂ Ù· Ê·Ú¿ÁÁÈ· Î·È Ù· ‚Ô˘Ó¿ Î·È ¿Óˆ ·fi ÙÔÓ ŸÏ˘ÌÔ ÎÈ ¤Êı·ÛÂ ÛÙËÓ ◊ÂÈ-
ÚÔ Î·È ÛÂ fiÏË ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ».
¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ∫·ÛÔÌÔ‡ÏË, ∂Óı˘Ì‹Ì·Ù· ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¿, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ °È¿ÓÓË˜ μÏ·¯ÔÁÈ¿ÓÓË˜, ÙfiÌ. 2, ∞ı‹Ó·
1998, ÛÛ. 670-671.
(EÏÂ‡ıÂÚË ·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
2. ∂›Ì·ÛÙÂ ÂÈ˜ ÙÔ “ÂÌÂ›˜”

«°Ú¿ÊÔ˘Ó ÛÔÊÔ› ¿ÓÙÚÂ˜ ÔÏÏÔ›, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù˘ÔÁÚ¿ÊÔÈ ÓÙfiÈÔÈ Î·È Í¤ÓÔÈ ‰È·‚·ÛÌ¤ÓÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·,
¤Ó· Ú¿Ì· ÌfiÓÔÓ ÌÂ ·Ú·Î›ÓËÛÂ ÎÈ’ ÂÌ¤Ó· Ó· ÁÚ¿„ˆ, fiÙÈ ÙÔ‡ÙËÓ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙËÓ ¤¯ÔÌÂÓ fiÏÔÈ Ì·˙›, Î·È
ÛÔÊÔ› ÎÈ’ ·Ì·ıÂ›˜ Î·È ÏÔ‡ÛÈÔÈ Î·È ÊÙˆ¯Ô› Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ› Î·È ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÔ› Î·È ÔÈ Ï¤ÔÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔÈ ¿Ó-
ıÚˆÔÈ. fiÛÔÈ ·ÁˆÓÈÛÙ‹Î·ÌÂÓ, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Ô Î·ıÂ›˜, ¤¯ÔÌÂÓ Ó· ˙‹ÛˆÌÂÓ Â‰Ò. ΔÔ ÏÔÈfiÓ ‰Ô˘Ï¤„·ÌÂÓ
fiÏÔÈ Ì·˙›, Ó· ÙËÓ Ê˘Ï¿ÌÂÓ ÎÈ’ fiÏÔÈ Ì·˙› Î·È Ó· ÌËÓ Ï¤ÁË Ô‡ÙÂ Ô ‰˘Ó·Ùfi˜ “ÂÁÒ”, Ô‡ÙÂ Ô ·‰‡Ó·ÙÔ˜. •¤-
ÚÂÙÂ fiÙÂ Ó· Ï¤ÁË Ô Î·ıÂ›˜ “ÂÁÒ”; ŸÙ·Ó ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ Î·È ÊÎÈ¿ÛË, ‹ ¯·Ï¿ÛË, Ó· Ï¤ÁË “ÂÁÒ”.
ŸÙ·Ó fiÌˆ˜ ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÔÏÏÔ› Î·È ÊÎÈ¿ÓÔ˘Ó, ÙfiÙÂ Ó· Ï¤ÓÂ “ÂÌÂ›˜”. ∂›Ì·ÛÙÂ ÂÈ˜ ÙÔ “ÂÌÂ›˜” ÎÈ’ fi¯È
ÂÈ˜ ÙÔ “ÂÁÒ”».
ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË, ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, Û. 547.
�¶ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜
M›· ·fi ÙÈ˜ ÛÎÏËÚfiÙÂÚÂ˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ

ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ‹Ù·Ó Ë ÚÔÛÊ˘ÁÔÔ›ËÛË ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Ì¤-
ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÓÙfiÈÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ÃÈÏÈ¿‰Â˜ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜,
ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ·ÏÏ¿ Î·È ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ, ˘Ô¯ÚÂÒıËÎ·Ó
Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘˜ ÊÔ‚Ô‡ÌÂÓÔÈ ÁÈ· ÙË
˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ·ÏÏÔ‡ ÌÈ· Î·Ï‡ÙÂÚË
Ù‡¯Ë. °Ú¿ÊÂÈ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ Ô ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜
ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ·fi ÙËÓ ÕÚÙ·: «ΔfiÙÂ ‹Á· ÛÙËÓ ∞ÁÈ¿,
fiÔ˘ Â›¯· ÛÙÂ›ÏÂÈ ÙÈ˜ ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜ ÌÔ˘ ÎÈ ÂÎÂ› ‚Ú‹Î· ÙÔ˘˜ ¶ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ æ·ÚÒÓ, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¡È-
‰˘ÛÙ˘¯Â›˜ ∞ÚÙÈÓÔ‡˜, Ô˘ ¤ÊÙ·Ó·Ó Í˘fiÏ˘ÙÔÈ, Á˘ÌÓÔ› ÎÔÏ¿Ô˘ °‡˙Ë, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË.
Î·È ÓËÛÙÈÎÔ›. ∫·È ¤ÂÛ·Ó fiÏÔÈ ÛÙÔ Ï·ÈÌfi ÌÔ˘ ÁÈ· Ó·
ÙÔ˘˜ ÛÒÛˆ. ◊Ù·Ó fiÏÂ˜ ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÕÚÙ·˜ ÂÎÂ› Î·È Ï‹ıÔ˜ Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·, ÂÚ›-
Ô˘ ÂÓÙ·ÎfiÛÈÂ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜...». «ªÂ ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ Ì·˜ ÛÙÔ ÕÚÁÔ˜ ·ÚÚˆÛÙ‹Û·ÌÂ fiÏÔÈ ·fi
ÂÈ‰ËÌÈÎ‹ ·ÚÚÒÛÙÈ· Î·È ÂÓÒ ‹Ì·ÛÙÂ Ì›· ‰ÂÎ·ÌÂÏ‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓË ·fi ¤ÓÙÂ ·ÁfiÚÈ·, ÙÚ›· ÎÔ-
Ú›ÙÛÈ· Î·È ÙÔ˘˜ ÁÔÓÂ›˜ Ì·˜, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Î·ÓÂ›˜ ·fi ÂÌ¿˜ ˘ÁÈ‹˜ ÁÈ· Ó· ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜», ÛËÌÂ›ˆÓÂ
¤Ó·˜ ÚfiÛÊ˘Á·˜ ·fi ÙË Ã›Ô.
132

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2 3
O Ó·‡·Ú¯Ô˜ ∂‰Ô˘¿Ú‰Ô˜ ∫fi‰ÚÈÁÎÙÔÓ (·ÚÈÛÙÂÚ¿) Î·È ÔÈ ·ÓÙÈÓ·‡·Ú¯ÔÈ ∂ÚÚ›ÎÔ˜ ¢ÂÚÈÁÓ‡ (Ì¤ÛË) Î·È §ÔÁÁ›ÓÔ˜ Ã¤˘‰ÂÓ
(‰ÂÍÈ¿) ·Ú¯ËÁÔ› ÙË˜ ·ÁÁÏÈÎ‹˜, Á·ÏÏÈÎ‹˜ Î·È ÚˆÛÈÎ‹˜ Ó·˘ÙÈÎ‹˜ ÌÔ›Ú·˜, ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·, Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ¡·˘Ì·¯›·˜
ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘

H Ó·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘,
ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘
μÔÏ·Ó¿ÎË, ¡·˘ÙÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
∂ÏÏ¿‰·˜

∏ ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘,
Aı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi
ªÔ˘ÛÂ›Ô
ñ ∞fi fiÙÂ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ÁÈ· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜;
ñ ΔÈ ÂÓÓÔÂ› Ô ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË˜ ÌÂ ÙË ÊÚ¿ÛË «∂›Ì·ÛÙÂ ÛÙÔ ÂÌÂ›˜»; (¶ËÁ‹ 2)
133

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 16
√È ∂ıÓÔÛ˘ÓÂÏÂ‡ÛÂÈ˜ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË
ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ‰ÈÔ›-
ÎËÛË ÁÈ· Ó· Û˘ÓÙÔÓ›ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘˜. ¶Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó ¤ÙÛÈ ∂ıÓÔÛ˘ÓÂÏÂ‡ÛÂÈ˜ Î·È „‹ÊÈ-
Û·Ó ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË.
ΔÔ ¶ÚÔÛˆÚÈÓfi ¶ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ∂È‰·‡ÚÔ˘
∆εκέμβριος 1821 - Μάρτιος - Ιανουάριος -

Ιανουάριος 1822 Απρίλιος 1823 Μάιος 1827
Α' Εθνοσυνέλευση, Β' Εθνοσυνέλευση, Γ' Εθνοσυνέλευση,

Επίδαυρος Άστρος Τροιζήνα
134

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
ª Â ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821, Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎ·Ó ÙÔÈÎ¤˜ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÈ˜ ‹ ·Ï-
ÏÈÒ˜ «ΔÔÈÎÔ› OÚÁ·ÓÈÛÌÔ›» ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·: Ë ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Î‹ °Â-
ÚÔ˘Û›· ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, Ë °ÂÚÔ˘Û›· ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ™ÙÂÚÂ¿ Î·È Ô ÕÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜ ÛÙËÓ ∞Ó·-
ÙÔÏÈÎ‹ ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·. ∂ÂÈ‰‹ fiÌˆ˜ ÔÈ ÙÔÈÎ¤˜ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÈ˜ ·‰˘Ó·ÙÔ‡Û·Ó Ó· Û˘ÓÙÔÓ›ÛÔ˘Ó
Û˘ÓÔÏÈÎ¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÎÚ›ıËÎÂ ··Ú·›ÙËÙË Ë ‡·ÚÍË ÎÂÓÙÚÈÎ‹˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ‰ÈÔ›ÎËÛË˜.
ŒÙÛÈ, Ù· ÙÚ›· ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ‰‡Ô ∂ıÓÔÛ˘ÓÂÏÂ‡-
ÛÂÈ˜, ÌÂ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ·Ú·ÛÙ·ÙÒÓ (·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ) ·fi ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∏
∞′ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ ÙÔÓ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821. ∫·Ù¿ ÙË
‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜ „ËÊ›ÛÙËÎÂ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ™‡ÓÙ·ÁÌ·. ΔÔ ÚÒÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·-
ÛË˜, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ «¶ÚÔÛˆÚÈÓfi ¶ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», ‹Ù·Ó ‚·ÛÈÛÌ¤ÓÔ ÛÂ
·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ¿ Î·È Á·ÏÏÈÎ¿ ÚfiÙ˘·. ¢È·ÎËÚ‡¯ıËÎÂ Â›ÛË˜ Ë ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È
Û¯ËÌ·Ù›ÛıËÎ·Ó ‰‡Ô ÛÒÌ·Ù·, ÙÔ μÔ˘ÏÂ˘ÙÈÎfi Î·È ÙÔ ∂ÎÙÂÏÂÛÙÈÎfi, ÁÈ· ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÙË˜ ÎÂ-
ÓÙÚÈÎ‹˜ ‰ÈÔ›ÎËÛË˜. ¶ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÔÚ›ÛÙËÎÂ Ë ∫fiÚÈÓıÔ˜. OÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó
Â›ÛË˜ ÀÔ˘ÚÁÂ›· Î·È Ú˘ıÌ›ÛÙËÎÂ Ë ·ÔÓÔÌ‹ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·fi fi,ÙÈ
Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·. ¶·Ú¿ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ·¤ÎÙËÛÂ ÛÙ·‰È·Î¿
ÌÈ· ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ·Ó¿ÏÔÁË ÂÚ›Ô˘ ÌÂ ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹.
∏ μ′ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË (1823) Û˘Ó‹ÏıÂ ÛÙÔ ÕÛÙÚÔ˜ ÙË˜ ∞ÚÎ·‰›·˜. ™ÙËÓ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘-
ÛË ·˘Ù‹ „ËÊ›ÛÙËÎÂ Ó¤Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· Î·È ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ó· Î·Ù·ÚÁËıÔ‡Ó Ù· ÙÔÈÎ¿ Î¤ÓÙÚ· Â-
ÍÔ˘Û›·˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÂÓÈÛ¯˘ıÂ› Ë ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË. OÈ ‰È·Ì¿¯Â˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÚÔ-
ÎÚ›ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÚÈÒÓ
ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ: ÙÔ˘ ∞ÁÁÏÈÎÔ‡, Ô˘ ÙÔ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó Ô ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜
Î·È ÔÈ À‰Ú·›ÔÈ, ÙÔ˘ °·ÏÏÈÎÔ‡, ÌÂ ÙÔÓ ∏ÂÈÚÒÙË ÁÈ·ÙÚfi πˆ¿ÓÓË ∫ˆÏ¤ÙÙË Î·È ÙÔ˘˜ ƒÔ˘ÌÂ-
ÏÈÒÙÂ˜ Î·È ÙÔ˘ ƒˆÛÈÎÔ‡, ˘fi ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË Î·È ÙˆÓ ÔÏ·Ú¯ËÁÒÓ ÙË˜
¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘.
ΔÔ 1827, Î·ıÒ˜ ÔÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂÈ˜ Û˘ÓÂ¯›˙ÔÓÙ·Ó Î·È ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈ-
Ú‹ÛÂÈ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÂ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô, Û˘ÁÎÏ‹ıËÎÂ Ó¤· ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÛÙËÓ ΔÚÔÈ˙‹Ó·.
∏ °′ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË „‹ÊÈÛÂ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfiÙÂÚÔ ·fi Ù· ÚÔËÁÔ‡-
ÌÂÓ· Î·È fiÚÈÛÂ ÙÔ ¡·‡ÏÈÔ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. O πˆ¿ÓÓË˜ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜
ÂÎÏ¤¯ıËÎÂ ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÂÓÒ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎ‹ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ
ÙÔ˘ÚÎÔ·ÈÁ˘ÙÈ·ÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ·Ú¯ËÁÔ› ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂÓfiÏˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂ-
ˆÓ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› ÛÂÚ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ ΔÛˆÚÙ˜ ÛÙËÓ ÍËÚ¿ Î·È Ô ÏfiÚ‰Ô˜ ΔfiÌ·˜ ∫fi¯Ú·Ó
ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·.
™‡ÓÙ·ÁÌ·: ΔÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ıÂÌÂÏÈˆ‰ÒÓ ÓfiÌˆÓ Î¿ıÂ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÂ‡Ì·ÙÔ˜.
Bo˘ÏÂ˘ÙÈÎfi: ™ÒÌ· ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ Ô˘ ÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó Î·È „ËÊ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜, ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÌÂ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ∫ÔÈÓÔ-
‚Ô‡ÏÈÔ (μÔ˘Ï‹).
∂ÎÙÂÏÂÛÙÈÎfi: ∏ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, ·˘ÙÔ› Ô˘ Î˘‚ÂÚÓÔ‡Ó.
135

1. ∏ Û‡ÁÎÏËÛË ÙË˜ ∞′ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË˜ ÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ
«™˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ ÔÈ ÚÒÙÔÈ ÓÔÌÔı¤ÙÂ˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. √È ÓÂÒÙÂÚÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â˘Ù‡¯ËÛ·Ó Ó·
ÛÙÚ¤„Ô˘Ó Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜ ÛÂ ‹ÏÈÔ ··ÏÏ·ÁÌ¤ÓÔ ·fi Ù· Ó¤ÊË ÙË˜ ‰Ô˘ÏÂ›·˜, Ó· ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÁË ÂÏÂ‡ıÂÚË, Ó·
·Ó·ÓÂ‡ÛÔ˘Ó ·¤Ú· ÂÏÂ‡ıÂÚÔ, ·˘ÙÔ› Ô˘ ÎÏËÚÔÓfiÌËÛ·Ó ÙÔ ·ÓÂÎÙ›ÌËÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÙÔ˘ Û˘Ó¤Ú¯ÂÛı·È Î·È Û˘Ó-
‰È·Ï¤ÁÂÛı·È Î·È Û˘˙ËÙÂ›Ó, ·‰˘Ó·ÙÔ‡Ó Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙÔ‡Ó ÙÔÓ ¤Í·ÏÏÔ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜, fiÙ·Ó ÌÂÙ¿ ·fi
Ù˘Ú·ÓÓ›· ÙÂÙÚ·ÎÔÛ›ˆÓ Û¯Â‰fiÓ ¯ÚfiÓˆÓ Û˘ÓÂÚ¯fiÙ·Ó ÌÂ ·ÓÙÈÚÔÛÒÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ ˆ˜ Î˘Ú›·Ú¯Ô ¤ıÓÔ˜
ÁÈ· Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘. √È ÂÈ˙‹Û·ÓÙÂ˜ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·Ó fiÙÈ ‰¿ÎÚ˘· ¤ÙÚÂ¯·Ó ·fi Ù· Ì¿ÙÈ· fiÏˆÓ,
Î·È ˆ˜ ÊÈÏÔ‡Û·Ó Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÙË˜ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜».
¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¢Ú·ÁÔ‡ÌË˜, πÛÙÔÚÈÎ·› ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂÈ˜, ∞ı‹Ó· 1973, ÙfiÌ. 1, ÛÛ. 30-31.
2. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔÓ «√ÚÁ·ÓÈÎfi ¡fiÌÔ», ÙÔ ÚÒÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙË˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, Ô˘
„ËÊ›ÛÙËÎÂ ÙËÓ 1Ë π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1822 ·fi ÙËÓ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ ∂È‰·‡ÚÔ˘
«ŸÏÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Â›Ó·È fiÌÔÈÔÈ ÂÓÒÈÔÓ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ¯ˆÚ›˜ Î·Ì›· ÂÍ·›ÚÂÛË ‚·ıÌÔ‡, ÎÏ¿ÛË˜ ‹ ·ÍÈÒÌ·-
ÙÔ˜… fiÏÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÛÂ fiÏ· Ù· ·ÍÈÒÌ·Ù·… ∏ È‰ÈÔÎÙËÛ›·, Ë ÙÈÌ‹ Î·È Ë
·ÛÊ¿ÏÂÈ· Î¿ıÂ ŒÏÏËÓ· ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜».
∞fiÛÙÔÏÔ˜ μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∂›ÏÂÎÙÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙfiÌ. 2,
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1990, Û. 390.

⁄ÌÓÔ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·
√ «⁄ÌÓÔ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·Ó» ÁÚ¿ÊËÎÂ ·fi ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ ™ÔÏˆÌfi ÙÔ 1823, ÛÙË ∑¿Î˘ÓıÔ. ∞Ô-
ÙÂÏÂ›Ù·È ·fi 159 ÙÂÙÚ¿ÛÙÈ¯Â˜ ÛÙÚÔÊ¤˜ Î·È ÌÂÏÔÔÈ‹ıËÎÂ ÙÔ 1828 ·fi ÙÔÓ ¡ÈÎfiÏ·Ô ª¿ÓÙ˙·ÚÔ. ΔÔ 1864
ÔÈ ‰‡Ô ÚÒÙÂ˜ ÛÙÚÔÊ¤˜ ÙÔ˘ Î·ıÈÂÚÒıËÎ·Ó ˆ˜ Ô ÂıÓÈÎfi˜ ‡ÌÓÔ˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·fi ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ °ÂÒÚÁÈÔ
ÙÔÓ ∞′:
«™Â ÁÓˆÚ›˙ˆ ·fi ÙËÓ Îfi„Ë

ÙÔ˘ Û·ıÈÔ‡ ÙËÓ ÙÚÔÌÂÚ‹,
ÛÂ ÁÓˆÚ›˙ˆ ·fi ÙËÓ fi„Ë
Ô˘ ÌÂ ‚È· ÌÂÙÚ¿ÂÈ ÙË ÁË.
∞’ Ù· ÎfiÎ·Ï· ‚Á·ÏÌ¤ÓË

ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ù· ÈÂÚ¿,
Î·È Û·Ó ÚÒÙ· ·Ó‰ÚÂÈˆÌ¤ÓË,
¯·›ÚÂ, ˆ ¯·›ÚÂ, ∂ÏÂ˘ıÂÚÈ¿!».
136

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
√ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜, ÏÈıÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ √ πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜

ÊÔÓ ∂˜
∏ ∂ıÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ, ∞›ıÔ˘Û· ÙˆÓ ΔÚÔ·›ˆÓ, μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ·ÔÊ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ∂ıÓÔÛ˘ÓÂÏÂ‡ÛÂˆÓ;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 1, ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ Î·Ù¿ ÙËÓ ∞′ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË;
137

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 17
√ πˆ¿ÓÓË˜ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘
√ πˆ¿ÓÓË˜ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙË˜ ∫¤ÚÎ˘Ú·˜. ¢ÈÂÙ¤ÏÂ-
ÛÂ ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ∂ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ ÙË˜ ƒˆÛ›·˜ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1822, ÔfiÙÂ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓıËÎÂ ·fi ÙË ı¤ÛË
ÙÔ˘ Î·È ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙËÓ ∂Ï‚ÂÙ›·. ¶¤ÓÙÂ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1827, Ë °ã ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË
ÙË˜ ΔÚÔÈ˙‹Ó·˜ ÙÔÓ ÂÍ¤ÏÂÍÂ ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.
√ πˆ¿ÓÓË˜ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜
1827 1831
O Καποδίστριας εκλέγεται O Καποδίστριας

Κυβερνήτης της Ελλάδας δολοφονείται στο Ναύπλιο
138

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
O ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ, ÙËÓ ÚÒÙË ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜,
·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜ Ô˘ ¤‚Á·ÈÓÂ ·fi ÔÏ‡¯ÚÔÓÔ ·ÁÒÓ·
ÂÓÒ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔ› ÙË˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÔÈ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ‹Ù·Ó ÂÍ·ıÏÈˆÌ¤ÓÔÈ.
O ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ÂÈ¯Â›ÚËÛÂ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜, ‚ÂÏÙÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È ÙËÓ
ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘. ¶ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘, Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÛÙÔ
ÚfiÛˆfi ÙÔ˘ ·Ó·‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÁÈ· ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÙË Û‡ÁÎÏËÛË ÙË˜ ¢′ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË˜, Ô˘
ÙÂÏÈÎ¿ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÛÙÔ ÕÚÁÔ˜. ∂›ÛË˜, ÁÈ· Ó· ‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÂÈ ÙÈ˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜, ›‰Ú˘ÛÂ
∂ıÓÈÎ‹ ΔÚ¿Â˙· Î·È ¤ÎÔ„Â ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· (ÊÔ›ÓÈÎ·˜) Ô˘ ·ÓÙÈÎ·Ù¤ÛÙËÛ·Ó Ù· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ÁÚfiÛÈ·.
O ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜, ÂÂÈ‰‹ ›ÛÙÂ˘Â fiÙÈ Ë ÚfiÔ‰Ô˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙË ÁÂˆÚÁ›·,
›‰Ú˘ÛÂ °ÂˆÚÁÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹ ÛÙËÓ Δ›Ú˘Óı· ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁÚÔÙÒÓ, ÂÈÛ‹-
Á·ÁÂ ÙËÓ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ·Ù¿Ù·˜ Î·È ÛÙ‹ÚÈÍÂ ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÌÂÙ·ÍÈÔ‡. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ·Ó·-
Ù‡¯ıËÎ·Ó ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ Î·È Ë Ó·˘ÙÈÏ›· Î·È ÔÚÁ·ÓÒıËÎÂ Ù·ÎÙÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜.
π‰È·›ÙÂÚË ‚·Ú‡ÙËÙ· ‰fiıËÎÂ ÛÙË ‚·ÛÈÎ‹ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ∞ÚÌfi‰È· ∂ÈÙÚÔ‹
·Ó¤Ï·‚Â ÙË Û‡ÓÙ·ÍË ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÏÏËÏÔ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ, ÛÙ· ÔÔ›· ÔÈ
Î·Ï‡ÙÂÚÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ Ì¿ı·ÈÓ·Ó ÛÙÔ˘˜ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ˘˜ ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ·
ÙÔ˘ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ ÁÚ·Ê‹ Î·È ·Ó¿ÁÓˆÛË. π‰Ú‡ıËÎÂ Â›ÛË˜ ÙÔ ÚÒÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi °˘ÌÓ¿ÛÈÔ, ÂÓÒ
ÛÙÔ OÚÊ·ÓÔÙÚÔÊÂ›Ô ÙË˜ ∞›ÁÈÓ·˜ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó ·ÏÏËÏÔ‰È‰·ÎÙÈÎ¿, ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î·È ¯ÂÈÚÔÙÂ¯ÓÈ-
Î¿ Û¯ÔÏÂ›·. ™ÙËÓ ∞›ÁÈÓ· ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ Î·È ÙÔ ∫ÂÓÙÚÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô.
∫·ıÒ˜ ÔÈ ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ (∞ÁÁÏ›·, °·ÏÏ›·, ƒˆ-
Û›·) Û˘ÓÂ¯›˙ÔÓÙ·Ó, Ë ¯ÒÚ· ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÎfiÌË Î·ıÔÚÈÛÌ¤Ó· Û‡ÓÔÚ·. O ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ¯ÚËÛÈÌÔ-
Ô›ËÛÂ ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Î·È ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ‰ÈÏˆÌ·Ù›· ÁÈ· Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ Î·ÙÔ¯‡-
ÚˆÛË fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÚÈÛÛÔÙ¤ÚˆÓ Â‰·ÊÒÓ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, ÚÔÙÂ›ÓÔÓÙ·˜ Ó· Â›Ó·È
ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ Î·È ÌÂ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ËÁÂÌfiÓ·. ¶ÚÔÛ¿ıËÛÂ Â›ÛË˜ Ó· ÎÚ·Ù¿ Â·Ó·ÛÙ·ÙË-
Ì¤ÓË ÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜ Ó· Û˘ÌÂÚÈÏËÊıÔ‡Ó
ÛÙÔ Ó¤Ô ÎÚ¿ÙÔ˜. ™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ì¿¯Ë ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, Ô˘ ‰fiıËÎÂ ÛÙËÓ ¶¤ÙÚ· ÙË˜ μÔÈ-
ˆÙ›·˜ ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1829, ÔÈ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ À„Ë-
Ï¿ÓÙË Ó›ÎËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó Ó· Û˘ÓıËÎÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó. ªÂÙ¿ ÙË ÛËÌ·-
ÓÙÈÎ‹ ·˘Ù‹ Ó›ÎË, Ë §ÂÈ‚·‰È¿ Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÔÏfiÎÏËÚË Ë ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰· ·Ú·‰fiıËÎÂ ÛÙÔ˘˜
Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜.
∏ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈÎ‹ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· Î·È Ë Û‡ÁÎÚÔ˘Û‹ ÙÔ˘ ÌÂ ÔÏÏ¿
ÙÔÈÎ¿ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÚÔÎ¿ÏÂÛ·Ó ÙË ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Ô˘ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ÛÙËÓ
ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘. ™ÙÈ˜ 27 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1831 Ô ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎÂ ÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ,
ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛÙË ¯ÒÚ· Ó· ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ·Ó·Ú¯›·.
ºÔ›ÓÈÎ·˜: ΔÔ ÚÒÙÔ ·ÚÁ˘Úfi ÓfiÌÈÛÌ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∫fiËÎÂ ÙÔ 1828 ÛÙËÓ ∞›ÁÈÓ·, ÙËÓ ÚÒÙË ÚˆÙÂ‡Ô˘-
Û· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ·fi ÙÔÓ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·.
¶·Ú·ÁˆÁ‹ ÌÂÙ·ÍÈÔ‡: OÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÌÂÙ·ÍÔÛÎˆÏËÎÔÙÚÔÊ›·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÂÎÙÚÔÊ‹ ÌÂÙ·ÍÔÛÎˆÏ‹ÎˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·-
Ú¿ÁÔ˘Ó ÌÂÙ¿ÍÈ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ˘Ê·ÓÙÈÎ‹.
∫ÂÓÙÚÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô: ™Â ·˘Ùfi ÊÔÈÙÔ‡Û·Ó Ì·ıËÙ¤˜ Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó ·ÓÒÙÂÚÂ˜ ÛÔ˘‰¤˜.
139

1. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ ∫ÔÚ·‹, ∞ÁÎfiÓ·, 2 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1827
«¡· Â›Û·È ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ ¿ˆ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÌÂ ÛÎÔÔ‡˜ Û·ÊÂ›˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, Â¿Ó Ï¿‚Ô˘Ó ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÔÌÔÁÂÓÒÓ
Ì·˜ Î·È ÛÂ Î¿ÔÈÔ ‚·ıÌfi ÙˆÓ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂˆÓ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó, ÂÏ›˙ˆ, ÔÚı‹ ÙËÓ Î·Ï‹ ÛÔ˘ ÁÓÒÌË ÁÈ·
Ì¤Ó·. ™Ô˘ Â‡¯ÔÌ·È ÏÔÈfiÓ, ¿Ó‰Ú· ÛÂ‚¿ÛÌÈÂ, ˘ÁÂ›· Î·È Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙËÙ· ÁÈ· Ó· ÎÚ›ÓÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡˜,
Î·È – ÙÔÏÌÒ Ó· ˆ – ÁÈ· Ó· ¯·ÚÂ›˜ ÙÔ˘˜ Î·ÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜. øÛÙfiÛÔ, ÚfiÛÊÂÚÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÛÔ˘ ÛÙ· Û¯ÔÏÂ›·, Ù·
ÔÔ›· Â‰ÚÂ‡Ô˘Ó ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ÛÙËÓ ΔÂÚÁ¤ÛÙË, ÙË μÂÓÂÙ›· Î·È ÙËÓ ∞ÁÎÒÓ·, ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏËÓÔ·›‰ˆÓ,
Ù· ÔÔ›· ¤ÚÈÍ·Ó ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ∞‰ÚÈ·ÙÈÎ‹˜ ÔÈ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜».
∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜, ∞ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∫.£. ¢ËÌ·Ú¿˜, ÙfiÌ. 6, ∞ı‹Ó· 1984, ÛÛ. 64-65.
2. ∏ ·ÁÚÔÙÈÎ‹ Ù¿ÍË ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜

«O ŒÏÏËÓ·˜ ¯ˆÚÈÎfi˜ Ô˘ Î¿ˆ˜ Ù· ‚ÔÏÂ‡ÂÈ ‰È·ı¤ÙÂÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÁÈ· Ó· ÔÚÁÒÛÂÈ ÙË ÁË ¤Ó· ¿ÚÔÙÚÔ Î·È ¤Ó·
“˙Â˘Á¿ÚÈ” ·fi ‚fi‰È·, ÌÂ ÌÂÚÈÎ¿ Á·˚‰Ô‡ÚÈ· ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ·fi Ù· ¯ˆÚ¿ÊÈ· ÙÔ˘. ∏ ÌÔÚ-
Ê‹ ÙÔ˘ ·ÚfiÙÚÔ˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÂÚÈÁÚ·Ê¤˜ Ô˘ ¤Î·ÓÂ Ô ∏Û›Ô‰Ô˜. ∂‰Ò
Î·È ÙÚÂÈ˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ· Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ¿ÏÏ·ÍÂ. ∂›Ó·È ÙÔ ÛÈ‰ÂÚ¤ÓÈÔ ˘Ó› Ô˘ ‰ÂÓ ÛÎ›˙ÂÈ ·Ú¿ ÙËÓ ÂÈÊ¿-
ÓÂÈ· ÙË˜ ÁË˜ ÛÂ ‚¿ıÔ˜ Û¯Â‰fiÓ ÙÚÈÒÓ ‰·ÎÙ‡ÏˆÓ… °È· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÂ› ÙÔ ¿ÚÔÙÚÔ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ‰˘fi
‚fi‰È·. ∞ÏÏ¿ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·ıÏÈfiÙËÙÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ¯ˆÚÈÎÔ› ÂÍ’ ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘
Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· Ô˘ Î·Ù¿ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË ÌÔÓ¿¯· ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÒÓ ‰È·ı¤Ù·ÓÂ
¤Ó· ˙Â˘Á¿ÚÈ».
ºÚÂÈ‰ÂÚ›ÎÔ˘ ΔÈÚ˜, ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, ÙfiÌ. 1, ∞ı‹Ó·, ¯¯. Û. 290.

∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È ª¤ÙÂÚÓÈ¯
∞fi ÙË ‰ÈÏˆÌ·ÙÈÎ‹ Î·ÚÈ¤Ú· ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÛÙËÓ ÙÛ·ÚÈÎ‹
·˘Ï‹, ·ÏËÛÌfiÓËÙÂ˜ ı· ÌÂ›ÓÔ˘Ó ÔÈ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂÈ˜ Ô˘ Â›¯Â ÌÂ ÙÔÓ ∞˘-
ÛÙÚÈ·Îfi ∫·ÁÎÂÏ¿ÚÈÔ ª¤ÙÂÚÓÈ¯. O ª¤ÙÂÚÓÈ¯ ¿ÓÙÔÙÂ ˘Ô„È·˙fiÙ·Ó ÙÔÓ
∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÁÈ· Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ·Ó·ÙÚÂÙÈÎ¿ Â˘Úˆ·˚Î¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù·. ŒÙÛÈ,
fiÙ·Ó ÂÎÂ›ÓÔ˜ ·Ú·ÈÙ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ ·Í›ˆÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1822, Ô
ª¤ÙÂÚÓÈ¯ ›ÛÙÂ„Â ˆ˜ ÔÈ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ Â›¯·Ó ıÚÈ·Ì‚Â‡ÛÂÈ. ¢ÂÓ Â›¯Â ·ÓÙÈ-
ÏËÊıÂ› ˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂÈ˜ ‹Ù·Ó ÙÂÏÂ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ·fi ÙÔ Û˘ÓÙË-
ÚËÙÈÎfi ÎÏ›Ì· ÙË˜ πÂÚ‹˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜.
O ª¤ÙÂÚÓÈ¯
140

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)

∏ ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·,
ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ΔÛfiÎÔ˘,
∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË

∏ ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, 2
¤ÚÁÔ ·ÁÓÒÛÙÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘, ∞ı‹Ó·,
ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË
∏ ∞›ÁÈÓ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, ÏÈıÔÁÚ·Ê›·

ÙÔ˘ Fr. Hohe
ΔÔ ∫˘‚ÂÚÓÂ›Ô ÛÙÔ ¡·‡ÏÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÁÈÓÂ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÂÏ-

ÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÙÔ 1828
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ‹Ù·Ó Î˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ÁÂˆÚÁ›·˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·;
141

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 18
ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Î·È Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·
ªÂÙ¿ ÙË ¡·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘, ÔÈ ‰ÈÏˆÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÁÈ· ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜
∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ·˘Í‹ıËÎ·Ó. ΔÂÏÈÎ¿, ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1830 ˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ¶Úˆ-
ÙfiÎÔÏÏÔ, ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ∂ÏÏ¿‰· ·ÔÎÙÔ‡ÛÂ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜.
Τα σύνορα το 1830
Τα σύνορα το 1832 OΘΩ
ΜΑ
Ν ΙΚ
Η
Σέρρες Α
Υ
Τ
Θεσσαλονίκη Ν. Θάσος O
Νάουσα Κ
Ρ
Ν. Σαμοθράκη Α
Τ
Ν. Λήμνος
O
Ρ
Λάρισα
Ι
Α
Βόλος Ν. Λέσβος
ΣΠOΡΑ∆ΕΣ
Άρτα
Λαμία
Ν. Λευκάδα Ν. ΕΥΒOΙΑ
Ν. Σκύρος Ν. Ψαρά
Ν. Κεφαλονιά Μεσολόγγι Χαλκίδα
Πάτρα
ΑΙΓΑΙO Ν. Χίος
Αθήνα ΠΕΛΑΓOΣ
Κόρινθος Ν. Σάμος
∆ρεβενάκια Ν. Ικαρία
Ν. Ζάκυνθος Άργος
Ναύπλιο
Τριπολιτσά Μύλοι Ερμούπολη
ΙO
ΚΥΚΛΑ∆ΕΣ
ΝΙ
O
Καλαμάτα
ΠΕ
Ν. Κως
ΛΑ
Μονεμβασιά
ΓO
Σ
∆Ω∆ΕΚΑΝΗΣΑ
Ν. Κύθηρα Ν. Ρόδος
ΚΡΗΤΙΚO ΠΕΛΑΓOΣ
Ν. Κάσος
Χανιά Ηράκλειο
Ρέθυμνο
Σφακιά
Ν. Κρήτη
Δ· Û‡ÓÔÚ· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ (1830 Î·È 1832)
1827 1830
Ναυμαχία Ναυαρίνου Υπογραφή Πρωτοκόλλου Λονδίνου

Ανοίγει ο δρόμος για την επίλυση Η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος
του Ελληνικού Ζητήματος
142

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
H ·Ú¿‰ÔÛË ÙË˜ ∞ÎÚfiÔÏË˜ ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎËÙ¤˜ ÙË˜, ÙÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1827,
ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛÂ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·. ¢˘ÛÔ›ˆÓË ‹Ù·Ó Ë Î·Ù¿-
ÛÙ·ÛË Î·È ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, fiÔ˘ ·Ú¤Ï˘ÛÂ Î¿ıÂ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∏ÏÂ›·, ÂÚËÌÒıËÎÂ Ë
ªÂÛÛËÓ›· Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¿ÊËÎÂ ÂÓÙÂÏÒ˜ Ë ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿.
ªÂÙ¿ ÙË Ó·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘ fiÌˆ˜, ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1827, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·Ù¿Ï·-
‚·Ó fiÙÈ Ë ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ı· ·ÚÁÔ‡ÛÂ. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜
··ÁÔÚÂ‡ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜, Ô ∞ÁÒÓ·˜ ·Ó·˙ˆ˘ÚÒıËÎÂ: Ô °¿ÏÏÔ˜
Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë˜ ∫¿ÚÔÏÔ˜ º·‚È¤ÚÔ˜ ÌÂ Ù·ÎÙÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎÂ ÛÙË Ã›Ô. ¢˘Ó¿ÌˆÛÂ
Ë Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÂÓÒ fiÏÂÈ˜ Î·È ¯ˆÚÈ¿ ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜,
fiˆ˜ Ë £‹‚·, Ë §È‚·‰È¿, Ë ÕÌÊÈÛÛ·, ÙÔ ∫·ÚÂÓ‹ÛÈ ·ÎfiÌË Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, ·Â-
ÏÂ˘ıÂÚÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ À„ËÏ¿ÓÙË, ÙÔÓ ∫›ÙÛÔ Δ˙·‚¤Ï· Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡˜.
OÈ Ó›ÎÂ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Î·ıÒ˜ Î·È Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· Ó· ÌË ‰˘-
Û·ÚÂÛÙ‹ÛÂÈ Î·ÌÈ¿ ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜, ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÛÙË ‰ÈÂ‡Ú˘ÓÛË ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ ÙÔ˘
ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ ·Ó·ÌÂÓfiÙ·Ó Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ °¿ÏÏÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒ-
ÙÂ˜ ÁÈ· Ó’ ·Ô¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó Ù· ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·, Ô ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ¤ÛÙÂÈÏÂ ÔÏÂÌÈÎ¿ ÏÔ›·
ÛÙÔÓ ∞Ì‚Ú·ÎÈÎfi ÎfiÏÔ, ÒÛÙÂ Ó· Û˘ÌÂÚÈÏËÊıÂ› Î·È Ë ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹ ÛÙ· fiÚÈ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘
ÎÚ¿ÙÔ˘˜.
∏ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË, ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙË˜, ÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ·‰È¿ÏÏ·ÎÙË ÛÙ¿ÛË ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ Î¿-
ıÂ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ·˘ÙÔÓÔÌ›· ‹ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. øÛÙfiÛÔ, Ë ‹ÙÙ· ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜
∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÛÙÔÓ ƒˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1828-1829 ·Ó¿ÁÎ·ÛÂ ÙÔÓ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ Ó·
‰Â¯ÙÂ› Ó· ·Ú¯›ÛÔ˘Ó ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂÈ˜. OÈ ÕÁÁÏÔÈ Î·È ÔÈ °¿ÏÏÔÈ, ÁÈ· Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜
ÂÈ‰ÈÒÍÂÈ˜ ÙË˜ ƒˆÛ›·˜ Î·È ÙËÓ ·˘ÍËÌ¤ÓË ÂÈÚÚÔ‹ ÙË˜ ÛÙÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜,
ÚfiÙÂÈÓ·Ó ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.
ŒÙÛÈ, ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1830 ˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ·fi ÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜ Û˘ÌÌ·¯ÈÎ¤˜
¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ (∞ÁÁÏ›·, °·ÏÏ›·, ƒˆÛ›·) Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÌÂ Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙË˜
ÛÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ∞¯ÂÏÒÔ˘ – ™ÂÚ¯ÂÈÔ‡ ÔÙ·ÌÔ‡. ¢‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1832, Ù· Û‡ÓÔÚ·
ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‰ÈÂ˘Ú‡ÓıËÎ·Ó ÛÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ∞Ì‚Ú·ÎÈÎÔ‡ ÎfiÏÔ˘ – ¶·Á·ÛËÙÈÎÔ‡
ÎfiÏÔ˘. Δ· Ó¤· Û‡ÓÔÚ· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ·fi ÙËÓ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË. ŒÂÈÙ· ·fi ‰¤Î· ¯Úfi-
ÓÈ· Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Ë ‡·ÚÍË ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙÈ˜
ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ‹Ù·Ó Ï¤ÔÓ ÁÂÁÔÓfi˜.
∞‰È¿ÏÏ·ÎÙÔ˜: ∞Ó¤Ó‰ÔÙÔ˜, ¿Î·ÌÙÔ˜, ·˘Ùfi˜ Ô˘ ·ÚÓÂ›Ù·È Î¿ıÂ Û˘Ì‚È‚·ÛÌfi.
∞˘ÙÔÓÔÌ›·: ∏ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜ ‹ ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÌÂ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙË˜ ÓfiÌÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ Í¤ÓÂ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ Î·È ÂÂÌ-
‚¿ÛÂÈ˜. H ·˘ÙÔÓÔÌ›· Û˘Ó‹ıˆ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ ·ÓÙ·ÏÏ¿ÁÌ·Ù·.
∞˘ÙfiÓÔÌÔ ÎÚ¿ÙÔ˜: ∞˘ÙÔ‰ÈÔÈÎÔ‡ÌÂÓÔ Î·È ·˘ÙÔÙÂÏ¤˜, ·ÏÏ¿ ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓÔ ÛÂ Î¿ÔÈÔ ‚·ıÌfi ·fi ¿ÏÏÔ ÎÚ¿ÙÔ˜.
∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜: ∂ÏÂ‡ıÂÚÔ, Ô˘ ‰ÂÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi Î·Ó¤Ó·Ó.
143

1. O ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜
«∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛÈ˜ Ë Â‰ÈÎ‹ Ì·˜ ‰ÂÓ ÔÌÔÈ¿˙ÂÈ ÌÂ Î·ÌÌÈ¿Ó ·’ fiÛ·È˜ Á›ÓÔÓÙ·È ÙËÓ Û‹ÌÂÚÔÓ ÂÈ˜ ÙËÓ ∂˘ÚÒËÓ. ΔË˜
∂˘ÚÒË˜ ·È Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ‰ÈÔÈÎ‹ÛÂÒÓ ÙˆÓ Â›Ó·È ÂÌÊ‡ÏÈÔ˜ fiÏÂÌÔ˜. O Â‰ÈÎfi˜ Ì·˜ fiÏÂÌÔ˜
‹ÙÔÓ Ô Ï¤ÔÓ ‰›Î·ÈÔ˜, ‹ÙÔÓ ¤ıÓÔ˜ ÌÂ ¿ÏÏÔ ¤ıÓÔ˜… O‡ÙÂ Ô ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ Ëı¤ÏËÛÂ ÔÙ¤ Ó· ıÂˆÚ‹ÛË ÙÔÓ ÂÏÏË-
ÓÈÎfiÓ Ï·fiÓ ˆ˜ Ï·fiÓ, ·ÏÏ’ ˆ˜ ÛÎÏ¿‚Ô˘˜».
2. ∏ ·ÙÚ›‰·
«∞ÊÔ‡ ÙÂÏÂ›ˆÛÂ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ·fi Ù· Î¿‰Ú·, ¤ÛÙÚˆÛ· ¤Ó· Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚ÔÏÈÔ‡ ÌÔ˘ ÌÂ ¿ÛÚ· Î·È Ì·‡Ú·
ÂÙÚ·‰¿ÎÈ· ÙË˜ ı¿Ï·ÛÛ·˜. ∑ˆÁÚ¿ÊÈÛ· ÚÒÙ· ¤Ó·Ó Î‡ÎÏÔ ÙÚÈÁ˘ÚÈÛÌ¤ÓÔ ·fi ÏfiÁ¯Â˜. ∞˘Ùfi˜ Ô Î‡ÎÏÔ˜
‹Ù·Ó Ë ·ÙÚ›‰·, Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÚÈÁ˘ÚÈÛÌ¤ÓË ÌÂ ÙÈ˜ ÏfiÁ¯Â˜ ÙË˜ Ù˘Ú·ÓÓ›·˜ ÙfiÛÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜. ¶ÈÔ Î¿Ùˆ ˙ˆÁÚ¿-
ÊÈÛ· ¤Ó· ÛÎ˘Ï›. ∂›Ó·È Ô ÈÛÙfi˜ Ô ŒÏÏËÓ·˜ Ô˘ ÚÔÛÙ¿ÙÂ˘Â ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ ÙÔ˘ ÙfiÛÔ˘˜
·ÈÒÓÂ˜ ÓËÛÙÈÎfi˜ Î·È Á˘ÌÓfi˜ ÛÙ· ¯¿ÓÈ·, fiˆ˜ ÂÎÂ›ÓÔ ÙÔ Î·Ïfi ÛÎ˘Ï› Ô˘ Ê˘Ï¿ÂÈ Ù· Úfi‚·Ù· ·fi ÙÔ Ï‡-
ÎÔ. ¶ÈÔ Î¿Ùˆ Â›Ó·È ‰‡Ô ÙÚ·ÁfiÔ˘Ï· Î·È ÔÏÂÌÔ‡Ó. ŒÙÛÈ ¤Ì·ı·Ó Ó· ÔÏÂÌÔ‡Ó Î·È ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÁÈ· Ó·
ÂÏÂ˘ıÂÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜. ¶ÈÔ Î¿Ùˆ Â›Ó·È Ì›· ÂÏ·Ê›Ó· Î·È ‚˘˙·›ÓÂÈ ÙÔ ÂÏ·Ê¿ÎÈ ÙË˜. ŸÙ·Ó
¤¯Ô˘ÌÂ ÔÌfiÓÔÈ·, ¤ÙÛÈ Ì·˜ ‚˘˙·›ÓÂÈ ÎÈ ÂÌ¿˜ Ë ·ÙÚ›‰· Ì·˜».
ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË, ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, ÛÛ. 411-412.

∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË
ΔÔ 1830 ‹Ù·Ó ÌÈ· ¯ÚÔÓÈ¿ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÂÍÂÏ›ÍÂˆÓ, fi¯È
ÌfiÓÔ ÛÂ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÏÏ¿ Î·È ÛÂ Â˘Úˆ·˚Îfi Â›Â‰Ô. ΔÔÓ
πÔ‡ÏÈÔ ÛÙË °·ÏÏ›· Ô Ï·fi˜ ÍÂÛËÎÒıËÎÂ ÏfiÁˆ ÙË˜ ‚·-
ı‡Ù·ÙË˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹˜, ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÚ›-
ÛË˜. OÈ ÌÓ‹ÌÂ˜ ÙË˜ °·ÏÏÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1789
Í‡ÓËÛ·Ó Î·È Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÂ Î·ıÂÛÙˆÙÈÎ‹ ·ÏÏ·Á‹ Î·È
ÛÂ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂÈ˜. O ·fiË¯Ô˜ ÙË˜
Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÂ ÔÏÏ¿ ÛËÌÂ›· ÙË˜
∂˘ÚÒË˜. ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ Ë ™ÂÚ‚›· Î¤Ú‰ÈÛÂ ÙËÓ ·˘ÙÔ-
ÓÔÌ›· ÙË˜. ∂˘Á¤ÓÈÔ˜ ¡ÙÂÏ·ÎÚÔ˘¿, ∏ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›· Ô‰ËÁÂ› ÙÔ Ï·fi, ¶·-
Ú›ÛÈ, ªÔ˘ÛÂ›Ô §Ô‡‚ÚÔ˘
144

✔ H MÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)
1 2
O °¿ÏÏÔ˜ Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë˜ ∫¿ÚÔ- ΔÔ ¡·‡ÏÈÔ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜, ÁÂÚÌ·ÓÈÎ‹ ÏÈıÔÁÚ·-
ÏÔ˜ º·‚È¤ÚÔ˜ Ê›·, ∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙË˜ πÛÙÔÚÈÎ‹˜ Î·È ∂ıÓÔÏÔÁÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜
∏ ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘. A›ıÔ˘Û· ÙˆÓ ΔÚÔ·›ˆÓ, Bo˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
ñ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÚÒÙÔ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜; £· Û·˜ ‚ÔËı‹-
ÛÂÈ Î·È Ô ¯¿ÚÙË˜.
ñ ¶ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË; (¶ËÁ‹ 1)
145

�
TƒπΔ∏ ∂¡√Δ∏Δ∞
∏ ªÂÁ¿ÏË ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1830)

∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
ñ ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÔÚÁ·ÓÒıËÎÂ ·fi ÙË ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·.
ñ ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÍÂÎ›ÓËÛÂ ·fi ÙÈ˜ ¶·Ú·‰Ô˘Ó¿‚ÈÂ˜ ∏ÁÂÌÔÓ›Â˜ ÙÔÓ ºÂ-

‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1821 Î·È Û‡ÓÙÔÌ· ‰È·‰fiıËÎÂ ÛÙË ¡fiÙÈ· ∂ÏÏ¿‰·.
ñ OÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ¤Ù˘¯·Ó ÛÔ˘‰·›Â˜ Ó›ÎÂ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ

ΔÔ‡ÚÎˆÓ, È‰È·›ÙÂÚ· Ù· ÚÒÙ· ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜.
ñ ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Û˘ÁÎ›ÓËÛÂ ÔÏÏÔ‡˜ ÌÔÚÊˆÌ¤ÓÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Û’ fiÏÔ

ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ, ¤ÙÛÈ, ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡.
ñ ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ·fi ÛÙÈÁÌ¤˜ ËÚˆÈÛÌÔ‡ Î·È ·˘ÙÔı˘Û›·˜. ∫·-

Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜ ·Ó·‰Â›¯ıËÎ·Ó ÛÔ˘‰·›ÔÈ ‹ÚˆÂ˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ πÛÙÔ-
Ú›·˜.
ñ Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂ ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÊÚfiÓÙÈÛ·Ó Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹

ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ∂ıÓÔÛ˘ÓÂÏÂ‡ÛÂÈ˜ Î·È „ËÊ›˙ÔÓÙ·˜
™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù·.
ñ ∏ ÔÚÂ›· ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÂËÚÂ¿ÛÙËÎÂ Î·È ·fi ÙË ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿-

ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ‹Ù·Ó ·ÚÓËÙÈÎ¤˜ ·¤Ó·-
ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ· ¤‰ÂÈÍ·Ó ÈÔ Â˘ÓÔ˚Î‹ ‰È¿ıÂÛË.
ñ ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÙÔ 1830. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Î¤Ú‰ÈÛÂ ÙËÓ

·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜, ÌÂ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤Ó· fiÌˆ˜ Û‡ÓÔÚ·.
146

�
T¤Ù·ÚÙË ∂ÓfiÙËÙ·
¶ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, ª¤Á·ÚÔ μÔ˘Ï‹˜, ∞›ıÔ˘Û· ∂ÏÂ˘ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
∏ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÙÔ 1830, ‹Ù·Ó ÎÔÚ˘Ê·›Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏË-
ÓÂ˜. ΔÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ¤ÚÂÂ Ó· ÔÚÁ·ÓˆıÂ› Î·Ù¿ Ù· ÚfiÙ˘· ÙˆÓ ÚÔËÁÌ¤ÓˆÓ
ÎÚ·ÙÒÓ ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ∂˘ÚÒË˜, Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ·ÍÈfiÏÔÁË ÂÎ·›‰Â˘ÛË, ÈÛ¯˘Úfi ÛÙÚ·Ùfi Î·È ˘ÁÈ‹
ÔÈÎÔÓÔÌ›·. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Â›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ·ÎfiÌË ¤Íˆ
·fi Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙÔ˘.
∏ Ù¤Ù·ÚÙË ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ¤ÍÈ ÎÂÊ¿Ï·È·.
148

∫∂ºA§∞π√ 1. ∏ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ ŸıˆÓ· – Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜ ∫∂ºA§∞π√ 2. ∏ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘
°ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞′ – Ô Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜
∫∂ºA§∞π√ 3. ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ∫∂ºA§∞π√ 5. ∏ £Ú¿ÎË, Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È

ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË Ô ¶fiÓÙÔ˜, ·ÎÌ·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î¤ÓÙÚ·
∫∂ºA§∞π√ 6. ∏ ÎÚ›ÛË ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ·
∫∂ºA§∞π√ 4. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·
1830 1832 1863 1878

19ος αιώνας
Η Ελλάδα O Όθωνας O Γεώργιος Α’ Η Σερβία, η Ρουμανία

γίνεται εκλέγεται εκλέγεται και το Μαυροβούνιο
ανεξάρτητο βασιλιάς βασιλιάς γίνονται ανεξάρτητα
κράτος της Ελλάδας των Ελλήνων κράτη
149

� � ∂¡√Δ∏Δ∞ ¢
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 1
∏ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ ŸıˆÓ· – Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜
ªÂÙ¿ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· ÂÈÏ¤¯ıËÎÂ ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ˆ˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙË˜
∂ÏÏ¿‰·˜ Ô ÓÂ·Úfi˜ μ·˘·Úfi˜ Ú›ÁÎÈ·˜ ŸıˆÓ·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‚·Û›ÏÂ˘ÛÂ ¤ˆ˜ ÙÔ 1862. ΔÔ 1844 Ô
ŸıˆÓ·˜ ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ™‡ÓÙ·ÁÌ·. ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜ ·Ó¤-
Ï·‚Â Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜.
O ŸıˆÓ·˜
1832 1835 3 Σεπτεμβρίου 1843 1862
O Όθωνας εκλέγεται Ενηλικίωση Όθωνα Κίνημα O Όθωνας φεύγει

βασιλιάς για παραχώρηση από την Ελλάδα
της Ελλάδας Συντάγματος
150

✔ H ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·
M ÂÙ¿ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, Ë ∞ÁÁÏ›·, Ë °·ÏÏ›· Î·È Ë ƒˆÛ›· Â¤ÏÂÍ·Ó ÙÔ 1832
ÁÈ· ÙÔ ·Í›ˆÌ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙÔÓ 17¯ÚÔÓÔ Ú›ÁÎÈ· ŸıˆÓ·, ÁÈÔ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿
ÙË˜ μ·˘·Ú›·˜ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘. OÈ ÙÚÂÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÂÁÁ˘‹ıËÎ·Ó Â›ÛË˜ ÁÈ· ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·
ÙË˜ ¯ÒÚ·˜, ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ Î·È Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙË˜. O ÓÂ·Úfi˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·
ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1833. ∂ÂÈ‰‹ fiÌˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÓËÏÈÎÈˆıÂ› ·ÎfiÌ·, ·Ó¤Ï·‚·Ó ÙË ‰È·Î˘‚¤ÚÓË-
ÛË ÁÈ· ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÙÚÂÈ˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙÂ˜ ÙÔ˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙË ÏÂÁfiÌÂÓË ∞ÓÙÈ‚·ÛÈÏÂ›·.
OÈ μ·˘·ÚÔ›, ÌÂ ÙÔÓ ÂÚ¯ÔÌfi ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ‹Ú·Ó ‰Ú·ÛÙÈÎ¿ Ì¤ÙÚ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Û˘-
ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ¶ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Î·È ÙÔ
ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, Ó· ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Î·È Ó· Î·ÙÔ¯˘ÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ Úfi-
ÛÊ·ÙË ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ¯ˆÚ›ÛÙËÎÂ ÛÂ ÓÔÌÔ‡˜, Â·Ú¯›Â˜ Î·È ‰‹ÌÔ˘˜ ÂÓÒ Ë
ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÌÂÙ·Ê¤ÚıËÎÂ ÙÔÓ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1834 ·fi ÙÔ ¡·‡ÏÈÔ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. π‰Ú‡ıË-
Î·Ó Û¯ÔÏÂ›· ÁÈ· fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‚·ıÌ›‰Â˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ (¢ËÌÔÙÈÎ¿, ∂ÏÏËÓÈÎ¿ Î·È °˘ÌÓ¿ÛÈ·), ¢È‰·-
ÛÎ·ÏÂ›Ô Î·ıÒ˜ Î·È ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, Ô˘ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› ÙÔ 1837.
O ÛÙÚ·Ùfi˜ ÛÙÂÏÂ¯ÒıËÎÂ Î·È ÌÂ μ·˘·ÚÔ‡˜ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ë ∂ÎÎÏËÛ›· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜
·Ó·ÎËÚ‡¯ıËÎÂ ·˘ÙÔÎ¤Ê·ÏË, ‰ËÏ·‰‹ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ¿ ·fi ÙÔ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú-
¯Â›Ô ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜.
OÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙËÓ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË ‰È·Ù·Ú¿ÛÛÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ ˙‹ÙËÌ·
ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ¤Íˆ ·fi Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙÔ˘. ¶·Ú¿ ÙÈ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜, ÙÔ 1855
˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ Ë ÚÒÙË ÂÌÔÚÈÎ‹ Î·È Ó·˘ÙÈÏÈ·Î‹ Û˘ÌÊˆÓ›· ÌÂÙ·Í‡ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È OıˆÌ·ÓÒÓ
ΔÔ‡ÚÎˆÓ.
ΔËÓ ÂÔ¯‹ ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ›·˜ ÙÔ˘ ŸıˆÓ· ‰fiıËÎÂ ‚·Ú‡ÙËÙ· ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ ‰ÈÔ›ÎËÛË˜
Î·È ÛÂ ı¤Ì·Ù· ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ÙÚfiÔ˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË˜ Î·ıÒ˜ Î·È ÔÏ-
Ï¤˜ ‚·ÛÈÏÈÎ¤˜ ·ÔÊ¿ÛÂÈ˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ·. Δ· ÂıÓÈÎ¿ ÎÙ‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ‰fiıËÎ·Ó ÛÙÔ˘˜
·ÁÚfiÙÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÎÙ‹ÌÔÓÂ˜, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ 1821 ·Ú·ÌÂÚ›ÛÙË-
Î·Ó ÂÓÒ Ë ÏËÛÙÂ›· ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ ÌÂÁ¿ÏˆÓÂ ÙËÓ ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ· Î·È ÙËÓ ·Ó·Ù·Ú·¯‹.
∏ Ï·˚Î‹ ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· Î·Ù¿ ÙÔ˘ ŸıˆÓ· Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹-
Ì·ÙÔ˜, Ô˘ Â›¯Â ÛÎÔfi Ó· ÙÔÓ ÂÍ·Ó·ÁÎ¿ÛÂÈ Ó· ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ™‡ÓÙ·ÁÌ·. ΔÔ Î›ÓËÌ· ÂÎ‰‹Ïˆ-
ıËÎÂ ÛÙÈ˜ 3 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1843. ªÔÓ¿‰Â˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡, ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ Û˘ÓÙ·ÁÌ·-
Ù¿Ú¯Ë ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ∫·ÏÏ¤ÚÁË Î·È ÙÔÓ ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔ˘ 1821 πˆ¿ÓÓË ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË, ÂÚÈÎ‡ÎÏˆÛ·Ó
Ì·˙› ÌÂ Ï‹ıÔ˜ Ï·Ô‡ Ù· ·Ó¿ÎÙÔÚ· (ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ï·ÙÂ›· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜) ˙ËÙÒÓÙ·˜ ™‡ÓÙ·ÁÌ·.
ΔÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ „ËÊ›ÛÙËÎÂ ™‡ÓÙ·ÁÌ· Î·È ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÌÂÙ·‚Ï‹ıËÎÂ ·fi
·fiÏ˘ÙË ÌÔÓ·Ú¯›· ÛÂ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ÌÔÓ·Ú¯›·.
™Ù· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ ·ÓÙÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ Î·Ù¿ ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ›·˜ ÙÔ˘ ŸıˆÓ· ‰Â ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó. ΔÔ
ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1862 Í¤Û·Û·Ó Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ ¶ÂÏÔ-
ÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. O ŸıˆÓ·˜ ¤¯·ÛÂ ÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔ˘ Î·È Ì·˙› ÌÂ ÙË ‚·Û›-
ÏÈÛÛ· ∞Ì·Ï›· Â¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘, ÙË μ·˘·Ú›·.
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ›·˜ ÙÔ˘ ŸıˆÓ· ‰È·‰fiıËÎÂ Ë «ªÂÁ¿ÏË π‰¤·», ‰ËÏ·‰‹ Ë
Â¤ÎÙ·ÛË ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È Ë ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹-
ÓˆÓ Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· ˙Ô˘Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ∂ÌÓÂ˘ÛÙ‹˜ ÙË˜
«ªÂÁ¿ÏË˜ π‰¤·˜» Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÚÌÔ‡˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙË˜ ÛÙ¿ıËÎÂ Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜.
O ∫ˆÏ¤ÙÙË˜ ‹Ù·Ó ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛË˜ Î·È
·ÚÁfiÙÂÚ· Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·. ΔÔ 1844 ·Ó¤Ï·‚Â Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ
ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ÙÔ 1847. ÀÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ ÙË˜ «ªÂÁ¿ÏË˜ π‰¤·˜» ‹Ù·Ó Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ŸıˆÓ·˜.
151

� IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ � ∂¡√Δ∏Δ∞ ¢
μ·˘·Ú›·: ¶ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ °ÂÚÌ·Ó›·˜.
∞Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË: ∞Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË.
∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·: O ÙÚfiÔ˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ ÂÓfi˜ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.
¢ËÌÔÙÈÎ¿ Û¯ÔÏÂ›·: ™¯ÔÏÂ›· ÙË˜ ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ô˘˜ (ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜) ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜.
∂ÏÏËÓÈÎ¿ Û¯ÔÏÂ›·: ¶·ÏÈfi˜ Ù‡Ô˜ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ Î·È °˘ÌÓ·Û›Ô˘.
¢È‰·ÛÎ·ÏÂ›Ô: ™¯ÔÏÂ›Ô ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ.
∂ıÓÈÎ¿ ÎÙ‹Ì·Ù·: Δ· ÎÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜.
∞ÎÙ‹ÌÔÓ·˜: ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÎÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÂÚÈÔ˘Û›·.
1. ∏ ÂÓ‰˘Ì·Û›· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜
«ŸÏÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, fiÔÈ·˜ Ù¿ÍË˜ Î·È fiÔÈ·˜ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÎÈ ·Ó Â›Ó·È, Í˘Ú›˙Ô˘Ó Ù· Ì¿ÁÔ˘Ï· Î·È ÙÔ ËÁÔ‡ÓÈ Î·È ÎÚ·-
ÙÔ‡Ó ÙÔ ÌÔ˘ÛÙ·Î¿ÎÈ. ŸÙ·Ó ÂÓıÔ‡Ó ·Ê‹ÓÔ˘Ó Á¤ÓÈ·. OÈ ÎÔÌ„Ô›, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ê·‚ÔÚ›ÙÂ˜ Î·Ù¿ ÙË Ìfi‰· ÙË˜ ∂˘ÚÒ-
Ë˜, ÛÙÚ·‚ÔÎÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ Î·ÏÔ‡˜ ÔÏ›ÙÂ˜. ª¤Û· ÛÙÈ˜ Û˘Ó‹ıÂÈÂ˜ ÙˆÓ ·ÏÈÎ·ÚÈÒÓ Â›Ó·È Ó· ÛÊ›ÁÁÔ˘Ó ˘ÂÚ-
‚ÔÏÈÎ¿ ÙË Ì¤ÛË. OÈ ¿Ó‰ÚÂ˜ Â›Ó·È Ô˘ ÊÔÚ¿ÓÂ Â‰Ò ÎÔÚÛ¤… OÈ ∞ıËÓ·›Â˜ ÊÔÚ¿ÓÂ ÌÈ· ÌÂÙ·ÍˆÙ‹ ‹ ÙÛ›ÙÈÓË ÊÔ‡ÛÙ·,
·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘˜, ÌÂ ÌÈ· ‚ÂÏÔ‡‰ÈÓË ˙·Î¤Ù· ·ÓÔÈ¯Ù‹ ÌÚÔÛÙ¿. ºÔÚ¿ÓÂ ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ ÊÂÛ¿ÎÈ ÛÙÚ·‚¿, ÁÈ· Ó·
¤ÊÙÂÈ ÛÙÔ ·˘Ù› Î·È, ÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÊÔÚ¤˜, ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ó· Ù˘Ï›ÁÔ˘Ó Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ¯ÔÓÙÚ‹ ÏÂ-
ÍÔ‡‰· ÙˆÓ Ì·ÏÏÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÛÙÚÈÌÌ¤ÓË ÌÂ ¤Ó· ÊÔ˘Ï¿ÚÈ».
ŒÓÙÌÔÓÙ ∞ÌÔ‡, ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ ŸıˆÓÔ˜, ÚfiÏÔÁÔ˜, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Î·È Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi˜ Δ¿ÛÔ˜ μÔ˘ÚÓ¿˜, ∞ı‹Ó·, ¯¯., ÛÛ. 54-55.
2. ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ 3Ë˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘
«ªË ÌÔÏ‡ÓÂÙÂ ÙËÓ ΔÚ›ÙËÓ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘. ∏ ΔÚ›ÙË ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÎÙ‹Ì· ÔÏ›ÁˆÓ. ∂ÌÂ›˜ ÔÈ ÁÚ¿ÊÔÓÙÂ˜ ÙËÓ
ÚÔÂÙÔÈÌ¿Û·ÌÂÓ. Ô ÛÙÚ·Ùfi˜ ÙË˜ ÚˆÙÂ˘Ô‡ÛË˜ ÙËÓ ÂÓ‹ÚÁËÛÂÓ. Ô ÂÓ ·˘Ù‹ Ï·fi˜ ÙË Û˘Ó¤‰Ú·ÌÂ. ÙÔ ¤ıÓÔ˜
fiÏÔÓ ÙËÓ ÂÛÙ‹ÚÈÍÂÓ. ÌË ÌÔÏ‡ÓÂÙÂ ÙËÓ ΔÚ›ÙËÓ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ·ÍÈÔÏÔÁÒÙÂÚÔÓ Û˘Ì‚¿Ó ÙÔ˘ ‰ÂÎ¿ÙÔ˘
ÂÓ¿ÙÔ˘ ·ÈÒÓÔ˜».
∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ™Ô‡ÙÛÔ˜, ∏ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙË˜ ΔÚ›ÙË˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘, ∞ı‹Ó· 1844, Û. 56.
3. O πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜ ı¤ÙÂÈ ÙÈ˜ ‚¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ «ªÂÁ¿ÏË˜ π‰¤·˜» (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«§fiÁˆ ÙË˜ ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎ‹˜ ÙË˜ ı¤ÛË˜, Ë ∂ÏÏ¿‰· ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜. ŸÚıÈ· Î·È ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙ· ‰ÂÍÈ¿ ÙË˜
ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È ÛÙ· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÙË˜ ÙË ¢‡ÛË, ÚÔÔÚ›˙ÂÙ·È Ó· ÊˆÙ›ÛÂÈ ÌÂ ÙËÓ ÙÒÛË ÙË˜ ÙË ¢‡ÛË Î·È ÌÂ ÙËÓ ·Ó·-
Á¤ÓÓËÛ‹ ÙË˜ ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹. ΔÔÓ ÚÒÙÔ ÚÔÔÚÈÛÌfi ÙÔÓ ÂÎÏ‹ÚˆÛ·Ó ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› Ì·˜, Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎ-
ÏËÚˆıÂ› ·fi ÂÌ¿˜. ™ÙÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ˘ fiÚÎÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙË˜ ÌÂÁ¿ÏË˜ ·˘Ù‹˜ È‰¤·˜, Â›‰· ¿ÓÙÔÙÂ ÙÔ˘˜ ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘˜
ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Ó· Û˘Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó fi¯È Ï¤ÔÓ ÁÈ· ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙË˜ ÂÏ-
ÏËÓÈÎ‹˜ Ê˘Ï‹˜. ¶fiÛÔ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ‹Ù·Ó ·ÚfiÓÙÂ˜ Û‹ÌÂÚ· Â‰Ò ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ÔÈ ∑·˝ÌË‰Â˜, ÔÈ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË‰Â˜, ÔÈ
·ÏÏÔÙÈÓÔ› ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔÈ ÙË˜ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤ÏÂ˘ÛË˜ Î·È ÂÎÂ›ÓÔÈ Ô˘ ‹Ú·Ó Ù· fiÏ· ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ·˘Ùfi ÛÎÔfi, ÁÈ· Ó·
Û˘ÌÊˆÓ‹ÛÔ˘Ó Ì·˙› ÌÔ˘ fiÛÔ ·ÔÌ·ÎÚ˘Óı‹Î·ÌÂ ·fi ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÂÎÂ›ÓË È‰¤· ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜, ÙËÓ ÔÔ›· Â›‰·ÌÂ ÁÈ·
ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÔ˘ ƒ‹Á·. ªÂ ¤Ó· ÓÂ‡Ì· ÙfiÙÂ ÂÓˆÌ¤ÓÔÈ, fiÛÔÈ ÔÓÔÌ·˙fiÌ·ÛÙÂ ŒÏÏË-
ÓÂ˜, ÂÙ‡¯·ÌÂ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÙÔ ÛÎÔfi Ì·˜. ΔÒÚ· fiÌˆ˜ ÂÌÂ›˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ¤Ó· ¯¤ÚÈ ÙË ÛËÌ·›· ÙË˜ ıÚË-
ÛÎÂ›·˜ Î·È ÛÙÔ ¿ÏÏÔ ÙË ÛËÌ·›· ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÎÔÈ¿Û·ÌÂ ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¤ÙË ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ Ô-
Ìfi‰ÔÍˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, ·Û¯ÔÏÔ‡Ì·ÛÙÂ ÌÂ Ì¿Ù·ÈÂ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ».
∏ ÙË˜ ΔÚ›ÙË˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ ∂ıÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛÈ˜. ¶Ú·ÎÙÈÎ¿, ∞ı‹Ó·, ÛÛ. 190-191.

∏ μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Ô ÕÁÓˆÛÙÔ˜ ™ÙÚ·ÙÈÒÙË˜
ΔÔ ÎÙ›ÚÈÔ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÛÙÂ-
Á¿˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· Ë μÔ˘Ï‹
ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ‹Ù·Ó ·Ú¯È-
Î¿ ÙÔ ·Ó¿ÎÙÔÚÔ ÙÔ˘ ‚·-
ÛÈÏÈ¿ ŸıˆÓ·. ÃÙ›ÛÙËÎÂ
ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1836-1843.
ΔÔ 1929 Ô ÙfiÙÂ Úˆı˘-
Ô˘ÚÁfi˜ ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂ-
ÓÈ˙¤ÏÔ˜ ·ÔÊ¿ÛÈÛÂ Ó·
152

ÛÙÂÁ·ÛıÂ› ÂÎÂ› ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ. ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ÓˆÚ›ÙÂÚ· ·ÓÂÁ¤ÚıËÎÂ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔ ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ, ÛÂ
Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· ∞‰ÚÈ·ÓÔ‡ §·˙·Ú›‰Ë, ÙÔ ªÓËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ∞ÁÓÒÛÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙÈÒÙÔ˘, Ô ÈÔ ÈÂÚfi˜ ÙfiÔ˜ ÙÔ˘
ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó fiÛˆÓ ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓÂ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·.
1 2 3
O πˆ¿ÓÓË˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË˜
∏ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË ÙË˜ ÂÎÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ŸıˆÓ· O ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ŸıˆÓ·˜

ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ıÚfiÓÔ, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ
∂˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

§·˚Î‹ ÏÈıÔÁÚ·Ê›· ÌÂ ÙÔ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓÔ
Ï‹ıÔ˜ ÙËÓ 3Ë ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1843,
∞ı‹Ó·, ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË
∏ ‚·Û›ÏÈÛÛ· ∞Ì·Ï›·
6
5

¶ÚÔÛ¯¤‰ÈÔ ÙË˜ ÚfiÛÔ-
„Ë˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÂÏÏË-
ÓÈÎÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘
ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·
ñ °È· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ 3Ë˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1843 Î·È ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂ-
ÛÌ¿ ÙË˜;
ñ ¶ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙË˜ «ªÂÁ¿ÏË˜ π‰¤·˜»; £· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ë ¶ËÁ‹ 3.
153

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 2
∏ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞’ – Ô Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜
ªÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ ŸıˆÓ·, Ó¤Ô˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÂÈÏ¤¯ıËÎÂ ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿-
ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ Ô ¢·Ófi˜ Ú›ÁÎÈ·˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ Î˘‚¤ÚÓËÛÂ ÙË ¯ÒÚ· ÁÈ· ÌÈÛfi ÂÚ›Ô˘
·ÈÒÓ·. ∞fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ˘˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡˜, ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËÎÂ, ‹Ù·Ó Ô
Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜.
O ‚·ÛÈÏÈ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞’, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1863 1863-1864 1881 1893
O Γεώργιος Α’ Τα Επτάνησα Ενσωμάτωση Η Ελλάδα

εκλέγεται βασιλιάς παραχωρούνται Θεσσαλίας κηρύσσει
των Ελλήνων στην Ελλάδα στην Ελλάδα πτώχευση
154

H ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ ŸıˆÓ· Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ¢·ÓÔ‡ Ú›ÁÎÈ· °ÂÒÚÁÈÔ˘, Ô
ÔÔ›Ô˜ ·Ó·ÎËÚ‡¯ıËÎÂ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ (1863). ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ
·Ú·¯ÒÚËÛ·Ó Ù· ∂Ù¿ÓËÛ· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ˆ˜ ‰ÒÚÔ ÛÙÔ Ó¤Ô ‚·ÛÈÏÈ¿.
O °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞′ ‚·Û›ÏÂ„Â ÁÈ· ÂÓ‹ÓÙ· ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ›·˜ ÙÔ˘
Î·Ù¤‚·ÏÂ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ Î·È ÙËÓ Â‰·ÊÈÎ‹ ÙË˜ Â¤ÎÙ·ÛË.
ΔÔ 1864 „ËÊ›ÛÙËÎÂ Ó¤Ô, ÈÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ™‡ÓÙ·ÁÌ· Ô˘ ÂÚÈfiÚÈ˙Â ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ
ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙Â ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ˘ÔÌ¤ÓË˜
‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. ∂›ÛË˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ∂Ù¿ÓËÛ·, ÂÓÛˆÌ·ÙÒıËÎÂ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈ-
Îfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Ë £ÂÛÛ·Ï›· (1881) Î·ıÒ˜ Î·È Ô ÛËÌÂÚÈÓfi˜ ÓÔÌfi˜ ÙË˜ ÕÚÙ·˜, ÌÂ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó·
·˘ÍËıÂ› Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈÌÂ˜ ÂÎÙ¿ÛÂÈ˜.
°È· ÙËÓ ÚÔÛ¿ÚÙËÛË ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ÙË˜ ÕÚÙ·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Û˘Ó¤‚·ÏÂ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎ¿ Ô
Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜. O ΔÚÈÎÔ‡Ë˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ÓÔÌÈÎfi˜ Î·È ‰ÈÏˆÌ¿ÙË˜, ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛÂ ˘Ô˘Ú-
Áfi˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. °ÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ Î·Ï¿ ÙÈ˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ‰˘Ó·-
ÙfiÙËÙÂ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÂ Ù· ¤ÓÔÏ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÛÙÈ˜ Â-
ÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ô˘ Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜. ∞ÓÙ› ÁÈ’ ·˘-
Ùfi, ÚÔÙ›ÌËÛÂ Ó· ÙÔÓÒÛÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·Ï‡ÙÚˆÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ È‰Ú‡ÔÓÙ·˜ Û¯ÔÏÂ›·
Î·È ÂÎÎÏËÛ›Â˜.
O ΔÚÈÎÔ‡Ë˜ ÂÓ›Û¯˘ÛÂ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Î·È ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘
ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ΔÈ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÙË˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÁÈ· ÙÔÓ
ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi ÙË˜ ¯ÒÚ·˜, fiˆ˜ Ë ‰È¿ÓÔÈÍË ÙË˜ ‰ÈÒÚ˘Á·˜ ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘ Î·È Ë ·ÔÍ‹Ú·Ó-
ÛË ÙË˜ Ï›ÌÓË˜ ∫ˆ·˝‰·˜, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ‰¿ÓÂÈ· Î·È ·fi ÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ‚ÂÏÙ›ˆÛÂ
ÙÈ˜ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ÌÂ ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ Ô‰ÈÎÔ‡ Î·È ÛÈ‰ËÚÔ‰ÚÔÌÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘.
∫·ıÒ˜ fiÌˆ˜ Ë ∂ÏÏ¿‰· Â›¯Â ‰·ÓÂÈÛÙÂ› ÌÂÁ¿Ï· ÔÛ¿ Î·È ÔÈ ÊfiÚÔÈ ‰ÂÓ Û˘ÏÏ¤ÁÔÓÙ·Ó Ûˆ-
ÛÙ¿, Ù· ¤ÍÔ‰· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ¤ÛÔ‰·. ΔÔ 1893 Ô ΔÚÈÎÔ‡Ë˜ Î‹Ú˘ÍÂ
ÙÒ¯Â˘ÛË Î·È Ï›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ë ¯ÒÚ· ‰¤¯ÙËÎÂ ¢ÈÂıÓ‹ OÈÎÔÓÔÌÈÎfi ŒÏÂÁ¯Ô, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘
Ó· ÏËÚˆıÂ› ÙÔ ˘¤ÚÔÁÎÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ¯Ú¤Ô˜ ÙË˜.
∞Ï‡ÙÚˆÙÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜: OÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒıËÎ·Ó Î·È ¤ÌÂÈÓ·Ó ¤Íˆ ·fi Ù· Û‡ÓÔÚ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿-
ÙÔ˘˜. OÈ ÏËı˘ÛÌÔ› ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ·˘ÙÒÓ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È «·Ï‡ÙÚˆÙÔÈ» Î·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· «·Ï˘ÙÚˆÙÈÛÌfi˜».
§›ÌÓË ∫ˆ·˝‰·: ªÂÁ¿ÏË Ï›ÌÓË ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ™ÙÂÚÂ¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. ªÂ ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ‹ ÙË˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó
ÔÏÏ¿ Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈÌ· Â‰¿ÊË, ÂÓÒ Î·Ù·ÔÏÂÌ‹ıËÎÂ Î·È Ë ·ÚÚÒÛÙÈ· ÙË˜ ÂÏÔÓÔÛ›·˜ Ô˘ Ù·Ï·ÈˆÚÔ‡ÛÂ ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›-
ÎÔ˘˜.
¢ÈÂıÓ‹˜ OÈÎÔÓÔÌÈÎfi˜ ŒÏÂÁ¯Ô˜: ŒÏÂÁ¯Ô˜ ÙË˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ·fi ‰ÈÂıÓ‹ ∂ÈÙÚÔ‹.
À¤ÚÔÁÎÔ˜: ¶¿Ú· ÔÏ‡ ÌÂÁ¿ÏÔ˜, ˘¤ÚÌÂÙÚÔ˜.
155

1. æ‹ÊÈÛÌ· ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂Ù·Ó‹ÛˆÓ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«Δ· ÓËÛÈ¿ ∫¤ÚÎ˘Ú·, ∫ÂÊ·ÏÔÓÈ¿, ∑¿Î˘ÓıÔ˜, §Â˘Î¿‰·, πı¿ÎË, ∫‡ıËÚ·, ¶·ÍÔ› Ó· ÂÓˆıÔ‡Ó ÌÂ ÙÔ μ·Û›ÏÂÈÔ ÙË˜
∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÁÈ· ¿ÓÙ· ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÂ ÌÈ· ·‰È·›ÚÂÙË ÔÏÈÙÂ›· ˘fi ÙË Û˘ÓÙ·ÁÌ·-
ÙÈÎ‹ ‚·ÛÈÏÂ›· ÙÔ˘ μ·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞′ Î·È ÙˆÓ ‰È·‰fi¯ˆÓ ÙÔ˘.
∫¤ÚÎ˘Ú·, 23 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1863».
Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜. ∏ ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÙfiÌ. 1, ŒÎ‰ÔÛË ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË ºÏÂ-
ÚÈ·ÓÔ‡, ∞ı‹Ó· 1999, Û. 203.
2. O πÛıÌfi˜ ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘

«∏ ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ πÛıÌÔ‡ ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛıÂ›, ı· ¯ÚËÛÈÌÂ‡ÛÂÈ ˆ˜ Ì¤ÛÔ Î·Ù¿‰ÂÈÍË˜
Î·È Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË˜ ÙË˜ Ó·˘ÙÈÎ‹˜ ˘ÂÚÔ¯‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÍÈfiÈÛÙÂ˜ ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎ¤˜ ·Ô‰ÂÈ-
ÎÓ‡Ô˘Ó ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ·˘Ù‹… Δ· Î¤Ú‰Ë ÙË˜ ‰ÈÒÚ˘Á·˜ ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘ ı· ˘ÂÚ‚Ô‡Ó, Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¿,
Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ÙË˜ ‰ÈÒÚ˘Á·˜ ÙÔ˘ ™Ô˘¤˙ Î·È ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ·fi ÙÈ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÂ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜».
ÕÚıÚÔ ÙË˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ¶·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·, 28 πÔ˘Ó›Ô˘ 1890, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜. ∏ ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÙfiÌ. 1, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË ºÏÂÚÈ·ÓÔ‡, ∞ı‹Ó· 1999,
Û. 740.

∏ μÈÔÌË¯·ÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·fi ÙÔ 1770 ¤ˆ˜ Î·È Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÙÂ¯ÓÈÎ¿ Î·È ÙÂ-
¯ÓÔÏÔÁÈÎ¿ ÂÈÙÂ‡ÁÌ·Ù·, È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË. ∏ μÈÔÌË¯·ÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, fiˆ˜ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È
ÔÈ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ·˘Ù¤˜, ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÂ ‰‡Ô Ê¿ÛÂÈ˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô, Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ¤ˆ˜ ÙÔ 1830, ÔÈ ÌË¯·-
Ó¤˜ ·fi ·ÙÌfi ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙË ‚¿ÛË ÙË˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜. ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÎÏˆÛÙÔ¸Ê·ÓÙÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È Ë Â¤ÎÙ·ÛË
ÙÔ˘ ÛÈ‰ËÚÔ‰ÚÔÌÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔÓ Î·ıÚ¤ÙË ÙË˜ Ó¤·˜ ÂÔ¯‹˜. ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô, ÌÂÙ¿ ÙÔ
1850, Ë ÂÊÂ‡ÚÂÛË Û˘ÓıÂÙÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Û˘Ó¤‚·ÏÂ ÛÙËÓ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ó¿Ù˘ÍË. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·˘Ù‹ ¯·Ú·ÎÙËÚ›-
˙ÂÙ·È ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Ï·ÛÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ËÏÂÎÙÚÈÛÌÔ‡. ŸÌˆ˜ Ë μÈÔÌË¯·ÓÈÎ‹ ∂Ô¯‹ Â›-
¯Â Î·È ıÏÈ‚ÂÚ¤˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜, fiˆ˜ ÔÈ ¿Û¯ËÌÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ‰È·‚›ˆÛË˜ ÛÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜ Î·È Ë ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘ÛË
ÙË˜ ·È‰ÈÎ‹˜ ÂÚÁ·Û›·˜.
156

1 2
∑ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜ ¿ÊÈÍË˜ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞’ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ∞ı‹-

Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË
∏ ·Ú·¯ÒÚËÛË ÙˆÓ ∂Ù·Ó‹ÛˆÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ¤Á-

¯ÚˆÌË Ï·˚Î‹ ÏÈıÔÁÚ·Ê›·
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ μÔÏ·Ó¿ÎË˜, ∏ ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ πÛıÌÔ‡ ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘,

4 ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ΔÚ¿Â˙· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜
°ÂÏÔÈÔÁÚ·Ê›Â˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ΔÚÈ-

ÎÔ‡Ë Ó· ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÂ‡ÚÂÛË ‰·-
ÓÂ›Ô˘ (·ÚÈÛÙÂÚ¿) Î·È Ó· Ó›ÁÂÙ·È ÛÙË ı¿-
Ï·ÛÛ· ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ Î·Ù·ÎÚ·˘Á‹˜ (‰ÂÍÈ¿)
ñ ¶Ò˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë Î·È ÁÈ·Ù›;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ÔÊ¤ÏË ·fi ÙË ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ πÛıÌÔ‡ ÙË˜ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘;
157

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 3
∂·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË
ªÂÙ¿ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÛÙÈ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ¤ÌÂÈÓ·Ó ¤Íˆ ·fi Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙÔ˘
Û˘ÓÂ¯›ÛÙËÎ·Ó Ù· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù·, ÌÂ ÛÎÔfi ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹
Î˘ÚÈ·Ú¯›·. π‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË ÔÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÏÏ¤˜.
º·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÌÂ ÙÔÓ ŸıˆÓ· Î·È ÙËÓ ∞Ì·Ï›· Ó· Î·ÙÂ˘ı‡ÓÔ˘Ó ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
1854 1866 1878 1896
Επαναστατικό κίνημα Κρητική Επανάσταση Επανάσταση Νέες εξεγέρσεις σε

στη Μακεδονία Oλοκαύτωμα στο Αρκάδι στο Λιτόχωρο Κρήτη και Μακεδονία
158

Δ Ô 1854 ÔÚÁ·ÓÒıËÎÂ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ,

ÌÂ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ ·fi ÙËÓ ÂÏÂ‡ıÂÚË ∂ÏÏ¿‰·. ΔË ÛÙÚ·ÙÔÏÔÁ›·, ÙÔÓ ÂÊÔ‰È·-
ÛÌfi Î·È ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì˘ÛÙÈÎ¤˜ ÂÙ·ÈÚÂ›Â˜ ·fi ÙËÓ
ÂÏÂ‡ıÂÚË ∂ÏÏ¿‰·, fiˆ˜ Ë «∞‰ÂÏÊfiÙË˜» Î·È Ë «∂ıÓÈÎ‹ ÕÌ˘Ó·», Î·ıÒ˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿-
ÙÔ˜ ˘ÈÔıÂÙÔ‡ÛÂ Â›ÛËÌ· Ô˘‰¤ÙÂÚË ÛÙ¿ÛË. ¶·ÏÈÔ› Î·È ¤ÌÂÈÚÔÈ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜, fiˆ˜ Ô £Âfi‰ˆ-
ÚÔ˜ ∑È¿Î·˜ Î·È Ô ΔÛ¿ÌË˜ ∫·Ú·Ù¿ÛÔ˜, Ì·˙› ÌÂ ÓÙfiÈÔ˘˜ ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ ÔÏ¤ÌËÛ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ·ÏÏ¿ ·Ó·ÁÎ¿ÛÙËÎ·Ó Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÌÂÛÔÏ¿-
‚ËÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ›ÂÛË ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜.
ªÂÚÈÎ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1878, ŒÏÏËÓÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ·fi ÙËÓ ÂÏÂ‡ıÂÚË ∂ÏÏ¿‰·
Î·È ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÍÂÛËÎÒıËÎ·Ó Î·È Î‹Ú˘Í·Ó ÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ ÙË˜ ÌÂ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. O ÏÔ-
¯·Áfi˜ ∫ÔÛÌ¿˜ ¢Ô˘ÌÈÒÙË˜ ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎÂ ÛÙÔ §ÈÙfi¯ˆÚÔ ÙË˜ ¶ÈÂÚ›·˜ ÌÂ ÂıÂÏÔÓÙ¤˜. ªÂ ÙË
‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ∂ÈÛÎfiÔ˘ ∫›ÙÚÔ˘˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˘ ÔÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÔÏ˘¿ÚÈıÌÂ˜
ÙÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, ·ÏÏ¿ ÙÂÏÈÎ¿ ËÙÙ‹ıËÎ·Ó Î·È ‰È·ÛÎÔÚ›ÛÙËÎ·Ó.
¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÙÔ 1878 ·¤Ù˘¯Â, Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË
ÙËÓ ÂÈÎ·Ï¤ÛÙËÎÂ ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘ ÁÈ· Ó· Â›ÛÂÈ ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ Ó· ÌËÓ
·Ú·¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÛÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, Ô˘ ÙËÓ ‰ÈÂÎ‰ÈÎÔ‡ÛÂ. ŒÙÛÈ, Ë ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ·-
Ú¤ÌÂÈÓÂ Â·Ú¯›· ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜.
¶·Ú·ÎÈÓËÌ¤ÓË ·fi ÙËÓ ÚÔÛ¿ÚÙËÛË ÙˆÓ ∂Ù·Ó‹ÛˆÓ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, Â·Ó·ÛÙ¿-
ÙËÛÂ ÙÔ 1866 Ë ∫Ú‹ÙË ˙ËÙÒÓÙ·˜ Ó· ÂÓˆıÂ› ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ∫ÚËÙÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÎÔÚ˘-
ÊÒıËÎÂ ÌÂ ÙÔ ÔÏÔÎ·‡ÙˆÌ· ÛÙÔ ∞ÚÎ¿‰È. ™ÙË ÌÔÓ‹ ∞ÚÎ·‰›Ô˘, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ƒ¤ı˘ÌÓÔ, ÎÏÂ›-
ÛÙËÎ·Ó Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó Ù· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·. ∂ÎÂ› Î·Ù¤Ê˘Á·Ó Î·È
Á˘Ó·ÈÎfi·È‰· ÁÈ· Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ˘ıÔ‡Ó. OÈ ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ, ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·È¯Ì·ÏˆÙÈÛÙÔ‡Ó ·fi
ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ·Ó·ÙÈÓ¿¯ıËÎ·Ó ÙÔ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘.
ΔÔ ÔÏÔÎ·‡ÙˆÌ· ÛÙÔ ∞ÚÎ¿‰È ÛÎfiÚÈÛÂ ÌÂÁ¿ÏË Û˘ÁÎ›ÓËÛË ÛÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ∂˘ÚÒË. øÛÙfi-
ÛÔ, ÌÂÙ¿ ·fi Û‡ÛÎÂ„Ë ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ·Ó·ÁÎ¿ÛıËÎÂ Ó· ÌËÓ
˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· ÂÓÙfi˜ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÏË-
ÚÒÛÂÈ ·Ô˙ËÌ›ˆÛË ÛÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜.
ΔÔ 1896 Ë ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È Ë ∫Ú‹ÙË ÂÍÂÁ¤ÚıËÎ·Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·ÏÏ¿ ÔÈ ÔÏÂÌÈÎ¤˜ ÂÈ-
¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ ‰È·ÎfiËÎ·Ó Î·È ¿ÏÈ, ÌÂÙ¿ ·fi ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ. ø˜
·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ·, Ô ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË. OÈ ¤ÓÔ-
ÏÔÈ ·ÁÒÓÂ˜, ·Ó Î·È ÌÂ Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË, ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ‰ÈÎ·ÈÒÓÔÓÙ·È.
™ÙÚ·ÙÔÏÔÁ›·: ™˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË ÛÙÚ·ÙÂ˘Û›ÌˆÓ ÁÈ· Î·Ù¿Ù·Í‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÛÙÚ·Ùfi.
∂Ù·ÈÚÂ›·: OÌ¿‰· ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÎÔÈÓÔ‡ ÛÎÔÔ‡.
™˘Ó¤‰ÚÈÔ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘: ¶Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 1878 ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙˆÓ ‚·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ Â‰·-
ÊÒÓ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜.
159

1. ∞fi„ÂÈ˜ ÁÈ· ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ·Ï‡ÙÚˆÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ
«∏ ÂÏÂ‡ıÂÚË ∂ÏÏ¿‰· ¤¯ÂÈ ÈÂÚfi Î·ı‹ÎÔÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó Ë ÎÔÈÓ‹ Î·Ù·ÁˆÁ‹, Ë ÁÏÒÛÛ·, Ë ıÚËÛÎÂ›·, Ù·
ÔÏ‡¯ÚÔÓ· ¿ıË Î·È ·˘Ù‹ ·ÎfiÌ· Ë ·˘ÙÔÛ˘ÓÙ‹ÚËÛË Ó· ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÁÈ· ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÈÛÌfi, ÁÈ· ÙÔ˘˜
ÛÙÂÓfiÙ·ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘, ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ ÙÔ˘ Î·È ÙË ıˆÚ¿ÎÈÛ‹ ÙÔ˘ ÌÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜
ÔÔ›Â˜ Î¿ıÂ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ¤ıÓÔ˜ ˙ÂÈ, ÔÏÈÙÂ‡ÂÙ·È Î·È ÂÓÂÚÁÂ›».
¢‹ÌÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ™˘ÌfiÛÈÔ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. O ·fi £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜
πˆ·ÎÂ›Ì °′ Ô ªÂÁ·ÏÔÚÂ‹˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1994, Û. 133.
2. ¢È·Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ºÈÏÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ ™ÙÚÒÌÓÈÙÛ·˜, 12 ª·ÚÙ›Ô˘ 1878

«∂ÌÂ›˜, ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Â·˘ÙÔ‡˜ Ì·˜, ÂÚ¯fiÌ·ÛÙÂ Ó· ‰È·ÎËÚ‡ÍÔ˘ÌÂ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌ¤ÓÔ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ÂfiÌÂÓˆÓ ·ÈÒÓˆÓ fiÙÈ ˆ˜ ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ Î·È ·fiÁÔÓÔÈ ÙˆÓ Â˘ÁÂÓÒÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ
ÂÎÔÏÈÙÈÛÙÒÓ ÙË˜ ∞Û›·˜, ÌÂ Î·Ó¤Ó· ÙÚfiÔ ‰ÂÓ ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ô‡ÙÂ ‰Â¯fiÌ·ÛÙÂ Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ Ë ·ÙÚ›‰· Ì·˜ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜
μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜… ∂ÌÂ›˜ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ ™ÙÚÒÌÓÈÙÛ·˜ ‰ÂÓ ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ó· ÌÔ‡ÌÂ Î¿Ùˆ ·fi ÔÈÔÓ‰‹ÔÙÂ ÛÏ·‚ÈÎfi ˙˘Áfi,
‰ÈfiÙÈ Â›Ì·ÛÙÂ Î·È ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ó· Â›Ì·ÛÙÂ ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ Î·È ÛÙ·ıÂÚfi Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÌÂÁ¿ÏË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜».
∂˘¿ÁÁÂÏÔ˘ ∫ˆÊÔ‡, ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛÈ˜ ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ Î·Ù¿ ÙÔ 1878, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1969, ÛÛ. 317-318.
3. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¶··ÚÚËÁfiÔ˘ÏÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ Ã·Ú›Ï·Ô ΔÚÈÎÔ‡Ë, 20 ª·˝Ô˘ 1882
«∂›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· ÔÚ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÈ ÂÓÓÔÔ‡ÌÂ ÂÏÏËÓÈÛÌfi ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. ∞Ó ÂÓÓÔÔ‡ÌÂ ÌfiÓÔ ÙÔ˘˜ Î·ı·ÚÔ‡˜
ŒÏÏËÓÂ˜, ¯·ı‹Î·ÌÂ. Ÿˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÒÚ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ô Â›ÛËÌÔ˜ ∂ÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÙË˜ ª·ÎÂ‰Ô-
Ó›·˜ Ó· ÂÚÈÏ¿‚ÂÈ fiÏÔ˘˜ fiÛÔ˘˜ ˘¿ÁÔÓÙ·È ÛÙËÓ OÚıfi‰ÔÍË ∂ÎÎÏËÛ›· Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÛÙËÓ
·ÙÚÈÎ‹ ÙË˜ ÚÔÛÙ·Û›·. ∫·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô ·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ‰ËÌfiÛÈ· ÙË ı¤ÛË fiÙÈ Â›Ó·È ·Ú¯ËÁfi˜ fi¯È
ÌfiÓÔ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ÔÚıÔ‰fiÍˆÓ, ı¤ÛË, Ô˘ ·ÊÔ‡ ‰È·‰fiıËÎÂ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, ÍÂÛ‹-
ÎˆÛÂ ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙˆÓ ÚÔÍ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ Ú·ÎÙfiÚˆÓ Ì·˜».
ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ∫·Ú‰·Ú¿˜, πˆ·ÎÂ›Ì °′ – Ã·Ú›Ï·Ô˜ ΔÚÈÎÔ‡Ë˜. ∏ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË. ∞fi ÙËÓ ·Ó¤Î‰ÔÙË ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·
ÙÔ˘ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔ‡ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë (1878-1884), ∞ı‹Ó· 1998, ÛÛ. 124-125.

ÿ‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡
ΔÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1859 Ô ∂Ï‚ÂÙfi˜ ∂ÚÚ›ÎÔ˜ ¡Ù˘Ó¿Ó ‚Ú¤ıËÎÂ ÛÙÔ ™ÔÏÊÂÚ›ÓÔ, Ì›·
ÎˆÌfiÔÏË ÛÙË μfiÚÂÈ· πÙ·Ï›· fiÔ˘ Â›¯Â ‰ÈÂÍ·¯ıÂ› ·ÈÌ·ÙËÚ‹ Ì¿¯Ë ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ·
·˘ÛÙÚÈ·Î¿ Î·È Ù· Á·ÏÏÔ˚Ù·ÏÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·. O ¡Ù˘Ó¿Ó ÁÈ· ·ÚÎÂÙ¤˜ Ì¤ÚÂ˜
·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÌÂ ÙËÓ ÂÚ›ı·Ï„Ë ÙˆÓ ÂÚ›Ô˘ 9.000 ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ Ô˘ Â›¯·Ó ÌÂ›-
ÓÂÈ ·‚Ô‹ıËÙÔÈ. ΔÈ˜ Ô‰˘ÓËÚ¤˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÙÈ˜ Î·Ù¤ÁÚ·„Â ÛÂ Û¯ÂÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô,
ÙÔ ÔÔ›Ô ˘‹ÚÍÂ Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡
Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1863.
160


O §Â˘Îfi˜ ¶‡ÚÁÔ˜ ÛÙË
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ¯·Ú·ÎÙÈÎfi
ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ∞ı‹Ó·,
°ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

2 ∞ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜
·Ó·Ù›Ó·ÍË˜ ÙË˜
ÌÔÓ‹˜ ∞ÚÎ·‰›Ô˘
(1866)
3 4
º·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÛÙÔ ∞ÚÎ¿‰È, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·-

ÎÔı‹ÎË

ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜
ÙÔ 1878
ñ ΔÈ ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ ÁÈ· ÙÔ ÔÏÔÎ·‡ÙˆÌ· ÛÙÔ ∞ÚÎ¿‰È ÙÔ 1866 Î·È ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔ §ÈÙfi¯ˆÚÔ ÙÔ 1878;
ñªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ Î·È ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÔÈÂ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó ÛÙÈ˜
Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÛÙÈ˜ ·Ï‡ÙÚˆÙÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜;
161

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 4
∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·
™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ∂ÏÏ¿‰· Î·Ù¤‚·ÏÏÂ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ÁÈ· Ó· ÏËÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔ Â›-
Â‰Ô ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ÙˆÓ ·ÓÂÙ˘ÁÌ¤ÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ. øÛÙfiÛÔ, ÔÏÏ¿ ÂÛˆÙÂÚÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, fiˆ˜
Ë ÏËÛÙÂ›· ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ÂÌfi‰È·. O 19Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ ÙÂÏÂ›ˆÛÂ ÌÂ
ÙÔÓ ·Ù˘¯‹ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897.
∑ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Û˘ÓÂ‰Ú›·ÛË˜ ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1875 1893 1897
Αρχή Η Ελλάδα κηρύσσει Ελληνοτουρκικός

της δεδηλωμένης πτώχευση Πόλεμος
™ Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ∂ÏÏ¿‰·, ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ÙÈ˜ ÚÔËÁÌ¤ÓÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜
¢‡ÛË˜, ¤Î·ÓÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌÔ‡. ΔÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙÔ˘ 1864,
ÂËÚÂ·ÛÌ¤ÓÔ ·fi Ù· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ μÂÏÁ›Ô˘ Î·È ÙË˜ ¢·Ó›·˜, ÚÔ¤ÎÚÈÓÂ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜
Ì›·˜ μÔ˘Ï‹˜ ÌÂ ıËÙÂ›· ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ. ŸÌˆ˜ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ó·
·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÂ‡Ì·ÙÔ˜, ÂÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ Û˘¯Ó¿ ÙË ‰ÈÎ‹
ÙÔ˘ ¿Ô„Ë.
162

ªfiÓÔ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ‰ÂÎ·ÂÙ›· Î·È ¤ÂÈÙ· ·fi ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÙÔ˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë Î·ıÈÂÚÒıËÎÂ Ë
·Ú¯‹ ÙË˜ ‰Â‰ËÏˆÌ¤ÓË˜ (1875). ™‡ÌÊˆÓ· Ì’ ·˘Ù‹Ó, Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓÔ˜ Ó·
·Ó·ı¤ÙÂÈ ÙÔÓ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi Î˘‚¤ÚÓËÛË˜ ÛÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ÙÔÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â Ë
ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜. ΔËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ‰‡Ô ‹Ù·Ó ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ› Ô˘
ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·: ÙÔ ÎfiÌÌ· ÙÔ˘ Ã·Ú›Ï·Ô˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë, Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â ÙÔÓ
ÂÍÂ˘Úˆ·˚ÛÌfi ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ Î·È ÙÔ ·ÓÙ›·ÏÔ ÎfiÌÌ· ÙÔ˘ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ¢ËÏÈÁÈ¿ÓÓË, Ô˘ ÛÙËÚÈ˙fi-
Ù·Ó ÛÙ· ÈÔ ÊÙˆ¯¿ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ÛÙÚÒÌ·Ù·.
Δ· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ‰·ÓÂ›ÛÙËÎÂ Ë ∂ÏÏ¿‰· ·fi ÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi ÛÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1880, ÂÍ·-
ÓÙÏ‹ıËÎ·Ó ÁÚ‹ÁÔÚ·. ΔËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË ÂÈ‰Â›ÓˆÛÂ Î·È Ë Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘
ÙË˜ ÛÙ·Ê›‰·˜ ÛÂ ·ÁÎfiÛÌÈÔ Â›Â‰Ô, Î·ıÒ˜ Ë ÛÙ·Ê›‰· ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÁÂˆÚÁÈÎfi
ÚÔ˚fiÓ Ô˘ ÂÍ‹ÁÂ Ë ¯ÒÚ·. ŒÙÛÈ, Ë ÙÒ¯Â˘ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÙÔ 1893 ‹Ù·Ó ·Ó·-
fiÊÂ˘ÎÙË.
∂ÎÙfi˜ ·fi Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Â›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Î·È
ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙË˜ ÏËÛÙÂ›·˜. ™˘ÌÌÔÚ›Â˜ ÏËÛÙÒÓ, Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ ·Ó¿-
ÌÂÛ· ÛÂ ÓÔÌ¿‰Â˜ ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔ˘˜, ‰ÚÔ‡Û·Ó ˆ˜ Ù· ÚÔ¿ÛÙÈ· ÙË˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÂÓÒ ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁÔ‡Û·Ó Ù·Ú·¯¤˜ Î·È ÛÙ· Û‡ÓÔÚ· ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. ΔÔ 1870, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÏËÛÙ¤˜ ·‹Á·Á·Ó Î·È
‰ÔÏÔÊfiÓËÛ·Ó ÕÁÁÏÔ˘˜ ÂÚÈËÁËÙ¤˜ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ¢‹ÏÂÛÈ ÙË˜ μÔÈˆÙ›·˜, ‰˘ÛÊËÌ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi.
™ÙÔ ÌÂÙ·Í‡ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Í¤Û·ÛÂ Í·Ó¿ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ·, Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ıËÎÂ ÌÂ ÛÙÚ·-
Ùfi Î·È ÛÙfiÏÔ ·fi ÙËÓ ÂÏÂ‡ıÂÚË ∂ÏÏ¿‰·. ΔfiÙÂ Ë ΔÔ˘ÚÎ›· Î‹Ú˘ÍÂ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜
∂ÏÏ¿‰·˜. ∫·Ï¿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÂ˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÂÈÛ¤‚·Ï·Ó ÙÔ 1897 ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È
ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·, ÓÈÎÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi. O ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi˜ ¶fi-
ÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ 1897 ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÌÂÙ¿ ·fi ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ. ∏ ∂ÏÏ¿‰·
˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›· ÌÂÁ¿ÏË ¯ÚËÌ·ÙÈÎ‹ ·Ô˙ËÌ›ˆÛË. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ
·˘Ùfi, ‹ÚÂ Ó¤Ô ‰¿ÓÂÈÔ ·fi ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜, ÌÂ ÙÔÓ fiÚÔ ·˘Ù¤˜ Ó· ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È
ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·fi Ù· ¤ÛÔ‰· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.
ΔËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Î˘ÚÈ¿Ú¯ËÛÂ ÙÔ ÁÏˆÛÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ·, Ë ‰È·Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙË˜ ÁÏÒÛ-
Û·˜ Ô˘ ¤ÚÂÂ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Â›ÛËÌ· ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ (‰ËÌÔÙÈÎ‹ ‹ Î·ı·ÚÂ‡Ô˘Û·).
ªÂÙ¿ ÙÔ 1880, ÛÙË ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ‰ËÌÔÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó
Û˘¯ÓfiÙÂÚ· Ù· ı¤Ì·Ù· ÙË˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜. ™ËÌ·ÓÙÈÎÔ› ÏÔÁÔÙ¤¯ÓÂ˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ‹Ù·Ó
Ô ∫ˆÛÙ‹˜ ¶·Ï·Ì¿˜ Î·È Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·‚¿ÊË˜ ÛÙËÓ Ô›ËÛË, Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ μÈ˙˘ËÓfi˜ Î·È
Ô ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË˜ ÛÙËÓ Â˙ÔÁÚ·Ê›·. ™ÙË ÁÏ˘ÙÈÎ‹ ÍÂ¯ÒÚÈÛÂ Ô °È·ÓÓÔ‡ÏË˜ Ã·-
ÏÂ¿˜ ÂÓÒ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó Ô ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ §‡ÙÚ·˜, Ô ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ °‡˙Ë˜, Ô ∫ˆÓ-
ÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ μÔÏ·Ó¿ÎË˜ Î·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ π·Îˆ‚›‰Ë˜. ΔËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ Ô ‰ËÌÔÙÈÎÈÛÙ‹˜ °È¿ÓÓË˜
æ˘¯¿ÚË˜ ¤ÁÚ·ÊÂ: «ŒÓ· ¤ıÓÔ˜, ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ ¤ıÓÔ˜, ı¤ÏÂÈ ‰‡Ô Ú¿Ì·Ù·. ¡· ÌÂÁ·ÏÒÛÔ˘ÓÂ
Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙÔ˘ Î·È Ó· Î¿ÌË ÊÈÏÔÏÔÁ›· ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘».
¡ÔÌ¿‰Â˜ ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔÈ: ∫ÙËÓÔÙÚfiÊÔÈ Ô˘ ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙfiÔ ÛÂ ÙfiÔ.
°ÏˆÛÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ·: ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰ËÌÔÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·˚ÛÙ¤˜ ÁÈ· ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛ-
Û·˜ Ô˘ ı· Î·ıÈÂÚˆÓfiÙ·Ó ˆ˜ Â›ÛËÌË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. OÈ ‰ËÌÔÙÈÎÈÛÙ¤˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙË ¯Ú‹ÛË ÌÈ·˜
ÁÏÒÛÛ·˜ ÎÔÈÓ‹˜ Î·È Î·Ù·ÓÔËÙ‹˜ ·’ fiÏÔ˘˜, ÂÓÒ ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔ› ÙÔ˘˜ ‹ıÂÏ·Ó ÌÈ· ÁÏÒÛÛ· Ô˘ Û˘ÁÁ¤ÓÂ˘Â ÌÂ ÙËÓ ·Ú-
¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹.
163

1. ∏ ·Ú¯‹ ÙË˜ ‰Â‰ËÏˆÌ¤ÓË˜ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«°È· Ó· ‰ÈÔÚıˆıÂ› Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Ë ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë˜ ·Ú¯‹ ÙË˜ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘ÏÂ˘ÙÈÎ‹˜
Î˘‚¤ÚÓËÛË˜, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ Ù· ˘Ô˘ÚÁÂ›· Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÛÙË μÔ˘Ï‹… ∂ÓfiÛˆ Ë μ·ÛÈÏÂ›· ÚÔ-
ÛÊ¤ÚÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÙË ‰È¿Ï˘ÛË Î·È ÙÈ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂÈ˜ ˆ˜ ‚Ú·‚Â›Ô ÛÙÈ˜ ÌÂÈÔ„ËÊ›Â˜ ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜, ı· ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿-
˙ÔÓÙ·È Â’ ¿ÂÈÚÔÓ ÔÈ ÌÓËÛÙ‹ÚÂ˜ ÙË˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. ŸÙ·Ó fiÌˆ˜ (Ë μ·ÛÈÏÂ›·) ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ fiÙÈ
ÌfiÓÔ ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ı· Î·ÏÂ› ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ì›· ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ Î·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, fiˆ˜ Î·È ·Ï-
ÏÔ‡, ‰ÂÓ ı· ÌÂ›ÓÂÈ ÁÈ· ÔÏ‡ ¤ÎıÂÙÔ ÙÔ Â›˙ËÏÔ ·˘Ùfi ¤·ıÏÔ, ·ÏÏ¿ ı· Û˘ÓÂÓÓÔËıÔ‡Ó ÔÈ ÌÂÈÔ„ËÊ›Â˜ ÁÈ· ÙÈ˜
˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ˜, Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÛÂ Î¿ıÂ ÂÚ›ÙˆÛË, ÒÛÙÂ Ó· Û˘Á¯ˆÓÂ˘ıÔ‡Ó ÛÂ ÏÂÈÔ„ËÊ›·».
ÕÚıÚÔ ÙÔ˘ Ã·Ú›Ï·Ô˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ∫·ÈÚÔ›, 29 πÔ˘Ó›Ô˘ 1874. ŒÎ‰ÔÛË ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ã·Ú›Ï·Ô˜
ΔÚÈÎÔ‡Ë˜. ∏ ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÙfiÌ. 1, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË ºÏÂÚÈ·ÓÔ‡, ∞ı‹Ó· 1999, Û. 125.
2. ∏ ÎÔÚÈÓıÈ·Î‹ ÛÙ·Ê›‰·
«∏ ÎÔÚÈÓıÈ·Î‹ ÛÙ·Ê›‰· Î·ÏÏÈÂÚÁÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ πÛıÌfi ˆ˜ ÙËÓ ∞ÚÎ·‰›·, Û’ fiÏÂ˜ Û¯Â‰fiÓ ÙÈ˜ ·ÎÙ¤˜, ‚fiÚÂÈÂ˜ Î·È
‰˘ÙÈÎ¤˜, ÙÔ˘ ªÔÚÈ¿. O Î·Úfi˜ ¤¯ÂÈ ¤Ó· ¯ÚÒÌ· Á·Ï·˙ˆfi Î·È Ì¤ÁÂıÔ˜ ÊÚ·ÁÎÔÛÙ¿Ê˘ÏÔ˘. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÎÔ˘ÎÔ‡-
ÙÛÈ· Î·È Â›Ó·È ÎÚÂÌ·ÛÌ¤ÓÔ˜ ÛÂ Ì·ÎÚÔ˘Ï¿ ÙÛ·ÌÈ¿. ª·˙Â‡Ô˘Ó ÙËÓ ÎÔÚÈÓıÈ·Î‹ ÛÙ·Ê›‰· ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÌÂ
fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· ÛÙ·Ê‡ÏÈ·. ªfiÏÈ˜ ÙËÓ Îfi„Ô˘Ó, ÙËÓ ÍÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ, ÙËÓ ·Ì·Ï¿ÚÔ˘Ó Î·È ÙËÓ ÛÙ¤ÏÓÔ˘Ó
ÛÙË ∞ÁÁÏ›·. ∞Ó Ë ∂ÏÏ¿‰· ÛÙ·Ì·ÙÔ‡ÛÂ Ó· ·Ú¿ÁÂÈ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÔ‡˜ ÔÏ‡ÙÈÌÔ˘˜ Î·ÚÔ‡˜, ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú-
¯·Ó È· Ô‡ÙÂ plum – puddings, Ô‡ÙÂ plum – cakes (Ô˘Ù›ÁÎÂ˜ Î·È Î¤ÈÎ), Ô‡ÙÂ Î·ÌÈ¿ ·’ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÏÈ¯Ô˘‰È¤˜
Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÈ· ‚¿ÛË ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÎÔÚÈÓıÈ·Î‹ ÛÙ·Ê›‰·. ∞Ó Ë ·ÚÚÒÛÙÂÈ· ÙË˜ ÛÙ·Ê›‰·˜ Ô˘ Î·Ù¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙ· 1852
Ù· ‰‡Ô ÙÚ›Ù· ÙË˜ ÛÔ‰ÂÈ¿˜, Â›¯Â ¯Ù˘‹ÛÂÈ Ù· ÎÏ‹Ì·Ù·, Ë ∞ÁÁÏ›· ı· ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·Ó ÙËÓ ÈÔ ·ÁÓ‹ ÙË˜ ·fiÏ·˘ÛË
Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ÈÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ·fi Ù· ÂÈÛÔ‰‹Ì·Ù¿ ÙË˜».
ŒÓÙÌÔÓÙ ∞ÌÔ‡, ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ ŸıˆÓÔ˜, ÚfiÏÔÁÔ˜, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Î·È Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi˜ Δ¿ÛÔ˜ μÔ˘ÚÓ¿˜, ∞ı‹Ó·, ¯¯., ÛÛ. 96-97.
3. ™ÙÔÓ ·Ù˘¯‹ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897 ÛÙÔ ÏÂ˘Úfi ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ¤Ï·‚·Ó Ì¤ÚÔ˜ Î·È ÔÏÏÔ›
ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜, ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙ· Â‰›· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ. ¶ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘˜ Ô ∫ˆÛÙ‹˜
¶·Ï·Ì¿˜ ¤ÁÚ·„Â ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ Ô›ËÌ·:
«ø ·ÏÈÎ¿ÚÈ· ·ÏÏfiÁÏˆÛÛ· ÎÈ ·ÏÏfiÊ˘Ï· Î·È Í¤Ó·,
·ÏÏ¿ Û·Ó ·’ ÙˆÓ ÛÏ¿¯ÓˆÓ Ì·˜ Ù· ÛÏ¿¯Ó· Ê˘ÙÚˆÌ¤Ó·.
∞’ Ù· ÓÂÚ¿ ÙË˜ ªÂÛÔÁÂ›Ô˘ ÛÙ· Î‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ∞‰Ú›·
∫È ·fi ÙÔ˘ ¶›Ó‰Ô˘ Ù· ¤Ï·Ù· ÛÙˆÓ ÕÏÂˆÓ Ù· ¯ÈfiÓÈ·
¤Ú· ˆ˜ ÙË ¯ÒÚ· ÙË˜ ÎÈÙÚÈ¿˜ ÎÈ ˆ˜ ÙË ¯Ú˘Û‹ πÙ·Ï›·
Î·È ˆ˜ ÙÔ˘ ·ÁÔÛÙ¤Ê·ÓÔ˘ μÔÚÈ¿ Ù· ÌÂÁ·ÏÂ›·
Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ Û·˜ Ô ÙÚ·Ófi˜ Ô ·ÓÙ›Ï·ÏÔ˜ ·˜ Ê¤ÚÂÈ
ˆ Í¤ÓÔÈ, ·’ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Û·˜ ÔÏfiÊÂÁÁÔ ·ÛÙ¤ÚÈ».
∫. ¶·Ï·Ì¿˜, Ã·ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ ºÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ (1897)

∏ ªÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛË
∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË, Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ Ë ∂ÏÏ¿‰· ÙÈ˜
ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÌÂ-
Á¿Ï· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙÔÓ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi ÙË˜ ¯Ò-
Ú·˜. ¶ÔÏÏÔ› ¿Ó‰ÚÂ˜ Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È
ÙË ™ÙÂÚÂ¿ ∂ÏÏ¿‰·, ÛÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙÂ˜, ˘- ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙÈ˜ ∏¶∞ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·
Ô¯ÚÂÒıËÎ·Ó ÙfiÙÂ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ÛÙÔ
ÂÌfiÚÈÔ ÙË˜ ÛÙ·Ê›‰·˜, Ó· ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ‡ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ Î·Ï‡ÙÂÚÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜. OÈ ∏Óˆ-
Ì¤ÓÂ˜ ¶ÔÏÈÙÂ›Â˜ ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ‹˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ‰ËÌÔÊÈÏ‹ ÚÔÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ. ∂ÌÔÚÈÎÔ› Ú¿-
ÎÙÔÚÂ˜ Î·È ÂÙ·ÈÚÂ›Â˜ ·ÎÙÔÏÔ˚ÎÒÓ ÌÂÙ·ÊÔÚÒÓ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ·Ï‹ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÈ˜ Ó¤Â˜ ·ÙÚ›-
‰Â˜. ◊Ù·Ó Ë ·ÊÂÙËÚ›· ÌÈ·˜ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ˘ÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜, Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· Û˘ÓÂ¯ÈÛÙÂ› Î·È ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·.
164

1 2
Ô
∏ ÏËÛÙÂ›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·Ù¿ ÙÔÓ 19 ·ÈÒÓ· ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ™ÎËÓ‹ ·fi ÙË Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ¢ÔÌÔÎÔ‡ (1897), ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ °Â-
¤Ó· ·fi Ù· ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ˆÚÁ›Ô˘ ƒÔ˚ÏÔ‡, ∞ı‹Ó·, Û˘ÏÏÔÁ‹ §¿ÌÚÔ˘ ∂˘Ù·Í›·
3 4
°È·ÓÓÔ‡ÏË˜ Ã·ÏÂ¿˜, «Ë ∫ÔÈÌˆÌ¤ÓË», ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙË˜ ™ÔÊ›·˜ «Δ· Î¿Ï·ÓÙ·», ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ §‡ÙÚ·
∞ÊÂÓÙ¿ÎË
5
6
∏ Ô‰fi˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ 1899, ›Ó·Î·˜ ¶›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ °. ƒÔ˚ÏÔ‡, «ÔÈ ¶ÔÈËÙ·›». ∂ÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ·fi Ù· ·ÚÈ-
ÙÔ˘ ¶. ª·ıÈfiÔ˘ÏÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎ‹ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË, ÛÙÂÚ¿ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿ ÔÈ °. ™ÙÚ·Ù‹ÁË˜, °. ¢ÚÔÛ›ÓË˜, π. ¶ÔÏ¤ÌË˜,
Û˘ÏÏÔÁ‹ ∫Ô˘ÙÏ›‰Ë ∫. ¶·Ï·Ì¿˜, °. ™Ô˘Ú‹˜ Î·È Ô ∞ÚÈÛÙÔÌ¤ÓË˜ ¶ÚÔ‚ÂÏ¤ÁÁÈÔ˜, ∞ı‹-
Ó·, Û˘ÏÏÔÁ‹ ºÈÏÔÏÔÁÈÎÔ‡ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ «Ô ¶·ÚÓ·ÛÛfi˜»
ñ ¶ÔÈÂ˜ ÓÔÌ›˙ÂÙÂ ˆ˜ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÂ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘
·ÈÒÓ·;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 3, ÛÂ ÔÈÔ˘˜ ·ÊÈÂÚÒÓÔÓÙ·È ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ ¶·Ï·Ì¿ Î·È ÁÈ·Ù›;
165

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 5
∏ £Ú¿ÎË, Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È Ô ¶fiÓÙÔ˜,
·ÎÌ·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î¤ÓÙÚ·
ªÂ ÙÔ ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ Ô˘ ˘¤ÁÚ·„·Ó ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÔÈ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ 1830, Ú˘ıÌ›ÛÙËÎÂ
ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ˙‹ÙËÌ· Î·È Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎÂ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. ΔÔ ¶ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ ÙÔ˘
§ÔÓ‰›ÓÔ˘ fiÌˆ˜ ‰ÂÓ ÈÎ·ÓÔÔÈÔ‡ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÚÔÛ‰ÔÎ›Â˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. Δ· Û‡ÓÔÚ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÎÚ¿-
ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤Ó·, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ¤Íˆ ·fi Ù· fiÚÈ¿ ÙÔ˘ ÔÏÏÔ‡˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜
Î·ıÒ˜ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜, fiÔ˘ ·ÓıÔ‡ÛÂ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÂÌfiÚÈÔ. π‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË £Ú¿ÎË, ÛÙ·
·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, ÛÙÔÓ ¶fiÓÙÔ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ·ÔÌ·ÎÚ˘ÛÌ¤ÓË ∫··‰ÔÎ›· ˙Ô‡Û·Ó
ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ŒÏÏËÓÂ˜, Ô˘ ‹Ù·Ó OÚıfi‰ÔÍÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› Î·È ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹,
ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ ‹ ÙËÓ ·ÚÌÂÓÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ·.
ÕÔ„Ë ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜
166

O È ŒÏÏËÓÂ˜ ÙˆÓ ·Ï‡ÙÚˆÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ÙË˜ £Ú¿ÎË˜, ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ¶fi-
ÓÙÔ˘, Î˘Ú›ˆ˜ ·˘ÙÔ› Ô˘ Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ÛÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜, Â›¯·Ó ˘ÔÛÙÂ› ÙÔ 1821 ·ÚÎÂ-
Ù¤˜ ‰ÈÒÍÂÈ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ™Ù·‰È·Î¿ fiÌˆ˜ Î·È È‰›ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1856 ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜
‚ÂÏÙÈÒıËÎ·Ó, ¤ÂÈÙ· ·fi ÙÈ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂÈ˜ Ô˘ Â¤‚·ÏÏ·Ó ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·
ÔÈ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Ô˘ ·Ó¤Ù˘ÍÂ ÙÔ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô.
OÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, ˘fi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË, ‰ÈÔÈÎÔ‡ÓÙ·Ó ·fi
ÂÎÏÂÁÌ¤ÓÔ˘˜ ‰ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÂ˜, ·fi ÂÊfiÚÔ˘˜ Ô˘ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Î·È ·fi ÙÈ˜
ÂÈÙÚÔ¤˜ ÙˆÓ Ó·ÒÓ. ªfiÓÔ ÛÙÔÓ ¶fiÓÙÔ Ô ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ ‹Ù·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ΔÔ‡Ú-
ÎÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹.
∞ÚÁfiÙÂÚ· ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÚfiÍÂÓÔÈ Î·È ÂÌÔÚÈÎÔ› ·ÓÙÈ-
ÚfiÛˆÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÌÂ ÙÔ˘˜ ÎÏËÚÈÎÔ‡˜ ˘ÂÚ¿ÛÈ˙·Ó Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹-
ÓˆÓ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ˘‹ÎÔÔÈ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·Ó¤Ù˘Í·Ó
ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ™ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Â›¯Â È‰Ú˘ıÂ› ÙÔ
1836 Ë «∫ÂÓÙÚÈÎ‹ ∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎ‹ Î·È ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ∂ÈÙÚÔ‹», Ô˘ ÂfiÙÂ˘Â ÙËÓ ÂÎÙ‡ˆÛË
‚È‚Ï›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË, ÚÔˆıÔ‡ÛÂ ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜
Î·È ›‰Ú˘Â ∞ÚÚÂÓ·ÁˆÁÂ›· ÁÈ· Ù· ·ÁfiÚÈ· Î·È ¶·ÚıÂÓ·ÁˆÁÂ›· ÁÈ· Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ·.
¶ÚÔ˜ ÙËÓ ›‰È· Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ÔÈ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎÔ› Û‡ÏÏÔÁÔÈ Î·È ‰È¿ÊÔÚ· ÛˆÌ·ÙÂ›·.
∫·ıÒ˜ Ë ‚Ô‹ıÂÈ· ·fi ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ‹Ù·Ó ÁÂÓÈÎ¿ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ-
¯‹˜ Î¿Ï˘Ù·Ó ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜ ÙÈ˜ ‰·¿ÓÂ˜ ÙˆÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘˜.
∏ £Ú¿ÎË ‹Ù·Ó ¯ˆÚÈÛÌ¤ÓË ÛÂ ‰‡Ô Â·Ú¯›Â˜, ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ Î·È ÙË˜ ∞‰ÚÈ·ÓÔ‡-
ÔÏË˜, ÂÓÒ ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·ÓÂ Â‰¿ÊË ¤ˆ˜ ÙËÓ ∫ÔÌÔÙËÓ‹. ΔÔ˘˜ Û˘Ì·ÁÂ›˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜
ÙË˜ £Ú¿ÎË˜ ·Ú·›ˆÓ·Ó ÔÈ ·Ó·ÁÎ·ÛÙÈÎÔ› ÂÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔ›, ÔÈ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ‡ÛÂÈ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÂÈ‰ËÌÈÒÓ,
ÛÙÚ·ÙÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÔÏ¤ÌˆÓ ‹ Î·È ÔÈ ÂÎ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÛÌÔ› Î·ÙÔ›ÎˆÓ, fiˆ˜ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ƒˆÌ˘-
Ï›·. ¶·ÚfiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ fiÌˆ˜, Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ·ÓÂ-
Ù˘ÁÌ¤ÓË, ÒÛÙÂ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÂÍ·ÁˆÁ¤˜ .¯. ÛÈÙ·ÚÈÔ‡ ‹ Î·ÓÒÓ ÙË˜ •¿ÓıË˜.
™ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È ÛÙÔÓ ¶fiÓÙÔ, ÌÂÙ¿ ·fi ÙÈ˜ ÚÒÙÂ˜ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ‡ÛÂÈ˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÚÔ˜ ÙË
ƒˆÛ›· Î·È ÛÙ· ÂÓ‰fiÙÂÚ· ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏ›·˜, Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ·˘Í‹ıËÎÂ Î·Ù¿ ÔÏ‡. ΔËÓ
›‰È· ÂÔ¯‹ ‹ÚÂ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÎÚ˘ÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ (ÎÏˆÛÙÒÓ). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È
ÁÈ· ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Ô˘ ÌfiÓÔ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎ¿ Â›¯·Ó ·Ô‰Â¯ıÂ› ÙË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›·. OÈ
ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó ÛÙÔ ÂÌfiÚÈÔ Î·È ÙË Ó·˘ÙÈÏ›·. ∫·ÏÏÈ¤ÚÁËÛ·Ó Â›ÛË˜ ÁÈ· ·È-
ÒÓÂ˜ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· È‰Ú‡ÔÓÙ·˜ Í·ÎÔ˘ÛÙ¿ Û¯ÔÏÂ›·, fiˆ˜ Ë ∂˘·ÁÁÂÏÈÎ‹ ™¯ÔÏ‹ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜ Î·È
ÙÔ ºÚÔÓÙÈÛÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·˜ Î·È ÂÎ‰›‰ÔÓÙ·˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ‹ ‚È‚Ï›·.
∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ∫··‰ÔÎ›·˜ ÚÔfi‰Â˘Û·Ó, ·Ú¿ ÙË
ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ·ÔÌfiÓˆÛË Î·È ÙË ‚·ÚÈ¿ ÊÔÚÔÏÔÁ›·. ∂›ÛË˜ ·ÚÎÂÙ¿ ‚È‚Ï›· Ù˘ÒıËÎ·Ó ÛÙ·
Î·Ú·Ì·ÓÏ›‰ÈÎ·, ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ ‰ËÏ·‰‹ ÁÏÒÛÛ· ·ÏÏ¿ ÌÂ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜.
EÔÙÂ‡ˆ: ∂È‚Ï¤ˆ.
∂È‰ËÌ›·: ∏ ÂÍ¿ÏˆÛË ·ÚÚÒÛÙÈ·˜ ÛÂ ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ ÛÂ Û‡ÓÙÔÌÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·.
∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ƒˆÌ˘Ï›·: ¶ÂÚÈÔ¯‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ÔÏÏÔ› ŒÏÏËÓÂ˜. ™‹ÌÂÚ· ·ÔÙÂÏÂ› ÙÌ‹Ì· ÙË˜ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜.
∂Ó‰fiÙÂÚ·: ΔÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi, Ë ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·.
∞Ó·ÙÔÏ›·: ∏ ªÈÎÚ¿ ∞Û›·.
167

1. ¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ™Ì˘ÚÓÈÒÓ
«•‡ÓÈÔÈ, Â˘Î›ÓËÙÔÈ, Â˘Ê˘¤ÛÙ·ÙÔÈ Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ‰È·ÛÎÂ‰·ÛÙÈÎÔ›, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜ Â›Ó·È Î·ÊÂÙ˙‹‰Â˜,
·ÓÙÔÒÏÂ˜ ‹ ‚·ÚÎ¿ÚË‰Â˜: ÙÚ›· Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· Ô˘ Ù· ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ÛÙËÓ Î·ÙÒÙÂÚË Ù¿ÍË, fiˆ˜ ÔÈ Û˘Ì·ÙÚÈÒ-
ÙÂ˜ ÙÔ˘˜ ÙË˜ ·ÓÒÙÂÚË˜ Ù¿ÍË˜ ‰È·Ï¤ÁÔ˘Ó ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ‰ÈÎËÁfiÚÔ˘ ‹ ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡. ∞Ó Â›Û·È Î·ÊÂÙ˙‹˜,
ÊÏ˘·ÚÂ›˜ fiÏË Ì¤Ú·, Ì·ı·›ÓÂÈ˜ fiÏ· Ù· Ó¤·, ÌÈÏ¿˜ ÁÈ· Ù· ÔÏÈÙÈÎ¿, ‚Ú›˙ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÎÈÓÂ›Û·È, ‰Ú·˜ Î·È
·ÁˆÓ›˙ÂÛ·È ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÛÔ˘ ÁÈ· ÙË ªÂÁ¿ÏË π‰¤·. ∞Ó Â›Û·È ·ÓÙÔÒÏË˜, Ô˘Ï¿˜ Ï›ÁÔ ·’ fiÏ·, ÂÌÔÚÂ‡ÂÛ·È,
Û˘Ó·ÏÏ¿ÛÛÂÛ·È, Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ù¤ÏÂÈˆÙË Â˘Ù˘¯›· ÁÈ· ¤Ó·Ó ŒÏÏËÓ·. ∞Ó Â›Û·È ‚·ÚÎ¿ÚË˜, ‚Ú›ÛÎÂ-
Û·È ‰È·ÚÎÒ˜ Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿ ÌÂ ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÏÈ¿ Ê›ÏË ÙˆÓ ·ÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·, ÎÈÓÂ›Û·È ‰ÂÍÈ¿-
·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÛÙÔ ‹Á·ÈÓ’ ¤Ï· ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡, ÁÓˆÚ›˙ÂÈ˜ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÚfiÛˆ·, ÚˆÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ù·ÍÈ‰ÈÒÙÂ˜ Ô˘ ’Ú¯ÔÓÙ·È
·fi Ì·ÎÚÈ¿, ÊÈÏÔÓÈÎÂ›˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙË˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ – ¿ÏÏË ÌÈ· Û¿ÓÈ· ·fiÏ·˘ÛË ÁÈ· ÙÔÓ ŒÏÏËÓ·.
¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· Ê˘Ï‹ ‰È·ÛÎÂ‰·ÛÙÈÎ‹ Î·È ÙÂÏÈÎ¿ Û˘Ì·ıËÙÈÎ‹, ·Ú¿ Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù¿ ÙË˜, ˘ÔÌÔÓÂÙÈÎ‹, ·Ó-
ıÂÎÙÈÎ‹, ÔÏÈÁ·ÚÎ‹ Î·È ÂÏ·ÊÚ¿ Â›ÌÔÓ· ÚÔÛËÏˆÌ¤ÓË ÛÙËÓ ·Î·Ù¿‚ÏËÙË ÚÔÛ‰ÔÎ›· ÙË˜».
G. Deschamps, ™ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÙË˜ ªÈÎÚ·Û›·˜. O‰ÔÈÔÚÈÎfi 1890, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ™. ∫·ÛÂÛÈ¿Ó, ∞ı‹Ó· 1990, Û. 159.
2. ∞Ó·ÊÔÚ¿ μÚÂÙ·ÓÔ‡ ÀÔÚfiÍÂÓÔ˘ ÛÙËÓ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ· ÚÔ˜ ÙÔ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎfi ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ÙˆÓ ∂ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ.
ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·, 10 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1857
«Œ¯ˆ ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ó· Û·˜ ÏËÚÔÊÔÚ‹Ûˆ fiÙÈ ÙÔÓ ÂÚ·ÛÌ¤ÓÔ πÔ‡ÏÈÔ ÂÍ·ÎÚ›‚ˆÛ· fiÙÈ 600, ÂÚ›Ô˘, ÂÏÏËÓÈÎ¤˜
ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜, Î˘Ú›ˆ˜ ¯Ù›ÛÙÂ˜, Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ ™¿ÓÙ·˜, ÂÓfi˜ ¯ˆÚ›Ô˘ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÌÂÙ·Ó·-
ÛÙÂ‡ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ¶fiÙÈ ÙË˜ ƒˆÛ›·˜. O ƒÒÛÔ˜ ¶ÚfiÍÂÓÔ˜ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛ¯¤ıËÎÂ ÂÚÁ·Û›· ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ÙÔ˘ ÏÈÌ·-
ÓÈÔ‡ Î·È ÙË˜ fiÏË˜ Î·È ‰È·ÓÔÌ‹ ÌÈ·˜ ÌÂÁ¿ÏË˜ ¤ÎÙ·ÛË˜ ÁË˜ Î·ıÒ˜ Î·È ¿ÏÏ· ÚÔÓfiÌÈ·. ŸÙ·Ó ÙÔ ¤Ì·ı·,
·Ó·˙‹ÙËÛ· Î¿ÔÈÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ï¤ÔÓ ·ÍÈfiÈÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÚÓ‹ıËÎ·Ó fiÙÈ ·˘Ùfi ÙÔ
ÁÂÁÔÓfi˜ Â›¯Â Î¿ÔÈ· Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔÓ ƒÒÛÔ ¶ÚfiÍÂÓÔ. ¢‹ÏˆÛ·Ó fiÌˆ˜ fiÙÈ ÛÎfiÂ˘·Ó Ó· ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ‡ÛÔ˘Ó ÛÙË
ƒˆÛ›·, ÂÎÙfi˜ ·Ó Ù‡¯Ô˘Ó ÛˆÛÙ‹˜ ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË˜ ·fi ÙÈ˜ ÙÔÈÎ¤˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜, ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ
¤¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁËÌ¤Ó· ·Ú¿ÔÓ·».
∫ÒÛÙ· ºˆÙÈ¿‰Ë, ¶Ù˘¯¤˜ ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ÎÚ˘ÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1997, Û. 81.

∏ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ
ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËÎÂ Â›ÛË˜ Î·È ·fi ÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ. ∂Úfi-
ÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÌÈ· ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ‚·ÚfiÓÔ˘ ¶È¤Ú ÓÙÂ ∫Ô˘ÌÂÚÙ¤Ó, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÌÓÂ‡ÛıËÎÂ ·fi Ù· ·Ú-
¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ·ıÏËÙÈÎ¿ È‰ÂÒ‰Ë Î·È ı¤ÏËÛÂ Ó· Ù· ·Ó·‚ÈÒÛÂÈ. OÈ ÚÒÙÔÈ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ› ∞ÁÒÓÂ˜ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜
ÂÔ¯‹˜, ÌÂÙ¿ ·fi ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˘ μÈÎ¤Ï·, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔ ¶·Ó·ıËÓ·˚Îfi ™Ù¿‰ÈÔ ÙË˜ ∞ı‹-
Ó·˜. •ÂÎ›ÓËÛ·Ó ÛÙÈ˜ 5 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1896. ∞fi ÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ È‰È·›ÙÂÚ· Û˘ÁÎÈÓËÙÈÎ‹ ÁÈ·
ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ‹Ù·Ó Ë Ó›ÎË ÙÔ˘ ™‡ÚÔ˘ §Ô‡Ë ÛÙÔ ·ÁÒÓÈÛÌ· ÙÔ˘ Ì·Ú·ıˆÓ›Ô˘ ‰ÚfiÌÔ˘.
O ™‡ÚÔ˜ §Ô‡Ë˜
168

ÕÔ„Ë ÙË˜ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·˜
ΔÔ «ºÚÔÓÙÈÛÙ‹ÚÈÔ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·˜»
ÕÔ„Ë ÙË˜ ¶ÚÔ‡ÛÛ·˜
ñ ™Â ÙÈ ÓÔÌ›˙ÂÙÂ ˆ˜ ·ÔÛÎÔÔ‡ÛÂ Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-
Ú›·˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÁÈ· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ŒÏÏËÓÂ˜ ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘ Ó· ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Ó· ·Ô¯ˆ-
Ú‹ÛÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜;
169

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 6
∏ ÎÚ›ÛË ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ·
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ ÔÏÏ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·
Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ ÛÙ·‰È·Î¿ Ó· ¯¿ÓÂÈ Â‰¿ÊË. ΔËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÔÈ ‚·ÏÎ·ÓÈÎÔ› Ï·Ô› ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ
ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘˜.
°ÂÏÔÈÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Ó· «Î·Ù·Û·Ú¿˙Ô˘Ó» ÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·
1830 1878
Η Ελλάδα γίνεται Η Σερβία, το Μαυροβούνιο

ανεξάρτητο κράτος και η Ρουμανία γίνονται
ανεξάρτητα κράτη
170

H ·Ú·ÎÌ‹ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÂ ÙÔ˘˜ ˘fi-
‰Ô˘ÏÔ˘˜ ‚·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡˜ Ï·Ô‡˜ Ó· ÂÍÂÁÂÚıÔ‡Ó, ‰ÈÂÎ‰ÈÎÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘˜. ¶ÚÒ-
ÙÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ‚·Ï-
Î·ÓÈÎÔ› Ï·Ô› Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ÎÂÚ‰›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ‹ ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ
ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· Î·Ù¤¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ Â‰¿ÊË ÙË˜ μ·ÏÎ·ÓÈÎ‹˜ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘, ÛÙ·
ÔÔ›· Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÂıÓfiÙËÙÂ˜.
∫·ıÒ˜ Ô 19Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ ÏËÛ›·˙Â ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘, ÌÂÁ¿ÏˆÓ·Ó ÔÈ ÂıÓÈÎÔ› ·ÓÙ·ÁˆÓÈ-
ÛÌÔ› ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Ï·ÒÓ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÎ‰›ÎËÛË ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÛÙ·
μ·ÏÎ¿ÓÈ·. OÈ Â‰·ÊÈÎ¤˜ ‰ÈÂÎ‰ÈÎ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ‚·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ Ï·ÒÓ Î·È Ù· Û˘ÁÎÚÔ˘fiÌÂÓ· ÂÌÔ-
ÚÈÎ¿ Î·È ¿ÏÏ· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔ-
ÎÚ·ÙÔÚ›· ÂÚÈ¤ÏÂÍ·Ó ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ Û‡ÓıÂÙÔ ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∑‹ÙËÌ·.
ΔÔ 1875 Í¤Û·ÛÂ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙËÓ ∂Ú˙ÂÁÔ‚›ÓË Î·È ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi
Î›ÓËÌ· ÂÂÎÙ¿ıËÎÂ ÛÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, ÙË ™ÂÚ‚›· Î·È ÙÔ ª·˘ÚÔ‚Ô‡ÓÈÔ. O ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ÌÂÙ¤ÊÂ-
ÚÂ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ·ÏÏ¿ ÙÔ 1877 Ì‹ÎÂ ÛÙÔÓ
fiÏÂÌÔ Î·È Ë ƒˆÛ›·, Ë ÔÔ›· ÂÓ‰È·ÊÂÚfiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÏ·‚ÈÎÔ‡˜ Ï·Ô‡˜ ÙˆÓ μ·ÏÎ·Ó›ˆÓ, Î·-
ıÒ˜ ¤ÙÛÈ ÂÍ˘ËÚÂÙÔ‡ÓÙ·Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ¿ ÙË˜. ∏ ƒˆÛ›· Ó›ÎËÛÂ Î·È Ë ËÙÙËÌ¤ÓË
ΔÔ˘ÚÎ›· ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ˘ÔÁÚ¿„ÂÈ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ (ª¿ÚÙÈÔ˜ ÙÔ˘ 1878).
∏ Û˘Óı‹ÎË ·˘Ù‹ ÚÔ¤‚ÏÂÂ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ·˘ÙfiÓÔÌÔ˘ ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô˘ ı· ÂÚÈÂ-
Ï¿Ì‚·ÓÂ ÔÏfiÎÏËÚË Û¯Â‰fiÓ ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰ÈÂÎ‰ÈÎ‹ÛÂˆÓ.
OÈ ˘fiÏÔÈÂ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ fiÌˆ˜ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ÛÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙË˜ Û˘Óı‹ÎË˜, Î·-
ıÒ˜ Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜ Â¤‚·Ï·Ó Ó· ‰È·ÙËÚËıÔ‡Ó Ù· Û‡ÓÔÚ· ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·-
ÙÔÚ›·˜ Î·È Ó· ÂÌÔ‰ÈÛÙÂ› Ë Â¤ÎÙ·ÛË ÙË˜ ƒˆÛ›·˜ ÚÔ˜ ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ.
™Â Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ô˘ ¤ÁÈÓÂ ÛÙÔ μÂÚÔÏ›ÓÔ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ Ó¤·
Û˘Óı‹ÎË, Ô˘ ·ÓÙÈÎ·Ù¤ÛÙËÛÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ Î·È ÂÚÈÂ›¯Â Â˘ÓÔ˚ÎfiÙÂÚÔ˘˜
fiÚÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›·. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘ (πÔ‡ÏÈÔ˜ ÙÔ˘ 1878), Ë
μÔ˘ÏÁ·Ú›· ·Ú¤ÌÂÈÓÂ ·˘ÙfiÓÔÌË ·ÏÏ¿ ¤¯·ÛÂ ÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ÙË˜ Â›¯·Ó
·Ô‰ÔıÂ› ÌÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘, ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. ∏ ™ÂÚ‚›·,
ÙÔ ª·˘ÚÔ‚Ô‡ÓÈÔ Î·È Ë ƒÔ˘Ì·Ó›· Î¤Ú‰ÈÛ·Ó ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘˜. Δ¤ÏÔ˜, Ë ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹
ƒˆÌ˘Ï›· ¤ÁÈÓÂ ·˘ÙfiÓÔÌË ËÁÂÌÔÓ›·.
ΔÔ 1885 Ë μÔ˘ÏÁ·Ú›· ÚÔÛ¿ÚÙËÛÂ ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ƒˆÌ˘Ï›·. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ·ÓÙ¤‰Ú·ÛÂ ÎË-
Ú‡ÛÛÔÓÙ·˜ ÂÈÛÙÚ¿ÙÂ˘ÛË, ·ÏÏ¿ ÔÈ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÌÂ ·Ú¤Ì‚·Û‹ ÙÔ˘˜ ÂÌfi‰ÈÛ·Ó ÌÈ·
ÔÏÂÌÈÎ‹ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË. øÛÙfiÛÔ, Ë ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ‰ÈÂÎ‰ÈÎ‹ÛÂˆÓ ¤ÁÈÓÂ ÌÂÁ·Ï‡-
ÙÂÚË ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Î·ıÒ˜ ¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ fiÏÂÌÔ˜, Ô ¶ÚÒÙÔ˜ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜,
ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ.
∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∑‹ÙËÌ·: E›Ó·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ ‰È·ÓÔÌ‹˜ ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Ë ÔÔ›· ·fi ÙÈ˜
·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Â›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·Ú·ÎÌ¿˙ÂÈ.
∂ÈÛÙÚ¿ÙÂ˘ÛË: ∏ ÎÏ‹ÛË ÛÙ· fiÏ· ÁÈ· ÂÓ‰Â¯fiÌÂÓÔ fiÏÂÌÔ.
∞ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË: ∞ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ·, Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË.
171

1. ∞fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ Ã·Ú›Ï·Ô˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë ÁÈ· ÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿)
«∂ıÓÈÎ‹ È‰¤· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ë ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Â‰·ÊÒÓ Î·È Ë Û‡ÛÙ·ÛË ÂÓÈ·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈ-
ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô˘ Ó· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜. ΔÔ ‰›Î·ÈÔ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ È‰¤·˜ ÙÔ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛÂ
Ë ∂˘ÚÒË, ÙÔ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛÂ Â›ÛË˜ Î·È Ë ΔÔ˘ÚÎ›· ÌÂÙ¿ ÙË Û‡ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ¢ÂÓ ı· Â›¯Â Î·Ì›·
ÛËÌ·Û›· Ë Â·Ó›‰Ú˘ÛË ‚·ÛÈÏÂ›Ô˘, fiˆ˜ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ∂ÏÏ¿‰·, Â¿Ó ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ÂıÂˆÚÂ›ÙÔ ˘Ú‹Ó·˜ Î·È Úfi‰ÚÔ-
ÌÔ˜ ÙË˜ Û‡ÌÙ˘ÍË˜, fiÙ·Ó ¤ÏıÂÈ ÙÔ Ï‹ÚˆÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÛÂ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ÎÚ¿ÙÔ˜.
∂ÔÌ¤Óˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ Î·ı‹ÎÔÓ Ó· ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ë ∂ÏÏ¿‰·, Ù›ÌÈ· Î·È ı·ÚÚ·Ï¤·, ÛÂ‚fiÌÂÓË ÙË ‰ÈÂ-
ıÓ‹ ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·, ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Î·È ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ fi,ÙÈ ··ÈÙÂ› ÁÈ·
ÙËÓ ›‰È·».
ÕÚıÚÔ ÙÔ˘ Ã·Ú›Ï·Ô˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· flÚ·, 2 πÔ˘Ï›Ô˘ 1876. ŒÎ‰ÔÛË ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ã·Ú›Ï·Ô˜
ΔÚÈÎÔ‡Ë˜. ∏ ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÙfiÌ. 1, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∞ÈÎ·ÙÂÚ›ÓË ºÏÂÚÈ·ÓÔ‡, ∞ı‹Ó· 1999, Û. 289.
2. ∞fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ μÚÂÙ·ÓÔ‡ ˘Ô˘ÚÁÔ‡ ÙˆÓ ∂ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ Marquis Salisbury ÙÔ 1877 ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙË˜ Oıˆ-
Ì·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜
«™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ Ù·ÍÈ‰ÈÒÓ ÌÔ˘ ‰ÂÓ ¤Ù˘¯Â Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹Ûˆ ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó·Ó Ê›ÏÔ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ∞ÏÔ‡ÛÙ·Ù·,
‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ (Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ ÌÔ˘) ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ‹ÚıÂ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘˜. ªÂÚÈÎÔ› ÛÎ¤ÙÔÓÙ·È
fiÙÈ ÙÔ ÂÓ‰Â¯fiÌÂÓÔ ·˘Ùfi ›Ûˆ˜ ÌÔÚÂ› ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ Ó· ·Ó·‚ÏËıÂ›. ∫·ÓÂ›˜ fiÌˆ˜ ‰ÂÓ ‰È·Ù‡ˆÛÂ ÙËÓ ¿Ô„Ë
fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Û˘ÓÙËÚËıÂ› (Ë OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·) ÁÈ· ÔÏ‡ ·ÎfiÌ·. ¢ÂÓ ‹ÌÔ˘Ó Î·ıfiÏÔ˘ ÚÔÂ-
ÙÔÈÌ·ÛÌ¤ÓÔ˜ ÁÈ· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÔÌfiÊˆÓË ÁÓÒÌË».
∂˘¿ÁÁÂÏÔ˘ ∫ˆÊÔ‡, ∏ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙÔ ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∑‹ÙËÌ· 1875-1881, ∞ı‹Ó· 2001, Û. 69.
3. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÛÙÂÏ¤¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ ºÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÔ˘ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜ Charles Dilke,
§ÔÓ‰›ÓÔ 15 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1878
«ΔÈ Â›‰Ô˘˜ ∂ÏÏ¿˜ Â›Ó·È Ë ∂ÏÏ¿˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË §‹ÌÓÔ, ÙË §¤Û‚Ô ‹ ª˘ÙÈÏ‹ÓË, ÙË Ã›Ô, ÙÔÓ ŸÏ˘-
ÌÔ, ÙËÓ ŸÛÛ·, ÙÔ ÕÁÈÔ ŸÚÔ˜; Ÿ¯È ÌfiÓÔ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÈÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜
∂ÏÏ¿‰·˜ ·Ú·Ï‹ÊıËÎÂ ·fi ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi μ·Û›ÏÂÈÔ. ∏ ∫Ú‹ÙË Î·È Ù· ÓËÛÈ¿, Ë ·ÎÙ‹ ÙË˜ £Ú¿ÎË˜ Î·È Ë ÂÏ-
ÏËÓÈÎ‹ ·ÔÈÎ›· ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ Â›Ó·È Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∂ÏÏ¿˜».
∂˘¿ÁÁÂÏÔ˘ ∫ˆÊÔ‡, ∏ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙÔ ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∑‹ÙËÌ· 1875-1881, ∞ı‹Ó· 2001, Û. 161.

OıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂÈ˜
∏ ·Ú·ÎÌ‹ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È-
ÒÓ· ‰ÈÂ˘ÎfiÏ˘ÓÂ ÙËÓ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ÛÂ ·˘Ù‹Ó ‚·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ Ï·-
ÒÓ. ¢ÂÓ ¤ÏÂÈ„·Ó, ‚¤‚·È·, ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ™Ô˘ÏÙ¿ÓˆÓ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó
ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË. OÈ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔÈ ·˘ÙÔ› ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÌÂÙ·Ú-
Ú˘ıÌ›ÛÂÈ˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È «ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙÔ˘
Δ·Ó˙ÈÌ¿Ù». øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂÈ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÈÎ·ÓÔÔÈË-
ÙÈÎ¿ ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ù·.
O ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙ‹˜ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ∞ÌÓÙÔ‡Ï ªÂÙ˙›Ù ∞′
172


∞ÂÈÎfiÓÈÛË ÙˆÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ
Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹
ÙË˜ ™˘Óı‹ÎË˜ ÙÔ˘
∞Á›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ (1878)
Άγραμ Τρανσυλβανία
Μο
2 Τίμισβαρ Έρμαννστατ
λδ
Κροατία Αυστρο-Oυγγαρία Γαλάτσι

βί
α
α
Βλαχία
Βελιγράδι
Βοσνία-Ερζεγοβίνη
Ρ ο υ μ α ν ί α
Βουκουρέστι
Κροϊόβα
Σεράγεβο
Σερβία
Βιδίνιο
Μόσταρ
Νίς
Πιρότ Β ο υ λ γ α ρ ί α Βάρνα
Αγχίαλος
Α
OÈ ÙÚÂÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ∞ÁÁÏ›·, ∞˘ÛÙÚÔÔ˘Á-

Βράνια
∆
Ανατολική Ρωμυλία
Ρ
Σόφια
Σπίτσα
ΙΑ
∆ουλτσίνο Σκούταρι Σκόπια Á·Ú›· Î·È ƒˆÛ›·, ·ÚÔÌÔÈ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ Á¿ÙÂ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÏÂ-
Τ
Φιλιππούπολη Σαράντα Εκκλησιές

ΙΚ
¯ıÂ› ÛÙÔ ÎÔ˘‚¿ÚÈ Ô˘ Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∑‹ÙËÌ·,

Η
Θ Αδριανούπολη
Α
Λ ∆υράχιο
Α Στρώμνιτσα Θράκη
Σ
Σ
Α
Σέρρες Puck, ¡¤· ÀfiÚÎË, 1878
Μακεδονία Καβάλα
Έδεσσα ν. Θάσος
Αυλώνα Θεσσαλονίκη
Καστοριά
ν. Λήμνος
Ή
Ιωάννινα
πε
Λάρισσα
Ι
Θεσσαλία
ιρ
ν. Κέρκυρα Καρδίτσα Βόλος ν. Λέσβος

Α
ος
Λαμία
O
ν. Λευκάδα
ν. Χίος
Π
Χαλκίδα
Ε
Πάτρα ς
Λ
ν. Εύβοια
λ ά
Ε λ
Α
ν. Κεφαλληνία Αθήνα
Γ

O
Σ
ν. Ζάκυνθος Ερμούπολη Ã¿ÚÙË˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ¤˜ ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ

ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·.
∏ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·Ï›·˜ (ÚÔ˙ ¯ÚÒÌ·) ÂÓÛˆÌ·ÙÒıËÎÂ
ν. Κύθηρα ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· (Î›ÙÚÈÓÔ ¯ÚÒÌ·) ÙÔ 1881
ν. Κρήτη
Χανιά
Ρέθυμνο Ηράκλειο
ñ ΔÈ ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ ÁÈ· ÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘;
ñ ¶ÔÈÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ıÂˆÚÂ› Ô μÚÂÙ·Ófi˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ ÛÙËÓ ¶ËÁ‹ 3 ˆ˜ ı· ¤ÚÂÂ Ó· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿-
ÙÔ˜; μÚ›ÛÎÂÙÂ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ ÛÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÈ˜ ı¤ÛÂÈ˜ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ô ΔÚÈÎÔ‡Ë˜ ÛÙËÓ ¶ËÁ‹ 1;
173

�
TETAƒΔ∏ ∂¡√Δ∏Δ∞

∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
ñ O ŸıˆÓ·˜ ‹Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·fi ÙÔ 1833 ¤ˆ˜ ÙÔ

1862. ΔÔÓ ‰È·‰¤¯ıËÎÂ ÙÔ 1863 Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ Ô ∞′.
ñ ΔÔ 1844 Ô ŸıˆÓ·˜ ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ÙÔ ÔÔ›Ô

ÂÚÈfiÚÈ˙Â ÙÈ˜ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘.
ñ Δ· Û‡ÓÔÚ· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÂÚÈÔÚÈ-

ÛÌ¤Ó·. ¶ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÂÂÎÙ·ıÔ‡Ó Ù· Û‡ÓÔÚ· Î·È Ó· ·ÂÏÂ˘ıÂÚˆıÔ‡Ó
ÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, ÚÔˆı‹ıËÎÂ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙË˜ «ªÂÁ¿ÏË˜ π‰¤·˜».
ñ ΔÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· ÔÈ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÈ˜ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓ›ÛÔ˘Ó ÙË ¯Ò-

Ú·. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ Ã·Ú›Ï·Ô˘ ΔÚÈÎÔ‡Ë Î·Ù·-
ÛÎÂ˘¿ÛÙËÎ·Ó ÔÏÏ¿ ÌÂÁ¿Ï· ¤ÚÁ·. ŸÌˆ˜ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ ‰·-
¿ÓÂ˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÙÂÏÈÎ¿ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÛÂ ¯ÚÂÔÎÔ›·.
ñ ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ·ÚÎÂÙÔ› ·ÎfiÌË
‚·ÏÎ·ÓÈÎÔ› Ï·Ô› Î¤Ú‰ÈÛ·Ó ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘˜ Î·È Û¯ËÌ¿ÙÈÛ·Ó ‰ÈÎ¿ ÙÔ˘˜
ÂıÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË.
174

�
¶¤ÌÙË ∂ÓfiÙËÙ·
∏ ·Ú·Á‹ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜,

Ì˘ıÔÏÔÁÈÎ‹ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË.
∏ Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜
·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ
ÙË˜ ÌÂ ÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È
ÙËÓ Â˘Úˆ·˚Î‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·
··Û¯fiÏËÛÂ ¤ÓÙÔÓ· ÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∂ÓfiÙËÙ·˜
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ë ∂ÏÏ¿‰· ·¤ÎÙËÛÂ Ù· ÛËÌÂÚÈÓ¿ Û‡ÓÔÚ¿ ÙË˜. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó Î˘Ú›ˆ˜
ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Û˘ÓÂ¯fiÌÂÓˆÓ ÔÏ¤ÌˆÓ, ÙfiÛÔ ÙÔÈÎÒÓ fiÛÔ Î·È ·ÁÎfiÛÌÈˆÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÙËÓ
›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô Ë ∂ÏÏ¿‰· ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿. Δ¤ÏÔ˜, Ë ¤ÓÙ·Í‹ ÙË˜ ÛÙËÓ ÂÓˆ-
Ì¤ÓË ∂˘ÚÒË, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ·ÈÒÓ·, ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ ÍÂÎ›ÓËÌ· Ó¤ˆÓ ÚÔÎÏ‹ÛÂˆÓ.
1912-1913 1914-1919 1939-1945 1974
Βαλκανικοί Α’ Παγκόσμιος Β’ Παγκόσμιος Τουρκική εισβολή

Πόλεμοι Πόλεμος Πόλεμος στην Κύπρο
∏ ¤ÌÙË ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ‰Ò‰ÂÎ· ÎÂÊ¿Ï·È·.
176

∫∂ºA§∞π√ 1. ∫∂ºA§∞π√ 2. ΔÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ ∫∂ºA§∞π√ 3.
∞fi ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi °Ô˘‰› Î·È Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ OÈ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ› ¶fiÏÂÌÔÈ
¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897 ÛÙÔÓ
ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi ∞ÁÒÓ·
∫∂ºA§∞π√ 4.
∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ
∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ
∫∂ºA§∞π√ 5. ∏ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹
∂ÎÛÙÚ·ÙÂ›· Î·È Ë ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹
∫∂ºA§∞π√ 6. O ªÂÛÔfiÏÂÌÔ˜
∫∂ºA§∞π√ 8. ∫∂ºA§∞π√ 9. ª›· ‰ÂÎ·ÂÙ›·

∫∂ºA§∞π√ 7. ∏ ÁÂÚÌ·ÓÈÎ‹ Â›ıÂÛË Î·È ·ÁÒÓˆÓ Î·È ı˘ÛÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ
ΔÔ ∞Ï‚·ÓÈÎfi ŒÔ˜ Ô μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· (1941-1949)
∫∂ºA§∞π√ 11.
ΔÔ ∫˘ÚÈ·Îfi ˙‹ÙËÌ· ∫∂ºA§∞π√ 12.
∏ ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ë Â˘-
∫∂ºA§∞π√ 10. Úˆ·˚Î‹ ÙË˜ ÔÚÂ›·
∏ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎ‹
·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË
ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜
(1950-1974)
177

� � ∂¡√Δ∏Δ∞ E
KÂÊ¿Ï·ÈÔ 1
∞fi ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897
ÛÙÔÓ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi ∞ÁÒÓ·
MÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÌÂ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›·, ÙÔ 1897, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ··Û¯fiÏËÛ·Ó Ù·
˙ËÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ ∫Ú‹ÙË˜ Î·È ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜. ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ·˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ë ¤ÓÔÏË Û‡-
ÁÎÚÔ˘ÛË ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È μÔ˘ÏÁ¿ÚˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1904-1908.
O ¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜ ÛÂ ›Ó·Î· ÙÔ˘ π·Îˆ‚›‰Ë, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1897 1904 1905 1908
Ατυχής Ελληνο- Θάνατος Εξέγερση στο χωριό Επανάσταση

τουρκικός Πόλεμος του Παύλου Μελά Θέρισο της Κρήτης Νεοτούρκων
178

✔ H ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·
H Ù·ÂÈÓˆÙÈÎ‹ ‹ÙÙ· ÛÙÔÓ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897 ÛÎfiÚÈÛÂ ·ÔÁÔ‹ÙÂ˘ÛË Î·È
ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ‚·Û›ÏÂÈÔ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·ÙÔ˜.
ª¤Û· ÛÂ Û‡ÓÙÔÌÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· fiÌˆ˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒ-
ÓÂÙ·È. ªÂÙ¤‚·ÏÂ Â›ÛË˜ ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙ· ÂıÓÈÎ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ ∫Ú‹ÙË˜ Î·È ÙË˜ ª·ÎÂ-
‰ÔÓ›·˜, ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÈÔ ÂÓÂÚÁ‹ ‰Ú¿ÛË.
ΔÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1905 Í¤Û·ÛÂ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi £¤ÚÈÛÔ ÙË˜ ∫Ú‹ÙË˜ ¤ÓÔÏË ÂÍ¤ÁÂÚÛË, ÌÂ ÂÈ-
ÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ Î·È Î‡ÚÈÔ ·›ÙËÌ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ΔÂ-
ÏÈÎ¿ Ë ¤ÓˆÛË ÙË˜ ∫Ú‹ÙË˜ ÌÂ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ, Î·ıÒ˜ Ë ÂÍ¤ÁÂÚÛË
ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÌÂÙ¿ ·fi ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂÈ˜.
ΔÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ë ∫Ú‹ÙË, ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ˘fiÌÂÓË ÙËÓ ·Ó·ÛÙ¿ÙˆÛË Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ÛÙËÓ
OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛÂ Î·È ¿ÏÈ ÎËÚ‡ÛÛÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, ·fi Êfi‚Ô Ì‹ˆ˜ Â·Ó·ÏËÊıÔ‡Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ 1897, ‰ÂÓ ·Ó·-
ÁÓÒÚÈÛÂ Â›ÛËÌ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË, ÚÔÎ·ÏÒÓÙ·˜ ÙË Ï·˚Î‹ ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ·.
™ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ‹Ù·Ó ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏË. ∏ ·Ó·Ì¤ÙÚËÛË ÌÂÙ·Í‡ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È μÔ˘Ï-
Á¿ÚˆÓ, Ô˘ ‰ÈÂÎ‰ÈÎÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹, Â›¯Â ÂÓÙ·ıÂ› ÌÂÙ¿ ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘ ÙÔ 1878,
Ô˘ ‰È·Ù‹ÚËÛÂ ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ˘fi ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›·. °‡Úˆ Î˘Ú›ˆ˜ ·fi Ù· Û¯ÔÏÂ›· Î·È ÙÈ˜ ÂÎ-
ÎÏËÛ›Â˜ ÙˆÓ Ì·ÎÂ‰ÔÓÈÎÒÓ ¯ˆÚÈÒÓ ‰fiıËÎÂ ¤Ó·˜ ÛÎÏËÚfi˜ ·ÁÒÓ·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ¯ÒÚÂ˜ ÁÈ·
ÂÈÎÚ¿ÙËÛË. OÈ μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÛÙ¤ÏÓÔ˘Ó ·ÓÙ¿ÚÙÂ˜ (ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜), Ô˘ ›Â˙·Ó ÙÔ˘˜ Î·-
ÙÔ›ÎÔ˘˜ Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó fiÙÈ ·Ó‹Î·Ó ÛÙËÓ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ‹ ÂÎÎÏËÛ›· (∂Í·Ú¯›·).
∏ ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô‰‹ÁËÛÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÛÂ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfiÙÂÚË ·Ó¿ÌÈÍË ÛÙÈ˜ Ì·ÎÂ-
‰ÔÓÈÎ¤˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜. ∞ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡, fiˆ˜ Ô ¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜, Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›-
ÓÔ˜ ª·˙·Ú¿ÎË˜ Î·È Ô Δ¤ÏÏÔ˜ ∞Á·ËÓfi˜ (ÕÁÚ·˜) Î·ıÒ˜ Î·È ÔÏ·Ú¯ËÁÔ› ·fi ÔÏÏ¤˜ ¿ÏÏÂ˜ Â-
ÚÈÔ¯¤˜, fiˆ˜ Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ΔÛfiÓÙÔ˜ ·fi ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙË˜ ¶··Ù˙·ÓÂÙ¤·˜ ·fi ÙË ª¿-
ÓË Î·È ¿ÏÏÔÈ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙË Ì·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹ ÁË Î·È ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ÌÂ ÓÙfiÈÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜, Û¯ËÌ¿ÙÈÛ·Ó
·ÓÙ·ÚÙÈÎ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜.
ΔË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Û˘ÓÙfiÓÈ˙·Ó ŒÏÏËÓÂ˜ ‰ÈÏˆÌ¿ÙÂ˜ Ô˘ ˘ËÚÂ-
ÙÔ‡Û·Ó ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, fiˆ˜ Ô ¶ÚfiÍÂÓÔ˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË §¿ÌÚÔ˜ ∫ÔÚÔÌËÏ¿˜ Î·È Ô
˘ÔÚfiÍÂÓÔ˜ ÛÙÔ ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÿˆÓ ¢Ú·ÁÔ‡ÌË˜ ·ÏÏ¿ Î·È ‰˘Ó·ÌÈÎÔ› ÈÂÚ¿Ú¯Â˜, Û·Ó ÙÔÓ ªËÙÚÔ-
ÔÏ›ÙË ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜ °ÂÚÌ·Ófi ∫·Ú·‚·ÁÁ¤ÏË.
O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓÂ·ÚÔ‡ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ¶·‡ÏÔ˘ ªÂÏ¿ ÛÂ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂ ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙÚ·-
Ùfi ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ™Ù¿ÙÈÛÙ· (ÛËÌÂÚÈÓfi ªÂÏ¿˜) ÙË˜ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜, ÛÙÈ˜ 13 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1904, ÎÈÓËÙÔÔ›-
ËÛÂ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ¤Î·ÓÂ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË Ó· ‰ÈÂÎ‰ÈÎ‹ÛÂÈ ‰˘Ó·ÌÈÎfiÙÂÚ· ÙË ª·-
ÎÂ‰ÔÓ›·, ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÛÙ·ÁÌÔ‡˜ ÙË˜.
°È· Ù· ÂfiÌÂÓ· Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÓÙÂ›ıÂÛË ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ·Ó¤ÎÔ„Â ÙË ‚Ô˘Ï-
Á·ÚÈÎ‹ ‰ÈÂ›Û‰˘ÛË. ∏ ¤ÓÔÏË Ê¿ÛË ÙÔ˘ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓ· ‰È·ÎfiËÎÂ ÙÔ 1908. ΔË ¯ÚÔÓÈ¿
·˘Ù‹ ÔÏÏÔ› ÊÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ, Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎ·Ó ¡ÂfiÙÔ˘ÚÎÔÈ, Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛ·Ó ·ÓÙÈ‰ÚÒ-
ÓÙ·˜ ÛÙËÓ ·ÔÏ˘Ù·Ú¯ÈÎ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ Î·È ÛÙÈ˜ Û˘ÓÂ¯Â›˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ
¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ¶ÂÂÈÛÌ¤ÓÔÈ ·fi ÙÈ˜ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡Ú-
ÎˆÓ ÁÈ· ·Ú·¯ÒÚËÛË ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ, ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ·ÓÙ¿ÚÙÂ˜ Î·Ù¤ıÂÛ·Ó Ù· fiÏ·. O
·ÁÒÓ·˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÎ‰›ÎËÛË ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ ı· Û˘ÓÂ¯È˙fiÙ·Ó Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡˜ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘˜.
179

� IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ � ∂¡√Δ∏Δ∞ E
∂Í·Ú¯›·: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ë ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ‹ ÂÎÎÏËÛ›·, Ë ÔÔ›· ·ÔÛ¯›ÛıËÎÂ ·fi ÙÔ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô ÙÔ 1870.
∞ÓÙ·ÚÙÈÎ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜: ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¿ ÛÒÌ·Ù· ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ, Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔÓ Ù·ÎÙÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi Î·È ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ·
ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ ÙÔ˘˜.
¢ÈÏˆÌ¿ÙË˜, ¶ÚfiÍÂÓÔ˜: ∂›ÛËÌÔÈ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜ ÛÂ Ì›· ¿ÏÏË ¯ÒÚ·.
∞Ó·ÎfiÙˆ: ™˘ÁÎÚ·ÙÒ, ÛÙ·Ì·ÙÒ. / ¢ÈÂÈÛ‰‡ˆ: ∂ÈÛ¯ˆÚÒ.
1. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜
«¶·Ú’ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‰˘ÛÌÂÓÂ›˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜, ·Ú’ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ı˘Ì¿ÙˆÓ, Ô ∂ÏÏËÓÈÛÌfi˜ ‰È·ÙËÚÔ‡ÛÂ ·ÎfiÌË ÙÔ „˘¯ÈÎfi
ÙÔ˘ Ûı¤ÓÔ˜. ∏ ‰‡Ó·ÌÈ˜ ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÔ‡ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ ¿ÚÁËÛÂ Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ·ıËÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛÈ ÛÂ ·Ì˘ÓÙÈÎ‹. ª¤-
¯ÚÈ ÙÔ˘ 1902 Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛÈ˜ ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˘ ∫Ú¿ÙÔ˘˜.
∞fi ÙÔ 1902 fiÌˆ˜ Î·È ÂÊÂÍ‹˜, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÏÂÁfiÌÂÓË ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛÈ ÙÔ˘ 1902, ¿Ú¯ÈÛÂ Î¿ÔÈ· ÌÈÎÚ‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÈ˜ ÂÎ
Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜, Ë ÔÔ›· ÂÓÈÛ¯‡ıË ·ÚÁfiÙÂÚ·».
∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘ ¢. ∑¿ÓÓ·, «O ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ. ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂÈ˜», ÿ‰Ú˘Ì· ªÂÏÂÙÒÓ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ÙÔ˘ ∞›ÌÔ˘ (ÂÈÌ.), O ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒ-
Ó·˜. ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1984, Û. 73.
2. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘ ªÂÏ¿ ÛÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ¡·Ù·Ï›·. §¿ÚÈÛ·, 21 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1904
«∞Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÌÂ fiÏËÓ ÌÔ˘ ÙËÓ „˘¯‹Ó Î·È ÌÂ ÙËÓ È‰¤·Ó fiÙÈ Â›Ì·È ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓÔ˜ Ó· ÙÔÓ ·Ó·Ï¿‚ˆ. ∂›¯· Î·È ¤-
¯ˆ ÙËÓ ·ÎÚ¿‰·ÓÙÔÓ ÂÔ›ıËÛÈÓ fiÙÈ ‰˘Ó¿ÌÂı· Ó· ÂÚÁ·ÛıÒÌÂÓ ÂÓ ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È Ó· ÛÒÛˆÌÂÓ ÔÏÏ¿ Ú¿ÁÌ·Ù·. Œ¯ˆÓ ‰Â ÙËÓ Â-
Ô›ıËÛÈÓ Ù·‡ÙËÓ, ¤¯ˆ Î·È ˘¤ÚÙ·ÙÔÓ Î·ı‹ÎÔÓ Ó· ı˘ÛÈ¿Ûˆ ÙÔ ·Ó fiˆ˜ Â›Ûˆ Î·È ∫˘‚¤ÚÓËÛÈÓ Î·È ÎÔÈÓ‹Ó ÁÓÒÌËÓ ÂÚ› ÙÔ‡ÙÔ˘».
¡·Ù·Ï›·˜ ¶. ªÂÏ¿, ¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜, ∞ı‹Ó·-°È¿ÓÓÈÓ· 1992, ‚′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 317.
3. ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ μ·Û›ÏË ∞ÁÔÚ·ÛÙÔ‡ ÛÙÔÓ ÿˆÓ· ¢Ú·ÁÔ‡ÌË Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘ ªÂÏ¿, ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ, 20
OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1904
«¢ÂÓ ÂÈ¯ÂÈÚÒ, Ê›ÏÂ ÌÔ˘, Ó· ÛÂ ·ÚËÁÔÚ‹Ûˆ, ‰ÈfiÙÈ Ë Û˘ÌÊÔÚ¿ Â›Ó·È ÙfiÛÔÓ ÌÂÁ¿ÏË, ÒÛÙÂ ‰ÂÓ Â˘Ú›ÛÎˆ ÏfiÁÔ˘˜ ·ÚËÁÔÚ›·˜.
∫Ï·‡ÛÔÓ, ‰ÈfiÙÈ Î·È ÂÓÙ·‡ı· ¤ÎÏ·˘Û·Ó Ô˘ ÌfiÓÔ ÔÈ ÁÓˆÚ›Û·ÓÙÂ˜ ÙÔÓ ÂÈ˜ ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ ·ÊˆÛÈˆÌ¤ÓÔÓ Î·È ÁÂÓÓ·›ÔÓ ÛÙÚ·ÙÈÒ-
ÙËÓ, ·ÏÏ¿ fiÛÔÈ Î·È ÂÍ ·ÎÔ‹˜ ÌfiÓÔÓ ÂÁÓÒÚÈÛ·Ó ·˘ÙfiÓ, ‰ÈfiÙÈ Â’ ·˘ÙÔ‡ ¿ÓÙÂ˜ ÂÛÙËÚ›˙ÔÌÂÓ Ù·˜ ÂÏ›‰·˜ ËÌÒÓ ÂÚ› Â˘Ù˘¯Â-
ÛÙ¤ÚÔ˘ Ì¤ÏÏÔÓÙÔ˜ ÙË˜ ·Ù˘¯Ô‡˜ Ù·‡ÙË˜ ¯ÒÚ·˜, ‰ÈfiÙÈ ÚÔ˜ ·˘ÙfiÓ, ˆ˜ ÙÔÓ ÌfiÓÔÓ Ï˘ÙÚˆÙ‹Ó, ÂÛÙÚ¿ÊËÛ·Ó ÔÈ ÔÊı·ÏÌÔ› ¿-
ÓÙˆÓ ÙˆÓ ÔÚıÔ‰fiÍˆÓ».
¡·Ù·Ï›·˜ ¶. ªÂÏ¿, ¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜, ∞ı‹Ó·-°È¿ÓÓÈÓ· 1992, ‚′ ¤Î‰ÔÛË, Û. 415.
4. ¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜ 5. ¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜
«™·Ó Ù¤ÙÔÈ· ÒÚ· ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi, Ô ¶·‡ÏÔ˜ ÏËÁˆÌ¤ÓÔ˜ «™Â ÎÏ·›ÂÈ Ï·fi˜. ¶¿ÓÙ· ¯ÏˆÚfi Ó· ÛÂÈ¤Ù·È ÙÔ ¯ÔÚÙ¿ÚÈ
ÌÂ˜ ÛÙÔ ÓÂÚfi ÙÔ˘ ·˘Ï·ÎÈÔ‡ ‹Ù·ÓÂ Í·ÏˆÌ¤ÓÔ˜. ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ÛÂ Ï¿ÁÈ·ÛÂ ÙÔ ‚fiÏÈ, ˆ ·ÏÈÎ¿ÚÈ.
- °È· Û‡ÚÂ, ¢‹ÌÔ ÌÔ˘ ÈÛÙ¤, ÛÙËÓ ÔıËÙ‹ ËÁ‹ ÌÔ˘ ¶·Ó¿Ï·ÊÚÔ˜ Ô ‡ÓÔ˜ ÛÔ˘ ÙÔ˘ ∞Ú›ÏË Ù· Ô˘ÏÈ¿
Î·È Ê¤ÚÂ ÌÔ˘ ÎÚ‡Ô ÓÂÚfi Ó· Ï‡Óˆ ÙËÓ ÏËÁ‹ ÌÔ˘. Û·Ó ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÛÔ˘ Ó· Ù’ ·ÎÔ‡˜ ÏÔÁ¿ÎÈ· Î·È ÊÈÏÈ¿
¢ÂÓ ÎÏ·›ˆ ÙË Ï·‚ˆÌ·ÙÈ¿, ‰ÂÓ ÎÏ·›ˆ Î·È ÙÔ ‚fiÏÈ, Î·È Ó· ÛÔ˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÙÔ˘ ÛÎÏËÚÔ‡ ¯ÂÈÌÒÓ· ÔÈ Î·Ù·ÚÚ¿¯ÙÂ˜
ªÔÓ’ ÎÏ·›ˆ Ô˘ ÌÂ ¿ÊËÛÂ Ë Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿ ÌÔ˘ fiÏË. Û·Ó ÙÔ˘ÊÂÎÈÔ‡ ·ÛÙÚ·fi‚ÚÔÓÙ· Î·È Û·Ó ÔÏ¤ÌÔ˘ ÎÚ¿¯ÙÂ˜.
™Ù·Ï·Ì·ÙÈ¿ ÙÔ ·›Ì· ÌÔ˘, ÁÈ· ÛÂ ¶·ÙÚ›‰· ¯‡Óˆ, ¶Ï·ÙÈ¿ ÙÔ˘ ÔÓÂ›ÚÔ˘ Ì·˜ Ë ÁË Î·È ·fiÌ·ÎÚË. ∫·È Á¤ÚÓÂÈ˜
ÁÈ· Ó¿¯ÂÈ˜ ‰fiÍ· Î·È ÙÈÌ‹, Ó· Ï¿ÌÂÈ˜ Û·Ó ÙÔÓ ÎÚ›ÓÔ. ÂÎÂ› Î·È Û‚ÂÈ˜ ÁÔÚÁ¿.
¶·‡ÏÔ˜ ªÂÏ¿˜ ÎÈ ·Ó ¤ı·ÓÂ, Ù· ·ÏÈÎ¿ÚÈ· ˙Ô‡ÓÂ πÂÚ‹ ÛÙÈÁÌ‹. ™·Ó ÈÔ Ï·ÙÈ¿ ÙË ‰Â›¯ÓÂÈ˜, Î·È ÙË Ê¤ÚÓÂÈ˜
ı· Ê¤ÚÔ˘ÓÂ ÙË ÏÂ˘ÙÂÚÈ¿ ÛÙË ¯ÒÚ· Ô˘ ÔıÔ‡ÌÂ». Û·Ó ÈÔ ÎÔÓÙ¿!».
∫. ¶·Ï·Ì¿˜ («¶ÔÏÈÙÂ›· Î·È ªÔÓ·ÍÈ¿»)

O ∞ÁÒÓ·˜ ÛÙË Ï›ÌÓË ÙˆÓ °È·ÓÓÈÙÛÒÓ
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓ· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙË
Ï›ÌÓË ÙˆÓ °È·ÓÓÈÙÛÒÓ ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È μÔ‡Ï-
Á·ÚˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ·ÓÙ¿ÚÙÂ˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó
ÌfiÓÔ ÙÔ˘˜ μÔ‡ÏÁ·ÚÔ˘˜ ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÈ˜ ¿Û¯ËÌÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜
‰È·‚›ˆÛË˜ Ì¤Û· ÛÙ· ¤ÏË. ∏ ÂÏÔÓÔÛ›· Î·ıÒ˜ Î·È ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ¿ÏÏÂ˜ ·Ú-
ÚÒÛÙÈÂ˜ ÙÔ˘˜ Ù·Ï·ÈˆÚÔ‡Û·Ó. ΔÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÈ- O Δ¤ÏÏÔ˜ ∞Á·ËÓfi˜ (Î·ÂÙ¿Ó ÕÁÚ·˜) ÌÂ ¿Ó-
ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÛÙË Ï›ÌÓË ÙˆÓ °È·ÓÓÈÙÛÒÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ë ¶ËÓÂÏfiË ¢¤Ï- ‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ ÛÙË Ï›ÌÓË ÙˆÓ °È·ÓÓÈÙÛÒÓ, ∞ı‹Ó·,
Ù· ÛÂ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù¿ ÙË˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙ· «ª˘ÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘ μ¿ÏÙÔ˘». Û˘ÏÏÔÁ‹ πˆ¿ÓÓË ª·˙·Ú¿ÎË
180

1 2 3
O ÿˆÓ ¢Ú·ÁÔ‡ÌË˜, ÀÔÚfi- O ªËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜

ÍÂÓÔ˜ ÛÙÔ ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ °ÂÚÌ·Ófi˜ ∫·Ú·‚·ÁÁ¤ÏË˜
4
O Î·ÂÙ¿Ó ∫ÒÙ·˜
§·˚Î‹ ÂÈÎfiÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÙÔ˘ £¤- ·fi ÙË ƒÔ‡ÏÈ·
ÚÈÛÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô (ÛËÌ. ∫ÒÙ·˜)
ÙË˜ ºÏÒÚÈÓ·˜,
ÂÌ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹
ÌÔÚÊ‹ ÙË˜ ÂÏÏË-
ÓÈÎ‹˜ ¿Ì˘Ó·˜ ÛÙË
6 ª·ÎÂ‰ÔÓ›·
5
∂ÏÏËÓÈÎ¤˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÔ˘Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘

¶·‡ÏÔ˘ ªÂÏ¿
§·˚Î‹ ÂÈÎfiÓ· ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡ÚÎˆÓ, ∞ı‹-

Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
ñ ΔÈ Â›Ó·È Ô ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ·˜ Î·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ÔÈÔ˘˜ ¤ÁÈÓÂ;
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ÛËÌ·Û›· ÙË˜ ı˘Û›·˜ ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘ ªÂÏ¿ Î·È ÔÈ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜; £·
Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Î·È ÔÈ ËÁ¤˜.
181

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 2
ΔÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰› Î·È Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘
ΔÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1909 ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÍÂÛËÎÒıËÎ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ˙ËÙÒ-
ÓÙ·˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜. ΔÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰›, fiˆ˜ ·ÔÎ·ÏÂ›Ù·È Ë ·Ú·¿Óˆ
ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÙÔ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi Î˘‚¤ÚÓËÛË˜ ·fi ÙÔÓ ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· Úˆ-
Ù·ÁˆÓÈÛÙ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ‰È¿ÛÙËÌ·.
O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
Αύγουστος 1909 Νοέμβριος 1910
Κίνημα στο Γουδί O Βενιζέλος κερδίζει

τις εκλογές
182

Δ Ë Ó‡¯Ù· ÙË˜ 14Ë˜ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1909, ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ¢ÂÎ·ÂÓÙ·‡ÁÔ˘ÛÙÔ˘, Û˘ÁÎÂ-
ÓÙÚÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ °Ô˘‰› ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡, ÔÏÏÔ› ÔÏ›ÙÂ˜
Î·ıÒ˜ Î·È ·ÚÎÂÙÔ› ÔÏ›ÙÂ˜. ∞ÔÁÔËÙÂ˘Ì¤ÓÔÈ ·fi ÙË ¯ÚfiÓÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË, ÙÔÓ ·Ù˘¯‹
ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897 Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÛÙ¿ıÂÈ·, Î‹Ú˘Í·Ó Â·Ó¿ÛÙ·ÛË.
OÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ ÌÂ ÙÔ Î›ÓËÌ¿ ÙÔ˘˜ ˙ËÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË ÙË˜ ‚·ÛÈÏÂ›·˜ ‹ ÙËÓ ·ÓÙÈ-
Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿, ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·ıÒ˜ Î·È ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ ÛÙÚ¿-
ÙÂ˘Ì·. ªÂÙ¿ ÙÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰›, Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ·Ó·ÁÎ¿ÛÙËÎÂ ÙÂÏÈÎ¿ Ó· ·Ú·ÈÙËıÂ›. OÈ
·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› Ô˘ Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó ÛÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ·, Î¿ÏÂÛ·Ó ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ˆ˜ ÂÎÚfi-
Ûˆfi ÙÔ˘˜ ¤Ó·Ó ∫ÚËÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÎfi Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ı· ÁÈÓfiÙ·Ó Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜,
ÙÔÓ ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ.
O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜, 45 ¯ÚÔÓÒÓ ÙfiÙÂ, Â›¯Â ÛÔ˘‰¿ÛÂÈ ÓÔÌÈÎ¿ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ
∞ıËÓÒÓ Î·È ‹Ù·Ó ¤ÌÂÈÚÔ˜ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹. ∂›¯Â ‰È·ÙÂÏ¤ÛÂÈ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ Î·È ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÛÙËÓ
∫Ú‹ÙË ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ∫ÚËÙÒÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ ÙÔ 1905 ÌÂ ·›ÙËÌ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙÔ˘
ÓËÛÈÔ‡ ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. O μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ·ÔÊ·ÛÈÛÌ¤ÓÔ˜ Ó· ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓ›-
ÛÂÈ ÙË ¯ÒÚ· ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÂÚÁ·ÛÙÂ› ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙˆÓ ·Ï‡ÙÚˆÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·,
ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙÔÓ ÂÍÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·ÙÔ˜.
ΔÔ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1910 Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÂÎÏÔÁ¤˜. ΔÔ ÎfiÌÌ· Ô˘ ›‰Ú˘ÛÂ Ô μÂÓÈ˙¤-
ÏÔ˜, ÔÈ «ºÈÏÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ», Î¤Ú‰ÈÛÂ ÌÂ ÌÂÁ¿ÏË ÏÂÈÔ„ËÊ›·. •ÂÎ›ÓËÛÂ ¤ÙÛÈ ¤Ó· ÔÏ‡ÏÂ˘ÚÔ
ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈÎfi ¤ÚÁÔ. ΔÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ ·Ó·ıÂˆÚ‹ıËÎÂ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ÌÂ ÛÙfi¯Ô ÙË
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÈÔ ‰›Î·ÈÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏ›ÙË. ª›· ·fi ÙÈ˜ Ó¤Â˜ ‰È·Ù¿ÍÂÈ˜, Ì¿ÏÈÛÙ·,
ÚÔ¤‚ÏÂÂ ÙËÓ ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎ‹ Î·È ‰ˆÚÂ¿Ó ÊÔ›ÙËÛË ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô.
°È· ÙËÓ ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÛÙfiÏÔ˘ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÚÔÛÎÏ‹ıËÎ·Ó °¿ÏÏÔÈ
Î·È ÕÁÁÏÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ›. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ú˘ıÌ›ÛÙËÎ·Ó ÂÚÁ·ÙÈÎ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù·, fiˆ˜ Ë ›‰Ú˘ÛË
Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÒÓ, Ë Î·ıÈ¤ÚˆÛË ·ÚÁÈÒÓ Î·È ÙÔ ˆÚ¿ÚÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜. ŒÁÈÓÂ Â›ÛË˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·
Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙÔ‡Ó Ù· ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙÂ˜, fiˆ˜ Ë
ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘ÛË ÙˆÓ ÎÔÏ›ÁˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ Á·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓÂ˜.
∂ÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi˜: ∏ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹.
™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ›: ∂ÓÒÛÂÈ˜ ·ÁÚÔÙÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙË˜ ÁÂˆÚÁÈÎ‹˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜.
∫ÔÏ›ÁÔÈ: OÈ Î·ÏÏÈÂÚÁËÙ¤˜ Í¤ÓˆÓ ÎÙËÌ¿ÙˆÓ. OÈ ÎÔÏ›ÁÔÈ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÎÏËÚ¿ Î·È ˙Ô‡Û·Ó ÊÙˆ¯ÈÎ¿, Î·ıÒ˜ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡-
ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ ¤·ÈÚÓÂ Ô È‰ÈÔÎÙ‹ÙË˜.
°·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓÂ˜: OÈ È‰ÈÔÎÙ‹ÙÂ˜ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÎÙ¿ÛÂˆÓ ÁË˜.
183

1. ™¯fiÏÈ· ÁÈ· ÙÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰› (·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ∂ÏÏËÓÈÎ¿)
«∂›Ó·È ·ÍÈÔÛËÌÂ›ˆÙÔ fiÙÈ ¤Ó· Î›ÓËÌ· ¤ÓÔÏÔ ÂÈ‚Ï‹ıËÎÂ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙÈÁÌ‹, ‰È·Ù‹ÚËÛÂ ÙË ÓÔÌÈÌfiÙËÙ¿
ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘, ÛÂ‚¿ÛÙËÎÂ ÙÔ˘˜ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ ıÂÛÌÔ‡˜, ·Ó·‰Â›¯ÙËÎÂ Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹˜ ˘Â-
Ú·ÛÈÛÙ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È ¤ÏËÍÂ ÌÂ ÙËÓ ÂÎÏ‹ÚˆÛË ÙÔ˘ ÛÎÔÔ‡, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·¤‚ÏÂÂ».
∂ÊËÌÂÚ›‰· ∂ÌÚfi˜, 18 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1909.
2. O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ

«∂›ÔÓ ÚÔ˜ ˘Ì¿˜, fiÙÈ ÚÒÙÈÛÙÔÓ Î·ı‹ÎÔÓ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·Ó‰Úfi˜ Â›Ó·È Ó· ı˘ÛÈ¿˙Ë ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfiÓ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ
Î·È Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ ˘¤Ú ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜. ∂›ÔÓ ÚÔÛ¤ÙÈ* fiÙÈ ‰Â‡ÙÂÚÔÓ Î·ı‹ÎÔÓ ÙÔ˘
ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·Ó‰Úfi˜ Â›Ó·È Ó· Ï¤ÁË ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·Ó ¿ÓÙÔÙÂ Î·È ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ Î·È ÚÔ˜ Ù· Î¿Ùˆ, ·‰È·ÊÔÚÒÓ Â¿Ó
ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ Ó· Á›ÓË ‰˘Û¿ÚÂÛÙÔ˜. ∂›ÔÓ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ fiÙÈ ÙˆÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ ÚÒÙÈÛÙÔÓ Î·ı‹ÎÔÓ Â›Ó·È
Ó· ‰›‰ˆÛÈ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙË˜ Ï‹ÚÔ˘˜ ˘ÔÙ·Á‹˜ Î·È Â˘Ï·‚Â›·˜ ÂÈ˜ Ù· ÎÂÏÂ‡ÛÌ·Ù·* ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ, ‰È¿ Ó·
¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· ÂÈ‚¿ÏˆÛÈ ÙËÓ Ù‹ÚËÛÈÓ ·˘ÙÒÓ ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÔÌ¤ÓÔ˘˜».
∂ÊËÌÂÚ›‰· ¶·ÙÚ›˜, 27 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1910. Δ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘. ∏ ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ‰Ú·Ì·ÙÈ-
Î‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ 1909-1935, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Î·È ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ˘ÔÌÓ‹Ì·Ù· ™ÙÂÊ. π. ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘, ÙfiÌ. 1 (1909-1914),
∞ı‹Ó· 1981, Û. 227.
* ÚÔÛ¤ÙÈ = ·ÎfiÌË, ÂÈÏ¤ÔÓ
* ÎÂÏÂ‡ÛÌ·Ù· = ÚÔÛÙ¿ÁÌ·Ù·

∫ÈÏÂÏ¤Ú
ΔÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ ‰È·ÓÔÌ‹˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ Á·ÈÔÎÙËÛÈÒÓ ÛÂ ·ÎÙ‹ÌÔÓÂ˜ Î·È ÌÈ-
ÎÚÔÎ·ÏÏÈÂÚÁËÙ¤˜ ˘‹ÚÍÂ ¤Ó· ·fi Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂ-
ÙÒÈÛÂ ÙÔ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. π‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·, fiÔ˘ ˘‹Ú¯·Ó ÌÂ-
Á¿Ï· ÙÛÈÊÏ›ÎÈ·, ÔÈ ÚÔÛÙÚÈ‚¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ Á·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÔÏ›-
ÁÔ˘˜ ‹Ù·Ó ¤ÓÙÔÓÂ˜. ΔÔ 1907 Ô ÓÂ·Úfi˜ È‰ÂÔÏfiÁÔ˜ ª·Ú›ÓÔ˜ ∞ÓÙ‡·˜, Ô˘ ‰ÈÂÎ-
‰ÈÎÔ‡ÛÂ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÎÔÏ›ÁÔ˘˜, ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎÂ. ΔÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfi-
ÙÂÚ·, ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ Î·È ÙÔ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1910, £ÂÛÛ·ÏÔ› ·ÁÚfiÙÂ˜ ‰ÈÔÚÁ¿-
ÓˆÛ·Ó Û˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈ· ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ fiÏÂÈ˜ Î·È ¯ˆÚÈ¿. ™ÙÔ ¯ˆÚÈfi ∫ÈÏÂÏ¤Ú Í¤-
Û·Û·Ó ÂÂÈÛfi‰È· ÛÙÈ˜ 6 ª·ÚÙ›Ô˘ 1910, Ô˘ Â›¯·Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ¯¿ÛÔ˘Ó
ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ‰È·‰ËÏˆÙ¤˜ Î·È Ó· ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÙÔ‡Ó ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ. Δ· ·ÈÙ‹-
Ì·Ù· ÙÔ˘ ÂÍ·ıÏÈˆÌ¤ÓÔ˘ ·ÁÚÔÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Û˘ÁÎ›ÓËÛ·Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓ‹
ÁÓÒÌË Î·È ¿ÓÔÈÍÂ Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ·›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜.
184

1 2
O ‚·ÛÈÏÈ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ÌÈÏ¿ ÛÙÔ˘˜ ÂÍÂÁÂÚÌ¤ÓÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜, §·˚Î‹ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ÂÍ˘ÌÓÂ› ÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰›,
∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
3 5
O Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∑ÔÚ-

Ì¿˜ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÎÂÊ·-
Ï‹˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔ °Ô˘‰›
¶ÚˆÙÔÛ¤ÏÈ‰Ô ÙË˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∂ÌÚfi˜ ÁÈ· O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜
ÙÔ Î›ÓËÌ· ÛÙÔ °Ô˘‰›
ñ ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ∂Ï. μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ˆ˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2, ÔÈ· Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔÓ ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ Ù· ‚·ÛÈÎ¿ Î·ı‹ÎÔÓÙ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡;
185

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 3
OÈ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ› ¶fiÏÂÌÔÈ
OÈ ÚÔÛ‰ÔÎ›Â˜, Ô˘ Î·ÏÏÈ¤ÚÁËÛÂ ÛÙÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡˜ Ï·Ô‡˜ ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡Ú-
ÎˆÓ ÙÔ 1908, ÁÚ‹ÁÔÚ· ‰È·„Â‡ÛÙËÎ·Ó. ¶·Ú¿ ÙÈ˜ Â›ÛËÌÂ˜ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂÈ˜ ÁÈ· ÈÛfiÙËÙ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ˘Ë-
ÎfiˆÓ, ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ› ÏËı˘ÛÌÔ› ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· ˘ÔÌ¤ÓÔ˘Ó
‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜. ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÈ˜ ·ÚÓËÙÈÎ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜, Ù· ‚·ÏÎ·ÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÂ Ì˘ÛÙÈÎ¤˜
Û˘ÓÂÓÓÔ‹ÛÂÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔ˘˜ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡˜ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘˜ ÙÔ˘ 1912-1913.
Βάρνα
ΑΥ ΣΕΡΒΙΑ
Μ
ΡO ΒOΥΛΓΑΡΙΑ Εύξεινος
ΒOΥ Πόντος
ΝΙO Σόφια Πύργος
Φιλιππούπολη
Σκόπια
Σαράντα Εκκλησιές
Αδριανούπολη
Τίρανα
Μοναστήρι
Σέρρες
Φλώρινα Γιαννιτσά Καβάλα Αλεξανδρούπολη
ΚορυτσάΠτολεμαΐδα Θάσος Σαμοθράκη

Βέροια Θεσσαλονίκη
Κοζάνη
Αργυρόκαστρο Σέρβια Κατερίνη
ΤO
Αγ. Σαράντα Κόνιτσα Γρεβενά Ελασσόνα Λήμνος Ίμβρος

ΥΡ
Ιωάννινα Λάρισα
Κέρκυρα
Αι
Πάργα Φιλιππιάδα
γα
ΙΑ
Άρτα Λαμία Λέσβος

ίο
Πρέβεζα
∆ Α
Πέ
ΛΑ
ΕΛ Χαλκίδα
λα
γο
Κεφαλληνία Πάτρα Χίος

Αθήνα
ς
Σάμος
Ζάκυνθος
Ικαρία
Ρόδος
Κύριες κατευθύνσεις προέλασης
του ελληνικού στρατού Κρήτη
Αποβατικές επιχειρήσεις
του ελληνικού στόλου TÔ ‰È¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞’, ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ÎË-
Ú‡¯ıËÎÂ Ô fiÏÂÌÔ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-
Ú›·˜. ΔÔ ‰È¿ÁÁÂÏÌ· ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ ÌÂÙ·Í‡ ¿ÏÏˆÓ Î·È Ô Úˆ-
™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂÈ˜ μ·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ ı˘Ô˘ÚÁfi˜ ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜
Oκτώβριος 1912 Μάιος 1913 Ιούνιος 1913 Αύγουστος 1913
Ξεκινά ο Α’ Βαλκανικός Συνθήκη του Λονδίνου Ξεσπά ο Β’ Συνθήκη του Βουκουρεστίου

Πόλεμος Τελειώνει ο Βαλκανικός Τελειώνει ο Β’ Βαλκανικός
Α’ Βαλκανικός Πόλεμος Πόλεμος Πόλεμος
186

¶ ·ÚfiÏÔ Ô˘ ÔÈ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ‹Ù·Ó ·ÓÙ›ıÂÙÂ˜ ÛÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ Û˘ÓfiÚˆÓ, Ë ™ÂÚ‚›·, Ë μÔ˘Ï-
Á·Ú›·, ÙÔ ª·˘ÚÔ‚Ô‡ÓÈÔ Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· Û˘ÌÌ¿¯ËÛ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Î·È ÙÔ˘˜ Î‹Ú˘-
Í·Ó ÙÔÓ fiÏÂÌÔ, ‰ÈÂÎ‰ÈÎÒÓÙ·˜ Ù· Â‰¿ÊË Ô˘ Î·ÙÂ›¯Â Ë OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÛÙË μ·ÏÎ·ÓÈ-
Î‹ ÃÂÚÛfiÓËÛÔ.
O ∞′ μ·ÏÎ·ÓÈÎfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ Û‡ÌÌ·¯Ô˘˜ ‚·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡˜ Ï·Ô‡˜ Î·È ÙÔ˘˜
ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Í¤Û·ÛÂ ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1912. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Â›¯Â ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ ¤ÁÎ·ÈÚ· Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ Î·È
Ó· ÂÍÔÏ›ÛÂÈ Ù· ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù¿ ÙË˜, ÂÎ·È‰Â‡ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·È ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÔÓÙ·˜ Ó¤· ˘ÚÔ-
‚fiÏ·, ÙÔ˘Ê¤ÎÈ· Î·ıÒ˜ Î·È ˘ÚÔÌ·¯ÈÎ¿.
O ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜, Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ıËÎÂ ÌÂ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ºÈÏ¤ÏÏËÓÂ˜, ÌÂ ·Ú-
¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ ÙÔÓ ‰È¿‰Ô¯Ô ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ, ÎÈÓ‹ıËÎÂ ÚÔ˜ ‰‡Ô Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜: ÚÔ˜ ÙËÓ ◊ÂÈ-
ÚÔ Î·È ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. ªÂ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌ¤ÓÂ˜ Î·È ·ÈÊÓÈ‰È·ÛÙÈÎ¤˜ ÎÈÓ‹ÛÂÈ˜ Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·
·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ·Ó ÙËÓ ∂Ï·ÛÛfiÓ· Î·È ÙË ¢ÂÛÎ¿ÙË, ÂÓÒ ÌÂÙ¿ ÙË Ì¿¯Ë ÛÙÔ ™·Ú·ÓÙ¿ÔÚÔ Ì‹Î·Ó ÛÙËÓ
∫Ô˙¿ÓË ÛÂ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi Ì›· Â‚‰ÔÌ¿‰· ·fi ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘.
°È· Ó· ÌËÓ Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ÔÈ μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜, ÌÂ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘
Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘, ÛÙÚ¿ÊËÎÂ ·Ì¤Ûˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜. ∏ ·Â-
ÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÎÚ›ıËÎÂ ÛÂ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎ‹ Ì¿¯Ë ÛÙ· °È·ÓÓÈÙÛ¿ (19-20 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘
1912), Ë ÔÔ›· ¤ÏËÍÂ ÌÂ Ó›ÎË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ∞ÚÁ¿ ÙÔ ‚Ú¿‰˘ ÙË˜ 26Ë˜ OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1912 Ô Oıˆ-
Ì·Ófi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙË˜ fiÏË˜ Ã·Û¿Ó Δ·¯Û›Ó ¶·Û¿˜ ˘¤ÁÚ·„Â ÙÔ ¶ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ ·Ú¿‰ÔÛË˜ ÙË˜ £ÂÛ-
Û·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜. ¢‡Ô Ì¤ÚÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ‰È¿‰Ô¯Ô˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ Î·È ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘
ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Ì‹Î·Ó ÛÙËÓ fiÏË Î·È ¤ÁÈÓ·Ó ‰ÂÎÙÔ› ÌÂ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi.
∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ∏Â›ÚÔ˘ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ fi-
ÏÂÈ˜, fiˆ˜ Ù· πˆ¿ÓÓÈÓ· Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÚÔ˜ ÙË μfiÚÂÈ· ◊ÂÈÚÔ. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ô ÛÙfiÏÔ˜, ÌÂ ·Ú-
¯ËÁfi ÙÔ Ó·‡·Ú¯Ô ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË, Î·Ù¿ÊÂÚÂ Ó· ÂÌÔ‰›ÛÂÈ ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ
·fi ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛÂ ÔÏÏ¿ ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘.
ΔÔÓ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1913 Ô ∞′ μ·ÏÎ·ÓÈÎfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÌÂ Û˘Óı‹ÎË Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ
ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ. ∏ ΔÔ˘ÚÎ›· Â›¯Â ÓÈÎËıÂ› Î·È
·Ô¯ÒÚËÛÂ ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ·fi Ù· μ·ÏÎ¿ÓÈ·. ¶·Ú·ÈÙ‹ıËÎÂ Â›ÛË˜ ·fi Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù¿ ÙË˜ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË.
ŸÌˆ˜ Ë Ú‡ıÌÈÛË ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ‚·ÏÎ·ÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÙÔÓ μ′ μ·ÏÎ·ÓÈ-
Îfi ¶fiÏÂÌÔ, ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1913. ∏ μÔ˘ÏÁ·Ú›· ‰ÂÓ ¤ÌÂÈÓÂ ÈÎ·ÓÔÔÈËÌ¤ÓË ·fi Ù· Â‰¿ÊË Ô˘ Î¤Ú-
‰ÈÛÂ, ÁÈ’ ·˘Ùfi ‹ÚıÂ ÛÂ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂ ÙÔ˘˜ ÚÒËÓ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÙË˜, ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙË ™ÂÚ‚›·. O
ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ Î¤Ú‰ÈÛÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ Ó›ÎÂ˜ Î·È Î·Ù¤Ï·‚Â ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ∫ÂÓÙÚÈÎ‹ Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ
∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. O μ′ μ·ÏÎ·ÓÈÎfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ¤ÏËÍÂ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÌÂ ‹ÙÙ·
ÙË˜ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜.
Δ· ÂÏÏËÓÔ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ¿ Û‡ÓÔÚ· Î·ıÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ μÔ˘ÎÔ˘ÚÂÛÙ›Ô˘. OÏfiÎÏË-
ÚË Ë ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ‰fiıËÎÂ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÂÓÒ ÔÈ μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙË ¢˘ÙÈÎ‹ £Ú¿ÎË.
∏ μfiÚÂÈ· ◊ÂÈÚÔ˜, ÌÂ ÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹ ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ, ·Ú·¯ˆÚ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ ∞Ï‚·Ó›·, Ô˘
ÙfiÙÂ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ ˆ˜ ÎÚ¿ÙÔ˜.
ªÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ÓÈÎËÊfiÚÔ˘˜ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡˜ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ‰ÈÏ·Û›·ÛÂ Û¯Â‰fiÓ ÙËÓ
¤ÎÙ·Û‹ ÙÔ˘, ÂÚÈÎÏÂ›ÔÓÙ·˜ ÛÙ· Û‡ÓÔÚ¿ ÙÔ˘ ÔÏÏ¤˜ ·fi ÙÈ˜ ·Ï‡ÙÚˆÙÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ (◊ÂÈÚÔ, ª·ÎÂ-
‰ÔÓ›·, ∫Ú‹ÙË Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘). ∞ÏÏ¿ Î·È Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ·˘Í‹ıË-
ÎÂ ıÂ·Ì·ÙÈÎ¿. OÈ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ Î·È Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘
ÌÂ ÙÔÓ ·Ú¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ Â›¯·Ó Î·ÚÔÊÔÚ‹ÛÂÈ.
™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ μÔ˘ÎÔ˘ÚÂÛÙ›Ô˘: ÀÔÁÚ¿ÊËÎÂ ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1913, ÁÈ· Ó· Î·ıÔÚ›ÛÂÈ Ù· Ó¤· Û‡ÓÔÚ· ÙˆÓ ‚·Ï-
Î·ÓÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ.
187

1. ∏ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜
«∏ ÛËÌ·›· Ì·˜ ÚˆÙÔ¸„ÒıËÎÂ ÛÙÔ §Â˘Îfi ¶‡ÚÁÔ ÂÎÂ›ÓË ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÙÔ Úˆ›, ÙËÓ ÒÚ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ ¤Ú¯Ô-
ÓÙ·Ó ·’ ÙÔÓ ·Ú·ÏÈ·Îfi ‰ÚfiÌÔ Ë ·Ú¤Ï·ÛÈ˜ ÙË˜ Ó›ÎË˜. Δ· Î·ÓfiÓÈ· ÛÙËÌ¤Ó· ÂÎÂ› ÎÔÓÙ¿, ¯·ÈÚÂÙÔ‡Û·Ó ÌÂ ˘-
ÚÔ‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜, Ù· Î·Ú¿‚È· ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÛÊ‡ÚÈ˙·Ó fiÏ· Ì·˙› Î·È ¤ÊÈÔÈ ÚÔÔÚÂ‡Ô˘ÓÙ·Ó ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Ô ‚·ÛÈ-
ÏÂ‡˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ô ¢È¿‰Ô¯Ô˜ Î·È ÙÔ ∂ÈÙÂÏÂ›Ô. O ÎfiÛÌÔ˜ Ô˘ Â›¯Â ÍÂ¯˘ı‹ ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ˙ËÙˆÎÚ·‡Á·˙Â
¤Í·ÏÏÔ˜ Î·È ÔÏÏ¿ Ì¿ÙÈ· ‰¿ÎÚ˘Û·Ó ·fi Û˘ÁÎ›ÓËÛÈ».
∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˘ ¢. ∑¿ÓÓ·, «O ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ. ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂÈ˜», ÿ‰Ú˘Ì· ªÂÏÂÙÒÓ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ÙÔ˘ ∞›ÌÔ˘ (ÂÈÌ.),
O ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ·˜. ∞ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1984, Û. 163.
2. ∏ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ

«∏ ¿ÏˆÛÈ˜ ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ ÚÔÂÎ¿ÏÂÛÂÓ ¤ÎÚËÍÈÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌÔ‡ ÂÈ˜ ÔÏfiÎÏËÚÔÓ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ Â› ÙfiÛÔ˘˜
Ì‹Ó·˜ ·Ú·Ù·ıÂ›Û· ÛÎÏËÚ¿ ÂÎÂ›ÓË ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›· Î·È Ë Ê‹ÌË ÂÚ› ÙÔ˘ ·ÔÚı‹ÙÔ˘ ÙÔ˘ ªÈ˙·Ó›Ô˘, ÂÎÚ¿ÙÔ˘Ó
ÂÓ ·ÁˆÓ›· Î·È ·ÓËÛ˘¯›· ÙËÓ „˘¯‹Ó ÙÔ˘ §·Ô‡. ∏ fiÏÈ˜ ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ ÂÍ ¿ÏÏÔ˘ ‹ÙÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÒ˜ Û˘Ó‰Â-
‰ÂÌ¤ÓË ÌÂ ˆÚ·›Ô˘˜ ıÚ‡ÏÔ˘˜ Î·È ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Ì·ÎÚ¿Ó ÈÛÙÔÚ›·Ó ÙË˜ º˘Ï‹˜. ◊ÙÔ Ê˘ÛÈÎfiÓ Û˘ÓÂ-
Ò˜ Ë Â›‰ËÛÈ˜ ÙË˜ ·ÏÒÛÂˆ˜ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛË Î·ı’ ¿·Û·Ó ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó ÙËÓ ÊÚÂÓ›ÙÈ‰· ¯·Ú¿˜ Î·È ÂÓıÔ˘-
ÛÈ·ÛÌÔ‡, ‹ÙÈ˜ ·ÚÂÙËÚ‹ıË Ù·˜ ËÌ¤Ú·˜ ÂÎÂ›Ó·˜».
£Âfi‰ˆÚÔ˜ ¶¿ÁÎ·ÏÔ˜, Δ· ·ÔÌÓËÌÔÓÂ‡Ì·Ù¿ ÌÔ˘ 1897-1947. ∏ Ù·Ú·¯Ò‰Ë˜ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙË˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ÂÓÙË-
ÎÔÓÙ·ÂÙ›·˜, ÙfiÌ. 1 (1897-1913), ∞ı‹Ó· 1950, Û. 275.

Δ· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ
ΔÔ Î›ÓËÌ· ÁÈ· Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ Ú›˙Â˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ
19Ô ·ÈÒÓ·. OÈ ÛÔ˘ÊÚ·˙¤ÙÂ˜, fiˆ˜ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎ·Ó ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ô˘
‰ÈÂÎ‰ÈÎÔ‡Û·Ó ‰˘Ó·ÌÈÎ¿ ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· „ËÊ›˙Ô˘Ó, ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈ‹-
ıËÎ·Ó ÛÂ ÔÏÏ¤˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ¯ÒÚÂ˜, È‰È·›ÙÂÚ· fiÌˆ˜ ÛÙË μÚÂÙ·Ó›·.
∏ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜ ÎÔÚ˘ÊÒıËÎÂ ÙÔ 1912 ·ÏÏ¿ Û˘ÓÂ¯›ÛÙËÎÂ Î·È Ù· Âfi-
ÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ·. ªÂÙ¿ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË ÙˆÓ ÛÔ˘ÊÚ·˙ÂÙÒÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ã ¶·-
ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ Ó· ·Ó·ÛÙÂ›ÏÔ˘Ó ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘˜ ÁÈ·
¯¿ÚË ÙË˜ ÂıÓÈÎ‹˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, Ë ‚ÚÂÙ·ÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ 1918 ·Ú·-
¯ÒÚËÛÂ ÙÂÏÈÎ¿ ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· „‹ÊÔ˘ ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ô˘ Â›¯·Ó Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ ÙÔ 30fi ¤ÙÔ˜ ÙË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÙÔ˘˜.
◊Ù·Ó Ë Â˘Ù˘¯‹˜ Î·Ù¿ÏËÍË ÂÓfi˜ Û˘ÓÂÔ‡˜ Î·È ‰›Î·ÈÔ˘ ·ÁÒÓ·. ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ „‹ÊÔ˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ
Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ï‡ıËÎÂ ÌÂ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙÔ˘ 1952.
1
∏ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ∞′ μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡
¶ÔÏ¤ÌÔ˘, fiˆ˜ ·ÔÙ˘ÒıËÎÂ
ÛÙÔ ÚˆÙÔÛ¤ÏÈ‰Ô ÙË˜
ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ™ÎÚÈ

O Ã·Û¿Ó Δ·¯Û›Ó ¶·Û¿˜
˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË
ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜,
˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›·, Û˘ÏÏÔÁ‹
¢ËÌÔÙÈÎ‹˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË˜
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜
188

Νότια
4 ΑΥΣΤΡOOΥΓΓΑΡΙΑ Βεσσαραβία
3
Βελιγράδι ΡOΥΜΑΝΙΑ
τσά
Βοσνία-Ερζεγοβίνη
Βουκουρέστι
βου
π. Μό
Κωστάντζα
∆ορ
Σεράγεβο
ραβας
ης
αβ
ύν
∆ο
Σα
Ν ντ
ΣΕΡΒΙΑ π.
όβ ζά Πλεύνα
ι Π κ ι Νόβι Παζάρ Νις Βάρνα
αζ
ΑΥ
άρ ΒOΥΛΓΑΡΙΑ
Μ
Εύξεινος
Κετίγγη ΡO Ανατολική Ρωμυλία Πόντος
ΒO
Αδ
ΥΝΙO Σόφια Πύργος
Πρισρένη

Σπίτσα Φιλιππούπολη
ρι
π. Έβρος
π.
ατ
∆ουλτσίνο Σαράντα Εκκλησιές
Στ
Σκόπια
ρυ
∏ EÏÏ¿‰· Î·È Ù·
ικ
μό
π.
π.
Αξ Μήδεια
να
∆ρ
ή
ιό
Θράκη Αδριανούπολη
ς
Τίρανα ς π.
ΑΛΒ
ίνο
∆υρράχιο Νέσ
τος
μ·ÏÎ¿ÓÈ· ·Ì¤Ûˆ˜
ς
θά
Πόρτο Λάγο
OΘ
Α Μοναστήρι Σέρρες Κωνσταντινούπολη
λ
σ ΝΙ
α
ΙΤΑΛΙΑ σα Α
Καβάλα
Μακεδονία
ΩΜ
ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ B·ÏÎ·- Κορυτσά Έδεσσα
Θεσσαλονίκη
Λίνοος
ΑΝ
Καστοριά
ς
ιό
ÓÈÎÔ‡˜ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘˜
ε
ην
π.
Αθ ν. Λήμνος
Π
ώο
ΙΚ
π.
ς
Η
Λάρισα
πε
Αι
Θεσσαλία
ιρ
ΑΥ
ν. Κέρκυρα
ος
γα
Άρτα
Λαμία
ος
ΤO
ν. Λέσβος
χθ
Πούντα
ίο
ρα
∆Α
Ά
Α
ΚΡ
π.
ΛΛ Χαλκίδα
Π
Ε
έλ
ν. Κεφαλληνία
ΑΤ
ν. Χίος
αγ
Πάτρα Αθήνα ν. Σάμος
OΡ
ος
ν. Ζάκυνθος
ΙΑ
Ερμούπολη
∏ Â›ÛÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ °ÂÒÚÁÈÔ˘ ∞’ Î·È ÙÔ˘ Eδαφικά κέρδη Ελλάδας σε βάρος της Τουρκίας
‰È·‰fi¯Ô˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Eδαφικά κέρδη Σερβίας σε βάρος της Τουρκίας
Eδαφικά κέρδη Μαυροβουνίου σε βάρος της Τουρκίας
∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Eδαφικά κέρδη Βουλγαρίας σε βάρος της Τουρκίας
ν. Ρόδος
ν. Κρήτη
Eδαφικά κέρδη Ρουμανίας σε βάρος της Βουλγαρίας
Το νέο αλβανικό κράτος
Νησιά υπό ιταλική κατοχή
5 6
™ÎËÓ‹ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1912, ™ÎËÓ‹ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÔÚÎ›· ÙˆÓ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ, πˆ¿ÓÓÈ-
∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Ó·, Ã¿ÓÈ ∂Ì›Ó ∞Á¿
7 8
¶·ÓËÁ˘ÚÈÎ‹ Â›ÛÔ‰Ô˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ Ô¯ËÌ¿ÙˆÓ ÛÙ· πˆ¿ÓÓÈÓ· O ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ·Ô‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙË ª˘ÙÈÏ‹ÓË
ñ ¶ÔÈ· ˘‹ÚÍ·Ó Ù· ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ù· ÙˆÓ μ·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·;
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ, ÌÂ ÔÈ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ‰¤¯ÙËÎ·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙÈ˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙˆÓ μ·ÏÎ·ÓÈ-
ÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ;
189

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 4
∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ
ΔÔ 1914 Í¤Û·ÛÂ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Ô ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜. ∏ ∂ÏÏ¿‰·, ·ÊÔ‡ Ô‰ËÁ‹ıËÎÂ ÛÂ ‰È-
¯·ÛÌfi ÏfiÁˆ ÙË˜ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË˜ ÙÔ˘ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ, Ì‹ÎÂ
ÙÂÏÈÎ¿ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ 1917. ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚Ú‹ÎÂ ÙË ¯ÒÚ· ÛÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ÓÈÎËÙÒÓ.
∂ÏÏËÓÈÎfi ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi ÛÒÌ· ·ÚÂÏ·‡ÓÂÈ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ∞„›‰· ÙÔ˘ £ÚÈ¿Ì‚Ô˘ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ
ÛÙÈ˜ 14 πÔ˘Ï›Ô˘ 1919, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
1914 Μάιος 1916 Ιούνιος 1917 1919
Ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Βούλγαροι και Γερμανοί Η Ελλάδα μπαίνει Συνθήκη Παρισίων

Πόλεμος εισβάλλουν στην Ανατολική στον πόλεμο Επίσημο τέλος του Α’
Μακεδονία Παγκοσμίου Πολέμου
∏ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1913 ‰ÈÏ·Û›·ÛÂ Û¯Â‰fiÓ Ù· Â‰¿ÊË ÙË˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙË˜. ¢Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó fiÌˆ˜ Ó¤· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Î·ıÒ˜ Ù· ÂÎÙÂÙ·Ì¤Ó· Û‡ÓÔÚ· ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ‹Ù·Ó
‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· Ê˘Ï·¯ıÔ‡Ó ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎ¿, ÙÔ Ô‰ÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô ‹Ù·Ó ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ Î·È ‰˘ÛÎfi-
ÏÂ˘Â ÙË ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÒÓ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÂÓÒ Î·È ÔÈ ·Ôı‹ÎÂ˜ ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈ-
ÎÔ‡ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û·Ó.
∞ÏÏ¿ Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·ÎfiÌË Î·ÙÔ¯˘ÚˆıÂ› ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿-
‰· Ô‡ÙÂ Â›¯·Ó ÔÚÈÛÙÂ› Ù· Û‡ÓÔÚ· ÙË˜ ∞Ï‚·Ó›·˜, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ÂÓ‰È·ÊÂÚfiÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ Ë πÙ·-
190

Ï›·. ∫‡ÚÈÔ˜ ·ÓÙ›·ÏÔ˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜ ÏÔÁÈ˙fiÙ·Ó Ë ËÙÙËÌ¤ÓË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÛÙ· ÂÏÏËÓÔ-
‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ¿ Û‡ÓÔÚ· Ô ÛÙÚ·Ùfi˜ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· Î·Ù·ÛÎÂ˘¿˙ÂÈ Ô¯˘Ú¿.
™ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ·˘Í‹ıËÎÂ Ô ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ªÂÁ¿ÏÂ˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜.
Δ· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÙË˜ °ÂÚÌ·Ó›·˜ ÙËÓ ¤ÊÂÚ·Ó ·ÓÙÈÌ¤ÙˆË ÌÂ ¿ÏÏÂ˜ ¯ÒÚÂ˜, fiˆ˜ Ë
∞ÁÁÏ›· Î·È Ë °·ÏÏ›·. O ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ· ‹Ù·Ó
‰‡Ô ·fi ÙÈ˜ ·ÈÙ›Â˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 1914. ∏ °ÂÚ-
Ì·Ó›·, Ë ∞˘ÛÙÚÔÔ˘ÁÁ·Ú›· Î·È ·Ú¯ÈÎ¿ Ë πÙ·Ï›· Û˘ÌÌ¿¯ËÛ·Ó Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÈ˜ ∫ÂÓÙÚÈÎ¤˜
¢˘Ó¿ÌÂÈ˜. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÛÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ∞ÓÙ¿ÓÙ (∂ÁÎ¿Ú‰È· ™˘ÓÂÓÓfiËÛË) ·Ó‹Î·Ó
Ë ∞ÁÁÏ›·, Ë °·ÏÏ›·, Ë ƒˆÛ›·, Î·ÙfiÈÓ Ë πÙ·Ï›· Î·È ·fi ÙÔ 1917 ÔÈ ∏¶∞.
∞fi Ù· ‚·ÏÎ·ÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË, Ë ΔÔ˘ÚÎ›· Î·È Ë μÔ˘ÏÁ·Ú›· ÂÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ ∫ÂÓÙÚÈÎ¤˜
¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÂÓÒ Ë ™ÂÚ‚›·, ÙÔ ª·˘ÚÔ‚Ô‡ÓÈÔ Î·È Ë ƒÔ˘Ì·Ó›· ÚÔÛ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜
∞ÓÙ¿ÓÙ. ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎ·Ó ‰‡Ô ·fi„ÂÈ˜. O Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ∂ÏÂ˘-
ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜, ÈÛÙÂ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÙÂÏÈÎ‹ Ó›ÎË ÙˆÓ ™˘ÌÌ¿¯ˆÓ, ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹
ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÛÙÔ ÏÂ˘Úfi ÙË˜ ∞ÓÙ¿ÓÙ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ıÂ-
ˆÚÔ‡ÛÂ fiÙÈ Ë ∂ÏÏ¿‰· ¤ÚÂÂ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ·, Ë ÔÔ›· fiÌˆ˜ Â˘ÓÔÔ‡ÛÂ ÂÚÈÛ-
ÛfiÙÂÚÔ ÙÈ˜ ∫ÂÓÙÚÈÎ¤˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜. ∏ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙˆÓ ºÈÏÂÏÂ˘ı¤ÚˆÓ ·Ú·ÈÙ‹ıËÎÂ Î·È Ë ¯ÒÚ·
‰È¯¿ÛÙËÎÂ. ◊Ù·Ó Ë ÂÔ¯‹ Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ «∂ıÓÈÎfi˜ ¢È¯·ÛÌfi˜».
ΔÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1915 Û˘ÌÌ·¯ÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. ∂›-
ÛË˜, ÙÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1916 ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÔÈ Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙÔ˘˜ μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ÂÈÛ¤‚·Ï·Ó ÛÙËÓ ∞Ó·-
ÙÔÏÈÎ‹ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. ΔfiÙÂ ÔÏÈÙÈÎÔ› ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ºÈÏÂÏÂ˘ı¤ÚˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ·ÚÎÂÙÔ›
·ÔÁÔËÙÂ˘Ì¤ÓÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› Î·È ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛ·Ó Î·È ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ·Ó¤Ï·-
‚Â ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ë ‚ÂÓÈ˙ÂÏÈÎ‹ «∂ÈÙÚÔ‹ ∂ıÓÈÎ‹˜ ÕÌ˘Ó·˜». OÈ ·ÁÁÏÈÎ¤˜ Î·È ÔÈ Á·ÏÏÈÎ¤˜ È¤-
ÛÂÈ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„ÂÈ ÙËÓ Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ· ÂÓÙ¿ıËÎ·Ó.
ΔÂÏÈÎ¿ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÂÎıÚÔÓ›ÛÙËÎÂ Î·È ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„Â ÙË ¯ÒÚ·. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ¤Ú·ÛÂ ÙÔ 1917 Â›-
ÛËÌ· ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ ™˘ÌÌ¿¯ˆÓ.
∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÛÎÏËÚ¤˜ Ì¿¯Â˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ μÔ˘ÏÁ¿ÚˆÓ, ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜
Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó Î·È ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜. OÈ ∫ÂÓÙÚÈÎ¤˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ËÙÙ‹ıËÎ·Ó Î·È Û˘ÓıËÎÔÏfi-
ÁËÛ·Ó ÙÔ 1918. ∏ °ÂÚÌ·Ó›· ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂÈ˜, ÂÓÒ ¤¯·ÛÂ Î·È ÔÏ-
Ï¿ Â‰¿ÊË. ªÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘ Ë ∂ÏÏ¿‰· Â›¯Â ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÔÊ¤ÏË: ªÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙˆÓ
™Â‚ÚÒÓ (10 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1920) Î·ÙÔ¯‡ÚˆÛÂ Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ÌÂ ÂÍ·›ÚÂÛË Ù· ¢ˆ‰Â-
Î¿ÓËÛ·, Î¤Ú‰ÈÛÂ ÙË ¢˘ÙÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ £Ú¿ÎË (ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË)
Î·È ·Ó¤Ï·‚Â ÁÈ· ¤ÓÙÂ ¯ÚfiÓÈ· ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜.
O˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ·: ŸÙ·Ó Î·ÓÂ›˜ ÎÚ·Ù¿ ›ÛÂ˜ ·ÔÛÙ¿ÛÂÈ˜ Î·È ·ÔÊÂ‡ÁÂÈ Ó· ¿ÚÂÈ ÍÂÎ¿ı·Ú· ı¤ÛË.
∂ÈÙÚÔ‹ ∂ıÓÈÎ‹˜ ÕÌ˘Ó·˜: OÌ¿‰· Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘, Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÌÂ ÛÎÔfi Ó·
ÂÚÁ·ÛÙÂ› ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ ÛÙÔ ÏÂ˘Úfi ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙË˜ ∞ÓÙ¿ÓÙ.
™˘ÓıËÎÔÏÔÁÒ: ¶·Ú·‰›‰ÔÌ·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ Û˘Óı‹ÎË˜.
™˘Óı‹ÎË ÙˆÓ ™Â‚ÚÒÓ: ÀÔÁÚ¿ÊËÎÂ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 1920 ÛÙËÓ fiÏË ™Â‚Ú ÙË˜ °·ÏÏ›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ËÙÙËÌ¤ÓË
OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Î·È ÛÙÈ˜ Û˘ÌÌ·¯ÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜. ∏ Û˘Óı‹ÎË ·˘Ù‹ ÙÂÏÈÎ¿ ‰ÂÓ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎÂ, Î·ıÒ˜ ·ÓÙÈÎ·-
Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ·fi ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙË˜ §ˆ˙¿ÓÓË˜ (πÔ‡ÏÈÔ˜ 1923).
™Ì‡ÚÓË: ¶fiÏË ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, ÌÂ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ ÙfiÙÂ ÂÏÏËÓÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi.
191

1. ΔÔ Î›ÓËÌ· ÙË˜ ∂ıÓÈÎ‹˜ ÕÌ˘Ó·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË
«™ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ¤Ï·¯Â Ô Â˘ÁÂÓ‹˜ ÎÏ‹ÚÔ˜ Ó· ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ¤ıÓÔ˜. ∏ ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·ÏÂ› ÛÂ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÙÔ
¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ… ∂Ó·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Â¯ıÚÒÓ ˘„ÒÓÔ˘ÌÂ Û‹ÌÂÚ· ÙË ÛËÌ·›· Ì·˜. ∂Ó·ÓÙ›ÔÓ ·˘ÙÒÓ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ı·
ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó Ó· ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÂÌfi‰È· ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ì·˜ ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· ÙË˜ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜ Ô˘ ÎÈÓ‰˘ÓÂ‡ÂÈ…».
∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· ÙË˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, 18 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1916, Û. 2.
2. ¶ÔÚÂ›· ÛÙÔ ª¤ÙˆÔ

«¶ÔÚ·ÙÔ‡Û·ÌÂ ¿ÓÙ·. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Ì‹Î·ÌÂ È· ÛÙËÓ ÂÈÎ›ÓÙ˘ÓË ˙ÒÓË. Δ’ ·ÂÚÔÏ¿Ó· ÙˆÓ Ô¯ÙÚÒÓ Ì·˜
Î·Ù·ÛÎÔÂ‡Ô˘Ó ·’ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ª·˜ ·Ú·Ê˘Ï¿ÁÔ˘Ó Û· ÁÂÚ¿ÎÈ·. OÈ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ› Î·È Ù· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ÙË˜
ªÂÚ·Ú¯›·˜ ÚÔ¯ˆÚÔ‡Û·Ó ÔÏÔ¤Ó· ÈÔ Ì¤Û· ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, ÚÔ˜ ÙÔ ª¤ÙˆÔ. ¶ÔÚÂ›Â˜ ÛÎÏËÚ¤˜ ÔÏÔÓ‡-
¯ÙÈÂ˜. ªÂ ÙÔ ÛÔ‡ÚÔ˘Ô ÍÂÎÈÓÔ‡Û·ÌÂ ÊÔÚÙˆÌ¤ÓÔÈ Î·È Û· ÁÏ˘ÎÔ¯¿Ú·˙Â È· ÙÛ·ÓÙËÚÒÓ·ÌÂ Ì¤Û· ÛÙÈ˜ ¯ˆ-
ÛÈ¤˜, Î¿ÙÔ˘ ·fi ‰·ÛˆÌ¤Ó· ı¿ÌÓ·, ÛÂ ÎÚ˘Ê¤˜ ‚Ô˘Ó›ÛÈÂ˜ ·ÁÎ·ÏÈ¤˜, Ì¤Û· ÛÂ Ï·ÁÎ·‰È¤˜ ÎÚ˘ÌÌ¤ÓÂ˜. ™ÎÂ¿-
˙·ÌÂ Î·È Ù’ ·ÓÙ›ÛÎËÓ· ÌÂ ¯ÏˆÚ¿ ÎÏ·‰È¿, Ó· ÌË Ì·˜ ‚Ï¤Ô˘Ó Ù’ ·ÂÚÔÏ¿Ó·».
™ÙÚ·Ù‹˜ ª˘ÚÈ‚‹ÏË˜, ∏ ˙ˆ‹ ÂÓ Ù¿Êˆ, ‚′ ¤Î‰ÔÛË (1930), ∞ı‹Ó·, ¯¯., Û. 73.

∏ OÎÙˆ‚ÚÈ·Ó‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ∞ã ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ ÂÎ‰ËÏÒıËÎÂ
Î·È Ë ƒˆÛÈÎ‹ ‹ ·ÏÏÈÒ˜ OÎÙˆ‚ÚÈ·Ó‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, Ô˘
Â¤‚·ÏÂ ÛÙË ¯ÒÚ· ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎfi Î·ıÂÛÙÒ˜, ˘fi ÙËÓ
ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ μÏ·ÓÙÈÌ›Ú §¤ÓÈÓ. ΔË Ó‡¯Ù· ÙË˜ 25Ë˜ OÎÙˆ-
‚Ú›Ô˘ 1917 ƒÒÛÔÈ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜, ÔÈ ªÔÏÛÂ‚›ÎÔÈ, Î·Ù¤-
Ï·‚·Ó Ù· ¯ÂÈÌÂÚÈÓ¿ ·Ó¿ÎÙÔÚ· ÛÙËÓ ∞Á›· ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË.
◊Ù·Ó ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎ‹˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È Ë ·ÊÂ-
ÙËÚ›· ÙË˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙË˜ ™Ô‚ÈÂÙÈÎ‹˜ ŒÓˆÛË˜ ÙˆÓ ™Ô-
ÛÈ·ÏÈÛÙÈÎÒÓ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÒÓ.
Η ΕΛΛΑ∆Α ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

ΝΕΪΓΥ (1919) ΚΑΙ ΣΕΒΡΩΝ (1920) Βάρνα
Όριο ελληνικών εθνικών διεκδικήσεων (1918)
Εδαφικά κέρδη Ελλάδας σε βάρος της Βουλγαρίας ΒOΥΛΓΑΡΙΑ
Εύξεινος
Εδαφικά κέρδη Ελλάδας σε βάρος της Τουρκίας Πύργος Πόντος
Συμμαχικές δυνάμεις Oυδέτερες χώρες που Ζώνη Σμύρνης
Νησιά που θα παραχωρούσε η Ιταλία στην Ελλάδα
συντάχθηκαν με τους συμμάχους Ιταλικά εδάφη
Κεντρικές δυνάμεις Σαράντα Εκκλησιές
Μήδεια
Oυδέτερες χώρες που Αδριανούπολη
Τίρανα
Oυδέτερες χώρες συντάχθηκαν με τις Κεντρικές δυνάμεις Μοναστήρι Σέρρες
Καβάλα Ραιδεστός Κωνσταντινούπολη
Έδεσσα Αίνος
ΣOΥΗ∆ΙΑ
1 ΡΩΣΙΚΗ
ς
ιο ς Καστοριά
Θεσσαλονίκη Πάνορμος
∆ΑΝΙΑ ρε ρο Ίμβρος Προύσα
ΜΕΓΑΛΗ ΑΥΤOΚΡΑΤOΡΙΑ Βό πει
Ή Ιωάννινα Λήμνος
ΒΡΕΤΑΝΙΑ Τάννενμπεργκ Λάρισα Τένεδος ΤOΥΡΚΙΑ
Κέρκυρα
Βερολίνο
Αιγ
Μπρεστ-Λιτόφσκ Άρτα
Λονδίνο OΛΛΑΝ∆ΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Λαμία Λέσβος ΖΩΝΗ
αίο
ΒΕΛΓΙO ΣΜΥΡΝΗΣ
Πέ
Χαλκίδα Σαλιχλί
λα
Βιέννη Σμύρνη
Κεφαλληνία
ΡΙΑ
γο
Πάτρα
Παρίσι ΥΓΓΑ Αθήνα Έφεσος
Ιόν
ΡOO
ΑΥΣΤ
ιο
ΓΑΛΛΙΑ Βελιγράδι Ζάκυνθος

Ερμούπολη
Πέ
Σεράγεβο ΣΕΡΒΙΑ
λα
ΡΙΑ
ΛΓΑ
γο
ΙΤΑΛΙΑ ΜΑΥΡOΒOΥΝΙO ΒOΥ

ς
Ρώμη ΑΛΒΑΝΙΑ OΘΩΜΑΝΙΚΗ

ΑΥΤOΚΡΑΤOΡΙΑ
ΙΑ
Μαδρίτη ΕΛΛΑ∆Α Ρόδος

Λ
ΓΑ
ΙΣΠΑΝΙΑ
ΤO
Ρ
O
2 Κρήτη
Π
H E˘ÚÒË ÙÈ˜ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ ∞′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ H EÏÏ¿‰· ÌÂÙ¿ ÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ¡Â˚Á‡ Î·È ™Â‚ÚÒÓ
192


O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ Î·È Ô Ó·‡·Ú¯Ô˜ ¶·‡-
ÏÔ˜ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË˜ ÂÈıÂˆÚÔ‡Ó ÂÏÏËÓÈÎ¤˜
ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 1918,
∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
4 5
O fiÏÂÌÔ˜ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎˆÌ¿ÙˆÓ ˘‹ÚÍÂ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ- °ÂÏÔÈÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÈ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ·ÓÙÈ·-
Îfi ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙˆÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞’ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ Ú·ı¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ¯ˆÚÒÓ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ∞’ ¶·-
¶fiÏÂÌÔ ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘

ΔÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ ∂ÈÚ‹ÓË˜,
Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ
ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙÔ 1919, ÙÂÚÌ¿ÙÈÛÂ
ÙÔÓ ∞’ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ
ñ ¶ÔÈ· ÔÊ¤ÏË ·ÔÎfiÌÈÛÂ Ë ∂ÏÏ¿‰· ·fi ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙË˜ ÛÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ; ¶ÔÈÂ˜ ·fi ÙÈ˜ Â-
ÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒıËÎ·Ó ÙfiÙÂ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·;
ñ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ËÁÒÓ Î·È ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÔÈˆÓ Î·È ÛÂ ÔÈ· ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎ‹ Â-
ÚÈÔ¯‹ Î˘Ú›ˆ˜ ÔÏ¤ÌËÛÂ Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ;
193

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 5
∏ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∂ÎÛÙÚ·ÙÂ›· Î·È Ë ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹
ªÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∞′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ Ë ∂ÏÏ¿‰·, ˆ˜ ÓÈÎ‹ÙÚÈ· ¯ÒÚ·, ·¤ÛÙÂÈÏÂ ÛÙÚ·Ùfi
ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·. ΔÔ fiÓÂÈÚÔ ÙË˜ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜ ÙˆÓ ·Ï‡ÙÚˆÙˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜
Ê¿ÓËÎÂ ÚÔ˜ ÛÙÈÁÌ‹ Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È. ŸÌˆ˜ Û‡ÓÙÔÌ· ÔÈ ÂÏ›‰Â˜ ‰È·„Â‡ÛıËÎ·Ó. ™Ù·
Ù¤ÏË ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1922 Ù· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· Ó›ÎËÛ·Ó ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi.
∏ ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ˘ÙÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Â›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÌÈ-
ÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎÔ‡ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔÓ ÍÂÚÈ˙ˆÌfi ÙÔ˘ ·fi ÙÈ˜ ÂÛÙ›Â˜ ÙÔ˘, ÙËÓ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÌÂÓË ªÈÎÚ·-
ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹.
∏ ™Ì‡ÚÓË Î·›ÁÂÙ·È, ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› Î¿ÙÔÈÎÔ› ÙË˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó ·ÂÁÓˆÛÌ¤Ó· Ó· ÛˆıÔ‡Ó, ÂÓÒ ÔÈ Ó·‡ÙÂ˜ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ
‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ·Ì¤ÙÔ¯ÔÈ
Μάιος Αύγουστος Νοέμβριος Αύγουστος Αύγουστος

1919 1920 1920 1921 1922
O ελληνικός στρατός Υπογράφεται O Βενιζέλος Σταματά Kαταστροφή Σμύρνης

αποβιβάζεται η Συνθήκη χάνει η ελληνική Μικρασιατική
στη Σμύρνη των Σεβρών τις εκλογές προέλαση Καταστροφή
194

M Â ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙˆÓ ™Â‚ÚÒÓ (1920), Ô˘ ÙÂÚÌ¿ÙÈÛÂ ÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-
ıËÎÂ Ì›· ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË Â‰·ÊÈÎ¿ ΔÔ˘ÚÎ›·, Î·ıÒ˜ ÔÈ ÓÈÎ‹ÙÚÈÂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ∞ÓÙ¿ÓÙ ‰ÈÂÎ‰È-
ÎÔ‡Û·Ó ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜: Ë μÚÂÙ·Ó›· Ù· ÛÙÂÓ¿ ÙÔ˘ μÔÛfiÚÔ˘ Î·È ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Ë πÙ·Ï›·
ÙËÓ ∞ÙÙ¿ÏÂÈ·, Ë °·ÏÏ›· ÙËÓ ∫ÈÏÈÎ›· Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜, fiÔ˘ Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó
ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ŒÏÏËÓÂ˜. ∞fi ÙÈ˜ 2 ª·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1919 Â›¯·Ó ·Ô‚È‚·ÛÙÂ› ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙË˜ ™Ì‡Ú-
ÓË˜ ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·, ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛ‹ ÙË˜ ÁÈ· ¤ÓÙÂ ¯ÚfiÓÈ·. ∞Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿, ÔÈ
Î¿ÙÔÈÎÔ› ÙË˜ ı· ·ÔÊ¿ÛÈ˙·Ó ·Ó ı· ÂÓˆÓfiÙ·Ó ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
O ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ‹ÚıÂ ·Ì¤Ûˆ˜ ÛÙËÓ ¶¤ÚÁ·ÌÔ Î·È ÛÙÔ ∞˚‰›ÓÈ ÛÂ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜
ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·È ·ÓÙ¿ÚÙÂ˜. OÈ ÂÈÙÈı¤ÌÂÓÔÈ ÂÍÔÚÌÔ‡Û·Ó ·fi ÙËÓ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· Â›ÙÂ ·fi Â‰¿ÊË Ô˘ Î·-
ÙÂ›¯·Ó ÔÈ πÙ·ÏÔ›. ¶ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ˘ıÔ‡Ó ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎÔ› ÏËı˘ÛÌÔ› Î·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙÔ‡Ó
ÔÈ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¤˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜, Ë ÁÚ·ÌÌ‹ Î·ÙÔ¯‹˜ ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ó· ÂÂÎÙ·ıÂ›. ¶ÚÔÎÚ›ıËÎÂ, ÏÔÈfiÓ,
·fi ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ™ÙÚ·ÙËÁÂ›Ô Ë Î·Ù¿ÏË„Ë ÙˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ∞ÊÈfiÓ ∫·Ú·¯ÈÛ¿Ú Î·È ∂ÛÎ› ™Â-
¯›Ú, Ô˘ ·Â›¯·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi 300 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ·fi ÙË ‚¿ÛË ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜. ∞˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓÂ ÙË ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÌÂ ÙÂÚ¿ÛÙÈÂ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÛÙÔÓ ·ÓÂÊÔ‰È·ÛÌfi,
¯ˆÚ›˜ ¯¿ÚÙÂ˜ ·ÎÚÈ‚Â›·˜ Î·È ÌÂ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Ó· ˘ÂÚÙÂÚÔ‡Ó ÛÂ ÈÈÎfi Î·È ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfi.
ΔÔ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1920 Ô μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ¤¯·ÛÂ ÙÈ˜ ÂÎÏÔÁ¤˜. ΔËÓ ÂÍÔ˘Û›· ·Ó¤Ï·‚·Ó ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ›
ÙÔ˘ ·ÓÙ›·ÏÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â·Ó¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ, ÚÔÎ·ÏÒÓÙ·˜ ÌÂ ÙËÓ
ÂÓ¤ÚÁÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ·˘Ù‹ ÙË ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ Î·È ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ. ∂›ÛË˜ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó ÙÔÓ fiÏÂ-
ÌÔ, ·ÓÙÈÎ·ıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·ÙÔ˜.
OÈ fiÚÔÈ ÙË˜ ™˘Óı‹ÎË˜ ÙˆÓ ™Â‚ÚÒÓ ÚÔÎ¿ÏÂÛ·Ó ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ. ™ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈ-
Îfi ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Í¤Û·ÛÂ ÂÌÊ‡ÏÈÔ˜ fiÏÂÌÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘
™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ ÎÈ ÂÎÂ›ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ªÔ˘ÛÙ·Ê¿ ∫ÂÌ¿Ï. O ∫ÂÌ¿Ï, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ Â·Ê¤˜ ÌÂ
ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜, ·fi Ù· ÏÈÌ¿ÓÈ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÚÔÌËıÂ˘fiÙ·Ó fiÏ· Î·È ˘ÚÔÌ·¯È-
Î¿, ÔÚÁ¿ÓˆÛÂ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ∏ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· ÛÙ·-
‰È·Î¿ ¿ÏÏ·˙Â, Î·ıÒ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ™‡ÌÌ·¯ÔÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›Ô˘Ó Ù· Â‰¿ÊË Ô˘ Î·ÙÂ›-
¯·Ó. ∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ™Ô‚ÈÂÙÈÎÔ› ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ∫ÂÌ¿Ï.
¶·Ú¿ ÙÈ˜ ·ÓÙ›ÍÔÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜, Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÓÈÎËÊfiÚ· ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈ-
Îfi ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ Î·È ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 1921 Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘
Â›¯·Ó ı¤ÛÂÈ. ∞ÏÏ¿ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÙÔ˘ ∫ÂÌ¿Ï ˘Ô¯ÒÚËÛ·Ó ÎÈ ¿ÏÏÔ Î·È Ô¯˘ÚÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜
ÕÁÎ˘Ú·˜. ∏ ·Ó¿ÁÎË Î·Ù·‰›ˆÍË˜ Î·È ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ÂÍÔÏfiıÚÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ ·Ó¿ÁÎ·ÛÂ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÚ·-
Ùfi Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ™·ÁÁ¿ÚÈÔ Î·È ÙËÓ ∞ÏÌ˘Ú¿ ¤ÚËÌÔ. O ÂÊÔ‰È·ÛÌfi˜ ¤ÁÈÓÂ ‰‡ÛÎÔÏÔ˜ Î·È
Ô ÛÙÚ·Ùfi˜ ‹Ù·Ó Ù·Ï·ÈˆÚËÌ¤ÓÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂ¯Â›˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜. ŒÙÛÈ, ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1921
ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛÂ Î·È Ô¯˘ÚÒıËÎÂ ÛÂ Ì›· ·Ì˘ÓÙÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ (∂ÛÎ› ™Â¯›Ú – ∫ÈÔ˘Ù¿¯ÂÈ· – ∞ÊÈfiÓ ∫·-
Ú·¯ÈÛ¿Ú).
ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ÌÂÙ¿, ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1922, ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÙÔ˘ ∫ÂÌ¿Ï ÂÈÙ¤ıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ ÂÍ·ÛıÂÓË-
Ì¤ÓÂ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜. ∏ ·Ì˘ÓÙÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ ¤Û·ÛÂ Î·È Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜
·Ó·ÁÎ¿ÛÙËÎÂ Ó· ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ. ΔÔÓ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ŒÏÏËÓÂ˜, ÊÔ‚Ô‡ÌÂÓÔÈ Ù· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿
·ÓÙ›ÔÈÓ·. ™Ù· Ù¤ÏË ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Ì‹Î·Ó ÛÙË ™Ì‡ÚÓË, ˘ÚfiÏËÛ·Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Î·È
ÙËÓ ·ÚÌÂÓÈÎ‹ Û˘ÓÔÈÎ›· ÙË˜ fiÏË˜, ÂÓÒ Ô ªËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ ÃÚ˘ÛfiÛÙÔÌÔ˜ ·Ú·‰fiıËÎÂ ÛÙÔ ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎfi Ï‹ıÔ˜ Î·È ı·Ó·ÙÒıËÎÂ. ™ÎËÓ¤˜ ·ÓÂ›ˆÙÔ˘ fiÓÔ˘ ÂÎÙ˘Ï›¯ıËÎ·Ó ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ, ÌÂ Úˆ-
Ù·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ Ï‹ıÔ˜ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ Ô˘ ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó Ó· ÌÔ˘Ó ÛÙ· ÏÔ›· ÁÈ· Ó· ÛˆıÔ‡Ó. ™Ê·Á¤˜
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Î·È ÏÂËÏ·Û›Â˜ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ·Ó ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹. ◊Ù·Ó ÙÔ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ Ì·-
ÎÚ·›ˆÓË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹.
195

ΔÔ˘ÚÎ›·: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÌÂÙ¿ ÙË ‰È¿Ï˘ÛË ÙË˜ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ¶Úˆ-
ÙÂ‡Ô˘Û¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë ÕÁÎ˘Ú·.
ªÔ˘ÛÙ·Ê¿ ∫ÂÌ¿Ï ∞Ù·ÙÔ‡ÚÎ: ΔÔ‡ÚÎÔ˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi˜, ËÁ¤ÙË˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡ÚÎˆÓ Î·È
ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. O ∫ÂÌ¿Ï ∞Ù·ÙÔ‡ÚÎ ıÂˆÚÂ›Ù·È Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ΔÔ˘ÚÎ›·˜.
∞ÓÙ›ÍÔÔ˜: ¢‡ÛÎÔÏÔ˜, ‰˘ÛÌÂÓ‹˜.
™·ÁÁ¿ÚÈÔ˜: ¶ÔÙ·Ìfi˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÕÁÎ˘Ú·.
∞ÏÌ˘Ú¿ ¤ÚËÌÔ˜: ŒÚËÌÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈÎ‹ ªÈÎÚ¿ ∞Û›·.
1. ¢È¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ Ï·fi ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜ ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ·Ô‚›‚·ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡
ÛÙÚ·ÙÔ‡, ª¿ÈÔ˜ 1919
«∏ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÛÙÈÁÌ‹ ¤ÊÙ·ÛÂ. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÎÏ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙË˜ ∂ÈÚ‹ÓË˜ Ó· Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ ÙË ™Ì‡ÚÓË ÁÈ· Ó·
ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ Ù¿ÍË. √È ÔÌÔÁÂÓÂ›˜ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë ·fiÊ·ÛË ·˘Ù‹ ¿ÚıËÎÂ ÁÈ·Ù› ÛÙË Û˘ÓÂ›‰ËÛË ·˘ÙÒÓ Ô˘
‰È‹˘ı˘Ó·Ó ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Â›Ó·È ·ÔÊ·ÛÈÛÌ¤ÓË Ë ¤ÓˆÛË ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜ ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. Œ¯ÔÓÙ·˜ ‰È·ÙÂÏ¤ÛÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘˜
μ·ÏÎ·ÓÈÎÔ‡˜ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˜ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÎÏËÚfiÙ·ÙÔ ˙˘Áfi, ÁÓˆÚ›˙ˆ ÔÈ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ¯·Ú¿˜ ı· ÏËÌ-
Ì˘Ú›ÛÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÙÈ˜ „˘¯¤˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙË˜ ªÈÎÚ·Û›·˜. ΔËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙˆÓ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ ‰Â ÛÎÔÂ‡ˆ,
‚Â‚·›ˆ˜, Ó· ·ÚÂÌÔ‰›Ûˆ. ∞ÏÏ¿ Â›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ Ë ¤ÎÊÚ·ÛË ·˘Ù‹ ‰Â ı· Ï¿‚ÂÈ Î·Ó¤Ó· ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ô‡ÙÂ Â¯ıÚÈÎfi-
ÙËÙ·˜, Ô‡ÙÂ ˘ÂÚÔ„›·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ Û‡ÓÔÈÎÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜».
2. OÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙË ™Ì‡ÚÓË

«°‡Úˆ ÛÙÈ˜ 11 ÙÔ Úˆ› ÙË˜ 9Ë˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1922 ¿ÎÔ˘Û· ·fi ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ô˘ÚÏÈ·¯Ù¿ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙËÌ¤ÓˆÓ ·ÓıÚÒ-
ˆÓ. μÁ‹Î· ÛÙËÓ ÂÍÒÔÚÙ· ÙÔ˘ ÚÔÍÂÓÂ›Ô˘ Î·È Â›‰· ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ·ÓÈÎfi‚ÏËÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ fiÏË˜ Ó· ÙÚ¤¯Ô˘Ó
·Ï·ÊÈ·ÛÌ¤ÓÔÈ ÚÔ˜ ÙÔ ÚÔÍÂÓÂ›Ô ÁÈ· Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ¿Û˘ÏÔ. ΔÔ˘˜ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó ÔÈ Ó·‡ÙÂ˜ Ô˘ ÊÚÔ˘ÚÔ‡Û·Ó ÙÔ Ô›ÎË-
Ì·, ·ÏÏ¿ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Û˘Ó¤¯È˙Â Ó· ÊˆÓ¿˙ÂÈ ˘ÛÙÂÚÈÎ¿. ŒÚÈÍ· ÌÈ· Ì·ÙÈ¿ ·fi ÙËÓ Ù·Ú¿ÙÛ· ÙÔ˘ ÎÙÈÚ›Ô˘ Ô˘ Â›¯Â ı¤·
ÛÂ fiÏË ÙËÓ ÚÔÎ˘Ì·›· Î·È ‰È·›ÛÙˆÛ· ÙËÓ ·ÈÙ›· Ô˘ Â›¯Â ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÓÈÎfi: ‹Ù·Ó ÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÈÈÎfi».
Δ˙ÔÚÙ˙ ÃfiÚÙÔÓ, ∞Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›·, ∞ı‹Ó· 1992, Û. 146.

°ÂÓÔÎÙÔÓ›Â˜ ÙˆÓ Ï·ÒÓ
∏ Â›ÛÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Û˘ÓÔ‰Â‡ÙËÎÂ ·fi ¤Í·ÚÛË ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÈÛÌÔ‡ ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‚·Ï-
Î·ÓÈÎ¤˜ ¯ÒÚÂ˜. OÈ ÌÂÈÔÓfiÙËÙÂ˜ ıÂˆÚ‹ıËÎ·Ó ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È
ÂÈ‰ÈÒ¯ıËÎÂ Â›ÙÂ Ó· ·ÊÔÌÔÈˆıÔ‡Ó Â›ÙÂ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ¿ Ó· ÂÎ‰Èˆ¯ıÔ‡Ó ‹ Ó· ÂÍ·ÏÂÈÊıÔ‡Ó.
ªÂ ¿ÍÔÓ· ·˘Ù‹ ÙË ÁÂÓÈÎ‹ ·Ú¯‹ ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó fiÏ· Û¯Â‰fiÓ Ù· ‚·ÏÎ·ÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË. π‰È·›ÙÂ-
Ú· fiÌˆ˜ ÛÙËÓ OıˆÌ·ÓÈÎ‹ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÔÈ ‰ÈÒÍÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÌÂÈÔÓÔÙÈÎÒÓ ÔÌ¿-
‰ˆÓ ‹Ú·Ó ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ¶ÚÔËÁ‹ıËÎÂ Ë ÁÂÓÔÎÙÔÓ›· ÙˆÓ ∞ÚÌÂÓ›ˆÓ. ∞ÎÔ-
ÏÔ‡ıËÛ·Ó ÛÊ·Á‹ Î·È Ô Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi˜ ‰ÈˆÁÌfi˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘ Î·È ÙË˜ ¢˘-
ÙÈÎ‹˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1914-1922, Ô˘ ÚÔÛ¤Ï·‚·Ó ÙÈ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÁÂÓÔ-
196

ÎÙÔÓ›·˜. ™ÙÈ˜ ÊˆÙÔÁÚ·Ê›Â˜ ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· Ù· ÂÚ›ÊËÌ· «Δ¿ÁÌ·-
Ù· ∂ÚÁ·Û›·˜» (·ÌÂÏ¤Ù Ù·ÌÔ˘ÚÔ‡). OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¤ı·Ó·Ó ÂÎÂ› Î¿Ùˆ ·fi È‰È·›ÙÂÚ· ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜.
O ∞˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ∂ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ ÚÔ˜ ÙÔ μÂÚÔÏ›ÓÔ

«∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Â›Ó·È Ì¤Ûˆ ÌÈ·˜ ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË˜ Î·Ù·‰›ˆÍË˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘, Ó· ÂÍÔÓÙÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ŒÏÏË-
ÓÂ˜ ˆ˜ Â¯ıÚÔ‡˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, fiˆ˜ ÚÈÓ ÙÔ˘˜ ∞ÚÌÂÓ›Ô˘˜. OÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÂÊ·ÚÌfi˙Ô˘Ó Ù·ÎÙÈÎ‹ ÂÎÙfiÈÛË˜ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ,
‰›¯ˆ˜ ‰È¿ÎÚÈÛË Î·È ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÈ‚›ˆÛË˜, ·’ ÙÈ˜ ·ÎÙ¤˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ¯ÒÚ·˜, ÒÛÙÂ ÔÈ ÂÎÙÔÈ˙fiÌÂÓÔÈ Ó· Â›Ó·È Â-
ÎÙÂıÂÈÌ¤ÓÔÈ ÛÙËÓ ·ıÏÈfiÙËÙ· Î·È ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ·fi Â›Ó·. Δ· ÂÁÎ·Ù·ÏÂÈfiÌÂÓ· Û›ÙÈ· ÙˆÓ ÂÍÔÚÈ˙ÔÌ¤ÓˆÓ ÏÂËÏ·ÙÔ‡ÓÙ·È ·-
fi Ù· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ Ù¿ÁÌ·Ù· ÙÈÌˆÚ›·˜ ‹ Î·›ÔÓÙ·È Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È. ∫·È fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· Ì¤ÙÚ·, Ù· ÔÔ›· ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈˆÁÌÔ‡˜
ÙˆÓ ∞ÚÌÂÓ›ˆÓ Â˘Ú›ÛÎÔÓÙÔ ÂÈ˜ ËÌÂÚ‹ÛÈ·Ó ‰È¿Ù·ÍÈÓ, Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÙÒÚ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ».
¶ÔÏ˘¯ÚfiÓË˜ ∫. ∂ÓÂÂÎ›‰Ë˜, OÈ ‰ÈˆÁÌÔ› ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘ (1908-1918), ∞ı‹Ó· 1962, Û. 11.
ª·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ΔÔ‡ÚÎÔ˘ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ªÂ¯Ì¤Ù ƒÂÔ‡Ê ∂Ê¤ÓÙË

«°ÂÁÔÓfiÙ· ªÂÚ˙ÈÊÔ‡ÓÙÔ˜: ŸÙ·Ó ÔÈ ∂ıÓÈÎ¤˜ ¢˘Ó¿ÌÂÈ˜ ˘Ô¯ˆÚÔ‡Û·Ó Î·Ù¿ ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜ ÙÔ˘ ™·ÁÁ·Ú›Ô˘, ÂÂÈ‰‹ Â›¯·Ó ÌÂÁ¿-
ÏË ·Ó¿ÁÎË ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ √ÛÌ¿Ó ·Á¿, Ë ∂ÈÙÚÔÂ›· ÙË˜ ∂ıÓÈÎ‹˜ ÕÌ˘Ó·˜ ÙÔÓ ‰È¤Ù·ÍÂ Ó· ÛÂ‡ÛÂÈ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÙÈ˜
Ì¿¯Â˜ ÙÔ˘ ™·ÁÁ·Ú›Ô˘. √ √ÛÌ¿Ó ·Á¿˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÙË ‰È·Ù·Á‹ ·˘Ù‹, ·Ó·¯ÒÚËÛÂ ÁÈ· Ó· ÌÂÙ·‚Â› ÛÙËÓ ÕÁÎ˘Ú· Ì¤Ûˆ
™·Ì„Ô‡ÓÙÔ˜. ªfiÏÈ˜ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙË ™·Ì„Ô‡ÓÙ·, ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ fiÏË˜ ˘¤ÛÙËÛ·Ó Î·È ‰Â‡ÙÂÚË ÛÊ·Á‹. ªÂÙ¿ ·-
fi ÙÚÂÈ˜ ËÌ¤ÚÂ˜ Á‡Úˆ ÛÙÈ˜ 8.00 ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· (Â˘Úˆ·˚Î‹) ÒÚ· Ë ªÂÚ˙ÈÊÔ‡˜ ÔÏÈÔÚÎÂ›Ù·È ÙÂÏÂ›ˆ˜. ™˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ô
∫·˚Ì·Î¿ÌË˜ Î·È ÔÈ ¢ÈÔÈÎËÙ¤˜ ÙË˜ ÃˆÚÔÊ˘Ï·Î‹˜ ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÂÓ·ÓÙÈˆıÔ‡Ó ÛÙÈ˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÙÔ˘ √ÛÌ¿Ó ·Á¿ Î·È ¤ÙÛÈ Ë ˙ˆ‹,
Ë ÙÈÌ‹ Î·È Ë ÂÚÈÔ˘Û›· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙË˜ ªÂÚ˙ÈÊÔ‡ÓÙÔ˜ Ì¤ÓÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Û˘ÌÌÔÚÈÙÒÓ ·˘ÙÒÓ. ª¤Û· ÛÂ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜-¤-
ÓÙÂ ËÌ¤ÚÂ˜ fiÏÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î¿ÙÔÈÎÔÈ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÍ·ÈÚÔ‡ÓÙ·È Ô‡ÙÂ ·˘Ù¿ Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿, ÛÊ¿˙ÔÓÙ·È ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ¿ Î·È
ÏÂËÏ·ÙÔ‡ÓÙ·È Î· ‰ËÌÂ‡ÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ· Î·È Ù· ˙Ò· ÙÔ˘˜. ª¤Û· ÛÙËÓ Ù·Ú·¯‹ ·˘Ù‹ ÔÈ Û˘ÌÌÔÚ›ÙÂ˜ ‚¿˙Ô˘Ó Êˆ-
ÙÈ¿ Î·È ˘ÚÔÏÔ‡Ó ÙÂÏÂ›ˆ˜ ÙÈ˜ ∂ÏÏËÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÔÈÎ›Â˜».
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ºˆÙÈ¿‰Ë˜, ∏ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘, ∞ı‹Ó· 2004, Û. 532.
Αδριανούπολη Eύξεινος Πόντος
Αλεξανδρούπολη Ραιδεστός Κωνσταντινούπολη
Σαμοθράκη
Ίμβρος Πάνορμος Κίος

Μουδανιά
Προύσα
ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ·ÚÂÏ·‡ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ÚÔÎ˘Ì·›· ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜ Αδραμύτιο Άγκυρα
Λέσβος Εσκί Σεχίρ
Γόρδιο
Αϊβαλί Κιουτάχεια
∆εκελί Γκεντίζ
Αφιόν Αλ
μυ
Καραχισάρ ρ άΈ
Χίος Σμύρνη ρημ
Oυσάκ ος
Τσεσμές
Σάμος Αϊδίνιο
Ικαρία
Κως

Κύριες γραμμές υποχώρησης
H ÔÚÂ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ του ελληνικού στρατού
Ρόδος
197

∂ÏÏËÓÈÎ¤˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈ-
Îfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙËÓ fiÏË O˘Û¿Î ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜
O ªËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ ΔÚ·Â˙Ô‡ÓÙ·˜ ÃÚ‡-

Û·ÓıÔ˜ ºÈÏÈ›‰Ë˜
198

∏ ™Ì‡ÚÓË Î·›ÁÂÙ·È
7 8 9
∏ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜, fiˆ˜ ·ÔÙ˘ÒıËÎÂ ÛÂ ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ì·Ù· ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ Ë ÚÔ¤Ï·ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜
∞Û›·˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙÈ˜ ËÁ¤˜ Î·È ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÚÔÛ·ı‹ÛÙÂ Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÙÂ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹-
ÓˆÓ ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ÙfiÛÔ ÙÔ 1919, fiÙ·Ó ·Ô‚È‚¿ÛÙËÎÂ ÂÎÂ› Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜, fiÛÔ Î·È ÙÔ 1922, Î·Ù¿
ÙËÓ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹.
199

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 6
O ªÂÛÔfiÏÂÌÔ˜
ªÂÙ¿ ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ¤Ó· ÂÎ·ÙÔÌÌ‡ÚÈÔ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ¤ÊÙ·-
Û·Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË Î·È Ë ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ· Ô˘
·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ Ë ¯ÒÚ· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ªÂÛÔÔÏ¤ÌÔ˘. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·Ó·Ù·Ú·¯‹.
™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ 1922. ΔÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·
Αύγουστος 1922 1923 Αύγουστος 1936
Μικρασιατική Συνθήκη ∆ικτατορία

Καταστροφή της Λωζάννης Μεταξά
H ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÂÈÛÊÚ·Á›ÛÙËÎÂ ÌÂ ÙË ™˘Óı‹ÎË ÙË˜ §ˆ˙¿ÓÓË˜, ÙÔ 1923. ∏

∂ÏÏ¿‰· ·ÔÛ‡ÚıËÎÂ ·fi ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ £Ú¿ÎË, Ù· ÓËÛÈ¿ ÿÌ‚ÚÔ Î·È Δ¤ÓÂ‰Ô Î·È ÙËÓ
ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ™Ì‡ÚÓË˜, ÂÓÒ Ù· ¢ˆ‰ÂÎ¿ÓËÛ· ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙËÓ πÙ·Ï›·. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·ÔÊ·-
Û›ÛÙËÎÂ Ë ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›· ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ
ıÚ‹ÛÎÂ˘Ì·. ¢Â ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó ÌfiÓÔ ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ŒÏÏËÓÂ˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈ-
ÓÔ‡ÔÏË, ÙËÓ ÿÌ‚ÚÔ Î·È ÙËÓ Δ¤ÓÂ‰Ô Î·È ÔÈ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ £Ú¿ÎË˜.
ΔËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1924 ·Ó·ÎËÚ‡¯ıËÎÂ ·fi ÙË μÔ˘Ï‹ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÈÎ˘ÚÒıËÎÂ ÌÂ
‰ËÌÔ„‹ÊÈÛÌ· Ë ·‚·Û›ÏÂ˘ÙË ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·. O ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ¶··Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ˘‹ÚÍÂ Ô ÚÒ-
200

ÙÔ˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙË˜ ·‚·Û›ÏÂ˘ÙË˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜.

∏ ∂ÏÏ¿‰·, ÎÏÔÓÈÛÌ¤ÓË ·fi ÙË ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ‹ÙÙ·, ‰È¯·ÛÌ¤ÓË ÔÏÈÙÈÎ¿ Î·È ¤¯ÔÓÙ·˜ ÔÈÎÔ-
ÓÔÌÈÎ¤˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜, ‰¤¯ÙËÎÂ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó· ÂÎ·ÙÔÌÌ‡ÚÈÔ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ·fi ÙËÓ ∞Ó·ÙÔ-
ÏÈÎ‹ £Ú¿ÎË, ÙÔÓ ¶fiÓÙÔ Î·È ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·. ∞˘ÙÔ› ‹Úı·Ó Ó· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ 100.000 Â-
Ú›Ô˘, Ô˘ Â›¯·Ó ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„ÂÈ ÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›· Î·È ÙË ™Ô‚ÈÂÙÈÎ‹ ŒÓˆÛË, fiÔ˘ Â›¯·Ó Î˘ÚÈ·Ú-
¯‹ÛÂÈ ÔÈ ªÔÏÛÂ‚›ÎÔÈ.
™ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ô˘ ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛÂ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘˜ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘˜ (ªÂÛÔfi-
ÏÂÌÔ˜), ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Â›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÔÏÏ¿ Î·È ÌÂÁ¿Ï· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Ù·
ÔÔ›· ·˘Í‹ıËÎ·Ó ÌÂÙ¿ ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ 1929. ∫‡ÚÈÔ Ì¤ÏËÌ· ‹Ù·Ó Ó· ‚ÚÂıÂ›
ÛÙ¤ÁË Î·È ··Û¯fiÏËÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜.
∏ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È ÙË ¢˘ÙÈÎ‹
£Ú¿ÎË, ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ·˘ÙÒÓ. OÈ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ¤ÌÂÓ·Ó ÚÔ-
ÛˆÚÈÓ¿ ÛÂ Î·Ù·˘ÏÈÛÌÔ‡˜, ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÔÈÎÈÛÌÔ› ÁÈ· ÙË ÛÙ¤Á·Û‹ ÙÔ˘˜. ∏
·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÙfiÓˆÛÂ ÙfiÛÔ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙˆÓ fiÏÂˆÓ
fiÛÔ Î·È ÙÔÓ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi, Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÓÂ˘-
Ì·ÙÈÎ‹ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ¯ÒÚ·˜.
∫·Ù¿ ÙÔÓ ªÂÛÔfiÏÂÌÔ Ë ∂ÏÏ¿‰· Ù·Ï·ÓÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÛÙ¿ıÂÈ·. Δ· Ô-
ÏÈÙÈÎ¿ ÎfiÌÌ·Ù· ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÂÓÒ ‰ÂÓ ¤ÏÂÈ„·Ó Î·È Ù· Ú·ÍÈÎÔ‹Ì·-
Ù· Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÓ·Ó ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ› ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ªÂ ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ Ê·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ÛÙËÓ
πÙ·Ï›· Î·È ÙÔ˘ Ó·˙ÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Ê¿ÓËÎ·Ó Î·È ¿ÏÈ Ù· Û‡ÓÓÂÊ· ÙÔ˘ ÔÏ¤-
ÌÔ˘ ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ∂˘ÚÒË. ∫·ıÒ˜ Ù· ÔÏÈÙÈÎ¿ ÎfiÌÌ·Ù· ¤ÚÈ˙·Ó ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙË ¯ÒÚ·
ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·Ó·Ù·Ú·¯‹ Ô˘ ÂÎÊÚ·˙fiÙ·Ó ÌÂ ÔÚÂ›Â˜, ‰È·‰ËÏÒÛÂÈ˜ Î·È ·ÂÚÁ›Â˜,
·Ó¤Ï·‚Â ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ô ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ πˆ¿ÓÓË˜ ªÂÙ·Í¿˜.
™ÙÈ˜ 4 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1936 Ô ªÂÙ·Í¿˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›¯Â ·Ó·ı¤ÛÂÈ ÙËÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁ›· Ô
‚·ÛÈÏÈ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ μ′, ‰È¤Ï˘ÛÂ ÙË μÔ˘Ï‹ Î·È Â¤‚·ÏÂ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·. O ªÂÙ·Í¿˜ ¿ÛÎËÛÂ ‰ÈÒ-
ÍÂÈ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ Î·È ÚÔÛ¿ıËÛÂ, ¯ˆÚ›˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·,
Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÚÁ¿ÙÂ˜ ÌÂ ‰È¿ÊÔÚ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ Ì¤ÙÚ·. ø˜ ¤ÌÂÈÚÔ˜
ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi˜, ÊÚfiÓÙÈÛÂ Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ ÙË ¯ÒÚ· ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Ô˘ ÂÚ¯fiÙ·Ó. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·,
ÂÓÒ ÂÈÎ·ÏÔ‡ÓÙ·Ó ÙËÓ Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ·, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏ›·˜ ÌÂ ÙË μÚÂÙ·Ó›·,
ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Ó·˘ÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË ÙË˜ ÂÔ¯‹˜.
∞ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÏËı˘ÛÌÒÓ: ∏ ·Ú¿ÏÏËÏË ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ·ÓıÚÒˆÓ ·fi ÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘˜, ÌÂÙ¿ ·fi ‰ÈÂıÓ‹ Û˘ÌÊˆÓ›·.
¶ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜: ÕÓıÚˆÔÈ Ô˘ ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·È Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Î·Ù·Ê‡ÁÔ˘Ó ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ¯Ò-
ÚÂ˜ ‹ ÂÚÈÔ¯¤˜.
∫·Ù·˘ÏÈÛÌÔ›: ¶Úfi¯ÂÈÚË Î·È ÚÔÛˆÚÈÓ‹ ‰È·ÌÔÓ‹ ÛÂ ÛÎËÓ¤˜.
OÈÎÈÛÌÔ›: ªfiÓÈÌÂ˜ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ Î·ÙÔ›ÎˆÓ.
Δ·Ï·Ó›˙ÔÌ·È: Δ·Ï·ÈˆÚÔ‡Ì·È.
¶Ú·ÍÈÎfiËÌ·: ¢˘Ó·ÌÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ‹ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Ô˘ ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜.
º·ÛÈÛÙÈÎfi ÎfiÌÌ·: ΔÔ ÎfiÌÌ· Ô˘ ›‰Ú˘ÛÂ ÙÔ 1921 ÛÙËÓ πÙ·Ï›· Ô ªÂÓ›ÙÔ ªÔ˘ÛÔÏ›ÓÈ.
¡·˙ÈÛÙÈÎfi ÎfiÌÌ·: ΔÔ ÎfiÌÌ· Ô˘ È‰Ú‡ıËÎÂ ÙÔ 1919 ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·. ŒÁÈÓÂ ÁÓˆÛÙfi Î˘Ú›ˆ˜ ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ·Ú¯ËÁÔ‡ ÙÔ˘,
∞‰fiÏÊÔ˘ Ã›ÙÏÂÚ.
∂Ú›˙ˆ: ºÈÏÔÓÈÎÒ, ÏÔÁÔÌ·¯Ò.
¢ÈÎÙ·ÙÔÚ›·: ΔÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·, fiÔ˘ Ë ÂÍÔ˘Û›· ·ÛÎÂ›Ù·È ·ÔÏ˘Ù·Ú¯ÈÎ¿ ·fi ¤Ó· ÚfiÛˆÔ ‹ ÔÌ¿‰· ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó
ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÌÂ ÙË ‚›·.
201

1. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ÌÂÙ¿ ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹
«ŸÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·ÓÂ ¿ÏÈ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· Ï¿‚ÂÈ ÙÔ ÌÂÚÙÈÎfi ÙË˜ ·fi ÙËÓ Â˘Úˆ·˚Î‹ ÎÚ›ÛË,
·ÚÔ˘Û›·˙Â ÙÒÚ· ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ¯·Ú·¯ÙËÚÈÛÙÈÎfi, ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÛÙËÓ ÙÚÈÛ¯ÈÏÈfi¯ÚÔÓË πÛÙÔÚ›· ÙË˜: -∞˘Ùfi Ô˘ Â›¯·ÓÂ
Û˘ÓËı›ÛÂÈ Ó· Ï¤ÓÂ “Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ‰È·ÛÔÚ¿” Î·È ÙÔ ÔÓÔÌ¿˙·ÌÂ ÙÔ °¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Â›¯Â Î·Ù·ÚÁËıÂ›. °È·
ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÔÏfiÎÏËÚÔ˜ Ô ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·Ú·ÎÏ¿‰È·, Â›¯Â Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÂ› Ì¤Û· ÛÙ· Û‡ÓÔ-
Ú· ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ ÙÔ ·ÈÛı·ÓfiÌÔ˘Ó·, ·˘Ùfi ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·fi fiÛ· Â›-
¯Â ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ ÛÙË ÁÂÓÈ¿ Ì·˜ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ô˘ Â›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ’12 Î·È ¤ÎÏÂÈÓÂ ÙÒÚ·. ¢ÂÓ
ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÌË ¯·Ú¿ÍÂÈ ÛÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ¤Ó· ‚·ı‡ ÛËÌ¿‰È, ÁÈ· ÔÏÏ¿ ÌÂÏÏÔ‡ÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ·, ÔÈÔ˜ Í¤ÚÂÈ,
ˆ˜ ÙËÓ Î·ÈÓÔ‡ÚÈ· ·Ô‰ËÌËÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡».
°ÈÒÚÁÔ˜ ™ÂÊ¤ÚË˜, ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ™ÂÙ. ’41, ∞ı‹Ó· 1972, Û. 23.
2. O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ¶ÚÔÛÊ˘ÁÈÎfi ∑‹ÙËÌ·

«∂›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· Â›ˆ ÚÔ˜ ˘Ì¿˜ fiÙÈ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛÈ˜ ı· ÂÈ‰ÈÒÍË ÙËÓ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛÈÓ ÙË˜ ÚÔÛÊ˘ÁÈÎ‹˜ ÁÂˆÚÁÈ-
Î‹˜ Î·È ·ÛÙÈÎ‹˜ ·ÔÎ·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, ÙËÓ ÔÔ›·Ó ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ fi¯È ·ÏÒ˜ ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÂÎ ÛÊ·ÏÌ¿ÙˆÓ ·-
ıfiÓÙ·˜ ÔÌÔÁÂÓÂ›˜, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfiÓ ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ
ÂıÓÈÎfiÓ. £ÂˆÚÒ, ¿ÏÏˆ˜ ÙÂ, Î·ı‹ÎÔÓ ÌÔ˘ Ó· ‰È·ÎËÚ‡Íˆ fiÙÈ ·Ú¿ Ù· ‰È·Ú·¯ı¤ÓÙ· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Ë ∂ÏÏ¿˜
ËÌÔÚÂ› Ó· Â›ÓÂ ˘ÂÚ‹Ê·ÓÔ˜ ‰È’ ÂÎÂ›ÓÔ Ô˘ Î·ÙÒÚıˆÛÂ, fiÙ·Ó Â˘Ú¤ıË ÂÈ˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎËÓ Ó· ‰Â¯ı‹ ÂÈ˜ ÙÔ˘˜
ÎfiÏÔ˘˜ ÙË˜ ÙfiÛ·˜ Ì˘ÚÈ¿‰·˜ ÔÌÔÁÂÓÒÓ ÂÎ‰Èˆ¯ı¤ÓÙˆÓ ·fi Ù·˜ ÂÛÙ›·˜ ÙˆÓ».
∂ÊËÌÂÚ›‰· ∂ÏÂ‡ıÂÚÔÓ μ‹Ì·, 21 πÔ˘Ï›Ô˘ 1928. Δ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘. ∏ ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ‰Ú·-
Ì·ÙÈÎ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ 1909-1936, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· Î·È ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ˘ÔÌÓ‹Ì·Ù· ™ÙÂÊ. π. ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘, ÙfiÌ. 3 (1920-
1929), ∞ı‹Ó· 1983, Û. 468.

∏ ‰ÈÂıÓ‹˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ 1929
ΔÔ 1929 Í¤Û·ÛÂ ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË ÛÙÈ˜ ∏¶∞, Ô˘ ÂËÚ¤·-
ÛÂ ÁÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ Î·-
Ù¿ÚÚÂ˘ÛË ÙÔ˘ ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙËÚ›Ô˘ ÙË˜ ¡¤·˜ ÀfiÚÎË˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ÙËÓ ÈÔ
ÂÌÊ·Ó‹ ÂÎ‰‹ÏˆÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜. ∏ ‰ÈÂıÓ‹˜ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ 1929
Â›¯Â ÛÔ‚·Ú¤˜ ÎÔÈÓˆÓÈ-
Î¤˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¤˜ Û˘-
Ó¤ÂÈÂ˜. ¶ÔÏÏÔ› ÂÚÁ¿-
ÙÂ˜ Î·È ˘¿ÏÏËÏÔÈ
¤¯·Û·Ó ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿
ÙÔ˘˜. ∏ Ú·Á‰·›· ·‡-
ÍËÛË ÙË˜ ·ÓÂÚÁ›·˜
ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹
·Ó·Ù·Ú·¯‹, Ë ÔÔ›·
ÂÎÊÚ¿ÛÙËÎÂ ÌÂ ÔÚÂ›-
Â˜, ‰È·‰ËÏÒÛÂÈ˜ Î·È
·ÂÚÁ›Â˜.
202

1 2
ŒÏÏËÓÂ˜ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ËÂÈÚˆÙÈÎ‹ ∂ÏÏ¿‰· Δ˘ÈÎ‹ ÚÔÛÊ˘ÁÈÎ‹ Î·ÙÔÈÎ›·
3 4
ΔÔ˘˜ ÚÒÙÂ˜ Ì‹ÓÂ˜ ÔÈ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ·ÎfiÌË Î·È ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ

ÛÂ ı¤·ÙÚ·
5 6
√ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ¶··- √ πˆ¿ÓÓË˜ ªÂÙ·Í¿˜

Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ (1867-1936) (1871-1941)
ñ ¶ÔÈÂ˜ ˘‹ÚÍ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÔÈ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÙË˜ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹˜ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÂÚÈÁÚ¿„ÙÂ ÙË ÌÂÙ·Î›ÓËÛË Î·È ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ
ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
203

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 7
ΔÔ ∞Ï‚·ÓÈÎfi ŒÔ˜
ΔÔ 1939 Í¤Û·ÛÂ Ô μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Ì‹ÎÂ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ
·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙÈ˜ 28 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940, fiÙ·Ó ÙË˜ ÂÈÙ¤ıËÎ·Ó ÔÈ πÙ·ÏÔ›.
∂Ï·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ∞Ï¤Í. ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú¿ÎË ÌÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¶˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfi ÛÙÔ ÔÙ¿ÌÈ», ∞ı‹Ó·, Û˘ÏÏÔÁ‹
ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú¿ÎË
1919 1939 28 Oκτωβρίου 1940

Μ εσ ο π ό λ εμ ο ς
Τελειώνει Ξεσπά Oι Ιταλοί εισβάλλουν

ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ελλάδα
ª ÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙË˜ ÛÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ Ë °ÂÚÌ·Ó›· ¤¯·ÛÂ ·ÚÎÂÙ¿ Â‰¿ÊË, ÂÓÒ ÂÍ·Ó·-
ÁÎ¿ÛÙËÎÂ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂÈ˜ Î·È Ó· ÌÂÈÒÛÂÈ ‰Ú·ÛÙÈÎ¿ ÙÔ ÛÙÚ·Ùfi ÙË˜. ∞ÏÏ¿
Î·È Ë ËÙÙËÌ¤ÓË μÔ˘ÏÁ·Ú›· ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ Ó· ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÙË ¢˘ÙÈÎ‹ £Ú¿ÎË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ªÂÛÔÔÏ¤ÌÔ˘ ÔÏÏ¿ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎ¿ ÔÏÈÙÂ‡Ì·Ù· Î·Ù¤ÚÚÂ˘Û·Ó Î·È Ù· ‰È·-
‰¤¯ıËÎ·Ó ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›Â˜. ™ÙË °ÂÚÌ·Ó›· Ùo 1933 ‹ÚÂ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ô ·Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ Ó·˙ÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌ-
Ì·ÙÔ˜ ∞‰fiÏÊÔ˜ Ã›ÙÏÂÚ, Ô˘ ˘ÔÛ¯fiÙ·Ó Ó· Í·Ó·Î¿ÓÂÈ ÙË ¯ÒÚ· ˘ÔÏÔÁ›ÛÈÌË ‰‡Ó·ÌË ·fi ÙÔ˘˜
·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÙË˜. ∞fi ÙÔ 1922 ÛÙËÓ πÙ·Ï›· Â›¯Â ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ô È‰Ú˘Ù‹˜ ÙÔ˘ Ê·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·-
204

ÙÔ˜, ªÂÓ›ÙÔ ªÔ˘ÛÔÏ›ÓÈ. ΔÔ 1936 Ë πÙ·Ï›· Û˘ÌÌ¿¯ËÛÂ ÌÂ ÙË °ÂÚÌ·Ó›· (¿ÍÔÓ·˜ ƒÒÌË˜-μÂÚÔ-

Ï›ÓÔ˘), ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙË˜ Ó· Î˘ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ ÛÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ Î·È ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ·, Â·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜
ÙËÓ ¤ÓÙ·ÛË Î·È ÙÔ˘˜ Êfi‚Ô˘˜ ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ÔÏ¤ÌÔ˘ ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ∂˘ÚÒË.
OÈ Êfi‚ÔÈ ‰ÂÓ ¿ÚÁËÛ·Ó Ó· Â·ÏËıÂ˘ÙÔ‡Ó. O Ã›ÙÏÂÚ ·Ó¿ÁÎ·ÛÂ ÙËÓ ∞˘ÛÙÚ›· Ó· ÂÓˆıÂ› ÌÂ ÙË
°ÂÚÌ·Ó›· ÂÓÒ ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ ÂÈÛ¤‚·ÏÂ ÛÙËÓ ΔÛÂ¯ÔÛÏÔ‚·Î›·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ô ÈÙ·ÏÈÎfi˜ ÛÙÚ·-
Ùfi˜ Î·Ù¤Ï·‚Â ÙÔ 1939 ÙËÓ ∞Ï‚·Ó›·, ÎÚÔ‡ÔÓÙ·˜ ÙÔ Î·Ì·Ó¿ÎÈ ÙÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
∏ ÈÙ·ÏÈÎ‹ ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ‚Ú‹ÎÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·ÚÔÂÙÔ›Ì·ÛÙË. O πˆ¿ÓÓË˜ ªÂÙ·Í¿˜ Â›¯Â
‹‰Ë ·fi ÙÔ 1936 ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ ÁÈ· ÙË ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. ŒÙÛÈ, ‰ÈÏ·Û›·ÛÂ ÙÈ˜
ÔÏÂÌÈÎ¤˜ ‰·¿ÓÂ˜, ÌÂÚ›ÌÓËÛÂ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÍÈfiÈÛÙÔ˘ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ Î·È ÂÎfiÓËÛÂ Û¯¤-
‰È· Ì¿¯Ë˜ ÁÈ· ÂÓ‰Â¯fiÌÂÓÂ˜ ÂÈı¤ÛÂÈ˜ ·fi ÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›· Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ·fi ÙËÓ πÙ·Ï›·.
ΔÔ 1939 Í¤Û·ÛÂ Ô μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜, fiÙ·Ó Ô ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ÂÈÛ¤‚·ÏÂ ÛÙË ÁÂÈ-
ÙÔÓÈÎ‹ ¶ÔÏˆÓ›·, Ô˘ ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ¿ ÙË˜ Â›¯Â ÂÁÁ˘ËıÂ› Ë ∞ÁÁÏ›·. ¶ÔÏÏ¤˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜,
ÌÂ ÚÒÙÂ˜ ÙËÓ ∞ÁÁÏ›· Î·È ÙË °·ÏÏ›·, Î‹Ú˘Í·Ó fiÏÂÌÔ ÛÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘ ÕÍÔÓ·, Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜
ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ·¯›·. O fiÏÂÌÔ˜ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÂÂÎÙ¿ıËÎÂ ÎÈ ¤ÁÈÓÂ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˜. ªÂ ÙÔÓ ÕÍÔÓ·
Û˘ÌÌ¿¯ËÛÂ Ë π·ˆÓ›·, ÂÓÒ ÌÂ ÙÔ˘˜ ™˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ Û˘ÓÙ¿¯ıËÎÂ Ë ƒˆÛ›· Î·È Î·ÙfiÈÓ ÔÈ ∏¶∞.
∏ ∂ÏÏ¿‰· Ì‹ÎÂ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1940. ∂›¯·Ó ÚÔËÁËıÂ› Â¯ıÚÈÎ¤˜ ÈÙ·ÏÈ-
Î¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜, ÌÂ ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚË ÙÔÓ ÙÔÚÈÏÈÛÌfi ÙÔ˘ Î·Ù·‰ÚÔÌÈÎÔ‡ «ŒÏÏË» ·fi ÈÙ·ÏÈÎfi ˘Ô-
‚Ú‡¯ÈÔ, ÙÔÓ ¢ÂÎ·ÂÓÙ·‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1940, ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙË˜ Δ‹ÓÔ˘. ¢˘fiÌÈÛÈ Ì‹ÓÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·,
¯·Ú¿Ì·Ù· ÙË˜ 28Ë˜ OÎÙˆ‚Ú›Ô˘, Ô πÙ·Ïfi˜ Ú¤Û‚Ë˜ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· °ÎÚ¿ÙÛÈ Â¤‰ˆÛÂ ÛÙÔÓ ªÂÙ·Í¿
ÙÂÏÂÛ›ÁÚ·ÊÔ ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. ∏ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ ªÂÙ·Í¿ ÂÍ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û‹Ì·ÓÂ ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘.
§›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÈÙ·ÏÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ÂÈÛ¤‚·Ï·Ó ·fi Ù· ÂÏÏËÓÔ·Ï‚·ÓÈÎ¿ Û‡ÓÔÚ·, ÌÂ ÛÎÔ-
fi Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ·Ú¯ÈÎ¿ ÙËÓ ◊ÂÈÚÔ. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì›· ÔÌ¿‰· ∞ÏÈÓÈÛÙÒÓ ‰ÈÂ›Û‰˘ÛÂ ÛÙË μfi-
ÚÂÈ· ¶›Ó‰Ô ÁÈ· Ó· ¯Ù˘‹ÛÂÈ ÛÙ· ÓÒÙ· ÙÔ˘˜ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È Ó· ÂÌÔ‰›ÛÂÈ ÙËÓ ¿ÊÈ-
ÍË ÂÓÈÛ¯‡ÛÂˆÓ ·fi ÙË £ÂÛÛ·Ï›·.
ŸÌˆ˜ Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ·Ì‡ÓıËÎÂ ÌÂ ÂÈÙ˘¯›·, ÂÓÒ ÔÈ πÙ·ÏÔ› ∞ÏÈÓÈÛÙ¤˜ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒ-
ıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ ¯ÈÔÓÈÛÌ¤ÓÂ˜ ¯·Ú¿‰ÚÂ˜ ÙÔ˘ ™ÌfiÏÈÎ·. ™Ù· Ì¤Û· ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1940 ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜
ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ·ÓÙÂÈÙ¤ıËÎ·Ó, ·Ó·ÁÎ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ Ó· ·ÔÛ˘ÚıÔ‡Ó ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË˜ ∞Ï‚·-
Ó›·˜ Î·È ÂÙ˘¯·›ÓÔÓÙ·˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ Ó›ÎÂ˜, Ì‹Î·Ó ÛÙË μfiÚÂÈ· ◊ÂÈÚÔ, ·ÏÏ¿ Ë ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÚÔ-
ÒıËÛ‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÔÏ‡ ‰‡ÛÎÔÏË. §fiÁˆ ÙÔ˘ ÔÚÂÈÓÔ‡ Â‰¿ÊÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ ‚·Ú‡Ù·ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ·, Ù·
ÎÚ˘Ô·Á‹Ì·Ù· ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ÙÈ˜ ·ÒÏÂÈÂ˜ ÙË˜ Ì¿¯Ë˜, ÂÓÒ Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Î·È
˘ÚÔÌ·¯ÈÎÒÓ ‰˘ÛÎfiÏÂ˘Â fiÛÔ Ù· ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·Ó ·fi Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Û‡ÓÔÚ·.
∏ ÂÈ¯Â›ÚËÛË ÙË˜ πÙ·Ï›·˜ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ ÙË˜ ∞Ï‚·Ó›·˜ Â›¯Â ·ÔÙ‡¯ÂÈ ¯¿ÚË ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi «OÃπ»,
ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÂÓfi˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ Ï·Ô‡ Ó· ˘ÔÙ·ÁÂ› ÛÙÈ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÒÓ Î·È Ó· ¯¿ÛÂÈ ÙË ÏÂ˘-
ÙÂÚÈ¿ ÙÔ˘.
ΔÔÚÈÏÈÛÌfi˜: ÃÙ‡ËÌ· ÌÂ ˘Ô‚Ú‡¯ÈÔ ‚Ï‹Ì· Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÙÔÚ›ÏË Î·È ÚÔÎ·ÏÂ› ·Ó·Ù›Ó·ÍË.
ΔÂÏÂÛ›ÁÚ·ÊÔ: ŒÁÁÚ·ÊÔ, ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ πÙ·ÏÔ› ··ÈÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ ¿ÓÂ˘ fiÚˆÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜.
∞ÏÈÓÈÛÙ¤˜: πÙ·ÏÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÂÍ·ÛÎËÌ¤ÓÔÈ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÛÂ ÔÚÂÈÓfi ¤‰·ÊÔ˜.
∫Ú˘Ô·Á‹Ì·Ù·: ∏ Ó¤ÎÚˆÛË ÙˆÓ ¿ÎÚˆÓ (¯ÂÚÈÒÓ Î·È Ô‰ÈÒÓ) ·fi ÙÔ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎfi ÎÚ‡Ô.
205

1. ∏ÌÂÚ‹ÛÈ· ¢È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ∞ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ¶›Ó‰Ô˘ ™˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ∫ˆÓ. ¢·‚¿ÎË ÚÔ˜ ÙÔ˘˜
·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ (3 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1940)
«√ §ÂˆÓ›‰·˜ ÂÈ˜ Ù·˜ £ÂÚÌÔ‡Ï·˜, Ô ¢È¿ÎÔ˜ ÛÙËÓ ∞Ï·Ì¿Ó· Â›Ó·È ËÚˆÈÛÌÔ› ¿Êı·ÛÙÔÈ, Ô˘ Û·Ó›ˆ˜ Ë ÈÛÙÔÚ›· ¤-
¯ÂÈ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛË. ∂ÌÓÂ˘ÛÙ‹ÙÂ ÏÔÈfiÓ ·fi ÙÔ ‰›Î·ÈÔÓ (;) ÙË˜ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ Ì·˜, ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·Ó Ì·˜ Î·È Â-
ÌÓÂ‡Û·ÙÂ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·˜ Û·˜. ∫·ı¤Ó·˜ ·fi Û·˜ Ó· ÂÈÛı‹ ‚·ı¤ˆ˜ fiÙÈ ·fi ·˘ÙfiÓ Î·È ÌfiÓÔÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ë
ÂÈÙ˘¯›·. ∫·È ¤·Ó fiÏÔÈ ·fi ÙˆÓ ¢ÈÔÈÎ‹ÛÂˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ∏ÌÈÔÓËÁÔ‡ Ô‡Ùˆ ÛÎÂÊıÒÛÈ Î·È ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Ú¿-
ÍˆÛÈ, Ë ÂÈÙ˘¯›· Â›Ó·È ÂÍËÛÊ·ÏÈÛÌ¤ÓË. ªË Û·˜ ÙÚÔÌ¿˙Ë Ë Ù˘¯fiÓ ˘ÏÈÎ‹ ˘ÂÚÔ¯‹ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘. ΔÔÓ ˘ÏÈÎfiÓ ·Í›˙ÂÈ
fiÛÔÓ Î·È ÔÈ ¿Ó‰ÚÂ˜ Ô˘ ÙÔ ¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È. ∫·È Í¤ÚÂÙÂ ÔÏ‡ Î·Ï¿ ÙÈ Â›‰Ô˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ı· ¯ÂÈÚÈÛıÔ‡Ó ÙÔ ˘ÏÈÎfi ÙÔ˘ ·ÓÙÈ-
¿ÏÔ˘. √È ∂·Ó·ÛÙ¿Ù·È ÙÔ˘ ’21 ÌÂ Í‡Ï· Î·È ‰ÚÂ¿ÓÈ· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ™ÙÚ·ÙfiÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒ˜ ÔÏÈ-
ÛÌ¤ÓÔÓ ¯¿ÚÈ˜ ÂÈ˜ ÙÔ ÂÍ˘„ˆÌ¤ÓÔÓ ËıÈÎfiÓ ÙˆÓ... ™‹ÌÂÚÔÓ ÂÌÂ›˜ ÌÂ ÔÏÈÛÌfiÓ Û¯Â‰fiÓ ÈÛ¿ÍÈÔÓ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ı· ˘-
ÛÙÂÚ‹ÛˆÌÂÓ ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ Ì·˜; ªÂ ÙÔ ·ÓÒÙÂÚÔÓ ËıÈÎfiÓ Ì·˜, ÌÂ ÙÔ ‰›Î·ÈÔÓ ÙÔ˘ ·ÁÒÓÔ˜ Ì·˜, ÌÂ ÙË ‰‡Ó·ÌÈÓ ÙÔ˘
£ÂÔ‡, ı· ÂÍ¤ÏıˆÌÂÓ ÓÈÎËÊfiÚÔÈ ÙË˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›·˜. ∏ ›ÛÙÈ˜ ÌÂÙ·ÎÈÓÂ› fiÚË: Ê·ÓÙ·Ûı‹ÙÂ ÙÈ Î¿ÌÓÂÈ fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È Ó·
ˆÚÈÛı‹ ·ÓÙÈÌ¤ÙˆÔ˜ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ».
£Âfi‰ˆÚÔ˜ ∞. ¡ËÌ¿˜, ΔÚÈÎ·ÏÈÓ¿, ÙfiÌ. 28, ΔÚ›Î·Ï· 2008, Û. 171.
2. ∏ 28Ë OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940 ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·

«™ÈÁ¿-ÛÈÁ¿ Ë ∞ı‹Ó· ·›ÚÓÂÈ ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ, Î¿ÙÈ Ô˘ ı˘Ì›˙ÂÈ Ï¯. Ù· ∂Î·Ùfi¯ÚÔÓ· ÙË˜ ∂ÏÏË-
ÓÈÎ‹˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ·ÏÏ¿ ÈÔ ·˘ıfiÚÌËÙ· Î·È ÈÔ ÓÂ·ÓÈÎ¿. ∫·ÈÚfi˜ ı·˘Ì¿ÛÈÔ˜, Î·Ù·Á¿Ï·ÓÔ˜ Ô˘Ú·Ófi˜. ¶Ï‹ıË Ó¤-
ˆÓ, ÌÂ ÛÙÔÏ¤˜ ÙË˜ ∂O¡ ‹ ÌÂ ÔÏÈÙÈÎ¿, ¤¯Ô˘Ó ¯˘ıÂ› ÛÙÔ˘˜ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜, ÌÂ Ï¿‚·Ú·, ÛËÌ·›Â˜, ‰¿ÊÓÂ˜, ÌÔ˘-
ÛÈÎ¤˜. ∫Ú·ÙÔ‡Ó ÂÈÎfiÓÂ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿, ÙÔ˘ ªÂÙ·Í¿, ÙÔ˘ Î·Ù·‰ÚÔÌÈÎÔ‡ ŒÏÏË ÌÂ ÙËÓ ÂÈÁÚ·Ê‹: ¢ÂÓ ÏËÛÌÔÓÔ‡ÌÂ. O
ÎfiÛÌÔ˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Û’ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜, ¯ÂÈÚÔÎÚÔÙÂ›, ˙ËÙˆÎÚ·˘Á¿˙ÂÈ. ∂›¯· ÔÏÏ¿, ·Ú¿ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· Ó· ‰ˆ
Ù¤ÙÔÈÔ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. ∞ÈÛı¿ÓÂÙ·È Î·ÓÂ›˜ ¤Ó· ¿ıÔ˜ ÌÂ˜ ÛÙÔÓ ·¤Ú·, ¤Ó· Ê·Ó·ÙÈÛÌfi, ÌÈ· ÏÂ‚ÂÓÙÈ¿. •‡-
ÓËÛÂ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÊÈÏfiÙÈÌÔ, Â›Ó·È Î¿ÙÈ ˆÚ·›Ô. ∫·È ÌÈ· Ù¤ÏÂÈ· ÂıÓÈÎ‹ ÂÓfiÙËÙ·. ∂›Ó·È Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘
Ô˘ ·ÈÛı¿ÓÔÌ·È Ù¤ÙÔÈ·Ó ÔÌfiÓÔÈ· Ó· ‚·ÛÈÏÂ‡ÂÈ ÛÙÔÓ ÙfiÔ: ∫·ÓÂ›˜ ‰ÂÓ ÛÎ¤ÙÂÙ·È ·˘Ù‹ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ fiÙÈ Ô Â¯ıÚfi˜ Â›-
Ó·È ‰¤Î· ÊÔÚ¤˜ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ˜, fiÙÈ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÎÚ¤ÌÂÙ·È ·fi ¿Óˆ Ì·˜ Ì¤Û· Û’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Ï·ÌÚfi Ô˘Ú·Ófi. ∞ÈÛı¿-
ÓÔÌ·È ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ·Á¿Ë ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi, ÌÈ· ·Á¿Ë ÁÂÌ¿ÙË ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë, ÛÙÔÚÁ‹ Î·È ·ÓÙÚÈÎ‹ ÂÎÙ›ÌËÛË. ∂›-
Ó·È ¤Ó·˜ fiÌÔÚÊÔ˜, ÏÂ‚¤ÓÙÈÎÔ˜, Â˘ÁÂÓÈÎfi˜ Î·È ¤Í˘ÓÔ˜ Ï·fi˜, Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ï·fi˜ Ô˘ ·Í›˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÔÚÈÛÌ¤-
ÓÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ Ï·Ô‡˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÔÏ‡ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÍÈ·ÛÌ¤ÓÔ˘˜ Ô˘ ÍÂÎ›ÓËÛ·Ó
Û‹ÌÂÚ· Ó· Ì·˜ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó».
°ÈÒÚÁÔ˜ £ÂÔÙÔÎ¿˜, ΔÂÙÚ¿‰È· ∏ÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ 1939-1953, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ¢ËÌ‹ÙÚË˜ Δ˙Èfi‚·˜, ∞ı‹Ó· ¯¯, ÛÛ. 170-171.
3. ∞fi ÙÔ ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˘ §Ô˘Î¿ÙÔ˘, ™¿‚‚·ÙÔ, 22 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1941, Û˘˙‹ÙËÛË ÌÂ
πÙ·ÏÔ‡˜ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜
«OÈ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÌÔ˘ Û˘ÌÂÚ·›ÓÔ˘Ó Ù· ÁÓˆÛÙ¿: °È·Ù› ÚÂ ·È‰È¿! ΔÈ ÊÙ·›ÓÂ ÎÈ ·˘ÙÔ›! ™¿Ìˆ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ì¿ÓÓ· Î·È
·Ù¤Ú·; ™¿Ìˆ˜ ÙÔÓ ı¤ÏÔ˘Ó ÙÔÓ fiÏÂÌÔ; ŒÓ·˜ fiÌˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ∫ÚËÙÈÎÔ‡˜ ÙË˜ ÔÌ¿‰·˜ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂÈ˜; “ΔÔ˘˜
ÎÂÚ·Ù¿‰Â˜. ΔÔ ›‰ÈÔ ÛfiÈ Â›Ó·È fiÏÔÈ ÙÔ˘˜. ª·Ì¤ÛË‰Â˜! ΔÈ ÙÔ˘˜ Ê˘Ï¿ÓÂ;”. ∫¿ÙÈ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÔ˘Ó ÔÈ πÙ·ÏÔ› Î·È ÌÂ
ÚˆÙ¿ÓÂ. “ΔÈ Ï¤ÂÈ ·˘Ùfi˜;”. ΔÔ˘˜ ··ÓÙÒ: “∂›Ó·È ı˘ÌˆÌ¤ÓÔ˜ ÌÂ ÙÔÓ ªÔ˘ÛÔÏ›ÓÈ”. O ÌË¯·ÓÈÎfi˜ ÙË˜ ªÔÏÒÓÈ· ÚÔ-
Ûı¤ÙÂÈ: “∫·È Ì’ ÂÌ¿˜”. flÛÔ˘ Ó· ÂÙÔÈÌ·ÛÙ‹ Ë Û˘ÓÔ‰Â›·, ÎÔ˘‚ÂÓÙÈ¿˙Ô˘ÌÂ: “£· Û·˜ ÓÈÎ‹ÛÔ˘ÌÂ, ÁÈ·Ù› ¤¯Ô˘ÌÂ ÙÔ
‰›ÎÈÔ ÌÂ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ì·˜. ª·˜ ÂÈÙÂı‹Î·ÙÂ ÚÒÙÔÈ”. ªÔ˘ Ï¤ÂÈ Î·Ó›˙ÔÓÙ·˜: “∞fi ‰ˆ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙÂ, ÙÒÚ·,
Ô‡ÙÂ ÂÌÂ›˜ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÎÔ˘Ó‹ÛÔ˘ÌÂ Û·˜, Ô‡ÙÂ ÛÂÈ˜ ÂÌ¿˜. ∂›Ì·ÛÙÂ ÙÒÚ· Î·Ï¿ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔÈ. ∫·È fiÏÔ Ô¯˘Úˆ-
ÓfiÌ·ÛÙÂ. μ¤‚·È·, ÙÔ ›‰ÈÔ ı· Î¿ÓÂÙÂ ÎÈ ÂÛÂ›˜”. “§ÔÈfiÓ, ÙÔ˘ Ï¤ˆ, ÙÈ ı· Á›ÓË;”. “Dio lo sa”* ÌÔ˘ Ï¤ÓÂ…».
¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ §Ô˘Î¿ÙÔ˜, OÏ›ÙË˜ ÛÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi Ì¤ÙˆÔ. ∏ÌÂÚÔÏÔÁÈ·Î¤˜ ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜, 1940-41, ∞ı‹Ó· 2001.
* Dio lo sa = O £Âfi˜ Í¤ÚÂÈ

O μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜
O μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1939, fiÙ·Ó Ë Ó·˙ÈÛÙÈÎ‹
°ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ˘ Ã›ÙÏÂÚ ÂÈÛ¤‚·ÏÂ ÛÙËÓ ¶ÔÏˆÓ›·. ™‡ÓÙÔÌ· ÂÌÏ¤¯ıËÎ·Ó Û’ ·˘ÙfiÓ ÔÈ
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ¯ÒÚÂ˜, ÔÈ ∏¶∞ Î·È ÔÏÏ¿ ÎÚ¿ÙË ·fi ¿ÏÏÂ˜ ËÂ›ÚÔ˘˜.
O ∞‰fiÏÊÔ˜ Ã›ÙÏÂÚ
206

O fiÏÂÌÔ˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ÔÏ¤ıÚÈÔ Â·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙË˜ ·ÔÙ˘¯›·˜ ÛÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹

ÙˆÓ fiÚˆÓ ÂÈÚ‹ÓË˜, Ô˘ Â›¯·Ó ÙÂÚÌ·Ù›ÛÂÈ ÙÔÓ ∞′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ ÙËÓ
ÂÚ›Ô‰Ô 1919-1920.
°ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ
1 2
Ë˜
¢È·‰‹ÏˆÛË ∞ıËÓ·›ˆÓ ÙÔ Úˆ› ÙË˜ 28 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940, ¶›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ ŒÎÙÔÚ· ¢Ô‡Î· Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÛÙÚ·-
∞ı‹Ó·, ¶ÔÏÂÌÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÈˆÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÙÔ ÔÏÂÌÈÎfi Ì¤ÙˆÔ ·fi ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÙË˜
¶›Ó‰Ô˘, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
3 4 5
∂Ï·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ∞Ï¤Í. ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú¿ÎË ÌÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «∫·Ù¿- ∞˘ÙÔÎfiÏÏËÙÔ Ô˘ Î˘- μÚÂÙ·ÓÈÎfi ÛÎ›ÙÛÔ Ô˘ ·ÚÔ-
ÏË„Ë Â¯ıÚÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ», ∞ı‹Ó·, Û˘ÏÏÔÁ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ∞ÏÂ- ÎÏÔÊfiÚËÛÂ ÛÙÈ˜ ∏¶∞ ÙÔ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹-
Í·Ó‰Ú¿ÎË 1940-41 ÁÈ· ÙÔÓ ¤Ú·ÓÔ ˘- ÓˆÓ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ ÙË˜ ∞Ï‚·Ó›·˜
¤Ú ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÙË˜ ∂ÏÏ¿- ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÚÔÁfi-
‰·˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Î·Ù·- ÓˆÓ ÙÔ˘˜ ÛÙÈ˜ £ÂÚÌÔ‡ÏÂ˜
ÎÙËÙÒÓ
ñ ∏ Ó›ÎË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ı·‡Ì·. ¶ÔÈÔÈ ÏfiÁÔÈ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÂ ·˘Ùfi;
ñ ∞Ó·˙ËÙ‹ÛÙÂ ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ Û·˜ Î·È ¿ÏÏÂ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›·, fiÔ˘ ÔÈ
ŒÏÏËÓÂ˜ Ó›ÎËÛ·Ó ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜.
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 2 Î·È ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÔÈ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏË-
ÓÂ˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1940-41;
207

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 8
∏ ÁÂÚÌ·ÓÈÎ‹ Â›ıÂÛË Î·È Ô μã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜
ªÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ¤ÛÂ˘Û·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó
ÔÈ Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ›. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·ÙfiÚıˆÛ·Ó ÙÂÏÈÎ¿ Ó· ˘ÔÙ¿ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜.
øÛÙfiÛÔ, ËÙÙ‹ıËÎ·Ó ÙÂÏÈÎ¿ Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÙÔ 1945 ·fi ÙÈ˜ Û˘ÌÌ·¯ÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜.
∞ÓÙÈ·ÚÌ·ÙÈÎ‹ Ô¯‡ÚˆÛË ÛÙËÓ ÙÔÔıÂÛ›· ª¤ÏÂ˜ –

¡¤ÛÙÔ˜, ∞ı‹Ó·, ¶ÔÏÂÌÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô

Ã¿ÚÙË˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È
Ë ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·
28 Oκτωβρίου 1940 6 Απριλίου 1941 Μάιος 1941 Σεπτέμβριος 1945
Oι Ιταλοί εισβάλλουν Oι Γερμανοί εισβάλλουν Μάχη Τελειώνει ο Β’ Παγκόσμιος

στην Ελλάδα στην Ελλάδα της Κρήτης Πόλεμος
208

H ·ÔÙ˘¯›· ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ Ó· Î·Ù·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÚÔÔÔ›ËÛÂ Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ Û˘ÌÌ¿-
¯ˆÓ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1940 Â›¯·Ó ‹‰Ë Î˘ÚÈÂ‡ÛÂÈ ÙË °·ÏÏ›· Î·È
Û¯Â‰›·˙·Ó Ó· ÂÈÙÂıÔ‡Ó ÛÙË ™Ô‚ÈÂÙÈÎ‹ ŒÓˆÛË. øÛÙfiÛÔ, Ë ·Ó¿ÁÎË Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ˘ÙÔ‡Ó ÔÈ ÁÂÚ-
Ì·ÓÈÎ¤˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¤˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ·fi ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜ ÙË˜ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎ‹˜ Î˘Ú›ˆ˜ ·ÂÚÔÔÚ›·˜, Ô˘
ÛÙ¿ıÌÂ˘Â ÛÙ· μ·ÏÎ¿ÓÈ·, Â¤‚·ÏÂ ÙË ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙfi˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ÂÎÂ›.
™ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ 1941 Ë μÔ˘ÏÁ·Ú›· Û˘ÌÌ¿¯ËÛÂ ÌÂ ÙË °ÂÚÌ·Ó›· Î·È ÁÂÚÌ·ÓÈÎ¤˜
Ê¿Ï·ÁÁÂ˜ ‰È¿‚ËÎ·Ó ÂÏÂ‡ıÂÚ· ÙÔ ¤‰·Êfi˜ ÙË˜. ŒÁÈÓÂ È· Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ-
ÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ‹Ù·Ó Ë ∂ÏÏ¿‰·. ªÚÔÛÙ¿ Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÓ‰Â¯fiÌÂÓÔ Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË,
ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÔÓÙ·˜ ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ÙËÓ Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ¿ ÙË˜, Â¤ÙÚÂ„Â Ó· ·Ô‚È‚·ÛÙÔ‡Ó ÛÙË ¯ÒÚ· ÛÙÚ·-
ÙÈÒÙÂ˜ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ.
™ÙÈ˜ 6 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1941 ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÁÂÚÌ·ÓÈÎ¿ ·ÂÚÔÏ¿Ó· ¿Ú¯ÈÛ·Ó ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜,
Î·ıÒ˜ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ¤Î·Ó·Ó Â›ıÂÛË ÛÂ ÂÏÏËÓÈÎ¿ Ô¯˘Ú¿. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÁÂÚÌ·ÓÈÎ¿
¿ÚÌ·Ù· Ì¿¯Ë˜ ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÌÂ Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË ÙËÓ ∫Ô˙¿ÓË Î·È Ù· °ÚÂ‚ÂÓ¿, ÁÈ· Ó· ·ÂÈÏ‹ÛÔ˘Ó
Ù· ÓÒÙ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙËÓ ∞Ï‚·Ó›·.
O ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜, Ô˘ ˘ÂÚ·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÙÔ ƒÔ‡ÂÏ Î·È ¿ÏÏ· Ô¯˘Ú¿ ÛÙ· Û‡ÓÔÚ· ÌÂ
ÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, ·ÓÙÈÛÙ¿ıËÎÂ ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛÂ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ÂÈÛ‚ÔÏ‹
·fi ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ™ÙÈ˜ 9 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1941 ÁÂÚÌ·ÓÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙË
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Î·ÙÂ˘ı‡ÓıËÎ·Ó ÚÔ˜ ÙË ¡fiÙÈ· ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ·Ô-
Û‡ÚıËÎÂ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÔÈ ÛÙÚ·ÙËÁÔ› ÙÔ˘ ·Ï‚·ÓÈÎÔ‡ ÌÂÙÒÔ˘ ˘Ô¯ÚÂÒıËÎ·Ó Ó· Û˘ÓıË-
ÎÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó. ™ÙÈ˜ 27 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1941 Î·È Ë ∞ı‹Ó· ¤ÂÛÂ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ. ø˜
ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÔÏfiÎÏËÚË Ë ËÂÈÚˆÙÈÎ‹ ¯ÒÚ· Â›¯Â Î·Ù·ÏËÊıÂ›.
ΔÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó· °ÂÚÌ·ÓÔ› ·ÏÂÍÈÙˆÙÈÛÙ¤˜ ¤ÂÛ·Ó ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi Ô¯˘Úfi, ÙËÓ
∫Ú‹ÙË, Ô˘ ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈ˙·Ó Û˘ÌÌ·¯ÈÎ¿ Î·È ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· Î·ıÒ˜ Î·È ¤ÓÔÏÔÈ Ô-
Ï›ÙÂ˜. ŒÂÈÙ· ·fi ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜, Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ‰¤Î· ËÌ¤ÚÂ˜, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÂÈ-
ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ·ÏÏ¿ ÌÂ ‚·Ú‡Ù·ÙÂ˜ ·ÒÏÂÈÂ˜. ŒÙÛÈ, ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘ ÕÍÔÓ· Î˘Ú›Â˘Û·Ó ÙÔ ÂÏÏË-
ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙË˜ ∫·ÙÔ¯‹˜ Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1944.
O μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÙÔ 1945, ÌÂ Ó›ÎË ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂ-
ˆÓ. OÈ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ¤˜ ‹Ù·Ó ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ·Ó˘ÔÏfiÁÈÛÙÂ˜. ¶ÚÔÎÏ‹ıËÎ·Ó ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ˘ÏÈÎ¤˜ ˙ËÌÈ¤˜
ÂÓÒ ÂÎ·ÙÔÌÌ‡ÚÈ· ¿ÓıÚˆÔÈ ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. ∞fi ÙÈ˜ ÙÚ·ÁÈÎfiÙÂÚÂ˜ ÛÙÈÁÌ¤˜ ÙÔ˘ ÔÏ¤-
ÌÔ˘, ÙÔ OÏÔÎ·‡ÙˆÌ· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÛÙ· Ó·˙ÈÛÙÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰· Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË˜ Î·È Ë Ú›„Ë
·ÙÔÌÈÎ‹˜ ‚fiÌ‚·˜ ÛÙÈ˜ È·ˆÓÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜ ¡·ÁÎ·Û¿ÎÈ Î·È ÃÈÚÔÛ›Ì· ·fi ÙÔ˘˜ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÔ‡˜
ÁÈ· Ó· ÂÍ·Ó·ÁÎ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ π·ˆÓ›· Ó· ·Ú·‰ÔıÂ›, ÚÔÎ¿ÏÂÛ·Ó ÊÚ›ÎË Î·È Û˘ÁÎÏfiÓÈÛ·Ó ÙËÓ
·ÓıÚˆfiÙËÙ·.
º¿Ï·ÁÁ·: ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi ÛÒÌ· ÌÂ È‰È·›ÙÂÚË ÔÚÁ¿ÓˆÛË.
OÏÔÎ·‡ÙˆÌ·: ∏ ÂÍfiÓÙˆÛË ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ·ÓıÚÒˆÓ.
™ÙÚ·ÙfiÂ‰· Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË˜: ÃÒÚÔÈ ·Ó·ÁÎ·ÛÙÈÎ‹˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÂÎÙ¤ÏÂÛË˜ ·È¯Ì·ÏÒÙˆÓ.
209

1. O °¿ÏÏÔ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ∞ÏÌ¤ÚÙ ∫·Ì‡ ‰‹ÏˆÛÂ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ:
«ΔËÓ È‰¤· Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙËÓ ÔÊÂ›ÏÔ˘ÌÂ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ì·˙› ÌÂ ÔÏÏ¤˜ ¿ÏÏÂ˜, Ô˘ Î¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ
¿ÓıÚˆÔ ÂÚ‹Ê·ÓÔ. °È’ ·˘Ùfi ‚Â‚·›ˆ˜ Ë Â›ÛÔ‰Ô˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ˘‹ÚÍÂ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÌÂ ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔ˘Ó Î·È ÁÈ· Ì¤Ó· ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ ÈÔ Û·Ú·ÎÙÈÎfi Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙˆÓ fiÛˆÓ ˘ÔÊ¤Ú·ÌÂ ¤ÓÙÂ ÔÏfiÎÏËÚ· ¯ÚfiÓÈ·.
∞ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰È·ÙËÚ‹Û·ÌÂ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ì·˜ ÙËÓ ·Ó¿ÌÓËÛË Î·È ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÂÎÏËÎÙÈÎÔ‡ ∞Ï‚·-
ÓÈÎÔ‡ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘. ∏ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ πÛ·Ó›·, Ì·˜ ‰›‰·ÍÂ, Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÚÁ‹ Î·È ÛÙËÓ ›ÎÚ·, ˆ˜ ÌÔÚÂ›˜ Ó·
¤¯ÂÈ˜ ‰›ÎÈÔ Î·È Ó· ÓÈÎËıÂ›˜. ∞ÏÏ¿ Ë ∂ÏÏ¿‰· Â›Ó·È Ë ÚÒÙË Ô˘ ¤Î·ÓÂ Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆ-
ÔÈ ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Â›Ó·È Â›ÛË˜ Î·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘ ı¿ÚÚÔ˘˜ Î·È ˆ˜ Î·ÌÈ¿ ‹ÙÙ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·È-
ÒÓÈ·. ∞˘Ùfi˜ Ô ÌÈÎÚfi˜ Ï·fi˜ ·Ô‰Â›¯ÙËÎÂ ÈÛ¿ÍÈÔ˜ ÌÂ ÙÔ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘».
Roger Milliex (ÂÈÌ.), ∫Â›ÌÂÓ· Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ °¿ÏÏˆÓ, ·fi‰ÔÛË ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈÎ¿ Δ. ¢Ú·ÎÔÔ‡ÏÔ˘, ·fi‰ÔÛË ÔÈË-
Ì¿ÙˆÓ Δ. ¶·ÙÚ›ÎÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 1980, ÛÛ. 201-202.
2. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·

«™ÙËÓ Ô‰fi ∞Î·‰ËÌ›·˜ Â›‰· ÌÈ· ¯ÈÙÏÂÚÈÎ‹ ÛËÌ·›· Î·È ¿ÎÔ˘Û· Ó· Ï¤ÓÂ fiÙÈ ¤Ú·Û·Ó ÁÂÚÌ·ÓÈÎ¤˜ ÌÔÙÔÛ˘ÎÏ¤-
ÙÂ˜. §›ÁÔ ‡ÛÙÂÚ·, ·fi ÙËÓ Ô‰fi §˘Î·‚ËÙÙÔ‡, Â›‰· ·fi Ì·ÎÚÈ¿ ÌÔÙÔÛ˘ÎÏ¤ÙÂ˜ Ô˘ ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ Ô‰fi
™Ù·‰›Ô˘. ⁄ÛÙÂÚ· Â›‰· ÙË ¯ÈÙÏÂÚÈÎ‹ ÛËÌ·›· Ô˘ Î˘Ì·Ù›˙ÂÈ ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË, ÂÓÒ Ô Ú·‰ÈÔÊˆÓÈÎfi˜ ÛÙ·ı-
Ìfi˜ ∞ıËÓÒÓ ¤·È˙Â ÌÂÏ·Á¯ÔÏÈÎ¿ ÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ⁄ÌÓÔ Î·È Â·Ó·Ï¿Ì‚·ÓÂ Î¿ıÂ ÙfiÛÔ ÙË ‰È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ·-
ÙÈˆÙÈÎÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹».
°ÈÒÚÁÔ˜ £ÂÔÙÔÎ¿˜, ΔÂÙÚ¿‰È· ∏ÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ 1939-1953, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ¢ËÌ‹ÙÚË˜ Δ˙Èfi‚·˜, ∞ı‹Ó·, ¯¯.,
ÛÛ. 261.

ΔÔ OÏÔÎ·‡ÙˆÌ· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ
™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ Ë Ó·˙ÈÛÙÈÎ‹ °ÂÚÌ·Ó›· ¤‚·ÏÂ
ÛÂ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙË˜ «ÙÂÏÈÎ‹˜ Ï‡ÛË˜», ÙÔÓ ·Ê·ÓÈÛÌfi ‰Ë-
Ï·‰‹ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ™Ù· ÛÙÚ·ÙfiÂ‰· Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË˜ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ (ÊˆÙ.
‰›Ï·), ÛÙÔ ¡Ù·¯¿Ô˘ Î·È ·ÏÏÔ‡ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜
∂‚Ú·›ÔÈ ·’ fiÏË ÙËÓ ∂˘ÚÒË, ÌÂ ÛÎÔfi Ó· ÂÍÔÓÙˆıÔ‡Ó. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È
¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ∂‚Ú·›ÔÈ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ (ÊˆÙ. Î¿Ùˆ). ΔÔ OÏÔÎ·‡ÙˆÌ· ÙˆÓ ∂‚Ú·›-
ˆÓ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙ· ÙÚ·ÁÈÎfiÙÂÚ· Û˘Ì‚¿ÓÙ· ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘.
210


OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜
Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙË
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË
OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜ ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË
°ÂÚÌ·ÓÔ› ·ÏÂÍÈÙˆÙÈÛÙ¤˜ ¤ÊÙÔ˘Ó ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ∞ı‹Ó·, ¶ÔÏÂÌÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô
ñ °È· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‹Ù·Ó ··Ú·›ÙËÙË Ë Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÚÔÙÔ‡ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ÚÔ˜ ÙË
™Ô‚ÈÂÙÈÎ‹ ŒÓˆÛË;
ñ ªÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ Û·˜, Ó· Û¯ÔÏÈ¿ÛÂÙÂ ÙÈ˜ ˘ÔÁÚ·ÌÌÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘
∫·Ì‡, Ô˘ ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ¶ËÁ‹ 1.
211

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 9
ª›· ‰ÂÎ·ÂÙ›· ·ÁÒÓˆÓ Î·È ı˘ÛÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·
(1941 -1949)
∏ Î·ÙÔ¯‹ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÎÚ¿ÙËÛÂ ˆ˜ ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1944 Î·È ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÔÏÏ¿ ‰ÂÈÓ¿ ÛÙÔÓ
ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi. OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ fiÌˆ˜ ·ÓÙÈÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙÔ˘˜ Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜. §›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∞ÂÏÂ˘ı¤-
ÚˆÛË, Ë ¯ÒÚ· Ô‰ËÁ‹ıËÎÂ ÛÂ ∂ÌÊ‡ÏÈÔ ¶fiÏÂÌÔ.
Τριπλή κατοχή της Ελλάδας από τις ∆υνάμεις του Άξονα (1941-1944)
Γερμανική κατοχή
Ιταλική κατοχή
Βουλγαρική κατοχή
∆ωδεκάνησα (ιταλική κτήση πριν τον πόλεμο)
H ∂ÏÏ¿‰· ‰È·ÈÚÂÌ¤ÓË ÛÂ ˙ÒÓÂ˜ ∫·ÙÔ¯‹˜
OÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 1944. ∏ ÛÙÈÁÌ‹ ÙË˜ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜. O Úˆ-

ı˘Ô˘ÚÁfi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶··Ó‰Ú¤Ô˘ ˘„ÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ-
Î‹ ÛËÌ·›· ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ‚Ú¿¯Ô ÙË˜ ∞ÎÚfiÔÏË˜, ∞ı‹Ó·,
∂§π∞
1941 Oκτώβριος 1944 1946-1949

Κα το χή
Η Ελλάδα καταλαμβάνεται Απελευθέρωση Εμφύλιος Πόλεμος

από τη Γερμανία, την Ιταλία της Ελλάδας
και τη Βουλγαρία
212

O È °ÂÚÌ·ÓÔ›, ·ÊÔ‡ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙËÓ Aı‹Ó·, ÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈÎ‹ ª·ÎÂ-
‰ÔÓ›·, ÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÙÔ ÛÈ‰ËÚÔ‰ÚÔÌÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô, ·Ú·¯ÒÚËÛ·Ó ÙÌ‹Ì·Ù· ÙË˜ ª·ÎÂ-
‰ÔÓ›·˜ Î·È ÙË˜ £Ú¿ÎË˜ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜ μÔ˘ÏÁ¿ÚÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ¯ÒÚ· ÛÙÔ˘˜
πÙ·ÏÔ‡˜.
∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙË˜ ÙÚÈÏ‹˜ ∫·ÙÔ¯‹˜ ‹Ù·Ó Ë ·ÊÂÙËÚ›· ÌÂÁ¿ÏË˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈ-
Îfi Ï·fi. π‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓ ÚÒÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘ 1941-1942 Ë Â›Ó· Ì¿ÛÙÈ˙Â ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÛÙÈ˜
ÌÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜. Δ· ı‡Ì·Ù· ˘‹ÚÍ·Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜, È‰È·›ÙÂÚ· Ì¿ÏÈÛÙ· ˘¤ÊÂÚ·Ó Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿.
Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂ ÙËÓ ∫·ÙÔ¯‹ ÍÂÎ›ÓËÛÂ Î·È Ë ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ™ÙÈ˜
30 ª·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1941 ‰‡Ô ÊÔÈÙËÙ¤˜, Ô ª·ÓÒÏË˜ °Ï¤˙Ô˜ Î·È Ô ∞fiÛÙÔÏÔ˜ ™¿ÓÙ·˜, Î·Ù¤‚·Û·Ó
ÙË ÁÂÚÌ·ÓÈÎ‹ ÛËÌ·›· ·fi ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË, ÙÚ·˘Ì·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÌÂ ÙËÓ Ú¿ÍË ÙÔ˘˜ ·˘Ù‹ ÙÔ ÁfiË-
ÙÚÔ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ. §›ÁÔ˘˜ Ì‹ÓÂ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÌÂ ÙËÓ ËıÈÎ‹ Î·È ˘ÏÈÎ‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙË˜ μÚÂ-
Ù·Ó›·˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÙÚÂÈ˜ ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·Î¤˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ˜, ÙÔ ∂.∞.ª./∂.§.∞.™. ÛÂ fiÏË Û¯Â-
‰fiÓ ÙË ¯ÒÚ·, Ô ∂.¢.∂.™. Ô˘ ¤‰Ú·ÛÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ Î·È Ë ∂.∫.∫.∞. ∫ÔÚ˘Ê·›Ô
Î·ÙfiÚıˆÌ· ÙË˜ ÎÔÈÓ‹˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·Î‹˜ ‰Ú¿ÛË˜ ‹Ù·Ó Ë ·Ó·Ù›Ó·ÍË ÙË˜ Á¤Ê˘Ú·˜ ÙÔ˘
°ÔÚÁÔÔÙ¿ÌÔ˘ (25 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942). ªÂ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜ Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛÂ Ô ·ÓÂÊÔ‰È·-
ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÕÍÔÓ·, Ô˘ ÔÏÂÌÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ∞ÊÚÈÎ‹.
OÈ Ú¿ÍÂÈ˜ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË˜ ÚÔÎ¿ÏÂÛ·Ó fiÌˆ˜ Ù· ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ. ∏ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·,
ÙÔ Î¿„ÈÌÔ ÔÏfiÎÏËÚˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ fiˆ˜ Ù· ∫·Ï¿‚Ú˘Ù·, ÙÔ ¢›ÛÙÔÌÔ, ÙÔ ªÂÛfi‚Ô˘ÓÔ, ÔÈ ¶‡ÚÁÔÈ
Î·È Ë ∫¿Ó‰·ÓÔ˜ Î·ıÒ˜ Î·È ÔÈ Ì·˙ÈÎ¤˜ ÂÎÙÂÏ¤ÛÂÈ˜ ˘‹ÚÍ·Ó ÙÔ ‚·Ú‡ Ù›ÌËÌ· ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜.
™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1944 Ë ÙÂÙÚ·ÂÙ‹˜ Û¯Â‰fiÓ ∫·ÙÔ¯‹ ¤ÊÙ·ÛÂ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È
ÔÈ Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙÔ˘˜, ÓÈÎËÌ¤ÓÔÈ ÛÙ· Â‰›· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ, ·ÔÛ‡ÚıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ΔÔÓ
OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1944 Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, Ô˘ Â›¯Â Î·Ù·Ê‡ÁÂÈ ÛÙË ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹, Â¤-
ÛÙÚÂ„Â ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. ◊Ù·Ó Ë ÛÙÈÁÌ‹ ÙË˜ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜.
øÛÙfiÛÔ, Ó¤· ‰ÂÈÓ¿ ÂÚ›ÌÂÓ·Ó ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi. OÈ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ·-
Ú¤ÌÂÓ·Ó ‰È¯·ÛÌ¤ÓÂ˜: ·fi ÙË ÌÈ· Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Î·È Ë ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÌ¤ÓË ·fi ÙÔ˘˜ ™˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÂÏ-
ÏËÓÈÎ‹ ∫˘‚¤ÚÓËÛË Î·È ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÙÔ ∂.∞.ª., Ô˘ ·fi ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1944 Â›¯Â Û¯ËÌ·-
Ù›ÛÂÈ ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ∂ÏÏ¿‰·. §¿ıË Î·È ·Ú·ÏÂ›„ÂÈ˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÏÂ˘ÚÒÓ
Î·ıÒ˜ Î·È ·ÚÂÌ‚¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÙÂÏÈÎ¿ ÛÂ ∂ÌÊ‡ÏÈÔ ¶fiÏÂÌÔ. O
∂ÌÊ‡ÏÈÔ˜ Í¤Û·ÛÂ ÙÔ 1946 Î·È «Ì¿ÙˆÛÂ» ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÁÈ· ÙÚ›· ÔÏfiÎÏËÚ· ¯ÚfiÓÈ·. O ·‰ÂÏ-
ÊÔÎÙfiÓÔ˜ fiÏÂÌÔ˜ ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ Î·ÏÔÎ·ÈÚÈÔ‡ ÙÔ˘ 1949, ÌÂ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ¢Ë-
ÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡, ÔÏÏ¤˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ı‡Ì·Ù· Î·È ·Ó˘ÔÏfiÁÈÛÙÂ˜ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ¤˜. ªÔÚÂ› ÔÈ
¤ÓÔÏÂ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜ Ó· ÙÂÏÂ›ˆÛ·Ó, ·ÏÏ¿ Ù· ÙÚ·‡Ì·Ù· ÛÙÈ˜ „˘¯¤˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¤ÌÂÈ-
Ó·Ó ·ÓÔÈ¯Ù¿ ÁÈ· ÔÏÏ¤˜ ·ÎfiÌË ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜.
∂.∞.ª.: ∂ıÓÈÎfi ∞ÂÏÂ˘ıÂÚˆÙÈÎfi ª¤ÙˆÔ. ◊Ù·Ó Ë ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚË ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·Î‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË.
∂.¢.∂.™.: ∂ıÓÈÎfi˜ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi˜ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ ™‡Ó‰ÂÛÌÔ˜.
∂.∫.∫.∞.: ∂ıÓÈÎ‹ Î·È ∫ÔÈÓˆÓÈÎ‹ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË.
ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹: ¶ÂÚÈÔ¯‹ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Â‰¿ÊË ÙË˜ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ∞ÊÚÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈÎ‹˜ ∞Û›·˜.
¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi˜ ™ÙÚ·Ùfi˜: ™ÙÚ¿ÙÂ˘Ì· Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ ∫.∫.∂. ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘.
213

1. ™ÙËÓ ÎË‰Â›· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ∫ˆÛÙ‹ ¶·Ï·Ì¿, ÙÔÓ ¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘ 1943, Ï‹ıÔ˜ ÎfiÛÌÔ˘ ¤„·ÏÏÂ ÙÔÓ ÂıÓÈÎfi
‡ÌÓÔ Î·È ‰È·‰‹ÏˆÛÂ ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ˘˜ Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜. O ÕÁÁÂÏÔ˜ ™ÈÎÂÏÈ·Ófi˜ ·‹ÁÁÂÈÏÂ ÙÔ ·-
Ú·Î¿Ùˆ Ô›ËÌ·:
«∏¯‹ÛÙÂ ÔÈ Û¿ÏÈÁÁÂ˜... ∫·Ì¿ÓÂ˜ ‚ÚÔÓÙÂÚ¤˜, μÔÁÎ‹ÛÙÂ Ù‡Ì·Ó· ÔÏ¤ÌÔ˘... OÈ ÊÔ‚ÂÚ¤˜

‰ÔÓ‹ÛÙÂ Û‡ÁÎÔÚÌË ÙË ¯ÒÚ· ¤Ú· ˆ˜ ¤Ú·... ÛËÌ·›Â˜, ÍÂ‰ÈÏˆıÂ›ÙÂ ÛÙÔÓ ·¤Ú·!
μÔÁÎ‹ÛÙÂ Ù‡Ì·Ó· ÔÏ¤ÌÔ˘... OÈ ÊÔ‚ÂÚ¤˜
ÛËÌ·›Â˜, ÍÂ‰ÈÏˆıÂ›ÙÂ ÛÙÔÓ ·¤Ú·! ™’ ·˘Ùfi ÙÔ Ê¤ÚÂÙÚÔ ·ÎÔ˘Ì¿ Ë ∂ÏÏ¿‰·! ŒÓ·˜ Ï·fi˜,
ÛËÎÒÓÔÓÙ·˜ Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ÙË ‚Ï¤ÂÈ...
™’ ·˘Ùfi ÙÔ Ê¤ÚÂÙÚÔ ·ÎÔ˘Ì¿ Ë ∂ÏÏ¿‰·! ÎÈ ·Î¤ÚÈÔ˜ ÊÏ¤ÁÂÙ·È ˆ˜ ÌÂ Ù’ ¿‰˘ÙÔ Ô ¡·fi˜,
ŒÓ· ‚Ô˘Ófi ÌÂ ‰¿ÊÓÂ˜ ·Ó ˘„ÒÛÔ˘ÌÂ ˆ˜ ÙÔ ¶‹ÏÈÔ ÎÈ ÎÈ ·fi „ËÏ¿ ÓÂÊ¤ÏË ¢fiÍ·˜ ÙÔÓÂ ÛÎ¤ÂÈ.
ˆ˜ ÙËÓ ŸÛÛ·,
ÎÈ ·Ó ÙÔ ˘ÚÁÒÛÔ˘ÌÂ ˆ˜ ÙÔÓ ¤‚‰ÔÌÔ Ô˘Ú·Ófi, ΔÈ ¿Óˆı¤ Ì·˜, fiÔ˘ Ô ¿ÚÚËÙÔ˜ ·ÏÌfi˜
ÔÈfiÓ ÎÏÂ›, ÙÈ ÎÈ ·Ó ÙÔ Â› Ë ‰ÈÎÈ¿ ÌÔ˘ ÁÏÒÛÛ·; ÙË˜ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ·˜, ·ÛÙÚ¿ÊÙÂÈ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÒÚ·
OÚÊ¤·˜, ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜, ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˜, ™ÔÏˆÌfi˜
ª· ÂÛ‡ §·¤, Ô˘ ÙË ÊÙˆ¯‹ ÛÔ˘ ÙË ÌÈÏÈ¿, ÙËÓ ¿ÁÈ· ‰¤¯ÔÓÙ·È „˘¯‹ ÙËÓ ÙÚÔ·ÈÔÊfiÚ·,
◊Úˆ·˜ ÙËÓ ‹ÚÂ Î·È ÙËÓ ‡„ˆÛÂ ˆ˜ Ù’ ·ÛÙ¤ÚÈ·,
ÌÂÚ¿ÛÔ˘ ÙÒÚ· ÙË ıÂ˚Î‹ ÊÂÁÁÔ‚ÔÏÈ¿ Ô˘ ·ÊÔ‡ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙË˜ ıÂÌ¤ÏÈˆÛÂ ‚·ıÈ¿
ÙË˜ Ù¤ÏÂÈ·˜ ‰fiÍ·˜ ÙÔ˘, ·Ó·Û‹ÎˆÛ’ ÙÔÓ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÛÙË ÁËÓ ·˘Ù‹Ó ÌÂ ÌÈ·Ó ÈÛfiıÂË ™Î¤„Ë,
ÙÔÓ ÙÚÈÛÌ·Î¿ÚÈÔ ÙÒÚ· ¿ÂÈ „ËÏ¿ ÙÔÓ ÿ·Î¯Ô
ÁÈÁ¿ÓÙÈÔ ÊÏ¿ÌÔ˘ÚÔ ÎÈ ·¿Óˆ ·fi Ì·˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ·ı¿Ó·ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÁÈ· Ó· ¯ÔÚ¤„ÂÈ.
Ô˘ ÙÔÓ ˘ÌÓÔ‡ÌÂ ÌÂ Î·Ú‰È¿ ·Ó·ÌÌ¤ÓË,
Â˜ Ì’ ¤Ó· ÌfiÓÔ ·Ó·Û·ÛÌfiÓ: “O ¶·Ï·Ì¿˜!”, ∏¯‹ÛÙÂ ÔÈ Û¿ÏÈÁÁÂ˜... ∫·Ì¿ÓÂ˜ ‚ÚÔÓÙÂÚ¤˜,
Ó’ ·ÓÙÈ‚ÔÁÎ‹ÛÂÈ Ù’ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Ë ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË! ‰ÔÓ‹ÛÙÂ Û‡ÁÎÔÚÌË ÙË ¯ÒÚ· ¤Ú· ˆ˜ ¤Ú·...
μfiÁÎ· ¶·È¿Ó·! OÈ ÛËÌ·›Â˜ ÔÈ ÊÔ‚ÂÚ¤˜
∏¯‹ÛÙÂ ÔÈ Û¿ÏÈÁÁÂ˜... ∫·Ì¿ÓÂ˜ ‚ÚÔÓÙÂÚ¤˜, ÙË˜ §Â˘ÙÂÚÈ¿˜ ÍÂ‰ÈÏˆıÂ›ÙÂ ÛÙÔÓ ·¤Ú·!».
‰ÔÓ‹ÛÙÂ Û‡ÁÎÔÚÌË ÙË ¯ÒÚ· ¤Ú· ˆ˜ ¤Ú·...
2. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙË˜ ∞ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË˜ Ô˘ ÂÎÊÒÓËÛÂ Ô Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶··Ó‰Ú¤Ô˘
ÛÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ÛÙÈ˜ 18 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944
«∞Û·˙fiÌÂı· ÙËÓ ÈÂÚ¿Ó ÁËÓ ÙË˜ ÂÏÂ˘ı¤Ú·˜ ·ÙÚ›‰Ô˜! OÈ ‚¿Ú‚·ÚÔÈ, ·ÊÔ‡ Â‚Â‚‹ÏˆÛ·Ó, Â˘ÚfiÏËÛ·Ó Î·È Â-
‰‹ˆÛ·Ó, Â› ÙÚ›· Î·È ‹ÌÈÛ˘ ¤ÙË, ÈÂ˙fiÌÂÓÔÈ Ï¤ÔÓ ·fi ÙËÓ ÁÂÓÈÎ‹Ó Û˘ÌÌ·¯ÈÎ‹Ó Ó›ÎËÓ Î·È ÙËÓ ÂıÓÈÎ‹Ó Ì·˜ ·-
ÓÙ›ÛÙ·ÛÈÓ, ÙÚ¤ÔÓÙ·È ÂÈ˜ Ê˘Á‹Ó. ∫·È Ë Î˘·ÓfiÏÂ˘ÎÔ˜ Î˘Ì·Ù›˙ÂÈ ÌfiÓË ÂÈ˜ ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏÈÓ. ∞fi Ù· ‚¿ıË ÙË˜ È-
ÛÙÔÚ›·˜ ÔÈ ∂ÏÏËÓÈÎÔ› ·ÈÒÓÂ˜ ·ÓËÁ˘Ú›˙Ô˘Ó ÙËÓ Â¿ÓÔ‰ÔÓ ÙË˜ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ·Ú¯·›·Ó ¶·ÙÚ›‰·Ó ÙË˜. ∫·È
ÛÙÂÊ·ÓÒÓÔ˘Ó ÙËÓ °ÂÓÂ¿Ó Ì·˜. ¢ÈfiÙÈ ÔÏfiÎÏËÚÔ˜ Ô Ï·fi˜ Ì·˜ ˘‹ÚÍÂÓ ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ ÙË˜ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·˜. ¢ÂÓ Â˘Ú›-
ÛÎÂÙ·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ Î·ÙÂ¯fiÌÂÓËÓ ∂˘ÚÒËÓ ¿ÏÏÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙfiÛÔÓ Î·ıÔÏÈÎ‹˜ ·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂˆ˜ Î·È ÙfiÛÔÓ
·ÎÏÔÓ‹ÙÔ˘ ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·˜ ‰È¿ ÙËÓ ÙÂÏÈÎ‹Ó ¡›ÎËÓ».
3. M·ÚÙ˘Ú›· °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ÃÔÚÙÈ¿ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ·fi
ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜
«...√ÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ¯ˆÚÈfi Ì˘Ú›˙ÂÈ ˘ÚÎ·ÁÈ¿ Î·È ı¿Ó·ÙÔ. ∫¿ÔÈÂ˜ Ù¤ÊÚÂ˜ ‚Á¿˙Ô˘Ó ·ÎfiÌ· Î·ÓÔ‡˜. ∂›Ó·È
·‰‡Ó·ÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ ·ÎÚÈ‚‹˜ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ. ∂ÌÂ›˜ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘ÌÂ Á‡Úˆ ÛÙÔ˘˜ 200-
300, ÂÓÒ ÔÈ ¯ˆÚÈÎÔ› ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· 500-600».
™ÙÚ¿ÙÔ˜ ¡. ¢ÔÚ‰·Ó¿˜, ΔÔ ·›Ì· ÙˆÓ ·ıÒˆÓ: ∞ÓÙ›ÔÈÓ· ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ ∫·ÙÔ¯‹˜ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, 1941-
1944, ∞ı‹Ó· 2007, Û. 540.
214


O ∂ÌÊ‡ÏÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜
O ∂ÌÊ‡ÏÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ˘‹ÚÍÂ Ì›· ·fi ÙÈ˜ ÈÔ ÙÚ·ÁÈÎ¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ πÛÙÔÚ›·˜. ÃÈÏÈ¿‰Â˜ ŒÏÏËÓÂ˜
·ÏÏËÏÔÛÎÔÙÒıËÎ·Ó, ÔÏÏÔ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ‹Ú·Ó ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙË˜ ÚÔÛÊ˘ÁÈ¿˜, ÂÓÒ ÔÈ ÏËÁ¤˜ ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ-
ÎÙfiÓÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘ ‚·Û¿ÓÈ˙·Ó ÁÈ· ÔÏÏ¤˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·. ∞˘ÙfiÓ ÙÔÓ ‚·ı‡ fiÓÔ ÙÔ˘ ÂÏÏË-
ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ·ÔÙ˘ÒÓÂÈ Î·È ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È «ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔ‡ ·‰ÂÏÊÔ‡», Ô˘ ¤ÁÚ·„Â Î·È ÌÂÏÔÔ›ËÛÂ Ô Û˘Óı¤ÙË˜
ª›ÎË˜ £ÂÔ‰ˆÚ¿ÎË˜:
«¢˘Ô ÁÈÔ˘˜ Â›¯Â˜ Ì·ÓÔ‡Ï· ÌÔ˘ ª· ÎÂ›ÓÔÈ ·›ÚÓÔ˘ÓÂ ‚Ô˘Ó¿

‰˘Ô ‰¤ÓÙÚ·, ‰˘Ô ÔÙ¿ÌÈ·, ‰È·‚·›ÓÔ˘ÓÂ ÔÙ¿ÌÈ·
‰˘Ô Î¿ÛÙÚ· μÂÓÂÙÛÈ¿ÓÈÎ·, Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ „¿¯ÓÔ˘ÓÂ
‰˘Ô ‰˘fiÛÌÔ˘˜, ‰˘Ô Ï·¯Ù¿ÚÂ˜. ÁÈ· Ó’ ·ÏÏËÏÔÛÊ·ÁÔ‡ÓÂ.
ŒÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏ‹ ∫È ÂÎÂ› ÛÙÔ ÈÔ „ËÏfi ‚Ô˘Ófi,
ÎÈ Ô ¿ÏÏÔ˜ ÁÈ· ÙË ‰‡ÛË ÛÙËÓ ÈÔ „ËÏ‹ Ú·¯Ô‡Ï·
ÎÈ ÂÛ‡ ÛÙË Ì¤ÛË ÌÔÓ·¯‹ ÛÈÌ¿ ÎÔÓÙ¿ Ï·ÁÈ¿˙Ô˘ÓÂ
ÌÈÏ¿˜, ÚˆÙ¿˜, ÌÈÏ¿˜, ÚˆÙ¿˜ ÎÈ fiÓÂÈÚÔ ÎÈ fiÓÂÈÚÔ ›‰ÈÔ ‚Ï¤Ô˘Ó.
ÙÔÓ ‹ÏÈÔ. ™ÙË˜ Ì¿Ó·˜ ÙÚ¤¯Ô˘ÓÂ ÎÈ ÔÈ
‰˘Ô ÙÔ ÓÂÎÚÈÎfi ÎÚÂ‚¿ÙÈ.
◊ÏÈÂ Ô˘ ‚Ï¤ÂÈ˜ Ù· ‚Ô˘Ó¿
ª·˙› Ù· ¯¤ÚÈ· ‰›ÓÔ˘ÓÂ ÙË˜
Ô˘ ‚Ï¤ÂÈ˜ Ù· ÔÙ¿ÌÈ·
ÎÏÂ›ÓÔ˘ÓÂ Ù· Ì¿ÙÈ·.
fiÔ˘ ıˆÚÂ›˜ Ù· ¿ıË Ì·˜
Î·È ÙÈ˜ ÊÙˆ¯¤˜ Ì·ÓÔ‡ÏÂ˜. ∫·È Ù· Ì·¯·›ÚÈ· Ì‹ÁÔ˘ÓÂ
‚·ıÈ¿ Ì¤Û· ÛÙÔ ¯ÒÌ·.
∞Ó ‰ÂÈ˜ ÙÔÓ ¶·‡ÏÔ ÊÒÓ·ÍÂ ∫È ·¤ÎÂÈ ·Ó¤‚Ï˘ÛÂ ÓÂÚfi
Î·È ÙÔÓ ∞Ó‰Ú¤· Â˜ ÌÔ˘. Ó· ÈÂÈ˜ Ó· ÍÂ‰È„¿ÛÂÈ˜».
ª’ ¤Ó·Ó Î·ËÌfi Ù’ ·Ó¿ÛÙËÛ·
Ì’ ¤Ó·Ó Ï˘ÁÌfi Ù· Á¤ÓÓÔ˘.
215


¢È·‰‹ÏˆÛË ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ∫·ÙÔ¯‹˜
ÛÙÈ˜ 25 ª·ÚÙ›Ô˘ 1942,
ÊˆÙ. ∫. ªÂÁ·ÏÔÎÔÓfiÌÔ˘
2 3
∏ Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ °ÔÚÁÔÔÙ¿ÌÔ˘ Ô˘ ·Ó·ÙÈÓ¿¯ıËÎÂ ·fi ÙÈ˜ ·ÓÙÈ- °ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÛÙÔ Î·ÙÂÛÙÚ·ÌÌ¤ÓÔ ¢›ÛÙÔÌÔ, Û˘ÏÏÔÁ‹
ÛÙ·ÛÈ·Î¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, ÊˆÙ. ∞Ú¯Â›Ô ¢O§ ™. ªÂÏÂÙ˙‹

∏ ÎË‰Â›· ÙÔ˘ ∫ˆÛÙ‹ ¶·Ï·Ì¿,
ÛÙÈ˜ 28 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1943,
ÂÍÂÏ›¯ıËÎÂ ÛÂ ÎÔÚ˘Ê·›·
·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·Î‹ Ú¿ÍË
ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ.
TÚ›ÙÔ˜ ·fi ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È
Ô ÔÈËÙ‹˜ ÕÁÁÂÏÔ˜ ™ÈÎÂÏÈ·Ófi˜,
216


™˘ÛÛ›ÙÈÔ
ÁÈ· Ù· ÂÈÓ·ÛÌ¤Ó· ·È‰È¿
ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ÙÔ 1943,
∞ı‹Ó·, ÊˆÙ. π. ∂˘·ÁÁÂÏ›‰Ë,
∂§π∞
6

∏ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ.
ΔÌ‹Ì· ÙË˜ μ·ÛÈÏÈÎ‹˜ ºÚÔ˘Ú¿˜
·ÚÂÏ·‡ÓÂÈ ÛÙË ƒfi‰Ô,

∏ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÂÓ¿ÓÙÈ·
ÛÙÔ˘˜ Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜
ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ÙÚÈÏ‹˜ ∫·ÙÔ¯‹˜
ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·
ÙË˜ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821.
™Î›ÙÛÔ Ô˘ ‰ËÌÔÛÈÂ‡ÙËÎÂ
ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ƒÈ˙ÔÛ¿ÛÙË˜
ÛÙÈ˜ 25 ª·ÚÙ›Ô˘ 1945
ñ ¶ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ∫·ÙÔ¯‹˜;
ñ ¶ÔÈ· ¤ÎÙ·ÛË ¤Ï·‚Â Ë ∂ıÓÈÎ‹ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË Î·Ù¿ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘;
217

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 10
∏ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎ‹ ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜
(1950 - 1974)
ªÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ Ë ∂ÏÏ¿‰· Â›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÔÏÏ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·.
øÛÙfiÛÔ, ÛÙ·‰È·Î¿ ¿Ú¯ÈÛÂ Î·È ¿ÏÈ Ó· ÚÔÔ‰Â‡ÂÈ.
Δ· ÙÚ·Ì Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ÛÂ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰ÚfiÌÔ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜
1949 21 Απριλίου 1967

Ανα συ γ κ ρ ό τ η σ η
Τελειώνει Επιβάλλεται
ο Εμφύλιος Πόλεμος δικτατορία
218

Δ Ô Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ ¤ÊÂÚÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·ÓÙÈÌ¤ÙˆË ÌÂ ÛÔ‚·Ú¿ ÔÏÈÙÈÎ¿ Î·È ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Ô˘ ÂÈ‚Ú¿‰˘Ó·Ó ÙËÓ ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛ‹ ÙË˜. ∏ ¯ÒÚ· Â›¯Â ÂÚÂÈˆıÂ›, ¯ÈÏÈ¿‰Â˜
¿ÓıÚˆÔÈ Â›¯·Ó ¯¿ÛÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ÂÓÒ Ù· ¿ıË, Ô˘ Â›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Ô ∂ÌÊ‡ÏÈÔ˜, ‰ÂÓ Â›¯·Ó
·ÎfiÌ· ÍÂÂÚ·ÛÙÂ›. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÔÈ Î·Î¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ‚fiÚÂÈÔ˘˜ ÁÂ›ÙÔÓ¤˜ ÙË˜, ÙËÓ
∞Ï‚·Ó›·, ÙË °ÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚›· Î·È ÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, ÌÂÁ¿ÏˆÓ·Ó ÙËÓ ·‚Â‚·ÈfiÙËÙ· ÁÈ· ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È
ÙË £Ú¿ÎË.
°È· Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÛÂÈ ÙËÓ Â‰·ÊÈÎ‹ ÙË˜ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ· Î·È Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙË ¢‡ÛË, Ë ∂ÏÏ¿‰·
ÂÓÙ¿¯ıËÎÂ ÛÙÔ μÔÚÂÈÔ·ÙÏ·ÓÙÈÎfi ™‡ÌÊˆÓÔ (¡∞ΔO), ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ô˘ È‰Ú‡ıËÎÂ ÌÂ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ
∞ÌÂÚÈÎ·ÓÒÓ ˆ˜ ·ÓÙÈÛÙ¿ıÌÈÛÌ· ÛÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙË˜ ™Ô‚ÈÂÙÈÎ‹˜ ŒÓˆÛË˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. ∞fi ÙÈ˜
·Ú¯¤˜ ÙË˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1950, ÔÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÌÂ ÙË °ÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚›· Î·È ÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›· ‚ÂÏ-
ÙÈÒıËÎ·Ó ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ¿ ÂÓÒ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÂÈ‰ÂÈÓÒıËÎ·Ó ÔÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›·, Î˘Ú›ˆ˜
ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘. ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÙÚÈ‚ÒÓ ‹Ù·Ó ÔÈ ‰ÈÒÍÂÈ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÙË˜ ∫ˆÓ-
ÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜ ÙÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1955, ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÂ˜ ˆ˜ ™ÂÙÂÌ‚ÚÈ·Ó¿.
™ÙÈ˜ ÂÎÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘ 1956, ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ „‹ÊÈÛ·Ó ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Î·È ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜, ÂÎÏ¤¯ıËÎÂ Úˆ-
ı˘Ô˘ÚÁfi˜ Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜. O ™ÂÚÚ·›Ô˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ ÛÙ· Ô¯ÙÒ ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ Úˆı˘Ô˘Ú-
Á›·˜ ÙÔ˘ ÂÈ‰›ˆÍÂ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ Û˘Ì‚È‚·ÛÌfi ÛÙÔ Î˘ÚÈ·Îfi Î·È Ó’ ·ÔÎ·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜
ÌÂ ÙË μÚÂÙ·Ó›· Î·È ÙÈ˜ ∏¶∞. ¶ÚÔÛ·Ó·ÙfiÏÈÛÂ Â›ÛË˜ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÚÔ˜ ÙËÓ ∂˘ÚÒË.
ΔÔ 1963 ‹ÚÂ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶··Ó‰Ú¤Ô˘, Ô˘ Â›¯Â ‰È·ÙÂÏ¤ÛÂÈ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ Î·È
ÙÔ 1944. ¢È·ÊÒÓËÛÂ fiÌˆ˜ ÌÂ ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ Î·È ·Ó·ÁÎ¿ÛÙËÎÂ Ó· ·Ú·ÈÙËıÂ› ÙÔ 1965.
ª›· ·fi ÙÈ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ÙÔ˘ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ Û‡ÓÙÔÌË˜ ıËÙÂ›·˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë ÂÎ-
·È‰Â˘ÙÈÎ‹ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË.
O ∂ÌÊ‡ÏÈÔ˜, Ë ÊÙÒ¯ÂÈ· Î·È ÔÈ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹-
Ì· ÙÔ˘ ·ÁÚÔÙÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÛÙ·ıÂ› ÛÙÈ˜ fiÏÂÈ˜, ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿. ∂ÎÂ› ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹-
ıËÎ·Ó Ï‹ıÔ˜ ÔÏ˘Î·ÙÔÈÎÈÒÓ. ¢fiıËÎÂ Â›ÛË˜ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ‚ÈÔÌË¯·Ó›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È
ÙˆÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÂÈ¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ, ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ÎÏ¿‰Ô˘ ··Û¯fiÏËÛË˜. ¶ÔÏÏÔ› ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘-
Û·Ó ÛÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÂ ¯ÒÚÂ˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜, ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ∞ÊÚÈÎ‹˜, ÂÈ˙ËÙÒÓÙ·˜
ÌÈ· Î·Ï‡ÙÂÚË ˙ˆ‹.
ªÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·›ÙËÛË ÙÔ˘ ¶··Ó‰Ú¤Ô˘, Ë ∂ÏÏ¿‰· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÚ›ÛË. ™ÙÈ˜ 21 ∞ÚÈÏ›-
Ô˘ ÙÔ˘ 1967 ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ, ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë °ÂÒÚÁÈÔ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ,
Â¤‚·ÏÂ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·. ΔÔ ·˘Ù·Ú¯ÈÎfi Î·È ·ÓÂÏÂ‡ıÂÚÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ Î·Ù·‰ÈÎ¿ÛÙËÎÂ ·fi ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Î·È
·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·ÏÔ‡˜ ÔÏ›ÙÂ˜. OÚÈÛÌ¤ÓÔÈ Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÂ
¯ÒÚÂ˜ ÙÔ˘ ÂÍˆÙÂÚÈÎÔ‡ ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó, ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÁÈ· Ó· ·Ó·ÙÚ¤„Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰È-
ÎÙ¿ÙÔÚÂ˜. ¶ÚÒÙÔÈ ÂÍÂÁ¤ÚıËÎ·Ó Ì·˙ÈÎ¿ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1973 ÔÈ ÊÔÈÙËÙ¤˜, ÌÂ ÎÔÚ‡ÊˆÛË Ù· ÁÂÁÔÓfi-
Ù· ÛÙÔ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ÙÔ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ∏ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›· Î·Ù¤ÚÚÂ˘ÛÂ ÙÔ 1974,
fiÙ·Ó ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÂÈÛ¤‚·Ï·Ó ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ. ∫Ï‹ıËÎÂ ÙfiÙÂ ·fi ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, fiÔ˘ ‰È¤ÌÂÓÂ ÙfiÙÂ, Ô ∫ˆÓ-
ÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜, ÁÈ· Ó’ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙË ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. ∏ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ·ÔÎ·Ù·ÛÙ¿-
ıËÎÂ Î·È Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ∂ıÓÈÎ‹˜ ∂ÓfiÙËÙ·˜ ÌÂ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi ÙÔÓ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹.
∞Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË: ∏ ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜ Î·È Ë ÛÙ·‰È·Î‹ ÙË˜ ·ÔÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ÌÂÙ¿ ·fi ‰‡ÛÎÔÏË ÂÚ›ÛÙ·ÛË,
fiˆ˜ ÌÂÙ¿ ·fi fiÏÂÌÔ ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÎÚ›ÛË.
™ÂÙÂÌ‚ÚÈ·Ó¿: ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È Ù· ÂÂÈÛfi‰È· ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÔÈ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ¤˜ ÙˆÓ ÂÚÈÔ˘ÛÈÒÓ ÙÔ˘˜ ÙÔÓ
™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1955 ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÂ ‰Ú·Ì·ÙÈÎ‹ ÌÂ›ˆÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜.
∂Î·È‰Â˘ÙÈÎ‹ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË: ΔÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË.
ªÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘ÛË: ∏ ·ÙÔÌÈÎ‹ ‹ ÔÌ·‰ÈÎ‹ ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Ë ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜ ÛÂ ¿ÏÏÔÓ ÙfiÔ ‹ ¿ÏÏË ¯ÒÚ·,
ÁÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜.
219

1. ™ÙÈ˜ 28 ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ 1969 Ô °ÈÒÚÁÔ˜ ™ÂÊ¤ÚË˜ ¤Î·ÓÂ ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÚÔÊËÙÈÎ‹ ‰‹ÏˆÛË ÛÙÔ BBC ÁÈ· ÙË
‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›· ÙˆÓ ™˘ÓÙ·ÁÌ·Ù·Ú¯ÒÓ:
«∫ÏÂ›ÓÔ˘Ó ‰˘Ô ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ Ì·˜ ¤¯ÂÈ ÂÈ‚ÏËıÂ› ¤Ó· Î·ıÂÛÙÒ˜ ÔÏˆÛ‰ÈfiÏÔ˘ ·ÓÙ›ıÂÙÔ ÌÂ Ù· È‰ÂÒ‰Ë ÁÈ· Ù· Ô-
Ô›· ÔÏ¤ÌËÛÂ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Ì·˜ Î·È -ÙfiÛÔ ÂÚ›Ï·ÌÚ·- Ô Ï·fi˜ Ì·˜ ÛÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ. ∂›Ó·È
ÌÈ· Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎ‹˜ Ó¿ÚÎË˜ fiÔ˘ fiÛÂ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ Î·ÙÔÚıÒÛ·ÌÂ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘ÌÂ ˙ˆÓÙ·Ó¤˜
ÌÂ fiÓÔ˘˜ Î·È ÌÂ ÎfiÔ˘˜, ¿ÓÂ Î·È ·˘Ù¤˜ Ó· Î·Ù·ÔÓÙÈÛÙÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÙ· ÂÏÒ‰Ë ÛÙÂÎ¿ÌÂÓ· ÓÂÚ¿. ¢ÂÓ ı· ÌÔ˘
‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· Î·Ù·Ï¿‚ˆ ˆ˜ Ù¤ÙÔÈÂ˜ ˙ËÌÈ¤˜ ‰ÂÓ ÏÔÁ·ÚÈ¿˙Ô˘Ó ¿Ú· ÔÏ‡ ÁÈ· ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ¢˘-
ÛÙ˘¯Ò˜ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÌfiÓÔ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ. ŸÏÔÈ È· ÙÔ ‰È‰¿¯ÙËÎ·Ó Î·È ÙÔ Í¤ÚÔ˘Ó ˆ˜ ÛÙÈ˜ ‰ÈÎÙ·-
ÙÔÚÈÎ¤˜ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ Ë ·Ú¯‹ ÌÔÚÂ› Ó· ÌÔÈ¿˙ÂÈ Â‡ÎÔÏË fiÌˆ˜ Ë ÙÚ·Áˆ‰›· ÂÚÈÌ¤ÓÂÈ ·Ó·fiÙÚÂÙË ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜.
ΔÔ ‰Ú¿Ì· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ Ì·˜ ‚·Û·Ó›˙ÂÈ -Û˘ÓÂÈ‰ËÙ¿ ‹ ·Û˘ÓÂ›‰ËÙ·- fiˆ˜ ÛÙÔ˘˜ ·Ì¿Ï·ÈÔ˘˜ ¯ÔÚÔ‡˜ ÙÔ˘
∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘. ŸÛÔ Ì¤ÓÂÈ Ë ·ÓˆÌ·Ï›· ÙfiÛÔ ÚÔ¯ˆÚÂ› ÙÔ Î·Îfi. ∂›Ì·È ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¯ˆÚ›˜ Î·Ó¤Ó·Ó ·ÔÏ‡Ùˆ˜
ÔÏÈÙÈÎfi ‰ÂÛÌfi Î·È ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ ˆ: “ÌÈÏÒ ¯ˆÚ›˜ Êfi‚Ô Î·È ¯ˆÚ›˜ ¿ıÔ˜”. μÏ¤ˆ ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ ÙÔÓ ÁÎÚÂÌfi
fiÔ˘ Ì·˜ Ô‰ËÁÂ› Ë Î·Ù·›ÂÛË Ô˘ Î¿Ï˘„Â ÙÔÓ ÙfiÔ. ∞˘Ù‹ Ë ·ÓˆÌ·Ï›· Ú¤ÂÈ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ. ∂›Ó·È ÂıÓÈÎ‹
ÂÈÙ·Á‹. ΔÒÚ· Í·Ó·Á˘Ú›˙ˆ ÛÙË ÛÈˆ‹ ÌÔ˘. ¶·Ú·Î·ÏÒ ÙÔ £Âfi Ó· ÌË ÌÂ Ê¤ÚÂÈ ¿ÏÏË ÊÔÚ¿ ÛÂ ·ÚfiÌÔÈ· ·Ó¿-
ÁÎË Ó· Í·Ó·ÌÈÏ‹Ûˆ».
2. ƒˆÌÈÔÛ‡ÓË
«A˘Ù¿ Ù· ‰¤ÓÙÚ· ‰Â ‚ÔÏÂ‡ÔÓÙ·È ÌÂ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ô˘Ú·Ófi,
·˘Ù¤˜ ÔÈ ¤ÙÚÂ˜ ‰Â ‚ÔÏÂ‡ÔÓÙ·È Î¿ÙÔ˘ ·’ Ù· Í¤Ó· ‚‹Ì·Ù·,
·˘Ù¿ Ù· ÚfiÛˆ· ‰Â ‚ÔÏÂ‡ÔÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ,
·˘Ù¤˜ ÔÈ Î·Ú‰È¤˜ ‰Â ‚ÔÏÂ‡ÔÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ‰›ÎÈÔ.
EÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ÙÔ›Ô Â›Ó·È ÛÎÏËÚfi Û·Ó ÙË ÛÈˆ‹,

ÛÊ›ÁÁÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÚÊÔ ÙÔ˘ Ù· ˘ÚˆÌ¤Ó· ÙÔ˘ ÏÈı¿ÚÈ·,
ÛÊ›ÁÁÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÈ˜ ÔÚÊ·Ó¤˜ ÂÏÈ¤˜ ÙÔ˘ Î·È Ù’ ·Ì¤ÏÈ· ÙÔ˘,
ÛÊ›ÁÁÂÈ Ù· ‰fiÓÙÈ·. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÓÂÚfi. MÔÓ¿¯· Êˆ˜.
O ‰ÚfiÌÔ˜ ¯¿ÓÂÙ·È ÛÙÔ Êˆ˜ ÎÈ Ô ›ÛÎÈÔ˜ ÙË˜ Ì¿ÓÙÚ·˜ Â›Ó·È Û›‰ÂÚÔ.
M·ÚÌ¿ÚˆÛ·Ó Ù· ‰¤ÓÙÚ·, Ù· ÔÙ¿ÌÈ· Î’ ÔÈ ÊˆÓ¤˜ ÌÂ˜ ÛÙÔÓ ·Û‚¤ÛÙË ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘.
H Ú›˙· ÛÎÔÓÙ¿ÊÙÂÈ ÛÙÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ. T· ÛÎÔÓÈÛÌ¤Ó· ÛÎÔ›Ó·.

TÔ ÌÔ˘Ï¿ÚÈ ÎÈ Ô ‚Ú¿¯Ô˜. §·¯·ÓÈ¿˙Ô˘Ó. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÓÂÚfi.
ŸÏÔÈ ‰È„¿ÓÂ. XÚfiÓÈ· ÙÒÚ·. ŸÏÔÈ Ì·Û¿ÓÂ ÌÈ· ÌÔ˘ÎÈ¿ Ô˘Ú·Ófi ¿ÓÔ˘ ·’ ÙËÓ ›ÎÚ· ÙÔ˘˜.
T· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÎfiÎÎÈÓ· ·’ ÙËÓ ·ÁÚ‡ÓÈ·,
ÌÈ· ‚·ıÂÈ¿ ¯·Ú·ÎÈ¿ ÛÊËÓˆÌ¤ÓË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÊÚ‡‰È· ÙÔ˘˜
Û·Ó ¤Ó· Î˘·Ú›ÛÛÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰˘Ô ‚Ô˘Ó¿ ÙÔ ÏÈfiÁÂÚÌ·.
TÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÎÔÏÏËÌ¤ÓÔ ÛÙÔ ÓÙÔ˘Ê¤ÎÈ

ÙÔ ÓÙÔ˘Ê¤ÎÈ Â›Ó·È Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÂÚÈÔ‡ ÙÔ˘˜
ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜ „˘¯‹˜ ÙÔ˘˜ –
¤¯Ô˘Ó ÛÙ· ¯Â›ÏÈ· ÙÔ˘˜ ·¿ÓÔ˘ ÙÔ ı˘Ìfi
Î’ ¤¯Ô˘ÓÂ ÙÔÓ Î·ËÌfi ‚·ıÈ¿-‚·ıÈ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜
Û·Ó ¤Ó· ·ÛÙ¤ÚÈ ÛÂ ÌÈ· ÁÔ‡‚· ·Ï¿ÙÈ.
ŸÙ·Ó ÛÊ›ÁÁÔ˘Ó ÙÔ ¯¤ÚÈ, Ô ‹ÏÈÔ˜ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ

fiÙ·Ó ¯·ÌÔÁÂÏ¿ÓÂ, ¤Ó· ÌÈÎÚfi ¯ÂÏÈ‰fiÓÈ ÊÂ‡ÁÂÈ ÌÂ˜ ·’ Ù’ ¿ÁÚÈ· Á¤ÓÂÈ· ÙÔ˘˜
fiÙ·Ó ÎÔÈÌÔ‡ÓÙ·È, ‰Ò‰ÂÎ· ¿ÛÙÚ· ¤ÊÙÔ˘Ó ·’ ÙÈ˜ ¿‰ÂÈÂ˜ ÙÛ¤Â˜ ÙÔ˘˜
fiÙ·Ó ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·È, Ë ˙ˆ‹ ÙÚ·‚¿ÂÈ ÙËÓ ·ÓËÊfiÚ· ÌÂ ÛËÌ·›Â˜ Î·È ÌÂ Ù·ÌÔ‡ÚÏ·.
TfiÛ· ¯ÚfiÓÈ· fiÏÔÈ ÂÈÓ¿ÓÂ, fiÏÔÈ ‰È„¿ÓÂ, fiÏÔÈ ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·È

ÔÏÈÔÚÎËÌ¤ÓÔÈ ·fi ÛÙÂÚÈ¿ Î·È ı¿Ï·ÛÛ·,
¤Ê·ÁÂ Ë Î¿„· Ù· ¯ˆÚ¿ÊÈ· ÙÔ˘˜ Î’ Ë ·ÚÌ‡Ú· fiÙÈÛÂ Ù· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜
Ô ·Á¤Ú·˜ ¤ÚÚÈÍÂ ÙÈ˜ fiÚÙÂ˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÈ˜ Ï›ÁÂ˜ ·Û¯·ÏÈ¤˜ ÙË˜ Ï·ÙÂ›·˜
·fi ÙÈ˜ ÙÚ‡Â˜ ÙÔ˘ ·ÓˆÊÔÚÈÔ‡ ÙÔ˘˜ Ì·ÈÓÔ‚Á·›ÓÂÈ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜
Ë ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÛÙ˘Ê‹ Û·Ó ÙÔ Î˘·ÚÈÛÛfiÌËÏÔ
¤ı·Ó·Ó Ù· ÛÎ˘ÏÈ¿ ÙÔ˘˜ Ù˘ÏÈÁÌ¤Ó· ÛÙÔÓ ›ÛÎÈÔ ÙÔ˘˜
Ë ‚ÚÔ¯‹ ¯Ù˘¿ÂÈ ÛÙ· ÎfiÎÎ·Ï¿ ÙÔ˘˜».
°È¿ÓÓË˜ ƒ›ÙÛÔ˜, ¶ÔÈ‹Ì·Ù· 1930-1960, Bã, K¤‰ÚÔ˜ 1961.
220


ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ Î·È Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙÔ˘ «æ˘¯ÚÔ‡ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘»
ΔËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1945 Ë ¯ÈÙÏÂÚÈÎ‹ °ÂÚÌ·Ó›· ËÙÙ‹ıËÎÂ ÛÙ· Â‰›· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ. Œˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ Î·ÏÔÎ·ÈÚÈÔ‡
ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘˜ ¤ÙÔ˘˜ fiÏÔÈ ÔÈ Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙË˜ Â›¯·Ó Û˘ÓıËÎÔÏÔÁ‹ÛÂÈ. O ÙÂÚÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤-
ÌÔ˘ ‹Ù·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. øÛÙfiÛÔ, Ó¤· Ì¤Ùˆ· Â›¯·Ó ‹‰Ë ·ÓÔ›ÍÂÈ, Î·ıÒ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÂÈÛ‹ÏıÂ ÛÙ·‰È·Î¿ ÛÙËÓ
ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ «æ˘¯ÚÔ‡ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘» ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ∏¶∞ Î·È ÙË˜ ∂™™¢. ΔÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÙÔ˘ μ′
¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ·Ó˘ÔÏfiÁÈÛÙÔ. ™Â ÂÚ›Ô˘ ÙÚÈ¿ÓÙ· ¤ÍÈ ÂÎ·ÙÔÌÌ‡ÚÈ· ˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÓÂÎÚÔ›
ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. ∂›ÛË˜, Ë Ú›„Ë ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ ‚fiÌ‚·˜ ÛÙË ÃÈÚÔÛ›Ì· Î·È ÙÔ ¡·ÁÎ·Û¿ÎÈ ÙË˜ π·ˆÓ›·˜
(ÊˆÙ. Î¿Ùˆ ·ÚÈÛÙÂÚ¿), ÌÂ ÙÔ˘˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ Ô˘ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎ¿ ÂÍ·¸ÏÒıËÎ·Ó ÂÎÂ›, Û˘ÁÎ·Ù·Ï¤ÁÂÙ·È ÛÙÈ˜
ÈÔ ÌÂÏ·Ó¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜.
ªÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ μã ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ ÔÏÏ¤˜ ·fi ÙÈ˜ ¯ÒÚÂ˜ ÙÔ˘ ΔÚ›ÙÔ˘ ∫fiÛÌÔ˘ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó·
ÎÂÚ‰›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘˜ ·fi ÙÈ˜ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜ ¢‡ÛË˜. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ¯ÒÚÂ˜ ·˘Ù¤˜
È‰È·›ÙÂÚË ı¤ÛË Î·Ù¤¯ÂÈ Ë πÓ‰›·, Ô˘ ÌÂ ËÁ¤ÙË ÙÔÓ ª·¯¿ÙÌ· °Î¿ÓÙÈ (ÊˆÙ. Î¿Ùˆ ·ÚÈÛÙÂÚ¿) Î¤Ú‰ÈÛÂ ÙËÓ ·-
ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ ·fi ÙÔ˘˜ μÚÂÙ·ÓÔ‡˜ ÙÔ
1947. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ æ˘¯ÚÔ‡
¶ÔÏ¤ÌÔ˘, ¿ÏÈ, ÍÂ¯ˆÚ›˙ÂÈ Ô fiÏÂÌÔ˜ ÛÙÔ
μÈÂÙÓ¿Ì (1961-1973), Ë ÚÒÙË Ô˘ÛÈ·-
ÛÙÈÎ¿ ÌÂÁ¿ÏË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓÙ›-
·ÏˆÓ Û˘Ó·ÛÈÛÌÒÓ, Ô˘ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·-
Ï‹˜ ÙÈ˜ ∏¶∞ Î·È ÙËÓ ∂™™¢ ÚÔ¤Î˘„·Ó
·fi ÙÈ˜ ÛÙ¿¯ÙÂ˜ ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶Ô-
Ï¤ÌÔ˘. ∫·È ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ·˘Ùfi Ù· Â-
ÁÎÏ‹Ì·Ù· ÛÂ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ·Ì¿¯ˆÓ ˘‹Ú-
Í·Ó ÌÂÁ¿Ï· (ÊˆÙ. Î¿Ùˆ ‰ÂÍÈ¿).
221

∏ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹ ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1956, ÊˆÙ. ∫. ªÂÁ·ÏÔÎÔ-
ÓfiÌÔ˘
∏ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¶··Ó‰Ú¤Ô˘ ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1964, ÊˆÙ. ∫. ªÂÁ·ÏÔÎÔÓfiÌÔ˘
222

3 4
ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›· (1956) E˘¯¤˜ ÁÈ· Î·Ï‹ ·ÓÙ¿ÌˆÛË ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˜
ÛÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·
17 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1973. ÕÚÌ· Ì¿¯Ë˜ ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È Ó· ·Ú·‚È¿ÛÂÈ ÙËÓ ‡ÏË ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘ÙÂ¯ÓÂ›Ô˘,
ÊˆÙ. μ. ∫·Ú·Ì·ÓÒÏË˜
ñ ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ··Û¯fiÏËÛ·Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘-
Ï›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘;
ñ ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ¶ËÁ‹ 1, ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ ™ÂÊ¤ÚË ÁÈ· ÙË ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·;
223

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 11
ΔÔ ∫˘ÚÈ·Îfi ˙‹ÙËÌ·
∏ ∫‡ÚÔ˜ ·¤ÎÙËÛÂ ÙÔ 1960 ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜. ΔÔ 1974, fiÌˆ˜, ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ÂÈÛ¤‚·Ï·Ó ÛÙÔ
ÓËÛ› Î·È Î·Ù¤Ï·‚·Ó ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘. ∞fi ÙfiÙÂ Ë Î·ÙÔ¯‹ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘
Û˘ÓÂ¯›˙ÂÙ·È.
ΔÔ ÓËÛ› ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘ ÛÂ ¯¿ÚÙË ÙÔ˘ 1562
1571 1878 1955-1959 1960 1974 2004
Oι Oθωμανοί Το νησί O αγώνας Η Κύπρος Τουρκική Ένταξη

καταλαμβάνουν παραχωρείται της ΕOΚΑ γίνεται εισβολή στην Ευρωπαϊκή
την Κύπρο στους Βρετανούς ανεξάρτητη Ένωση
224

Δ Ô ÓËÛ› ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘, ·ÊÔ‡ ÁÓÒÚÈÛÂ ÔÏÏÔ‡˜ Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜, Î˘ÚÈÂ‡ıËÎÂ ÙÂÏÈÎ¿ ·fi ÙÔ˘˜ Oıˆ-
Ì·ÓÔ‡˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ (1571). ΔÔ 1878 Ë ΔÔ˘ÚÎ›· ·Ú·¯ÒÚËÛÂ ÙËÓ ∫‡ÚÔ ÛÙË μÚÂÙ·Ó›·, Ô˘
ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛÂ ˆ˜ ·ÔÈÎ›· ÙË˜. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ∂ÏÏËÓÔÎ‡ÚÈÔÈ ‰ÂÓ ¤·„·Ó Ó· ÂÈı˘ÌÔ‡Ó ÙËÓ ÂÏÂ˘-
ıÂÚ›· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÌÂ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·.
ªÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ μ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤ÌÔ˘ ÙfiÛÔ ÔÈ ∫‡ÚÈÔÈ fiÛÔ Î·È ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ∫˘‚ÂÚ-
Ó‹ÛÂÈ˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ˙ËÙÔ‡Ó ÂÈÙ·ÎÙÈÎ¿ ÙËÓ ¤ÓˆÛË, ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Û˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈ·
Î·È ÚÔÛÊÂ‡ÁÔÓÙ·˜ ·ÎfiÌË Î·È ÛÙÔÓ OÚÁ·ÓÈÛÌfi ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ∂ıÓÒÓ (O.∏.∂.). ∏Á¤ÙË˜ ÙÔ˘
Î˘ÚÈ·ÎÔ‡ ·ÁÒÓ· ‹Ù·Ó Ô ·Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ª·Î¿ÚÈÔ˜.
°È· Ó’ ··ÏÏ·ÁÔ‡Ó ·fi ÙË ‚ÚÂÙ·ÓÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›·, ÔÈ ∫‡ÚÈÔÈ ÍÂÎ›ÓËÛ·Ó ¤ÓÔÏÔ ·ÂÏÂ˘ıÂ-
ÚˆÙÈÎfi ·ÁÒÓ·. ΔÔ 1955 ·Ó¤Ï·‚Â ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰Ú¿ÛË Ë ∂ıÓÈÎ‹ OÚÁ¿ÓˆÛË ∫˘Ú›ˆÓ
∞ÁˆÓÈÛÙÒÓ (∂.O.∫.∞.), ÌÂ ·Ú¯ËÁfi ÙÔÓ ·fiÛÙÚ·ÙÔ ·ÍÈˆÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ °ÂÒÚÁÈÔ
°Ú›‚· (¢ÈÁÂÓ‹), ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙË Û˘Ó·›ÓÂÛË ÙÔ˘ ª·Î·Ú›Ô˘. ∞ÓÙÈ‰ÚÒÓÙ·˜, ÙÔ ›‰ÈÔ ¤ÙÔ˜ ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ
ÏÂËÏ¿ÙËÛ·Ó Î·È Î·Ù¤ÛÙÚÂ„·Ó ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÂÏÏËÓÈÎ¿ Î·Ù·ÛÙ‹Ì·Ù· Î·È
‰ÂÎ¿‰Â˜ ÂÎÎÏËÛ›Â˜ (™ÂÙÂÌ‚ÚÈ·Ó¿).
∏ ‰Ú¿ÛË ÙË˜ ∂.O.∫.∞. ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË Ù·Ú·¯‹ ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó ÙÔ˘˜ μÚÂÙ·ÓÔ‡˜ Ó·
·Ô‰Â¯ıÔ‡Ó ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘, ÌÂ ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ‰‡Ô ÛÙÚ·ÙÈˆ-
ÙÈÎ¤˜ ‚¿ÛÂÈ˜ ÛÙÔ ÓËÛ›. ΔÔ 1960 Ë ∫‡ÚÔ˜ ÎËÚ‡¯ıËÎÂ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ÌÂ ÙÈ˜ Û˘ÌÊˆÓ›Â˜ ÙË˜ ∑˘Ú›¯Ë˜
Î·È ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, ÂÓÒ Ë ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ë ΔÔ˘ÚÎ›· Â›¯·Ó ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÂÎÂ› ÌÈÎÚ¤˜
ÌÔÓ¿‰Â˜ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ¶ÚÒÙÔ˜ ¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙË˜ ∫˘ÚÈ·Î‹˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÂÎÏ¤¯ıËÎÂ Ô ·Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜
ª·Î¿ÚÈÔ˜.
Δ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ¤ÌÂÏÏÂ Ó· Û˘ÓÂ¯ÈÛÙÔ‡Ó, Î·ıÒ˜ ÔÈ ΔÔ˘ÚÎÔÎ‡ÚÈÔÈ, ·Ó Î·È ÌÂÈÔ„ËÊ›· ÛÙÔ
ÓËÛ›, ˙ËÙÔ‡Û·Ó fiÏÔ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÚÔÓfiÌÈ·. ΔÔ 1963 Í¤Û·Û·Ó Ù·Ú·¯¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ‰‡Ô
ÎÔÈÓfiÙËÙÂ˜. ∫Ï‹ıËÎ·Ó ÙfiÙÂ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÙÔ˘ O.∏.∂., ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ¤ÎÙÔÙÂ Â›
ÙfiÔ˘, ¯ˆÚ›˜ fiÌˆ˜ Ó· Î·ÙÔÚıÒÛÔ˘Ó Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó Ù¤ÏÔ˜ ÛÙÈ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂÈ˜.
ΔÔ 1967 ·Ó·ÎÏ‹ıËÎÂ ·fi ÙËÓ ∫‡ÚÔ, ÌÂ ÂÓÙÔÏ‹ ÙË˜ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹
ÌÂÚ·Ú¯›· Ô˘ Â›¯Â ÛÙ·ÏÂ› ÛÙË ªÂÁ·ÏfiÓËÛÔ. OÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ª·Î·Ú›Ô˘ ÌÂ ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚÂ˜ ÌÔÈ-
Ú·›· ÂÈ‰ÂÈÓÒıËÎ·Ó. ΔÔ 1974 Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ ¯Ô‡ÓÙ· ·Ó¤ÙÚÂ„Â ÌÂ Ú·ÍÈÎfiËÌ· ÙÔÓ ª·Î¿ÚÈÔ. ∞Ì¤-
Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù·, ÌÂ ÙÔ ÚfiÛ¯ËÌ· ÙË˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙË˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹˜ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ·˜,
ÂÈÛ¤‚·Ï·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› Î·È Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ (Û¯¤‰ÈÔ ∞ÙÙ›Ï·˜). ∏ ∂ıÓÈÎ‹ ºÚÔ˘Ú¿ ÙË˜
∫‡ÚÔ˘ ·ÓÙÈÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙË ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ÌË¯·Ó‹ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎ›·˜, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÛÎÏËÚ¤˜ Ì¿¯Â˜ Î·È ÚÔ-
ÛÌÂÙÚÒÓÙ·˜ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÏËıÒÚ· ÓÂÎÚÒÓ, ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ Î·È ·ÁÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ.
OÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙÔ 37% ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘ ÂÎ‰ÈÒÎÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ∂ÏÏËÓÔÎ‡ÚÈÔ˘˜, Ô˘ Î·Ù¤-
Ê˘Á·Ó ÛÙÔ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÁÈ· Ó· ÛˆıÔ‡Ó. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÂÔ›ÎÔ˘˜ ·fi
ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎ›· ÚÔ˜ ÌfiÓÈÌË ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË, ·ÏÏÔÈÒÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÏËı˘ÛÌÈ·Î‹ Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ÓË-
ÛÈÔ‡. ™Ù· Â‰¿ÊË Ô˘ Î˘Ú›Â˘Û·Ó, Û¯ËÌ¿ÙÈÛ·Ó ¤Ó· ÙÔ˘ÚÎÔÎ˘ÚÈ·Îfi „Â˘‰ÔÎÚ¿ÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô fi-
Ìˆ˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËÎÂ ·fi ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·.
∏ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘ ÂÓÙ¿¯ıËÎÂ Â›ÛËÌ· ÛÙËÓ ∂˘Úˆ·˚Î‹ ŒÓˆÛË ÙËÓ 1Ë ª·˝Ô˘ 2004.
∏ Î·ÙÔ¯‹ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘ ·fi ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi Û˘ÓÂ¯›˙ÂÙ·È, ·Ú¿ ÙËÓ Î·Ù·-
‰›ÎË ÙË˜ ·fi ÙÔÓ O.∏.∂. Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ‰ÈÂıÓÂ›˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜.
OÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ∂ıÓÒÓ (O.∏.∂.): ¢ÈÂıÓ‹˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÚ¿ÙË
ÙË˜ ÁË˜. ∞ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë ÂÈ‚ÔÏ‹ ÙË˜ ÂÈÚ‹ÓË˜ Î·È ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ‰ÈÎ·›Ô˘.
ÃÔ‡ÓÙ· (·fi ÙËÓ ÈÛ·ÓÈÎ‹ Ï¤ÍË junta): ™ÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ‹ ·Ú·ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ÔÌ¿‰· Ô˘ Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·
ÌÂ Ú·ÍÈÎfiËÌ·. ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ë ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·Ù¿ ÙË ¯ÚÔÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô 1967-1974.
¶Ú·ÍÈÎfiËÌ·: ¢˘Ó·ÌÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ‹ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Ô˘ Î·Ù·Ï‡ÂÈ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜.
ŒÔÈÎÔ˜: O Î¿ÙÔÈÎÔ˜ ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ô˘ ÌÂÙ·Ê¤ÚÂÙ·È ÚÔ˜ ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÂ Ì›· ¿ÏÏË ÂÚÈÔ¯‹.
225

1. æ‹ÊÈÛÌ· 3212 (XXIX)
ΔËÓ 1Ë ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1974 Ë °ÂÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛË ÙÔ˘ O.∏.∂. ˘ÈÔı¤ÙËÛÂ ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· 3212 (XXIX)
ÌÂ 117 „‹ÊÔ˘˜ ˘¤Ú, Î·Ì›· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Î·È Î·Ì›· ·Ô¯‹.
TÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ „ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÂÍ‹˜:
«H °ÂÓÈÎ‹ ™˘Ó¤ÏÂ˘ÛË,
Œ¯ÔÓÙ·˜ ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙÔ Î˘ÚÈ·Îfi Úfi‚ÏËÌ·,
∞ÓËÛ˘¯ÒÓÙ·˜ ÛÔ‚·Ú¿ ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙË˜ Î˘ÚÈ·Î‹˜ ÎÚ›ÛË˜ Ë ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÂ› ·ÂÈÏ‹ Î·Ù¿ ÙË˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÂÈÚ‹ÓË˜
Î·È ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜,
Œ¯ÔÓÙ·˜ Û˘Ó·›ÛıËÛË ÙË˜ ·Ó¿ÁÎË˜ ÁÈ· Â›Ï˘ÛË ÙË˜ ÎÚ›ÛË˜ ÌÂ ÂÈÚËÓÈÎ¿ Ì¤Û· ¯ˆÚ›˜ Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜
ÛÎÔÔ‡˜ Î·È ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙˆÓ HÓˆÌ¤ÓˆÓ EıÓÒÓ,
∞ÊÔ‡ ¿ÎÔ˘ÛÂ ÙÈ˜ ‰ËÏÒÛÂÈ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó Î·Ù¿ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Î·È ·ÊÔ‡ ÛËÌÂ›ˆÛÂ ÙËÓ ŒÎıÂÛË ÙË˜ ∂È‰ÈÎ‹˜ ¶ÔÏÈÙÈÎ‹˜
∂ÈÙÚÔ‹˜ ÁÈ· ÙÔ Î˘ÚÈ·Îfi Úfi‚ÏËÌ· (A/9820),
1. K·ÏÂ› fiÏ· Ù· KÚ¿ÙË Ó· ÛÂ‚·ÛÙÔ‡Ó ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›·, ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·, Â‰·ÊÈÎ‹ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ· Î·È ÙÔ ·‰¤ÛÌÂ˘ÙÔ ÙË˜ ¢Ë-
ÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙË˜ K‡ÚÔ˘ Î·È Ó· ·¤¯Ô˘Ó ·fi ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Ú¿ÍË Î·È Â¤Ì‚·ÛË Ô˘ ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜.
2. ¶ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ Ù·¯Â›· ·Ô¯ÒÚËÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È ÙË˜ Í¤ÓË˜ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹˜ ·-
ÚÔ˘Û›·˜ Î·È ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ·fi ÙË ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· ÙË˜ K‡ÚÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÙÂÚÌ·ÙÈÛÌfi ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙÂ Í¤ÓË˜ Â¤Ì‚·ÛË˜ ÛÙÈ˜
˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜.
3. £ÂˆÚÂ› fiÙÈ ÙÔ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙË˜ K‡ÚÔ˘ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÔÎ˘ÚÈ·Î‹ Î·È ÙËÓ ÙÔ˘Ú-
ÎÔÎ˘ÚÈ·Î‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·.
4. ∂È‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÈ ÙÈ˜ Â·Ê¤˜ Î·È ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂÈ˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Â› ›ÛË˜ ‚¿ÛË˜, ÌÂ ÙÈ˜ Î·Ï¤˜ ˘ËÚÂÛ›Â˜
ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ °Ú·ÌÌ·Ù¤· ÙˆÓ HÓˆÌ¤ÓˆÓ EıÓÒÓ, ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ ÙˆÓ ‰˘Ô ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ˙ËÙÂ› ÙË Û˘-
Ó¤¯ÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙË˜ Â›ÙÂ˘ÍË˜ ÂÏÂ‡ıÂÚ· ÌÈ·˜ ·ÌÔÈ‚·›·˜ ·Ô‰ÂÎÙ‹˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ‰ÈÂ˘ı¤ÙËÛË˜ Ô˘ Ó·
Â‰Ú¿˙ÂÙ·È ÛÙ· ‚·ÛÈÎ¿ Î·È ··Ú¿ÁÚ·Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ ‰‡Ô ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ.
5. £ÂˆÚÂ› fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÛÙÈ˜ ÂÛÙ›Â˜ ÙÔ˘˜ ÛÂ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ Î·È Î·ÏÂ› Ù·
ÂÓ‰È·ÊÂÚfiÌÂÓ· Ì¤ÚË Ó· Ï¿‚Ô˘Ó ÂÂ›ÁÔÓÙ· Ì¤ÙÚ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi.
6. ∂ÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÏ›‰· fiÙÈ ı· Î·Ù·‚ÏËıÔ‡Ó ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜, ·Ó Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË, ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ‰È·-
Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÛÂˆÓ, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ HÓˆÌ¤ÓˆÓ EıÓÒÓ, ÚÔ˜ ÙÔÓ ÛÎÔfi ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÚÔÓÔÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜
„ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜, ÒÛÙÂ Ó· ‰È·ÛÊ·ÏÈÛıÂ› ¤ÙÛÈ ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÙË˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙË˜ K‡ÚÔ˘ ÁÈ· ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·, Î˘-
ÚÈ·Ú¯›· Î·È Â‰·ÊÈÎ‹ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ·.
7. ZËÙ¿ ·fi ÙÔÓ °ÂÓÈÎfi °Ú·ÌÌ·Ù¤· Ó· Û˘ÓÂ¯›ÛÂÈ Ó· ·Ú¤¯ÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚˆÈÛÙÈÎ‹ ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ HÓˆÌ¤ÓˆÓ EıÓÒÓ ÚÔ˜
fiÏ· Ù· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙË˜ K‡ÚÔ˘ Î·È Î·ÏÂ› fiÏ· Ù· ÎÚ¿ÙË Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·˘Ù‹.
8. K·ÏÂ› fiÏ· Ù· Ì¤ÚË Ó· Û˘ÓÂ¯›ÛÔ˘Ó Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ï‹Úˆ˜ ÌÂ ÙËÓ EÈÚËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ¢‡Ó·ÌË ÙˆÓ HÓˆÌ¤ÓˆÓ EıÓÒÓ
ÛÙËÓ K‡ÚÔ, Ë ÔÔ›· ÌÔÚÂ› Ó· ÂÓÈÛ¯˘ıÂ› ·Ó ·Ú·ÛÙÂ› ·Ó¿ÁÎË.
9. K·ÏÂ› ÙÔÓ °ÂÓÈÎfi °Ú·ÌÌ·Ù¤· Ó· Û˘ÓÂ¯›ÛÂÈ Ó· ·Ú¤¯ÂÈ ÙÈ˜ Î·Ï¤˜ ÙÔ˘ ˘ËÚÂÛ›Â˜ ÚÔ˜ Ù· ÂÓ‰È·ÊÂÚfiÌÂÓ· Ì¤ÚË.
10. ¶ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ Î·ÏÂ› ÙÔÓ °ÂÓÈÎfi °Ú·ÌÌ·Ù¤· Ó· Ê¤ÚÂÈ ÙÔ ·ÚfiÓ „‹ÊÈÛÌ· ÛÂ ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ AÛÊ·ÏÂ›·˜».
¶ËÁ‹: πÛÙÔÛÂÏ›‰· °Ú·ÊÂ›Ô˘ Δ‡Ô˘ Î·È ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÙË˜ ∫˘ÚÈ·Î‹˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/index_gr/.
2. ΔÔ ÁÚ¿ÌÌ· Î·È Ë Ô‰fi˜

«ãOÙ·Ó È· Â›‰·ÌÂ ÎÈ ·ÔÂ›‰·ÌÂ
ÌÂ Ù· ÙËÏÂÁÚ·Ê‹Ì·Ù· Î·È ÙÂ˜ ÚÂÛ‚Â›Â˜,
ÎÏÂ›Û·ÌÂ ÙË ÌÈÎÚ‹ ˙ˆ‹ Ì·˜ Û’ ¤Ó· Ê¿ÎÂÏÔ
ÌÈÎÚfi Ô˘ Ó· ¯ˆÚ¿ÂÈ ÛÙË ÊÔ‡¯Ù· ÌÈ·˜ Ì·ıËÙÚÈÔ‡Ï·˜,
ÛÙÔÓ ÚÔ‚ÔÏ¤· ÂÓfi˜ Ô‰ËÏ¿ÙÔ˘, ÛÙË Ú¿¯Ë ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘
Î·È ÁÚ¿„·ÌÂ ÌÂ ÎfiÎÎÈÓÔ ÌÂÏ¿ÓÈ ÙË ‰ÈÂ‡ı˘ÓÛË:
∞ÍÈfiÙÈÌÔÓ ∂ÏÏËÓÈÎfiÓ ∫˘ÚÈ·ÎfiÓ §·fiÓ,
√‰fi˜ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ‹ £·Ó¿ÙÔ˘,
ÃˆÚÈ¿ Î·È ¶fiÏÂÈ˜,
∫‡ÚÔÓ.
ΔÔ ÛÙÂ›Ï·ÌÂ ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ÁÚ·ÌÌ·ÙfiÛËÌÔ ÌÂ ÙËÓ Í¤ÓË ‚·Û›ÏÈÛÛ·.
Δ·Í›‰Â„Â ÌÂ ¯›ÏÈÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ì·˜ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘˜,
ÎÚ˘ÌÌ¤ÓÔ ÛÂ Á·Ï¿˙ÈÂ˜ Ô‰È¤˜ Î·È ÎfiÚÊÔ˘˜ ·Úı¤ÓˆÓ
‹ ÙÔ ¤Ú·Û·Ó ·fi ÌÏfiÎ· Á·˚‰Ô˘Ú¿ÎÈ· ·ıÒ·
Ô˘ ÎÔ˘‚·ÏÔ‡Û·Ó ¯ÂÈÚÔÌ‚›‰Â˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ Î·ÚÔ‡˜ ÙË˜ ÁË˜ Ì·˜».
°È¿ÓÓË˜ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜, ΔfiÙÂ Ô˘ ÔÏÂÌÔ‡Û·ÌÂ, §Â˘ÎˆÛ›· 1963.
226

3. «£· ¿Úˆ ÌÈ·Ó ·ÓËÊÔÚÈ¿…»

O ∂˘·ÁfiÚ·˜ ¶·ÏÏËÎ·Ú›‰Ë˜ ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙË˜
∂.O.∫.∞. ΔÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ÛËÌÂ›ˆÌ¿ ÙÔ˘ ÌÂ ËÌÂÚÔÌËÓ›· 5 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1955 ÁÚ¿ÊËÎÂ Ì›·
ËÌ¤Ú· ÚÈÓ ·fi ÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ·fi ÙÈ˜ ·ÁÁÏÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ÌÂ ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· fiÙÈ
Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÛÂ ·Ú¿ÓÔÌÂ˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜.
«¶·ÏÈÔ› Û˘ÌÌ·ıËÙ·›,
∞˘Ù‹ ÙËÓ ÒÚ· Î¿ÔÈÔ˜ ÏÂ›ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ¿ Û·˜, Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ ÊÂ‡ÁÂÈ ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ Ï›ÁÔ
ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ·¤Ú·, Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ÌË ÙÔÓ Í·Ó·‰Â›ÙÂ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÓÂÎÚfi. ªËÓ ÎÏ¿-
„ÂÙÂ ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘, ¢ÂÓ Î¿ÓÂÈ Ó· ÙÔÓ ÎÏ·›ÙÂ... §›Á· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· ÙÔ˘ ª·ÁÈÔ‡ ÛÎÔÚ¿-
ÙÂ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ. ΔÔ˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ·˘Ùfi ªO¡∞Ã∞…
£· ¿Úˆ ÌÈ·Ó ·ÓËÊÔÚÈ¿, ΔÒÚ· ÎÈ ·Ó Â›Ó·È ¯ÂÈÌˆÓÈ¿, Δ· ÛÎ·ÏÔ¿ÙÈ· ıã ·ÓÂ‚Ò,

ı· ¿Úˆ ÌÔÓÔ¿ÙÈ·, ı· ãÚıÂÈ ÙÔ Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ı· Ìˆ Ûã ¤Ó· ·Ï¿ÙÈ,
Ó· ‚Úˆ Ù· ÛÎ·ÏÔ¿ÙÈ· ÙË §Â˘ÙÂÚÈ¿ Ó· Ê¤ÚÂÈ ÙÔ Í¤Úˆ ı·Ó ·¿ÙË,
Ô˘ ·Ó ÛÙË §Â˘ÙÂÚÈ¿. ÛÂ fiÏÂÈ˜ Î·È ¯ˆÚÈ¿. ‰ÂÓ ı·Ó ·ÏËıÈÓfi.
£ã ·Ê‹Ûˆ ·‰¤ÏÊÈ· Û˘ÁÁÂÓÂ›˜, ª· ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· Î·ÚÙÂÚÒ ªÂÛã ÙÔ ·Ï¿ÙÈ ı· Á˘ÚÓÒ

ÙË Ì¿Ó·, ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÒÛÔ˘ Ó· ‚Úˆ ÙÔÓ ıÚfiÓÔ,
ÌÂÛã Ù· Ï·ÁÎ¿‰È· ¤Ú· £· ¿Úˆ ÌÈ·Ó ·ÓËÊÔÚÈ¿ ‚·Û›ÏÈÛÛ· ÌÈ· ÌfiÓÔ
Î·È ÙÈ˜ ‚Ô˘ÓÔÏ·ÁÈ¤˜. ı· ¿Úˆ ÌÔÓÔ¿ÙÈ· ı· Î¿ıÂÙ·È Ûã ·˘ÙfiÓ.
Ó· ‚Úˆ Ù· ÛÎ·ÏÔ¿ÙÈ·,
æ¿¯ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙË §Â˘ÙÂÚÈ¿ Ô˘ ·Ó ÛÙË §Â˘ÙÂÚÈ¿. ∫fiÚË ·ÓÒÚÈ· ı· ÙË˜ ˆ,
ı· ã¯ˆ ·Ú¤· ÌfiÓË ¿ÓÔÈÍÂ Ù· ÊÙÂÚ¿ ÛÔ˘
Î·Ù¿ÏÂ˘ÎÔ ÙÔ ¯ÈfiÓÈ, Î·È ¿ÚÂ ÌÂ ÎÔÓÙ¿ ÛÔ˘,
‚Ô˘Ó¿ Î·È ÚÂÌ·ÙÈ¤˜. ÌÔÓ¿¯· ·˘Ùfi ˙ËÙÒ.
°ÂÈ¿ Û·˜ ·ÏÈÔ› Û˘ÌÌ·ıËÙ·›. Δ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÏfiÁÈ· Ù· ÁÚ¿Êˆ Û‹ÌÂÚ· ÁÈ· Û·˜. ∫È fiÔÈÔ˜ ıÂÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· Ó· ‚ÚÂÈ ¤Ó·
«¯·Ì¤ÓÔÓ ·‰ÂÏÊfi», ¤Ó· ·ÏÈfi ÙÔ˘ Ê›ÏÔ,
∞˜ ¿ÚÂÈ ÌÈ·Ó ·ÓËÊÔÚÈ¿ ªÂ ÙËÓ ∂ÏÂ˘ıÂÚ›· Ì·˙›,
·˜ ¿ÚÂÈ ÌÔÓÔ¿ÙÈ·, ÌÔÚÂ› Ó· ‚ÚË Î·È Ì¤Ó·.
Ó· ‚ÚÂÈ Ù· ÛÎ·ÏÔ¿ÙÈ· ∞Ó ˙ˆ, ı· ÌÂ ‚ÚÂÈ ÂÎÂ›».
Ô˘ ·Ó ÛÙË §Â˘ÙÂÚÈ¿.
O ∂˘·ÁfiÚ·˜ (μ·ÁÔÚ‹˜) Û˘ÓÂÏ‹ÊıË Î·È ı·Ó·ÙÒıËÎÂ ·fi ÙÈ˜ ·ÁÁÏÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜ ÛÙÈ˜ 14 ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘
1957. ◊Ù·Ó ÌfiÏÈ˜ 19 ÂÙÒÓ…

§Â˘ÎˆÛ›·: Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰È·ÈÚÂÌ¤ÓË ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜
∏ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘, §Â˘ÎˆÛ›·, ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ÌfiÓË fiÏË ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ó· Â›Ó·È
‰È·ÈÚÂÌ¤ÓË. ∏ ·ÔÎ·ÏÔ‡ÌÂÓË «¶Ú¿ÛÈÓË °Ú·ÌÌ‹» ¯ˆÚ›˙ÂÈ ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1964 ÙÔ ÂÏÏËÓÔÎ˘ÚÈ·Îfi ·fi ÙÔ ÙÔ˘Ú-
ÎÔÎ˘ÚÈ·Îfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙË˜ fiÏË˜ Î·È ÂÈ‚Ï¤ÂÙ·È ·fi ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ ÙÔ˘ O.∏.∂. ∏ ‰È·Ù‹ÚËÛ‹ ÙË˜ ·ÔÙÂÏÂ›
Ì›· ·ÎfiÌË ·fi ÙÈ˜ ·ÚÓËÙÈÎ¤˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÙË˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹˜ Î·ÙÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ·ÏÏ¿ Î·È ·Ú·‚›·ÛË Î¿ıÂ ¤Ó-
ÓÔÈ·˜ ‰ÈÎ·›Ô˘.
227

1 2
O ªÈ¯¿ÏË˜ ∫·Ú·ÔÏ‹˜, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì·- ¶ÚˆÙÔÛ¤ÏÈ‰Ô ÙË˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Δ· ¡¤· ÌÂ ÙËÓ

˙› ÌÂ ÙÔÓ ∞Ó‰Ú¤· ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ··Á¯Ô- ·Ó·ÁÁÂÏ›· ÙÔ˘ ··Á¯ÔÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ∫·Ú·ÔÏ‹ Î·È
Ó›ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ μÚÂÙ·ÓÔ‡˜ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘, ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙË˜ ∂.√.∫.∞.
O ∞Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ∫‡ÚÔ˘ ª·Î¿ÚÈÔ˜ °ã O ·Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ª·Î¿ÚÈÔ˜ ·ÁÔÚÂ‡ÂÈ ÛÙ· ∏ÓˆÌ¤Ó· ŒıÓË
5 6
O ˘·Ú¯ËÁfi˜ ÙË˜ ∂.O.∫.∞. °ÚËÁfiÚË˜ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ·ÏÂÍÈÙˆÙÈÛÙ¤˜ ÂÈÛ‚¿ÏÏÔ˘Ó

∞˘ÍÂÓÙ›Ô˘ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ, ÊˆÙ. Associated Press
228

∫·Ù·˘ÏÈÛÌfi˜ ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ
ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ ÂÈÛ‚ÔÏ‹,
ÊˆÙ. ∞Ú¯Â›Ô °Ú·ÊÂ›Ô˘ Δ‡Ô˘
Î·È ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ
ÙË˜ ∫˘ÚÈ·Î‹˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜
8 9
KΥΡΗΝΕΙΑ
ΜOΡΦOΥ
ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΑΜΜOΧΩΣΤOΣ
ΛΑΡΝΑΚΑ
ΠΑΦOΣ Η ΚΥΠΡOΣ ΜΕΤΑ

ΛΕΜΕΣOΣ ΤΗΝ ΤOΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒOΛΗ
Kυρίαρχες βρεταννικές στρατ. βάσεις
Κατεχόμενο από τον τουρκικό στρατό
έδαφος της Κυπριακής ∆ημοκρατίας
OÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘ ÛÂ ÂÈÚËÓÈÎ‹ ‰È·- H K‡ÚÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ ÂÈÛ‚ÔÏ‹
Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÓÔÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÙË˜ ÙÔ˘Ú-
ÎÈÎ‹˜ ÂÈÛ‚ÔÏ‹˜
10 11 T· «º˘Ï·ÎÈÛÌ¤Ó· ªÓ‹Ì·Ù·». ŒÙÛÈ ·ÔÎ·-

ÏÂ›Ù·È ÙÔ ÎÔÈÌËÙ‹ÚÈÔ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÈ˜ ∫Â-
ÓÙÚÈÎ¤˜ º˘Ï·Î¤˜ §Â˘ÎˆÛ›·˜. ∂ÎÂ› ÔÈ μÚÂÙ·ÓÔ›
¤ı·‚·Ó ÙÔ˘˜ ··Á¯ÔÓÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙË˜
∂.O.∫.∞., Û˘ÓÔÏÈÎ¿ 13 ¿ÙÔÌ·, ·fi Ù· ÔÔ›·
ÂÓÓ¤· ÂÎÙÂÏ¤ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ··Á¯ÔÓÈÛÌfi ÛÙÈ˜ Ê˘-
Ï·Î¤˜, ÙÚ›· ¤ÂÛ·Ó ÛÙÔ Â‰›Ô ÙË˜ Ì¿¯Ë˜ Î·È ¤-
Ó· ¤ı·ÓÂ ÛÂ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎfi ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ
ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÛÂ Ì¿¯Ë. OÈ ÂÓÓ¤· ··Á¯ÔÓÈ-
Ûı¤ÓÙÂ˜, fiÏÔÈ ÙÔ˘˜ Ó¤ÔÈ ËÏÈÎ›·˜ 19-24 ÂÙÒÓ, Â›-
Ó·È ÌÂ ÙË ÛÂÈÚ¿ Ô˘ ÂÎÙÂÏ¤ÛÙËÎ·Ó: ªÈ¯·Ï¿ÎË˜ ∫·Ú·ÔÏ‹˜, ∞Ó‰Ú¤·˜ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘, π¿Îˆ‚Ô˜ ¶·Ù¿ÙÛÔ˜, ™Ù¤ÏÈÔ˜ ª·˘ÚÔÌ¿ÙË˜, Ã·Ú›Ï·Ô˜
ªÈ¯·‹Ï, ªÈ¯·‹Ï ∫Ô˘ÙÛfiÊÙ·˜, ∞Ó‰Ú¤·˜ ∑¿ÎÔ˜, ∞Ó‰Ú¤·˜ ¶·Ó·Á›‰Ë˜, ∂˘·ÁfiÚ·˜ ¶·ÏÏËÎ·Ú›‰Ë˜. ∂›ÛË˜, ÛÙ· «º˘Ï·ÎÈÛÌ¤Ó· ªÓ‹Ì·Ù·»
·Ó··‡ÔÓÙ·È ·ÎfiÌË Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙË˜ ∂.O.∫.∞., ÔÈ: ª¿ÚÎÔ˜ ¢Ú¿ÎÔ˜, °ÚËÁfiÚË˜ ∞˘ÍÂÓÙ›Ô˘, ™Ù˘ÏÈ·Ófi˜ §¤Ó·˜ Î·È ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˜ ª¿ÙÛË˜.
ñ ¶ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÏfiÁÔÈ Ô˘ ‰ÈÂ˘ÎfiÏ˘Ó·Ó ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ ÙÔ 1974;
ñ ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ O.∏.∂. ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎ‹ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ; £· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ë ¶ËÁ‹ 1.
229

KÂÊ¿Ï·ÈÔ 12
∏ ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ë Â˘Úˆ·˚Î‹ ÙË˜ ÔÚÂ›·
ªÂÙ¿ ÙÔÓ μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ ÍÂÎ›ÓËÛÂ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙË˜ ¤ÓˆÛË˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜. ∏ ∂ÏÏ¿-
‰· Â›Ó·È Ì›· ·fi ÙÈ˜ ¯ÒÚÂ˜ Ô˘ ÚˆÙ·ÁˆÓ›ÛÙËÛÂ ÛÙÈ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ·˘Ù¤˜.
∏ ÙÂÏÂÙ‹ ˘ÔÁÚ·Ê‹˜ ÙË˜ ™˘ÌÊˆÓ›·˜ ŒÓÙ·ÍË˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙËÓ ∂˘Úˆ·˚Î‹ OÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ∫ÔÈÓfiÙËÙ· (∂.O.∫.),
ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ª¤Á·ÚÔ, ÛÙÈ˜ 28 ª·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1979, ∞ı‹Ó·, ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ·Ú¯Â›Ô π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ «∫.°. ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜»
1951 1973 1981 1986 1995 2004

Ευρωπαϊκή Oικονομική Κοινότητα 1993/Ευρωπαϊκή Ένωση
Βέλγιο ∆ανία Ελλάδα Ισπανία Αυστρία Κύπρος

Γερμανία Ιρλανδία Πορτογαλία Φινλανδία Τσεχία
Γαλλία Βρετανία Σουηδία Oυγγαρία
Ιταλία Λετονία
Λουξεμβούργο Λιθουανία
Oλλανδία Μάλτα
Πολωνία
Σλοβακία
Σλοβενία
230

H ¯ÚÔÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·fi ÙËÓ ·ÔÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ
ÙÔ˘ 1974, Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ªÂÙ·ÔÏ›ÙÂ˘ÛË. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜ Î·Ù·‚Ï‹-
ıËÎ·Ó Û˘ÓÙÔÓÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯˘ıÔ‡Ó ÔÈ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ› ıÂÛÌÔ› Î·È Ó· Î·Ï-
ÏÈÂÚÁËıÔ‡Ó ÔÈ ‰ÈÂıÓÂ›˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ¶·Ú¿ ÙÈ˜ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘˜, fiÏÂ˜ ÔÈ
Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜ ªÂÙ·ÔÏ›ÙÂ˘ÛË˜ ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi Î·È ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙË˜
ÔÈfiÙËÙ·˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. ŒÙÛÈ, ÙÔ ‚ÈˆÙÈÎfi Â›Â‰Ô ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‚ÂÏÙÈÒıËÎÂ
ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Î¿.
¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙËÓ ˘ÏÈÎ‹ Â˘ËÌÂÚ›·, Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÁÓÒÚÈÛÂ ÌÂÁ¿ÏË
¿ÓıËÛË, ÌÂ ÎÔÚ˘Ê·›Â˜ ÛÙÈÁÌ¤˜ ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ‚Ú·‚Â›Ô˘ ¡fiÌÂÏ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÈ-
ËÙ¤˜ °ÈÒÚÁÔ ™ÂÊ¤ÚË (1963) Î·È O‰˘ÛÛ¤· ∂Ï‡ÙË (1979).
¶ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ÚÔÒıËÛË ÙË˜ Â˘-
Úˆ·˚Î‹˜ ÔÚÂ›·˜ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Û˘ÁÎ·Ù·Ï¤ÁÂÙ·È ÛÙ· ÎÚ¿ÙË Ô˘ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ μ′ ¶·-
ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ Â›¯·Ó ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÌÂ ı¤ÚÌË ÙËÓ È‰¤· ÙË˜ ¤ÓˆÛË˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜. ∏ Â˘Úˆ-
·˚Î‹ ÂÓÔÔ›ËÛË ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ›Ù·È ÛÙ·‰È·Î¿ ·fi ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1950.
¶ÚÒÙÔ˜ ‰È·Ù‡ˆÛÂ ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ È‰¤· Ô °¿ÏÏÔ˜ ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ ∂ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ ƒÔÌ¤Ú ™Ô˘Ì¿Ó
ÛÙÈ˜ 9 ª·˝Ô˘ ÙÔ˘ 1950, ËÌÂÚÔÌËÓ›· Ô˘ Î·ıÈÂÚÒıËÎÂ Ó· ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙfiÙÂ ˆ˜ «∏Ì¤Ú·
ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜».
ΔÔ 1957 ¤ÍÈ Â˘Úˆ·˚Î¿ ÎÚ¿ÙË Û¯ËÌ¿ÙÈÛ·Ó ÙËÓ ∂˘Úˆ·˚Î‹ OÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·
(∂.O.∫.). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÔÏÏ¤˜ ·ÎfiÌË Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ¯ÒÚÂ˜ ÂÓÙ¿¯ıËÎ·Ó Û’ ·˘Ù‹Ó. ∏ ∂ÏÏ¿‰·
ÂÓÙ¿¯ıËÎÂ ÛÙËÓ ∂.O.∫. ÙÔ 1981. ∞fi ÙfiÙÂ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙÈ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Â˘Úˆ·˚-
Î¤˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜.
ΔÔ 1992 ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·ÎfiÌË ÛÙ·ıÌfi˜ ÛÙËÓ ÔÚÂ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜. ªÂ ÙË
™˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ª¿·ÛÙÚÈ¯Ù ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ë ¯Ú‹ÛË ÎÔÈÓÔ‡ ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜ Î·È Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓÈ-
·›·˜ ·ÁÔÚ¿˜. ∏ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙË˜ Û˘Óı‹ÎË˜ Ô‰‹ÁËÛÂ Â›ÛË˜ ÛÙË ÌÂÙÂÍ¤ÏÈÍË ÙË˜ ∂.O.∫. ÛÂ ∂.∂.
(∂˘Úˆ·˚Î‹ ŒÓˆÛË) ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1993.
ΔÔ Â˘ÚÒ Ì‹ÎÂ ÛÙË ˙ˆ‹ ÔÏÏÒÓ ∂˘Úˆ·›ˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜. ∏ ∂ÏÏ¿‰· ˘ÈÔı¤ÙËÛÂ ÙÔ ÎÔÈÓfi ÓfiÌÈÛÌ· ÙÔ 2001.
™‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ ∂˘Úˆ·˚Î‹ ŒÓˆÛË Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó 27 ÎÚ¿ÙË-Ì¤ÏË. ∑ËÙ‹Ì·Ù· fiˆ˜ Ë ÂÓ›-
Û¯˘ÛË ÙˆÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÂÏÂ˘ıÂÚÈÒÓ, Ë Î·Ù·ÔÏ¤ÌËÛË ÙË˜ ·ÓÂÚÁ›·˜ Î·È ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ
Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÓÈÛÔÙ‹ÙˆÓ, Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ô ÛÂ‚·ÛÌfi˜ ÛÙÔ ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÈ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÂ˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂˘Úˆ·›Ô˘˜ ÛÙËÓ ·˘Á‹ ÙÔ˘ 21Ô˘
·ÈÒÓ·.
BÚ·‚Â›Ô ¡fiÌÂÏ: ¢ÈÂıÓ¤˜ ‚Ú·‚Â›Ô Ô˘ ·ÔÓ¤ÌÂÙ·È Î¿ıÂ ¯ÚfiÓÔ ·fi ÙË ™Ô˘Ë‰ÈÎ‹ μ·ÛÈÏÈÎ‹ ∞Î·‰ËÌ›· ∂ÈÛÙËÌÒÓ
ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙË˜ π·ÙÚÈÎ‹˜, ÙË˜ ÃËÌÂ›·˜, ÙË˜ º˘ÛÈÎ‹˜, ÙË˜ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜, ÙË˜ OÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È Ù¤ÏÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ·ÁˆÁ‹
ÙˆÓ Î·ÏÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Ï·ÒÓ (‚Ú·‚Â›Ô ∂ÈÚ‹ÓË˜).
ª¿·ÛÙÚÈ¯Ù: ¶fiÏË ÙË˜ OÏÏ·Ó‰›·˜, fiÔ˘ „ËÊ›ÛÙËÎÂ ÛÙÈ˜ 7 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1992 Ë ÚÒÙË Û˘Óı‹ÎË ÙË˜ ∂˘Úˆ·˚-
Î‹˜ ŒÓˆÛË˜.
231

1. O ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜ ÁÈ· ÙË Ó¤· «ªÂÁ¿ÏË π‰¤·» ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜
«£· ‹ıÂÏ· ÚÔ·ÓÙfi˜ Ó· Û·˜ Î·Ù·ÛÙ‹Ûˆ ÎÔÈÓˆÓÔ‡˜ ÂÓfi˜ ÔÚ¿Ì·ÙÔ˜. ΔÔ fiÚ·Ì· ‰ËÏ·‰‹ ÌÈ·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ô˘ ı·
Â˘ËÌÂÚÂ› ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î·È ı’ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏÂ› ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ¿ ÛÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi. ªÈ·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ¯ˆÚ›˜ Û˘ÌÏ¤ÁÌ·Ù· Î·-
ÙˆÙÂÚfiÙËÙÔ˜ Î·È ¯ˆÚ›˜ ·ÁˆÓ›Â˜ ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙË˜. ∂›Ó·È ÙÔ fiÚ·Ì· ÌÈ·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÈÎ·Ó‹˜ Ó· ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÂÈ ÛÙ·
Ï·›ÛÈ· ÙË˜ ∂ÓˆÌ¤ÓË˜ ∂˘ÚÒË˜ ÚfiÏÔ ˘¤ÚÙÂÚÔ ·fi ÙËÓ ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ÙË˜ ‰‡Ó·ÌË, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ
‰˘Ó·ÌÈÎfi ÙË˜, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÌÂ ÙËÓ ÌÔÓ·‰ÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÙË˜. ΔÔ fiÚ·Ì· ·˘Ùfi ÌÔÚÂ› Î·È Ú¤ÂÈ
Ë ÁÂÓÈ¿ Û·˜ Ó· ÙÔ ·Ó·Á¿ÁÂÈ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ªÂÁ¿ÏË π‰¤· ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜. π‰¤· Ô˘ ı· Û˘ÓÂÁÂ›ÚÂÈ ÙÈ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜
Î·È ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜ Î·È ı· ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ÛÙË ÁÂÓÈ¿ Û·˜ Ó’ ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Î·ÈÓÔ‡ÚÈÔ˘˜ Î·È Ï·ÙÂ›˜ ÔÚ›-
˙ÔÓÙÂ˜ Ô˘ ‰È·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ Û·˜».
2. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ∫. ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹ ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ª¤Á·ÚÔ Î·Ù¿ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ ˘ÔÁÚ·Ê‹˜ ÙË˜ ™˘Ó-
ı‹ÎË˜ ¶ÚÔÛ¯ÒÚËÛË˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙËÓ ∂˘Úˆ·˚Î‹ OÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·
«∏ ∂ÏÏ¿˜ ·fi Û‹ÌÂÚ· ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÔÚÈÛÙÈÎ¿ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÚfiÎÏËÛË Î·È ÙËÓ Â˘Úˆ·˚Î‹ ÙË˜ ÌÔ›Ú·. ¢È·ÙËÚÒ-
ÓÙ·˜ ÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ ÙË˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·. Œ¯ÔÌÂ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË Î·È ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. Œ¯ÔÌÂ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË
Ó· Â›Ì·ÛÙÂ fiÏÔÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ, fiˆ˜ ı· ¤ÏÂÁÂ Ô ΔÛÒÚÙÛÈÏ, Î·È fiÏÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜, fiˆ˜ ı· ¤ÏÂÁÂ Ô ™¤ÏÏÂ¸. °È·Ù›, fi-
ˆ˜ ¤ÁÚ·„Â Ô πÛÔÎÚ¿ÙË˜, ŒÏÏËÓÂ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓÔÈ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ·ÏÏ¿ ÂÎÂ›ÓÔÈ Ô˘ ˘ÈÔı¤ÙË-
Û·Ó ÙÔ ÓÂ‡Ì· ÙÔ ÎÏ·ÛÈÎfi».
∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜. ∞Ú¯Â›Ô. °ÂÁÔÓfiÙ· Î·È ÎÂ›ÌÂÓ·, ÙfiÌ. 11, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ™‚ÔÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1996,
Û. 146.
3. ∞fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙËÓ ·ÁfiÚÂ˘ÛË ÙÔ˘ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡ ∞Ó‰Ú¤· ¶··Ó‰Ú¤Ô˘ ÛÙË μÔ˘Ï‹ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ·Ó·-
ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ ∂ıÓÈÎ‹˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË˜ (∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜ 1982)
«◊ÏıÂ ÙÒÚ· Ë ÒÚ·, ‰›Ï· ÛÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙÔ˘ 1821, Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ Ì·˜ ÌÓ‹ÌË ÂÓˆÌ¤ÓÔ˘˜ ·˘-
ÙÔ‡˜ Ô˘ ¤ÂÛ·Ó ÙÔ 1940-1944: Ù· ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤Ó· ·È‰È¿ ÙÔ˘ Ï·Ô‡, Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó ÛÂÏ›‰Â˜ ‰fiÍ·˜ ÛÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ
·Ì˘ÓÙÈÎfi fiÏÂÌÔ, fiÏÂÌÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÂÏÈÎ¿ ÔÊÂ›ÏÂÙ·È Ë ÙÒÛË ÙË˜ Ó·˙ÈÛÙÈÎ‹˜ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜, ÙÔ˘ Ó·˙ÈÛÌÔ‡.
∞˘ÙÔ‡˜ Â›ÛË˜ Ô˘ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿ Î· ÛÙÈ˜ fiÏÂÈ˜, ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· Ì·˙ÈÎfi Ï·˚Îfi Î›ÓËÌ·
ÌÂ ÔÏ˘‚fiÏ· Î·È Û˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈ· ÌÂ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÚÔ˜ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, ÌÂ ¿ıÔ˜ ÁÈ· ÙË ÏÂ˘ÙÂÚÈ¿, ÌÂ ¿ÌÂÙÚË ·˘-
ÙÔı˘Û›·, ¿Ó‰ÚÂ˜ Î·È Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙËÓ ¶›Ó‰Ô Î·È ÛÙË ƒÔ‡ÌÂÏË, ÛÙÔÓ °ÔÚÁÔfiÙ·ÌÔ, ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ÛÙËÓ ∫ÔÎ-
ÎÈÓÈ¿, ÛÙÔ Ã·˚‰¿ÚÈ, ÛÙËÓ ∫·ÈÛ·ÚÈ·Ó‹, ÛÙ· ∫·Ï¿‚Ú˘Ù·, ÛÙÔ ¢›ÛÙÔÌÔ, ÛÙÈ˜ fiÏÂÈ˜, ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿, ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿-
‰·, ÛÙË ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹, ÛÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ı¤ÏËÛË Ô˘ Î·ıÔ‰ËÁÂ›
ÙÔ ¯Ú¤Ô˜ Ì·˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ë ·Ó¿ÁÎË Ó· Ê·ÓÔ‡ÌÂ Û˘ÓÂÂ›˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂÈ˜ Ì·˜, Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë Ë-
ıÈÎ‹ ÂÈÙ·Á‹ Ó· ·Ô‰ÒÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔÓ ∂ÏÏËÓÈÎfi §·fi ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÎfiÌ· Û‡Ì‚ÔÏÔ ı˘ÛÈÒÓ Î·È ·ÁÒÓˆÓ Ô˘
ÙÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ, ¤Ó· Û‡Ì‚ÔÏÔ ÂıÓÈÎ‹˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ··Ú·›ÙËÙË˜, fiÛÔ ÔÙ¤ ¿ÏÏÔÙÂ, ÁÈ· ¤Ó·Ó §·fi Ô˘ ·ÁˆÓ›-
˙ÂÙ·È Ó· Î·ÙÔ¯˘ÚÒÛÂÈ ÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ ÙÔ˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Î·È Ó· ÂÚÈÊÚÔ˘Ú‹ÛÂÈ ÙËÓ Â‰·ÊÈÎ‹ ÙÔ˘ ·ÎÂÚ·Èfi-
ÙËÙ·».

∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·fi ÙÔÓ ÙÂÚÌ·ÙÈ-
ÛÌfi ÙÔ˘ μã ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔÏ¤-
ÌÔ˘ Î·È ¤ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙË˜ ‰ÂÎ·Â-
Ù›·˜ ÙÔ˘ 1980 ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È
ÌÂ ÙÔÓ fiÚÔ «æ˘¯Úfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜».
◊Ù·Ó Ë ÂÔ¯‹ Ô˘ ÔÈ ‰‡Ô ·ÓÙ›-
·ÏÔÈ Û˘Ó·ÛÈÛÌÔ›, ÌÂ ÂÈÎÂ-
Ê·Ï‹˜ ÙÈ˜ ∏¶∞ Î·È ÙËÓ ∂™™¢ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·, Î·ıfiÚÈÛ·Ó ÙÈ˜ ·ÁÎfiÛÌÈÂ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜. øÛÙfi-
ÛÔ, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÔÔÈËıÂ›. ∏ Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ Û˘Ó·-
ÛÈÛÌÒÓ, ÌÂ Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi ‰Â›ÁÌ· ÙËÓ ÙÒÛË ÙÔ˘ ΔÔ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘ (‚Ï. ÊˆÙ. Â¿-
Óˆ), ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ Ó¤· ‰Â‰ÔÌ¤Ó·.
ª¤Û· ÛÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÎfiÛÌÔ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎfi˜. ªÂ ‚·ÛÈÎfi Û‡ÓıËÌ· «∂ÓfiÙË-
Ù· ÛÙËÓ ¶ÔÏ˘ÌÔÚÊ›·», Ë ∂˘Úˆ·˚Î‹ ŒÓˆÛË ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ›Ù·È ÚÔÔ‰Â˘ÙÈÎ¿ ‚·ÛÈÛÌ¤ÓË ÛÙÈ˜ ·Í›Â˜ Î·È Ù· È‰·ÓÈÎ¿
ÙˆÓ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ ÙË˜. ¶ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È ÙË ‰Ú¿ÛË ÙË˜ ∂˘Úˆ·˚Î‹˜ ŒÓˆÛË˜ ÌÔ-
ÚÂ›ÙÂ Ó· ‚ÚÂ›ÙÂ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰· http://ec.europa.eu/index_el.htm
232

™ÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹

˙ˆ‹ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô
ÙË˜ ªÂÙ·ÔÏ›ÙÂ˘ÛË˜

O ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜
ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· Ù· ¯·Ú¿Ì·Ù·
ÙË˜ 24Ë˜ πÔ˘Ï›Ô˘ 1974, ∞ı‹Ó·,
ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ·Ú¯Â›Ô π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜
«∫.°. ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹˜»
2 3 4
∞Ó‰Ú¤·˜ ¶··Ó‰Ú¤Ô˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ªËÙÛÔÙ¿ÎË˜ ∫ÒÛÙ·˜ ™ËÌ›ÙË˜
5 6

∏ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎ‹ O ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫·Ú·-
Î˘‚¤ÚÓËÛË ˘fi Ì·ÓÏ‹˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÙËÓ
ÙÔÓ •ÂÓÔÊÒÓÙ· ¶ÚÔÂ‰ÚÂ›· ÛÙÔÓ ∫ˆÛÙ‹
∑ÔÏÒÙ· ™ÙÂÊ·ÓfiÔ˘ÏÔ
7 8 9
O °ÈÒÚÁÔ˜ ™ÂÊ¤ÚË˜ ·Ú·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ O‰˘ÛÛ¤·˜ ∂Ï‡ÙË˜ °È¿ÓÓË˜ ƒ›ÙÛÔ˜

¡fiÌÂÏ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜ ÙÔ 1963
ñ ¶ÔÈÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔÈ ÛÙ·ıÌÔ› ÛÙËÓ ÔÚÂ›· ÚÔ˜ ÙËÓ Â˘Úˆ·˚Î‹ ÂÓÔÔ›ËÛË;
ñ ¶ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ fiÚ·Ì· ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∫·Ú·Ì·ÓÏ‹ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·; £· Û·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ë ¶ËÁ‹ 1.
233

�
¶∂ª¶Δ∏ ∂¡√Δ∏Δ∞

∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
ñ K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ¤ÁÈÓ·Ó ‰‡Ô ¶·ÁÎfiÛÌÈÔÈ ¶fiÏÂÌÔÈ Î·È
ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ·ÏÏ¿ ÙÔÈÎÔ›. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÛÙÔ˘˜ ÂÚÈÛ-
ÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜.
ñ ø˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÙË˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜, Ë ∂ÏÏ¿‰· ÂÓÛˆ-

Ì¿ÙˆÛÂ ÔÏÏ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ÂÂÎÙÂ›ÓÔÓÙ·˜ Ù· fiÚÈ¿ ÙË˜ Î·È ·˘Í¿ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ
ÏËı˘ÛÌfi ÙË˜.
ñ ∏ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹, ÙÔ 1922, ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ

ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∏ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÚÔÛÊ˘ÁÈÎÔ‡ ˙Ë-
Ù‹Ì·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÚfiÎÏËÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘
ªÂÛÔÔÏ¤ÌÔ˘.
ñ ∏ ∫·ÙÔ¯‹ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1941-1944 Î·È Ô ∂ÌÊ‡ÏÈÔ˜ ¶fiÏÂ-

ÌÔ˜ ÙÔ 1946-1949 ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‰‡Ô ·ÎfiÌË ÙÚ·ÁÈÎ¤˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ
ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi.
ñ ∏ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎ›·˜ ÛÙÔ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ÙË˜ ∫‡ÚÔ˘ ÙÔ 1974 Î·È
Ë Û˘ÓÂ¯È˙fiÌÂÓË Î·ÙÔ¯‹ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ú·-
‚›·ÛË ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ‰ÈÎ·›Ô˘.
ñ ∏ ÔÚÂ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ-ÌÂÏÒÓ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ ÛÂ ∂˘Úˆ-

·˚Î‹ ŒÓˆÛË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ μ′ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ.
234

✔ μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
�
μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
235

°È· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó

∂Ï¤ÓË °·Ú‰›Î·-∫·ÙÛÈ·‰¿ÎË & °ÈÒÚÁÔ˜ ª·ÚÁ·Ú›ÙË˜, ΔÔ ∞ÈÁ·›Ô ÙˆÓ μ·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ 1912-1913,
ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∞ÈÁ·›Ô˘ & ∂ÏÏËÓÈÎfi §ÔÁÔÙÂ¯ÓÈÎfi Î·È πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô, ∞ı‹Ó· 2002.
¢‹ÌÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙÔ˘ 1912 Ì¤Û· ·fi Ù· Û¯¤‰È· ÙË˜ £¿ÏÂÈ·˜ ºÏˆÚ¿-∫·Ú·‚›·,
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1991.
¢‹ÌÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, OÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ÙˆÓ μ·ÏÎ·ÓÈÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ 1912-13, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006.
πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, ÙfiÌ. π′-π™Δ′ (1453-Û‹ÌÂÚ·), ÂÎ‰ÔÙÈÎ‹ ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1974-2000.
πÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÙfiÌ. 8-14, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ¢ÔÌ‹, ∞ı‹Ó· 2006.
πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡ 1770-2000, ÙfiÌ. 1-10, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2003.
ªÂÁ¿ÏÔÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹, ∞ı‹Ó· 2006.
ªÔ˘ÛÂ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹, ∞ı‹Ó· 2007.
National Geographic, 1821. O ÍÂÛËÎˆÌfi˜ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜. πÛÙÔÚÈÎfi Î·È ÔÙÈÎÔ·ÎÔ˘ÛÙÈÎfi ÏÂ‡ÎˆÌ·, ∞ı‹-
Ó· 2009.
ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜ ¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘ (ÂÈÌ.), OÈ ÙÔÈ¯ÔÁÚ·Ê›Â˜ ÙÔ˘ ªÂÁ¿ÚÔ˘ ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜, ÿ‰Ú˘Ì· ÙË˜ μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘ÏÂ˘ÙÈÛÌfi Î·È ÙË ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·, ∞ı‹Ó· 2007.
¶ÂÚÈÔ‰ÈÎfi πÛÙÔÚÈÎ¿ ÙË˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∂ÏÂ˘ıÂÚÔÙ˘›·˜.
πˆ¿ÓÓË˜ ∫. Ã·ÛÈÒÙË˜, ŸÏÁ· ∫·ÙÛÈ·Ú‰‹-Hering, ∂˘ÚÈ‰›ÎË ∞. ∞Ì·Ù˙‹, OÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÙË ¢È·ÛÔÚ¿ 15Ô˜
– 21Ô˜ ·ÈÒÓ·˜, μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ∞ı‹Ó· 2006 Î·ıÒ˜ Î·È ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ËÁ¤˜ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
Ã. ∞ÁÁÂÏÔÌ¿ÙË˜, ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÌÂÁ¿ÏË˜ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ (ΔÔ ¤Ô˜ ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜), ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó·
1971.
∞Á›Ô˘ ∫ÔÛÌ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÙˆÏÔ‡, ¢È‰·¯¤˜ Î·È ‚ÈÔÁÚ·Ê›· (ÂÎ‰. πˆ. ªÂÓÔ‡ÓÔ˜), ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ Δ‹ÓÔ˜, ∞ı‹Ó· 1979.
¡›ÎÔ˜ ∞ÏÈ‚È˙¿ÙÔ˜, OÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› ıÂÛÌÔ› ÛÂ ÎÚ›ÛË 1922-1974, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ £ÂÌ¤ÏÈÔ, ∞ı‹Ó· 1983.
™. ∞Û‰Ú·¯¿˜ (Î.¿.), ∂ÏÏËÓÈÎ‹ OÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ πÛÙÔÚ›· (π∂′-π£′ ·È.), ÙfiÌ. ∞′-μ′, ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· OÌ›-
ÏÔ˘ ¶ÂÈÚ·ÈÒ˜, ∞ı‹Ó· 2003.
∞. μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, Δ· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· ÙÔ˘ 1821, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ μ¿ÓÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1948.
∞. μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, O ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ·˜ (1904-1908) ˆ˜ ÎÔÚ˘Ê·›· Ê¿ÛË ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹-
ÓˆÓ ÁÈ· ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, π.ª.Ã.∞., £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1985.
∞. μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ¡¤· ∂ÏÏËÓÈÎ‹ πÛÙÔÚ›·, 1204-1985, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ μ¿ÓÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1987.
∞. μ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ÙfiÌ. 1-8, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1961-1988.
π. μ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∞ÚÌ·ÙÔÏÔ› Î·È ÎÏ¤ÊÙÂ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·Ó, ∂Ù·ÈÚÂ›· ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, £ÂÛ-
Û·ÏÔÓ›ÎË 1970.
£. μÂÚ¤ÌË˜ – μ. ∫ÚÂÌÌ˘‰¿˜, O Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ °ÓÒÛË, ∞ı‹Ó· 1982.
£. μÂÚ¤ÌË˜ – °. °Ô˘ÏÈÌ‹ (ÂÈÌ.), O ∂ÏÂ˘ı¤ÚÈÔ˜ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ (∫ÔÈÓˆÓ›· - OÈÎÔÓÔÌ›·), ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ °ÓÒÛË,
∞ı‹Ó· 1989.
£. μÂÚ¤ÌË˜ – πˆ. ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, ∂ÏÏ¿˜. ∏ Û‡Á¯ÚÔÓË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ∞fi ÙÔ 1821 Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜
∫·ÛÙ·ÓÈÒÙË˜, ∞ı‹Ó· 2006.
Δ. μÔ˘ÚÓ¿˜, ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚ›·, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∞ÊÔ› ΔÔÏ›‰Ë, ∞ı‹Ó· 1965.
§. μÚ·ÓÔ‡ÛË˜, ƒ‹Á·˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∞ÂÙfi˜, ∞ı‹Ó· 1953.
236

✔ μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
S. Berstein & P. Milza, πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜, ÙfiÌÔÈ 3, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1997.
™. μÚ˘ÒÓË˜, O ÌË¯·ÓÈÛÌfi˜ ÙË˜ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜: ÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÔÁÎÚfiÌ ÙË˜ 6Ë˜-7Ë˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1955
Î·È Ô ·Ê·ÓÈÛÌfi˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó· 2007.
°. °È·ÓÔ˘ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∏ Â˘ÁÂÓ‹˜ Ì·˜ Ù‡ÊÏˆÛÈ˜…», ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È «ÂıÓÈÎ¿ ı¤Ì·Ù·» ·fi ÙËÓ ‹Ù-
Ù· ÙÔ˘ 1897 ¤ˆ˜ ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ μÈ‚ÏÈfiÚ·Ì·, ∞ı‹Ó· 1999.
Δ. °ÚÈÙÛfiÔ˘ÏÔ˜, Δ· OÚÏˆÊÈÎ¿, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ªÓËÌÔÛ‡ÓË, ∞ı‹Ó· 1967.
D. Dakin, O ·ÁÒÓ·˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· 1821-1833, ª.π.∂.Δ., ∞ı‹Ó· 1983.
D. Dakin, ∏ ÂÓÔÔ›ËÛË ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, 1770-1923, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ∞. •·ÓıÔÔ‡ÏÔ˘, ª.π.∂.Δ., ∞ı‹Ó· 1989.
μ. ¢ÂÚÙÈÏ‹˜, ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Î·È ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ Â¤Ì‚·ÛË 1880-1909, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂Í¿ÓÙ·˜,
∞ı‹Ó· 1977.
μ. ¢ÂÚÙÈÏ‹˜, πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ 1830-1920, ÙfiÌÔÈ 2, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó· 2006.
∞Ï. ¢ÂÛÔÙfiÔ˘ÏÔ˜, O ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙË˜ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È Ë ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛÈ˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ª.π.∂.Δ., ∞ı‹-
Ó· 1996.
∫.£. ¢ËÌ·Ú¿˜, ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ƒˆÌ·ÓÙÈÛÌfi˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÚÌ‹˜, ∞ı‹Ó· 1982.
∫.£. ¢ËÌ·Ú¿˜, ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÚÌ‹˜, ∞ı‹Ó· 1998.
¢. ∑·Î˘ıËÓfi˜, ∏ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÂÈ˜ ÙËÓ ÓÂˆÙ¤Ú·Ó ÈÛÙÔÚ›·Ó ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ∞ı‹Ó· 1957.
∏ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· 1940-1950. ŒÓ· ¤ıÓÔ˜ ÛÂ ÎÚ›ÛË, Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ £ÂÌ¤ÏÈÔ, ∞ı‹Ó·
1984.
∏ ∂ÏÏ¿‰· 1936-1944. ¢ÈÎÙ·ÙÔÚ›·-∫·ÙÔ¯‹-∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË, Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ, ªÔÚÊˆÙÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ∞ÁÚÔÙÈ-
Î‹˜ ΔÚ¿Â˙·˜, ∞ı‹Ó· 1989.
∏ ŒÍÔ‰Ô˜. ª·ÚÙ˘Ú›Â˜ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÒÓ ÚÔÛÊ‡ÁˆÓ, ÙfiÌ. ∞′-μ′, ∫¤ÓÙÚÔ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, ∞ı‹-
Ó· 1980-1982.
ŸÏÁ· ∫·ÙÛÈ·Ú‰‹-Hering, ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÚÔÈÎ›· ÙË˜ ΔÂÚÁ¤ÛÙË˜ (1751-1830), ÙfiÌ. 1-2, ∂ıÓÈÎfi Î·È ∫·-
Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ , ∞ı‹Ó· 1986.
¶.ª. ∫ÈÙÚÔÌËÏ›‰Ë˜, ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ™Ù¤ÏÏ· ¡ÈÎÔÏÔ‡‰Ë, ª.π.∂.Δ., ∞ı‹Ó·
1999.
¢. ∫fiÎÎÈÓÔ˜, ∏ ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛÈ˜, ÙfiÌ. ∞′-πμ′, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ª¤ÏÈÛÛ·, ∞ı‹Ó· 1956-1960.
πˆ. ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, ¡ÂÒÙÂÚË ∂˘Úˆ·˚Î‹ πÛÙÔÚ›·, 1789-1945. ∞fi ÙË °·ÏÏÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ μ′
¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ μ¿ÓÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1993.
πˆ. ∫ÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ·fi ÙÔ 1800, ÙfiÌ. 1-2, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ μ¿ÓÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2000-
2002.
∂Ï¤ÓË ∫Ô‡ÎÔ˘, OÈ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ› ıÂÛÌÔ› ÛÙÈ˜ ∫˘ÎÏ¿‰Â˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·, πÛÙÔÚÈÎ‹ Î·È ∂ıÓÔÏÔÁÈÎ‹
∂Ù·ÈÚÂ›·, ∞ı‹Ó· 1980.
°. §ÂÔÓÙ·Ú›ÙË˜, ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ÂÌÔÚÈÎ‹ Ó·˘ÙÈÏ›· 1453-1850, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ªÓ‹ÌˆÓ, ∞ı‹Ó· 1987.
∂Ì. ¶ÚˆÙÔ„¿ÏÙË˜, ∏ ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·, ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1964.
π.∞. ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜ – ∞ÈÎ. ∫Ô˘Ì·ÚÈ·ÓÔ‡, ∏ ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. OıˆÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜ 1833-
1843, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ¶··˙‹ÛË, ∞ı‹Ó· 1982.
S. Runciman, ∏ ªÂÁ¿ÏË ∂ÎÎÏËÛ›· ÂÓ ·È¯Ì·ÏˆÛ›·, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ¡. ¶··ÚÚfi‰Ô˘, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ªÂÚÁ·-
‰‹, ∞ı‹Ó· 1979.
∫. ™‚ÔÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹, 1900-1945, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó· 1992.
∫. ™‚ÔÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹, 1945-1981, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ∂ÛÙ›·, ∞ı‹Ó· 2001.
237

¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˜, ∂ÈÛÎfiËÛË ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ πÛÙÔÚ›·˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ £ÂÌ¤ÏÈÔ, ∞ı‹Ó· 1985.

¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˜, ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 2004.
∂. ™ÎÔÂÙ¤·, ΔÔ «¶ÚfiÙ˘Ô μ·Û›ÏÂÈÔ» Î·È Ë ªÂÁ¿ÏË π‰¤·, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ¶ÔÏ‡Ù˘Ô, ∞ı‹Ó· 1988.
πˆ. Ã·ÛÈÒÙË˜, ∂ÈÛÎfiËÛË ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙË˜ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ¢È·ÛÔÚ¿˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ μ¿ÓÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-
ÎË 1993.
πˆ. Ã·ÛÈÒÙË˜, ªÂÙ·Í‡ OıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ Î·È Â˘Úˆ·˚Î‹˜ ÚfiÎÏËÛË˜. O ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÛÙ·
¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ University Studio Press, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2001.
∂˘. Ã·Ù˙Ë‚·ÛÈÏÂ›Ô˘, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ¶·Ù¿ÎË, ∞ı‹Ó·
2001.
G. Hering, OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô Î·È ∂˘Úˆ·˚Î‹ ¶ÔÏÈÙÈÎ‹ (1620-1638), ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ¢. ∫Ô‡ÚÙÔ-
‚ÈÎ, ª.π.∂.Δ., ∞ı‹Ó· 1992.
μ. æÈÌÔ‡ÏË, ™Ô‡ÏÈ Î·È ™Ô˘ÏÈÒÙÂ˜, ∫.¡.∂./∂.π.∂., ∞ı‹Ó· 1998.
238

Βάσει του ν. 3966/2011 τα διδακτικά βιβλία του Δημοτικού,
του Γυμνασίου, του Λυκείου, των ΕΠΑ.Λ. και των ΕΠΑ.Σ.
τυπώνονται από το ΙΤΥΕ - ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ και διανέμονται
δωρεάν στα Δημόσια Σχολεία. Τα βιβλία μπορεί να
διατίθενται προς πώληση, όταν φέρουν στη δεξιά κάτω
γωνία του εμπροσθόφυλλου ένδειξη «ΔIΑΤΙΘΕΤΑΙ ΜΕ
ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ». Κάθε αντίτυπο που διατίθεται προς
πώληση και δεν φέρει την παραπάνω ένδειξη θεωρείται
κλεψίτυπο και ο παραβάτης διώκεται σύμφωνα με τις
διατάξεις του άρθρου 7 του νόμου 1129 της 15/21 Μαρτίου
1946 (ΦΕΚ 1946,108, Α').
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος

αυτού του βιβλίου, που καλύπτεται από δικαιώματα
(copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε μορφή, χωρίς
τη γραπτή άδεια του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και
Θρησκευμάτων / IΤΥΕ - ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου

Ιωάννης Κολιόπουλος Ιάκωβος Μιχαηλίδης
Αθανάσιος Καλλιανιώτης Χαράλαμπος Μηνάογλου
ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
Ιστορία του νεότερου και

σύγχρονου κόσμου
Κωδικός Βιβλίου: 0-10-0182

ISBN 978-960-06-3199-9
Στ΄ Δημοτικού
(01) 000000 0 10 0182 2

10 0182 01 - Istoria - ST Dimotikou - Vivlio Mathiti

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

10 0182 01 - Istoria - ST Dimotikou - Vivlio Mathiti

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου

Ιστορία του νεότερου και

Κωδικός Βιβλίου: 0-10-0182

(01) 000000 0 10 0182 2

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

Untitled2.indd 1 2/6/14 1:50 PM

™À°°ƒ∞º∂π™ πˆ¿ÓÓË˜ ∫ÔÏÈﬁÔ˘ÏÔ˜

∫ƒπΔ∂™-∞•π√§√°∏Δ∂™ ∂Ï¤ÓË ∞ÁÁÂÏÔÌ¿ÙË-ΔÛÔ˘ÁÎ·Ú¿ÎË

ºπ§√§√°π∫∏ ∂¶πª∂§∂π∞ μ·Û›ÏË˜ ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜

À¶∂À£À¡√™ °π∞ Δ∏ ™À°°ƒ∞º∏ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™Î·ÏÈ¿·˜

¶ƒ√∂∫ΔÀ¶øΔπ∫∂™ University Studio Press

* Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÛÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ·Î¤ÙÔ˘

Untitled2.indd 2 2/6/14 1:50 PM

Η συγγραφή και η επιστηµονική επιµέλεια του βιβλίου πραγµατοποιήθηκε

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

Untitled2.indd 3 2/6/14 1:50 PM

∫·Ï‹ Û¯ÔÏÈÎ‹ ¯ÚÔÓÈ¿!

√È Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘

Untitled2.indd 4 2/6/14 1:50 PM

Untitled2.indd 5 2/6/14 1:50 PM

Untitled2.indd 7 2/6/14 1:50 PM

∂¡√Δ∏Δ∞ ¢ ................................................................................................................................... 147

∂¡√Δ∏Δ∞ ∂ .................................................................................................................................... 175

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ......................................................................................................................................... 235

Untitled2.indd 8 2/6/14 1:50 PM

√È ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¡ÂﬁÙÂÚÔ˘˜ ÃÚﬁÓÔ˘˜

¶ÔÏÈÙÈÎﬁ˜ ¯¿ÚÙË˜ ÙË˜ ∂˘ÚÒË˜ (1500 ÂÚ›Ô˘)

∏ ÚÒÙË ÂÓﬁÙËÙ· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·ﬁ ÙÚ›· ÎÂÊ¿Ï·È·.

Untitled2.indd 10 2/6/14 1:50 PM

Έως τα μέσα β’ μισό αρχές

Μεσαίωνας Νεότεροι χρόνοι

1450 1500 1600 1700 1776 1789

Untitled2.indd 11 2/6/14 1:50 PM

1350 1450 1500 1517 1545

Η Αναγέννηση Η Αναγέννηση Η Αναγέννηση Αρχίζει Αρχίζει

Untitled2.indd 12 2/6/14 1:50 PM

Untitled2.indd 13 2/6/14 1:50 PM

2. √ ª·ÚÙ›ÓÔ˜ §Ô‡ıËÚÔ˜ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ› ÙÔ ·Ï¿ıËÙÔ ÙÔ˘ ¶¿·

� ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıﬁÓ

 ¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ ŒÚ·ÛÌÔ˘  ¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ °·ÏÈÏ·›Ô˘  O ª·ÚÙ›ÓÔ˜ §Ô‡ıËÚÔ˜

 ¡Ù· μ›ÓÙÛÈ, ªﬁÓ· §›˙·,

Untitled2.indd 14 2/6/14 1:50 PM

 ∂Ï °ÎÚ¤ÎÔ (1541-1614), ∏ ÚÔÛÎ‡ÓË-

 √ ∞Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ¡›Î·È·˜ Î·È  ¶ÒÏËÛË Û˘¯ˆÚÔ¯·ÚÙÈÒÓ

Untitled2.indd 15 2/6/14 1:50 PM

 O ÃÚÈÛÙﬁÊÔÚÔ˜ ∫ÔÏﬁÌ‚Ô˜ ·Ô‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ ‹ÂÈÚÔ

1487 1492 1497-1498 1519-1522 17ος αιώνας

O Βαρθολομαίος Ντιάζ O Κολόμβος O Βάσκο ντα Γκάμα O Μαγγελάνος

Untitled2.indd 16 2/6/14 1:50 PM

K ·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ °ÂˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ∞Ó·Î·Ï‡„ÂˆÓ ·ÚÎÂÙÔ› ÙÔÏÌËÚÔ› ı·Ï·ÛÛÔﬁÚÔÈ,

Untitled2.indd 17 2/6/14 1:50 PM

 ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıﬁÓ

Untitled2.indd 18 2/6/14 1:50 PM

 Ã¿ÚÙË˜ ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙﬁÊÔÚÔ˘ ∫ÔÏﬁÌ‚Ô˘ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ‹

 πÛ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó

 Δ˙ˆÓ §ÔÎ  ∑ˆÁÚ·ÊÈÎﬁ˜ ›Ó·Î·˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·ﬁ

5 6 7 8 O περίπλους της γης από τον Μαγγελάνο

Aτλαντικός Περιοχή θανάτου

Untitled2.indd 19 2/6/14 1:50 PM

1776 1789 1791 1815

Αμερικανική Έναρξη Ψήφιση Ήττα του Ναπολέοντα

¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ ŒÚ·ÛÌÔ˘ ¶ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ °·ÏÈÏ·›Ô˘ O ª·ÚÙ›ÓÔ˜ §Ô‡ıËÚÔ˜

¡Ù· μ›ÓÙÛÈ, ªﬁÓ· §›˙·,

∂Ï °ÎÚ¤ÎÔ (1541-1614), ∏ ÚÔÛÎ‡ÓË-

√ ∞Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ¡›Î·È·˜ Î·È ¶ÒÏËÛË Û˘¯ˆÚÔ¯·ÚÙÈÒÓ

O ÃÚÈÛÙﬁÊÔÚÔ˜ ∫ÔÏﬁÌ‚Ô˜ ·Ô‚È‚¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹ ‹ÂÈÚÔ

ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıﬁÓ

Ã¿ÚÙË˜ ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙﬁÊÔÚÔ˘ ∫ÔÏﬁÌ‚Ô˘ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈÎ‹

πÛ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙÂ˜ Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó

Δ˙ˆÓ §ÔÎ ∑ˆÁÚ·ÊÈÎﬁ˜ ›Ó·Î·˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·ﬁ

ª·ÙÈ¿ ÛÙÔ ·ÚÂÏıﬁÓ

∏ Ì¿¯Ë ÛÙÔ μ·ÙÂÚÏﬁ (1815)

∏ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ¢È·Î‹Ú˘ÍË˜ ÙË˜ ∞ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ‹˜ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ (1776)

O ΔﬁÌ·˜ Δ˙¤ÊÂÚÛÔÓ, Û˘ÓÙ¿-

°˘Ó·›ÎÂ˜ ··Û¯ÔÏËÌ¤ÓÂ˜ ÌÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÔÈÎÈ·Î¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

O OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎﬁ˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ ÌÂ ÙË Û˘ÓÔ‰Â›· ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ-

O OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎﬁ˜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë˜ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ Û˘-

¶·ÏÈÎ¿ÚÈ ÛÂ ÔÚÂ›·, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Th. Leblanc, ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ªÔ˘ÛÂ›Ô˘ ¶‡ÏÔ˘

∞ÚÌ·ÙÔÏﬁ˜, ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Richard

∫Ï¤ÊÙË˜, Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ Thomas Hope, ∞ı‹Ó·,

ŒÏÏËÓ·˜ ¤ÌÔÚÔ˜, ÏÈıÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

¶·˙¿ÚÈ ÛÙËÓ ﬁÏË ÙË˜ §¿ÚÈÛ·˜

ŒÏÏËÓ·˜ Ó·˘ÙÈÎﬁ˜, ∞ı‹Ó·, °ÂÓÓ¿‰ÂÈÔ˜ μÈ-

™ÎËÓ‹ ·ﬁ ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈÎ‹ ˙ˆ‹, ¶·Ú›ÛÈ, ∂ıÓÈÎ‹ μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË

∞ıËÓ·›· Ó‡ÊË ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ Á¿ÌÔ,

∑ˆÁÚ·ÊÈÎ‹ ·ÂÈÎﬁÓÈÛË ÙË˜ ·ıËÓ·˚Î‹˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘