Pokrj jest to zespou zewntrznych cech budowy ciaa zwierzcia okrelajcy stan rozwoju koca i uminienia oraz proporcje

e midzy nimi, czyli harmonijno budowy ciaa. Konstytucja jest to zesp dziedzicznych i nabytych cech morfologicznych i fizjologicznych warunkujcych wielko produkcji oraz reakcje zwierzcia na wpywy otoczenia. Konstytucje okrela budowa szkieletu, mini, tkanek staww i skry oraz temperament. Typ uytkowy to zesp dziedzicznych cech morfologicznych i fizjologicznych pozwalajcy na uytkowanie zwierzt w okrelonym kierunku; mleczny szlachetna i delikatna budowa ciaa, klinowaty ksztat, wyduona delikatna gowa, duga cienka szyja, klatka piersiowa duga, misny ksztat zbliony do prostokta, gowa krtka, szyja krtka, dobrze uminiona, klatka piersiowa gboka mocno wysklepiona, ebra prostopade do krgosupa, skra gruba, wymi mae, dobre uminienie, profil zadu wypuky. kombinowany - czy WYMIE; Najbardziej podane jest skrzynkowate (miskowe) o szerokiej podstawie, daleko posunite do przodu i do tyu o rwnomiernym rozwoju poszczeglnych wiartek i symetrycznym rozstawieni strzykw. Gorsze jest kuliste a najgorsze obwise pitrowe kozie. Zawieszenie wymienia powinno by sromowobrzuszne pomidzy liniami wyprowadzonymi od guzw biodrowego i kulszowego. Pooenie wymienia nasady strzykw na wysokoci stawu skokowego. Strzyki powinny mie ksztat cylindryczny dugo 5-7 cm, rednice 2-2.5 cm i by ustawione pionowo. Strzyki przednie s nieco dusze i szerzej rozstawione, dopuszczalne, ale w niewielkim stopniu. Wymi nie powinno zawiera strzykw dodatkowych i przystrzykw. Pod uwag bierzemy tez owosienie i stosunek tkanki gruczoowej do cznej. Ocena pokroju; wzrokowa, opis na prostokcie, fotograficzna i pantograficzna, punktowa. Masa ciaa; waenie, wzr Presslera, wzr Truchanowskiego Wiek; Pierwsze przewenie powstaje po pierwszym wycieleniu, ktre nastpuje zwykle w wieku 2,5 roku. Pniejsze wycielenia s rokroczne. Wic do liczby piercieni dodajemy 2 lata. Zby; Cgi obecne w chwili urodzenia wymiana w wieku 24 miesicy redniaki wewntrzne obecne w chwili urodzenia wymiana w wieku 30 miesicy redniaki zewntrzne pierwszy miesic ycia wymiana w wieku 38 miesicy Okrajki pierwszy miesic ycia wymiana w wieku 47 miesicy Przedtrzonowe I obecne w chwili urodzenia wymiana w wieku 25 miesicy Przedtrzonowe II pierwszy miesic ycia wymiana w wieku 25 miesicy Przedtrzonowe III pierwszy miesic ycia wymiana w wieku 29 miesicy Trzonowce I zby stae 6 miesicy Trzonowce II zby stae 16 miesicy Trzonowce III zby stae 26 miesicy Za pomoc laski zoometrycznej; 1. Wysoko w kbie 2. Wysoko w krzyu 3. Skona dugo tuowia 4. Gboko klatki piersiowej 5. Szeroko klatki piersiowej za opatkami 6. Dugo tuowia Za pomoc cyrkla zoometrycznego; 1. Dugo zadu 2. Szeroko zadu w biodrach 3. Szeroko zadu w kuszach 4. Szeroko miednicy w krtarzach Za pomoc tamy 1. Obwd klatki piersiowej 2. Obwd nadpcia 3. Obwd klatki piersiowej 4. Poduny obwd tuowia Indeksy: Indeks pokrojowy jest to stosunek liczbowy wartoci otrzymanych z pomiarw.

Indeks Indeks Indeks Indeks Indeks Indeks Indeks

masywnoci = obwd klatki piersiowej/ wysoko w kbie wysokononoci = wysoko w kbie gboko klatki piersiowej/ wysoko w kbie wyduenia tuowia = skona dugo tuowia/ wysoko w kbie zwizoci = obwd klatki piersiowej/ skona dugo tuowia przebudowania zadu = wysoko w krzyu/ wysoko w kbie kocistoci = obwd nadpcia/ wysoko w kbie szerokoci miednicy = szeroko guzach biodrowych/szeroko szeroko krtarzach

Podranienie zakocze nerwowych wymienia jest przenoszone do rdzenia krgowego a z stamtd do mzgu i przysadki mzgowej. W cigu 20 60 sekund wywouje to wyrzut oksytcyny do krwi trwa on 6-8 minut. W wymieniu oksytocyna powoduje skurcz komrekminiowych otaczajcych pcherzyki mlekotwrcze Mleko to wydzielina gruczou mlekowego krowy uzyskana przez wydojenie w okresie laktacji od 6 dnia po wycieleniu do zasuszenie jednak nie pniej ni do 21 dnia przed nastpnym wycieleniem, wykazujc prawidowe cechy organoleptyczne, do ktrej nic nie dodano ani nic nie odjto. Pistkowanie. Osmykiwanie. Kciukowanie. Cigle 50 razy na minut. wiartkami, poowami lub na krzy. Stanowiska, hale udojowe Indeks wymienia = ilo mleka z wiartek przednich/ilo mleka z caego wymienia redni udj na minut = ilo udojonego mleka/czas doju Ruja Faza przedrujowa; wzmoona pobudliwo i niepokj, skonno do wspinania si na inne krowy przy braku tolerancji na obskakiwanie przez inne osobniki lekkie zaczerwienienie i obrzmienie warg sromowych wydzielanie skpego luzu spadkiem wydajnoci mleka i zmniejszeniem apetytu\ Faza rui waciwej; tolerancja na obskakiwanie ze strony innych zwierzt i obskakiwanie wydzielanie obfitego luzu rujowego, zaczerwienienie i silne obrzmienie warg sromowych, wilgotno i poyskliwo bony luzowej pochwy wzmoona aktywno i szukanie kontaktu z innymi krowami Faza porcjowa; ustpowanie powyszych objaww Objawy ciy; brak rui po 21-24 dniach od pokrycia w 6-7 tygodniu badanie weterynaryjne od 4-6 miesic zwikszenie apetytu zmiana ksztatu brzucha i ruchy podu od 6-7 miesic wyczuwalny przez powoki brzuszne jest pd inne metody to przewodno luzu pochwowego, USG, badania hormonalne 1. Dugo okresu midzywycieleniowego (OMW) Suma dni wszystkich okresw miedzy wycieleniowych/liczba okresw miedzy wycieleniowych lub (Liczba krw w stadzie/liczba wyciele) x 365 2. Dugo okresu midzy ciowego (OMC) Suma dni wszystkich okresw midzy ciowych/liczba okresw midzy ciowych lub (liczba krw w oborze/liczba wyciele) x 85 3. Odsetek zaciele po pierwszym zabiegu sztucznego unasieniania (PZSU) (liczba krw zacielonych po pierwszym zabiegu sztucznego unasieniania/liczba unasienianych krw) x 100 4. wskanik niepowtarzalnoci rui procent krw w stadzie, ktre w cigu 60 dni po pierwszym zabiegu sztucznego unasieniania (SU) nie powtrzyy rui. 5. indeks inseminacyjny = liczba zabiegw SU w stadzie/liczba zacielonych krw 6. Wskanik ociele (WO) = liczba urodzonych cielt/liczba utrzymywanych krw 7. Punktacja obory wedug Halfrida; 100 pkt, gdy; - okres midzywycieleniowe trwa 365 - wskanik wyciele 100% - nie wybrakowano adnej krowy z powodu jaowoci - odejmujemy, 1 gdy okres przedua si o kade 2 dni

- odejmujemy, 1 gdy wskanik wyciele jest mniejszy o kade 2% - odejmujemy 1 o kady procent wybrakowanych z powodu jaowoci krw Laktacja trwa od wycielenia do momentu zasuszenia krowy. Jest to okres, w ktrym krowa produkuje, tj. wydziela, mleko. W okresie laktacji wyrnia si nastpujce fazy; rozdwajanie trwa od wycielenia do momentu zasuszenia krowy. Jest to okres, w ktrym krowa produkuje mleko. utrzymania wydajnoci trwa okoo 5-6 miesicy spadku wydajnoci trwa 2-3 miesice zasuszenia w 7 miesicu Zasuszenie to okres od zakoczenia laktacji do wycielenia, ktry powinien trwa 6-8 tygodni, regeneracja i przygotowanie. dugo trwania laktacji; standardowa 305 dni, rzeczywista 270-330 wydajno i skad mleka; kg mleka, kg i procent tuszczu, kg i procent biaka. Wydajno mleka o 4% zawartoci tuszczu FCM=0,4*M+15*T M- rzeczywista wydajno mleka T- rzeczywista wydajno tuszczu przebieg produkcji krzywe, klasyczna, wyrwnana, stoma, dwuszczytowa. Indeks staoci Johanssona IJ = (ilo mleka udojonego pomidzy 101-200 dniem/ ilo mleka w pierwszych 100 dniach) * 100 Barletta IB = (r z 3 miesica + r z 4 miesica)/8 - (r z 7 miesica + r z 8 miesica)/8 im bliej zera tym bardziej wyrwnana zazwyczaj do 2,5 Kopecky ego - 9 wskanikw - wydajnoci mleka z 1 miesica dzielona na wydajnoci z poprzedniego, przy wyrwnanej nie powinno przekracza 10% Maksymalna dzienna wydajno * 200 - nizinne * 180 polska czerwona i simentalska * 210 holsztyno-fryzy Kanon laktacji poziom produkcji w stosunku do najwyszej wydajnoci miesicznej przyjtej jako1. WACZ CZEPIEC KSIGI TRAWIENIEC

Energia Jednostki pokarmowe produkcji mleka JPM Biako gramy biaka trawionego w jelitach BTJ Zdolno pobrania paszy ZPP Warto wypenieniowa WW w jednostkach wypenieniowych JWK Odchw cielt trwa do 6 miesica. Okres ywienia siar 5dni. Pierwszy raz do 1,5 l w czasie 1 godziny potem jak najczciej, dziennie do 10 litrw. Okres ywienia mlekiem i preparatami mleko zastpczymi do 10 tygodnia z dodatkiem pasz staych. Okres ywienia paszami staymi

KETOZA i krw o duej wydajnoci w pierwszych 8 tygodniach laktacji. Jest spowodowana niedoborem zaopatrzenia w energie. KWASICA WACZA prze nadmiarze atwo strawnych wglowodanw i niedoborze pasz strukturalnych. (kwas propionowy) PORAENIE POPORODOWE dwa pierwsze dni po porodzie, niedobory wapnia, wywoane zachwian gospodark wapniowo fosforow. TEYCZKA PASTWISKOWA u krw o duej wydajnoci, wczesn wiosna. Polega na utrudnionym wchanianiu magnezu. Opas na biae miso do 200 kg ywimy mlekiem i preparatami mleko zastpczymi. W pojedynczych kojcach systemem bez cioowym na ruszcie. Opas modego byda; intensywny przyrosty powyej 1000g 500kg-18miesiecy pintensywny przyrosty do 1000g pastwisko potem alkierzowo 500kg-22-24miesiecy ekstensywny przyrosty okoo 600g 2 sezony pastwiskowe 500kg-24-30miesiecy

Opas razwek krowy pierwiastki o niskiej mlecznoci lub wybrakowane jawki mog by przeznaczone na opas. Opas byda dorosego wybrakowane nie duej ni 3 miesice. Zdolno opasowa to masa kocowa jaka zwierze moe osign. Intensywno wzrostu zaley od ywienia, warunkw rodowiska, genw, wieku, i pci Zdolno wykorzystania paszy na przyrost 1 kg. Absolutny przyrost masy ciaa przyrost masy od rozpoczcia do zakoczenie tuczu. Bezwzgldny przyrost masy ciaa przyrost masy ciaa/czas tego przyrostu Wzgldny przyrost masy ciaa (przyrost masy ciaa/redni mas ciaa podczas przyrostu) Przyyciowe metody oceny wartoci rzenej; chwyty rzenickie minie opatkowy, grzbietowy, ldwiowy, ebrowy, zadu, ud, podudzia. chwyty rzenickie otuszczenie opatkowy, pachwinowy, mostkowy, ebrowy, kulszowy, tarczowy, biodrowy. fotogrametryczna ultradwikowa komputerowa punktowa Wydajno rzena way si zwierze przed ubojem a potem tusze po uboju i po 24 godzinnym schodzeniu. Udzia wyrbw wartociowych rozbratel, antrykot, rostbef, udziec, opatka. Ksigi byda ras mlecznych prowadzi si w celu ewidencjonowania pochodzenia oraz informacji o wartoci uytkowej i hodowlanej byda stanowicych podstaw do prowadzenia pracy hodowlanej. Ksigi prowadzone s przez krajowe centrum hodowli zwierzt (KCHZ) regionalne centra CHZ i oddziay CHZ. Ksigi zwierzt zarodowych prowadzone s odrbnie dla krw i buhajw. Dokumentami rdowymi przy zapisie byda do ksig s; o pochodzeniu zwierzt o jego wartoci uytkowej i hodowlanej Oryginalne rodowody lub ich kopie dla zwierzt importowanych. Dla krw prowadzone jest cz wstpna ksigi (W) i cz gwna (G). Krowy wpisane do ksigi musz by objte ocen wartoci uytkowej. Wpisu do ksigi dokonuje si midzy 1-11 laktacj,15 a 189 dniem laktacji. Warunki wpisu krw ras mlecznych do odpowiedniej czci ksig. W~ Matka z numerem ewidencyjnym Ojciec wpisany do ksig min 75% genotypu tej rasy Ocena pokroju min 65 pkt ocena za wymi min 65 pkt ~ Dla m-m dodatkowo za uminienie min 65 pkt G ~ Rodzice i dziadkowie wpisani do ksig ~min 93,75 % genotypu tej rasy ~ SM min 87,5% genotypu tej rasy MO min 93,75 % genotypu tej rasy G: elita E ~ Rodzice i dziadkowie wpisani do ksig ~ SM i MO dodatkowo za pokrj min 80 pkt za wymi dobry Warunki wpisu buhajw ras mlecznych do odpowiedniej czci ksig. G~ Rodzice i dziadkowie wpisani do ksig ~ Pozytywny wynik oceny pozytywnej za pokrj min 75 pkt ~ Ukoczone 12 miesicy zakwalifikowany do rozpodu przez komisje Ksigi dla ras misnych prowadzi si oddzielnie dla poszczeglnych ras a w obrbie rasy dla krw i buhajw. Do ksig wpisuje si zwierzta czystorasowe i mieszace; Charolaise, Angus, Piemontese, Limusem Warunki wpisu krw ras misnych do odpowiedniej czci ksig. Kaliber czar-biaa 120cm. Czer-biaa 126, simentalska 128. W~ Ojciec wpisany do ksigi zarodowej byda misnego ~50-93,75 krwi rasy misnej uytej do krzyowania wypierajcego ~70pkt oceny~ Wyrostowo powyej min wartoci dla danej rasy Kwalifikacja po odsadzeniu potomstwa Bez wad dyskwalifikujcych dla danej rasy G~ Rodzice i dziadkowie wpisani do ksig zarodowych krajowych lub zagranicznych byda misnego ~ min 93,75 krwi rasy misnej uytej do krzyowania wypierajcego ~75~ Wyrostowo powyej min 0~ Znane pochodzenie ze strony ojca im matki ~70~ Bez wad dyskwalifikujcych

Warunki wpisu buhajw ras misnych do odpowiedniej czci ksig G~ Rodzice i dziadkowie wpisani do ksig zarodowych krajowych lub zagranicznych byda misnego ~93,75 krwi rasy misnej uytej do krzyowania wypierajcego ~75~Wyrostowo powyej min. wartoci dla danej rasy skczenie 14 miesicy Zakczenie oceny osobniczej trwajcej 240-420 dnia ycia Bez wad 0~ Znane pochodzenie ze strony ojca im matki ~75~ Wymagana wyrostowo dla rasy i 14 miesicy ycia Bez wad dyskwalifikujcych ~ Zdolno opasowa to zesp cech anatomiczno-fizjologicznych warunkujcych tempo wzrostu wykorzystanie paszy oraz wczesno dojrzewania. Pozwala hodowcy na ocen wzrostu w wyniku tej oceny mog by wykorzystywane w pracy selekcyjnej Wyniki su do porwna w obrbie populacji rasy itd. Wskaniki zdolnoci Tempo wzrostu Wykorzystanie paszy na przyrost 1 kg ciaa Czas dojrzewania Tempo wzrostu; Stosunek przyrostu m.c. do czasu, w ktrym ten przyrost nastpi. Miernikami tpa wzrostu s ~Przyrosty bezwzgldne ~Przyrosty wzgldne Przyrosty bezwzgldne w gramach =M2-M1/T2-T1 M2- kocowa masa ciaa M1- pocztkowa masa ciaa T2- czas kocowy T1- czas pocztkowy Przyrosty wzgldne w % = M2-M1/0,5*(M1+M2) * 100 Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu m.c. Zuycie j.o. JPM i biaka, JPR na 1 kg przyrostu Czas dojrzewania Wcz, re, P Wspczynnik odziedziczalnoci h2 dla niektrych cech wartoci opasowej; m.c przy urodzeniu 0,4-0,6 przyrosty dobowe0,3-0,5 wykorzystanie ciaa 0,4-0,7 wydajno rzna0,3-0,6 t jam ciaa0,4-0,7 powierzchnia minia najduszego grzbietu0,2-0,7 udzia w tuszy misa 0,2 tuszczu0,3-0,6 koci0,5 wysoko w kbie 0,4-0,8 Ocena wartoci rzenej- wartoci rzene wydajno rzena po uboju skad tuszy udzia misa koci i tuszczu jako misa Cele ustalenie wysokoci zapaty prace selekcyjne Metody oceny wartoci rzenej byda I. przyyciowe II. Poubojowe Przyyciowe 1.okrelenie m.c. uminienia i otuszczenia stosujc chwyty rzenickie, otuszczenie (przedni brzeg opatki grny tylny ostatnie ebra wyrostki krgw ldwiowych nasada ogona pachwina) uminienie (szyja opatka grzbiet ldwie zad uda podudzie) 2. pomiar spiralnego obwodu udca udziec stanowi 30% masy ciaa 50% najbardziej wartociowego misa wysoko koreluje z uminieniem caej tuszy. 3. metoda ultradwikw wykorzystuje zjawisko rozchodzenia si ultradwikw w rodowisku jednorodnym mierzymy grubo uminienia (misie najduszy grzbietu) 0,94 w 5 najcenniejszych wyrbach 0,6 w udzie 0,72 opatka U indeks = h2 * ((Ux-U)*100)/U)+100 h2 odziedziczalno 0,45 Ux powierzchnia U rednia powierzchnia 4. metoda sztucznych sieci neuronowych mierzymy miedzy rzeczywistymi cechami a okrelonymi przy uyciu sieci neuronowych na postawie cech wiek rasa grupa genetyczna m.c. buhajka w trakcie opasu i m.c. buhajka przed ubojem 5. metoda komputerowa analiza obrazu gdzie komputer dokonuje analizy wybranych punktach geometrycznych ciaa. Poubojowa 1. metoda Janickiego i Chrzszcza najpierw okrelany wsp wydajnoci rzenej, czyli jest to stosunek masy tuszy zwierzcia do masy ciaa zw. przed ubojem *100 Tusza zabite zwierze skrwawione oskrowane pozbawione gowy wntrznoci koczyn przednich w nadgarstkach i tylnych do stawu skokowego Okrelamy wydajno rzena ciepe zimne po 24 h schodzenia do m.c. przed ubojem podzia tuszy na 2 ptusze podzia tuszy na wyrby potem kady wyrb na miso, tuszcz, koci warzenie i prbki do analizy fizyko chemiczne 2.system europ uminienie polega na poubojowej ocenie tuszy wiszcej w 2 godziny po uboju w

odniesieniu do barwnych wzorcw S ptusze nadzwyczajnie uminione, profile udca i opatki oraz bardzo silnie wypuke E ptusze nadzwyczajnie uminione, wszystkie profile bardzo wypuke U - ptusze bardzo dobrze uminione, profil udca wypuky R - ptusze dobrze uminione, profil udca prostolinijny O - ptusze dostatecznie uminione, profil udca waciwie wklsy P - ptusze sabo uminione, profil udca wklsy A wybrakowane Pi klas otuszczenia 1.tusza bardzo mao otuszczona 2.tusza mao otuszczona 3.tusza rednio otuszczona 4.tusza o duym otuszczeniu 5.tusza bardzo duym otuszczona Kategoria buhajki A(MB) tusze zwierzt dojrzaych i niekastrowanych mskich do 2 lat buhaje B(B) tusze zwierzt dojrzaych i niekastrowanych mskich powyej 2 lat wolce E(W) tusze zwierzt dojrzaych i kastrowanych mskich krowy D(K) tusze zwierzt dojrzaych pci eskiej miay potomstwo Jawki E(J) tusze zwierzt dojrzaych pci eskiej miay nie miay potomstwa OCENA wartoci hodowlanej buhajw. metoda matka-crka porwnanie rednich wydajnoci matek i crek metoda C-C porwnanie crek buchaja z ich rwienicami po innych buchajach w stadzie lub oborze. metoda stacjonarna - porwnanie crek buchaja z ich rwienicami po innych buchajach Ew stacjach oceny. metody BLUP model zwierzecia, model ojca, wielocechowy model zwierzecia Ocena wydajnoci mlecznej, prowadzona jest w celu; Okrelenia wydajnoci mlecznej krw poprzez stwierdzenie iloci udojonego mleka oraz oznaczenia jego skadu. Ocena szybkoci oddawania mleka Rejestracja pochodzenia i prowadzenie rejestracji hodowlanej Prowadzenie identyfikacji znakowania Okrelanie uytkowoci rozpodowej poprzez kontrole pokry i wyciele zwierzt. Ocena typu i budowy Okrelanie temperamentu zwierzt Oddziaywanie na popraw jakoci i iloci produkcji mleka Dostarczanie informacji, ktre s podstaw wyliczenia kosztw i ekonomiki w stadzie Prowadzenie doradztwa w zakresie racjonalnego ywienia, pozyskiwania mleka wysokiej jakoci racjonalnego uytkowania zwierzt, waciwego doboru zwierzt do rozrodu. Prbny udj przeprowadza si, co 22-37 dni lub 56-66 dni. Dokadnie okrela si ilo udojonego mleka od kadej krowy w cigu kadego doju wykonywanego w cigu doby i pobrane prbki mleka zachowane w stosunku proporcjonalnym w celu oznaczenia skadu mleka. Godziny doju nie mog by zmienione w dniu przeprowadzania prbnego doju. Mleko od kadej krowy jest waone oddzielnie po kadym doju. Indywidualnie od kadej krowy pobiera si prbki mleka celem oznaczenia jego skadu. Do buteleczek konserwantem ponumerowanych. Prbki wraz z wykazem krw ocenianych przesyane s do laboratorium Ocenia si w laboratorium skad mleka (tuszcz, biako laktoza, komrki somatyczne) METODY OCENY Metoda A4, klasyczna prbne udoje, co 22-37 dni, 11-13 prbnych udojw w roku, udj rozpoczyna si od doju poudniowego lub wieczornego koczy rano dnia nastpnego, dla krw wieo wycielonych prbny udj dopiero w 5 dniu po wycieleniu. Metoda A8 prbne udoje, co 55-66 dni, dla krw wieo wycielonych prbny udj dopiero w 5 dniu po wycieleniu. Metoda AT4 prbne udoje, co 23-37 dni, stosowana w stadzie gdzie stosowany jest dwukrotny dj, prbny dj przeprowadza si na przemian raz w czasie doju wieczorowego raz w czasie porannego. Dokumentacja hodowlana; Notes oborowy Karta jawki/krowy Rejestr byda Wyniki oceny Metryczka cielcia Zgoszenie obory do oceny Wykaz krw ocenianych Karta informacyjna o krowach

Tabulogramy wynikowe Znakowanie numer rejestracyjny skada si z 10 cyfr, 2 cyfrowy kod serii, 2 cyfrowy kod wojewdztwa, 5 cyfrowy kod zwierzcia, i cyfra kontrolna do dokumentacji. Buchaje przeznaczone do reprodukcji maja 7 cyfrowy kod, 5 cyfr to numer zwierzcia 1 cyfra to kod rasy, a 1 to liczba kontrolna. Ocena wartoci uytkowej byda misnego; pracownicy Polskiego Zwizku Hodowcw Byda Misnego, cele; Gromadzenie istotnych informacji z zakresu reprodukcji stada potencjau cech wzrostowych opasowych, rzenych i macierzystwa Opracowanie informacji o wartoci stada na tle innych stad danej ras Prowadzenie doradztwa Dokumentacja hodowlana; Notes oborowy Metryczka urodzenia cielcia Karta informacyjna jawki/krowy Karta informacyjna buhajka Roczne sprawozdanie z oceny uytkowoci Protok waenia Kade zwierze musi by oznakowane i mie swoj nazw. Zgodnie z systemem AJAX kolczyki s takie same jak przy bydle mleczny. Podstawowa dokumentacja jest taka sama jak dla byda mlecznego (paszport, ksiga rotacji) Zasady nazewnictwa; Jawka zachowuje nazw matki, otrzymuje kolejny numer w dniu urodzenia, w przypadku importu nazwa nie ulga zmianie. Buhajki urodzone w 96r otrzymuj nazw zaczynajc si na liter A, urodzone w 97r na liter B w 98r na liter C itd., importowane bez zmian. Parametry rejestrowane; Masa cielt przy urodzeniu Masa buhajw i jawek w wieku 210dni ycia Masa jawek w wieku 365 dni ycia Masa ciaa krw po 1,2,3, wycieleniu Termin, rodzaj, i atwo porodu Mleczno wycielonych krw Dugowieczno wycielonych krw Rodzaje porodu Pord atwy (bez pomocy czowieka) Pord z pomoc czowieka Pord skomplikowany (pomoc weterynaryjna) Pord bardzo ciki ywotno cielt; ywe bez wad budowy Martwe przy urodzeniu lub pade w cigu 24h ywe z wadami budowy Potworkowate

Ocena mlecznoci krowy misnej; SMW=(RMC*1700)/RWC SMC szacunkowa mleczno wycielenia RMC rzeczywista masa cielcia przy odsadzeniu RWC rzeczywisty wiek cielcia przy odsadzeniu

Notes oborowy Informacja o wycieleniu, masie ciaa cielcia i jego matki Pokrycia krw i jaowic Warzenie zwierzt konczcych 420 dni (buhajki) i 540 dni (jawki) Inne przypadki a zwaszcza choroby. Dokument prowadzony przez prowadzcego ocen i hodowl Metryczka urodzenia; Dokument ty, 93,74 do 100% rasy misnej Dokument zielony 50 d0 93,74 rasy misnej Karta informacyjna; Dokument hodowlany wypeniany wycznie przez zootechnika oceny. Markery genetyczne u byda klasy drugiej. Antygeny wykrywane w krwinkach czerwonych okrelana jako grupy krwi Biaka i enzymy osocza krwi i erytrocytw wykazujce genetyczne zrnicowanie Biaka mleka wykazuj polimorfizm Antygeny obecne na powierzchni leukocytw innych komrek zawierajcych jdro tzw. Antygeny zgodnoci tkankowej Determinanty antygenowej immunoglobulin Fragmenty restrykcyjne DNA Prawa dotyczce dziedziczenia grup krwi Nie moe by potomkiem danej pary rodzicielskiej osobnik, ktry posiada ciche antygenowa niestwierdzona przynajmniej u jednego z rodzicw Osobnik homozygota w odniesieniu do dwch allelicznych cech niemoce potomkiem osobnika homozygoty wzgldem cechy przeciwstawnej Kady osobnik musi posiada po jednym z dwch alleli od ojca i matki w kadym ukadzie gr. Krwi. U byda badanie grup krwi przeprowadza si w celu Ustalenia torzsamosci osobnika Kontroli rodowodu Odrnienia blinit Genetycznej charakterystyki ras Szacowania stopnia homozygotycznoci rasy populacji Szacowania dystansu genetycznego pomidzy rasami populacjami ledzenia trendw genetycznych w populacji na podstawie zmian czstoci poszczegulnyh alleli Sprawdzanie rwnowagi genetycznej w obrbie ras Immunogenetyka jest nauka, ktra tumaczy funkcje i dziaanie ukadu immunologicznego Kodominacja wspdziaanie alleli wyniku, czego u osobnika bdcego heterozygota wystpuj rownoednie cechy kodowane przez obydwa alleli Fenogrupa jest to kompleks genw w caoci przekazywanych na potomstwo Mozaika erytrocytarna mieszanina dwch rodzajw krwinek ujmujca si w treci hemolitycznej jednakowymi grupami u blinit (anastomozy wymiana prekursorw czerwonych krwinek) Frimentynizm dotyka jawki androgeny nie podno. Utrzymanie byda. pastwiskowe pastwiskowo-oborowe oborowe uwiziowe (dugie rednie i krtkie), bezywiziowe (wolnostanowiskowe z boksami, kombiboksami), wolnowybiegowe.

1.Typy uyttkowe i konstytucyjne MLECZNY (typ konstytucyjny oddechowy) - charakteryzuje si szlachetn j i delikatn budow, klinowatym ksztatem ciaa, wydu.delikatn gow, dug cienk szyj, klatk piersiow dug, gbok, pask, rozszerzajc si ku tyowi, skonym ustawieniem eber1 w stosunku do krgosupa, duymi odstpami midzy zebrami, sabym uminieniem, ksztatnym, pojemnym wy-mieniem o przewadze tkanki gruczoowej, skr cienk, elastyczn, pofadowan na szyi. Przemiana materii jest intensywna;Jersey,Angler,Holsztysko-fryzyjskie,Ayrshire

MSNY( konstytucyjny trawienny) - ksztat tuowia w przekroju podunym zbliony jest do prostokta .gowa jest krtka, szeroka, szyja krtka, dobrze uminiona, klatka piersiowa gboka mocno wysklepiona, jednakowej szerokoci na caej dugoci, zebra ustawione prostopadle w stosunku do krgosupa, skra gruba, wymi mae. dobre uminienie (zwaszcza grzbietu i zadu), profil zadu wypuky:Shorthorn,Hereford, Aberden-angus, Charollaise, Limousine, Chianina, Piemontesse KOMBINOWANY- cechy budowy obydwch z przewag jednego lub drugiego- simmentalskie, Zachodniofryzyjskie, Czarno-biae(niem, duskie, szwedzkie), Czerw-biae (holender, niem.) ROBOCZY-przechodzi do historii zootechniki:Siwa stepowa wgierska, Siwa stepowa,Romagnola Pokrj- Jest to zesp zewn.cech budowy ciaa zwierzcia okrelajcych proporcje midzy nimi czyli harmonijno budowy ciaa.Na pdst.pokroju wnioskowa mona o:przydatnoci danego zwierzcia do okrel.kierunku uytkowania,o budowie i funkcjionowaniu narz.wewn. Konstytucja-zesp dziedzicz. i nabytych cech morfolog. i fizjolog.warunkujcych wielko produkcji oraz reakcje zwierzcia na wpywy otoczenia.Konst.zwierz.okrela budowa szkieletu,mini,tkanek Metody oceny pokroju: 1.wzrokowa(opis parti ciaa) 2.opis na prostokcie 3.fotograficzna i pantograficzna 4.punktowa Metody okrelania masy: najdokadniejsze jest waenie, wzory Truchanowskiego i Presslera Pomiary zoometryczne za pomoc laski i cyrkla zoometr. oraz tamy su do ledzenia tempa wzrostu, porwnaniu ras, proporcje budowy, Ocena wieku: dokumentacja hodowlana,jeli zginie to na pdst.wygldu oglnego, ppowiny,racic, na pdst.piercieni na rogach (do liczby piercieni dodajemy 1,5-2 lata), na pdst.uzbienia(20 mlecznych i 32 stae-w wieku 5 lat wszystkie s wyksztac.i zaczyna si proc.cierania) Indeksy pokrojowe:su do liczbowego wyraenia proporcji w budowie ciaa zwierzcia.To stosunek liczbowy wartoci otrzymanych z dwu lub wicej rnych pomiarw zoometrycznych w %.Infor.o stop.rozwoju org., proporc.budowy i jego typie uyt. Indeks masywnoci=obwd kl.piers/wys.w kbie*100% Suy do okrelenia kalibru zwierz. i.wysokononoci=gboko kl.pier/wys.w kbie*100% Charak.typ budowy i ocenia stopie rozwoju w obrb.rasy i.wyduenia tuowia=sko.d.tuowia/wys.w kbie*100% zwiksza si z wiekiem, wysza jest u byda misnego i.szerokociowy=szer.kl.p.za opat./szer.w guzach biodrow. Ocenia rozwj kl.pier.,wiksza wart.u misn.z wiekiem male i.kl.pier=szer.kl.pier/gb.kl.pier*100% dla mis74%mle62% i.zwizoci=obwd kl.pier./sko.d.tuowia *100% dobry wskanik rozwoju zwierz. najnisza wart.u ras prymityw. i.przebudowania zadu=wys.w krzyu/wys.w kbie*100% opisuje wzgldny rozwj zadu do przodu zwierzcia,wska.prawdowoci rozwoju org.w yciu podowym i pozap. i.kocistoci=obwd nadpcia/wys.w kbie*100% o typie budowy,niski wskaz.na delikat.budow,za wysoki na ordynar i.szerokoci miednicy=szer.w guzach biodrow./szer.w krtarzach*100% na rozwj zadu i d.znacz.przy oc.rozpod. 2.Czynniki wpywajce na uytkowo: -mleczn:na ilo i jako mleka wpywaj uwarunkowania genet., stadium laktacji, pora roku, wiek i stan zdrowia krowy, higiena pozyskiwania mleka oraz ywienie, ktre wywouje szybkie zmiany w skadzie i wydajnoci(najw.wydajno o najw.zawart.tuszczu i biaka uzyskuje si dokadnym zbilansowaniu dawki pokarm. z zapotrzeb.) -misn:obok ywienia ktre jest czynnikiem decydujcym, na wuniki opasu wpywa rwnie masa zwierzt, ich pokrj, pe, zdrowie i syst.utrzymania. Zwierzta kierowane na opas powinny si charakteryz.szybkim tempem wzrostu,pnym dojrzewaniem oraz dobrym wykorzyst.paszy,gdy te cechy wpywaj na wydajno rzen. -rozpodu:zakcenia podnoci uwarunkowane s przede wszystkim(90%)czyn.rodowiskow. Obok waciwego rozpoznania faz cyklu rujowego oraz prawidowego chowu i utrzymania najwikszy wpyw na reprodukcj wywiera ywienie.Niezakcony przebieg ciy i porodu oraz szybkie wyrwnanie bilansu energet.w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji to pdst.war.do sukcesu. 3.Wzrost i rozwj embrinalny i pozapodowy. W fazie pocztkowej po zapodnieniu jaja wzrost nastpuje dziki pomnaaniu iloci komrek embrinu. Rozwj natomiast polega na zmianach jakociowych w skadzie chem.,strukturze wewntrznej i proporcjach ciaa. Obydwa te procesy zachodz rwnolegle,w cisym ze sob powizaniu.Okres ycia podowego charakteryzuje najbardziej intensywny wzrost i rozwj. Zarodek majcy w 20 dniu ycia 6mm, w 3mie.osiga 16cm i 150g, a w 8-mie ju 80cm i 27kg.Temu wzrostowi towarzysz rwnie intensywne procesy rnicowania si tkanek,narzdw i ukadw w org.podu. Przebieg wzrostu i rozwj podu jest uzaleniony od wielu czynnikw natury genetycznej i rodowiskowych. W yciu pozapodowym rozrnia si okres intensyw.wzrosu i rozwoju trrwajcy do penego usamnodzielnienia si cielcia(przejcia na pasze objtociowe) i okres dojrzewania pciowego(od ok.0,5roku do osignici penej dojrzaoci 4-5roku), ktry charakt.malej.tempo wzrostu.Okres pozapodowy-przewaga tempa

wzrostu czci osiowej szkieletu nad obwodow(zmiana proporcji ciaa). 4.Uytkowanie buhajw i krw do rozpodu. Dojrzao pciow buhaj osiaga w wieku 6-12mie,a uytkowanie rozpodowe powinno si rozpocz miedzy 12-18mie ycia u ras wczenie dojrzew.a 18-24mie u pno dojrzew. Intensywne ywienie buhajw przed upywem 1roku ycia przyspiesza dojrzewanie pciowe ale pogarsza si jako nasienia i funkcji pciowych. Od modych samcw 1 raz pobiera si nasienie w celu okrelenia przydatnoci do rozpodu.Okres uytkowania moe trwa do kilkunastu lat:naley zapewni ruch(przeciwdziaa zapasieniu i pozwala na utrzymanie w dobrym stanie koczyn),utrzymanie w kojcach z indywid.wybiegiem sprzyja nabieraniu siy,dobremu utrzymaniu zdrowia i zdolnoci do rozpodu.Uwaga na pielgnacje racic i skry. Rwnomierne uytkowanie rozpodowe buhaja pozwala na waciwe jego wykorzystanie(zaczste skokiniedojrzae i mao ywotne plemniki, zbyt adko te le). Buhaje pow.3lat co trzeci dzie pobier.2 ejakulaty co ok.15min.Mode buhaje eksploat.sco 5-7dni Waciwa pora zacielenia jawek zaley od stopnia rozwoju, a nie od wieku.Normalnie jaowice ciel si po raz pierwszy midzy 2 a 3 rokiem ycia.Pierwiastki cielce si w starszym wieku daj w pierwszej laktacji daj wicej mleka ni te,ktre ocieliy si wczeniej. U zbyt wczenie pokrytej jawki opnia si oglny rozwj org.,gdy wszystkie siy skierowane s na rozwj macicy, wymienia oraz podu.Krycie wczeniejsze jawek skraca okres ich utrzymania(mniej zuytej paszy i oszczdno na robocinie).Zbyt pno krytemaj skonno do zapasania,z czego zazwyczaj wynikaj trudnoci w ich zacieleniu.Wiek pierwszej rui nie ma znaczenia na cechy produkcyjne.Decydujcy wpyw ma odpowiednie ywienie. 5.Ocena buhajw typu mlecznego. Po dokonaniu oceny 10 cech liniowych dla buhajw przeprowadza si ogln ocen typu i budowy w skali 100pkt:1-wygld oglny(20pkt),2-kaliber(20),3-typ(20),4-nogi i racice(20) i 5-zad(20).Wyniki oceny cech liniowych i wyniki indywidualne wykorzystuje si do obliczenia wart.hodowlanej w oparciu o metod BLUP-MODEL. Ocen przeprowadza specjalista bezposrednio w gospodarstwie.Jeli chodzi o pokrj to program hodowli byda zakada:wychodowanie krowy o mocno rozwinitych cechach mlecznych,o tuowiu w ksztaci trjkta,wys.w krzyu 140-150cm, o wymieniu skrzynkowym gruczoowym o duej powierzchni przylegania,o nogach prawidowo sktowanych i bdb.ustawionych,z mocnymi racicami i o masie 650kg. 7.Cykle produkcyjne i reprodukcyjne. S ze sob cile zwizane w czasie i przebiegaja w okresie od jednego wycielenia krowy do nastpnego.Laktacja 300-305dni, zasuszenie 60-65dni, okres midzyciowy 85dni, cia 280dni, okres miedzywycieleniowy 365dni. Gdy dugo wszystkich okresw w cyklach produkcyjnym i reprodukcyjnym jest optymalna to okres midzywycieleniowy trwa 365dni. W cyklu produkcyjnym czas trwania poszczeglnych okresw moe si zmienia w stosunkowo duym zakresie.Skrcenie o.zasuszenia spowoduje wyduenie laktacji, ale konsekwencje tego(zmniejszenie wydajnoci mklecznej) poniesiemy w nastnej laktacji. W cyklu reproduk.okresem o staej dugoci jest okres ciy, a zmienia si moe czas trwania okresu midzyciowego. Dugo okresu midzyiowego w cyklu reprodukcyjnym wpywa bezporednio na dugo cyklu produkcyjnego. 8.Metody hodowlane Praca hodowlana polega na stosowaniu zabiegw,ktre poprzez zmian frekwencji genw i genotypw prowadz do udoskonalenia populacji zwierzt pod wzgl.ich wart.hodowlanej i uytkowej oraz do przekazywania tych cech potomstwu.Efektywno prac zaley od dokadnego oszacowania wart.hodowlanej zwierz. W pracy hodowlanej dy si do uzyskania jak najwikszego postpu genetycznego{najwiksze znaczenie w przypadku byda ma cieka ojciec-syn(50%) i matkasyn(30%).},ktry zaley od intensywnoci selekcji zalenej od %-tu wybranych zwierzt na rodzicw nastpnych pokole Jeli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra Jeli np. 20% to najnisza ma na celu zachowanie intensywno selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierzt wybranych na rodzicw. Celem hodowli jest.- przyst.produkcji do istniejcych potrzeb rynkowych. -warunkw gosp. i ekolog. W sposb ekologiczny, -ustalenie celu hodowli ogranicza si do okrelenia odpowiednich parametrw uminienia i przyrostw. Konieczne jest okrelenie bardzo wielu parametrw i korelacji fenotypowych, genetycznych i zbada ich wzajemne oddziaywanie Kojarzenia bywaj dwojakie-krewniacze i niekrewniacze. 1Krewniacze- prowadz do wzrostu homozygotycznoci potomstwa,przy czym stopie utraty heterozygotycznoci zaley od wart.wsp.spokrewnienia kojarzonych ze sob zwierzt. Hodowanie zinbredowanych reproduktorw w chowie krewniaczym jest najwysz form pracy hodowlanej. S dwie metody koj.krewniacz.: a)hodowla w grupach w obrbie rasy-tworzenie pewnych zamknitych grup zwierzt,pomidzy ktrymi nie nastpuje wzajemna wymiana rozpodnikw.Kojarzenie w zamknitym stadzie,stos.przez kilka pokole prowadzi do pewnego zrnicowania genet. tak utworzonych stad.Tak wyodrbnione stado(poprzez wybieranie z niego rozpodnikw)oddziaowuje nastpnie na chw masowy w syst.rotacyjnym(wymiana rozpodnikw po sezonie midzy r.stadami). b)hodowla na lini-gdy stado ma szczeglnie cennego rozpodnika. Jeli mwi si o pochodzeniu

buhaja,okrela si z jakiej linii pochodzi(imi protoplasty).Utrwala ona pewne cechy ,nie pozwalajc na rozproszenie zaoe dziedzicz.caej populacji. 2Niekrewniacze-kojarzone krowy i buhaje,ktrych pokrewiestwo nie jest wiksze ni sztuk losowo wybranych z populacji. a)WOLNE-kojarzenie w obrbie tej samej rasy,najczciej stosowane w chowie masowym.Krowy s pokrywane buhajami tej samej rasy w syst.rotacyjnym. Efektem jest wzrost heterozygotycznoci,a zwierz.z takiego koj.maj czsto wiksz wart. fenotypow cech uytkowych ni inbredy. Odmian wolnego jest kojarzenie SZCZYTOWE(topcrossing)-czenie zinbredowanych buhajw z niespokrewnionymi z nimi krowami heterozygotycznymi. Jeeli kojarzymy zwierzta rnych ras to jest to KRZYOWANIE.Rezultatem jest powst.mieszacw o nowym ukadzie genw i innej ich kombinacji ,powod.wzrost genet.zmiennoci.W okrelonych przypadkach wystpuje zjawisko heterozji(fenotypowe wartoci cech mieszacw przewyszaj analogiczne wart.cech u rodzicw.Wyrniamy: a)TWRCZE-wytworzenie nowej rasy.Krzy.temu towarzyszy musi b.ostra selekcja wrd mieszacw kojarzonych ze sob w bliskim pokrewiestwie w celu utrwalenia podanych cech. b)POLEPSZAJCE(uszlachetniajce)-w celu poprawienia fenotypowej wart.cech uytkowych u ras prymityw.przez krzyow.ich z rasami szlachetnymi. c)TOWAROWE-uzyskanie mieszacw o wybujaych cechach uytkowych,przeznaczonych wycznie do produkcji,a nigdy do reprodukcji.Zjawiska heterozji mona oczekiwa u mieszacw wtedy,gdy uyte do krzy.dwie rasy reprezentuj ten sam typ uytkowy,a partnerzy wykazuj duy stopie homozygotycznociw obrbie cech bdcych g.celem produkcji.Najwiksze zastos.w produkc.byda rze. d)PRZEMIENNE-charakter krzy.towarowego,ale uzyskane mieszace s cigle uyw.do reprodukcji przez kojarzenie ich przedstawicielem jednej z ras wyjciowych.Celem jest uzysk.heterozji e) WYPIERAJCE-stopniowe zmniejszanie w populacji udziau genotypu rasy wypieranej na korzy rasy wypierajcej.Uzyskuje si je przez krzy.krw rasy wypieranej i kolejnych pokole mieszacw z buhajami rasy wypierajcej. 9.Heterozja Czyli wybujao mieszacw-wyst.u potomstwa rodzicw niespokrewnionych.Oznacza to zwikszenie ywotnoci potomstwa,szybsze tempo wzrostu,wiksz podno. W badaniach nad mieszacami byda hereford,aberdeen,angus i charollaise w porwnaniu do ras uytych stwierdzono,e efekt heterozji zaznaczy si silniej u buhajkw ni u cieliczek.Wystpowanie heterozji byo uzalenione od kombinacji jakie krzyowano. 10.Selekcja Polega na wybieraniu ze stada osobnokw najlepszych-pod wzgl.budowy ,uytkowoci mlecznej i misnej, podnoci itp.-na rodzicw przyszego pokolenia.Celem selekcji jest genetyczne doskonalenie zwierzt(podnoszenie r.wart.interesujcej budow cechy w kadym nastp.pokoleniu. W pracy hodowlanej dy si do uzyskania jak najwikszego postpu genetycznego ktry zaley od intensywnoci selekcji zalenej od %-tu wybranych zwierzt na rodzicw nastpnych pokole. Jeli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra.Jeli np. 20% to najnisza ma na celu zachowanie.Intensywno selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierzt wybranych na rodzicw. 1)MASOWA -wybr do stada selekcyjnego krw po ukoczeniu np.1selekcji.Dobry efekt selekcji masowej uzyskuje si,nawet jeli ukierunkowana jest ona na cechy o niskim wsp.odziedziczalnoci.Przykadem jest wpisanie krw do ksigi wstpnej,gdzie nie wymagane jest pochodzenie a jedynie wydajno mleczna z caej laktacji. 2)INDYWIDUALNA-zatrzymywane zostaj do reprodukcji najlepsze krowy,bez wzgl.n a wart.ich rodzestwa i przynaleno do tej lub innej rodziny. Bywa szczeglnie skuteczna, jeli ukierunkowana jest na cechy wysoko odziedziczalne.Jest ona najbardziej rozpowszechniona w hodowli byda. 3)RODZINOWA-moe by stos.w odniesieniu do cech o niskiej odziedzicz.Rodzin stanowi grupa zwierzt wykazujca stosunkowo wys.stop. spokrewnienia.Polega na wyborze do stada selekcyjnego caych grup spokrewnionych zwierzt na pdst.przecitnej wydajnoci grupy(rodziny). Selekcja daje efekty wwczas,gdy grupa(rodzina)wykazuje wys.wsp.spokrewnienia 1)stabilizujca-oczekuje si stabilizacji u potomstwa redniej wart.selekcjonowanej cechy,a wic mniejszej zmiennoci. 2)kierunkowa-prowadzi do tego,e rednia wart.cechy w pokoleniu potomnym zostaje przesunita w kierunku zgodnym z prowadzon selekcj,a zmniejszeniu ulega zakres zmiennoci.. 1)nastpcza-najpierw doskonalona jest jedna cecha,a gdy jej wart.osignie odp.poziom,prowadzi si selekcj na cech nastpn.Doskonalenia stada byda postpuje wolno,gdy cech,kt.powinny by poprawiane jest wiele.Rzadko stosowana. 2)na kilka cech rwnoczenie-rwnoczesny a przy tym niezaleny wybr kilku cech do poprawienia(dla kadej ustala si odpowiednie minimum,po kt.krowa moe by wczona do stada selekcyjnego. 3)wg.cznej wart.cech-ustalenie umownej pkt.za poszczeglne cechy,czna suma pkt.daje wskanik lub indeks selekcyjny.Najbardziej efektywna,a indeksy selek.s pomocne podczas tzw.bonitacji stada 11.Systemy chowu byda

1)utrzymanie pastwiskowe-najbardziej zblione do naturalnego( stos.w miejscach gdzie zwierz. prawie przez cay rok przebywaj na pastwisku). 2)pastwiskowo-oborowy-w wikszoci krajw europejskich(zwierzta wicej w cigu roku przebywaj w oborach). 3)oborowe-przez cay rok w oborze. Przy utrzymaniu pastwiskowo-oborowym i oborowym potrzebne s obory,ktre ze wzgl.na syst.chowu dzielimy na:a)Uwiziowe-pozwalaj na indywidualne traktowanie kadej krowy(jeden pracownik na 1030krw) b)bezuwiziowe-wolnostanowiskowe, trzeba zapewni:boksy,legowiska,miejsca do karmienia i pojenia,hale udojowe,mleczarnie wybiegi. c)wolnowybiegowe-maj zwykle trzy ciany brak ciany od strony pd.umoliwia zwierz. swobodne wchodzenie i wychodzenie z budynku. 12.Postp hodowlany Osiga si na ciekach ojciec- syn, ojciec- crka, matka- syn, matka- crka, co w wypadku byda najwiksze znaczenie ma cieka ojciec- syn( 40-50%) i matka- syn ( 25-35%). Wie si to ze stosowaniem inseminacji i otrzymywaniem bardzo duej liczby potomstwa od pierwszego buhaja, a w zwizku z tym stosowanie ostrej selekcji. Waciwa ocena wartoci hodowlanej buhajw jest, wic spraw zasadnicza w doskonaleniu byda. 13.Kryteria podziau byda: -typy uytkowe:mleczny, misny, kombinowany, do pracy -typy konstytucyjne:oddechowy, trawienny -rozmieszczenie geogr.:wyspiarskie, stay ld -kolor:aciate(czerwono-biae, czarno-biae) i jednokolorowe (czerwone,biae,czarne) ,-rogate i bezrone 14.Wskaniki mlecznoci, misnoci, rozpodu i podnoci 1)mlecznoci: laktacja, dugo trwania laktacji, zasuszenie, przebieg laktacji(okres midzywycieleniowy, sposb ywienia, stan zdrowia, sezon wycielenia), wydajno i skad mleka (%tuszczu i %biaka), przebieg produkcji mleka 2)rozpodu:cykl produkcyjny i reproduk,faza przedrujowa, rui, porujowa 3)podnoci: dugo okresu midzywycieleniowego, dugo okresu midzyciowego, wskanik niepowtarzalnoci rui, indeks inseminacyjny, wskanik ociele, punktacja obory wg.Helfricha 4)misnoci:indeks klatki piersiowej,przebudowania zadu, kocistoci,szer.miednicy, wydajno rzena ciepa i zimna, skad tkankowy tuszy (%tuszczu i misa), udzia rozbatela,antrykota,roztbefa,udcai opatki w masie caej tuszy,pomiar USG powierzchni oka poldwicy,indeks misnoci(obwd spiralny uda) 15.ywienie byda S dwa systemy ywienia:system tradycyjny,kt.sprawdza si w 80% i franc.syst.INRA 95%. Tradycyjny syst.ywienia okrela zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne,a jednostkami stosowanymi s jednos.owsiana(energia) i BO lub BOS oraz pobranie paszy(suchej masy). Stos.syst.Inra pozwala na max.wykorzystanie pasz objto.przy opt.udziale pasz tre.w dawce(takie bilans.energi i biaka w dawce,kt.zapewnia pene ich wykorzystanie)Energia wyraona w JPN i JP, biako BTJ,BTJN,BTJE, jednos.wypenie.JWK,JWB. 16.Odchw cielt Trwa od urodzenia do 6miesicy ycia. W celu wywoania penej odpornoci ciel powinno zosta z matk co najmniej przez pierwsze 5dni ycia.Cielta mog wtedy czsto ssa krow, pobierajc w sumie du ilo siary(4-5odpasw na dob).Pierwsza porcja siary powinna by podana do 3-ciej godziny po porodzie.Skad siary wpierwszym dniu:22-28%sm, 12-18%biaka(10-15%albumin i globulin),6-8%t., 33,5%laktozy, 1,2%zw.mineral.)jest lepka,gorzka,szarota(funkcje odywcze,odpornociowe i przeczyszczajce p.pokarm, a jej skad zmienia si w kolejnych godz.). Pniej cielta utrzymujemy w kojcach indywidual. (2mie) a pnej zbiorowo w boksach.Po okresie ywienia siar stos.rne formy odchowu cielt:1)na mleku penym-tradycyjny,na jedn cieliczk 300-400L mleka do 10tyg.ycia(a od 2tyg.ycia stos.bdb.siano+miesz.tre C).2)Na mleku penym i odtuszcz.(mleko pene 100-150L, odt.300-400L)w okr.karm.mlekiem odt.+dodat.mineral).3)Na preparat.mlekozastp. 4.Pasze stae stos.w yw.:miesz.tre., siano, okopowe, zielonki i pastwisko 17.Wpyw ywienia na opas byda S trzy rodz.opasu.Rni si sposobem ywienia,zuycia sk.pokarm.na przyrost 1kg masy ciaa,wielkoci dobowych przyrostw i dugoci cyklu opasu. 1-opas intensywny-dobowy przyrost powyej 1000g.Uzyskuje si to przez stos.pasz o wys.kont..sk.pokarm.(biako i enegia).S to p.treciwe, niektre kiszonki i p.o wikszej zawart.wglowod.Prowadzi to do szubkiego osignicia koc.masy ciaa(skraca cykl opasu)Bdb.efekyuwno. 2-pintensyw.-mniejsze dob.przyrosty(do 1000g),du.cykl opasu,wiksze zuycie sk.pokar.,lepsze wykorzyst.pasz objt.-kiszonki. 3-ekstensywnynaimn.przyrosty,najd.przyrost,dobowe przyrosty 500-650g 18.ywienie jawek hodowlanych Intensyw.ywienia jaowic podczas odchowu wpywa na ich pniejsz uytkowo mleczn i rozpodow w zwizku i od 3-ego mie.rozpoczyna si intens.wzrost i rozwj gruczou mlekowego.Skpe ywienie:zahamow.rozw.pcherz.jajnikowych,opnienie pierwszej rui,trudnoci podczas porodu.Zbyt

intens.spadek udziau tk.gruczoowej,otuszczenie,zmniejszenie wydajnoci.Do 4-6 mie.do duy udzia pasz tre.(koncentracja skad.pok.).Przyzwyczajenie do objto.Od 7 do 12m.reduk.tre.na rzecz podstawowej paszy objto.Jawki do remontu stada-duo obito.Po roku wzrost sabnie-zmniejszamy intens.yw.Maleje ilo treciwych a do cakiem bo malej wymogi dotycz.koncentrac.skad.pok.w dawce.Przyzwycz.do duej iloci objtociowych.Pdst.to kiszonki(20-30kg), do 1kg rut, 3-4 siano,dodat.mineral-wit. Latem moe by pastwisko+mineray i wit. 19.ywienie krw mlecznych wydajno w caej lak.wys.Od 4mie.lak.dawke ustalamy raz na mie.Po wycieleniu w 1 i 2 mie.lak.stos.dodatek na rozdojenie tak dugo jak wzrasta dzienna prod.mleka. W 1 mie.powinien pokry zapotrz.pok.na prod 3kg mleka,a w 2 mie na 2kg.W okr.zasusz.zapotrzeb.bytowe+dodatek na rozwj i wzrost podu i przygot.do nastp.lakt.w iloci jak na prod.8-10kg mleka.yw.w 3 pirwszych mie.po ocieleniu i w okr.zasusz.ma decyd.wpyw na wydaj.mlecz.zdrowie i skad mleka. ZASUSZENIEyw.oszczdne pod wzgl.energ.biak.mineral.Zbyt obfite yw:cikie porody,poraenia popor.,spadek pobrania paszy na pocztku laktacji,wystpowanie ketozy.W okr.zimy nie wicej ni20-25kg kisz.3-6kg sino.W ostat.mie.ciy 15kg kisz,5-6 siana.3tyg.przed ociel.rozpocz. dawkowania tre.i zwikszanie jej co 7 dni o 1-1,5kg.Rodz.paszy taki jak po wycieleniu w celu przygotow.flory bakter.przew..pokarm.zwierz.do ich rozkadu.Po ocieleniu zapotrzebow.biak.-energ.ronie x3 co do zasuszenia i przewysza moliwoci pobrania sk.pok.w paszach(zwaszcza wys.wydaj.).Krowa uruchamia rezerw energi z tuszczu.W SZCZYT.OKR.LAKTACJI-korzystanie z wasnych skad.pok.ograniczamy przez podawania smacz.i chtnie zjadanych pasz tre. i objet.Dawka tre powinna przewysz.o 1-1,5kg potrzeby wynik.z poziomu wydajnoci.Prawidowe rozdojenie i uzysk.max.wydaj.w szczycie lakt.

20.Czynniki ywieniowe na prod.mleka To:ilo energi i biaka w dawce,proporcja midzy pasz tre do obj.,koncentr.sk.w suchej masie,strawno sk.pok,udzia wokna w dawce, rodzaj i jako skarm.pasz,castotl.skarmiania pasz tre, stosowane dodatki paszowe. Prawidowe zbilansowanie dawek pok.z zapotrzeb.wpywa na wydaj.i skad mleka. 21.Pogowie byda w ty sztuk Rok 1946 oglnie 3910 krw-2748, R1980 og 12649 krw 5959, Rok 1986 og 10919 krw 5207, Rok 1990 og 9022 k 4707, R1991 og 8400 k 4500, Rok1995 og7300 k 3700 Rok1998 og7000 k 3500. 22.Rozmieszczenie byda na wiecie Koniec lat 90 tych stabilizacja.Indie 195ty, brazylia-136.814, ZSRR-115.600, USA 99.484, chiny 77.141, Argentyna 50.282, Francja 23.605, Niemcy 15.069, EWG 78.343 Najwikszym producentem i eksporterem mleka EU (25%) 23.Pogowie byda w Polsce W latach80 byo 12649 tys.sztuk byda w tym 5956 tys.krw.Bya to tendendencja spadkowa trwajca od 70-ych do 81.W stosunku do liczby ludnoci pogowie byda w Polsce jest do wysokie,ale na 100ha w porw.do innych krajw Europy nie jest zbyt wys.Odsetek krw w stosunku do caego pogowia byda w 80 wynosi 47%-to wskanik wiadczcy o rozwinitym dwukierunkowym typie uytkowania byda.Przed wojn 70% to byy krowy bo dominowa mleczny kierunek uytkowania.W Polsce wyrane jest dominowanie rasy czarno-biaej,kt.udzia w pogowiu wzrasta przez cay okres powojenny i wynosi obecnie 93%.Wzrost ten by kosztem przede wszystkim byda czerwonego polskiego,kt.stanowi teraz niewielki odsetek.Mamy rwnie due rozproszenie pogowia w gospodarstwach chopskich,w kt.znajduje si 87%wszystkich krw i 73%byda ogem,a ok.3,4mlnszt.byda i 800tys krw znajd.si w gosp.uspoecznionych.Przewaajca liczba gosp.chopskich ma r.mniej ni 3 krowy,co jest niekorzystne pod wzgl.towarowoci prod.mleka i organizacji pracy hodowlanej. Produkcja mleka-przecitna roczna wydajno mleczna krw w Polsce jest do niska,nieco wiksza jest produkc.krw objta kontrol mlecznoci,kt.w 80 wynosia 3280kg mleka 3,9%tusz.Najlepsze obory w naszym kraju osigaj7-8tys.kg mleka rocznie.W Polsce jest niski skup mleka w porwnaniu do in.krajw.Jednak cigle dy si do poprawy tego. Produkcja misa-na ogln ilo prod.misa w Polsce w 80wynoszc 3149tys.ton 545 tys ton to woowina.Rocznie ubija si w kraju 3,2minszt byda i 1,46mln cielt,lecz liczba ubij.cielt stale maleje.Obok zmniejszajcego si odsetka ubijanych cielt wskanikiem intensyfikacji uyt.mis.jest te wzrost masy ciaa przeznaczonego na rze byda.Na 1ha uyt.rolnych produkuje si 41kg woowiny. 24.Systemy i organizacja chowu w Polsce W Polsce ok.70% pogowia byda znajduje si w gosp.drobnotow. ,w kt.dopiero w ostst.latach zacza si rozwija specjalizacja produkcji i zwizane z tym tworzenie si wikszych ferm byda: krw mlecznych,opasu modego byda,wychowu cielt itp. Specjalizacja pozwala na lepsze wykorzystanie moliwoci gosp. Zwiksza siwydajno pracy,co ma obecni b.due znacz.wobec cigl zmniejszajcej

si iloci siy roboczej na wsi. Gosp. Drobn. kooperuj midzy sob,a take z gosp.wielkotowarowymi,g.w odchowie modego byda.Systemy chowu w gosp.maych s uproszczone i polegaj g.na zapewnieniu zwierz.pomieszcze moliwie funkcjonalnych i max.zmechanizowaniu rn.czynnoci Bardzo wa.elem.jest lokalizacja budynku,wykorzyst.pdwrza, z moliwoci atwego dowoenia pasz,wypdu na pastwisko itp. W gosp.wielkotowarowych najwa.jest dobranie odp.syst technologi chowu. Ju kilkanacie lat temu zaczto tworzy wiksze obory na 200-400krw,a 25lat temu rozpoczto budow duych ferm,w kt.wprowadzono technologi wielkostadn(podzia zwierz.na gr.technolog.uytkow.rotacyjnie z zachow.rytmu produkcji).Pocztkowo fermy opasowe na 3000-4500 zwierz, nastepnie przyst.do budowy ferm dla 300-1000krw.W organizacji wielkostadnego chowu byda powinno si wyodrbni 3 sektory: wychw modego byda,krw mlecznych i byda opasowego, a wspldziaanie tych sektorw moe by:w cyklu zamknitym(w jednym gosp.), albo na zas.kooperacji(poszczeglne sektory w rnych gospodarswach).Przewa pogld e wychw modego byda i krw mlecznych powinny by w cyklu zamknitym,kooper. z sektorem opasu. Rasa Simentalska-chw tego byda w Polsce zrejonizowany jest w woj.rzeszowskim w liczbie 8000tys.sztuk.W 55r utworzono Or.Hodowli byda Simentalskiego ze wzgl.na uytkowo mlecznomisn tej rasy,zdrowie i odporno zwierzt na choroby.Rasa ta wywodzi si ze Szwajcarii.W zych war.krowy nie osigaj wys.mlecznoci i rasa szybko wyrodnieje.Rasa ta ceni si ze wzgl.na zdolno opasow i wydajno misn(wys.przyrosty w czasie opasu,dobre uminienie i dua wydajno rzena)Udzia koci w tuszy jest wikszy ni u in.ras. Uytkowo misn byda mona ocenia, stosujc rne kryteria, a mianowicie; przydatno do opasu, zdolno opasow i warto rzen (patrz ry. 21, s. 89). Zwierzta przeznaczone na opas powinny mie due ramy ciaa, dobru uminienie, powinny charakteryzowa si szybkim tempem wzrostu (due przyrosty dobowe), dobrym wykorzystaniem, paszy (m ale zuycie energii i biaka na l kg przyrostu masy ciaa), pniejszym dojrzewaniem, du wydajnoci rzen, odpowiednim skadem tkankowym tuszy oraz wysok jakoci misa. Ocena wartoci rzenej byda: Ocena wartoci rzenej byda ma na celu ilociowe i jakociowe okrelenie wartoci zwierzcia przeznaczanego na ubj. luzy ona do porwnywania ras byda i krzywek towarowych, wyznaczania klasy rzenej i ustalania zapaty za zwierz w punkcie skupu. Metody oceniania wartoci rzenej dziel si na przyyciowe i poubojowe Ocena wartoci hodowlanej buhajw kilka metod: a) metoda matka-crka - porwnywanie redniej wydajnoci crek ze redni wydajnoci ich matek, b) metoda c-c (tzw. polowa) - porwnywanie wydajnoci crek ocenianego buhaja z wydajnoci ich rwienic (po innych buhajach). Porwna dokonuje si w oborach lub stadach (a wic w rnych warunkach rodowiskowych; w ktrych krowy pierwiastki s uytkowane, c) metoda stacjonarna - porwnywanie crek z rwienicami na stacji oceny, a wic w ujednoliconych warunkach rodowiskowych. T metod stosuje si do oceny buhajw rasy simentalskiej i polskiej czerwonej, d) metoda BLUP (ang. Best Linear Unbiased Prediction - najlepsze, nie obcione bdem przewidywanie liniowe) - ocena buhajw na podstawie wydajnoci mlecznej crek w czasie pierwszej laktacji, e) metoda BLUP-Modcl Zwierzcia - jest to rwnie ocena metod BLUP uwzgldniajca ponadto wszystkie dostpne informacje dotyczce krewnych ocenianego zwierzcia, f) metoda BLUP-Wieloc echowy Model Zwierzcia - polega na szacowaniu wartoci hodowlanej krw i buhajw na podstawie wydajnoci pierwszych trzech 305-dniowych laktacji. 11.1. Systemy utrzymania Stosuje si nastpujce systemy utrzymania byda: - utrzymanie pastwiskowe jest najbardziej zblione do naturalnego bytowania tych zwierzt. Taki system jest moliwy do stosowania w tych regionach, gdzie przez cay rok lub jego wikszo zwierzta mog przebywa na pastwisku, - utrzymanie pastwiskowe-o borowe jest stosowane w wikszoci krajw europejskich, w tym rwnie w Polsce, przy czym zwierzta w cigu roku wicej czasu przebywaj w pomieszczeniach (oborach!, - utrzymanie oborowe polega na utrzymaniu byda pm'7 cay rok Zarwno przy utrzymaniu pastwiskowe-oborowy m, jak i oborowym potrzebne s odpowiednie budynki (obory), ktre ze wzgldu na sposb utrzymania zwierzt mona podzieli na trzy grupy: 1. uwiziowe- pozwalaj na indywidualne traktowanie kadej krowy, eliminuj wiele ujemnych czynnikw chowu bezuwiziowego. W zalenoci od stopnia zmechanizowania procesw produkcyjnych jeden pracownik moe obsuy od 10 do 30 krw, 2.bezuwiziowe- wolnostanowiskowe. W celu zapewnienia zwier7i.. tom optymalnych warunkw naley uwzgldni odpowiednie urzdzenia, takie jak: boksy, legowiska, miejsca do karmienia i pojenia, hale udojowe, mleczarnie, wybiegi, 3. wolno wybiegowe - najczciej maj trzy ciany; brak ciany od strony poudniowej umoliwia zwierztom swobodne wchodzenie i wychodzenie z budynku,

1.Dugo i przerwy midzy dojeniem. przerwy do 10hwiksza prod.mleka Zima 2x dziennieLato 3x dzienie-przerwy 7-8h 2.Rasa Jersey. Pierwsza ksiga hodowlana dla tej rasy powst.w 1886r.Jest to rasa o typie jednostronnie mlecznym(konstytucja oddechowa).Kaiber i masa zwierz.maa-krowy 370kg,wys.w kbie 120cm,a buhaje 600kg i wys.w kbie 144cm.Uminienie skromne,koczyny suche.Maa gowa,due oczy,niewielkie rogi,proporcjonalna szyja,tuw klinowy,zad spadzisty, umaszczenie jednolite barwy szarej czsto rozjaniane. Parametry doju:poprawna bud.wymienia i strzykw oraz dugowieczno.Wczesno dojrzewania i atwo o ciele. W Polsce rasa ta uywana do doskonalenia uytkowoci mlecznej byda polskiego czarnego. 3.Mikroklimat budynku. Klimat w pomieszcz.zaley od temp.,wilgotnoci,wymiany powietrza oraz owietl.natural. Najwiksze wymagania maj krowy mleczne i cielta-opt.temp.8-12C. Wys.temp.- niska i wys.wilgotno oraz niska temp-niska i wys.wilgot.wpywaj niekorzystnie dla zwierzt. Wilgot.wzgldna dla byda w pomieszcz.zamk.nie powinna przekracza 80% (wahania 60-85%).Urzdzenia wentylac.powinny zapewni odpowied.wymian pow.wewntrz budynku w celu utrzymania staej temp.,sprawnego odprowadz.nadmiaru p.wodnej oraz szkodliwych gazw.Koncentracja CO2-0,35%, NH3 do 0,01%, H2S do 0,005%. Owietlenie naturalne:stos. okien do podogi dla krw mlecznych i opasw 1:15-20.W cieltnikach nie wicej ni 1:15. 4.Heterozja Czyli wybujao mieszacw-wyst.u potomstwa rodzicw niespokrewnionych.Oznacza to zwikszenie ywotnoci potomstwa,szybsze tempo wzrostu,wiksz podno.W badaniach nad mieszacami byda hereford,aberdeen,angus i charotaise w porwnaniu do ras uytych stwierdzono,e efekt heterozji zaznaczy si silniej u buhajkw ni u cieliczek.Wystpowanie heterozji byo uzalenione od kombinacji jakie krzyowano. 5.Koszt produkcji mleka Suma kosztw bezporednich i porednich z wiksz liczb jednostek prod.,uzyskan przez wzrost wydajn.zwierzt. Okazuje si e koszty wasne na jednostk prod.spadaj prawie wprost proporc.do wzrostu wydajnoci i e ich udzia w kosztach cakowitych te spada. Czynnikiem decydujcym o obnice kosztw cak.w produkcji byda jest wzrost wydajnoci,gdy gosp.prod.pasze wasne i racjonalnie wykorzystuje inne koszty produkcji.

1.Powtarzalno Zdolnoci uwarunkowane genet.z drugiej strony rodowisko. Jest to liczba modych cielt w kolejnych wycieleniach. Wydajno mleczna w kolejnych laktacjach ,wsp.powtarzalnoci jest najwy.wart. jak moe osign odziedziczalno danej cechy. 2.Bydo niemieckie Brunatne,przecitna wydajno 4312kg mleka 3,95%tuszczu.Celem hodowli jest uzyskanie byda o uytkowoci dwukierunkowej.Buhaje 950-1050kg,krowy 550-650kg, dobre przystosowanie,dobra wydajno mleczna i opasowa.Czerwone-wydaj.mleka 2919kg 3,97%t. Srokate-celem hodowli typ kombinowany,wydaj.mleczna do 5000kg rocznie 4,8%t, 3,7%biaka. Czarno-biae-uytkowo dwukierunkowa(wymi dobrze zawieszone,obszerne). 3.Okres midzywycieleniowy To czas jaki upywa od ostatniego do nastpnego porodu. Mona w nim rozrni dwa okresy:1.midzyciowy(skada si czas przestoju pociowego i okres upywajcy od pierwszego do skutecznego pokrycia,trwa okoo 90dni) oraz 2.okres ciy trwajcy 277dni. Tak wic okres midzywycieleniowy nie powinien trwa duej ni 367dni chocia w oborach wielostadnych moe trwa nawet 390dni. 4.Odchw cielt Trwa od urodzenia do 6miesicy ycia. W celu wywoania penej odpornoci ciel powinno zosta z matk co najmniej przez pierwsze 5dni ycia.Cielta mog wtedy czsto ssa krow, pobierajc w sumie du ilo siary(4-5odpasw na dob).Pierwsza porcja siary powinna by podana do 3-ciej godziny po porodzie.Skad siary wpierwszym dniu:22-28%sm, 12-18%biaka(10-15%albumin i globulin),6-8%t., 33,5%laktozy, 1,2%zw.mineral.)jest lepka,gorzka,szarota(funkcje odywcze,odpornociowe i przeczyszczajce p.pokarm, a jej skad zmienia si w kolejnych godz.). Pniej cielta utrzymujemy w kojcach indywidual. (2mie) a pnej zbiorowo w boksach.Po okresie ywienia siar stos.rne formy odchowu cielt:1)na mleku penym-tradycyjny,na jedn cieliczk 300-400L mleka do 10tyg.ycia(a od 2tyg.ycia stos.bdb.siano+miesz.tre C).2)Na mleku penym i odtuszcz.(mleko pene 100-150L, odt.300-400L)w okr.karm.mlekiem odt.+dodat.mineral).3)Na preparat.mlekozastp. 4.Pasze stae stos.w yw.:miesz.tre., siano, okopowe, zielonki i pastwisko 5.Pokrj byda Jest to zesp zewn.cech budowy ciaa zwierzcia okrelajcych proporcje midzy nimi czyli harmonijno budowy ciaa.Na pdst.pokroju wnioskowa mona o:przydatnoci danego zwierzcia do okrel.kierunku uyttkowania,o budowie i funkcjionowaniu narz.wewn.

1.Wilgotno a wydajno mleka Niekorzystnie oddziauje wysoka wilgotnosc powietrza przy wyszych temperaturach gdy oddawanie ciepa jest utrudnione Wpyw wilgotnoci powietrza na produkcje mleka ocenia si w powizaniu z temperatura pomieszczenia. Due spadki produkcji mlecznej wystpuj gdy wilgotno i temperatura powietrza s wysokie 2.Rozmieszczenie byda na wiecie Koniec lat 90 tych stabilizacja.Indie 195ty, brazylia-136.814, ZSRR-115.600, USA 99.484, chiny 77.141, Argentyna 50.282, Francja 23.605, Niemcy 15.069, EWG 78.343 Najwikszym producentem i eksporterem mleka EU (25%) 3.Rasa SZWYC Brunatne bydo szwajcarskie , bydo grskie. Odmiany kostromskie i lebiedyskie, wysoko w kbie krowa 130, buhaj 135-150 obwd kl piersiowej- krowa 200, buhaj 216-246.ciar c.krowa500-600kg, buhaj 800-1000kg -Umaszcenie koloru myszy 4.Metody kojarze Kojarzenia bywaj dwojakie-krewniacze i niekrewniacze. 1)Te pierwsze prowadz do wzrostu homozygotycznoci potomstwa,przy czym stopie utraty heterozygotycznoci zaley od wart.wsp.spokrewnienia kojarzonych ze sob zwierzt. Hodowanie zinbredowanych reproduktorw w chowie krewniaczym jest najwysz form pracy hodowlanej. S dwie metody koj.krewniacz.:hodowla w grupach w obrbie rasy i hodowla na lini(gdy stado ma szczeglnie cennego rozpodnika). 2)metody kojarze niekrewniaczych-kojarzone krowy i buhaje,ktrych pokrewiestwo nie jest wiksze ni sztuk losowo wybrabych z populacji.Kojarzenie tego rodz.w obrbie tej samej rasy nosi nazw wolnego,ktrego odmian jest kojarzenie szczytowe(topcrossing-czenie zinbredowanych buhajw z niespokr.z nimi krowami heterozytycz.) Jeeli kojarzymy zwierzta rnych ras to jest to krzyowanie:twrcze(wytworzenie nowej rasy),polepszajce(uszlachetniajce), towarowe(mieszace produkcyjne),przemienne(poczenie w stadach produkc.interes.cech), wypierajce.

1.Wielko pracy W oborach stanowiskowych dojenie krw odbywa si na stanowiskach z urzdzeniami mechanicznymi tj. dojarka bankowa-jeden pracownik moe wyda 12-15 krw \h Rurocig- uywajc 3 aparatw udojowych 1 pracownk moe wydoi 25krw/h 2.Rasa Charolaise Rasa misna francuska-buhaj 1000-1200kg, krw 700-800kg, umaszczenie meczno-biae, uywane do krzyowana towarowego z krowami ras mlecznych. W polsce rasa ta uywana jest do kojarze z Krowami czamo-biaymi i czerwonym. Buhajki nadaj si do opasu cikiego Maj predyspozycje do opasu w cyklu 20-30 miesicznym. Ocielenie od styczna do marca Odchw cielt ok 85% Upadki cielt due do 20%(w czasie porodw) 3 Wpyw wieku na jako woowiny Na warto zen rzutuje wiek zwierzcia, wynika to z nierwnornernosci rozwoju i wzrostu poszczeglnych tkanek od urodzenia do penej dojrzaoc. Due znaczenie maj gwnie tkanki misna kostna i tuszczowa. Najwyszy stopie intensywnoci wzrostu osiga najszybciej kociec, potem misne a na kocu tuszcz. Ten porzdek rozwoju poszczeglnych tkanek w ronym wieku ma odbicie w skadzie przyrostu. Z wiekiem skad przyrostw ulega zmianom w zwizku z tym zmienia si skad prod rzenych. Gwne zmiany dotycz zawartoci s m . Z wiekiem ilo sm i tuszczu wzrasta. Wydajno rzena ksztatuje si pod wpywem odkadana tuszczu 4 Kojarzenie kombinowane 5 Wentytacja-dzielimy na:a)mechaniczna (wentylatory) - samoczynna (zaliczamy do niej wentylacje dyfuzyjna sprawno 8% szpary szczeliny, b)grawitacyjna (spr 15%, musi by temp min 5C)c)grawitacyjno-deflekcyjna (deflektory umieszczone na dachu dziaaj poruszane wiatrem spr 65%) 1.Rodzaje byda w Dani a)Jersey Duskie- b dobry materia hodowlany Dua wydajno, zaw tuszczu 6%, biaka 4,4% w mleku Zwierzta te mniej szlachetne mocniejsze i o grubszej kosci. Maj dobre i kruche miso, intensywny wzrost b)Czerwone bydo duskie- typ misny i kombinowany, Maja gboki i szeroki tuw .pojemny brzuch, grzbiet dugi, wymi pojemne,ma czerwona,pysk jasno szary c)Czarno-biae-krowy mleczne 20% pogowia w Dani ,wysoko wydajne t.w mleku 4,02% 2.Selekcja -Zmierza do poprawy konstytucji zwierzt, iest systematyczna, Prowadzona na podst wynikw uytkowoci i zdrowia. Zwracamy uwag na konstytucj i spokrewnienie osobnikw. Metody selekcji:1 niezalena poz. brakowania, 2 nastpcza;3 na podst.indeksu 3.Strzyki Powinny mie ksztat cylindryczny d 5-7cm, red 2-2,5cm i powinny by ustawione pionowo. Strzyki

przednie s nieco dusze i z reguy szerzej rozstawione, podane jest jednak aby byy rozstawione w miar rwnomiernie.Wady strzykw:nieprawidowa dugo(za dugie lub za krtkie),niewaciwa rednica,nieodpowiedni ksztat (butelkowaty, stokowaty,gruszkowaty). 4.Rodzaje doju: 1. dj waciwy(rczny i mechaniczny) 2 dj rczny pistkowanie(sposb prawidowy),osmykiwanie(stos.jedynie u pierwiastek i krw z krtkimi strzykami),kciukowanie(wadliwy spos.doju).Ze wzgldu na metod wyrniamy: proste, na przemian proste, poowami, na krzy.System doju mech: dj na stanowiskach i dj w hali udojowej 5.ywienie byda S dwa systemy ywienia:system tradycyjny,kt.sprawdza si w 80% i franc.syst.INRA 95%. Tradycyjny syst.ywienia okrela zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne,a jednostkami stosowanymi s jednos.owsiana(energia) i BO lub BOS oraz pobranie paszy(suchej masy). Stos.syst.Inra pozwala na max.wykorzystanie pasz objto.przy opt.udziale pasz tre.w dawce(takie bilans.energi i biaka w dawce,kt.zapewnia pene ich wykorzystanie)Energia wyraona w JPN i JP, biako BTJ,BTJN,BTJE, jednos.wypenie.JWK,JWB. 1.Typy uytkowe Jest to zesp dziedzicznych cech morfologicznych i filologicznych pozwalajcych na uytkowanie zwierzt w danym kierunku. MLECZNY (typ konstytucyjny oddechowy) - charakteryzuje si szlachetn j i delikatn budow, klinowatym ksztatem ciaa, wydu^ delikatn gow, dug cienk szyj, klatk piersiow dug, gbok, pask, rozszerzajc si ku tyowi, skonym ustawieniem eber1 w stosunku do krgosupa, duymi odstpami midzy zebrami, sabym uminieniem, ksztatnym, pojemnym wymieniem o przewadze tkanki gruczoowej, skr cienk, elastyczn, pofadowan na szyi. Przemiana materii jest intensywna; HF, Jersey, angler MSNY( konstytucyjny trawienny) - ksztat tuowia w przekroju podunym zbliony jest do prostokta .gowa jest krtka, szeroka, szyja krtka, dobrze uminiona, klatka piersiowa gboka mocno wysklepiona, jednakowej szerokoci na caej dugoci, zebra ustawione prostopadle w stosunku do krgosupa, skra gruba, wymi mae. dobre uminienie (zwaszcza grzbietu i zadu), profil zadu wypuky: aberdeen. agnus KOMBINOWANY- cech budowy obydwch z przewag jednego lub drugiego- simmentalskie, brunatne 2.Rasy angielskie misne HEREFORD- redni kaliber, dugie nogi, rozpowszech. rasa nacaym wiecie, naturalna odporno, zdolnoci adaptacyjne do nowych warunkw, produkcja cielt na ekstensywnych powiatach, m.c krw 600 kg. wysoko w kbie 125 cm, m.c buhajw 900 kg umaszczenie czarno biae (biaa gowa, podgardle, mostek, podbrzusze, kb i koniec ogona) reszta jest ciemno- czerwona, s wykorzyst.do krzy. w stadach byda mlecz. 3.Krzyowanie przemienne i rotacyjne Krzyow.przemien.polega na krzy.ze sob dwch ras na przemian,w kolejnych pokoleniach. Krowy kryte s buhajami pierwszej lub drugiej rasy. Najlep.efekty daje krzy. rasy uniwersalnej z ras misn. Krzy.rotacyjne-krzy.przez wiele pokole 3 lub wicej ras. 4.Wpyw ywienia na opas byda S trzy rodz.opasu.Rni si sposobem ywienia,zuycia sk.pokarm.na przyrost 1kg masy ciaa,wielkoci dobowych przyrostw i dugoci cyklu opasu. 1-opas intensywny-dobowy przyrost powyej 1000g.Uzyskuje si to przez stos.pasz o wys.kont..sk.pokarm.(biako i enegia).S to p.treciwe, niektre kiszonki i p.o wikszej zawart.wglowod.Prowadzi to do szubkiego osignicia koc.masy ciaa(skraca cykl opasu)Bdb.efekyuwno. 2-pintensyw.-mniejsze dob.przyrosty(do 1000g),du.cykl opasu,wiksze zuycie sk.pokar.,lepsze wykorzyst.pasz objt.-kiszonki. 3-ekstensywnynaimn.przyrosty,najd.przyrost,dobowe przyrosty 500-650g 1.Specyfika trawienia u przeuwaczy odek dwukomorowy, przewd pokarmowy umoliwia pobieranie duej iloci pasz objtociowych. Specyfika trawienia pasz u przeuwaczy polega na dziaaniu mikroorganizmw bytujcych w waczu. umoliwiaj one rozkad wglowodanw w tym take celulozy oraz wykorzystanie azotu niebiakowego paszy. Mikroorganizmy wykorzystuj amidy do budowy biaka i syntetyzuj witaminy z gr B. Drobnoustroje w waczu s trawione w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego dostarczaj biaka. Produktem mikrobiologicznegio rozkadu s w duej czci wchaniane przez org bezporednio ze wacza. Rola wacza w trawieniu: trawione jest ok. 25 % s.m, 85% biaka, 58% wkna, 100% wglowodanw. W stosunku do oglnej strawnoci skadnikw straty energii przy trawieniu pasz s u przeuwaczy wiksze ni u innych zwierzt, prawidowe ywieme-ekonomiczna produkcja 2.Budowa wymienia Ksztaft wymienia- strzykowate, kuliste, obwise. Zawieszenie: sromowo- brzuszne, sromowe, brzuszne Pooenie wymienia ze wzgldu na wymogi doju mechanicznego nasada strzykw powinna znajdowa si na wysokoci stawu skokowego, strzyki powinny mie ksztat cylindryczny, dugo 5-7 cm, rednic 22.5 cm i powinny by ustawione pionowo. Budowa: z 4 niezalenych wiartek z ktrych kada ma

odrbna tkanke gruczoow, wasne ukrwienie, przewd wyprowadzajcy umieszczony w strzyku. Prawa stron wymienia oddziela od lewej przegroda speniajca rol wizada podtrzymujcego wymi. Podstawowymi elementami gruczou mlekowego s pcherzyki mlekotwrcze. ciany pcherzykw tworz komrki nabonka wydzielniczego i komrki miniowo- nabonkowe. Mleko powstaje w komrkach nabonka wydzjelniczego. Pcherzyki mlekotwrcze z najcieszymi przewodami odprowadzajcymi i gst sieci naczy krwiononych tworz zraziki. Zraziki wraz z przewodami odprowadzajcymi mleko tworz paty. Mleko mieci si w zatokach mlekononych. przewodach mlecznych, a przede wszystkim w pcherzykach mlekotwrczych. 3.Dj-sposoby doju rcznego Dj przez pistkowanie- sposb prawidowy. Polega na objciu strzyka doni tak, aby ujcie kanau strzykowego do zatoki mlekononej znalazo si miedzy kciukiem a palcem wskazujcym i wyciskaniu mleka z kanau strzykowego przez nacisk kolejnych palcw. Dj przez osmykiwanie- moe by stosowany jedynie u pierwiastek i krw z krtkimi strzykami Polega na przesuwaniu palca wskazujcego i kciuka wzdu strzyka, od zatoki mlekononej do ujcia kanau strzykowego. Dj przez kciukowanie- wadliwy sposb doju- po ujciu strzyka miedzy palec rodkowy a grzbiet kciuka wyciska si mleko, przesuwajc wzdu kciuk i dociskajc do niego pozostae palce doni. Ze wzgldu na metod doju wyrniamy dj: Prosty, naprzemian prosty, poowami, na krzy. 4.Postp hodowlany Osiga si na ciekach ojciec- syn, ojciec- crka, matka- syn, matka- crka, co w wypadku byda najwiksze znaczenie ma cieka ojciec- syn( 40-50%) i matka- syn ( 25-35%). Wie si to ze stosowaniem inseminacji i otrzymywaniem bardzo duej liczby potomstwa od pierwszego buhaja, a w zwizku z tym stosowanie ostrej selekcji. Waciwa ocena wartoci hodowlanej buhajw jest, wic sprawa zasadnicza w doskonaleniu byda. 5.Rasy skandynawskie HOLANDIA: holsztyno- fryzy, Gronungen, czerwono- biaa, Meuese-rhine-yssl FINLANDIA: Ayrshire, fiskie bure, finskie bezrogie NORWEGIA; czerwone- bezrogie. norweskie czerwono- biae, dole, telemarskie, aciate pnocne, aciate tronderskie, czerwone tronderskie

1.Picie Krowy musza otrzymywa wie wod do picia przy czym zapotrzeb.na wod zaley od masy ciaa i rodzaju skarmianych pasz oraz od temp.i wilgot.powietrza. Przyjmuje si e na l kg s.m paszy bydo potrzebuje ok. 4-6 kg wody. Najlepiej jest poi zwierzta poidem automatycznym. Gdy takich poide brak zwierzta karmimy trzykrotnie w cigu dnia 2.Znaczenie chowu na produkcj mleka Ilo produkowanego mleka oraz jego jako zale od wielu czynnikw,takich jak:uwarunkowania genet,stadium laktacji,pora roku,wiek i stan zdrowia,higiena pozyskiwania mleka oraz ywienie.Im ywienie byda jest bardziej intensywne (p. treciwe) tym produkcja mleka jest wysza i na odwrt.Zywienie wywouje stosunkowo szybkie zmiany w skadzie i wydaj.mleka.Hodowca moe(w pewnych granicach)regulowa zawart.tuszczu,biaka i witaminy A w mleku,ywienie ma natomiast znikomy wpyw na poziom laktozy i sk.mineral.w mleku. Przez ywienie mona rwnie wpywa por.na zawart.drobnoustr.w mleku oraz smak,zapach i przydatno do przetwrstwa( sery, jogurty, maso)stan zdrowia (chore spadek mleka 50%) rodowisko:szkodliwe wpywy klimatu. 3.Rasa Simentalska Typ uytkowy mleczno- misny. Wywodzi si z Szwajcarii. Z reguy ordynarna konstytucja ktra sprzyja hodowli nawet w trudnych warunkach. Umaszczenie jednolite lub pstre, ale gowa,brzuch i nogi i ogon biae. Barwa sierci na tuowiu jest somkowa lub czerwona. luzowica rogi i racice s barwy cielistej. Obie pci maja rogi.Celem hodowli jest zwikszenie wydajnoci mlecznej. Krowa 650kg i wydajn od 45000kg, 4,0%t 4.Spokrewnienie-wspczynniki KOJARZENIE WSP. INBREDU POTOMSTWA Samozapodnienie 0,50 Ojciec x crka 0,25 Brat x siostra 0,25 Pbrat x posiostra 0,125 Potomek x potomek 0,0625 Pbrata pobrat 0,125 Wsp.inbredu ronie wraz z liczb i bliskoci kojarzonych ze sob osobnikw spokrewnion. 5.Znaczenie byda Due wiadczenia produkcyjne: na produkcja mleka, misa oraz jako zwierze pocigowe ( bawoy

1 Ocena wymienia Oceniajc wymi zwraca si uwag na: a)ksztat:skrzynkowe(miskowe)najb.podane do doju mech,kuliste(mniejsza podstawa i objto),obwise(pitrowe i kozie). b)zawieszenie: sromowo

brzuszne(wysunite do przodu-najlepsze do doju mech.),brzuszne(silnie wys.do przodu), sromowe c)pooenie(odlego od nasady strzykw do stanowiska nie mniejsza ni 50cm), d)ksztat,wielko i ustawienie strzykw {powinny mie ksztat cylindryczny d 5-7cm, red 2-2,5cm i powinny by ustawione pionowo. Strzyki przednie s nieco dusze i z reguy szerzej rozstawione, podane jest jednak aby byy rozstawione w miar rwnomiernie}, f)czysto wymienia:brak strzykw dodatkowych i przystrzykw.Przy ocenie wymienia zwracamy uwag na stosunek ilociowy tk.gruczoowej do tk.cznej,skr i owosienie. 2.Usuwanie obornika Uywa si traktora z adowaczem czoowym (wiksze obory) Dolna granica obsady 100-300 szt. Duych. Ma zastosowanie w oborach ze stanowiskami do dojenia. Jeeli obornik ma duo ciki to uywa si wide adowacza czoowego, przy maej iloci ciki - czerpak, najlepsze jednak urzdzenia z acuchem-skrobakowy Urzdzenia z drkiem przeswnym -mae obory (przenonik tamowy) uywa si rwnie: Podwieszonej kolejki oborowej, spawianie 3.Cele hodowlane Celem hodowli jest.- przyst.produkcji do istniejcych potrzeb rynkowych. -warunkw gosp. i ekolog. W sposb ekologiczny, -ustalenie celu hodowli ogranicza si do okrelenia odpowiednich parametrw uminienia i przyrostw. Konieczne jest okrelenie bardzo wielu parametrw i korelacji fenotypowych, genetycznych i zbada ich wzajemne oddziaywanie 4.Bydo w Czechach Czerwono-biae .szwedzkie, sowackie aciate, pinzgenery (obszary grskie) sowackie bydo (pstrokate .czerwone,olkuskie .czerw.-biae .czamo-biae .czeskie bydo srokate) 5.Utrzymanie byda Stosujemy system utrzymania byda: -utrzymanie pastwiskowe (zblione do naturalnego). - utrzymanie pastwis.- oborowe (w krajach europejskich zwierzta w cigu roku wicej czasu przebywaj w pomieszczeniach), -utrzymanie oborowe(cay rok w oborze) Obory dzielimy na:uwiziowe,bezuwie,wolno wybiegowe.Stanowiska:dugie,rednie, krtkie. Systemy utrzymania byda:1.Koczowniczy wypas-ustawiczna wdrwka caych rodzin i plemion ze swymi stadami:Afryka i Azja(produkcja bardzo zawodna) 2.Syst.pkoczowniczy-okresowe przemieszczanie stad-wykorzyst.odlegych pastwisk w porze deszczowej 3.Osiade syst.utrzymania byda:a)przemiennej uprawy roli, b)prod.na samozaopatrzenie, c)ranczowy(ekstensywny wypas byda g.misnego. Ostatnie ogniwo ewolucji to fermy przemysowe(bardzo kapitaochonny).

1..Pogowie byda w ty sztuk Rok 1946 oglnie 3910 krw-2748, R1980 og 12649 krw 5959, Rok 1986 og 10919 krw 5207, Rok 1990 og 9022 k 4707, R1991 og 8400 k 4500, Rok1995 og7300 k 3700 Rok1998 og7000 k 3500 2.Rasa polska czerwona 35% pogowie odmiany: pogrska lska dolinowa Stanowi 3% krajowego pogowia Maj reprezentowa typ uytkowy misno- mleczny. Wydajno krowy w populacji aktywnej powinna wynosi 4000kg mleka 4,5 % tuszczu 3,6 % biaka Masa ciaa krowy 500 kg wysoko w kbie 126cm indeks masywnoci 148 umaszczenie czerwone od jasnego do ciemnego gowa lekka kb nie szeroki zwarty, opatki przylegajce, grzbiet prosty klatka piersiowa gboka ,wymi skrzynkowo-miskowe lub kuliste rednio uminione cechy uytkowoci misnej do mierne opas do 400 kg masy ciaa. 3.Wpyw temperatury na skup mleka Mleko po doju w osobnym pomieszczeniu. Na utrzymanie jakoci mleka ma wpyw: 1cedzenie(czysto higiena),2 chodzenie konieczne jest szybkie schodzenie mleka do temperatury 8C przy krtkim przetrzymywaniu lub do 4C przy dusz.przetrzymywaniu 3 Przechowywanie-czyste metalowe naczynia lub zbiorniki na mleko nie miesza mleka z rnych dojw, 4.Transport-szczelnie zamknite,zabezpieczone przed: mrzem, promieniowaniem sonecznym.) 4.Chw wsobny krewniaczy- gdy kojarzymy spokrewnione - spokrewnieni partnerzy kojarzenia warunkuje zwikszenie czstotliwoci identycznych genw wyrniamy: 1 chw kazirodczy (rodzice z dziemi) 2. w bliskim pokrewiestwie (wujek i kuzynka)3.W umiark.pokrewiestwie 5.Przeuwanie Polega na odruchowym otwieraniu ujcia w przeyku i przechodzeniu treci pokarmowej na wskutek skurczw czepca i antyperystaltycznych ruchw do jamy gbowej gdzie po przeuciu jest ono spowrotem poykane, odruch przewania jest bardzo zoony Jest on koordynowany przez centralny ukad nerwowy 1.Wielko i ksztat wymienia 1 ksztat Skrzynkowate (miskowe) szeroka podstawa daleko wysunite do przodu i do tyu, gbokie rwnomierne wiartki symetryczne rozstawienie strzykw 2 kuliste mniejsza podstawa i mniej pojemnos, obwiso, 3 obwise strzyki nieprawidowe maa podstawa wymienia dzieli si na a) pitrowe sabiej wyksztacone wiartki przednie ni tylnie b) kozie przednie wiartki b. sabo

wyksztacone tylnie due nisko opuszczone -wielko ksztat i ustawienie strzykw 2.Intensywno selekcji w pracy hodowlanej dy si do uzyskania jak najwikszego postpu genetycznego ktry zaley od intensywnoci selekcji zalenej od %-tu wybranych zwierzt na rodzicw nastpnych pokole Jeli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra Jeli np. 20% to najnisza ma na celu zachowanie intensywno selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierzt wybranych na rodzicw. 3.Do czego stu Zwizki Hodowcw byda: Do podstawowych zada naley zaliczy 1 organizacja sprzeday zwierzt hodowlanych 2 selekcja 3 organizacja inseminacji 4 wycena rozpodnikw oraz import zwierzt i nasienia 5 doradztwo hodowlane 6 prowadzenie ksig zarodowych i ocena wartoci hodowlanej 7 dysponowanie funduszem postpu genetycznego 4.System zadawania pasz 1 mechanicznie 2 pmechanicznie 3 rcznie 5.Bydo na Sowacji l.czerwono biae 2.szwedzkie 3.sowackie 4.aciate 5.pinzgenery(obszary grskie) 6.sowackie bydo srokate, czerwone, olkuskie, czerwono biae, czarno biae, 7.czeskie bydo srokate. Pytania: Pytania TESTOWE -A,B,C,D 1-kiedy zostao udomowione bydo? odp. 12 tys lat temu na obszarze obecnej pustyni Sahara 2-najliczniejsza rasa w Polsce? odp.HF czarno-biae 3-jakie umienienie jest charakterystyczne dla krw mlecznych? chyba paskie 4-siara to? wydzielina gruczou mlekowego podawana cielakomw pierwszysch dniach zycia i bya to odp c 5-rasa CHAROLAISE jaki rodzaj opasu sie stosuje?-intensywny i ze jest to rasa poznodojrzewajaca 6-normy unijne dla mleka? punkt zamrazania, liczba bakterii i komrek somatycznych 7-najwaniejszy czynnik rodowiskowy wplywaacy na wydajnoc genetyczna? odp. zywienie 8-jaka jest najbardziej poadany ksztat krzywej laktacji? odp.wypuky 9-chyba chodzilo o nadmiar biaka i czegos jeszcze w paszy i co to powoduje? podobno wzrost ilosci mocznika w mleku 10-co trzeba uwzgldnic przy wyborze produkcji mleka? odp. rasa, skala produkcji, system utrzymania,bazaa paszowa, warunki klimatyczno-glebowe 11-co trzeba podawac aby rozwina sie zoladaek u cielat -cos takiego i chodzilo o pasze tresciwe i some ale sprawdz sobie ta odp 12-kwoty mleczne co to sa 13-nie pamietam pytania ale odp. to cechy produkcyjne i waga tej cechy to 50% co takiego .... 16-otwarte-masa ubojowa -indeks selekcyjny dla buhaja -cechy mlecznoci -skad mleka i procentowa zawartoc poszczeglnych skladnikw -parametry mleka np.punkt zamarzania -czego brakuje w I fazie laktacji -ktra faza laktacji jest najtrudniejsza pod wzgldem ywienia -szczyt laktacji

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

kontynent na ktrym najwczeniej udomowiono bydo pochodzenie Bos Taurus( byda domowego) wiatowe pogowie byda udzia hf w pogowiu witowym udzia byda polskiego w pogowiu wiatowym udzia byda polskiego w pogowiu europy ilo krw bdcych pod ocen czemu suy ocena wydajno krw ocenianych i poza ocen skad siary mleko w klasie extra (parametry) charakterystyka simentala, jerseya, shorthorna, Hf indeks selekcyjny dla buhaja ho krzyowanie a kojarzenie porwnanie intensywnoci produkcji Hf i jerseya

16. zby sieczne 17. omw , omc 18. wydajno rzena (wzr) 19. szacowanie mc ( Pressler, Truchanowski ) 20. pomiary suce do oceny uminienia 21. rasy zachowawcze w Polsce 22. francuskie rasy misne 23. indeksy pokrojowe 24. ocena budowy wymienia 25. ilo stacji unasienniania w Polsce 26. PFHBi PM i inne organizacje 27. obora wolnostanowiskowa 28. specyfika ywienia byda 29. najbardziej wartociowe wyrby w tuszy woowej 30. wiek uzyskania dojrzaoci somatycznej 31. co decyduje o zdolnoci opasowej 32. dugo cyklu pciowego i dugo rui. 33. dokadnie nie pamitam ale byy jeszcze pytania z ostatnich wykadw tj. z rodzajw selekcji, krzyowania itp.

Tyle, ile wiem na temat otwartych i ile mam w notatkach:) Ale jeeli kto si nie zgadza - prosz mnie poprawi. otwarte: 1.masa ubojowa ( chopcy 1000-1200, laski 700-750) 2. indeks selekcyjny dla buhaja (PF=0,5PI_prod+0,3PI_pokr+0,1PI_pod+0,1WH_KSOM) 3. cechy mlecznoci : produkcja (kg) a w tym(0,2-0,25 odziedziczalne) tuszcz biako Sm Laktoza, popi Udzia %towy (0,4-0,55 odziedziczalne) tuszczu biaka Sm beztuszczowej Sm ogem Biako,tuszcz (odziedziczalno 0,5) 4. skad mleka i procentowa zawartoc poszczeglnych skladnikw : 3,7% tuszczu 3,3% biaka 4,8% laktozy 5. parametry mleka np.punkt zamarzania gsto >=1,028 g/ml pkt zamarzania <= -0,512 C zaw. Biaka >=28 g/litr <100 tys bakterii/ml <400 tys kom somatycznych/ml pH=6,5 6. czego brakuje w I fazie laktacji W pierwszej fazie laktacji nastpuje gwatowny wzrost wydajnoci. Biako jest krytycznym skadnikiem. 7. ktra faza laktacji jest najtrudniejsza pod wzgldem ywienia Pierwsza faza poniewa ciko jest zapobiec negatywnemu bilansowi energii zwaszcza u krw wysokoprodukcyjnych. 8. szczyt laktacji Nastpuje mniej wicej po upywie miesica od porodu. Maksymalna produkcja mleka.

1.od kogo pochodzi bydo odp . TUR 2. najlepsza rasa mleczna i ile sztuk na wiecie Odp. H-F czarno biaa 100mln 3. podaj skad mleka do podania byo Odp. sucha masa 12,3% tuszcz3,5% biako 3,3% Laktoza 4,5% 4. siara to? Odp. wydzielina gruczou mlekowego podawana cielakomw pierwszysch dniach zycia i bya to odp c 5. najtrudniejszy moment w normowaniu ywienia odp. rozdajanie 6. czego krowie brakuje w dawce podczas szczytu laktacji Odp. energi 7. normy unijne dla mleka? Odp. punkt zamrazania, liczba bakterii i komrek somatycznych 8. co trzeba uwzgldnic przy wyborze produkcji mleka? odp. rasa, skala produkcji, system utrzymania,bazaa paszowa, warunki klimatyczno-glebowe 9. czym si charakteryzuje typ krowy mlecznej. (otwarte) potencja genetyczny do produkcj mleka i budowa wymienia w kontekcie przydatnoci do doju mechanicznego 10. cos o cielaku byo...co podajemy mu do ywienia aby rozbudowa jego wacz... Odp. pasze treciw 11. z rasami misnymi...jaka cecha rasy misnych jest jedn z najwaniejszych cech.... Odp. cechy macierzyskie 12. Mierniki zdolnoci opasowej (OTWARTE) Odp. tempo wzrostu, zuycie skadnikw pokarmowych na przyrost 1kg masy ciaa, wczesno dojrzewania 13. najlepszy sposb odchowy cielt i opasw. Odp. pastwiskowy 14. jeszcze byo o minie..poczym sprawdzamy jako misa... Odp pH i barwa misa 15. chyba chodzilo o nadmiar biaka i czegos jeszcze w paszy i co to powoduje? napewno nadmiar biaka powoduje wzrost mocznika w mleku norma to 270-330mg/l

PYTANIA NA EGAZMINIE Z ROZRODU: 1. wymagania mleka do skupu - musielismy podac normy unijne dla mleka?: o temp. zamarzania o il. bakterii o il. kom. Somatycznych 2. ile lat temu udomowili bydlo i gdzie trzeba bylo wpisac ile tysiecy a gdzie bylo do wyboru/ odp. 12 tys lat temu na obszarze obecnej pustyni Sahara 3. rasa charolaise jest jak dojrzewajaca i do jakiego opasu si nadaje odp.-intensywny i ze jest to rasa poznodojrzewajaca 4. co to jest kwota mleczna?? 5. co to jest siara?? -skladu tez sie naucz /odp. wydzielina gruczou mlekowego podawana cielakomw pierwszysch dniach zycia i bya to odp c 6. jakich krow jest najwiecej w polsce?? hf czarno-biale 7. co jest potrzebne zeby rozwijaly sie przedzoladki u cielaka?? pasze tresciwe i siano lub wg niektorych woda 8. co wpywa na rozj wacza? Odp. Pasze objtociowe 9. na co sie zwraca uwage w utrzymaniu pastwiskowym gdy sie hoduje na wolowine? 10. co trzeba uwzgldnic przy wyborze produkcji mleka? odp. rasa, skala produkcji, system utrzymania,bazaa paszowa, warunki klimatyczno-glebowe 11. co w indeksie dla buhaja ma najwieksze znaczenie i jaka ma wartosc?? produkcja -50% 12. jakie umienienie jest charakterystyczne dla krw mlecznych? chyba paskie 13. najwaniejszy czynnik rodowiskowy wplywaacy na wydajnoc genetyczna? odp. ywienie 14. jaka jest najbardziej poadany ksztat krzywej laktacji? odp.wypuky 15. chyba chodzilo o nadmiar biaka i czegos jeszcze w paszy i co to powoduje? podobno wzrost ilosci mocznika w mleku 16. nie pamietam pytania ale odp. to cechy produkcyjne i waga tej cechy to 50% co takiego i byo to pytanie otwarte 16 pytanie. no i wiecej nie pamietam teraz ale jak sobie przypomne to ci wysle a te pytania sa od 3 roku oczywiscie tylko czesc ale da nam inny test niz im wiec wam tez moze zmienic: -masa ubojowa -indeks selekcyjny dla buhaja

-cechy mlecznoci -skad mleka i procentowa zawartoc poszczeglnych skladnikw -parametry mleka np.punkt zamarzania -czego brakuje w I fazie laktacji -ktra faza laktacji jest najtrudniejsza pod wzgldem ywienia -szczyt laktacji