Professional Documents
Culture Documents
Kurdoloci 5
Kurdoloci 5
2
طةسٓوذاُا شَٚخ ًةمح٘دىَ بةسصجنى :1941 – 1919
ثشتى ب دٗميآٚم ٓاتِا جةُطىَ جٔٚاُى َ ٙى ئَٚلىَ ٗ داطريكشُا بارَٙشَّٙ
كةسك٘ن ٗ طوٌَٚاُٚىَ ي طاال 1918ر الٙىَ بشٙتاُٚا ظة شَٚخ ًةمح٘د ب٘
فةسًاُذاسىَ (حاكٍ) ك٘سدطتاُا باش٘س بشٙتاُٚا ئةٗ ط٘ص ٗ ثةمياُ َّٚخؤ
ئةٗ َّٙي طةي ك٘سدا ط٘تني جبٕ ُةئِٚاْ ٗ ٓةٗهذا شَٚخ ًةمح٘دى ر
ك٘سدطتاُىَ دٗٙش بَٚخٚت ئةظ ضةُذةرى ئةطةسةكىَ طةسةكى ب٘
ب٘دةطتجَٚلشُا طةسٓوذاُةكا ك٘سدى ب طةسٗكاتٚا شَٚخ ًةمح٘دى ي طاال 1919
بارَٙشىَ طوٌَٚاُٚىَ ٓاتة ئاصادكشْ ٗ َٓٚض َّٙبشٙتاُى ر بارَٙشى ٓاتِة دٗٙش
ئَٚخظنت ثشتى ِٓطى شةسةكىَ ًةصْ دَٓٚتة سٗٙذاْ ي دةسبةُذى باصٙاْ
دُاظبةسا هةشلةسىَ بشٙتاُٚا ٗ َٓٚض َّٙشَٚخ ًةمح٘دى ربةس كٌَٚٚا رًاسا
هةشلةسى ٗ ضةكى ٗ خٚاُةتا ئَٚم ر طةسٗن عةشريةت َّٚك٘سد هةشلةسىَ
شَٚخ ًةمح٘دى ت٘شى شلةطتِىَ دبٚت ٗ شَٚخ ًةمح٘د دَٓٚتة طشتّ ٗ
ثاشى دَٓٚتة دٗٙشئَٚخظنت ب٘ ِٓذىَ ٓةتا طاال 1922ي َٗٙشىَ دًِٚٚت ثاشى
بشٙتاُٚا جاسةكادى ُةضاسدبٚت سَٙلىَ دةتة ظةطةسٙتة ك٘سدطتاُىَ.
3
ثشتى ظةطةسٙاُا شَٚخ ًةمح٘دى ي طاال 1922حلً٘ةتةن ي بارَٙش َى
طوٌَٚاُٚىَ داًةصساُذ ٗ دةطتٔةالت هظةس صٗسبةى ك٘سدطتاُا باش٘س ٓةب٘ٗ
ىل ثشتى ًاٗةكىَ كُ ٍَٚاك٘كى دُاظبةسا حلً٘ةتا عَٚشاقى ٗ شَٚخ بة َ
ًةمح٘دى ثةٙذاب٘ ضُ٘لى ٗى ُةدظٚا ًولةضى فةسًاُ َّٚحلً٘ةتا عَٚشاقى
بٚت ربةس ظ َى ضةُذ َى ي طاال 1923فشٗك َّٚبشٙتاُى بارَٙشىَ طوٌَٚاُٚىَ بً٘بة
باساُلش ٗ ثشتى داطريكشُا طوٌَٚاُٚىَ ر الٙىَ َٓٚض َّٙهةشلةس َى عَٚشاقىَ ٗ
بشٙتاُٚا ي طاال 1924شَٚخ ًةمح٘د بةسةظ دةظةسا ثَِٚضً٘ ٗ ّٙةس٘ٙاْ
دضٚت ثاشى جاسةكادى دةطت ب طةسٓوذاُ َى دكةت درى حلً٘ةتا عَٚشاقى ٗ
بشٙتاُ ٛئةظ طةسٓوذاُة رى ي طاال 1941-1930بةسدةٗاَ دبٚت ثشتى ِٓطى
شَٚخ ًةمح٘د دةطت ر خةباتا خؤ ٙا طٚاطى ٗ هةشلةسى بةسدةت ٓةتا طاال
1956دضٚتة بةسده٘ظاُٚا خ٘دىَ ر طشُطرت ّٙدةطتلةفت َّٚطةسٓوذاُ َّٚشَٚخ
ًةمح٘دى -1داًةصساُذُا حلً٘ةتةكا ك٘سدى-2 .بوِذكشُا ئاالٙىَ ك٘سدطتاُىَ.
-3بةسصكشُا ٓةطتا ُةتةٗاٙةتٚا ك٘سدى.
4
طةسٓوذاُا شَٚخ طةعٚذىَ ثرياْ :1925
ثشتى جةُطىَ جٔٚاُٚىَ ئَٚلىَ ٗ طٔ٘سِٙا شَ٘ٚاصىَ ح٘كٌشاُٚىَ ي ت٘سكٚا ب٘
كً٘اسى ب طةسٗكاتٚا ًظتةفا كةًاي ك٘ داْ ثَٚذاْ ب ٓةبُ٘ا ٓٚض ًووةتةكىَ
دى ي ت٘سكٚا ُةدكش ٗ دط٘ت ثَٚذظى ٙة ٓةًى ُةتةٗة َّٚٙدى بَِٔٚة تةتشٙم
كشْ ٓةتا دط٘تة ك٘سدا ت٘سك َّٚضٚا صًاُىَ ك٘سدى ٓاتة قةدةغةكشْ ئةظ
كاسة ٓةًى بُ٘ة ئةطةسىَ دةطتجَٚلشُا طةسٓوذاُا شَٚخ طةعٚذى ي 13ش٘باتا
ٓ 1925ةسضةُذة بشٙاس ئةٗ ب٘ ئةظ طةسٓوذاُة ي 21ئاداسا 1925دةطت
ثَٚبلةت ىلَ طةٓشتِا َٓٚضةكا هةشلةسىَ ت٘سكى ب٘ طُ٘ذىَ ثرياْ ٗ ُةسَٙضطشتِا
ٗاْ ي كةطاٙةتٚا شَٚخ طةعٚذى ب٘ ئةطةس َى ٗىَ ضةُذىَ ئةظ طةسٓوذاُة
بةسى ٗةختىَ خ٘ ٙىَ دةطتِٚشاُلشى دةطت ثَٚبلةت ٗ ٓةس ي طةي
دةطتجَٚلشُا ٗىَ صٗسبةى دةظةس َّٙك٘سدى ي ك٘سدطتاُا باك٘س ٓاتِة ئاصادكشْ
ثشتى صجنريةكا شةسا دُاظبةسا ش٘سةشطَٚش َّٙك٘سد ٗ حلً٘ةتا ت٘سكٚا ٓاتِٚة
كشْ َٓٚضةكا ًةصْ ر هةشلةسىَ ت٘سكى طةٓشتة دةظةسا ك٘سدطتاُىَ ٗ شٚا
طةسٓوذاُا شَٚخ طةعٚذى رُاظ ببةت ٗ شَٚخ طةعٚذ ي طةي ( )47كةطا ر
5
الٙةُطشٗ َّٙى ٓاتِة دادطةٓلشْ ٗ بشٙاسا طَٚذاسةداُ َى ب٘اْ دةسكةفت
ئةطةس َّٙرُاظضُ٘ا طةسٓوذاُا شَٚخ طةعٚذىَ ثرياْ -1ئةظ طةسٓوذاُة
دكاٗداُةكىَ ئابؤسى ٗ جظاكى ٙىَ ب صةمحةت دا ثةٙذاب٘ٗ ضُ٘لى
ئةٗ دةًةن ب٘ٗ ك٘سدطتاُا باك٘س ربّ دٗٗ شةسً َّٙةصْ دةسكةفتى
ئةٗرى جةُط َى جٔٚاُٚىَ ئَٚلىَ ٗ شةسىَ طةسخب٘بُ٘ا ت٘سكٚا-2 .
ش٘سةشطَٚش َّٙك٘سد شةس درى هةشلةسةكى دكش ك٘ رًاسا ٗى طةهةن
ثرت ب٘ ٗ ضةكىَ ٗى رى طةهةن ثَٚشلةفتى تشب٘ رَ ٙى ش٘سةشطَٚشَّٙ
ك٘سدُ -3 .ةدةطتجَٚلشُا طةسٓوذاُىَ ي دةًىَ خَ٘ ٙى دةطتِٚشاُلشى ي
ُ -4 .1925\3\21ةبُ٘ا ئَٚلطشتِ َى دُاظبةسا ك٘سداْ دا -5 .خٚاُةتا ئَٚم
ر الٙةُطش َّٙشَٚخ طةعٚذى.
6
طةسٓوذاُ َّٚباسصاْ:
طةسٓوذاُا باسصاْ :1932-1931
ئةظ طةسٓوذاُة ب طةسكشداٙةتٚا شَٚخ ئةمحةد ب٘ ك٘ فةسًاُشةٗاٙى ي
دةظةسا باسصاْ دكش ي ٗى دةًى فةسًاُشةٗاٚٙا عرياق ٗ ك٘سدطتاُىَ ر الٙىَ
بشٙتاُٚاظة دٓاتة كشْ ئةٗاُزى طٚاطةتةكا تُ٘ذ ٗ تٚز درى ك٘سدا بلاسدئِٚا
ٓةسٗةطا شَٚخ ئةمحةد ًولةضى فةسًاُ َّٚئِٚطوٚض ُةب٘ ئةظةرى ب٘
ئةطةس َى ٗ َى ضةُذىَ ك٘ َٓٚض َّٙئِٚطوٚض َٓٚششةكا بةسفشةٖ بلةتة طةس
دةظةسا باسصاْ ي طاال 1932بضاظ َّٚهةشلةسى ي ك٘سدطتاُىَ دةطتجَٚلشْ ٗ
فشٗك َّٚبشٙتاُى دةظةسا باسصاْ بً٘بةباساُلش شَٚخ ئةمحةد ُةضاسب٘
سةصاًةُذٙا ت٘سكٚا ٗةسطشٙت داك٘ ئةٗ ٗ ٓةظاه َّٚخ٘ ٗةن ثةُابةس ي َٗٙشىَ
ىل ثشتى دةًةكى ت٘سكٚا شَٚخ ئةمحةد ٗ ٓةظاهٗ َّٚى دةتة دةطتىَ بز ّٙبة َ
حلً٘ةتا عَٚشاقىَ ٗ ئةٗرى ر الَ ٙى خ٘ظة ٗاْ سةٗاُةى باش٘سىَ عَٚشاقىَ
دكةْ ٗ ثاشى ظةدطةسِٙة بارَٙشىَ طوٌَٚاُٚىَ.
7
طةسٓوذاُا باسصاْ :1945-1943
ئةظ طةسٓوذاُة ب طةسكشداٙةتٚا ًةال ًظتةفاٙىَ باسصاُى ب٘ ٗ دةًىَ ٓاتبُ٘ة
دٗٙشئَٚخظنت ب٘ طوٌَٚاُٚىَ ًة ال ًظتةفا ٗ ضةُذ كةطُ َّٚشتٌٚاْ ثةسٗةس ي
طاال 1943بضظشٙتة دةظةسا باسصاْ ٗ ي طةي صَٙذةبُ٘ا رًاسا هةشلةسىَ باسصاُى
دةطت ب شةسى كش درى ط٘ثاٙىَ عَٚشاق َى ي دةظةسا باسصاْ ٗ بوىَ ًَٚشطةط٘س
ٓةتا ك٘ حلً٘ةتا عَٚشاقى ُةضاسكشى داُ٘طتاُذُا ي طةي باسصاُى بلةت ٗ
باسصاُى ِٓذةن داخ٘اصى ر ُِ٘ٙةس َّٙحلً٘ةتىَ كشْ ئةٗرىٙٗ -1 :الٙةتةن
بَٚتة دسٗطتلشْ ر كةسك٘ن ٗ ٓةٗهَٚش ٗ طوٌَٚاُى ٗ قةصا َّٚٙك٘سدى ي
ٗٙالٙةتا ً٘طى ٗةن :صاخ٘ ,دٓ٘ن ,ئاًَٚذى ,شِطاي ,شَٚخآْ ,ةسٗةطا قةصا
خاُةقني ٗ ًةُذةىل ي ٗٙالٙةتا دٙاال -2 .كةطةك َى ك٘سد بَٔٚتة ٓةهبزاستّ
ٗةن ٓاسٙلاسىَ ٗةصٙشى دُاظ ٓةس ٗةصاسةتةكا عَٚشاقٚذا -3 .صَٙذةكشُا رًاسا
ق٘تاخباُا ٗ ُةخ٘شخاُا ي ك٘سدطتاُىَ -4 .كٌَٚلشُا بِطةٓ َّٚث٘هٚظا-5 .
ِٓاستِا كةه٘ثةه َّٚخ٘اسُ َى ب٘ ك٘سدطتاُىَ -6 .صًاُىَ ك٘سدى ببٚتة صًاُةكىَ
فةسًى ي ك٘سدطتاُى -7 .صظشاُذْ ٗ ئاصادكشُا ئةٗ ك٘سدٓ َّٙاتِٚة دٗٙش
8
ىل جلً٘ةتائَٚخظنت ٗ ر ئةطةسىَ طٚاطى ٓاتِٚة صِٙذاُلشْ .بة َ
عَٚشاقى ئةٗ داخ٘اصى جبٕ ُةئِٚاْ هةٗسا طةسٓوذاُةكا ُ٘ى ي
ك٘سدطتاُىَ دةطتجَٚلش ٗ شٚاْ طةسكةفتًِ َّٚةصْ ي طةس ط٘ثاٙىَ
عَٚشاقىَ تً٘اس بلةْ ٗ بشٙتاُٚا رى ٓاسٙلاسٙا ط٘ثاطىَ عَٚشاقى كش ٗ
فشٗك َّٚخ٘ فشَٙلشْ ب٘ رُاظربُا ظىَ ش٘سةشىَ ٗ ًةال ًظتةفا بشٙاسدا
ك٘ ش٘سةشطَٚش َّٙك٘سد ي طةي خَٚضاُٗ َّٚاْ بةسةف ك٘سدطتاُا
سؤرٓةالت بضّ ٗ دةً َى كً٘اسا ًٔاباد ٓ 1946اتٚة داًةصساُذْ باسصاُى
َٓٚض َّٙخ٘ كشُة دخضًةتا ظىَ كً٘اسىَ دا.
9
كً٘اسا ك٘سدطتاْ 22كاُُ٘ا دٗٗىَ 17-1946كاُُ٘ا ئَٚلىَ :1946
كً٘اسا ك٘سدطتاْ سؤٙذاُةكا ًَٚزٗٚٙا طشُط ٗ دٙاسة دبضاظا سصطاسخي٘اصا
ك٘سدٙذا ثشتى جةُطىَ جٔٚاُٚىَ دٗٗىَ سؤرٓةالتا ك٘سدطتاُىَ كةظتة دبّ
دةطتٔةالتا سٗطٚا ٗ ب٘ ئةطةسىَ كٌَٚلشُا دةطتٔةالتا ئرياُىَ ٗ دةهٚظة ٓاتة
خ٘شلشْ رب٘ ثَٚلئِٚاُا سَٙلخشاٗ َّٙطٚاطى ٗةن (حضبا ئاصادخي٘اصا
ك٘سدطتاْ ,كً٘ةهةى رٙاُةٗةى ك٘سد ,ثاستى دمي٘كشاتى ك٘سدطتاْ-ئرياْ) ئةظ
سَٙلخشاٗة بُ٘ة سخي٘شلةس ب٘ ثةٙذاكشُا باسٗدٗخةكىَ طٚاطى ط٘جناى ب٘
ثةٙذاكشُا كً٘اسا ك٘سدطتاْ ٗ بضاظا سصطاسخي٘اصا ك٘سدى كةفتة د قةُاغةكا
ُ٘ٙذا ٓةًى الٙةُ َّٚطٚاطى خةبات ي رَٙش طةسكشداٙةتٚةكا ئَٚلطشتى دكش ٗ
ئةظ خةباتة ٙا بةسدةٗاًب٘ ٓةتا طةٓشتٚة ئاسًاجن َّٚخ٘ ئةٗرى ساطةٓاُذُا
كً٘اسا ك٘سدطتاْ ي 22كاُُ٘ا دٗٗىَ 1946ي ط٘سةثاُا ض٘اسضشا ي ًٔابادىَ ب
طةسؤكاتٚا قاصى حمٌذ ك٘ داخ٘اصا دمي٘كشاتٚةتىَ ب٘ ئرياُىَ ٗ ئ٘تًُ٘٘ى بؤ
ك٘سدطتاُىَ دكش .طشُطرت ّٙكاسُ َّٙةتةٗة َّٚٙكً٘اسا ك٘سدطتاُىَ:
-1صًاُىَ ك٘سدى ب٘ صًاُىَ فةسًى ي ك٘سدطتاُىَُ -2 .اظ َّٚق٘تاخباُا ر فاسطى
10
ب٘ ُاظ َّٚك٘سدى ٓاتِة طٔ٘س-3 .ّٙضةُذ ّٙق٘تاخباُ َّٚك٘س ٗ كضا ب صًاُ َى
ك٘سدى ٓاتِة ظةكشْ -4 .ب٘ ئَٚلةًني جاس خ٘تب َّٚسؤرا ئةِٙى ب صًاُىَ ك٘سدى
دٓاتِة خاُذْ-5 .بضاظا سؤرُاًةظاُٚىَ ٗ ضاثلشُا سؤرُاًة ٗ ط٘ظاسا ب صًاُىَ
ك٘سدى طةشةكش-6 .ثةست٘كخاُةكا طشتى ظةكش ٗ ئَٚضطةٓةكىَ سادٙؤٙىَ ي ًٔاباد
داًةصساُذ-7 .ئَٚلةتٚا ئافشةت َّٚك٘سدطتاُىَ ب طةسؤكاتٚا ًِٚا قاصى خَٚضاُا
قاصى حمٌذ داًةصساُذ ٓةسٗةطا ئَٚلةتٚا الٗ َّٙدمي٘كشاتى ك٘سدطتاْ داًةصساُذ.
-8هةشلشةك َى ك٘سدى َ ٙى سَٙم ٗ ثَٚم داًةصساُذ.
ئةطةس َّٙدةسظة َّٚٙكةفتِا كً٘اسىَ -1 .ظةكَٚشاُا َٓٚض َّٙسٗطٚا ر ئرياُىَ-2 .
ٓةه٘ٙظتىَ عَٚشاق ٗ ت٘سكٚا ئةٗب٘ ك٘ كً٘اسا ك٘سدطتاُىَ ًةتشطٚةكا ًةصُة
هظةس ئاطاٙشا ٗةالتٗ َّٚآْ -3 .اسٙلاسى ٗ ثشتةظاُٚا ئةًشٙلا ٗ بشٙتاُٚا ب٘
ئرياُىَ -4 .طةسُةطشتِا داُ٘طتاُذُا دُاظبةسا حلً٘ةتا ئرياُىَ ٗ كً٘اسَٙذا.
ئةطةسُ َّٙاظخ٘ َّٚٙكةفتِا كً٘اسىَ ِٓ -1ذةن ر طةسكشد َّٙهةشلةسَّٚٙ
كً٘اسىَ سَٙض َّٙكً٘اسىَ جبٕ َٓٚال -2 .تَٚلضُ٘ا باس َى ئابؤسى ٙىَ كً٘اسىَ-3 .
تَٚلضُ٘ا ثة٘ٙةُذ َّٙكً٘اسىَ ي طةي كً٘اسا ئاصةسبَٚجاُىَ.
11