Euskal literatura idatzia XX.

mendeko poesiagintza ✍

Erromantizismoa (bertso jarriak)

- Frantziako iraultza liberalarekin batera
- Bizitza arlo nagusiak
- Foruak galdu --> soldaduska derrigorrezkoa

Ezaugarriak 📝
- Gizakia gai nagusi ("Ni"a)
- Herri txikiak baloratu
- Abertzaletasuna/kristautasuna/Erdi Aroaren zaletasuna (ideologia)
- Izada garrantzia, sentimenduekin lotu --> gai dramatiko/negar-eragileak
- Iragana miresten zuten
- Bertsolaritzaren mugan ibili

Gai nagusiak
- Maitasuna, gai-dramatikoak eta Nitasuna

Idazle eta lanak

- "Bilintx" --> "Kontzientziarentzat"
- Iparragirre --> "Gernikako arbola"

Sinbolismoa

- Erromantizismoaren ondorengoa
- Honen adar bat
- Olerkigintza modernizatu --> betiko moldeak alde batera utzi

Ezaugarriak 📝
- Zeharkako adierazpena
- sinboloak, metaforak --> lurra,itsasoa, marra gurpila...
- Heriotzarekiko larridura
- denboraren joana
- Musikaltasuna
- abertzaletasuna presente --> euskararekiko kezka

Gizartea
- Gerra zibila --> XX. mende hasiera
- Hego EH, Francoren menpe

Idazle eta lanak

- Lizardi: "Urte giroak ene begian"
- Lauaxeta: "Mendigoxalinera"
Poesia soziala 📣
- Gerra zibil ondokoa --> frankismoa
- Errealitateari kritika
- Langileen egoerari
- Agintarien errepresioari

Ezaugarriak 📝
- Aberastasunen banaketa desorekatuari salaketa
- Bizitza/lan egoera latzari
- Marjinazio soziala
- Dikaduraren ondorioak --> gerraren oroimena
- Bakardadea eta etsipena

- Mundu guztiak mezua jasotzea nahi --> hizkuntza sinple/ulerterraza

- irakurleen arazoa bizi-bizirik haien lanetan

Idazle eta lanak

- Gabriel Aresti --> "Nire aitaren etxea defendatuko dut",
"Egia bat esateagatik",
"Gizonaren ahoa"

Abangoardia
- Ikastolen mugimendu abiatu
- Lehen liburu azoka
- "Bai euskarari" kanpaina
- Ez Dok Amairu
- Euskara batua eta Euskaltzaindia sortua

Ezaugarriak 📝
- Betiko moldeak apurtu nahia
- Artea jolastzat hartu --> mundu berriak sortu (errealitate txarra da ta)
- Poesia sentimentalari uko --> Nitasna adoleszentziaren parte dela uste
- sentimenduez hitz egin ez
- Irakurlearentzat ulergaitza

Idazle eta lanak 📚

Joxean Artze --> Txoriak txori, Zure Asakasunagatik Xabier Lete --> Xalbadorren Heriotzean

- Kaligramak landu - Ez Dok Amairu taldean

- Hitzen fonetismoa/alde espaziala landu - "Zeruko Argia" aldizakrian lan

Surrealismoa
- Abangoardiatik datorren mugimendua
- deshumanizaziotik --> sentimenduetara bueltatu
- Kezka existentzialak jorratu
- XX. mendeko 2. erdia
Ezaugarriak 📝
- Idazkera automatikoa erabili idazteko --> inkontzientean dagoena irudikatu
- Irudiak eta metaforak pilatu --> lotura ilogikoa
- Gizartearen arazoak ez landu zuzenean --> beren barne munduan zentratu
- askatasuna gai orokorra