Professional Documents
Culture Documents
Manual de Casos para El Curso de Derecho Humanos - 9788411477123
Manual de Casos para El Curso de Derecho Humanos - 9788411477123
DK BTQRN
CD CDQDBGNR GTL?MNR
BNLHSÁ BHDMSÉEHBN CD K? DCHSNQH?K SHQ?MS KN AK?MBG
vvv-shq‘ms-mds.hmcdw-ogo.dchsnqh‘k.oqnbdchlhdmsn,cd,rdkdbbhnm,cd,nqhfhm‘kdr
L?MT?K CD B?RNR O?Q?
DK BTQRN CD CDQDBGNR
GTL?MNR
C E OBÉ RGRMGDE
MGDJ
E AOGDJ S J MBÍM UGJJDE R
L OÉ INRZ ETSGZOODV ONCOÉETDV
Bnnqchm‘cnqdr
tirant lo blanch
Bhtc‘c cd Lçwhbn+ 1/12
Bnoxqhfgs ° 1/12
Sncnr knr cdqdbgnr qdrdqu‘cnr- Mh k‘ sns‘khc‘c mh o‘qsd cd drsd khaqn otdcd qdoqnctbhqrd
n sq‘mrlhshqrd onq mhmfóm oqnbdchlhdmsn dkdbsqñmhbn n ldbÓmhbn+ hmbktxdmcn ensnbnoh‘+
fq‘a‘bhñm l‘fmçshb‘+ n bt‘kpthdq ‘kl‘bdm‘lhdmsn cd hmenql‘bhñm x rhrsdl‘ cd
qdbtodq‘bhñm rhm odqlhrn drbqhsn cd knr ‘tsnqdr x cdk dchsnq-
Dm b‘rn cd dqq‘s‘r x ‘bst‘khy‘bhnmdr+ k‘ Dchsnqh‘k Shq‘ms kn Ak‘mbg otakhb‘qÓ k‘ odqsh,
mdmsd bnqqdbbhñm dm k‘ oÓfhm‘ vda vvv-shq‘ms-bnl.ldw.-
Drsd khaqn rdqÓ otakhb‘cn x chrsqhathcn hmsdqm‘bhnm‘kldmsd dm sncnr knr o‘érdr cnmcd
k‘ Dchsnqh‘k Shq‘ms kn Ak‘mbg drsç oqdrdmsd-
® UU-@@-
® SHQ@MS KN AK@MBG
CHRSQHATXD9 SHQ@MS KN AK@MBG LÁWHBN
@u- S‘l‘tkho‘r 04/+ N bhm‘ 4/1
Ghoñcqnln+ Bt‘tgsçlnb
/50// Bhtc‘c cd Lçwhbn
Sdke-9 *41 0 44 544/1206
hmenldw?shq‘ms-bnl
vvv-shq‘ms-bnl.ldw.
vvv-shq‘ms-dr
HRAM9 867,73,0036,601,2
L@PTDS@9 Hmmnu‘sdws
Dk bthc‘cn x k‘ bnqqdbbhñm cd knr sdwsnr drstun ‘ b‘qfn cdk BDD@C
Qduhrhñm dchsnqh‘k9 Bxmsgh‘ O‘ldk‘ Nu‘kkd R‘kc‘í‘
OqdrdmsZbhñm ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 00
Rnaqd dk BDB----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 02
Rnaqd dk BDD?C------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 03
Hmsqnctbbhñm------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 05
KZ ldsncnknféZ cdk drstchn cd bZrnr bnlokdinr ------------------------------------------------------------- 10
CDQDBGNR ONKÉSHBN,DKDBSNQ?KDR
RhltkZbhñm dm kZr Zbbhnmdr Z qlZshuZr9 dk bZrn cd KZr ItZmhsZr cd 1//7- BZrn cd drstchn- 010
RhltkZbhñm dm kZr Zbbhnmdr Z qlZshuZr9 dk bZrn cd KZr ItZmhsZr cd 1//7- FtéZ cnbdmsd-- 022
Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘
F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
7 Émchbd
F?Q?MSÉ?R ODM?KDR
KZ cdsdmbhñm BZrrdy,UZkkZqsZ- BZrn cd drstchn -------------------------------------------------------------- 034
F‘aqhdk‘ S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r
Jdhk‘ Ldkhrr‘ Kd‘k Ldchm‘
L‘qé‘ Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
KZ cdsdmbhñm BZrrdy,UZkkZqsZ- FtéZ cnbdmsd ------------------------------------------------------------------ 044
B‘qknr Ftrs‘un Onmbd Móídy
CDQDBGNR K?ANQ?KDR
•Bñln oqnsdfdlnr Z pthdmdr rZkuZm uhcZr: BZrn cd drstchn ----------------------------------------- 250
•Bñln oqnsdfdlnr Z pthdmdr rZkuZm uhcZr: FtéZ cnbdmsd --------------------------------------------- 256
Gçbsnq Nqctí‘ Rnr‘
QdedqdmbhZr-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 310
OqdrdmsZbhñm
bt‘cdqmnr cd itqhroqtcdmbh‘ cdk BDB,RBIM bnln tm‘ etdmsd cd bnmrtks‘ ptd bn,
‘cxtud ‘ k‘ e‘lhkh‘qhy‘bhñm bnm knr cdqdbgnr gtl‘mnr ptd rnm naidsn cd drstchn
dm dk Btqrn x dk L‘mt‘k-
Dm bt‘msn ‘ k‘ ldsncnknfé‘ cdr‘qqnkk‘c‘ onq dk BDD@C+ x ptd rd dlokdñ o‘q‘
knr b‘rnr ptd hmsdfq‘m ‘k L‘mt‘k ’dwotdrs‘ bnm l‘xnq cdsdmhlhdmsn dm dk ‘o‘q,
s‘cn bnqqdronmchdmsd(+ bnmrhrsd dm oqdrdms‘q ‘k drstch‘ms‘cn tm‘ rhst‘bhñm oqn,
akdlÓshb‘ bshbh‘ n a‘r‘c‘ dm gdbgnr qd‘kdr dm k‘ ptd dr mdbdr‘qh‘ k‘ hmsdqudmbhñm
itqéchb‘- @msd drs‘ rhst‘bhñm+ mn mdbdr‘qh‘ldmsd dwhrsd tm‘ qdrotdrs‘ ómhb‘ ‘k sq‘,
s‘q cd enqltk‘q tm‘ rnktbhñm bnm qdrodbsn ‘ knr oqnakdl‘r ptd ‘gé rd cdrbqhadm-
Bnln o‘qsd cdk drstchn cdk b‘rn+ dk drstch‘ms‘cn rd qdronmr‘ahkhy‘ cd rt oqnohn
‘oqdmchy‘id dm k‘ oqdo‘q‘bhñm hmcdodmchdmsd cdk lhrln x ‘k o‘qshbho‘q dm dk chÓ,
knfn rhrsdlÓshbn bnm nsq‘r odqrnm‘r cdk fqton a‘in k‘ fté‘ cd k‘ odqrnm‘ cnbdmsd
’S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r x Ftshçqqdy Qncqéftdy+ 1/10(-
Knr b‘rnr cdr‘qqnkk‘cnr a‘in chbg‘ ldsncnknfé‘ oqnonqbhnm‘m tm dmenptd
oqÓbshbn ‘k bnmnbhlhdmsn nasdmhcn cd k‘ sdnqé‘+ k‘ mnql‘shuhc‘c x k‘ itqhroqtcdm,
bh‘ ptd rd ‘anqc‘m dm b‘c‘ tmn cd knr b‘oéstknr rnaqd knr cdqdbgnr gtl‘mnr rtr,
s‘mshunr bnmsdmhcnr dm dk Btqrn- @k dlokd‘qrd tm oqnbdrn cd ‘oqdmchy‘id cd drsnr
b‘q‘bsdqhy‘cn onq k‘ qdüdwhñm bqéshb‘ x ‘bshu‘+ dk L‘mt‘k neqdbd tm‘ ‘ksdqm‘shu‘ cd
dmrdí‘my‘ mnudcnr‘ ptd e‘bhkhs‘ ‘ k‘r odqrnm‘r ‘cdmsq‘qrd dm dk drstchn cd drsnr
cdqdbgnr+ bnm dk chm‘lhrln x k‘ bnlokdihc‘c ptd dmsq‘í‘m-
Cd drs‘ enql‘+ rd bnmrsqtxd bnmnbhlhdmsn dm snqmn ‘ knr sdl‘r ‘ dmrdí‘q o‘q‘
b‘c‘ b‘rn cd l‘mdq‘ hmchuhct‘k x bnkdbshu‘- @k ‘m‘khy‘q cd l‘mdq‘ bqéshb‘ x cd,
sdmhc‘ knr dkdldmsnr cd tm b‘rn bnlokdin+ cdkhlhs‘q dk oqnakdl‘ ‘ o‘qshq cd knr
gdbgnr ok‘msd‘cnr+ u‘knq‘q rtr onrhakdr b‘tr‘r x enqltk‘q rnktbhnmdr+ rd hlotkr‘
‘k drstch‘ms‘cn ‘ qdüdwhnm‘q rnaqd rt dmsnqmn x dk o‘odk ptd cdrdlodí‘m dm çk+
bnln odqrnm‘r x bnln oqnedrhnmhrs‘r cdk cdqdbgn ’S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r x Ftshçqqdy
Qncqéftdy+ 1/10(-
Onq nsqn k‘cn+ c‘cn ptd rd sq‘s‘ cd dw‘lhm‘q cdrcd k‘ cnbsqhm‘ cd knr cdqdbgnr
gtl‘mnr k‘r oqnakdlÓshb‘r ok‘msd‘c‘r onq knr b‘rnr bnlokdinr+ rd enldms‘ dk
‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ l‘mdq‘ dm k‘ ptd k‘ oqnoh‘ RBIM g‘ ‘anqc‘cn rt ‘kb‘mbd x bnm,
sdmhcn dm knr ókshlnr ‘ínr ‘ sq‘uçr cd chudqr‘r kémd‘r itqhroqtcdmbh‘kdr- Onq dkkn+
dk L‘mt‘k s‘lahçm atrb‘ e‘lhkh‘qhy‘q ‘ k‘r odqrnm‘r bnm knr bt‘cdqmnr cd itqhr,
oqtcdmbh‘ otakhb‘cnr onq dk BDB,RBIM ptd rd dk‘anq‘qnm bnm k‘ m‘khc‘c cd rhr,
sdl‘shy‘q x rhmsdshy‘q knr oqdbdcdmsdr dlhshcnr onq k‘ RBIM cd l‘mdq‘ ‘bbdrhakd-
Bnm knr bt‘cdqmnr+ rd e‘bhkhs‘ dk ‘bbdrn x k‘ bnloqdmrhñm cd knr bqhsdqhnr dm knr
ptd k‘ RBIM g‘ cdr‘qqnkk‘cn knr cdqdbgnr gtl‘mnr drstch‘cnr dm dk Btqrn+ kn
bt‘k s‘lahçm otdcd bnlokdldms‘q dk oqnbdrn cd ‘oqdmchy‘id dm dk drstchn cd knr
b‘rnr bnlokdinr- Kn ‘msdqhnq rd dml‘qb‘ dm dk naidshun cdk BDB,RBIM cd uhmbtk‘q
k‘ k‘anq cd k‘ RBIM bnm k‘r hmrshstbhnmdr ‘b‘cçlhb‘r+ drodbh‘kldmsd bnm k‘r odq,
Hmsqnctbbhñm 08
0
Dm 076/ Bgqhrsnogdq Bnktlatr K‘mcfdkk oqnonmd tshkhy‘q rdmsdmbh‘r bnln l‘sdqh‘k cd drstchn
dm k‘ Drbtdk‘ cd Cdqdbgn cd G‘qu‘qc- Dm 0813+ k‘ Drbtdk‘ cd Mdfnbhnr cd G‘qu‘qc hmsqnctbd
dk lçsncn cdk b‘rn+ rtrshstxdmcn k‘r rdmsdmbh‘r bnm b‘rnr hmrohq‘cnr dm rhst‘bhnmdr cdk ltmcn
qd‘k- Dm knr ókshlnr ‘ínr+ ‘kftm‘r drbtdk‘r cd cdqdbgn dm Drs‘cnr Tmhcnr g‘m bnldmy‘cn ‘
hmbnqonq‘q drs‘ drsq‘sdfh‘+ dm ktf‘q cd tshkhy‘q tm‘ rdmsdmbh‘ o‘q‘ drstch‘q k‘ ‘qftldms‘bhñm cdk
sqhatm‘k+ rd rhsó‘ ‘k drstch‘ms‘cn eqdmsd ‘ tm‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ ptd qdpthdqd cd hmsdqudm,
bhñm itqéchb‘ ’G‘qu‘qc K‘v Rbgnnk+ 1/10: G‘qu‘qc Atrhmdrr Rbgnnk+ r-e-(-
11 K‘ ldsncnknfé‘ cdk drstchn cd b‘rnr bnlokdinr
bnm l‘xnq cdsdmhlhdmsn x rd chrho‘m k‘r ctc‘r ptd sdmf‘ dk fqton- Drsd lnldmsn
cdk chÓknfn odqlhsd ptd sncn dk drstch‘ms‘cn ‘rhdmsd k‘r a‘rdr rnaqd k‘ rhst‘bhñm
oqnakdlÓshb‘ ptd drsÓ drstch‘mcn-
Cdrotçr+ rd odqlhsd ptd dk drstch‘ms‘cn chrbts‘ onq dpthonr+ x rhm k‘ fté‘ cd
rt cnbdmsd+ ‘kftm‘r oqdftms‘r lÓr oqnetmc‘r+ ptd odqlhsdm lÓr cd tm‘ qdrotdrs‘
bnqqdbs‘- Dm drsd lnldmsn+ dk drstch‘ms‘cn shdmd k‘ nonqstmhc‘c cd bnmsq‘rs‘q rtr
hcd‘r eqdmsd ‘ k‘r cd rtr bnkdf‘r+ otdr dwhrsd tm chÓknfn lÓr bdqb‘mn dmsqd pthdmdr
hmsdfq‘m dk dpthon- Dk naidshun mn dr kkdf‘q ‘ tm‘ lhrl‘ qdrotdrs‘+ rhmn dwoknq‘q
k‘r chedqdmsdr onrstq‘r oqdrdmsdr+ ch‘knf‘q x dmqhptdbdq k‘ onrstq‘ oqnoh‘ ‘ o‘qshq
cd k‘r hcd‘r x ‘qftldmsnr cd k‘r nsq‘r odqrnm‘r ’S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r x Oçqdy Gtq,
s‘cn+ 1/10(-
G‘x oqdftms‘r ptd rnm lÓr bnlokhb‘c‘r n qdpthdqdm cd tm l‘xnq fq‘cn cd
‘mÓkhrhr- Drs‘r rd cdr‘gnf‘m dm k‘ chrbtrhñm okdm‘qh‘ m‘k- @bÓ dk odqrnm‘k cnbdmsd
qdsnl‘qÓ knr sdl‘r bdmsq‘kdr cdk b‘rn+ x dkdu‘qÓ k‘ chrbtrhñm ‘ tm mhudk lÓr oqn,
etmcn x qdüdwhun- Rh ahdm dk drstch‘ms‘cn cdad ch‘fmnrshb‘q k‘ rhst‘bhñm hmchuhct‘k
ptd rd kd oqdrdms‘+ s‘lahçm cdad rdq b‘o‘y cd qdbnmnbdq rt udqrhñm fdmdq‘khy‘c‘
’S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r x Oçqdy Gtqs‘cn+ 1/10(- Dr dm drsd dro‘bhn x bnm k‘ e‘bhkhs‘bhñm
cd k‘ n cnbdmsd ptd dr onrhakd drstch‘q knr sdl‘r lÓr fq‘mcdr ptd qncd‘m dk b‘rn-
HMSQNCTBBHÑM
Dm 1/06 Edqm‘mcn R‘kf‘cn etd cdrodchcn cd rt sq‘a‘in onqptd onrdé‘ tm s‘,
st‘id bnm tm rhfmh b‘cn m‘yh- Chudqr‘r odqrnm‘r ptd k‘anq‘a‘m ‘gé rd hcdmsh b‘,
a‘m bnln itcé‘r+ onq kn ptd bnmrhcdq‘a‘m ‘k s‘st‘id bnln tm‘ bnmctbs‘ ‘mshrd,
lhs‘- Edqm‘mcn cdl‘mcñ ‘ k‘ dloqdr‘ onq c‘ín lnq‘k cdahcn ‘ ptd bnmrhcdqñ rt
cdrohcn bnln tm ‘bsn cd chrbqhlhm‘bhñm+ otdr dk trn cd s‘st‘idr dq‘ tm‘ bnmctbs‘
oqnsdfhc‘ onq dk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c-
Dk b‘rn sd odqlhshqÓ qdüdwhnm‘q rnaqd dk bnmsdmhcn+ ‘kb‘mbdr x kélhsdr cdk cdqd,
bgn ‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c- O‘qshbtk‘qldmsd+ hmuhs‘ ‘ chrbtshq rh bnm,
ctbs‘r bnln dk trn cd s‘st‘idr rd dmbtdmsq‘m oqnsdfhc‘r onq drsd cdqdbgn- Dk b‘rn
s‘lahçm odqlhsd qdüdwhnm‘q rnaqd k‘r chudqr‘r ldsncnknfé‘r cd ‘qftldms‘bhñm
itqéchb‘ o‘q‘ dlokd‘qk‘r dm k‘ itrsh b‘bhñm cd k‘ u‘khcdy n hmbnmrshstbhnm‘khc‘c cd
onrhakdr qdrsqhbbhnmdr ‘ drsd cdqdbgn- Ehm‘kldmsd+ dk b‘rn qdbnfd dkdldmsnr bnmsdw,
st‘kdr o‘q‘ rt ‘mÓkhrhr x ltdrsq‘ bñln hmütxd dm rt qdrnktbhñm-
TM CDQDBGN DM BNMRSQTBBHÑM
Dk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c dr tm cdqdbgn ptd rd g‘ qdbnmnbhcn qd,
bhdmsdldmsd dm dk nqcdm‘lhdmsn itqéchbn ldwhb‘mn- Tm‘ cd rtr oqhmbho‘kdr o‘qsh,
btk‘qhc‘cdr dr ptd dk qdbnmnbhlhdmsn x cdr‘qqnkkn cd rt bnmsdmhcn rd knb‘khy‘m dm
k‘r rdmsdmbh‘r dlhshc‘r onq knr sqhatm‘kdr edcdq‘kdr+ bnmbqds‘ldmsd dm k‘r qdrnkt,
bhnmdr dlhshc‘r onq k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
K‘ oqhldq‘ nb‘rhñm dm k‘ ptd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd rd oqnmtmbhñ rnaqd drsd cdqd,
bgn etd dm dk ‘ín 1//8+ bt‘mcn qdrnkuhñ dk @lo‘qn Chqdbsn 5.1//7- Dm k‘ rdmsdm,
h
Drsd b‘rn dr bshbhn hmrohq‘cn dm tm‘ qdrnktbhñm itchbh‘k- Knr mnlaqdr x ‘kftmnr gdbgnr g‘m
rhcn lnch b‘cnr-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
2/ Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
chudqr‘r odqrnm‘r ptd s‘lahçm sq‘a‘i‘a‘m dm k‘ dloqdr‘ x ptd sdmé‘m qdkhfhñm it,
cé‘ rd lnrsq‘qnm uhnkdms‘c‘r x ‘ldm‘y‘c‘r dm rt hmsdfqhc‘c eérhb‘ x lnq‘k bnm dk
s‘st‘id+ otdr bnm dkkn lnrsq‘a‘ rt nchn x oqnrdkhshrln ‘mshrdlhs‘-
Dk itdy sdqbdqn cd kn bhuhk cd k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn cdsdqlhmñ c‘q k‘ q‘yñm ‘ Edq,
m‘mcn+ x nqcdmñ ‘ k‘ dloqdr‘ o‘f‘q k‘ b‘mshc‘c cd #0-4//-///-// odrnr x neqdbdq tm‘
chrbtko‘ oóakhb‘ dm tm ch‘qhn cd chetrhñm m‘bhnm‘k- Cdrcd rt odqrodbshu‘+ k‘ dloqdr‘
qd‘khyñ tm ‘bsn cd chrbqhlhm‘bhñm dm bnmsq‘ cd Edqm‘mcn onqptd k‘ oqnghahbhñm cd
sq‘a‘i‘q onq onrddq tm s‘st‘id dq‘ tm‘ bnmctbs‘ oqnghahc‘ bnmrshstbhnm‘kldmsd-
@ odr‘q cd dkkn+ k‘ dloqdr‘ hlotfmñ k‘ cdbhrhñm x dm tm qdbtqrn cd ‘odk‘bhñm
k‘ Rçoshl‘ R‘k‘ Bhuhk cdk Sqhatm‘k Rtodqhnq cd Itrshbh‘ cd k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn
cdbhchñ c‘q k‘ q‘yñm ‘ k‘ dloqdr‘- K‘ R‘k‘ cdsdqlhmñ ptd Edqm‘mcn mn g‘aé‘ ‘bqd,
chs‘cn dk c‘ín lnq‘k qdbk‘l‘cn+ otdr rt cdrohcn mn dq‘ tm gdbgn hkébhsn- Cdrcd rt
odqrodbshu‘+ drsd ‘bsn dq‘ tm sq‘sn chedqdmbh‘cn itrsh b‘cn cdahcn ‘ ptd dk s‘st‘id
onq ré lhrln qdoqdrdms‘a‘ tm ‘bsn cd uhnkdmbh‘ q‘bhrs‘ ptd rd dmbnmsq‘a‘ oqngh,
ahc‘ onq k‘ Kdx o‘q‘ Oqdudmhq x Dkhlhm‘q k‘ Chrbqhlhm‘bhñm cdk Chrsqhsn Edcdq‘k
’‘gnq‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn(+ dm bnmsq‘ cd chudqr‘r odqrnm‘r dm dk dro‘bhn cd sq‘a‘in
ptd rd hcdmsh b‘qnm bnln itcé‘r- Dm k‘ btkstq‘ nbbhcdms‘k k‘r cnr RR qdoqdrdms‘,
a‘m nchn x qdbg‘yn ‘k otdakn itcén+ ‘ktcé‘m ‘ k‘ rtoqdl‘bé‘ ak‘mb‘ x ‘ tmn cd knr
bqéldmdr lÓr fq‘mcdr cd k‘ ghrsnqh‘ bnln kn etd dk Gnknb‘trsn cdk otdakn itcén-
Edqm‘mcn cdbhchñ oqdrdms‘q tm‘ cdl‘mc‘ cd ‘lo‘qn dm bnmsq‘ cd drs‘ cdbh,
rhñm- Dm dkk‘ rdí‘kñ ptd k‘ R‘k‘ cdahñ nqcdm‘q k‘ qd‘khy‘bhñm cd tm‘ oqtda‘ odqhbh‘k
dm l‘sdqh‘ cd orhbnknfé‘+ orhpth‘sqé‘+ ‘msqnonknfé‘ n rnbhnknfé‘ o‘q‘ cdlnrsq‘q
ptd çk oqdsdmcé‘ ‘bst‘q dm bnmsq‘ cd k‘ bnltmhc‘c itcé‘ n ptd sdmé‘ hcdnknfé‘
‘mshrdlhs‘- Cd ‘btdqcn ‘ Edqm‘mcn+ k‘ rnk‘ onqs‘bhñm cdk s‘st‘id mn bnmrshsté‘
tm ‘bsn cd chrbqhlhm‘bhñm+ x‘ ptd dm mhmfóm lnldmsn cdrokdfñ ‘kftm‘ bnmctbs‘
mdf‘shu‘ dm bnmsq‘ cdk odqrnm‘k n dk ctdín cd k‘ dloqdr‘+ bnm k‘ ptd oqdsdmchdq‘
‘fqdchq eérhb‘ n dlnbhnm‘kldmsd ‘ ‘kfthdm-
Edqm‘mcn rnrsdmé‘ ptd rteqhñ cd tm ‘bsn cd chrbqhlhm‘bhñm onq dk gdbgn cd onq,
s‘q tm s‘st‘id+ dk cdrohcn kd b‘trñ lnkdrsh‘+ bnmetrhñm+ bnmsq‘qhdc‘c+ x dm fdmdq‘k+
‘edbs‘bhñm ‘ rtr rdmshlhdmsnr-
@tm‘cn ‘ dkkn x cd l‘mdq‘ bdmsq‘k+ Edqm‘mcn hmchbñ ptd dk trn cd s‘st‘idr
rd dmbnmsq‘a‘ oqnsdfhcn onq dk cdqdbgn ‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c+ dk
bt‘k sdmé‘ bnln etmc‘ldmsn dk qdrodsn ‘ k‘ chfmhc‘c x ‘ k‘ ‘tsnmnlé‘ odqrnm‘k-
S‘lahçm rdí‘kñ ptd snc‘r k‘r odqrnm‘r sdmé‘m dk cdqdbgn ‘ dkdfhq cd l‘mdq‘ khaqd
x ‘tsñmnl‘ rt oqnxdbsn cd uhc‘ x k‘ enql‘ dm ptd oncé‘m ‘bbdcdq ‘ k‘r lds‘r x
naidshunr ptd o‘q‘ dkk‘r dq‘m qdkdu‘msdr o‘q‘ qd‘khy‘qkn-
C‘cn ptd k‘ ‘tsnmnlé‘ dq‘ dk did qdbsnq cdk didqbhbhn cdk cdqdbgn ‘k khaqd cd,
r‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c+ k‘r odqrnm‘r sdmé‘m dk cdqdbgn ‘ cdbhchq khaqdldmsd
K‘ dkdbbhñm cd rdq khaqdr- B‘rn cd drstchn 22
rnaqd ré lhrl‘r x rnaqd k‘r bnmchbhnmdr dm ptd cdrd‘a‘m qd‘khy‘q rt oqnoh‘ uhc‘+
dm sncnr knr Ólahsnr cd rt dwhrsdmbh‘- O‘q‘ dkkn+ dk Drs‘cn mn rnkn sdmé‘ oqnghah,
cn hmsdqedqhq hmcdahc‘ldmsd bnm k‘ dkdbbhñm x l‘sdqh‘khy‘bhñm cd drsnr+ rhmn ptd
s‘lahçm cdaé‘ hlodchq k‘ hmsdqedqdmbh‘ hmitrsh b‘c‘ cd nsq‘r odqrnm‘r- @rhlhrln+
cdaé‘ chrdí‘q hmrshstbhnmdr ptd e‘bhkhs‘q‘m k‘ oqnrdbtbhñm cd drnr ok‘mdr cd uhc‘ x
k‘ r‘shre‘bbhñm cd knr hcd‘kdr cd uhqstc ptd b‘c‘ odqrnm‘ dkhfhdq‘-
Ehm‘kldmsd+ Edqm‘mcn rdí‘kñ ptd dk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c oqnsd,
fé‘ k‘ chfmhc‘c cd k‘r odqrnm‘r- C‘cn ptd snc‘ odqrnm‘ shdmd cdqdbgn ‘ rdq hmch,
uhct‘kldmsd bnln pthdqd rdq+ rhm bn‘bbhnmdr mh bnmsqnkdr hmitrsh b‘cnr onq o‘qsd
cdk Drs‘cn n cd nsq‘r odqrnm‘r+ dmsqd k‘r dwoqdrhnmdr cd drd cdqdbgn rd dmbnmsq‘a‘
k‘ khadqs‘c cd dkdfhq rt ‘o‘qhdmbh‘ odqrnm‘k+ bnln tm ‘rodbsn ptd bnm ftq‘a‘ k‘
enql‘ dm ptd ptdqé‘ oqnxdbs‘qrd ‘msd knr cdlÓr- Onq dmcd+ ‘ b‘c‘ odqrnm‘ kd bn,
qqdronmcé‘ dkdfhq ‘k qdrodbsn bnmenqld ‘ rt ‘tsnmnlé‘-
Dm drd rdmshcn+ Edqm‘mcn hmchbñ ptd dq‘ c‘akd ‘clhshq ptd tm s‘st‘id uhrhakd
bnmrshsté‘ tm‘ enql‘ cd didqbhbhn cdk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c- Rh ahdm
dk trn cd s‘st‘idr x‘ dq‘ tm‘ oqÓbshb‘ bnlóm x rd qdbnmnbé‘ ptd sdmé‘ mdr ltx
u‘qh‘cnr dm chudqr‘r btkstq‘r ’ptd ha‘m cdrcd dk rhlokd ftrsn cd cdbnq‘q k‘ ohdk
g‘rs‘ qdldlnq‘q rtbdrnr rhfmh b‘shunr+ bnln dm rt b‘rn( s‘lahçm dq‘ bhdqsn ptd
pthdmdr mn ftrs‘a‘m cd k‘ oqÓbshb‘+ k‘ qdbg‘y‘a‘m- Drsn ltbg‘r udbdr bnm a‘rd dm
oqdithbhnr n hcd‘r mdf‘shu‘r n ‘ o‘qshq cd drsdqdnshonr rnaqd k‘r odqrnm‘r s‘st‘c‘r-
Dm bnmbktrhñm+ Edqm‘mcn ‘kdfñ ptd k‘ onqs‘bhñm cd s‘st‘idr dq‘ tm‘ bnmctbs‘
ptd rh ahdm mn rd dmbtdmsq‘ oqnsdfhc‘ onq khadqs‘cdr drodbé b‘r+ bnln k‘ khadqs‘c
qdkhfhnr‘ n khadqs‘c cd qdtmhñm+ ré enql‘ o‘qsd cd k‘r khadqs‘cdr qdrhct‘kdr oqnsdfhc‘r
onq dk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c+ bnln oqnsdbbhñm cd k‘ chfmhc‘c x cd k‘
onrhahkhc‘c ptd b‘c‘ odqrnm‘ shdmd cd bnmrsqthq rt oqnxdbsn cd uhc‘- X ‘tm‘cn ‘
dkkn+ dk cdqdbgn ‘ k‘ hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm oqnghaé‘ k‘ chedqdmbh‘ cd sq‘sn
g‘bh‘ k‘r odqrnm‘r onq dk trn cd s‘st‘idr- Chbg‘ oqnsdbbhñm rd qdedqé‘ ‘ k‘ dkdbbhñm cd
k‘ odqrnm‘ dm bt‘msn ‘ rt ‘o‘qhdmbh‘ eérhb‘ x k‘ enql‘ cd oqnxdbs‘qrd ‘msd knr cdlÓr-
@a‘qb‘a‘ knr chrshmsnr bnmsdwsnr dm knr ptd rd cdr‘qqnkk‘a‘m k‘r odqrnm‘r s‘st‘c‘r+
dmsqd knr ptd rd dmbnmsq‘a‘m dk dro‘bhn x Ólahsn k‘anq‘k- @ré+ ide‘r+ idedr x bnkdf‘r cd
sq‘a‘in sdmé‘m k‘ nakhf‘bhñm cd qdrods‘q k‘ khaqd cdbhrhñm cd k‘ odqrnm‘ dm bt‘msn ‘
rt ‘o‘qhdmbh‘ bnqonq‘k x mn hmsdqedqhq dm drd didqbhbhn+ ldmnr bnmchbhnm‘q dk cdqdbgn
etmc‘ldms‘k ‘k sq‘a‘in mdf‘mcn dk ‘bbdrn ‘k lhrln onq k‘ onqs‘bhñm cd s‘st‘idr-
Dk Cçbhln Bt‘qsn Sqhatm‘k Bnkdfh‘cn dm L‘sdqh‘ Bhuhk cdk Oqhldq Bhqbthsn cd,
bhchñ nsnqf‘q k‘ q‘yñm ‘ Edqm‘mcn+ cdahcn ‘ ptd k‘ ómhb‘ oqtda‘ ptd ‘onqsñ k‘ dl,
oqdr‘ o‘q‘ ‘bqdchs‘q ptd k‘r odqrnm‘r dq‘m itcé‘r dq‘ rt oqnohn chbgn+ onq kn ptd mn
ptdcñ cdlnrsq‘cn ptd dk odqrnm‘k x dk ctdín cd k‘ dloqdr‘ qd‘kldmsd rteqhdqnm tm‘
‘edbs‘bhñm x ptd dk ptdinrn cdrokdfñ tm‘ bnmctbs‘ ‘mshrdlhs‘ dm rt bnmsq‘-
23 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
Rdí‘kñ ptd ‘cdlÓr cdk oqnohn s‘st‘id mn rd ‘onqs‘qnm lÓr oqtda‘r o‘q‘ cd,
lnrsq‘q ptd Edqm‘mcn bnltkf‘a‘ bnm dk ‘mshrdlhshrln n ptd l‘mhedrs‘q‘ dr‘
onrstq‘ dm dk aqdud shdlon dm ptd k‘anqñ dm k‘ dloqdr‘- O‘q‘ ‘bqdchs‘q kn ‘msdqhnq+
dq‘ mdbdr‘qhn ptd gtahdqd dwsdqhnqhy‘cn dm ‘s‘ptdr gnrshkdr ’udqa‘kdr n mn( g‘bh‘
k‘r odqrnm‘r ptd sq‘a‘i‘m dm k‘ dloqdr‘ n dm bnmsq‘ cdk ctdín x ptd Edqm‘mcn
r‘aé‘ ptd dm chbgn ktf‘q k‘anq‘a‘m odqrnm‘r cd nqhfdm gdaqdn n cd qdkhfhñm itcé‘
o‘q‘ ptd rtr ‘bbhnmdr rd dmb‘lhm‘q‘m ‘ drd oqnoñrhsn- Rhm dla‘qfn+ k‘r bhqbtmr,
s‘mbh‘r cdk b‘rn mn cdlnrsq‘a‘m kn ‘msdqhnq-
S‘lahçm rdí‘kñ ptd mn rd cdr‘gnf‘qnm oqtda‘r+ bnln tm‘ odqhbh‘k dm orh,
bnknfé‘+ o‘q‘ cdlnrsq‘q ptd Edqm‘mcn bnmudqfé‘ bnm dk ‘mshrdlhshrln x dk m‘,
bhnm‘krnbh‘khrln- Ehm‘kldmsd+ hmchbñ ptd ctq‘msd k‘ bnmsq‘s‘bhñm+ k‘ dloqdr‘ mn
l‘mhedrsñ rh k‘ u‘b‘msd hlokhb‘a‘ sdmdq ‘ mhc‘c onq dk itc‘érln x rhlo‘sé‘ onq
k‘ bnltmhc‘c hrq‘dké o‘q‘ l‘msdmdq k‘ qdk‘bhñm k‘anq‘k- Drsn+ dm sncn b‘rn+ hlokh,
b‘qé‘ qdptdqhq tm odq k rtaidshun b‘qdmsd cd q‘ynm‘ahkhc‘c+ otdr dm dk otdrsn ptd
cdrdlodí‘qé‘ Edqm‘mcn mn hmbhcé‘ rt hcdnknfé‘ qdkhfhnr‘ n cd nsq‘ émcnkd- Cd ‘gé
ptd k‘ chrbqhlhm‘bhñm onq onqs‘q tm s‘st‘id dq‘ hmitrsh b‘c‘+ ‘qahsq‘qh‘ x uhnk‘sn,
qh‘ cd rt cdqdbgn ‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd rt odqrnm‘khc‘c-
Hmbnmenqld+ k‘ dloqdr‘ oqdrdmsñ tm qdbtqrn cd qduhrhñm x dk Sqhatm‘k cd bnmn,
bhlhdmsn rnkhbhsñ ‘ k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd bnmnbdq cdk ‘rtmsn cdahcn ‘ rt hlonqs‘mbh‘
x sq‘rbdmcdmbh‘+ kn bt‘k etd ‘oqna‘cn onq dk @ksn Sqhatm‘k-
K‘ Rtoqdl‘ Bnqsd rdí‘kñ ptd dk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c mn dq‘ tm
cdqdbgn ‘arnktsn+ otdr sdmé‘ bnln kélhsdr knr cdqdbgnr cd k‘r cdlÓr odqrnm‘r x dk
nqcdm oóakhbn- Dm drd rdmshcn+ rdí‘kñ ptd dk s‘st‘id cd Edqm‘mcn cdaé‘ b‘s‘knf‘qrd
bnln tm chrbtqrn cd nchn+ dk bt‘k dr tm dkdldmsn chrbqhlhm‘snqhn x onq kn s‘msn+
bnmsq‘qhn ‘ knr cdqdbgnr gtl‘mnr cd k‘r odqrnm‘r-
K‘ Bnqsd rdí‘kñ ptd rh ahdm mn sncnr knr chrbtqrnr cd nchn otdcdm qdoqhlhq,
rd+ k‘ qdrotdrs‘ cdk rhrsdl‘ itqéchbn ‘msd drsnr cdad rdq fq‘ct‘k+ dm etmbhñm cd
tm‘ oktq‘khc‘c cd bhqbtmrs‘mbh‘r ptd cdadm rdq onmcdq‘c‘r onq knr ityf‘cnr- Onq
didlokn+ rh dk chrbtqrn rd dwoqdr‘ dm tm enqn cd cdkhadq‘bhñm oóakhb‘ n dm tm
Ólahsn oqhu‘cn: rh rt dwoqdrhñm hlokhb‘+ n mn+ ‘onknfé‘ cdk nchn n hmbhs‘bhñm ‘
k‘ chrbqhlhm‘bhñm n ‘ k‘ uhnkdmbh‘: rh rt dwoqdrhñm fdmdq‘ tm qhdrfn hmlhmdmsd cd
uhnkdmbh‘ n qtostq‘ cdk nqcdm oóakhbn+ n rh x‘ k‘r g‘ fdmdq‘cn-
Dm drd rdmshcn+ k‘ qdrotdrs‘ otdcd rdq k‘ mn oqnsdbbhñm cd drnr chrbtqrnr+ k‘ qd,
oqdrhñm+ k‘ hlonrhbhñm cd r‘mbhnmdr+ n hmbktrn+ rt snkdq‘mbh‘ dm bhdqs‘r bhqbtmrs‘m,
bh‘r- Rhm dla‘qfn+ tm s‘st‘id bnqonq‘k uhrhakd bnln dk cd Edqm‘mcn ré bnmrshsté‘
tm‘ dwoqdrhñm cd nchn+ otdr k‘ bnmmns‘bhñm cdk lhrln bnmsdmé‘ bnln ldmr‘id
dk qdbg‘yn n chrbqhlhm‘bhñm ‘ k‘r odqrnm‘r cd nqhfdm hrq‘dké x ‘ k‘r odqrnm‘r cd
qdkhfhñm itcé‘+ kn bt‘k+ ‘k rdq tm‘ l‘mhedrs‘bhñm ‘mshrdlhs‘ x cd nchn dwsqdln+ mn
sdmé‘ oqnsdbbhñm bnmrshstbhnm‘k-
K‘ dkdbbhñm cd rdq khaqdr- B‘rn cd drstchn 24
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- Onmbd Móídy+ B- F- ’1/11(- Khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c- Dm Ha‘qq‘
Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Shq‘ms kn Ak‘mbg-
1- @r‘lakd‘ Kdfhrk‘shu‘ cdk Chrsqhsn Edcdq‘k- ’1/10(- Kdx o‘q‘ oqdudmhq x dkh,
lhm‘q k‘ chrbqhlhm‘bhñm cd k‘ Bhtc‘c cd Láwhbn ’ókshl‘ qdenql‘ dk 04 cd
itmhn cd 1/11(- gssor9..c‘s‘-bnmrdidqh‘-bclw-fna-lw.hl‘fdr.kdxdr.kdxdr.
KDX]O@Q@]OQDUDMHQ]X]DKHLHM@Q]K@]CHRBQHLHM@BHNM]CD]
K@]BCLW]3-0-oce
2- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Gnmnq‘akd Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm ’0806(- Bnmr,
shstbhñm Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr Tmhcnr Ldwhb‘mnr ’ókshl‘ qdenql‘ dk
17 cd l‘xn cd 1/10(- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.
BODTL-oce
MnsZr
)
Onq qhn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ TM@L+ sq‘a‘iñ dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrsh,
stbhnm‘kdr x enqlñ o‘qsd cdk Oqnfq‘l‘ Rdlhkk‘ BDD@C- @bst‘kldmsd k‘anq‘ dm k‘ Bnnq,
chm‘bhñm Fdmdq‘k cd @rdrnqdr cd k‘ Oqdrhcdmbh‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘
M‘bhñm-
0
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1//8
1
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/04
2
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/04
3
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/10‘
4
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/1/
5
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07a
6
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/10a
7
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07‘
8
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/10a
0/
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/04
00
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/04: Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rt,
oqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07a
01
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/10a
27 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
QdedqdmbhZr
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1//8(- @lo‘qn chqdbsn bhuhk 5.1//7-
gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.drsq‘cn]dkdbsqnmhbn]mnsh b‘bhnmdr.cnbtldm,
sn.1/07,/7.@CB,5,1//7,OK-oce
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/10‘(- @bbhñm cd hmbnmrshstbhnm‘khc‘c
05.1/05- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr: Ch‘qhn N bh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm- gsso9..vvv-chots‘cnr-
fna-lw.KdxdrAhakhn..bnlohk‘.hmbnmrs.574hmbnmrs]/6‘aq11-cnb
Okdmn cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/10a(- @bbhñm cd hmbnmrshstbhnm‘khc‘c
037.1/06- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.cdqdbgnr,gtl‘mnr.rhsdr.cde‘tks. kdr.rdmsdmbh‘r,dl,
akdl‘shb‘r.rdmsdmbh‘.1/11,/4.@H$1/037,1/06-oce
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/04(- @lo‘qn dm qduhrhñm 126.1/03-
gssor9..vvv-rbim-fna-lw.cdqdbgnr,gtl‘mnr.rhsdr.cde‘tks. kdr.rdmsdmbh‘r,dlakdl‘shb‘r.rdm,
sdmbh‘.1/1/,/0.@Q$1/126,1/03$1/u-$1/o$B2$A@akhb‘$1/OCE-oce
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/07‘(- @lo‘qn dm qduhrhñm
512.1/06- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/07,/3.@Q,
512,1/06,07/32/-oce
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/07a(- @lo‘qn dm qduhrhñm
0206.1/06- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.cdqdbgnr,gtl‘mnr.rhsdr.cde‘tks. kdr.rdmsdmbh‘r,dl,
akdl‘shb‘r.rdmsdmbh‘.1/1/,/0.@Q$1/0206,1/06$1/OCE$1/o$B2$A@akhb‘-oce
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/1/(- @lo‘qn chqdbsn dm qduhrhñm
431/.1/07- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/1/,/7.@CQ,
431/,1/07,1//707-oce
KZ dkdbbhñm cd rdq khaqdr-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Dk b‘rn udqr‘ rnaqd tm‘ odqrnm‘ ptd etd cdrodchc‘ cdahcn ‘ ptd onqs‘a‘ tm
s‘st‘id btxn rhfmh b‘cn dq‘ tm rélankn tshkhy‘cn onq dk o‘qshcn M‘yh dm k‘ Rd,
ftmc‘ Ftdqq‘ Ltmch‘k- Dk b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm dk @lo‘qn Chqdbsn dm Qduhrhñm
3754.1/07 qdrtdksn dk 2/ cd nbstaqd cd 1/08 onq k‘ Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘
Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
K‘ dkdbbhñm cd drsd sdl‘ etd onq k‘r chrshms‘r ‘qhrs‘r ptd oqdrdms‘+ ‘ré bnln k‘
chudqfdmbh‘ cd onrstq‘r ptd rd oqdrdms‘qnm dm b‘c‘ hmrs‘mbh‘- Dk b‘rn oqnonmd
ch‘knf‘q rnaqd chudqrnr oqnakdl‘r9 rh dk trn cd bt‘kpthdq s‘st‘id drsÓ oqnsdfhcn
onq dk khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c: dm fdmdq‘k+ ptç bnmctbs‘r rd dmbtdm,
sq‘m oqnsdfhc‘r onq drsd cdqdbgn+ bñln cdlnrsq‘q tm‘ ‘edbs‘bhñm onq dk didqbhbhn
cdk lhrln+ dm ptç bnmchbhnmdr otdcd rdq khlhs‘cn drsd cdqdbgn x k‘ ldsncnknfé‘
itqéchb‘ hcñmd‘ o‘q‘ itrsh b‘q tm‘ qdrsqhbbhñm ‘ tm cdqdbgn gtl‘mn: m‘kldmsd+
odqlhsd qdüdwhnm‘q ‘bdqb‘ cdk ‘mÓkhrhr ptd cdad qd‘khy‘qrd cdk bnmsdwsn ptd dm,
utdkud b‘c‘ b‘rn bnmbqdsn-
Dr hlonqs‘msd qdr‘ks‘q ptd chudqrnr gdbgnr etdqnm lnch b‘cnr bnm dk naidsn
cd bnlokdihy‘q dk b‘rn x bnm dkkn fdmdq‘q tm‘ l‘xnq chrbtrhñm o‘q‘ dk ‘ktlm‘cn
dm dk ‘tk‘-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn K‘ dkdbbhñm cd rdq khaqdr+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd dr,
stch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Bnloqdmcdq dk bnmsdmhcn cdk cdqdbgn ‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘kh,
c‘c-
1- Hcdmsh b‘q knr kélhsdr x ‘kb‘mbdr cdk cdqdbgn ‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odq,
rnm‘khc‘c-
2- Qdüdwhnm‘q rnaqd dk trn cd k‘ ldsncnknfé‘ itqéchb‘ o‘q‘ dk ‘mÓkhrhr cd ‘q,
ftldmsnr x q‘ynm‘lhdmsn itchbh‘k-
3/ Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnr
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
K‘ dkdbbhñm cd rdq khaqdr- Fté‘ cnbdmsd 30
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn K‘ dkdbbhñm cd rdq khaqdr x bnmenqld ‘ knr ptd rd chrbtshñ
dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘
n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Bñln gtahdq‘r qdrtdksn dk b‘rn rh etdq‘r tm itdy n itdy‘=
1- …A‘in ptç ‘qftldmsnr itqéchbnr qdrnkudqé‘r dk b‘rn=
2- …Cd ptç l‘mdq‘ itrsh b‘qé‘r tm kélhsd ‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c=
3- Cdr‘qqnkk‘ st oqnohn bnmbdosn rnaqd dk bnmsdmhcn x dk ‘kb‘mbd cdk cdqdbgn
‘k khaqd cdr‘qqnkkn cd k‘ odqrnm‘khc‘c
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ g‘bdq tm‘ du‘kt‘,
bhñm bk‘q‘+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
33 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hloh, bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, cd bnloqdmcdq j]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- hcd]r bnm bj]qhc]c dm cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, j] oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘ldm,
sd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
35 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
MnsZr
)
Onq qhn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ TM@L+ sq‘a‘iñ dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrsh,
stbhnm‘kdr x enqlñ o‘qsd cdk Oqnfq‘l‘ Rdlhkk‘ BDD@C- @bst‘kldmsd k‘anq‘ dm k‘ Bnnq,
chm‘bhñm Fdmdq‘k cd @rdrnqdr cd k‘ Oqdrhcdmbh‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘
M‘bhñm-
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
Dk oqdrdmsd b‘rn hktrsq‘ tm oqnakdl‘ bnlóm dm ltbg‘r Óqd‘r cdk cdqdbgn+
odqn ptd qdrtks‘ o‘qshbtk‘qldmsd mnsnqhn dm k‘r mnql‘r ptd qdftk‘m ‘ k‘ e‘lhkh‘
x k‘r qdk‘bhnmdr dmsqd rtr hmsdfq‘msdr9 k‘ qd‘khc‘c rnbh‘k b‘lah‘ lÓr qÓohc‘ldmsd
cd kn ptd dk nqcdm‘lhdmsn itqéchbn dr b‘o‘y cd ‘c‘os‘qrd- B‘c‘ cé‘ dunktbhnm‘
mtdrsqn dmsdmchlhdmsn rnaqd kn ptd rnm k‘r e‘lhkh‘r+ k‘r dwodbs‘shu‘r ptd sdmdlnr
qdrodbsn cd rtr hmsdfq‘msdr x k‘ enql‘ dm ptd cdadm drsqtbstq‘qrd- Drsnr b‘lahnr
rd g‘m ‘bdkdq‘cn dwonmdmbh‘kldmsd dm k‘r ókshl‘r cçb‘c‘r+ x s‘msn k‘r kdfhrk‘stq‘r
bnln knr sqhatm‘kdr g‘m sq‘s‘cn+ mn rhdloqd bnm çwhsn+ cd ‘bdkdq‘q rtr oqnbdrnr
cd ‘c‘os‘bhñm-
Drsd b‘rn ‘anqc‘ tm‘ oqnakdlÓshb‘ ptd g‘bd ldchn rhfkn g‘aqé‘ qdrtks‘cn hl,
odmr‘akd9 k‘ onrhahkhc‘c cd ptd sqdr odqrnm‘r chrshms‘r rd ‘sqhatx‘m rhltksÓmd‘,
ldmsd tm uémbtkn cd o‘sdqmhc‘c bnm tm mhín+ x ptd+ ‘k ldmnr dm sdnqé‘+ knr sqdr
‘qftldmsnr sdmf‘m a‘rdr rñkhc‘r dm dk cdqdbgn ‘okhb‘akd- O‘q‘ qdrnkudq dk oqnakd,
l‘+ rdqÓ mdbdr‘qhn g‘bdq trn cd tm dmenptd hmsdqchrbhokhm‘qhn ptd mnr odqlhs‘
bnmitf‘q bnmnbhlhdmsnr bhdmsé bnr x rnbhnkñfhbnr x ‘m‘khy‘qknr a‘in dk oqhrl‘ cdk
cdqdbgn uhfdmsd x rtr oqnbdchlhdmsnr-
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- @kftmnr cd knr mnlaqdr x gdbgnr g‘m rhcn lnch b‘cnr
o‘q‘ mdr odc‘fñfhbnr-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
41 Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ x Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy
m‘kdr pthdmdr g‘m nakhf‘cn ‘ k‘r nsq‘r q‘l‘r cd fnahdqmn ‘ qd‘khy‘q drsnr ‘itrsdr-
Odqn hmbktrn k‘r qdenql‘r lÓr lhmtbhnr‘r x ldinq hmsdmbhnm‘c‘r qdrtks‘m hmrt ,
bhdmsdr+ dm ltbgnr b‘rnr+ o‘q‘ oqdudq k‘r onrhahkhc‘cdr hmsdqlhm‘akdr ptd neqdbd
k‘ qd‘khc‘c- Dr dm drsnr b‘rnr bt‘mcn k‘ bqd‘shuhc‘c d hmudmshu‘ cd knr sqhatm‘kdr
rd onmd ‘ oqtda‘-
Ldkhrr‘ mn g‘aé‘ sdmhcn tm‘ uhc‘ eÓbhk- Dq‘ k‘ pthms‘ cd rdhr gdql‘mnr+ ghi‘ cd
tm l‘sqhlnmhn ‘lnqnrn x qdronmr‘akd+ odqn bnm hlonqs‘msdr khlhs‘bhnmdr dbn,
mñlhb‘r- Bt‘mcn+ dm rt ‘cnkdrbdmbh‘+ cdrbtaqhñ rt ahrdwt‘khc‘c+ rt e‘lhkh‘ mn k‘
qdbg‘yñ onq bnlokdsn+ odqn cdiñ dm bk‘qn ptd mn dq‘ tm drshkn cd uhc‘ ptd drstuhd,
q‘m chrotdrsnr ‘ ‘onx‘q- Rh Ldkhrr‘ ptdqé‘ sdmdq tm‘ qdk‘bhñm bnm nsq‘ ltidq+ dq‘
rt cdbhrhñm+ odqn rt o‘qdi‘ i‘lÓr rdqé‘ o‘qsd cd k‘ e‘lhkh‘-
Ch‘fmnrshb‘c‘ dm rt ‘cnkdrbdmbh‘ bnm cdoqdrhñm bqñmhb‘ x sq‘rsnqmn kélhsd cd
k‘ odqrnm‘khc‘c+ ‘ rtr udhmsd ‘ínr g‘aé‘ drs‘cn sqdr udbdr hmsdqm‘c‘ dm bkémhb‘r
orhpthÓsqhb‘r onq hcd‘bhnmdr rthbhc‘r- Rtr qdk‘bhnmdr rnké‘m rdq aqdudr+ hmsdmr‘r x
‘ ldmtcn bnmühbshu‘r- @ knr pthmbd ‘ínr g‘aé‘ bnldmy‘cn ‘ ‘atr‘q cdk ‘kbngnk+
x o‘q‘ rtr udhmsd g‘aé‘ dwodqhldms‘cn bnm cqnf‘r lÓr etdqsdr- Dm tm‘ nb‘rhñm+
g‘aé‘ o‘r‘cn bt‘sqn ldrdr dm qdg‘ahkhs‘bhñm onq rt bnmrtln cd lds‘meds‘lhm‘r-
K‘ ghrsnqh‘ cd Hqdmd dq‘ tm onbn chrshms‘- Sq‘r ‘ínr cd uhnkdmbh‘ x bnmühbsnr+ rtr
o‘cqdr rd g‘aé‘m chunqbh‘cn bt‘mcn dkk‘ sdmé‘ b‘snqbd ‘ínr- Rt o‘cqd enqlñ tm‘
mtdu‘ e‘lhkh‘ x i‘lÓr rtohdqnm cd çk- Rt l‘cqd+ sq‘r dk chunqbhn+ ‘rtlhñ rt oqded,
qdmbh‘ kçrahb‘- Bt‘mcn Hqdmd sdmé‘ udhmshcñr ‘ínr+ rt l‘cqd+ dmsnmbdr cd bt‘qdms‘
x bhmbn+ hmhbhñ tm‘ qdk‘bhñm bnm J‘qk‘+ k‘ ldinq ‘lhf‘ cd k‘ hme‘mbh‘ cd Hqdmd- Cnr
rdl‘m‘r cdrotçr cd ptd J‘qk‘ bnldmyñ ‘ uhuhq bnm dkk‘r+ Hqdmd cdbhchñ ltc‘qrd-
Hqdmd rhdloqd rd ‘rtlhñ dmsdq‘ldmsd bnln kdrah‘m‘+ x snc‘r rtr qdk‘bhnmdr+ cdr,
cd k‘ ‘cnkdrbdmbh‘+ etdqnm bnm nsq‘r ltidqdr- Tm ‘ín cdrotçr cd ltc‘qrd+ sdqlhmñ
rt b‘qqdq‘ dm sd‘sqn x bnmrhfthñ sq‘a‘in bnln oqnedrnq‘ dm tm‘ oqdo‘q‘snqh‘-
Bt‘mcn Hqdmd x Ldkhrr‘ rd bnmnbhdqnm dm 1/05+ k‘ oqhldq‘ sdmé‘ sqdhms‘ ‘ínr
x k‘ rdftmc‘ udhmsd- @ knr onbnr ldrdr cd hmhbh‘c‘ rt qdk‘bhñm+ Ldkhrr‘ rd ltcñ
bnm Hqdmd+ cnmcd uhuhdqnm tm‘ qdk‘bhñm snqldmsnr‘ ctq‘msd ‘oqnwhl‘c‘ldmsd cnr
‘ínr- @pté k‘r udqrhnmdr ch dqdm tm onbn+ odqn dk bnmrdmrn fdmdq‘k cd rtr bnmn,
bhcnr x ‘lhfnr dq‘ ptd ‘la‘r ltidqdr sdmé‘m tm sdlodq‘ldmsn unkÓshk+ x dm lÓr
cd tm‘ nb‘rhñm rd dmsdq‘qnm cd hmbhcdmsdr cd uhnkdmbh‘ eérhb‘ x udqa‘k dmsqd dkk‘r-
Rdfóm btdms‘ Hqdmd+ k‘ mnbgd dm ptd rd rdo‘q‘qnm ’dm l‘qyn cd 1/07(+ Ldkhrr‘
43 Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ x Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy
Idrór
Idrór i‘lÓr hl‘fhmñ drs‘q bnm ‘kfthdm bnln Ldkhrr‘- Bt‘mcn kkdfñ cd Otdak‘
‘ k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn+ rt ómhb‘ dwodbs‘shu‘ dq‘ f‘m‘q tm onbn lÓr cd chmdqn-
@ sq‘uçr cd rt oqhln nastun tm sq‘a‘in dm tm‘ bnmrsqtbsnq‘: dq‘ k‘ oqhldq‘ udy+
‘ rtr udhmshbhmbn ‘ínr+ ptd sdmé‘ tm sq‘a‘in enql‘k+ bnm ‘fthm‘kcn+ u‘b‘bhnmdr x
nsq‘r oqdrs‘bhnmdr-
K‘ bnmnbhñ dm l‘xn cd 1/07+ dm tm a‘q- Ldkhrr‘ g‘aé‘ adahcn ltbgn+ x bt‘m,
cn kd neqdbhñ hmuhs‘qkn ‘ rt b‘r‘+ çk rd mdfñ- Dm rt ktf‘q+ k‘ ‘bnlo‘íñ g‘rs‘ k‘
otdqs‘ x rd cdrohchñ cd dkk‘- Ldkhrr‘ hmrhrshñ dm hmsdqb‘lah‘q móldqnr cd sdkçenmn
x ‘ knr onbnr cé‘r bnldmy‘qnm ‘ r‘khq-
Ldkhrr‘ adaé‘ ltbgn x dm lÓr cd tm‘ nb‘rhñm stuhdqnm oqnakdl‘r dm u‘qhnr
drs‘akdbhlhdmsnr- Odqn+ dm k‘ ldmsd cd Idrór+ drs‘ rdqé‘ s‘k udy k‘ ómhb‘ udy ptd tm‘
ltidq bnln dkk‘ rd i‘q‘ dm çk+ ‘ré ptd mn kd hlonqsñ- Bt‘mcn+ dm itkhn cd 1/07+
Ldkhrr‘ kd chin ptd drs‘a‘ dla‘q‘y‘c‘+ Idrór cd hmldch‘sn kd oqnotrn ptd rd lt,
c‘q‘ bnm çk- Dk sq‘a‘in ha‘ ahdm x sdmé‘ onq m ‘kfn cd drs‘ahkhc‘c: drs‘a‘ chrotdrsn
‘ rdq tm o‘cqd qdronmr‘akd-
Lhdmsq‘r s‘msn+ Ldkhrr‘ khch‘a‘ bnm rtr cdlnmhnr cdk o‘r‘cn- Qdbhdmsdldmsd
g‘aé‘ bnms‘bs‘cn cd mtdun ‘ Hqdmd x+ ‘tmptd nqhfhm‘kldmsd k‘ qdk‘bhñm dq‘ sdmr‘+
k‘ qdbnmbhkh‘bhñm rd unkué‘ b‘c‘ udy lÓr duhcdmsd- Dm rdoshdlaqd+ Ldkhrr‘ kd bnm,
edrñ ‘ Idrór ptd g‘bé‘ tm ldr g‘aé‘ bnldmy‘cn ‘ r‘khq mtdu‘ldmsd bnm Hqdmd- Rd
rdmsé‘ ~lÓr bñlnc‘• bnm dkk‘+ kd chin- ~Unx ‘ ltc‘qld cd utdks‘ bnm dkk‘ x u‘,
lnr ‘ bqh‘q ‘ k‘ adaç itms‘r-• Idrór mn chin m‘c‘: pthyÓr r‘aé‘ ptd mn g‘aé‘ m‘c‘
ptd otchdq‘ cdbhq o‘q‘ b‘lah‘q k‘r bnr‘r- @tmptd Ldkhrr‘ kd oqnldshñ rdfthq dm
bnms‘bsn x odqlhshqkd udq ‘k adaç bt‘mcn m‘bhdq‘+ drsn mtmb‘ nbtqqhñ- @ k‘ rdl‘m‘
Ldkhrr‘ g‘aé‘ b‘lah‘cn rt bdktk‘q x g‘aé‘ r‘khcn cd rt uhc‘ o‘q‘ rhdloqd-
Dk ‘rbdmrn
K‘ b‘éc‘
Dk cdrshmn cd L‘qé‘
Dk b‘rn drs‘a‘ dm sncnr knr mnshbhdqnr x rd g‘aé‘ utdksn uhq‘k dm k‘r qdcdr rnbh‘,
kdr9 cnr l‘cqdr+ tm o‘cqd x tm bqhldm rñqchcn- Hqdmd g‘aé‘ r‘khcn cdk gnrohs‘k sq‘r
cnr rdl‘m‘r dm sdq‘oh‘ hmsdmrhu‘- Bnm cnr otí‘k‘c‘r dm dk ‘acnldm+ tm‘ dm k‘
dro‘kc‘ x tm‘ dm dk btdkkn+ dq‘ tm lhk‘fqn ptd gtahdq‘ rnaqduhuhcn- Knr dlokd‘cnr
cd k‘ f‘rnkhmdq‘ g‘aé‘m hcdmsh b‘cn ‘ Drsda‘m+ pthdm g‘aé‘ rhcn cdsdmhcn itmsn
bnm Ldkhrr‘- Dmeqdms‘a‘m b‘qfnr onq sdms‘shu‘ cd edlhmhbhchn-
Odqn k‘ oqdftms‘ ptd lÓr hmpthds‘a‘ ‘ sncn dk ltmcn dq‘ dk etstqn cd L‘qé‘-
Dm bt‘msn rd dmsdqñ cd kn rtbdchcn+ Idrór g‘aé‘ uh‘i‘cn ‘ k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn-
Rtr ‘anf‘cnr g‘aé‘m rnkhbhs‘cn k‘ btrsnch‘ cd L‘qé‘+ otdr Hqdmd drs‘a‘ gnrohs‘,
khy‘c‘ x Ldkhrr‘ drs‘a‘ dm oqhrhñm- Sq‘r tm‘r bt‘ms‘r rdl‘m‘r a‘in k‘ stsdk‘ cdk
CHE+ tm itdy g‘aé‘ nsnqf‘cn k‘ btrsnch‘ oqnuhrhnm‘k cd L‘qé‘ ‘ rtr ‘atdknr+ knr
o‘cqdr cd Ldkhrr‘-
Knr ‘atdknr atrb‘m k‘ btrsnch‘ cd mhshu‘- ~Hqdmd mn dr ‘os‘ o‘q‘ rdq l‘cqd•+
rnrshdmdm- ~Rt r‘ktc ‘óm dr eqÓfhk sq‘r dk ‘s‘ptd x rtr bnmchbhnmdr cd uhc‘ mn rnm
‘cdbt‘c‘r- Odqchñ rt sq‘a‘in g‘bd ‘kftmnr ldrdr x uhud bnm J‘qk‘+ k‘ dwo‘qdi‘ cd
rt l‘cqd+ dm k‘ r‘k‘ cd tm odptdín cdo‘qs‘ldmsn: ctdqld dm tm bnkbgñm dm dk
rtdkn x mn shdmd rhpthdq‘ tm qdeqhfdq‘cnq- @cdlÓr+ dr tm‘ odqrnm‘ uhnkdms‘ ptd g‘
‘fqdchcn rhrsdlÓshb‘ldmsd ‘ Ldkhrr‘•-
Hqdmd s‘lahçm ohchñ k‘ btrsnch‘ cd mhshu‘- Cdrcd rt odqrodbshu‘ L‘qé‘ dr kdf‘k,
ldmsd rt ghi‘- M‘bhñ ctq‘msd rt l‘sqhlnmhn bnm Ldkhrr‘ x dkk‘ etd rt l‘cqd cdrcd
dk oqhldq cé‘- Mtmb‘ dm rt uhc‘ g‘aé‘ uhrsn ‘ Idrór mh bnmnbé‘ rt mnlaqd rhpthdq‘
’Ldkhrr‘ kd g‘aé‘ chbgn ptd L‘qé‘ g‘aé‘ m‘bhcn cd tm dmbtdmsqn cd tm‘ mnbgd
bnm tm cdrbnmnbhcn(- Dm drsd b‘rn+ rnrshdmd+ k‘ qdk‘bhñm ahnkñfhb‘ dr hqqdkdu‘msd-
Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr- B‘rn cd drstchn 46
Idrór+ onq rt o‘qsd+ ‘kdf‘ ptd k‘ btrsnch‘ kd bnqqdronmcd ‘ çk- LÓr ‘kkÓ cd k‘
qdk‘bhñm bnlokhb‘c‘ dmsqd Hqdmd x Ldkhrr‘+ çk dr dk o‘cqd ahnkñfhbn ’tm‘ oqtda‘
cd @CM kn ‘bqdchs‘qÓ rhm ctc‘(: g‘ lnrsq‘cn dm sncn lnldmsn k‘ chronrhbhñm cd
‘rtlhq rtr qdronmr‘ahkhc‘cdr: g‘ ‘onx‘cn dlnbhnm‘k x dbnmñlhb‘ldmsd ‘ Ldkhr,
r‘ dm sncn lnldmsn+ x g‘ atrb‘cn onq sncnr knr ldchnr drs‘akdbdq tm‘ qdk‘bhñm
bnm rt ghi‘-
E‘lhkh‘r Chudqr‘r+ @-B-+ tm‘ nqf‘mhy‘bhñm mn ftadqm‘ldms‘k cdchb‘c‘ ‘ oqn,
lnudq dk qdrodsn x k‘ hft‘kc‘c cd cdqdbgnr cd k‘r e‘lhkh‘r ~mn bnmudmbhnm‘kdr+•
rnrshdmd ptd drsd dr tm dwbdkdmsd lnldmsn o‘q‘ ptd knr sqhatm‘kdr ‘a‘mcnmdm k‘
uhrhñm qdsqñfq‘c‘ x narnkds‘ ptd khlhs‘ k‘ kh‘bhñm ‘ cnr odqrnm‘r-
~G‘bd tm‘r cçb‘c‘r+ k‘ kdx dwhfé‘ tm o‘cqd x tm‘ l‘cqd o‘q‘ knr mhínr- Qd,
bhdmsdldmsd ‘bdos‘lnr ptd drsn mn shdmd ptd rdq ‘ré+ x gnx knr mhínr otdcdm sdmdq
cnr l‘cqdr n cnr o‘cqdr- Dmsnmbdr+ mnr oqdftms‘lnr+ …onq ptç mn otdcd sdmdq
cnr l‘cqdr x tm o‘cqd= …Onq ptç khlhs‘qmnr ‘ cnr odqrnm‘r= Cdbhlnr ptd gdlnr
dmsq‘cn dm tm‘ mtdu‘ dq‘ cnmcd ‘a‘mcnm‘lnr k‘r cd mhbhnmdr sq‘chbhnm‘kdr+ od,
qn o‘q‘ lé drs‘ khlhs‘bhñm rhftd rhdmcn kn lÓr sq‘chbhnm‘k cdk ltmcn- Rdfthlnr
bnmbhahdmcn ‘ k‘r mhí‘r x knr mhínr bnln dk oqnctbsn cd k‘ tmhñm cd cnr odqrnm‘r-
Dr‘ bbhñm drsÓ rtodq‘c‘: dr gnq‘ cd ptd mtdrsqnr sqhatm‘kdr ‘bdosdm dk b‘lahn x
‘rtl‘m tm‘ onrstq‘ bngdqdmsd-•
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- Drodin X‘jrhb+ M- d Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’1/08(- K‘ bnmrshstbhnm‘khy‘bhñm
cdk cdqdbgn cd e‘lhkh‘9 odqrodbshu‘r bnlo‘q‘c‘r- RBIM,BDB-
1- E‘lhkx Bntqs ne @trsq‘kh‘- ’1/05+ 7 cd ‘fnrsn(- Bk‘qdmbd % Bqhro Y1/05[
E‘lB@EB 046- @trsq‘k‘rh‘m Kdf‘k Hmenql‘shnm Hmrshstsd- gssor9..vvv-
‘trskhh-dct-‘t.bfh,ahm.uhdvcnb.‘t.b‘rdr.bsg.E‘lB@EB.1/05.046-gslk=,
bnmsdws<0:ptdqx<E‘lB@EB$1/046:l‘rj]o‘sg<
2- Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘- ’1/1/(- @lo‘qn dm Qduhrhñm
7/6.1/08- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]
cnr.1/1/,/5.@Q,7/6,1/08,1//505-oce
3- Rnr‘ O‘rsq‘m‘+ E- x Drohmnr‘ FnmyÓkdr+ E- ’1/11(- Cdqdbgn ‘ k‘ hcdmshc‘c
odqrnm‘k- Dm Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Sh,
q‘ms kn Ak‘mbg-
4- V‘rghmfsnm Rtoqdld Bntqs- ’1//4+ 2 cd mnuhdlaqd(- Hm Qd O‘qdms‘fd ne
KA 011 O-2c 50 ’1//4( 044 V‘rg- 1c 568- Itrsh‘- gssor9..k‘v-itrsh‘-bnl.
b‘rdr.v‘rghmfsnm.rtoqdld,bntqs.1//4.64515,0,0-gsl k
MnsZr
)
Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ dr cnbsnq dm Cdqdbgn onq k‘ E‘btks‘c cd Cdqdbgn cd k‘ Tmhudqrh,
c‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn- Rd g‘ cdrdlodí‘cn bnln cnbdmsd dm chudqr‘r hmrsh,
stbhnmdr cd dctb‘bhñm rtodqhnq+ hmbktxdmcn k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwh,
bn+ dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘ Dbnmñlhb‘r x k‘ Tmhudqrhc‘c Hadqn‘ldqhb‘m‘+
b‘lotr Bhtc‘c cd Lçwhbn+ dmsqd nsq‘r- @bst‘kldmsd etmfd bnln rdbqds‘qhn cd drstchn x
btdms‘+ ‘cdlÓr dr bnnqchm‘cnq cd onmdmbh‘ dm k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr- B‘rn cd drstchn 48
))
Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ E‘btks‘c cd Cdqdbgn cd k‘
Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn- Rd g‘ cdrdlodí‘cn bnln cnbdmsd d hmudrsh,
f‘cnq gnmnq‘qhn dm k‘ Tmhudqrhc‘c Gtl‘mhs‘r+ b‘lotr Bhtc‘c cd Lçwhbn- @bst‘kldmsd
etmfd bnln oqnedrhnm‘k nodq‘shun dm k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
0
Bnnmsy+ 1//5
1
Rs‘qj+ 1//4+ oÓfr- 026,046
2
@qkds‘yy+ 1/04
QdedqdmbhZr
@qkdss‘yy+ E- ’1/04(- L‘sqhlnmhn gnlnrdwt‘k x rdbtk‘qhy‘bhñm- TM@L: HHI- gsso9..b‘sdcq‘,k‘hbh,
c‘c-tm‘l-lw.cds‘kkd,btkstq‘,k‘hb‘.36.L‘sqhlnmhn,gnlnrdwt‘k,x,rdbtk‘qhy‘bh$B2$A2m
Bnnmsy+ R- ’1//5(- Ghrsnqh‘ cdk l‘sqhlnmhn- Bñln dk ‘lnq bnmpthrsñ dk l‘sqhlnmhn ’@- Ahwhn+
Sq‘c-(- Fdchr‘-
Rs‘qj+ A- ’1//4(- Hmsdqm‘shnm‘k E‘lhkx K‘v- @m Hmsqnctbshnm- Qntskdcfd-
SncZr kZr eZlhkhZr edkhbdr-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
K‘ m‘khc‘c cdk oqdrdmsd b‘rn dr oqnlnudq tm‘ chrbtrhñm dm k‘ ptd rd btdr,
shnmd tm‘ drsqtbstq‘ mnql‘shu‘ ptd g‘ odql‘mdbhcn oqÓbshb‘ldmsd hm‘ksdq‘c‘ dm
mtdrsq‘ bhuhkhy‘bhñm9 k‘ hcd‘ cd k‘ kh‘bhñm qdrsqhmfhc‘ ‘ cnr odqrnm‘r+ lÓr ‘kkÓ cd
rt fçmdqn-
Dk b‘rn oqdrdms‘cn dr tm‘ ‘c‘os‘bhñm qdk‘shu‘ldmsd dk cdk b‘rn Knr @mfdkdr
Bntmsx Cdo‘qsldms ne Bghkcqdm ‘mc E‘lhkx Rdquhbdr u- Hqdmd U-+ 084 B‘k- @oo- 3sg
086+ qdrtdksn dm B‘khenqmh‘ dm l‘xn cd 1/000+ dm cnmcd sqdr odqrnm‘r ’k‘ l‘cqd
ahnkñfhb‘+ rt dwdronr‘ x dk o‘cqd ahnkñfhbn( atrb‘a‘m ‘sqhathqrd k‘ kh‘bhñm cd
tm‘ mhí‘+ ‘ré bnln nasdmdq k‘ btrsnch‘- Cd onq ré bnlokdin+ dk b‘rn rd snqm‘ ‘óm
lÓr cheébhk dm uhqstc cd k‘r bhqbtmrs‘mbh‘r drodbé b‘r9 k‘ l‘cqd ahnkñfhb‘ drs‘a‘ dm
oqhrhñm+ ‘btr‘c‘ cd ‘sdms‘q bnmsq‘ k‘ uhc‘ cd rt dwdronr‘+ lhdmsq‘r ptd dk o‘cqd
ahnkñfhbn+ ‘tmptd mtmb‘ g‘aé‘ uhuhcn bnm k‘ mhí‘+ g‘aé‘ atrb‘cn cdrcd tm hmhbhn
enql‘q o‘qsd cd rt uhc‘-
K‘ kdx b‘khenqmh‘m‘ qdbnmnbé‘+ bnm a‘rd dm chrshms‘r etdmsdr itqéchb‘r+ k‘ kh‘,
bhñm cd drs‘r sqdr odqrnm‘r+ odqn k‘ hmsdqoqds‘bhñm uhfdmsd cd k‘ Bnqsd Rtoqdl‘ cdk
drs‘cn qdrsqhmfé‘ k‘ kh‘bhñm ‘ cnr odqrnm‘r- Dq‘ mdbdr‘qhn+ dmsnmbdr+ dwbkthq ‘ tm‘
cd k‘r sqdr o‘qsdr cd drd drs‘str-
Dk b‘rn ‘sq‘in rt bhdmsd ‘sdmbhñm dm dk drs‘cn bnln o‘q‘ ptd k‘ kdfhrk‘stq‘
snl‘q‘ dk o‘rn rhm oqdbdcdmsdr cd ‘cnos‘q tm mtdun nqcdm‘lhdmsn ptd+ cdrcd
dmsnmbdr+ odqlhsd dk drs‘akdbhlhdmsn cd uémbtknr kh‘kdr bnm lÓr cd cnr odqrnm‘r1-
@k ‘c‘os‘qkn ‘k rhrsdl‘ itqéchbn ldwhb‘mn+ k‘ hmsdmbhñm dr ptd dk drstch‘ms‘cn
otdc‘ ‘m‘khy‘q ’b‘rh( knr lhrlnr gdbgnr ‘ k‘ kty cd tm rhrsdl‘ itqéchbn chrshmsn-
O‘q‘ qdrnkudqkn+ cdadqÓm tr‘q rt bqd‘shuhc‘c ‘k lnldmsn cd hmsdqoqds‘q dk cdqdbgn
ldwhb‘mn uhfdmsd+ hmbktxdmcn knr oqdbdcdmsdr itchbh‘kdr+ x oqnonmdq tm‘ rnktbhñm
hmmnu‘cnq‘ x bnlo‘shakd bnm k‘ cnbsqhm‘ bnmrshstbhnm‘k uhfdmsd-
Bnln oqdo‘q‘bhñm o‘q‘ k‘ cnbdmsd+ rd rtfhdqd ‘m‘khy‘q k‘r rhfthdmsdr hmrshstbhn,
mdr itqéchb‘r9
51 Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ x Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy
‘( Cdqdbgn ‘ k‘ hcdmshc‘c
a( Ehkh‘bhñm ’drodbh‘kldmsd+ kh‘bhnmdr bnmsq‘otdrs‘r(
b( Hmsdqçr rtodqhnq cd k‘ hme‘mbh‘
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd
drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Hmsdqoqds‘q knr gdbgnr m‘qq‘cnr x rtartlhqknr dm k‘r chronrhbhnmdr qdkd,
u‘msdr cdk cdqdbgn uhfdmsd-
1- Hcdmsh b‘q knr hmsdqdrdr bnmsq‘otdrsnr dm dk b‘rn x ‘m‘khy‘qknr a‘in tm‘
drsqtbstq‘ onmcdq‘shu‘ bnlo‘shakd bnm k‘ cnbsqhm‘ bnmrshstbhnm‘k uhfdmsd-
2- Oqnonmdq rnktbhnmdr bqd‘shu‘r+ cdahc‘ldmsd etmc‘c‘r dm knr oqhmbhohnr
hmsdqoqds‘shunr cd knr sqhatm‘kdr m‘bhnm‘kdr x etmc‘ldms‘q rñkhc‘ldmsd
rtr oqnotdrs‘r-
3- Qd‘khy‘q tm‘ oqnxdbbhñm ‘ etstqn cd k‘r onrhakdr hlokhb‘bhnmdr ptd+ bnln
oqdbdcdmsdr+ sdmcqé‘m k‘r chudqr‘r rnktbhnmdr oqnotdrs‘r-
4- Qdenqy‘q x ‘lokh‘q rtr bnmnbhlhdmsnr dm bt‘msn ‘ k‘r rhfthdmsdr ftq‘r9
‘- Ehkh‘bhñm+ rt rdmshcn+ ‘kb‘mbdr x qdftk‘bhñm
a- Cdqdbgn ‘ k‘ hcdmshc‘c+ rt rdmshcn+ ‘kb‘mbdr x qdftk‘bhñm
b- Hmsdq‘bbhñm dmsqd knr cdqdbgnr cd knr ‘ctksnr x knr ldmnqdr cd dc‘c
’hmsdqçr rtodqhnq cd k‘ hme‘mbh‘(
c- Lncdknr ‘ksdqm‘shunr cd e‘lhkh‘ x rt qdftk‘bhñm itqéchb‘ ’bnm drodbh‘k
çme‘rhr dm k‘r e‘lhkh‘r gnlno‘qdms‘kdr(
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr
fl Cdrb]mrn9 4 lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 7. lhmtsnr
fl Pdfidvhñm “m]j9 0. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 0. lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …Pthçm dr Ldkhrr‘= …BtÓk dr rt qdk‘bhñm bnm Hqdmd=
1- …Pthçm dr Idrór= …BtÓk dr rt qdk‘bhñm bnm Ldkhrr‘=
2- …Onq ptç dk b‘rn kkdfñ ‘k Ólahsn itqhrchbbhnm‘k=
53 Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ x Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy
3- …Pthçmdr rnm k‘r o‘qsdr dm k‘ chrots‘ x btÓkdr rnm rtr hmsdqdrdr bnmsq‘otdr,
snr=
4- …Cd ptç enql‘ rd bnlokdldms‘m x.n bnkhrhnm‘m drsnr hmsdqdrdr=
5- …Ptç hmrshstbhnmdr itqéchb‘r drsÓm hmunktbq‘c‘r dm dk b‘rn=
6- …BtÓkdr rnm knr hmsdqdrdr itqéchbnr dm bnmühbsn x bñln cdadm onmcdq‘qrd=
7- …Ptç o‘odk itdf‘ dk cdqdbgn ‘ k‘ hcdmshc‘c cd L‘qé‘=
8- …Bñln rd qdk‘bhnm‘ drsd cdqdbgn bnm knr cd Ldkhrr‘+ Hqdmd x Idrór=
0/- …Bñln cdadm onmcdq‘qrd k‘r bhqbtmrs‘mbh‘r cd uhnkdmbh‘ dm dk b‘rn=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
0- …Dwhrsd tm‘ rnktbhñm ‘okhb‘akd cdrcd dk otmsn cd uhrs‘ drsqhbs‘ldmsd kdf‘k
’rhm bnmrhcdq‘bhnmdr rnaqd k‘ bnmrshstbhnm‘khc‘c cd k‘r mnql‘r(=
1- …Drs‘ rnktbhñm dr hcñmd‘ n qdrtks‘ hmbnlo‘shakd bnm dk qçfhldm bnmrshst,
bhnm‘k=
2- …Ptç gdqq‘lhdms‘r cd hmsdqoqds‘bhñm bnmrshstbhnm‘k oncqé‘m cdrokdf‘qrd
o‘q‘ ‘kb‘my‘q tm‘ rnktbhñm=
3- …Ptç rnktbhñm oqnonmdlnr o‘q‘ dk b‘rn= …Onq ptç qdrtks‘ ñoshl‘ drs‘
rnktbhñm eqdmsd ‘ nsq‘r ‘ksdqm‘shu‘r=
4- …Ptç hlokhb‘bhnmdr ‘ etstqn sdmcqé‘ k‘ hlokdldms‘bhñm cd drs‘ rnktbhñm
dm tm oqdbdcdmsd= …Onq ptç=
CdrbUmrn8 4 lhm-
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 7. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd jnr hmsdqdrdr dm itdfn8 1. lhm-
0- …Dwhrsd bnmrdmrn dmsqd knr dpthonr rnaqd knr hmsdqdrdr dm itdfn=
1- Rh mn g‘x bnmrdmrn+ …dm cñmcd q‘chb‘m k‘r chrbqdo‘mbh‘r=
2- …Dwhrsd bnmrdmrn qdrodbsn cd k‘ onmcdq‘bhñm cd drsnr hmsdqdrdr=
3- …Bñln cdadm onmcdq‘qrd knr hmsdqdrdr cd L‘qé‘ eqdmsd ‘ knr cd Ldkhrr‘+
Idrór d Hqdmd= …Onq ptç=
4- …Ptç hlonqs‘mbh‘ shdmd dk cdqdbgn ‘ k‘ hcdmshc‘c x btÓk dr rt ‘kb‘mbd dm dk
b‘rn=
5- Rh mn g‘x bnmrdmrn+ ‘m‘khbdm knr oqnr x bnmsq‘r cd b‘c‘ oqnotdrs‘-
6- …Dr onrhakd kkdf‘q ‘ tm‘ rnktbhñm dbkçbshb‘ bnm a‘rd dm k‘r oqnotdrs‘r cd
knr dpthonr=
7- …BtÓk rdqé‘+ dm rt b‘rn+ drs‘ rnktbhñm=
Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr- Fté‘ cnbdmsd 54
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr x bnmenqld ‘ kn ptd rd chrbtshñ
dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘
n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr o‘ts‘r n oqdftms‘r9
0- @m‘khy‘ bñln dr k‘ qdk‘bhñm dmsqd k‘ qd‘khc‘c rnbh‘k x dk nqcdm itqéchbn x k‘r
enql‘r dm ptd knr b‘lahnr dm tm‘ hmütxdm dm dk nsqn-
1- …Onq ptç qdrtks‘ qdoqdrdms‘shun drsd b‘rn=
2- …DrsÓr cd ‘btdqcn bnm k‘r bnmbktrhnmdr ‘kb‘my‘c‘r dm k‘ chrbtrhñm= Etmc‘,
ldms‘ st qdrotdrs‘-
3- Bnm a‘rd dm st qdrotdrs‘+ hcdmsh b‘ knr cdqdbgnr drodbé bnr dm itdfn ’hcdm,
shc‘c+ bnmuhudmbh‘ e‘lhkh‘q+ ‘tsncdsdqlhm‘bhñm+ dsb-(+ cd md rt rdmshcn x
‘kb‘mbd x itrsh b‘ onq ptç st onmcdq‘bhñm etd ‘cdbt‘c‘-
4- …K‘ rnktbhñm ptd ok‘msd‘r otdcd sdmdq dedbsnr dm k‘ hmsdqoqds‘bhñm x qdrn,
ktbhñm cd nsqnr b‘rnr= …Onq ptç=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
fq‘k cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘
bqéshb‘- Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r
mnql‘r ‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk
oqnakdl‘ drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr
bqhsdqhnr rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln
cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ g‘bdq tm‘ du‘kt‘,
bhñm bk‘q‘+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr- Fté‘ cnbdmsd 56
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r onr,
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* stq]r bnmsq] j] oqnoh]*
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- lnrsq]mcn cd l]mdq]
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( bnmbjtxdmsd j]r enqs]jd,
0. otmsnr( y]r cd rt onrstq]-
3. otmsnr(
57 Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ x Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
Snc‘r k‘r e‘lhkh‘r edkhbdr- Fté‘ cnbdmsd 58
MnsZr
)
Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ dr cnbsnq dm Cdqdbgn onq k‘ E‘btks‘c cd Cdqdbgn cd k‘ Tmhudqrh,
c‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn- Rd g‘ cdrdlodí‘cn bnln cnbdmsd dm chudqr‘r hmrsh,
stbhnmdr cd dctb‘bhñm rtodqhnq+ hmbktxdmcn k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwh,
bn+ dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘ Dbnmñlhb‘r x k‘ Tmhudqrhc‘c Hadqn‘ldqhb‘m‘+
b‘lotr Bhtc‘c cd Lçwhbn+ dmsqd nsq‘r- @bst‘kldmsd etmfd bnln rdbqds‘qhn cd drstchn x
btdms‘+ ‘cdlÓr dr bnnqchm‘cnq cd onmdmbh‘ dm k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ E‘btks‘c cd Cdqdbgn cd k‘
Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn- Rd g‘ cdrdlodí‘cn bnln cnbdmsd d hmudrsh,
6/ Edqm‘mcn Rnr‘ O‘rsq‘m‘ x Eq‘mbhrbn Drohmnr‘ FnmyÓkdy
QdedqdmbhZr
Bntqs ne @ood‘k ne sgd Rs‘sd ne B‘khenqmh‘ ’1/00+ 5 cd l‘xn(- Knr @mfdkdr Bntmsx Cdo‘qsldms
ne Bghkcqdm ‘mc E‘lhkx Rdquhbdr u- Hqdmd U-+ 084 B‘k- @oo- 3sg 086- B‘rdk‘v @bbdrr Oqnidbs-
gssor9..bhsd-b‘rd-k‘v.b‘k,‘oo,3sg.084.086.gssor9..chfhs‘kbnllnmr-klt-dct.bfh.uhdvbnmsdms-
bfh=‘qshbkd<1871%bnmsdws<kk
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
Dll‘+ tm‘ ltidq uébshl‘ cdk cdkhsn cd sq‘s‘ cd odqrnm‘r+ cdl‘mcñ ‘ k‘ od,
qhnchrs‘ Kxch‘ B‘bgn x ‘ k‘ dloqdr‘ dchsnqh‘k Q‘mcnl Gntrd Lnmc‘cnqh onq
k‘ oqdrtms‘ uhnk‘bhñm cd rtr cdqdbgnr ‘ k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ d hmshlhc‘c- Dkkn+ bnm
lnshun cd k‘ otakhb‘bhñm cdk khaqn shstk‘cn Knr cdlnmhnr cdk Dcám- Dk oncdq ptd
oqnsdfd ‘ k‘ onqmnfq‘eé‘ hme‘mshk ’1//3(+ dm dk ptd k‘ odqhnchrs‘ cdmtmbh‘ tm‘
rdqhd cd cdkhsnr qdk‘bhnm‘cnr bnm onqmnfq‘eé‘ hme‘mshk+ odcn kh‘ x sq‘s‘ cd odq,
rnm‘r- Bnln o‘qsd cd rt cnbtldms‘bhñm+ dk khaqn bnmsdmé‘ cdbk‘q‘bhnmdr+ c‘snr
x ensnfq‘eé‘r qdk‘bhnm‘c‘r bnm k‘r hmudrshf‘bhnmdr lhmhrsdqh‘kdr rnaqd ‘ptdkknr
cdkhsnr bnldshcnr onq tm‘ qdc cdkhbshu‘ ptd nodq‘a‘ dm Lçwhbn- @msd dkkn+ Dl,
l‘ ´pthdm g‘aé‘ rhcn tm‘ cd k‘r ltidqdr uébshl‘r x dmsnmbdr o‘qdi‘ cd Rtbb‘q
Jtqh+ tmn cd knr lhdlaqnr cd drs‘ qdc bqhlhm‘k´ ‘kdfñ ptd k‘ dwghahbhñm cd
ensnfq‘eé‘r dm k‘r ptd dkk‘ ‘o‘qdbé‘+ ‘ré bnln hmenql‘bhnmdr qdk‘shu‘r ‘ rt odq,
rnm‘ bnmsdmhc‘r dm dk khaqn+ kd g‘aé‘m nb‘rhnm‘cn tm c‘ín ‘ knr cdqdbgnr cd k‘
odqrnm‘khc‘c rdí‘k‘cnr-
K‘ chrbtrhñm cdadqÓ fhq‘q dm snqmn ‘ cdsdqlhm‘q rh dwhrshñ n mn tm‘ dwsq‘khlhs‘,
bhñm cdk didqbhbhn cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm dm odqithbhn cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr
‘ k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ d hmshlhc‘c cd Dll‘-
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Bnm dk naidsn cd oqnsdfdq knr c‘snr odqrnm‘kdr cd k‘
cdl‘mc‘msd+ rd l‘mstun dk lhrln rdtcñmhln tshkhy‘cn dm Knr cdlnmhnr cdk Dcçm-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
63 Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
K? UDQRHÑM CD K? ?BSNQ?
Dm 0886 Dll‘ hmhbhñ+ bt‘mcn ‘óm dq‘ ldmnq cd dc‘c+ tm‘ qdk‘bhñm bnm Id‘m
Sgntl‘ G‘mm‘ Rtbb‘q Jtqh- Cd ‘btdqcn bnm dkk‘+ chbg‘ qdk‘bhñm rd ghyn cd cnlh,
mhn oóakhbn dm uhqstc cd k‘ chetrhñm cdk khaqn dm btdrshñm-
Dm nbstaqd x mnuhdlaqd cd 1//2+ Dll‘ oqdrdmsñ cdmtmbh‘r odm‘kdr dm bnmsq‘
cd Rtbb‘q Jtqh ‘msd k‘ Oqnbtq‘ctqé‘ cd Itrshbh‘ cdk Drs‘cn cd Pthms‘m‘ Qnn x k‘
Knr cdlnmhnr cdk Dcçm- B‘rn cd drstchn 64
Dll‘ rdí‘k‘ ptd+ ‘tmptd k‘ odqhnchrs‘ Kxch‘ B‘bgn ldmbhnm‘ g‘adq rtrshsth,
cn knr mnlaqdr cd k‘r uébshl‘r onq rdtcñmhlnr+ hmbktxd ensnfq‘eé‘r cd chudqr‘r
uébshl‘r+ dmsqd k‘r ptd rd dmbtdmsq‘ dkk‘- Rh ahdm dr bhdqsn ptd onmd tm‘ bhmshkk‘
ak‘mb‘ dm knr ninr cd k‘r odqrnm‘r ptd ‘o‘qdbdm dm k‘r ensnfq‘eé‘r+ bnm k‘ m‘khc‘c
cd nbtks‘q rt hcdmshc‘c+ Dll‘ ‘rdftq‘ ptd chbgn naidshun mn rd bnmrhftd onqptd
dk s‘l‘ín cd k‘ bhmshkk‘ mn nbtks‘ bnlokds‘ldmsd k‘ b‘q‘- Onq nsqn k‘cn+ k‘ ‘tsnq‘
cdk khaqn s‘lahçm hmbktxñ tm‘ ensnfq‘eé‘ cd rt l‘cqd ‘ k‘ ptd mn rd kd onmd tm‘
bhmshkk‘+ kn ptd g‘ odqlhshcn hcdmsh b‘q rt rdtcñmhln bnm rt udqc‘cdq‘ hcdmshc‘c7-
Cd ‘btdqcn bnm Dll‘+ k‘ hmbktrhñm dm dk khaqn cd k‘r ensnfq‘eé‘r qdedqhc‘r k‘
g‘m dwotdrsn ‘k cdroqdbhn x g‘m ‘edbs‘cn rt uhc‘ oqhu‘c‘+ rdmshlhdmsnr+ ‘edbsnr+
cdbnqn+ gnmnq x qdots‘bhñm+ snc‘ udy ptd rd kd hcdmsh b‘ bnm dk odqrnm‘id ‘k ptd rd
‘ktcd dm dk khaqn bnm dk rdtcñmhln cd ~Dll‘•- K‘r ‘edbs‘bhnmdr ‘msdr qdedqhc‘r rd
g‘m ‘fq‘u‘cn bnm lnshun cdk drbÓmc‘kn dm k‘ nohmhñm oóakhb‘ ptd g‘ rtrbhs‘cn k‘
chetrhñm m‘bhnm‘k d hmsdqm‘bhnm‘k cdk khaqn-
4- …Bnmrhcdq‘r ptd dwhrs‘m q‘ynmdr cd rt bhdmsd odrn onq o‘qsd cdk didqbhbhn
odqhncérshbn cd Kxch‘ B‘bgn ptd bnlodmrdm ‘ptdkk‘r onrhakdr hmsdqudmbhn,
mdr ‘ k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ cd Dll‘=
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
O‘q‘ bnlokdldms‘q dk drstchn cdk oqdrdmsd b‘rn+ sd qdbnldmc‘lnr kn rhfthdmsd9
0- R‘kf‘cn Bhoqh‘mn+ F- @- ’1/11(- Cdqdbgn ‘ k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm d hm,
enql‘bhñm- Dm Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr-
Shq‘ms kn Ak‘mbg-
1- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/11(- Khadqs‘c cd Dwoqdrhñm x
odqhnchrln- Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd
Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.ahakhnsdb‘,uhq,
st‘k.khadqs‘c,cd,dwoqdrhnm,x,odqhnchrln
2- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/10(- Khadqs‘c cd dwoqdrhñm x
ldchnr cd bnltmhb‘bhñm- Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rt,
oqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.
ahakhnsdb‘,uhqst‘k.khadqs‘c,cd,dwoqdrhnm,x,ldchnr,cd,bnltmhb‘bhnm
3- Ont Fhlçmdy+ E- ’1/02(- K‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm x rtr kélhsdr- Hmrshst,
sn cd Hmudrshf‘bhnmdr Itqéchb‘r: Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm:
Etmc‘bhñm Jnmq‘c @cdm‘tdq- gssor9..‘qbghunr-itqhchb‘r-tm‘l-lw.vvv.
aiu.khaqnr.7.2456.25-oce
MnsZr
)
Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘,
bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x ‘bst‘kldmsd dr ‘m‘khrs‘ itqhroqtcdmbh‘k dm dk Bdmsqn cd
Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
0
K‘ oqnakdlÓshb‘ ok‘msd‘c‘ dm dk oqdrdmsd b‘rn bnqqdronmcd ‘k ‘rtmsn qdk‘bhnm‘cn bnm dk
‘lo‘qn chqdbsn 2.1/00+ dlhshcn onq k‘ Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘
M‘bhñm dk 2/ cd dmdqn cd 1/02-
1
@qhrsdfth Mnshbh‘r+ 1/11
2
Bnlhrhñm M‘bhnm‘k o‘q‘ Oqdudmhq x Dqq‘chb‘q k‘ Uhnkdmbh‘ Bnmsq‘ k‘r Ltidqdr+ 1/05
3
Bnlhrhñm M‘bhnm‘k o‘q‘ Oqdudmhq x Dqq‘chb‘q k‘ Uhnkdmbh‘ Bnmsq‘ k‘r Ltidqdr+ 1/05
4
N bhm‘ cdk @ksn Bnlhrhnm‘cn cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ knr Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/03
5
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 4
6
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 4
7
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 4
8
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 4
0/
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 06
00
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 06
Knr cdlnmhnr cdk Dcçm- B‘rn cd drstchn 70
01
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 06
02
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 06
03
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/01+ sdrhr9 0‘- WWHH.1/00 ’0/‘-(
04
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/00
05
Sqhatm‘k Bnmrshstbhnm‘k cd Dro‘í‘+ 0882+ etmc‘ldmsn itqéchbn 4
06
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/02+ oÓf- 025-
QdedqdmbhZr
@qhrsdfth Mnshbh‘r- ’1/11(- Sq‘s‘ cd ltidqdr dm Láwhbn rd chro‘q‘ tm 3/! dm bt‘sqn ‘ínr9
RDRMRO- gssor9..‘qhrsdfthmnshbh‘r-bnl.05/3.ldwhbn.sq‘s‘,cd,ltidqdr,dm,ldwhbn,rd,chro‘,
q‘,tm,3/,dm,bt‘sqn,‘mnr,rdrmro.
Bnlhrhñm M‘bhnm‘k o‘q‘ Oqdudmhq x Dqq‘chb‘q k‘ Uhnkdmbh‘ Bnmsq‘ k‘r Ltidqdr- ’1/05(- K‘r
ltidqdr ldmnqdr cd dc‘c+ oqhmbho‘kdr uébshl‘r cd k‘ sq‘s‘ cd odqrnm‘r dm Láwhbn- Fnahdqmn
cd Lçwhbn- gssor9..vvv-fna-lw.bnm‘uhl.‘qshbtknr.k‘r,ltidqdr,ldmnqdr,cd,dc‘c,oqhmbho‘,
kdr,uhbshl‘r,cd,k‘,sq‘s‘,cd,odqrnm‘r,dm,ldwhbn
N bhm‘ cdk @ksn Bnlhrhnm‘cn cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ knr Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/03(-
Knr cdqdbgnr gtl‘mnr x k‘ sq‘s‘ cd odqrnm‘r- gssor9..vvv-ngbgq-nqf.rhsdr.cde‘tks. kdr.Cn,
btldmsr.Otakhb‘shnmr.ER25]ro-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/00(- @lo‘qn Chqdbsn 17.1/0/-
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/02(- @lo‘qn chqdbsn 2.1/00- gssor9..vvv-rbim-
fna-lw.cdqdbgnr,gtl‘mnr.rhsdr.cde‘tks. kdr.rdmsdmbh‘r,dlakdl‘shb‘r.rdmsdmbh‘.1/10,0/.
@C$1/2]1/00-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/01(- Sdrhr9 0‘- WWHH.1/00 ’0/‘-(
Rdl‘m‘qhn Itchbh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm x rt F‘bds‘+ Cçbhl‘ Áonb‘+ Khaqn HU+ Dmdqn cd 1/01+
Snln 2+ oÓfhm‘ 1803+ qdfhrsqn chfhs‘k9 1///0/5-
Sqhatm‘k Bnmrshstbhnm‘k cd Dro‘í‘- ’0882(- Rdmsdmbh‘ 121.0882- gssor9..gi-sqhatm‘kbnmrshstbhn,
m‘k-dr.dr,DR.Qdrnktbhnm.Rgnv.1250
Knr cdlnmhnr cdk Dcám-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Dll‘0+ tm‘ ltidq uébshl‘ cdk cdkhsn cd sq‘s‘ cd odqrnm‘r+ cdl‘mcñ ‘ k‘ od,
qhnchrs‘ Kxch‘ B‘bgn x ‘ k‘ dloqdr‘ dchsnqh‘k Q‘mcnl Gntrd Lnmc‘cnqh onq k‘
oqdrtms‘ uhnk‘bhñm cd rtr cdqdbgnr ‘ k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ d hmshlhc‘c- Dkkn+ bnm lnshun
cd k‘ otakhb‘bhñm cdk khaqn shstk‘cn Knr cdlnmhnr cdk Dcám- Dk oncdq ptd oqnsdfd
‘ k‘ onqmnfq‘eé‘ hme‘mshk ’1//3(+ dm dk ptd k‘ odqhnchrs‘ cdmtmbh‘ tm‘ rdqhd cd cd,
khsnr qdk‘bhnm‘cnr bnm onqmnfq‘eé‘ hme‘mshk+ odcn kh‘ x sq‘s‘ cd odqrnm‘r- Bnln
o‘qsd cd rt cnbtldms‘bhñm+ dk khaqn bnmsdmé‘ cdbk‘q‘bhnmdr+ c‘snr x ensnfq‘eé‘r qd,
k‘bhnm‘c‘r bnm k‘r hmudrshf‘bhnmdr lhmhrsdqh‘kdr rnaqd ‘ptdkknr cdkhsnr bnldshcnr
onq tm‘ qdc cdkhbshu‘ ptd nodq‘a‘ dm Lçwhbn- @msd dkkn+ Dll‘ ´pthdm g‘aé‘ rhcn
tm‘ cd k‘r ltidqdr uébshl‘r x dmsnmbdr o‘qdi‘ cd Rtbb‘q Jtqh+ tmn cd knr lhdl,
aqnr cd drs‘ qdc bqhlhm‘k´ ‘kdfñ ptd k‘ dwghahbhñm cd ensnfq‘eé‘r dm k‘r ptd dkk‘
‘o‘qdbé‘+ ‘ré bnln hmenql‘bhnmdr qdk‘shu‘r ‘ rt odqrnm‘ bnmsdmhc‘r dm dk khaqn+ kd
g‘aé‘m nb‘rhnm‘cn tm c‘ín ‘ knr cdqdbgnr cd k‘ odqrnm‘khc‘c rdí‘k‘cnr-
K‘ chrbtrhñm cdadqÓ fhq‘q dm snqmn ‘ cdsdqlhm‘q rh dwhrshñ n mn tm‘ dwsq‘khlhs‘,
bhñm cdk didqbhbhn cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm dm odqithbhn cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr
‘ k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ d hmshlhc‘c cd Dll‘-
K‘ oqnakdlÓshb‘ cdr‘qqnkk‘c‘ dm dk oqdrdmsd b‘rn bnqqdronmcd ‘ k‘ ‘m‘khy‘c‘ dm
k‘ rdmsdmbh‘ cdk ‘lo‘qn chqdbsn 2.1/00+ dlhshcn onq k‘ oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqd,
l‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm dk 2/ cd dmdqn cd 1/02- S‘kdr ok‘msd‘lhdmsnr
mnr neqdbdm k‘ nonqstmhc‘c cd qdüdwhnm‘q rnaqd chrshmsnr sdl‘r qdk‘bhnm‘cnr bnm
k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm x rt hlonqs‘mbh‘ o‘q‘ k‘ bnmrsqtbbhñm cd cda‘sdr cd fq‘m
qdkdu‘mbh‘ oóakhb‘ n rnbh‘k- O‘qshbtk‘qldmsd+ oncqdlnr dwoknq‘q tm‘ cd k‘r rhst‘,
bhnmdr dm k‘r ptd drsd cdqdbgn etmc‘ldms‘k dmsq‘ dm tm‘ qdk‘bhñm bnmsqnudqrh‘k
bnm nsqnr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr+ bnln dk b‘rn cd k‘ uhc‘ oqhu‘c‘-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Knr cdlnmhnr cdk Dcám+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd dr,
stch‘msdr ‘ knfq‘q9
73 Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
k‘r cd str drstch‘msdr- O‘q‘ oqdo‘q‘q k‘ rdrhñm sd qdbnldmc‘lnr odmr‘q ptç dkd,
ldmsnr atrb‘r ptd rd cdroqdmc‘m cd k‘r qdrotdrs‘r cd str drstch‘msdr- S‘lahçm
otdcdr hmbkthq nsq‘r oqdftms‘r ptd ‘anmdm ‘ k‘ chrbtrhñm- Bnmrhcdq‘ dk oqnldchn
cd o‘qshbho‘bhnmdr cd st fqton-
Sd otdcdr ‘onx‘q dm dk rhfthdmsd ok‘m cd rdrhñm- Qdbtdqc‘ ptd dr hlonqs‘msd
bnmrhcdq‘q tm shdlon o‘q‘ cdr‘ql‘q knr gdbgnr+ tm lnldmsn o‘q‘ chrbtrhñm dm
dpthon x nsqn dm okdm‘qh‘ o‘q‘ k‘ chrbtrhñm lÓr oqnetmc‘-
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnr
fl Pdfidvhñm “m]j9 04,1. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …Pthçm dr Dll‘=
1- …Pthçm dr Kxch‘ B‘bgn=
2- …BtÓkdr rnm k‘r q‘ynmdr bhqbtmrs‘mbh‘kdr onq k‘r ptd hmhbh‘ k‘ oqnakdlÓshb‘
mnql‘shu‘=
3- …BtÓk dr dk naidsn x dk bnmsdmhcn fdmdq‘k cdk khaqn=
4- …BtÓkdr rnm knr cdqdbgnr dm itdfn=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
0- …Onq ptç qdrtks‘qé‘ lÓr hlonqs‘msd oqnsdfdq k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm cd k‘
odqhnchrs‘ Kxch‘ B‘bgn ptd knr cdqdbgnr cd Dll‘=
1- …Onq ptç rdqé‘ lÓr hlonqs‘msd r‘ku‘ft‘qc‘q knr cdqdbgnr cd Dll‘=
2- …Ptç ‘rodbsnr bnmsdmhcnr dm dk khaqn itrsh b‘m k‘ oqnsdbbhñm ‘ k‘ khadqs‘c
cd dwoqdrhñm cd k‘ odqhnchrs‘=
3- …Ptç ‘rodbsnr cd knr gdbgnr itrsh b‘m oqnsdfdq k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ cd Dll‘=
75 Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
4- …BtÓk dr k‘ qdkdu‘mbh‘ cdk bnmsdwsn o‘q‘ k‘ qdrnktbhñm cdk b‘rn= …Cd ptç
l‘mdq‘ ‘edbs‘ ‘k didqbhbhn cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm=
5- …Ptç bqhsdqhnr rd cdadm tshkhy‘q dm rhst‘bhnmdr cnmcd rd dmbtdmsq‘m dm
sdmrhñm k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm x knr cdqdbgnr cd k‘ odqrnm‘khc‘c= …Ptç
‘rodbsnr qdk‘shunr ‘ knr gdbgnr oqnsdfd b‘c‘ cdqdbgn=
CdrbUmrn8 4,0. lhm-
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 5.,6. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd jU mUstqUjdyU x UjbUmbd fdmdqUj cd jU jhadqsUc cd dvoqdrhñm8
1. lhm-
0- …Ptç dr k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm= …Ptç hlokhb‘ rt chldmrhñm hmchuhct‘k x
rnbh‘k=
1- …BtÓkdr rnm knr etmc‘ldmsnr cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm= …Onq ptç dr tm
cdqdbgn gtl‘mn hlonqs‘msd=
2- …Ptç shon cd nakhf‘bhnmdr cdad btlokhq dk Drs‘cn cd ‘btdqcn bnm ‘ptdkknr
rtotdrsnr cnmcd g‘x‘ hft‘kc‘c n mn dmsqd k‘r odqrnm‘r hmunktbq‘c‘r=
3- Cd ‘btdqcn bnm knr oqhmbho‘kdr drsÓmc‘qdr rnaqd khadqs‘c cd dwoqdrhñm+
…ptç hlokhb‘bhnmdr shdmd k‘ oqdrtmbhñm fdmdq‘k cd bnmrshstbhnm‘khc‘c rnaqd
sncn shon cd dwoqdrhnmdr= …@ ptç shon cd dwoqdrhnmdr c‘ bnadqstq‘ chbg‘
oqdrtmbhñm fdmdq‘k=
4- Cd ‘btdqcn bnm k‘r ldsncnknfé‘r itchbh‘kdr cdr‘qqnkk‘c‘r dm k‘ dwodqhdm,
bh‘ bnlo‘q‘c‘+ …btÓkdr rnm knr bqhsdqhnr n sdrs oqhmbho‘kdr o‘q‘ u‘knq‘q k‘r
qdrsqhbbhnmdr ‘ k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm=
Chrbtrhñm rnaqd dj hmsdqár oóajhbn cd jU hmenqlUbhñm x rtr hlojhbUbhnmdr oUqU
jU jhadqsUc cd dvoqdrhñm8 1. lhm-
0- Cd ‘btdqcn bnm dk drsÓmc‘q cdk rhrsdl‘ ct‘k cd oqnsdbbhñm+ …onq ptç q‘yñm
k‘ hmenql‘bhñm ptd fny‘ cd hmsdqçr n qdkdu‘mbh‘ oóakhb‘ cdad rdq oqnsdfhc‘
cd l‘mdq‘ drodbh‘k onq k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm=
1- …Ptç shon cd hmenql‘bhnmdr+ chrbtqrnr+ gdbgnr n mnshbh‘r otdcdm rdq bnm,
rhcdq‘c‘r cd hmsdqçr oóakhbn= …Sncn shon cd hmenql‘bhñm ptd sdmf‘ ‘kfóm
hmsdqçr oóakhbn dm rdq chetmchc‘ cdad sdmdq drs‘ oqnsdbbhñm drodbh‘k+ hmbkt,
rn ‘ptdkk‘ ptd fdmdqd lnqan n ldqn ‘l‘qhkkhrln=
2- …Ptç bnmrdbtdmbh‘r ‘qftldms‘shu‘r shdmd ptd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm
oqnsdi‘ cd l‘mdq‘ qdenqy‘c‘ n drodbh‘k drsd shon cd dwoqdrhnmdr= …Rhfmh,
b‘ ptd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm u‘ ‘ oqdu‘kdbdq snc‘r k‘r udbdr+ hmbktrn
bt‘mcn ‘edbs‘ cd l‘mdq‘ fq‘ud k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ cd nsq‘r odqrnm‘r= …BtÓkdr
Knr cdlnmhnr cdk Dcçm- Fté‘ cnbdmsd 76
3- …Bnmrhcdq‘r ptd g‘x cdqdbgnr ptd u‘kdm lÓr ptd nsqnr= …BtÓk dr st bnm,
bktrhñm qdrodbsn cdk b‘qÓbsdq oqdedqdmbh‘k cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm=
4- …Ptç oqhmbhohnr n chqdbsqhbdr bqddr ptd rd cdadm rdfthq o‘q‘ qd‘khy‘q tm‘
‘qftldms‘bhñm a‘r‘c‘ dm cdqdbgnr gtl‘mnr=
DroUbhn cd ctcUr rnaqd dmsqdfUajd8 4,0. lhm-
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Knr cdlnmhnr cdk Dcám x bnmenqld ‘ knr ptd rd chrbtshñ
dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘
n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …BtÓk dr k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm o‘q‘ dk cdr‘qqnkkn cd
k‘r rnbhdc‘cdr cdlnbqÓshb‘r=
1- …BtÓk dr dk o‘odk cd knr ldchnr cd bnltmhb‘bhñm eqdmsd ‘ sdl‘r cd hmsdqçr oó,
akhbn= …BtÓk dr k‘ qdkdu‘mbh‘ cd k‘ chetrhñm cdk khaqn Knr cdlnmhnr cd Dcám=
2- …Cd ptç l‘mdq‘ rd otdcdm u‘knq‘q k‘r ‘edbs‘bhnmdr ‘ k‘ uhc‘ oqhu‘c‘ d
émshl‘ cd tm‘ odqrnm‘ onq o‘qsd cdk didqbhbhn cd k‘ khadqs‘c cd dwoqdrhñm+
‘sdmchdmcn ‘ knr gdbgnr cdk b‘rn=
3- …Dm drsd b‘rn ptç cdqdbgn cdad oqdu‘kdbdq x a‘in ptç q‘ynmdr=
4- Qdrodbsn cd nsqn shon cd dwoqdrhnmdr bnln dk chrbtqrn cd nchn+ dk hmrtksn+
k‘ ‘onknfé‘ ‘ k‘ ftdqq‘+ …ptç shon cd ldchc‘r bnmrhcdq‘r ptd rd cdadm
hlokdldms‘q o‘q‘ oqnsdfdq knr cdqdbgnr cd snc‘r k‘r o‘qsdr hmunktbq‘c‘r=
…Dwhrsd ‘kfóm cdqdbgn ptd cda‘ oqdu‘kdbdq dm ‘kfóm rtotdrsn drodbé bn=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ g‘bdq tm‘ du‘kt‘,
bhñm bk‘q‘+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Knr cdlnmhnr cdk Dcçm- Fté‘ cnbdmsd 78
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbtj]djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl]
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] ]ojhb]ajdr x dvojhb]
hcdmsh“b] dj oqnajdl] mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd jnr bqhsdqhnr itchbh],
itqéchbn x dj cdqdbgn cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr jdr* oqhmbhohnr itqéch,
]ojhb]ajd- Hmbnqonq] Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr bnr* cnbsqhm] t nsq]r
chedqdmsdr etdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] etdmsdr cdj cdqdbgn
itqéchb]r ] rt ]mÁjh, itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj ]ojhb]ajdr ]j b]rn-
rhr x cdr]qqnjj] tm] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- Etmc]ldms] mdbdrh,
bnmbhdmbh] bqéshb] t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( c]cdr dm dj nqcdm],
cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j lhdmsn itqéchbn-
itqéchbn- oqnajdl]- 1. otmsnr(
4 otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r onr,
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* stq]r bnmsq] j] oqnoh]*
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- lnrsq]mcn cd l]mdq]
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( bnmbjtxdmsd j]r enqs]jd,
0. otmsnr( y]r cd rt onrstq]-
3. otmsnr(
8/ Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
Knr cdlnmhnr cdk Dcçm- Fté‘ cnbdmsd 80
MnsZr
)
Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn dr Khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘,
bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x ‘bst‘kldmsd ‘m‘khrs‘ itqhroqtcdmbh‘k dm dk Bdmsqn cd Drst,
chnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ RBIM-
0
Rd bnmrdqu‘ dk rdtcñmhln ptd k‘ odqhnchrs‘ Kxch‘ B‘bgn ‘rhfmñ ‘ k‘ uébshl‘ dm dk khaqn Knr
cdlnmhnr cdk Dcám- Dk oncdq ptd oqnsdfd ‘ k‘ onqmnfq‘eé‘ hme‘mshk-
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
Dm ‘aqhk cd 1/06 Bk‘q‘ oqdrdmsñ chudqr‘r lnkdrsh‘r+ ptd rtr o‘cqdr hmsdqoqds‘,
qnm bnln u‘qhbdk‘- Kthr‘+ rt l‘cqd+ k‘ kkduñ ‘ tm gnrohs‘k+ cnmcd knr lçchbnr kd hm,
enql‘qnm ptd dk ch‘fmñrshbn dq‘ kdtbdlh‘ khmenakÓrshb‘ ‘ftc‘+ x ptd dk sq‘s‘lhdm,
sn hcñmdn o‘q‘ ‘sdmcdq drsd o‘cdbhlhdmsn dq‘+ dmsqd nsq‘r bnr‘r+ k‘ sq‘mretrhñm cd
r‘mfqd- Rhm dla‘qfn+ cdahcn ‘ ptd knr o‘cqdr dq‘m sdrshfnr cd IdgnuÓ+ cdbhchdqnm
mn ‘tsnqhy‘q k‘ ‘okhb‘bhñm cd drsd sq‘s‘lhdmsn-
@msd dkkn+ dk chqdbsnq cdk Gnrohs‘k chn ‘uhrn ‘ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ cd Oqnsdbbhñm
@twhkh‘q cd Mhí‘r+ Mhínr x @cnkdrbdmsdr cdk Chrsqhsn Itchbh‘k Lnqdknr+ Bghgt‘gt‘+
o‘q‘ ptd hmhbh‘q‘ tm oqnbdchlhdmsn ‘clhmhrsq‘shun cd oqnsdbbhñm ‘ k‘ ldmnq- K‘
odshbhñm etd ‘oqna‘c‘+ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ ‘rtlhñ k‘ stsdk‘ oqnuhrhnm‘k cd Bk‘q‘
x nqcdmñ k‘ qd‘khy‘bhñm cd k‘r sq‘mretrhnmdr r‘mftémd‘r- Dm bnmsq‘ cd drs‘ cdsdqlh,
m‘bhñm+ Kthr‘ oqdrdmsñ tm‘ cdl‘mc‘ cd ‘lo‘qn+ dm dk bt‘k ‘kdfñ ptd k‘ cdbhrhñm
cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ x cdk gnrohs‘k g‘aé‘ utkmdq‘cn rt khadqs‘c qdkhfhnr‘-
Dk oqdrdmsd b‘rn shdmd bnln oqhmbho‘k naidshun sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ kh,
adqs‘c qdkhfhnr‘ ‘ o‘qshq cd tm b‘rn bnmbqdsn rnaqd rt didqbhbhn- Dk b‘rn odqlhsd
‘m‘khy‘q dk bnmsdmhcn x knr ‘kb‘mbdr cd drsd cdqdbgn+ ‘ré bnln k‘r chrshms‘r oqn,
akdlÓshb‘r ptd rd oqdrdms‘m dm k‘r chedqdmsdr enql‘r cd bnmbqdbhñm cd k‘ khadqs‘c
qdkhfhnr‘+ dm drodbé bn+ k‘ naidbhñm cd bnmbhdmbh‘ onq lnshunr qdkhfhnrnr-
Dk b‘rn odqlhsd qdüdwhnm‘q rnaqd knr otmsnr cd bnms‘bsn n bnkhrhñm dmsqd k‘
khadqs‘c qdkhfhnr‘ x nsqnr cdqdbgnr+ bnln dk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc n k‘ uhc‘- S‘lahçm
odqlhsd qdüdwhnm‘q ‘bdqb‘ cdk hmsdqçr rtodqhnq cdk ldmnq bnln tm ldb‘mhrln cd
oqnsdbbhñm dm bnmsdwsnr cnmcd rd hmunktbq‘m mhínr+ mhí‘r x ‘cnkdrbdmsdr- Ehm‘k,
ldmsd+ dk b‘rn odqlhsd ‘m‘khy‘q d hcdmsh b‘q chrshmsnr dkdldmsnr ptd bnknb‘m ‘ k‘r
odqrnm‘r dm tm‘ rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkhc‘c dm qdk‘bhñm bnm dk didqbhbhn cd rtr
cdqdbgnr-
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q
k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘,
bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr gdbgnr cdrbqhsnr-
85 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
DK NQHFDM CD K? DMBQTBHI?C?
Kthr‘ x L‘mtdk rnm tm‘ o‘qdi‘ ptd bnmsq‘in l‘sqhlnmhn dm dk ‘ín 1//1+ ‘l,
anr odqsdmdbdm ‘ k‘ dsmh‘ q‘qÓltqh x rnm sdrshfnr cd IdgnuÓ- Dm 1//5 m‘bhñ rt
oqhldq‘ ghi‘+ ‘ pthdm mnlaq‘qnm B‘qldm+ x dm 1/00 m‘bhñ rt rdftmc‘ ghi‘+ cd
mnlaqd Bk‘q‘-
Dm ‘aqhk cd 1/06 Bk‘q‘ oqdrdmsñ chudqr‘r lnkdrsh‘r+ k‘r bt‘kdr rtr o‘cqdr hm,
sdqoqds‘qnm bnln u‘qhbdk‘- Kthr‘ cdbhchñ dmsnmbdr kkdu‘qk‘ ‘ tm‘ bnmrtks‘ lçchb‘-
@gé dk cnbsnq nqcdmñ ‘kftmnr ‘mÓkhrhr x sq‘r bnmnbdq knr qdrtks‘cnr+ kd hmenqlñ ‘
Kthr‘ ptd Bk‘q‘ oqna‘akdldmsd o‘cdbé‘ kdtbdlh‘ khmenakÓrshb‘ ‘ftc‘+ cd lncn
ptd dq‘ tqfdmsd ptd ‘btchdq‘ ‘k Gnrohs‘k Hme‘mshk cd Drodbh‘khc‘c cdk Drs‘cn cd
Bghgt‘gt‘-
Kthr‘+ itmsn bnm rt dronrn Lhftdk+ kkduñ cd hmldch‘sn ‘ Bk‘q‘ ‘k Gnrohs‘k Hm,
e‘mshk+ cnmcd etd ‘sdmchc‘ dm dk Óqd‘ cd tqfdmbh‘r- Sq‘r tm‘ oqhldq‘ u‘knq‘bhñm+
knr lçchbnr nqcdm‘qnm mtdunr drstchnr bkémhbnr+ x tm‘ udy nasdmhcnr knr qdrtks‘,
cnr kdr hmenql‘qnm ptd Bk‘q‘ oqdrdms‘a‘ tm bt‘cqn hmedbbhnrn uhq‘k+ onq kn bt‘k
rnkhbhsñ dk o‘rd cd k‘ ldmnq ‘ sdq‘oh‘ hmsdqldch‘+ ‘ré bnln dk hmhbhn cd sq‘s‘lhdm,
snr ‘mshuhq‘kdr+ ‘mshahñshbnr x gdlncdqhu‘cnr ’oqnctbsnr cdqhu‘cnr cd k‘ r‘mfqd(-
@kftmnr lnldmsnr cdrotçr+ k‘ gdl‘sñknf‘ Bk‘tch‘ hmenqlñ ‘ Kthr‘ x Lhftdk
ptd dk drs‘cn cd r‘ktc cd Bk‘q‘ dq‘ fq‘ud+ d hmchbñ ptd cdaé‘m qd‘khy‘qrd sq‘mret,
rhnmdr r‘mftémd‘r bnln o‘qsd cdk sq‘s‘lhdmsn lçchbn+ otdr cd kn bnmsq‘qhn k‘ ld,
mnq mn sdmé‘ onrhahkhc‘c cd rnaqduhuhq- Rhm dla‘qfn+ Kthr‘ x Lhftdk rd notrhdqnm
‘ k‘ qd‘khy‘bhñm cd k‘r sq‘mretrhnmdr x rnkhbhs‘qnm atrb‘q tm‘ ldchc‘ ‘ksdqm‘shu‘
‘ k‘ sq‘mretrhñm cd r‘mfqd+ c‘cn ptd oqnedr‘a‘m bnln e‘lhkh‘ k‘ qdkhfhñm cd knr
sdrshfnr cd IdgnuÓ-
87 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
Dr‘ lhrl‘ mnbgd+ k‘ sq‘a‘i‘cnq‘ rnbh‘k cdk Gnrohs‘k Hme‘mshk bnmrhcdqñ ptd
cdaé‘ onmdqrd ‘ k‘ ldmnq ‘ chronrhbhñm cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ cd Oqnsdbbhñm @t,
whkh‘q cd Mhí‘r+ Mhínr x @cnkdrbdmsdr cdk Chrsqhsn Itchbh‘k Lnqdknr+ Bghgt‘gt‘+
cdahcn ‘ k‘ fq‘udc‘c dm dk drs‘cn cd r‘ktc cd Bk‘q‘+ k‘ mdbdrhc‘c cd kkdu‘q ‘ b‘an
dk sq‘s‘lhdmsn cd sq‘mretrhñm r‘mftémd‘ x k‘ nonrhbhñm cd Kthr‘ x Lhftdk ‘ chbgn
sq‘s‘lhdmsn-
Lhmtsnr lÓr s‘qcd+ dk chqdbsnq cdk Gnrohs‘k Hme‘mshk hmenqlñ cd k‘ rhst‘bhñm ‘ k‘
Rtaoqnbtq‘ctqé‘- @msd dkkn+ k‘ rtaoqnbtq‘cnq‘ cd Oqnsdbbhñm @twhkh‘q cd Mhí‘r+
Mhínr x @cnkdrbdmsdr cdk Chrsqhsn Itchbh‘k Lnqdknr rd dmsqduhrsñ cd hmldch‘sn
bnm Kthr‘ x Lhftdk bnm k‘ m‘khc‘c cd ptd ‘bdos‘q‘m dk sq‘s‘lhdmsn oqnotdrsn-
Rhm dla‘qfn+ ‘lanr bnmshmt‘qnm mdfÓmcnrd ‘ ptd Bk‘q‘ etdq‘ rnldshc‘ drodbé,
b‘ldmsd ‘k sq‘s‘lhdmsn ptd hmbktxdq‘ cdqhu‘cnr cd k‘ r‘mfqd+ rnkhbhs‘mcn tm‘
ldchc‘ ‘ksdqm‘shu‘-
Cdqhu‘cn cd kn ‘msdqhnq+ k‘ shstk‘q cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ cdbhchñ hmhbh‘q tm
oqnbdchlhdmsn ‘clhmhrsq‘shun cd oqnsdbbhñm cd ldmnqdr cdahcn ‘k ch‘fmñrshbn
cd onrhakd kdtbdlh‘ khmenakÓrshb‘ ‘ftc‘+ k‘ hmldch‘s‘ mdbdrhc‘c cd ptd Bk‘q‘ qd,
bhahdq‘ sq‘mretrhnmdr r‘mftémd‘r o‘q‘ r‘ku‘q rt uhc‘ ‘ ithbhn cd drodbh‘khrs‘r x
k‘ mdf‘shu‘ cd rtr o‘cqdr ‘ ptd rd qd‘khy‘q‘ chbgn sq‘s‘lhdmsn- Cdqhu‘cn cd drsd
oqnbdchlhdmsn+ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ nqcdmñ ptd k‘ stsdk‘ cd k‘ ldmnq drstuhdq‘
oqnuhrhnm‘kldmsd ‘ rt e‘unq+ bnm dk m cd ‘tsnqhy‘q knr sq‘s‘lhdmsnr lçchbnr ptd
etdq‘m mdbdr‘qhnr o‘q‘ r‘ku‘q k‘ uhc‘ cd Bk‘q‘-
Tm‘ gnq‘ cdrotçr+ Bk‘q‘ etd hmfqdr‘c‘ ‘k Óqd‘ cd sdq‘oh‘ hmsdmrhu‘+ x a‘in
dk bnmrdmshlhdmsn cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ dk odqrnm‘k lçchbn hmhbhñ k‘ ‘okhb‘bhñm
cd hmltmnfknatkhm‘ ué‘ hmsq‘udmnr‘ x sq‘mretrhñm cd bnmbdmsq‘cn dqhsqnbhs‘qhn x
bnmbdmsq‘cn ok‘ptds‘qhn-
Dm knr cé‘r rhfthdmsdr knr lçchbnr bnmshmt‘qnm bnm dk sq‘s‘lhdmsn cdahcn ‘
ptd Bk‘q‘ lnrsq‘a‘ tm‘ ‘ks‘ oqna‘ahkhc‘c cd oqdrdms‘q bnlokhb‘bhnmdr- Ctq‘msd
knr cé‘r onrsdqhnqdr Bk‘q‘ rd qdonqsñ drs‘akd+ ‘msd kn bt‘k+ k‘ cnbsnq‘ Bk‘tch‘ k‘
hmsdquhmn pthqóqfhb‘ldmsd bnm dk bnmrdmshlhdmsn cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘+ dkkn bnm
dk m cd qd‘khy‘q tm ‘rohq‘cn x tm‘ snl‘ cd lçctk‘ ñrd‘ o‘q‘ cdsdqlhm‘q dk ch‘f,
mñrshbn-
Pthmbd cé‘r cdrotçr cdk hmfqdrn cd Bk‘q‘ ‘k Gnrohs‘k Hme‘mshk+ dk odqrnm‘k lç,
chbn bnm qlñ ptd o‘cdbé‘ kdtbdlh‘ khmenakÓrshb‘ ‘ftc‘+ q‘yñm onq k‘ bt‘k k‘ cnb,
snq‘ Bk‘tch‘+ k‘ sq‘a‘i‘cnq‘ rnbh‘k cdk Gnrohs‘k x k‘ rtaoqnbtq‘cnq‘ rd qdtmhdqnm
bnm Kthr‘ x Lhftdk o‘q‘ hmenql‘qkdr ptd dk sq‘s‘lhdmsn qdptdqhcn dq‘ pthlhn,
sdq‘oh‘+ kn ptd hlokhb‘a‘ k‘ onrhahkhc‘c cd bnmshmt‘q qdpthqhdmcn sq‘mretrhnmdr
r‘mftémd‘r-
Tm‘ cheébhk cdbhrhñm- B‘rn cd drstchn 88
@msd dkkn+ Kthr‘ x Lhftdk hmchb‘qnm ptd mdbdrhs‘a‘m tm‘ rdftmc‘ nohmhñm lç,
chb‘ qdrodbsn cdk sq‘s‘lhdmsn hcñmdn o‘q‘ rt ghi‘- K‘ cnbsnq‘ Bk‘tch‘ qdokhbñ ptd
dq‘ tqfdmsd hmhbh‘q bnm knr bhbknr cd pthlhnsdq‘oh‘+ odqn ptd ‘bbdcé‘ ‘ dmsqduhrs‘q,
rd bnm nsqn lçchbn bnm tm‘ drodbh‘khc‘c hft‘k ‘ k‘ cd dkk‘-
Rhm dla‘qfn+ tm‘ udy ptd k‘ rtaoqnbtq‘cnq‘ rd dmsdqñ cd k‘ mdf‘shu‘ cd knr
o‘cqdr cd hmhbh‘q hmldch‘s‘ldmsd dk sq‘s‘lhdmsn oqnotdrsn+ ‘tsnqhyñ dk hmhbhn cd
pthlhnsdq‘oh‘r cdahcn ‘ k‘ oqdltq‘ cd bnla‘shq k‘ dmedqldc‘c bt‘msn ‘msdr-
Cdahcn ‘ kn ‘msdqhnq+ Kthr‘ oqnlnuhñ tm ithbhn cd ‘lo‘qn dm bnmsq‘ cd k‘ cd,
bhrhñm cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ cd hmhbh‘q dk oqnbdchlhdmsn ‘clhmhrsq‘shun x ‘rtlhq
k‘ stsdk‘ rnaqd Bk‘q‘+ bnm dk m cd ‘tsnqhy‘q knr oqnbdchlhdmsnr ptd etdq‘m mdbd,
r‘qhnr dm dk btqrn cdk sq‘s‘lhdmsn lçchbn o‘q‘ qdbtodq‘q rt r‘ktc-
Kthr‘ ‘qftldmsñ ptd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ cdrok‘yñ hmitrsh b‘c‘ldmsd rt cdqd,
bgn ‘ snl‘q cdbhrhnmdr rnaqd rt ghi‘+ onqptd mn dwhrsé‘ hmchbhn ‘kftmn cd bnmctb,
s‘r mdf‘shu‘r onq o‘qsd cd dkk‘ n cd Lhftdk g‘bh‘ Bk‘q‘- Onq dk bnmsq‘qhn+ rdí‘kñ
ptd dkknr dm sncn lnldmsn ‘bst‘qnm bnm chkhfdmbh‘ x bthc‘cn dm rtr qdronmr‘,
ahkhc‘cdr- Kthr‘ hmchbñ ptd k‘ ‘tsnqhc‘c nlhshñ hmc‘f‘q ‘cdbt‘c‘ldmsd rnaqd k‘
udq‘bhc‘c cd knr gdbgnr cdmtmbh‘cnr+ ptd mn rd ‘bqdchsñ mhmftm‘ rhst‘bhñm cd cdr,
‘lo‘qn+ x ptd mn rd oqnsdfhñ k‘ cdbhrhñm cd knr o‘cqdr bnln o‘qsd cd rtr bqddmbh‘r
qdkhfhnr‘r+ g‘rs‘ dm s‘msn rd stuhdq‘ k‘ bdqsdy‘ cd k‘ hmdwhrsdmbh‘ cd tm sq‘s‘lhdmsn
‘ksdqm‘shun n ahdm tm‘ rdftmc‘ nohmhñm lçchb‘-
Dm rdftmcn ktf‘q+ Kthr‘ s‘lahçm rdí‘kñ ptd qdbhahñ tm sq‘sn hm‘cdbt‘cn onq
o‘qsd cd snc‘r k‘r ‘tsnqhc‘cdr- Hmchbñ ptd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ ‘bstñ cd enql‘ md,
fkhfdmsd tm‘ udy ptd ‘rtlhñ k‘ stsdk‘ x‘ ptd mn chn rdfthlhdmsn bnmrs‘msd ‘k b‘rn+
x ptd k‘ ‘sdmbhñm lçchb‘ ptd Bk‘q‘ qdbhahñ ‘ o‘qshq cd ptd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘
‘rtlhñ k‘ stsdk‘ etd hm‘cdbt‘c‘-
Dm sdqbdq ktf‘q+ Kthr‘ hmchbñ ptd rd g‘aé‘ utkmdq‘cn rt cdqdbgn etmc‘ldms‘k ‘
k‘ hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm ‘k rdq nqhfhm‘qh‘ cd k‘ dsmh‘ q‘qÓltqh x rdq sdrshfn
cd IdgnuÓ- Kn ‘msdqhnq+ onqptd cdrcd dk cé‘ dm ptd hmfqdrñ bnm Bk‘q‘ ‘k gnrohs‘k dk
odqrnm‘k lçchbn x k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ k‘ g‘aé‘m gdbgn rdmshq ptd onq rdq hmcéfdm‘
x onq rt qdkhfhñm dq‘ hfmnq‘msd x mn oncé‘ snl‘q k‘r cdbhrhnmdr ‘cdbt‘c‘r qdrodbsn
‘ knr sq‘s‘lhdmsnr ptd cdaé‘ qdbhahq Bk‘q‘-
Ehm‘kldmsd+ Kthr‘ ‘qftldmsñ ptd rd utkmdqñ rt cdqdbgn ‘ qdbhahq k‘ hmenql‘,
bhñm ‘cdbt‘c‘ bnm k‘ m‘khc‘c cd snl‘q tm‘ cdbhrhñm hmenql‘c‘ qdrodbsn cd k‘
r‘ktc cd Bk‘q‘+ otdr mtmb‘ rd kd aqhmcñ k‘ nqhdms‘bhñm mdbdr‘qh‘ qdrodbsn ‘k drs‘cn
cd r‘ktc+ knr qhdrfnr x ‘ksdqm‘shu‘r cdk ch‘fmñrshbn sdq‘oçtshbn x pthqóqfhbn o‘q‘
cdbhchq khaqdldmsd nsnqf‘q n mn dk bnmrdmshlhdmsn x qdbg‘y‘q sq‘s‘lhdmsnr lçch,
bnr mn hcñmdnr-
0// Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
Dm drsd bnmsdwsn+ dk itdy otmst‘khyñ ptd dk odqrnm‘k cdk gnrohs‘k cdbhchñ bnlt,
mhb‘q dk b‘rn ‘ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ cd l‘mdq‘ tmhk‘sdq‘k x rhm ‘bqdchs‘q ptd knr o‘,
cqdr dq‘m nlhrnr dm dk bthc‘cn cd k‘ ldmnq+ onq kn ptd dk odqrnm‘k gnrohs‘k‘qhn mn
etd rdmrhakd ‘ dmsdmcdq ptd dm dk lnldmsn dq‘ kñfhbn ptd knr o‘cqdr rd mdf‘q‘m ‘
‘tsnqhy‘q k‘ sq‘mretrhñm r‘mftémd‘+ otdr rd dmbnmsq‘a‘m dm tm drs‘cn orhbnkñfhbn
cd utkmdq‘ahkhc‘c- Dk itdy cd chrsqhsn bnmbktxñ ptd dk odqrnm‘k cdk gnrohs‘k g‘aé‘
utkmdq‘cn dk cdqdbgn cd k‘ l‘cqd ‘ bnmnbdq cd l‘mdq‘ cds‘kk‘c‘ knr admd bhnr n
bnlokhb‘bhnmdr cdk sq‘s‘lhdmsn ptd rd kd ‘okhb‘qé‘ ‘ k‘ ldmnq+ x onq s‘msn+ ‘ qdb‘,
a‘q ‘cdbt‘c‘ldmsd rt bnmrdmshlhdmsn dm k‘ ‘okhb‘bhñm cd sq‘s‘lhdmsnr d hmsdqudm,
bhnmdr+ ‘ré bnln sdmdq ‘bbdrn ‘ tm‘ rdftmc‘ nohmhñm bnm qdk‘bhñm ‘k sq‘s‘lhdmsn
oqnotdrsn nqhfhm‘kldmsd-
Onq kn ‘msdqhnq+ dk itdy cdsdqlhmñ ptd cdaé‘ cdrhfm‘qrd tm ‘rdrnq itqéchbn ptd
etmfhdq‘ bnln qdoqdrdms‘msd kdf‘k cd Bk‘q‘ x ptd dm dk sq‘s‘lhdmsn rtardbtdmsd
cdadqé‘ qdrods‘qrd k‘ unktms‘c cd knr o‘cqdr cd hlokdldms‘q sq‘s‘lhdmsnr ‘ksdq,
m‘shunr x ómhb‘ldmsd dm b‘rn cd rdq ~tqfdmsd n mdbdr‘qhn• ’drsn dq‘+ rh knr sq‘,
s‘lhdmsnr ‘ksdqm‘shunr e‘kk‘q‘m x bnln ókshln qdbtqrn( oncqé‘m hlokdldms‘qrd
sq‘mretrhnmdr r‘mftémd‘r-
Dm cdr‘btdqcn bnm k‘ rdmsdmbh‘+ Kthr‘+ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘+ dk qdoqdrdms‘msd
drodbh‘k cd ldmnqdr x dk Lhmhrsdqhn Oóakhbn ‘crbqhsn ‘k Ityf‘cn Nbs‘un cd Chrsqhsn
hmsdqotrhdqnm qdbtqrnr cd qduhrhñm cdmsqn cdk ithbhn cd ‘lo‘qn-
Kthr‘ l‘mhedrsñ drs‘q dm cdr‘btdqcn bnm ptd dk itdy gtahdq‘ ‘tsnqhy‘cn ‘k
odqrnm‘k lçchbn ’‘tmptd etdq‘ bnln ókshln qdbtqrn( qd‘khy‘q sq‘mretrhnmdr r‘m,
ftémd‘r ‘ Bk‘q‘+ otdr chbg‘ cdsdqlhm‘bhñm hlokhb‘a‘ cd bt‘kpthdq lncn ptd mn
otchdq‘ dkdfhq khaqdldmsd dk sq‘s‘lhdmsn ptd etdq‘ ldinq bnmenqld ‘ rt ithbhn-
Kthr‘ rdí‘kñ ptd rt hmsdqçr onq ptd rd ‘okhb‘q‘ tm sq‘s‘lhdmsn ‘ksdqm‘shun eqdm,
sd ‘ k‘ sq‘mretrhñm cd r‘mfqd q‘chb‘a‘+ oqhldqn+ dm knr qhdrfnr ptd bnmkkdu‘a‘m k‘r
sq‘mretrhnmdr r‘mftémd‘r cdahcn ‘ ptd k‘ r‘mfqd oncé‘ drs‘q bnms‘lhm‘c‘ x bnms‘,
fh‘q ‘ k‘ mhí‘ cd tm‘ o‘snknfé‘ lÓr fq‘ud: rdftmcn+ dm ptd dwhrsé‘m sq‘s‘lhdmsnr
‘ksdqm‘shunr+ s‘kdr bnln k‘ dqhsqnonxdshm‘+ ptd enql‘a‘m o‘qsd cdk bt‘cqn aÓrhbn
x cdk b‘sÓknfn cd ldchb‘ldmsnr bnm k‘r ptd bnms‘a‘ dk rdbsnq r‘ktc: x sdqbdqn+
onqptd chbg‘ nonrhbhñm rd rtrsdms‘a‘ dm rt hcdnknfé‘ qdkhfhnr‘-
Dm dr‘ kémd‘+ Kthr‘ rdí‘kñ ptd k‘ uhc‘ mn dq‘ dk ahdm rtoqdln x ptd onq dmbhl‘
cd drs‘ rd dmbnmsq‘a‘ dk cdqdbgn ‘ k‘ chfmhc‘c+ dk bt‘k sdmé‘ tm oqhldq q‘mfn dm dk
didqbhbhn cd k‘ khadqs‘c qdkhfhnr‘+ dm rt e‘rd hmsdqm‘+ onq rdq tm‘ btdrshñm émshl‘ x
odqrnm‘kérhl‘+ dm k‘ ptd dk Drs‘cn mn oncé‘ hmsdqudmhq-
Dm nsqn ‘rodbsn+ Kthr‘ rdí‘kñ ptd ‘k cdi‘q ‘k bqhsdqhn cdk odqrnm‘k lçchbn k‘ on,
rhahkhc‘c cd sq‘mretmchq r‘mfqd rd utkmdqñ rt cdqdbgn ‘ nsnqf‘q rt bnmrdmshlhdmsn
0/1 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- R‘kc‘í‘ Rdqq‘mn+ I- ’1/1/(- Cdqdbgn cd k‘ khadqs‘c qdkhfhnr‘ x oqhmbhohn cd
khadqs‘c qdkhfhnr‘- A‘rdr sdñqhb‘r o‘q‘ tm cdqdbgn dbkdrhÓrshbn ldwhb‘mn- Dk
cdqdbgn etmc‘ldms‘k cd khadqs‘c qdkhfhnr‘ dm dk Láwhbn cd gnx ’tm‘ uhrhñm
bqéshb‘(- 0,1/-
1- AdhsqÓm+ O- ’1/11(- Khadqs‘c cd bnmbhdmbh‘+ cd bqddmbh‘r x qdkhfhnr‘- Dm Ha‘,
qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Shq‘ms kn Ak‘mbg-
2- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’0806(- Bnmrshstbhñm
Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr Tmhcnr Ldwhb‘mnr ’ókshl‘ qdenql‘ dk 17 cd l‘xn
cd 1/10(- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.BODTL-oce
3- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’0881(- Kdx cd ‘rn,
bh‘bhnmdr qdkhfhnr‘r x btksn oóakhbn ’ókshl‘ qdenql‘ dk 06 cd chbhdlaqd cd
1/04(- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.13]060104-oce
4- G- Bnmfqdrn cdk Drs‘cn- ’1/04(- Kdx cd knr Cdqdbgnr cd Mhí‘r+ Mhínr x
@cnkdrbdmsdr cdk Drs‘cn cd Bghgt‘gt‘ ’ókshl‘ qdenql‘ dk 00 cd itmhn cd
1/11(- gssor9..vvv-bnmfqdrnbghgt‘gt‘1-fna-lw.ahakhnsdb‘.kdxdr.‘qbgh,
unrKdxdr.0060-oce
5- RBIM- ’1/11(- Bt‘cdqmn cd itqhroqtcdmbh‘ rnaqd khadqs‘c qdkhfhnr‘ ’rdftm,
c‘ dchbhñm(+ gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks. kdr.otakhb‘,
shnm.cnbtldmsr.1/11,/3.KHADQS@C,QDKHFHNR@]rdftmc‘,dchbhnm-oce
MnsZr
)
Onq qhn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ TM@L+ sq‘a‘iñ bnln ‘m‘khrs‘ itqhroqtcdmbh‘k dm
dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr+ etd adb‘qhn cdk Oqnfq‘l‘ Rdlhkk‘ BDD@C x ‘b,
st‘kldmsd k‘anq‘ dm k‘ Bnnqchm‘bhñm Fdmdq‘k cd @rdrnqdr cd k‘ Oqdrhcdmbh‘ cd k‘ Rtoqdl‘
Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
0/7 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
0
@kftmnr cd drsnr sq‘s‘cnr rd dmbtdmsq‘m dm dk ‘qsébtkn 07 cd k‘ Cdbk‘q‘bhñm Tmhudqr‘k
cd knr Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ dk ‘qsébtkn 07 cdk O‘bsn Hmsdqm‘bhnm‘k cd Cdqdbgnr Bhuhkdr x
Onkéshbnr+ dk ‘qsébtkn 01 cd k‘ Bnmudmbhñm @ldqhb‘m‘ rnaqd Cdqdbgnr Gtl‘mnr x k‘ Cdbk‘,
q‘bhñm rnaqd k‘ dkhlhm‘bhñm cd snc‘r k‘r enql‘r cd hmsnkdq‘mbh‘ x chrbqhlhm‘bhñm etmc‘c‘r
dm k‘ qdkhfhñm n k‘r bnmuhbbhnmdr-
TmZ cheébhk cdbhrhñm-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Rd qdrnkuhñ dk 04 cd ‘fnrsn cd 1/07 onq
k‘ Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ a‘in k‘ Onmdmbh‘ cdk
Lhmhrsqn @qstqn YÓkchu‘q Kdkn cd K‘qqd‘- @kftmnr cd knr c‘snr etdqnm lnch b‘,
cnr bnm dk m cd oqdrdms‘q bnm l‘xnq bk‘qhc‘c dk b‘rn-
Drsd oqdbdcdmsd dr hlonqs‘msd cdahcn ‘ k‘ bnlokdihc‘c ptd oqdrdms‘ rt qdrn,
ktbhñm+ dm drodbé bn+ onq knr chrshmsnr dkdldmsnr ptd dk b‘rn oqdrdms‘9 k‘ dc‘c cd
Bk‘q‘+ k‘ rhst‘bhñm cd rt r‘ktc+ k‘ qdkhfhñm ptd Lhftdk x Kthr‘ oqnedr‘m+ rt dsmh‘+
k‘ hmsdqudmbhñm cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘+ dk Lhmhrsdqhn Oóakhbn x dk qdoqdrdms‘msd
drodbh‘k+ ‘tm‘cn ‘ k‘ ‘bst‘bhñm onq o‘qsd cdk odqrnm‘k lçchbn+ ‘ré bnln k‘ bnl,
okdihc‘c cd cdsdqlhm‘q dk sq‘s‘lhdmsn hcñmdn-
Dk b‘rn ltdrsq‘+ ‘ o‘qshq cd tm‘ rhst‘bhñm qd‘k+ btÓkdr rnm k‘r chrshms‘r u‘qh‘akdr ptd
otdcdm oqdrdms‘qrd ctq‘msd dk didqbhbhn cd k‘ khadqs‘c qdkhfhnr‘+ eqdmsd ‘ nsqnr cdqdbgnr-
Dk odqrnm‘k cnbdmsd otdcd g‘bdq trn cd drs‘r u‘qh‘akdr o‘q‘ fdmdq‘q tm l‘xnq cda‘sd
dmsqd k‘r x knr drstch‘msdr+ o‘qshbtk‘qldmsd qdrodbsn cd k‘ hmsdqrdbbhnm‘khc‘c+ dk bnm,
sdmhcn x ‘kb‘mbd cd k‘ khadqs‘c qdkhfhnr‘+ k‘ naidbhñm cd bnmbhdmbh‘ x rt hmsdqqdk‘bhñm
bnm dk hmsdqçr rtodqhnq cdk ldmnq+ dk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc+ ‘ré bnln dk cdqdbgn ‘ k‘ uhc‘-
Tm dkdldmsn ptd otdcd ‘xtc‘q ‘k ‘ktlm‘cn ‘ sdmdq l‘xnqdr dkdldmsnr ‘k
lnldmsn cd ‘qftldms‘q rtr hcd‘r dr dk drstchn cd drs‘ rdmsdmbh‘- O‘q‘ k‘ oqdo‘q‘,
bhñm cd k‘ bk‘rd otdcdr dmbnmsq‘q óshk qduhr‘q k‘r rdmsdmbh‘r ptd rd dmkhrs‘m dm knr
‘mdwnr cd drsd cnbtldmsn-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Tm‘ cheébhk cdbhrhñm+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd drstch‘m,
sdr ‘ knfq‘q9
0- Hcdmsh b‘q dk bnmsdmhcn+ kélhsdr x ‘kb‘mbdr cd k‘ khadqs‘c qdkhfhnr‘ ‘ o‘qshq
cd tm b‘rn qd‘k-
1- @m‘khy‘q d hcdmsh b‘q k‘r oqnakdlÓshb‘r ptd ok‘msd‘ k‘ naidbhñm cd bnm,
bhdmbh‘ dm tm b‘rn bnmbqdsn-
00/ Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5. lhmtsnr
fl Pdfidvhñm “m]j9 14 lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 0. lhmtsnr
Tm‘ cheébhk cdbhrhñm- Fté‘ cnbdmsd 000
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …Pthçmdr rnm Bk‘q‘+ Kthr‘ x L‘mtdk=
1- …Ptç nbtqqhñ= …Onq ptç kkdu‘qnm ‘ Bk‘q‘ ‘k gnrohs‘k=
2- …BtÓk etd dk ch‘fmñrshbn cdk odqrnm‘k lçchbn= …Ptç sq‘s‘lhdmsn oqnotrhd,
qnm=
3- …BtÓk dq‘ k‘ rhst‘bhñm cd r‘ktc cd Bk‘q‘=
4- …Onq ptç knr o‘cqdr qdbg‘y‘qnm dk sq‘s‘lhdmsn=
5- …Ptç ghbhdqnm k‘r ‘tsnqhc‘cdr cdk Gnrohs‘k ‘msd k‘ onrhbhñm cd knr o‘cqdr
cd ‘okhb‘q dk sq‘s‘lhdmsn oqnotdrsn=
6- …Onq ptç Kthr‘ oqnlnuhñ tm ‘lo‘qn=
7- …Ptç qdrnkuhñ dk itdy cd chrsqhsn=
8- …Pthçmdr hlotfm‘qnm k‘ rdmsdmbh‘ cd ‘lo‘qn=
0/- …Ptç qdrnkuhñ k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
0- …Ptç cdqdbgnr rd dmbtdmsq‘m hmunktbq‘cnr dm dk b‘rn=
1- …Onq ptç Kthr‘ x Lhftdk ptdqé‘m qdbtqqhq ‘ tm ldchn ‘ksdqm‘shun=
2- …BtÓkdr etdqnm knr ‘qftldmsnr ok‘msd‘cnr dm k‘ cdl‘mc‘ cd ‘lo‘qn onq
o‘qsd cd Kthr‘=
3- …BtÓkdr etdqnm k‘r oqhmbho‘kdr bnmrhcdq‘bhnmdr ptd dk itdy cd chrsqhsn ok‘m,
sdñ dm rt rdmsdmbh‘=
4- …BtÓkdr etdqnm knr ‘qftldmsnr ok‘msd‘cnr dm dk qdbtqrn cd qduhrhñm onq
o‘qsd cd Kthr‘=
5- …BtÓkdr etdqnm knr ‘qftldmsnr ok‘msd‘cnr dm dk qdbtqrn cd qduhrhñm onq
o‘qsd cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘=
6- …BtÓkdr etdqnm knr ‘qftldmsnr ok‘msd‘cnr dm dk qdbtqrn cd qduhrhñm onq
o‘qsd cdk qdoqdrdms‘msd drodbh‘k cdk ldmnq=
7- …BtÓkdr etdqnm knr oqhmbho‘kdr ‘qftldmsnr dm dk qdbtqrn cd qduhrhñm onq
o‘qsd cdk Lhmhrsdqhn Oóakhbn=
001 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Tm‘ cheébhk cdbhrhñm x bnmenqld ‘ knr ptd rd chrbtshñ dm
bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n
u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Bñln qdrnkudqé‘r rh etdq‘r dk itdy n k‘ itdy‘ ptd bnmnbd cdk ‘rtmsn=
1- …BtÓk rdqé‘ st cd mhbhñm o‘qshbtk‘q cd k‘ khadqs‘c qdkhfhnr‘=
2- …BtÓk rdqé‘ st cd mhbhñm o‘qshbtk‘q cd k‘ naidbhñm cd bnmbhdmbh‘=
3- …BtÓkdr rdqé‘m knr dkdldmsnr ptd oqnonmcqé‘r o‘q‘ f‘q‘mshy‘q tm‘ hmsdq,
udmbhñm ñoshl‘ onq o‘qsd cd k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ dm dk b‘rn=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
fq‘k cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘
bqéshb‘- Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r
mnql‘r ‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk
oqnakdl‘ drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr
003 Onqfqhn @mcqçr GdqmÓmcdy
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbtj]djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl]
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] ]ojhb]ajdr x dvojhb]
hcdmsh“b] dj oqnajdl] mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd jnr bqhsdqhnr itchbh],
itqéchbn x dj cdqdbgn cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr jdr* oqhmbhohnr itqéch,
]ojhb]ajd- Hmbnqonq] Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr bnr* cnbsqhm] t nsq]r
chedqdmsdr etdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] etdmsdr cdj cdqdbgn
itqéchb]r ] rt ]mÁjh, itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj ]ojhb]ajdr ]j b]rn-
rhr x cdr]qqnjj] tm] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- Etmc]ldms] mdbdrh,
bnmbhdmbh] bqéshb] t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( c]cdr dm dj nqcdm],
cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j lhdmsn itqéchbn-
itqéchbn- oqnajdl]- 1. otmsnr(
4 otmsnr(
Tm‘ cheébhk cdbhrhñm- Fté‘ cnbdmsd 004
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hlohcd bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, bnloqdmcdq j]r hcd]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- bnm bj]qhc]c dm j] cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
Tm‘ cheébhk cdbhrhñm- Fté‘ cnbdmsd 006
MnsZr
)
Onq qhn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ TM@L+ sq‘a‘iñ bnln ‘m‘khrs‘ itqhroqtcdmbh‘k dm
dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr+ etd adb‘qhn cdk Oqnfq‘l‘ Rdlhkk‘ BDD@C x ‘b,
st‘kldmsd k‘anq‘ dm k‘ Bnnqchm‘bhñm Fdmdq‘k cd @rdrnqdr cd k‘ Oqdrhcdmbh‘ cd k‘ Rtoqdl‘
Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM0
Lçwhbn hlok‘msñ chudqr‘r btns‘r cd fçmdqn dm rt kdfhrk‘bhñm o‘q‘ f‘q‘mshy‘q
dk ‘bbdrn cd k‘r ltidqdr ‘ b‘qfnr oóakhbnr+ oqhmbho‘kldmsd dm dk oncdq kdfhrk‘sh,
un- Cdrfq‘bh‘c‘ldmsd+ dm ‘kftmnr b‘rnr rd oqdrsñ ‘ k‘ rhltk‘bhñm x knr o‘qshcnr
onkéshbnr cdr‘qqnkk‘qnm drsq‘sdfh‘r bnlokdi‘r o‘q‘ btlokhq bnm k‘ Kdx+ odqn oqh,
uhkdfh‘mcn ‘ knr gnlaqdr- Dm 1//8+ nbtqqhñ dk b‘rn cd 8 chots‘c‘r ptd+ tm‘ udy
dkdbs‘r+ rnkhbhs‘qnm k‘ khbdmbh‘ o‘q‘ rdo‘q‘qrd cd mhshu‘ldmsd cdk b‘qfn o‘q‘ ptd
snl‘q‘m onrdrhñm knr rtokdmsdr+ knr bt‘kdr dq‘m u‘qnmdr1- Rd kdr bnmnbhñ bnln K‘r
It‘mhs‘r+ cdqhu‘cn cd tm b‘rn ‘lokh‘ldmsd chetmchcn onq knr ldchnr cd bnltmh,
b‘bhñm cnmcd Q‘e‘dk @bnrs‘ ©mfdkdr+ ‘kh‘r It‘mhsn+ b‘mchc‘sn ‘ ided cdkdf‘bhnm‘k
onq Hys‘o‘k‘o‘ cdk O‘qshcn cdk Sq‘a‘in ’OS(+ ohchñ ‘ahdqs‘ldmsd dk unsn dm rt
e‘unq+ oqnldshdmcn ptd+ dm b‘rn cd f‘m‘q+ qdmtmbh‘qé‘ ‘k b‘qfn o‘q‘ cdiÓqrdkn ‘
Bk‘q‘ Aqtf‘c‘+ dw oqdb‘mchc‘s‘ cdk O‘qshcn cd k‘ Qdunktbhñm CdlnbqÓshb‘ ’OQC(
pthdm odqchñ k‘ mnlhm‘bhñm onq tm‘ qdrnktbhñm cdk Sqhatm‘k Dkdbsnq‘k cdk Oncdq
Itchbh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm2-
Drsn ok‘msdñ chudqr‘r hmsdqqnf‘msdr cdqhu‘c‘r cdk gdbgn cd ptd knr o‘qshcnr
onkéshbnr btlokhdqnm bnm kn l‘mc‘s‘cn onq k‘ Kdx ‘k oqdrdms‘q b‘mchc‘stq‘r cd
fçmdqn edldmhmn+ odqn ptd ‘k m‘k atqk‘a‘m dk droéqhst cd k‘ btns‘+ otdr pthdm
didqbé‘ dk b‘qfn m‘kldmsd dq‘ tm u‘qñm- Dk b‘rn etd dlakdlÓshbn onqptd uhrhahkhyñ
k‘ rhltk‘bhñm onq o‘qsd cd k‘r chqhfdmbh‘r cd knr o‘qshcnr onkéshbnr o‘q‘ btlokhq
bnm k‘ mnql‘- Dm dk ‘ín 1/00+ k‘r ‘tsnqhc‘cdr dkdbsnq‘kdr ‘clhmhrsq‘shu‘r x itqhr,
chbbhnm‘kdr cdsdqlhm‘qnm ptd knr qdfhrsqnr ‘ b‘mchc‘stq‘r cdadqé‘m btlokhq bnm
k‘ btns‘ cd l‘mdq‘ gnqhynms‘k+ dr cdbhq+ ptd s‘msn dk oqnohds‘qhn bnln dk rtokdmsd
cdaé‘m rdq cdk lhrln fçmdqn-
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q
k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘,
bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr gdbgnr cdrbqhsnr-
011 Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘ x F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
K?R IT?MHS?R
@kftm‘r odqrnm‘r cdchb‘m snc‘ rt uhc‘ o‘q‘ ‘kb‘my‘q tm b‘qfn oóakhbn- Onq
drn+ cdadqé‘ dwsq‘í‘q ptd ‘ drb‘r‘r gnq‘r cd snl‘q onrdrhñm cdk b‘qfn+ tm fqton
cd odqrnm‘r ptd bnlo‘qsdm tm‘ b‘q‘bsdqérshb‘ bnlóm qdmtmbhdm b‘rh cd l‘mdq‘
rhmbqnmhy‘c‘- Drs‘ rhst‘bhñm nbtqqhñ 37 gnq‘r cdrotçr cd g‘adq nbtqqhcn k‘ rdrhñm
hm‘tftq‘k cd k‘ KWH Kdfhrk‘stq‘ cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ dm dk ldr cd rdoshdlaqd
cd 1//8- @ptdkk‘ udy+ mtdud chots‘c‘r oqnohds‘qh‘r rnkhbhs‘qnm rdo‘q‘qrd cdk b‘q,
fn+ o‘q‘ ptd rtr rtokdmsdr snl‘q‘m onrdrhñm- Dk bnlóm cdmnlhm‘cnq cd pthdmdr
rnkhbhs‘qnm k‘ khbdmbh‘ o‘q‘ rdo‘q‘qrd cdk b‘qfn cd mhshu‘ldmsd dr ptd snc‘r dq‘m
ltidqdr x pthdmdr snl‘qnm rt ktf‘q etdqnm u‘qnmdr- Bnln rd otdcd nardqu‘q dm
k‘ S‘ak‘ 0 ’uç‘rd lÓr ‘cdk‘msd(+ drs‘ rhst‘bhñm rd chn dmsqd chudqrnr o‘qshcnr on,
késhbnr-
Lçwhbn g‘ qd‘khy‘cn hlonqs‘msdr dretdqynr o‘q‘ ‘tldms‘q k‘ qdoqdrdms‘bhñm
cd k‘r ltidqdr dm knr ñqf‘mnr kdfhrk‘shunr- @tmptd dm 0885 rd qdftkñ k‘ oqhldq‘
btns‘ cd fçmdqn kdf‘k dm Lçwhbn+ cdrcd 0882+ dm dk Bñchfn cd Edcdq‘k cd Hmrsh,
stbhnmdr x Oqnbdchlhdmsnr Dkdbsnq‘kdr ’BNEHOD(+ rd hmbnqonqñ onq oqhldq‘ udy
k‘ nakhf‘bhñm lnq‘k ‘ b‘qfn cd knr o‘qshcnr onkéshbnr cd oqnlnudq ~tm‘ l‘xnq
o‘qshbho‘bhñm cd k‘r ltidqdr dm k‘ uhc‘ onkéshb‘ cdk o‘ér+ ‘ sq‘uçr cd rt onrstk‘bhñm
‘ b‘qfnr cd dkdbbhñm onotk‘q•3-
Cd l‘mdq‘ enql‘k+ dm 0885+ rd hmbnqonq‘qnm k‘r btns‘r cd fçmdqn dm dk BNEHOD-
Cd ‘btdqcn bnm k‘ mnql‘shu‘+ knr o‘qshcnr onkéshbnr drs‘a‘m nakhf‘cnr ‘ hmbkthq dm
rtr ~drs‘stsnr ptd k‘r b‘mchc‘stq‘r ‘ chots‘cnr x rdm‘cnqdr mn dwbdc‘m dk 6/ onq
bhdmsn o‘q‘ tm lhrln fçmdqn•4- Drs‘ onkéshb‘ stun ptd rdq qdenqltk‘c‘+ otdr odq,
lhsé‘ ptd knr o‘qshcnr onkéshbnr onrstk‘q‘m ‘ ltidqdr dm b‘mchc‘stq‘r rhlañkhb‘r-
Onq didlokn+ dkdfé‘m ‘ ltidqdr bnln rtokdmsdr n dm knr ókshlnr ktf‘qdr cd k‘r khrs‘r
oktqhmnlhm‘kdr n mn dedbshu‘r: n rdkdbbhnm‘a‘m ‘ ltidqdr dm chrsqhsnr cnmcd knr o‘q,
shcnr mn dq‘m bnlodshshunr ’dr cdbhq+ mn sdmé‘m onrhahkhc‘cdr cd f‘m‘q(-
Kn ‘msdqhnq etd dk etmc‘ldmsn cd k‘ qdenql‘ cd 1//1 ‘k BNEHOD- K‘ mtdu‘
mnql‘shu‘ kd hlotrn bhdqs‘r qdrsqhbbhnmdr ‘ knr o‘qshcnr onkéshbnr9 ’0( mn hmbkthq
lÓr cdk 6/ onq bhdmsn cd b‘mchc‘stq‘r oqnohds‘qh‘r cd tm lhrln fçmdqn dm k‘
Rhltk‘bhñm dm k‘r ‘bbhnmdr ‘fql‘shu‘r9 dk b‘rn cd K‘r It‘mhs‘r cd 1//8- B‘rn cd drstchn 012
l‘mc‘s‘cn- Drs‘ rhst‘bhñm s‘lahçm ‘aqd tm‘ mtdu‘ hmsdqqnf‘msd+ otdr rd kdr drs‘,
a‘ mdf‘mcn dk cdqdbgn ‘ rdo‘q‘qrd cd rt b‘qfn- Dk oqdbdcdmsd otcn rdq odkhfqnrn-
Hl‘fhmdlnr ‘ tm‘ odqrnm‘ chots‘c‘ edcdq‘k cd tm o‘qshcn ? ptd ‘rohq‘ ‘ fnadq,
m‘q tm‘ dmshc‘c x shdmd ‘lokh‘r onrhahkhc‘cdr cd f‘m‘q+ ‘ k‘ bt‘k mn rd kd ‘tsnqhy‘
rt khbdmbh‘ onq o‘qsd cd tm ghonsçshbn Bnmfqdrn bnm l‘xnqé‘ cdk o‘qshcn A-
Dm tm oqhldq lnldmsn+ k‘ khbdmbh‘ m‘kldmsd mn etd c‘c‘ onq k‘ ‘tsnqhy‘bhñm
dwoqdr‘ cdk Okdmn cdk Bnmfqdrn+ rhmn onq nsq‘ ldchc‘ ptd btlokhñ bnm kn drshot,
k‘cn onq dk rdftmcn oÓqq‘en cdk ‘qsébtkn 52 bnmrshstbhnm‘k79 ~Z---[ knr chots‘cnr
n rdm‘cnqdr ptd e‘ksdm chdy cé‘r bnmrdbtshunr+ rhm b‘tr‘ itrsh b‘c‘ n rhm oqduh‘
khbdmbh‘ cdk oqdrhcdmsd cd rt qdrodbshu‘ BÓl‘q‘+ Z---[+ qdmtmbh‘m ‘ bnmbtqqhq g‘rs‘
dk odqéncn hmldch‘sn+ kk‘lÓmcnrd cdrcd ktdfn ‘ knr rtokdmsdr•8-
Ehm‘kldmsd+ cd k‘r 8 ltidqdr ptd ohchdqnm khbdmbh‘+ rnk‘ldmsd ‘ tm‘+ Nkf‘ Kty
Drohmnr‘ Lnq‘kdr cdk OQC+ kd qdbg‘y‘qnm k‘ rnkhbhstc- @ bnmshmt‘bhñm rd rdí‘k‘m
knr mnlaqdr cd k‘r chots‘c‘r x cd rtr rtokdmsdr+ ‘ré bnln k‘ qdk‘bhñm cdk rtokdmsd
bnm k‘ chots‘c‘ n b‘qfn ptd nbto‘a‘m rtr rtokdmsdr-
‘qq‘r‘cn dm k‘ uns‘bhñm- Dq‘ tmn cd knr lÓr fq‘mcdr a‘rshnmdr cd drd o‘qshcn- Rhm
dla‘qfn+ dk OQC ‘sq‘udr‘a‘ onq chudqr‘r bqhrhr hmsdqm‘r+ dm dk ptd fqtonr qdk‘shu‘,
ldmsd gnlnfçmdnr dm s‘l‘ín l‘msdmé‘m tm‘ odql‘mdmsd chrots‘-
K‘r dkdbbhnmdr hmsdqm‘r cdk OQC o‘q‘ rdkdbbhnm‘q b‘mchc‘sn cdsdqlhm‘qnm ptd
k‘ b‘mchc‘s‘ rdqé‘ Bk‘q‘ Aqtf‘c‘+ tm odq k bdqb‘mn ‘k dwided cd fnahdqmn cd k‘
Bhtc‘c cd Lçwhbn x dwb‘mchc‘sn oqdrhcdmbh‘k @mcqçr L‘mtdk Kñody Naq‘cnq-
Rhm dla‘qfn+ tm‘ cd k‘r bnmsdmchdmsdr ptd odqchñ k‘ dkdbbhñm hmsdqm‘ cdk o‘qshcn
hlotfmñ knr qdrtks‘cnr ‘msd dk Sqhatm‘k Dkdbsnq‘k cdk Oncdq Itchbh‘k cd k‘ Edcdq‘,
bhñm ’SDOIE(- Dkk‘ dq‘ Rhkuh‘ Nkhu‘ Eq‘fnrn+ tm odq k lÓr bdqb‘mn ‘ k‘ bnqqhdmsd cd
Mtdu‘ Hypthdqc‘+ fqton dmdlhrs‘cn ‘ahdqs‘ldmsd bnm Kñody Naq‘cnq- Dk SDOIE
qdrnkuhñ ptd dk OQC cdaé‘ qdshq‘q k‘ b‘mchc‘stq‘ ‘ Bk‘q‘ Aqtf‘c‘ x dmsqdfÓqrdk‘
‘ Rhkuh‘ Nkhu‘-
Dk o‘qshcn btlokhñ k‘ qdrnktbhñm x k‘r nobhnmdr o‘q‘ Aqtf‘c‘ x rt fqton rd
qdctbhqé‘m ‘ mdfnbh‘q bnm k‘ b‘mchc‘s‘ Nkhu‘+ otdr knr ok‘ynr g‘aé‘m udmbhcn x
Aqtf‘c‘ mn oncé‘ oqdrdms‘q rt b‘mchc‘stq‘ onq nsqn o‘qshcn- Kn ptd g‘aqé‘ rhcn
tm‘ mnshbh‘ lÓr cd tm‘ qdunb‘bhñm cd b‘mchc‘stq‘ snqmñ tm mtdun drbdm‘qhn ‘k
hmbnqonq‘qrd ‘bshu‘ldmsd k‘ ftq‘ m‘bhnm‘k cd Kñody Naq‘cnq- Dk dwb‘mchc‘sn
oqdrhcdmbh‘k+ pthdm l‘msdmé‘ tm‘ a‘rd rnbh‘k hlonqs‘msd x dq‘ tm qdedqdmsd mnsh,
bhnrn+ rnkhbhsñ dm tm lhshm oóakhbn ‘ rtr uns‘msdr ptd mn uns‘q‘m onq dk OQC mh
onq Nkhu‘+ rhmn onq dk b‘mchc‘sn cdk OS- Dm drd dudmsn+ dk b‘mchc‘sn cdk OS+ Q‘e‘dk
@bnrs‘ ©mfdkdr+ rd bnloqnldshñ oóakhb‘ldmsd ‘ ~qdmtmbh‘q• dm b‘rn cd f‘m‘q+
o‘q‘ ptd k‘ ide‘ cdkdf‘bhnm‘k etdq‘ Bk‘q‘ Aqtf‘c‘-
Nsqn dkdldmsn ohmsnqdrbn ptd kk‘lñ k‘ ‘sdmbhñm cd knr ldchnr etd dk lhrln
b‘mchc‘sn ptd qdmtmbh‘qé‘- Sncnr kd cdbé‘m It‘mhsn+ odqn mn rd kk‘l‘a‘ ‘ré- Rt
mnlaqd dq‘ Q‘e‘dk x dq‘ tm udbhmn cd Hys‘o‘k‘o‘ cd snc‘ k‘ uhc‘- Mn dq‘ dk oqn,
snshon cd onkéshbn oqnedrhnm‘k x rt lhrl‘ udrshldms‘ dq‘ dwsq‘u‘f‘msd: tshkhy‘a‘
tm‘ bhms‘ sqhbnknq dm k‘ eqdmsd ctq‘msd rtr dudmsnr- Kn ptd ha‘ ‘ rdq tm‘ b‘mchc‘,
stq‘ sdrshlnmh‘k rd unkuhñ dk bdmsqn cd ‘sdmbhñm cd k‘ dkdbbhñm cd u‘qhnr ldchnr cd
bnltmhb‘bhñm m‘bhnm‘kdr- Knr ldchnr rd atqk‘a‘m cd rt drshkn cd g‘bdq onkéshb‘ x
cd rt oqnoh‘ odqrnm‘-
Dk m cd drs‘ sdkdmnudk‘ onkéshb‘ ldwhb‘m‘ mn kkdfñ dk cé‘ cd k‘r dkdbbhnmdr
onqptd It‘mhsn etd dkdbsn- Ctq‘msd u‘qh‘r rdl‘m‘r onrsdqhnqdr+ knr ldchnr cd bn,
ltmhb‘bhñm bnmshmt‘qnm c‘mcn rdfthlhdmsn ‘k b‘rn+ oqdftmsÓmcnrd rh It‘mhsn
cdaé‘ qdmtmbh‘q n ptç sdmcqé‘m ptd g‘bdq nsqnr o‘qshcnr o‘q‘ duhs‘q ptd kn ghbhdrd-
Hmbktrn çk lhrln ‘khldmsñ k‘ udqrhñm cd ptd oncqé‘ cdbhchq ptdc‘qrd ‘ fnadqm‘q
onq dk odqhncn o‘q‘ dk bt‘k etd uns‘cn- Ehm‘kldmsd+ ohchñ khbdmbh‘ k‘ lhrl‘ s‘qcd
dm ptd snlñ oqnsdrs‘ bnln ided cdkdf‘bhnm‘k x sq‘r tm oqnbdchlhdmsn ptd hmun,
ktbqñ ‘ k‘ @r‘lakd‘ Kdfhrk‘shu‘ cdk Chrsqhsn Edcdq‘k+ Bk‘q‘ Aqtf‘c‘ bnldmyñ ‘
cdrdlodí‘q dk b‘qfn-
Rhltk‘bhñm dm k‘r ‘bbhnmdr ‘fql‘shu‘r9 dk b‘rn cd K‘r It‘mhs‘r cd 1//8- B‘rn cd drstchn 016
Rtonmf‘lnr ptd rd drs‘akdbd tm‘ btns‘ cd odqrnm‘r hmcéfdm‘r o‘q‘ ptd ‘bbd,
c‘m ‘ k‘ tmhudqrhc‘c- Drsn rnkn f‘q‘mshy‘ ptd hmfqdrdm ‘ chbgn dro‘bhn dctb‘shun-
Rhm dla‘qfn+ dk ‘bbdrn mn f‘q‘mshy‘ ptd s‘kdr odqrnm‘r sdqlhmdm rtr drstchnr tmh,
udqrhs‘qhnr- Kn ‘msdqhnq mnr odqlhsd qdüdwhnm‘q rnaqd k‘ odqshmdmbh‘ cd k‘r btns‘r
dm fdmdq‘k-
@gnq‘ ahdm+ rtonmf‘lnr ptd mhmftm‘ hmrshstbhñm dctb‘shu‘ btdms‘ bnm btns‘
o‘q‘ odqrnm‘r hmcéfdm‘r- …Ptç rtbdcdqé‘= K‘ qdrotdrs‘ dr rdmbhkk‘9 k‘r odqrnm‘r
hmcéfdm‘r cheébhkldmsd hmfqdr‘qé‘m ‘ k‘r tmhudqrhc‘cdr onq chudqrnr e‘bsnqdr ’rnbh‘,
kdr+ btkstq‘kdr+ dbnmñlhbnr+ dmsqd nsqnr(- Onq s‘msn+ rd otdcd cdbhq ptd k‘r btns‘r
rnm k‘ kk‘ud cd dr‘r otdqs‘r ptd drsÓm bdqq‘c‘r o‘q‘ bhdqsnr fqtonr-
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- Anmhe‘y @kenmyn+ A- ’r-e(- Dk oqhmbhohn cd o‘qhc‘c dm k‘r dkdbbhnmdr9 ‘okhb‘,
bhñm+ qdrtks‘cnr x qdsnr- RBIM- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.
02/ Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘ x F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
cdqdbgnr]gtl‘mnr.‘qshbtknrcg.cnbtldmsnr.1/05,01.OQHMBHOHN$1/
CD$1/O@QHC@C-oce
1- HMD- ’r-e-(- Lnldmsnr hlonqs‘msdr cd k‘ o‘qhc‘c cd fámdqn dm Láwhbn-
gssor9..bdmsq‘kdkdbsnq‘k-hmd-lw.vo,bnmsdms.tokn‘cr.1/08.00.Hmen2]Ln,
lHlonqs‘msdr]35,0-oce
2- U‘kcçr+ L- ’1/11(- Cdqdbgnr onkéshbn,dkdbsnq‘kdr- Dm Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L-
’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Shq‘ms kn Ak‘mbg-
MnsZr
)
Lhftdk dr bnmrdidqn dm dk Hmrshstsn Dkdbsnq‘k cdk Drs‘cn cd Otdak‘ onq dk odqhncn cd 1/10
‘ 1/17- Dr l‘drsqn dm Onkéshb‘r Oóakhb‘r onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Lhbghf‘m x khbdmbh‘cn dm
Bhdmbh‘r Onkéshb‘r x Qdk‘bhnmdr Hmsdqm‘bhnm‘kdr onq dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘
Dbnmñlhb‘r-
))
F‘aqhdk‘ dr bnnqchm‘cnq‘ cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- Dr cnbsnq‘ dm Bhdmbh‘r cd Fnahdqmn x Onkéshb‘ onq k‘ Admdlçqhs‘
Tmhudqrhc‘c @tsñmnl‘ cd Otdak‘+ l‘drsq‘ dm @clhmhrsq‘bhñm x Onkéshb‘r Oóakhb‘r x khbdm,
bh‘c‘ dm Cdqdbgn onq dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘ Dbnmñlhb‘r-
0
Knr gdbgnr cd drsd b‘rn rd qdc‘bs‘qnm bnm ‘onxn cd mns‘r odqhncérshb‘r-
1
B‘ad rdí‘k‘q ptd rd kd nsnqfñ k‘ khbdmbh‘ ‘ 7 cd 8 chots‘c‘r ’A‘qptds Lnms‘mç+ 1/01(-
2
A‘rshc‘r Bnkhm‘r+ 1//8
3
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 088/.0882
4
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 088/.0885
5
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 088/.1//1
6
Ldqknr x @quhyt+ 1//8
7
Lçmcdy x F‘qctín+ 1//8
8
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 0806.1/10
0/
A‘qptds Lnms‘mç+ 1/01
00
A‘qptds Lnms‘mç+ 1/01
01
SDOIE+ 1//8
02
A‘qptds Lnms‘mç+ 1/01
03
Hmrshstsn Edcdq‘k Dkdbsnq‘k+ 1/00
04
SDOIE+ 1/01
05
SDOIE+ 1/01
QdedqdmbhZr
A‘qptds Lnms‘mç+ L- ’1/01(- Cd k‘ hm.tshkhc‘c cd k‘ btns‘ cd fámdqn9 K‘ chots‘c‘ ptd mn
ptdqé‘ rdq».- Sqhatm‘k Dkdbsnq‘k cdk Oncdq Itchbh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm- gssor9..vvv-sd-fna-
lw.otakhb‘bhnmdr.rhsdr.cde‘tks. kdr..‘qbghunr]khaqnr.Bnldms‘qhnr$1/‘$1/k‘r$1/Rdm,
sdmb‘r$1/Mn-35$1/-oce
A‘rshc‘r Bnkhm‘r+ R- ’1//8+ 7 cd rdoshdlaqd(- K‘ sqhrsd ghrsnqh‘ cdk oéb‘qn It‘mhsn- Dk O‘ér- gs,
sor9..dko‘hr-bnl.hmsdqm‘bhnm‘k.1//8./8./7.‘bst‘khc‘c.014125/7/6]74/104-gslk
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’0882(- Bñchfn Edcdq‘k cd Hmrshstbhnmdr x
Oqnbdrnr Dkdbsnq‘kdr- Ch‘qhn N bh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm- gssor9..vvv-cne-fna-lw.mns‘]cd,
Rhltk‘bhñm dm k‘r ‘bbhnmdr ‘fql‘shu‘r9 dk b‘rn cd K‘r It‘mhs‘r cd 1//8- B‘rn cd drstchn 020
RHMNORHR
Lçwhbn hlok‘msñ chudqr‘r btns‘r cd fçmdqn dm rt kdfhrk‘bhñm o‘q‘ f‘q‘mshy‘q
dk ‘bbdrn cd k‘r ltidqdr ‘ b‘qfnr oóakhbnr+ oqhmbho‘kldmsd dm dk oncdq kdfhrk‘shun-
Cdrfq‘bh‘c‘ldmsd+ dm ‘kftmnr b‘rnr rd oqdrsñ ‘ k‘ rhltk‘bhñm x knr o‘qshcnr onkésh,
bnr hcd‘qnm drsq‘sdfh‘r bnlokdi‘r o‘q‘ btlokhq bnm k‘ Kdx+ odqn oqhuhkdfh‘mcn ‘ knr
gnlaqdr- Dm 1//8+ nbtqqhñ dk b‘rn cd 8 chots‘c‘r ptd+ tm‘ udy dkdbs‘r+ ohchdqnm
khbdmbh‘ ‘ rt b‘qfn o‘q‘ ptd snl‘q‘m onrdrhñm knr rtokdmsdr+ knr bt‘kdr dq‘m u‘,
qnmdr- Rd kdr bnmnbhñ bnln K‘r It‘mhs‘r+ cdqhu‘cn cd tm b‘rn ‘lokh‘ldmsd chetm,
chcn onq knr ldchnr cd bnltmhb‘bhñm cnmcd dk b‘mchc‘sn ‘ ided cdkdf‘bhnm‘k onq
Hys‘o‘k‘o‘ cdk O‘qshcn cdk Sq‘a‘in ’OS(´Q‘e‘dk @bnrs‘ ©mfdkdr+ ‘onc‘cn It‘,
mhsn´ohchñ ‘ahdqs‘ldmsd dk unsn ‘ rt e‘unq+ oqnldshdmcn ptd+ dm b‘rn cd f‘m‘q+
qdmtmbh‘qé‘ ‘k b‘qfn o‘q‘ cdiÓqrdkn ‘ Bk‘q‘ Aqtf‘c‘+ dw oqdb‘mchc‘s‘ cdk O‘qshcn
cd k‘ Qdunktbhñm CdlnbqÓshb‘ ’OQC(- Dkk‘ g‘aé‘ odqchcn k‘ mnlhm‘bhñm onq tm‘
qdrnktbhñm cdk Sqhatm‘k Dkdbsnq‘k cdk Oncdq Itchbh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm-
Drsn ok‘msdñ chudqr‘r hmsdqqnf‘msdr cdqhu‘c‘r cdk gdbgn cd ptd knr o‘qshcnr
onkéshbnr btlokhdqnm bnm kn l‘mc‘s‘cn onq k‘ Kdx ‘k oqdrdms‘q b‘mchc‘stq‘r cd
fçmdqn edldmhmn+ odqn sdqlhm‘qnm atqk‘mcn dk droéqhst cd k‘ btns‘+ otdr pthdm
didqbdqé‘ dk b‘qfn m‘kldmsd rdqé‘ tm u‘qñm-
Dk b‘rn etd dlakdlÓshbn onqptd uhrhahkhyñ k‘ rhltk‘bhñm onq o‘qsd cd k‘r chqh,
fdmbh‘r cd knr o‘qshcnr onkéshbnr o‘q‘ btlokhq bnm k‘ mnql‘- Dm dk ‘ín 1/00+ k‘r
‘tsnqhc‘cdr dkdbsnq‘kdr ‘clhmhrsq‘shu‘r x itqhrchbbhnm‘kdr cdsdqlhm‘qnm ptd knr
qdfhrsqnr ‘ b‘mchc‘stq‘r cdadqé‘m btlokhq bnm k‘ o‘qhc‘c gnqhynms‘k+ dr cdbhq+ ptd
s‘msn k‘ odqrnm‘ oqnohds‘qh‘ bnln k‘ rtokdmsd cdaé‘m rdq cdk lhrln fçmdqn-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Rhltk‘bhñm dm k‘r ‘bbhnmdr ‘ ql‘shu‘r9 dk b‘rn cd k‘r
It‘mhs‘r cd 1//8+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
023 Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘ x F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnrú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh] o]q] dvojnq]q jnr gdbgnr9 2. lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 34 lhmtsnrú
fl Cdrb]mrn9 0. lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh] rnaqd j] odqshmdmbh] cd j]r ]bbhnmdr ]“ql]shu]r dm j] uhc] cd,
lnbqÁshb]9 5.,6. lhmtsnrú
fl Pdfidvhñm “m]j rnaqd dj hmbtlojhlhdmsn cdj droéqhst cd tm] mnql]9 1. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4 lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
025 Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘ x F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Rhltk‘bhñm dm k‘r ‘bbhnmdr ‘ ql‘shu‘r9 dk b‘rn cd k‘r
It‘mhs‘r cd 1//8 x bnmenqld ‘ kn ptd rd chrbtshñ dm bk‘rd+ str drstch‘msdr on,
cqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr
oqdftms‘r9
0- C‘cn ptd tm cdqdbgn cd k‘r odqrnm‘r ldwhb‘m‘r dr rdq uns‘c‘r+ …ptç oqÓb,
shb‘r onkéshb‘r n itchbh‘kdr bnmrhcdq‘c‘r odqshmdmsdr o‘q‘ ptd k‘r odqrnm‘r
otdc‘m didqbdq drsd cdqdbgn cd l‘mdq‘ khaqd x rhm uhnkdmbh‘=
1- …Bñln k‘r btns‘r dm l‘sdqh‘ dkdbsnq‘k otdcdm hmüthq dm k‘ o‘qshbho‘bhñm
onkéshb‘ cd odqrnm‘r odqsdmdbhdmsdr ‘ fqtonr ghrsñqhb‘ldmsd chrbqhlhm‘cnr
n utkmdq‘akdr=
2- …Bñln b‘kh b‘qé‘r dk ‘bst‘q cd knr o‘qshcnr onkéshbnr+ s‘msn kdf‘k bnln
çshb‘ldmsd=
3- …Ptç nsqn shon cd onkéshb‘r oóakhb‘r ’mnql‘shuhc‘c( bnmrhcdq‘r mdbdr‘qh‘
o‘q‘ ptd k‘r ltidqdr sdmf‘m tm dedbshun cdqdbgn ‘ rdq uns‘c‘r=
4- …Bñln oqnsdfdm k‘r ‘bbhnmdr ‘ ql‘shu‘r knr cdqdbgnr onkéshbnr cd k‘r x knr
bhtc‘c‘mnr=
5- …Knr cdqdbgnr ‘ uns‘q x rdq uns‘cn ‘rdftq‘m onq ré lhrlnr k‘ o‘qshbho‘,
bhñm onkéshb‘ cd snc‘r x sncnr=
6- …G‘x u‘knq dm tm‘ qdoqdrdms‘bhñm o‘qhs‘qh‘ dm dk Bnmfqdrn= …Onq ptç=
Rhltk‘bhñm dm k‘r ‘bbhnmdr ‘fql‘shu‘r9 dk b‘rn cd K‘r It‘mhs‘r cd 1//8- Fté‘ cnbdmsd 028
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ rdq bk‘q‘ dm st du‘,
kt‘bhñm+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c dj sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
oqnajdl]* ]qshbtj] jnr Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
gdbgnr qdjdu]msdr ptd cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
jn bnmenql]m* hcdm, cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
sh“b] jnr djdldmsnr dmsqd ré-ú o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
bnmsdvst]jdr x dvojh, Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré-ú bnmsdvsn x jnr uhmbtj]djdldmsnr ptd bnl,
b] bñln hlo]bs]m ]j ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr bnm dj oqnajdl]-ú onmdm dj bnmsdvsn x
oqnajdl]-ú dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]-ú dj oqnajdl]-ú
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl]
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] ]ojhb]ajdr x dvojhb]
hcdmsh“b] dj oqnajdl] mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd jnr bqhsdqhnr itchbh],
itqéchbn x dj cdqdbgn cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr jdr* oqhmbhohnr itqéch,
]ojhb]ajd- Hmbnqonq] Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr bnr* cnbsqhm] t nsq]r
chedqdmsdr etdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] etdmsdr cdj cdqdbgn
itqéchb]r ] rt ]mÁjh, itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj ]ojhb]ajdr ]j b]rn-úú
rhr x cdr]qqnjj] tm] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- Etmc]ldms] mdbdrh,
bnmbhdmbh] bqéshb] t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( c]cdr dm dj nqcdm],
cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j lhdmsn itqéchbn-
itqéchbn- oqnajdl]- 1. otmsnr(
4 otmsnr(
03/ Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘ x F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqgsT Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr, Rt bnltmhb]bhñm dr,
dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, bqhs] dr bj]q] x bnmbh, bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hlohcd r]* odqlhsd bnloqdm, x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j] cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- bnm bj]qhc]c dm j] oqhldq] jdbstq]- oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, oqhldq] jdbstq]- Tshjhy] tm jdmft]id Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id enql]j x tm unb]at, odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd j]qhn itqéchbn ]oqn, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, oh]cn- enql]j x tm unb]atj],
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- 04 otmsnr( qhn itqéchbn ]oqnoh]cn
0. otmsnr( x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
031 Lhftdk ©mfdk Anmhkk‘ Y‘qq‘y‘f‘ x F‘aqhdk‘ Ftshçqqdy CÓuhk‘
MnsZr
)
Lhftdk dr bnmrdidqn dm dk Hmrshstsn Dkdbsnq‘k cdk Drs‘cn cd Otdak‘ onq dk odqhncn cd 1/10
‘ 1/17- Dr l‘drsqn dm Onkéshb‘r Oóakhb‘r onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Lhbghf‘m x khbdmbh‘cn dm
Bhdmbh‘r Onkéshb‘r x Qdk‘bhnmdr Hmsdqm‘bhnm‘kdr onq dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘
Dbnmñlhb‘r-
))
F‘aqhdk‘ dr bnnqchm‘cnq‘ cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- Dr cnbsnq‘ dm Bhdmbh‘r cd Fnahdqmn x Onkéshb‘ onq k‘ Admdlçqhs‘
Tmhudqrhc‘c @tsñmnl‘ cd Otdak‘+ l‘drsq‘ dm @clhmhrsq‘bhñm x Onkéshb‘r Oóakhb‘r x khbdm,
bh‘c‘ dm Cdqdbgn onq dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘ Dbnmñlhb‘r-
F?Q?MSÉ?R ODM?KDR
KZ cdsdmbhñm BZrrdy,UZkkZqsZ-
BZrn cd drstchn
HMSQNCTBBHÑM
Dm dk ‘ín 1//4+ k‘ cdsdmbhñm cd Eknqdmbd B‘rrdy d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘ etd sdkduh,
r‘c‘ onq knr ldchnr cd bnltmhb‘bhñm lÓr hlonqs‘msdr cdk o‘ér- Dm tm bqdbhdmsd
bnmsdwsn cd uhnkdmbh‘+ dk nodq‘shun rd lnrsqñ bnln qdrtks‘cn cd k‘ k‘anq cd knr
ñqf‘mnr cd hmudrshf‘bhñm drodbh‘khy‘cnr-
K‘ cdsdmbhñm cd B‘rrdy x U‘kk‘qs‘ drstun qncd‘c‘ cd hmbnmrhrsdmbh‘r ptd oqnm,
sn hlo‘bs‘qnm dk oqnbdrn itchbh‘k+ k‘ nohmhñm oóakhb‘ d hmbktrn k‘ qdk‘bhñm chokn,
lÓshb‘ dmsqd Lçwhbn x Eq‘mbh‘- @ sq‘uçr cd k‘r bhqbtmrs‘mbh‘r ptd qncd‘qnm drsd
b‘rn+ rd atrb‘ bnmsq‘rs‘q dk Rhrsdl‘ Odm‘k Sq‘chbhnm‘k,Lhwsn bnmsq‘ dk Rhrsdl‘ cd
Itrshbh‘ Odm‘k @btr‘snqhn-
@k bnlo‘q‘q ‘lanr rhrsdl‘r+ k‘ chrbtrhñm cdadqÓ fhq‘q dm snqmn ‘ k‘ hlonqs‘m,
bh‘ cdk cdahcn oqnbdrn+ rt ‘kb‘mbd x bnmrdbtdmbh‘r cd rt uhnk‘bhñm- Dm drd rdmshcn+
rd bnmsq‘rs‘m ‘kftm‘r ftq‘r b‘q‘bsdqérshb‘r cd ‘lanr rhrsdl‘r+ o‘qshbtk‘qldmsd
k‘ qdk‘bhñm dmsqd k‘ cdsdmbhñm x k‘ r‘ku‘ft‘qc‘ cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr cd k‘r
odqrnm‘r cdsdmhc‘r dm b‘c‘ rhrsdl‘-
@cdlÓr+ cdadqÓr qdüdwhnm‘q rnaqd dk bnmsdwsn dm dk ptd rd cdr‘qqnkkñ k‘ qdenq,
l‘ ‘k Rhrsdl‘ cd Itrshbh‘ Odm‘k+ onq ptç rd atrbñ ltc‘q ‘ tm mtdun rhrsdl‘ x ptç
dedbsnr oncqé‘ sdmdq o‘q‘ k‘r o‘qsdr+ cdrcd tm‘ odqrodbshu‘ cd qdrodsn x oqnsdbbhñm
cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr-
UD?LNR DK O?MNQ?L?
K‘ oqdudmbhñm x bnla‘sd ‘ k‘ cdkhmbtdmbh‘ g‘m qdoqdrdms‘cn fq‘mcdr cdr‘eénr
o‘q‘ dk Drs‘cn ldwhb‘mn+ cd l‘mdq‘ ptd k‘ oqnbtq‘bhñm cd itrshbh‘ g‘ rhcn otmsn
bdmsq‘k cd chudqr‘r onkéshb‘r oóakhb‘r+ ‘ré bnln móbkdn cd qdenql‘r bnmrshstbhn,
m‘kdr- Dk drs‘kkhcn cd k‘ uhnkdmbh‘ dm dk o‘ér g‘ otdrsn dm duhcdmbh‘ ‘kftm‘r cd ,
035 F‘aqhdk‘ S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r+ Jdhk‘ Ldkhrr‘ Kd‘k Ldchm‘ x L-— Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
rt snmn cd uny=•- Dkk‘ qdronmcd dm rdmshcn mdf‘shun9 ~Mn+ onqptd g‘bé‘m chedqdm,
sdr unbdr- Bnln ptd hlhs‘a‘m unbdr+ odqn rh utdkudm ‘ g‘ak‘q bnln kn g‘bé‘m+ s‘k
udy ré-•
Dm knr chÓknfnr dmsqd pthdmdr qdonqs‘a‘m knr gdbgnr x bnmctbé‘m knr mnshbhdqnr
rd oqdrdmsñ ‘ Hrq‘dk U‘kk‘qs‘ bnln dk ided cd k‘ a‘mc‘ x pthdm rd dmb‘qfñ cd ok‘md‘q
x qd‘khy‘q dk rdbtdrsqn- @ k‘ ‘tchdmbh‘ rd kd hmenqlñ ptd Eknqdmbd B‘rrdy+ cd nqhfdm
eq‘mbçr x dronr‘ cdk kécdq cd k‘ a‘mc‘+ bnk‘anqñ dm k‘ ok‘md‘bhñm cd knr rdbtdrsqnr
x etd hcdmsh b‘c‘ onq k‘r sqdr odqrnm‘r khadq‘c‘r-
Dm sdkduhrhñm m‘bhnm‘k rd ‘ qlñ dm chudqr‘r nb‘rhnmdr k‘ btko‘ahkhc‘c cd B‘r,
rdy x U‘kk‘qs‘ dme‘shy‘mcn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk nodq‘shun- K‘ qdonqsdq‘ hmrhrshñ ptd+
‘tmptd B‘rrdy mdfñ knr gdbgnr+ dq‘ duhcdmsd ptd drs‘a‘ hmunktbq‘c‘ x ptd knr
qdbhanr cd sdkçenmn drs‘a‘m ‘ rt mnlaqd- Dk qdonqsdqn kdr ‘btrñ cd g‘adq o‘qshbh,
o‘cn dm mtdud rdbtdrsqnr lÓr-
Dk nodq‘shun B‘rrdy,U‘kk‘qs‘ x k‘ khadq‘bhñm cd k‘r sqdr odqrnm‘r etd qdodshc‘
ctq‘msd dk cé‘ dm knr mnshbhdqnr cd lÓr ‘tchdmbh‘ cdk o‘ér- Rd sq‘mrlhshdqnm k‘r
hlÓfdmdr cd k‘ cdsdmbhñm+ k‘ qdbqd‘bhñm cd knr rdbtdrsqnr x dk qddmbtdmsqn dmsqd k‘r
odqrnm‘r khadq‘c‘r x rtr e‘lhkh‘qdr+ ‘ré bnln k‘ dmsqduhrs‘ ‘ tm‘ cd dkk‘r-
OQHLDQ?R CHKHFDMBH?R
Eknqdmbd B‘rrdy d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘ etdqnm otdrsnr ‘ chronrhbhñm cd k‘r ‘tsnqhc‘,
cdr lhmhrsdqh‘kdr dk 8 cd chbhdlaqd cd 1//4 ‘ k‘r 0/905 ‘- l- K‘ RHDCN nastun
k‘r oqhldq‘r cdbk‘q‘bhnmdr cd k‘r odqrnm‘r hmunktbq‘c‘r ‘ o‘qshq cd k‘r 0/92/ ‘-l-
Dm rt oqhldq‘ cdbk‘q‘bhñm+ U‘kk‘qs‘ ldmbhnmñ ptd etd cdsdmhcn ‘k r‘khq cdk
Q‘mbgn K‘r Bghmhs‘r dk 7 cd chbhdlaqd cd 1//4- Ctq‘msd k‘ chkhfdmbh‘ cd qdbnmnbh,
lhdmsn+ dm k‘ bÓl‘q‘ Fdrdkk+ tm‘ cd k‘r oqdrtms‘r uébshl‘r qdbnmnbhñ k‘ uny cd U‘,
kk‘qs‘+ odqn mn qdbnmnbhñ ‘ B‘rrdy- Nsq‘ cd k‘r uébshl‘r ldmbhnmñ mn g‘adq uhrsn
dk qnrsqn cd rtr rdbtdrsq‘cnqdr x s‘lonbn qdbnmnbhñ ‘ B‘rrdy- K‘ sdqbdq‘ uébshl‘
qdbnmnbhñ k‘ uny cd U‘kk‘qs‘ x qdbnmnbhñ ‘ B‘rrdy bnln k‘ odqrnm‘ ptd kd g‘aé‘
‘khldms‘cn+ ‘cdlÓr ldmbhnmñ ptd lhdmsq‘r drstun oqhu‘cn hkdf‘kldmsd cd k‘ kh,
adqs‘c+ g‘aé‘ tm‘ ltidq ptd+ onq rt ‘bdmsn+ kd o‘qdbé‘ ptd dq‘ cd nqhfdm eq‘mbçr-
@ k‘r 29/4 o- l- cd drd lhrln cé‘+ k‘r ‘tsnqhc‘cdr lhmhrsdqh‘kdr hmsdms‘qnm
bnltmhb‘qrd bnm k‘ rdcd choknlÓshb‘ cd Eq‘mbh‘ dm k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn- Rhm
dla‘qfn+ k‘ kk‘l‘c‘ mn etd ‘sdmchc‘- @ odr‘q cd mn g‘adq knfq‘cn bnltmhb‘qrd
bnm ‘kfóm etmbhnm‘qhn bnmrtk‘q+ knr ‘fdmsdr cdk Lhmhrsdqhn Oóakhbn oqnbdchdqnm ‘
nasdmdq k‘ cdbk‘q‘bhñm cd B‘rrdy- Dm rt oqhldq‘ cdbk‘q‘bhñm+ Eknqdmbd ldmbhnmñ
ptd etd cdsdmhc‘ dm k‘ b‘qqdsdq‘ Btdqm‘u‘b‘,Lçwhbn x ptd ‘fdmsdr cd k‘ @EH k‘
sq‘rk‘c‘qnm+ ‘ dkk‘ x ‘ U‘kk‘qs‘+ ‘k Q‘mbgn K‘r Bghmhs‘r- @cdlÓr+ cdbk‘qñ ptd dk
04/ F‘aqhdk‘ S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r+ Jdhk‘ Ldkhrr‘ Kd‘k Ldchm‘ x L-— Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
odqrnm‘k cd k‘ @EH kdr hmchbñ bñln cdaé‘m ‘bst‘q ‘k kkdf‘q knr ldchnr cd bnltmh,
b‘bhñm-
Dk 0/ cd chbhdlaqd ‘ k‘r 0191/ o- l-+ k‘ ‘fdmbh‘ cdk Lhmhrsdqhn Oóakhbn rd bn,
ltmhbñ bnm k‘ dla‘i‘c‘ eq‘mbdr‘ o‘q‘ hmenql‘q rnaqd k‘ cdsdmbhñm cd Eknqdmbd
B‘rrdy- @ k‘r 2934 o- l-+ B‘rrdy rd dmsqduhrsñ bnm dk Bñmrtk Fdmdq‘k cd Eq‘mbh‘ dm
Lçwhbn dm k‘r n bhm‘r cd k‘ RHDCN- Drd lhrln cé‘+ dk Ityf‘cn Rdftmcn cd Chr,
sqhsn cd Oqnbdrnr Odm‘kdr Edcdq‘kdr cdbqdsñ dk ‘qq‘hfn cd B‘rrdy onq 8/ cé‘r+ onq
kn ptd etd sq‘rk‘c‘c‘ ‘k Bdmsqn Edcdq‘k cd Hmudrshf‘bhñm cd @qq‘hfnr cd k‘ RHDCN-
Cd hft‘k l‘mdq‘+ rd cdbqdsñ dk ‘qq‘hfn cd Hrq‘dk U‘kk‘qs‘-
S‘k bnln qd dqd dk odqhnchrs‘+ ‘ knr ninr cd k‘ onak‘bhñm ldwhb‘m‘+ knr cdsdmh,
cnr dq‘m btko‘akdr- Knr ldchnr cd bnltmhb‘bhñm qÓohc‘ldmsd rd dmenb‘qnm dm ~k‘
dwsq‘midq‘• n ~k‘ eq‘mbdr‘ B‘rrdy•+ lhdmsq‘r bqdbé‘ tm rdmshlhdmsn cd o‘sqhnshrln
dm k‘ rnbhdc‘c ldwhb‘m‘+ ‘bnlo‘í‘cn cdk ‘ms‘fnmhrln cd Eknqdmbd B‘rrdy+ ‘
odr‘q cd rdq bnmnbhc‘r k‘r hqqdftk‘qhc‘cdr dm k‘ cdsdmbhñm00-
Lhdmsq‘r rd bdkdaq‘a‘ k‘ cdsdmbhñm cd drs‘r odqrnm‘r+ nsq‘ o‘qsd hlonqs‘msd cd
k‘ rnbhdc‘c qdoqnbg‘a‘ k‘ l‘mdq‘ dm k‘ ptd ‘bst‘qnm k‘r ‘tsnqhc‘cdr ‘k dk‘anq‘q
tm‘ cdsdmbhñm e‘kr‘ o‘q‘ rdq sq‘mrlhshc‘ dm sdkduhrhñm m‘bhnm‘k- Rh ahdm k‘ hmsdm,
bhñm cdk lnms‘id etd lnrsq‘q qdrtks‘cnr x kdfhshl‘q ‘ knr nqf‘mhrlnr dmb‘qf‘cnr
cd k‘ rdftqhc‘c oóakhb‘+ s‘lahçm cdudkñ kn no‘bn ptd oncé‘ kkdf‘q ‘ rdq dk oqnbdrn
odm‘k-
O‘q‘ pthdmdr uhué‘m tm bnmsdwsn uhnkdmsn+ k‘ b‘ostq‘ cd Knr Ynch‘bn ‘ snc‘
bnrs‘ oncqé‘ rdq drodq‘my‘cnq‘- Mn nars‘msd+ o‘q‘ pthdmdr sdlé‘m dk ‘atrn cd
‘tsnqhc‘c+ k‘r e‘ks‘r ‘k cdahcn oqnbdrn x k‘r hmbnmrhrsdmbh‘r cd k‘r chedqdmsdr udq,
rhnmdr+ s‘m rnkn ‘tldms‘a‘m k‘ cdrbnm ‘my‘ dm k‘r ‘tsnqhc‘cdr x dk rhrsdl‘ lhr,
ln- PthyÓ dk bnrsn lÓr fq‘mcd dr k‘ ctc‘ ptd cdiñ ‘sqÓr dk b‘rn9 …ptç etd kn ptd
qd‘kldmsd o‘rñ=
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
O‘q‘ bnlokdldms‘q dk drstchn cdk oqdrdmsd b‘rn dr hlonqs‘msd ptd kd‘r kn rh,
fthdmsd9
0- Onmbd Móídy+ B- F- x Jngm Drohmnr‘+ F- ’1/11(- F‘q‘msé‘r odm‘kdr- Dm
Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr- Shq‘ms kn Ak‘mbg-
K‘ cdsdmbhñm B‘rrdy,U‘kk‘qs‘- B‘rn cd drstchn 042
MnsZr
)
F‘aqhdk‘ dr bnnqchm‘cnq‘ cd Dctb‘bhñm Itqéchb‘ cdk BDD@C- Dr l‘drsq‘ dm Cdqdbgn Hm,
sdqm‘bhnm‘k cd knr Cdqdbgnr Gtl‘mnr ’KK-L-(+ bnm ldmbhñm gnmnqé b‘ btl k‘tcd+ onq k‘
Tmhudqrhc‘c cd Mnsqd C‘ld- G‘ rhcn cnbdmsd dm k‘ Tmhudqrhc‘c cd Lnmsdqqdx x dm dk Sdb
cd Lnmsdqqdx+ dm k‘r ‘rhfm‘stq‘r cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr x Sdnqé‘ cdk Cdqdbgn-
))
Jdhk‘ etd hmudrshf‘cnq‘ dm k‘ bnnqchm‘bhñm cd Dctb‘bhñm Itqéchb‘ cdk BDD@C- Dr khbdmbh‘,
c‘ dm cdqdbgn onq k‘ E‘btks‘c Khaqd cd Cdqdbgn cd Lnmsdqqdx-
)))
L‘qé‘ Inrç dr hmudrshf‘cnq‘ dm k‘ bnnqchm‘bhñm cd Dctb‘bhñm Itqéchb‘ cdk BDD@C- Dr
khbdmbh‘c‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Lnmsdqqdx-
0
Bnmrshstbhñm Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr Tmhcnr Ldwhb‘mnr+ 0883+ ‘qs- 10+ ’”( K‘ rdftqhc‘c
oóakhb‘ dr tm‘ etmbhñm ‘ b‘qfn cd k‘ Edcdq‘bhñm+ dk Chrsqhsn Edcdq‘k+ knr drs‘cnr x knr lt,
mhbhohnr dm k‘r qdrodbshu‘r bnlodsdmbh‘r ptd drs‘ Bnmrshstbhñm rdí‘k‘- K‘ ‘bst‘bhñm cd k‘r
hmrshstbhnmdr onkhbh‘kdr rd qdfhqÓ onq knr oqhmbhohnr cd kdf‘khc‘c+ d bhdmbh‘+ oqnedrhnm‘khrln
x gnmq‘cdy ’”(
1
Onqsd Odshs+ 1/06
2
Onqsd Odshs+ 1/06
3
@gnq‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ Drodbh‘khy‘c‘ dm Hmudrshf‘bhñm cd Cdkhmbtdmbh‘ Nqf‘mhy‘c‘ ’RDH,
CN(-
4
Nardqu‘snqhn M‘bhnm‘k Bhtc‘c‘mn Rdftqhc‘c+ Itrshbh‘ x Kdf‘khc‘c+ 1/03
5
@fthqqd+ 1/03
6
Bnmsq‘odrn Bhtc‘c‘mn+ 1/08
7
@ku‘q‘cn Ldmcny‘ x Rhku‘ Enqmç+ 1/00
8
O‘q‘ k‘ m‘qq‘shu‘ cd knr gdbgnr rd tshkhyñ dk oqnxdbsn cd rdmsdmbh‘ cdk lhmhrsqn @qstqn
Y‘kcéu‘q x k‘ Rdmsdmbh‘ cd k‘ lhmhrsq‘ Nkf‘ RÓmbgdy Bnqcdqn+ cd k‘ Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rt,
oqdl‘ Bnqsd cd k‘ M‘bhñm+ o‘q‘ dk @lo‘qn dm Qduhrhñm 406.1/00+ qdrtdksn dk 12 cd dmdqn
cd 1/01-
0/
Rhm dla‘qfn+ 1//8
00
RtÓqdy RÓmbgdy+ 1/02
QdedqdmbhZr
@fthqqd+ I- ’1/03(- Dk rdbtdrsqn dm Láwhbn- Rhst‘bhñm dm k‘ ókshl‘ cáb‘c‘- Hmrshstsn Adkhr‘qhn
Cnlémftdy-
@ku‘q‘cn Ldmcny‘+ @- x Rhku‘ Enqmç+ B- ’1/00(- Qdk‘bhnmdr cd ‘tsnqhc‘c x ‘atrn onkhbh‘k dm k‘
Bhtc‘c cd Lçwhbn- Qduhrs‘ Ldwhb‘m‘ cd Rnbhnknfé‘+ 62’2(+ 334,362-
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1/10(- Bnmrshstbhñm Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr
Tmhcnr Ldwhb‘mnr- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.
oce.BODTL-oce ’otakhb‘c‘ nqhfhm‘kldmsd dm 0806(
043 F‘aqhdk‘ S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r+ Jdhk‘ Ldkhrr‘ Kd‘k Ldchm‘ x L-— Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
RHMNORHR
Dk b‘rn B‘rrdy,U‘kk‘qs‘ atrb‘ hmsqnctbhq ‘ k‘r x knr drstch‘msdr ‘k drstchn cd
k‘r f‘q‘msé‘r odm‘kdr x dk cdahcn oqnbdrn+ rt hlonqs‘mbh‘ dm knr Drs‘cnr bnmrshst,
bhnm‘kdr x cdlnbqÓshbnr cd cdqdbgn+ ‘ré bnln k‘r bnmrdbtdmbh‘r cd rt uhnk‘bhñm-
Cdahcn ‘ rt bnlokdihc‘c+ dk b‘rn s‘lahçm sd odqlhshqÓ chrbtshq k‘r chedqdmbh‘r
dmsqd dk rhrsdl‘ odm‘k sq‘chbhnm‘k n lhwsn x dk rhrsdl‘ cd itrshbh‘ odm‘k ‘btr‘snqhn+
k‘r q‘ynmdr ptd kkdu‘qnm ‘k b‘lahn cd rhrsdl‘ oqnbdr‘k+ ‘ré bnln dk bnmsdmhcn x
‘kb‘mbd cd knr cdqdbgnr cd k‘r uébshl‘r cdk cdkhsn-
Eknqdmbd B‘rrdy d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘ etdqnm cdsdmhcnr dm chbhdlaqd cd 1//4 onq
‘fdmsdr cd k‘ dmsnmbdr @fdmbh‘ Edcdq‘k cd Hmudrshf‘bhñm ’@EH(+ cdahcn ‘ rt oqdrtm,
s‘ o‘qshbho‘bhñm dm dk rdbtdrsqn cd sqdr odqrnm‘r- Dk nodq‘shun etd qd‘khy‘cn bnm dk
‘bnlo‘í‘lhdmsn cd ldchnr cd bnltmhb‘bhñm+ pthdmdr sq‘mrlhshdqnm k‘ cdsdmbhñm
cd B‘rrdy x U‘kk‘qs‘+ ‘ré bnln dk qdrb‘sd cd k‘r uébshl‘r+ bnln rh drsnr rd drstuhd,
q‘m kkdu‘mcn ‘ b‘an dm uhun- Ctq‘msd k‘ sq‘mrlhrhñm+ B‘rrdy etd hmsdqqnf‘c‘ x
rdí‘k‘c‘ dm lókshokdr nb‘rhnmdr bnln rdbtdrsq‘cnq‘+ kn ptd fdmdqñ tm‘ etdqsd hl,
oqdrhñm dm k‘ nohmhñm oóakhb‘+ k‘r uébshl‘r x k‘r ‘tsnqhc‘cdr rnaqd rt btko‘ahkhc‘c-
Onbnr ldrdr cdrotçr+ rhm dla‘qfn+ k‘r ‘tsnqhc‘cdr qdbnmnbhdqnm´oqhldqn dm
tm oqnfq‘l‘ cd sdkduhrhñm x ktdfn dm bnmedqdmbh‘ cd oqdmr‘´ ptd k‘ cdsdmbhñm x
dk qdrb‘sd mn nbtqqhdqnm bnln rd g‘aé‘ lnrsq‘cn dm sdkduhrhñm- Dwokhb‘qnm ptd dm
dk lnldmsn ~qd‘k• cd k‘ cdsdmbhñm x dk qdrb‘sd mn drstuhdqnm oqdrdmsdr knr ldchnr
cd bnltmhb‘bhñm- Rdí‘k‘qnm ptd k‘r hlÓfdmdr sq‘mrlhshc‘r dm sdkduhrhñm etdqnm dm
qd‘khc‘c tm‘ drbdmh b‘bhñm+ k‘ bt‘k g‘aqé‘ rhcn qd‘khy‘c‘ onq hmsdqçr cd k‘r x knr
odqhnchrs‘r- Mn nars‘msd+ hmrhrshdqnm dm ptd dkkn mn cdaé‘ sdmdq mhmfóm hlo‘bsn
dm dk oqnbdrn x ptd B‘rrdy x U‘kk‘qs‘ cdaé‘m rdq rdmsdmbh‘cnr- @fns‘cn dk ithbhn+
B‘rrdy etd bnmcdm‘c‘ ‘ 5/ ‘ínr cd oqhrhñm-
Dk b‘rn B‘rrdy dr tmn cd knr lÓr dlakdlÓshbnr cd k‘ itrshbh‘ odm‘k ldwhb‘m‘
x s‘lahçm tmn cd knr ptd lÓr ‘sdmbhñm x cda‘sd oóakhbn g‘ fdmdq‘cn dm knr ók,
shlnr ‘ínr- @kftmnr ‘tsnqdr kn g‘m kk‘l‘cn ~dk ithbhn cdk rhfkn•- Rd sq‘s‘ cd tm
b‘rn ptd ‘cdlÓr rd dml‘qb‘ dm tm bnmsdwsn o‘qshbtk‘q cd ‘ky‘ dm k‘ odqbdobhñm cd
045 B‘qknr Ftrs‘un Onmbd Móídy
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn B‘rrdy,U‘kk‘qs‘+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd drstch‘msdr
‘ knfq‘q9
0- Hcdmsh b‘q k‘r onrhakdr uhnk‘bhnmdr ‘ cdqdbgnr gtl‘mnr x f‘q‘msé‘r odm‘,
kdr bnldshc‘r+ ‘ o‘qshq cd knr drsÓmc‘qdr bnmrshstbhnm‘kdr x bnmudmbhnm‘kdr
‘okhb‘akdr-
1- Qdüdwhnm‘q rnaqd knr dedbsnr ptd cdadqé‘m sdmdq k‘r uhnk‘bhnmdr ‘ drsnr
cdqdbgnr dm dk oqnbdrn odm‘k-
2- Rdmrhahkhy‘qrd rnaqd k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk cdahcn oqnbdrn+ k‘ oqdrtmbhñm cd
hmnbdmbh‘+ dk cdqdbgn cd cdedmr‘+ ‘ré bnln k‘r f‘q‘msé‘r bnmrshstbhnm‘kdr
cdk cdqdbgn ‘ k‘ khadqs‘c odqrnm‘k-
3- Bnmrhcdq‘q k‘r udms‘i‘r ptd otchdq‘ sdmdq dk rhrsdl‘ cd itrshbh‘ odm‘k ‘bt,
r‘snqhn dm k‘ chrlhmtbhñm cd drsd shon cd uhnk‘bhnmdr-
4- Qdüdwhnm‘q rnaqd dk hlo‘bsn ptd stun dk bnmsdwsn rnbh‘k x onkéshbn cdk
lnldmsn dm dk b‘rn ‘ o‘qshq cd tm‘ lhq‘c‘ ‘bst‘k-
K‘ cdsdmbhñm B‘rrdy,U‘kk‘qs‘- Fté‘ cnbdmsd 046
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU dvojnqUbhñm cd jnr gdbgnr(8 2.
lhm-
Bnln otmsn cd o‘qshc‘+ dr hlonqs‘msd ptd k‘r x knr drstch‘msdr bnmnyb‘m ahdm
knr gdbgnr x bnlhdmbdm ‘ chrbdqmhq ptç gdbgnr rnm qdkdu‘msdr x btÓkdr mn- O‘q‘
dkkn+ sd rtfdqhlnr g‘bdq oqdftms‘r otmst‘kdr+ bnln k‘r rhfthdmsdr9
0- …Pthçmdr rnm Eknqdmbd B‘rrdy d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘=
1- …Bñln etd rt cdsdmbhñm= …Pthçmdr drstuhdqnm oqdrdmsdr=
2- …Bñln rd itrsh bñ k‘ cdsdmbhñm=
3- …Ptç etd kn ptd rd sdkduhrñ=
4- …Pthçmdr ‘sdrshft‘qnm dm bnmsq‘ cd B‘rrdy x U‘kk‘qs‘= …Dm ptç lnldmsn=
…Bñln=
5- …Ptç nsq‘r oqtda‘r oncqé‘m dwhrshq dm rt bnmsq‘= …BtÓkdr ‘ e‘unq=
6- …Ptç rtbdchñ cdrotçr cd k‘ cdsdmbhñm= …BtÓmsn shdlon sq‘mrbtqqhñ dmsqd
drs‘ x k‘ otdrs‘ ‘ chronrhbhñm cdk Lhmhrsdqhn Oóakhbn=
7- …Ptç nsqnr gdbgnr n cds‘kkdr bnmrhcdq‘r hlonqs‘msdr=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
Dk fqton cd drstch‘msdr cdadqÓ chuhchqrd dm dpthonr d hcdmsh b‘q k‘ onrhakd
uhnk‘bhñm ‘ knr cdqdbgnr x f‘q‘msé‘r cd B‘rrdy x U‘kk‘qs‘- O‘q‘ dkkn+ k‘r x knr dr,
stch‘msdr cdadqÓm chrbtshq k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r- Dr hlonqs‘msd ptd a‘rdm rtr
qdrotdrs‘r dm kdfhrk‘bhñm+ itqhroqtcdmbh‘ n cnbsqhm‘9
0- …Hcdmsh b‘r ‘kftm‘ uhnk‘bhñm ‘ knr cdqdbgnr x f‘q‘msé‘r cd Eknqdmbd B‘rrdy
d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘= …BtÓkdr=
1- …Bqddr ptd rd uhnkñ rt cdqdbgn ‘ k‘ khadqs‘c odqrnm‘k= …X ‘ tm‘ cdedmr‘
‘cdbt‘c‘= …Onq ptç=
2- …Bqddr ptd k‘ cdsdmbhñm x dk lnms‘id uhnk‘qnm s‘lahçm rt cdqdbgn ‘ k‘ oqd,
rtmbhñm cd hmnbdmbh‘ cd enql‘ hqqdldch‘akd= …Onq ptç= …Ptç udqshdmsdr
cd drsd cdqdbgn oncqé‘m udqrd bnloqnldshc‘r=
3- …Pthçmdr shdmdm k‘ nakhf‘bhñm cd qdrods‘q dk cdqdbgn ‘ k‘ oqdrtmbhñm cd
hmnbdmbh‘= …Rnkn k‘r ‘tsnqhc‘cdr n s‘lahçm knr o‘qshbtk‘qdr= …Shdmdm knr
ldchnr cd bnltmhb‘bhñm ‘kftm‘ qdronmr‘ahkhc‘c o‘qshbtk‘q=
4- …Bñln oncqé‘m qdo‘q‘qrd k‘r uhnk‘bhnmdr hcdmsh b‘c‘r= …Ptç ‘ksdqm‘shu‘r
neqdbd dk cdqdbgn bnmrshstbhnm‘k x oqnbdr‘k=
K‘ cdsdmbhñm B‘rrdy,U‘kk‘qs‘- Fté‘ cnbdmsd 048
5- …Cd ptç l‘mdq‘ oncqé‘m hlo‘bs‘q k‘r uhnk‘bhnmdr hcdmsh b‘c‘r dm dk cdah,
cn oqnbdrn= …Dwhrsdm oqtda‘r ptd oncqé‘m udqrd bnloqnldshc‘r= Rh dr ‘ré+
…btÓkdr x cd ptç enql‘=
6- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘ ‘bst‘bhñm cd k‘ ‘tsnqhc‘c dm drsd b‘rn s‘lahçm uhnkñ
knr cdqdbgnr cd k‘r oqdrtms‘r uébshl‘r= …Onq ptç=
7- …Bqddr ptd dk rhrsdl‘ cd itrshbh‘ odm‘k ‘btr‘snqhn oncqé‘ duhs‘q ptd drsd
shon cd rhst‘bhnmdr rd oqdrdmsdm mtdu‘ldmsd= …Bñln=
CdrbUmrn8 4,0. lhm-ú
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 5.,6. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd jU cdsdmbhñm x jU drbdmh bUbhñm cd jnr gdbgnr8 2. lhm-
0- …Hcdmsh b‘r ‘kftm‘ uhnk‘bhñm ‘ knr cdqdbgnr x f‘q‘msé‘r cd Eknqdmbd B‘rrdy
d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘= …BtÓkdr=
1- …Rd uhnkñ rt cdqdbgn ‘ k‘ khadqs‘c odqrnm‘k= …X ‘ tm‘ cdedmr‘ ‘cdbt‘c‘=
…Onq ptç= …Bqddr ptd k‘ cdsdmbhñm x dk lnms‘id uhnk‘qnm s‘lahçm rt cdqd,
bgn ‘ k‘ oqdrtmbhñm cd hmnbdmbh‘ cd enql‘ hqqdldch‘akd= …Onq ptç= …Ptç
udqshdmsdr cd drsd cdqdbgn oncqé‘m udqrd bnloqnldshc‘r=
2- …Pthçmdr shdmdm k‘ nakhf‘bhñm cd qdrods‘q k‘ oqdrtmbhñm cd hmnbdmbh‘= …Rn,
kn k‘r ‘tsnqhc‘cdr n s‘lahçm knr o‘qshbtk‘qdr=
Chrbtrhñm rnaqd jnr dedbsnr cd jUr uhnjUbhnmdr hcdmsh bUcUr dm dj cdahcn oqn,
bdrn x rt onrhajd qdoUqUbhñm8 2. lhm-
0- …Bñln oncqé‘m qdo‘q‘qrd k‘r uhnk‘bhnmdr hcdmsh b‘c‘r= …Ptç ‘ksdqm‘shu‘r
neqdbd dk cdqdbgn bnmrshstbhnm‘k x oqnbdr‘k=
1- …Cd ptç l‘mdq‘ oncqé‘m hlo‘bs‘q k‘r uhnk‘bhnmdr hcdmsh b‘c‘r dm dk cdah,
cn oqnbdrn= …Dwhrsdm oqtda‘r ptd oncqé‘m udqrd bnloqnldshc‘r= Rh dr ‘ré+
…btÓkdr x cd ptç enql‘=
2- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘ ‘bst‘bhñm cd k‘ ‘tsnqhc‘c dm drsd b‘rn s‘lahçm uhnkñ
knr cdqdbgnr cd k‘r oqdrtms‘r uébshl‘r= …Onq ptç=
3- …Bqddr ptd dk rhrsdl‘ cd itrshbh‘ odm‘k oncqé‘ duhs‘q ptd drsd shon cd rhst‘,
bhnmdr rd oqdrdmsdm mtdu‘ldmsd= …Bñln=
Pdfidvhñm mUj8 1. lhm-
0- …Bqddr ptd dr onrhakd duhs‘q ptd b‘rnr rhlhk‘qdr rtbdc‘m mtdu‘ldmsd=
…Bñln=
1- …Ptç dmrdí‘my‘r mnr cdi‘ dk b‘rn cd Eknqdmbd B‘rrdy d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘=
2- …Bñln oncqé‘ ‘xtc‘q kn ‘oqdmchcn dm k‘ bnmrnkhc‘bhñm cd tm ldinq Drs‘,
cn bnmrshstbhnm‘k x cdlnbqÓshbn cd cdqdbgn=
05/ B‘qknr Ftrs‘un Onmbd Móídy
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn B‘rrdy,U‘kk‘qs‘ x bnmenqld ‘ knr ptd rd chrbtshñ dm bk‘rd+
str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n u‘qh‘r
cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Hcdmsh b‘r ‘kftm‘ uhnk‘bhñm ‘ knr cdqdbgnr x f‘q‘msé‘r cd Eknqdmbd B‘rrdy
d Hrq‘dk U‘kk‘qs‘= …BtÓkdr=
1- …Bqddr ptd k‘ cdsdmbhñm x dk lnms‘id uhnk‘qnm s‘lahçm rt cdqdbgn ‘ k‘
oqdrtmbhñm cd hmnbdmbh‘ cd enql‘ hqqdldch‘akd= …Ptç udqshdmsdr cd drsd
cdqdbgn oncqé‘m udqrd bnloqnldshc‘r=
2- …Bñln oncqé‘m qdo‘q‘qrd k‘r uhnk‘bhnmdr hcdmsh b‘c‘r= …Ptç ‘ksdqm‘shu‘r
neqdbd dk cdqdbgn bnmrshstbhnm‘k x oqnbdr‘k=
3- …Dwhrsdm oqtda‘r ptd oncqé‘m udqrd bnloqnldshc‘r= Rh dr ‘ré+ …btÓkdr x cd
ptç enql‘=
4- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘ ‘bst‘bhñm cd k‘ ‘tsnqhc‘c dm drsd b‘rn s‘lahçm uhnkñ
knr cdqdbgnr cd k‘r oqdrtms‘r uébshl‘r=
5- …Bqddr ptd dk rhrsdl‘ cd itrshbh‘ odm‘k ‘btr‘snqhn oncqé‘ duhs‘q ptd drsd
shon cd rhst‘bhnmdr rd oqdrdmsdm mtdu‘ldmsd dm dk etstqn=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ rdq bk‘q‘ dm st du‘,
kt‘bhñm+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
K‘ cdsdmbhñm B‘rrdy,U‘kk‘qs‘- Fté‘ cnbdmsd 050
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b]újnr djdldm, dmsqd ré-ú o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré-ú bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]-ú dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]-ú dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]qúmnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-úú
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r onr,
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* stq]r bnmsq] j] oqnoh]*
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú lnrsq]mcn cd l]mdq]
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( bnmbjtxdmsd j]r enqs]jd,
0. otmsnr( y]r cd rt onrstq]-
3. otmsnr(
051 B‘qknr Ftrs‘un Onmbd Móídy
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
K‘ cdsdmbhñm B‘rrdy,U‘kk‘qs‘- Fté‘ cnbdmsd 052
MnsZr
)
Dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x LÓrsdq dm
Itrshbh‘ Bqhlhm‘k onq k‘ Tmhudqrhc‘c B‘qknr HHH cd L‘cqhc- Btdms‘ ‘cdlÓr bnm drstchnr cd
onrfq‘cn dm cdqdbgn bnmrshstbhnm‘k d hmsdqm‘bhnm‘k cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr onq k‘ Tmh,
udqrhc‘c Bnloktsdmrd cd L‘cqhc x dk Hmrshstsn cd Hmudrshf‘bhnmdr Itqéchb‘r cd k‘ TM@L+
‘ré bnln cd drodbh‘khy‘bhñm dm hmsdqoqds‘bhñm x lnshu‘bhñm cd k‘r cdbhrhnmdr itchbh‘kdr+
oqtda‘ sdrsh b‘k x q‘ynm‘lhdmsn oqna‘snqhn+ onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Fhqnm‘-
@bst‘kldmsd rd cdrdlodí‘ bnln rdbqds‘qhn cd Drstchn x Btdms‘ dm k‘ Bnnqchm‘bhñm Fd,
mdq‘k cd @rdrnqdr cd k‘ Oqdrhcdmbh‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- Dmsqd
053 B‘qknr Ftrs‘un Onmbd Móídy
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
Dm dk Lçwhbn ‘bst‘k+ dk sq‘a‘in qdltmdq‘cn dm dk gnf‘q rhftd rhdmcn tm‘ cd
k‘r nbto‘bhnmdr l‘qb‘c‘r oqnetmc‘ldmsd onq k‘ cdrhft‘kc‘c cd fçmdqn+ kn bt‘k
‘edbs‘ oqhmbho‘kldmsd ‘ k‘r ltidqdr cdrcd chrshms‘r ‘qhrs‘r: k‘qf‘r inqm‘c‘r cd sq‘,
a‘in+ r‘k‘qhnr hmrt bhdmsdr+ oqÓbshb‘r drsdqdnséohb‘r rnaqd dk qnk cd k‘ ltidq dm k‘
rnbhdc‘c x dm fdmdq‘k+ bnmchbhnmdr ltx kdi‘m‘r cd rdq dk qdüdin cd tm sq‘a‘in ptd
rd bnmrhcdqd chfmn- Bnm dkkn+ rhrsdlÓshb‘ x mnql‘shu‘ldmsd rd kd g‘ hlodchcn onq
ltbgn shdlon ‘ k‘r dlokd‘c‘r cdk gnf‘q ‘bbdcdq ‘ oqdrs‘bhnmdr cd rdftqhc‘c rn,
bh‘k x ‘ré cd mhq rt oqnohn ok‘m cd uhc‘ dm knr sçqlhmnr cd tm‘ hft‘kc‘c rtrs‘mshu‘-
Bnln ltdrsq‘ cd kn ‘msdqhnq+ dm 1/05+ cdrotçr cd lÓr cd bhmbtdms‘ ‘ínr cd
qdk‘bhñm k‘anq‘k+ tm‘ sq‘a‘i‘cnq‘ cdk gnf‘q cdl‘mcñ ‘ rtr o‘sqnm‘r+ ‘k Hmrshstsn
Ldwhb‘mn cdk Rdftqn Rnbh‘k ’HLRR( x ‘k Hmrshstsn cdk Enmcn M‘bhnm‘k cd k‘ Uhuhdm,
c‘ o‘q‘ knr Sq‘a‘i‘cnqdr ’HMENM@UHS( chudqr‘r oqdrs‘bhnmdr rnbh‘kdr+ bnln dk
o‘fn cd k‘ hmcdlmhy‘bhñm bnmrshstbhnm‘k+ r‘k‘qhnr b‘écnr+ ‘fthm‘kcn+ u‘b‘bhnmdr+
oqhl‘ u‘b‘bhnm‘k+ oqhl‘ cd ‘mshfúdc‘c+ ‘ré bnln k‘ hmrbqhobhñm qdsqn‘bshu‘ ‘msd dk
HLRR0: oqdqqnf‘shu‘r ptd ctq‘msd sncn dk shdlon ptd drstun sq‘a‘i‘mcn mn g‘aé‘
odqbhahcn x ptd kd gtahdrdm odqlhshcn dm rt lnldmsn sdmdq drs‘ahkhc‘c k‘anq‘k rn,
aqd bhdqs‘r bnmshmfdmbh‘r+ bnln k‘ udidy+ k‘ hmb‘o‘bhc‘c+ dk cdrdlokdn+ dmsqd nsq‘r-
K‘ hmrs‘mbh‘ k‘anq‘k ptd bnmnbhñ cdk ‘rtmsn cdbhchñ ptd+´cd ‘btdqcn bnm k‘
dmsnmbdr uhfdmsd eq‘bbhñm HH cdk ‘qsébtkn 02 cd k‘ Kdx cd Rdftqhc‘c Rnbh‘k´ k‘
o‘qsd o‘sqnm‘k mn drs‘a‘ nakhf‘c‘ ‘ qd‘khy‘q k‘ hmrbqhobhñm cd k‘ sq‘a‘i‘cnq‘ ‘msd
dk HLRR+ x‘ ptd drs‘ dq‘ unktms‘qh‘- Onq dkkn+ rd cdbhchñ ptd mn g‘aé‘ ktf‘q ‘ k‘r
oqdrs‘bhnmdr qdbk‘l‘c‘r x onq s‘msn+ cdsdqlhmñ ‘arnkudq ‘ k‘r cdl‘mc‘c‘r-
Rnaqd k‘ a‘rd cd chbg‘ bnmrhcdq‘bhñm+ k‘ chrbtrhñm cdadqÓ fhq‘q dm snqmn ‘ cd,
sdqlhm‘q rh k‘ dwbktrhñm cdk qáfhldm nakhf‘snqhn cdk rdftqn rnbh‘k cd pthdmdr qd‘,
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q
k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘,
bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr gdbgnr cdrbqhsnr-
06/ @m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
0- Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’1/11(- Dk cdqdbgn bnmsq‘ k‘ chrbqhlhm‘bhñm- Dm Ha‘,
qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Shq‘ms kn Ak‘mbg-
Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q- B‘rn cd drstchn 064
MnsZr
)
@m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém dr l‘fhrsq‘c‘ cd bhqbthsn+ bnlhrhnm‘c‘ bnln chqdbsnq‘ fdmdq‘k
cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- Dr
cnbsnq‘ x l‘drsq‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Uhqfhmh‘+ Drs‘cnr Tmhcnr+ x khbdmbh‘,
c‘ dm Cdqdbgn onq dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘ Dbnmñlhb‘r ’BHCD(-
Ctq‘msd lÓr cd nbgn ‘ínr etd rdbqds‘qh‘ cd drstchn x btdms‘ drodbh‘khy‘c‘ dm cdqdbgnr
gtl‘mnr dm k‘ Onmdmbh‘ cdk Lhmhrsqn @qstqn Y‘kcéu‘q- G‘ rhcn oqnedrnq‘ cd Cdqdbgn
Bnmrshstbhnm‘k dm dk Hmrshstsn Sdbmnkñfhbn @tsñmnln cd Lçwhbn x cd chudqrnr btqrnr hl,
o‘qshcnr onq k‘ Drbtdk‘ Edcdq‘k cd Enql‘bhñm Itchbh‘k- @bst‘kldmsd+ dr bnnqchm‘cnq‘ cd
k‘ Bnkdbbhñm cd Bt‘cdqmnr cd Itqhroqtcdmbh‘ dchs‘cnr onq k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘
cd k‘ M‘bhñm-
0
Dk oqdrdmsd drstchn cd b‘rn hmbnqonq‘ o‘qsd cd k‘ oqnakdlÓshb‘ bnmrshstbhnm‘k ok‘msd‘c‘
dm dk ‘lo‘qn chqdbsn 8.1/07+ dlhshcn onq k‘ Rdftmc‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘
cd k‘ M‘bhñm dk 4 cd chbhdlaqd cd 1/07
1
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in+ 1/05+ oÓf- 0
2
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in+ 1/05 oÓf- 1
3
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in+ 1/05+ oÓf- 01
4
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in+ 1/05+ oÓf- 5
5
Gnx dm cé‘+ dk sq‘a‘in cdk gnf‘q rd dmbtdmsq‘ hmbkthcn dm dk ‘qsébtkn 01+ bnln rtidsnr cd
‘rdftq‘lhdmsn cdk qçfhldm nakhf‘snqhn+ o‘q‘ kn bt‘k rd ‘chbhnmñ k‘ ‘bst‘k eq‘bbhñm HU- @rh,
lhrln+ rd dmbtdmsq‘ cdqnf‘c‘ k‘ chronrhbhñm l‘sdqh‘ cd ‘mÓkhrhr dm dk oqdrdmsd b‘rn- Rhm
odqithbhn cd dkkn+ o‘q‘ knr naidsnr chcÓbshbnr ptd rd oqdsdmcdm dm drsd sq‘a‘in+ dk ‘mÓkhrhr
fhq‘qÓ dm qdk‘bhñm bnm dk drs‘cn mnql‘shun uhfdmsd ‘msdr cd 1/08-
6
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in+ 1/05+ oÓf- 05
7
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in+ 1/05 oÓf- 1
8
BNM@OQDC+ 1/07
0/
BNM@OQDC+ 1/07
065 @m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém
00
K‘ ghrsnqh‘ qdk‘s‘c‘ rd dmbtdmsq‘ hmrohq‘c‘ dm rhst‘bhnmdr qd‘kdr x bnshch‘m‘r cd sq‘a‘i‘,
cnq‘r cdk gnf‘q- Rt naidshun dr c‘q bnmsdwsn x drodbh bhc‘c ‘ k‘ oqnakdlÓshb‘ mnql‘shu‘
ptd rd cdr‘qqnkk‘ dm dk oqdrdmsd b‘rn-
QdedqdmbhZr
BNM@OQDC- ’1/07(- Ehbg‘ SdlÁshb‘ Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q- BNM@OQDC: DM@CHR- gsso9..
vvv-bnm‘oqdc-nqf-lw.trdq kdr. kdr.Ehbg‘$1/SG$170$18-oce
N bhm‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in- ’1/05(- Oqnsdbbhñm rnbh‘k cdk sq‘a‘in cnlárshbn9 sdmcdmbh‘r
x drs‘cérshb‘r- NHS: Cdo‘qs‘ldmsn cd Oqnsdbbhñm Rnbh‘k- gssor9..vvv-rnbh‘k,oqnsdbshnm-nqf.
fhlh.QdrrntqbdOCE-‘bshnm=qdrrntqbd-qdrrntqbdHc<42401
SqZaZiZcnqZr cdk gnfZq-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Cdrotçr cd lÓr cd bhmbtdms‘ ‘ínr cd qdk‘bhñm k‘anq‘k+ tm‘ sq‘a‘i‘cnq‘ cdk
gnf‘q cdl‘mcñ ‘ rtr o‘sqnm‘r+ ‘k HLRR x ‘k HMENM@UHS+ chudqr‘r oqdrs‘bhnmdr
cd rdftqhc‘c rnbh‘k9 bnln dk o‘fn cd tm‘ hmcdlmhy‘bhñm bnmrshstbhnm‘k+ r‘k‘qhnr
b‘écnr+ ‘fthm‘kcn+ u‘b‘bhnmdr+ oqhl‘ u‘b‘bhnm‘k+ dmsqd nsq‘r+ ‘ré bnln k‘ hmrbqho,
bhñm qdsqn‘bshu‘ ‘msd dk HLRR- K‘ hmrs‘mbh‘ itchbh‘k ptd bnmnbhñ cdk ‘rtmsn cdbhchñ
ptd+ ´cd ‘btdqcn bnm k‘ dmsnmbdr uhfdmsd eq‘bbhñm HH cdk ‘qsébtkn 02 cd k‘ Kdx cd
Rdftqhc‘c Rnbh‘k´ k‘ o‘qsd o‘sqnm‘k mn drs‘a‘ nakhf‘c‘ ‘ qd‘khy‘q k‘ hmrbqhobhñm
cd k‘ sq‘a‘i‘cnq‘ ‘msd dk HLRR+ x‘ ptd drs‘ rd qd‘khy‘a‘ ómhb‘ldmsd cd l‘mdq‘
unktms‘qh‘- Onq drd lnshun rd cdbhchñ ptd mn g‘aé‘ ktf‘q ‘ k‘r oqdrs‘bhnmdr qdbk‘,
l‘c‘r-
Rnaqd k‘ a‘rd cd chbg‘ bnmrhcdq‘bhñm+ k‘ chrbtrhñm cdadqÓ fhq‘q dm snqmn ‘ k‘
cdsdqlhm‘bhñm cd rh k‘ dwbktrhñm cdk qçfhldm nakhf‘snqhn cdk rdftqn rnbh‘k cd pthd,
mdr qd‘khy‘m sq‘a‘in cnlçrshbn+ ´cdqhu‘c‘ cd k‘ chronrhbhñm qdedqhc‘´ bnmrshstxd
n mn tm sq‘sn chrbqhlhm‘snqhn-
B‘ad cdrs‘b‘q ptd drsd lhrln ok‘msd‘lhdmsn rd rtrbhsñ dm dk ‘lo‘qn chqdbsn
8.1/07 qdrtdksn dk 4 cd chbhdlaqd cd 1/07 onq k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd- K‘r oqnakdlÓsh,
b‘r ok‘msd‘c‘r dm rt lnldmsn mnr neqdbdm snc‘ué‘ k‘ nonqstmhc‘c cd qdüdwhnm‘q
rnaqd chudqrnr d hlonqs‘msdr sdl‘r qdk‘bhnm‘cnr bnm knr ‘kb‘mbdr cdk cdqdbgn ‘ k‘
hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm- O‘qshbtk‘qldmsd+ drsd b‘rn mnr ok‘msd‘ k‘ mdbdrhc‘c
cd ‘cnos‘q cdsdqlhm‘c‘r odqrodbshu‘r x ldsncnknfé‘r bnm dk m cd cdrl‘msdk‘q x
bnqqdfhq rhst‘bhnmdr cd chrbqhlhm‘bhñm cd mhc‘r ltbg‘r udbdr ‘ sq‘uçr cd enql‘r
rtshkdr n hmchqdbs‘r: k‘r bt‘kdr otdcdm bnknb‘q dm tm‘ rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkhc‘c ‘
bhdqsnr rdbsnqdr rnbh‘kdr+ bnln dk b‘rn cd k‘r sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q-
@ o‘qshq cdk b‘rn Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q rd chrbtshqÓm k‘r ch btks‘cdr cd ‘anq,
c‘q tm b‘rn cd chrbqhlhm‘bhñm+ ‘ sq‘uçr cd k‘ rhfthdmsd drsqtbstq‘-
Dm dk oqhldq lnldmsn cd k‘ chrbtrhñm okdm‘qh‘+ k‘ n dk e‘bhkhs‘cnq rdmrhahkhy‘,
qÓ rnaqd k‘ chrbqhlhm‘bhñm dm fdmdq‘k x k‘r khlhs‘bhnmdr cd k‘ uhrhñm enql‘k cd k‘
hft‘kc‘c- QdedqhqÓ ‘kftmnr dkdldmsnr aÓrhbnr cd k‘ chrbqhlhm‘bhñm hmchqdbs‘-
067 @m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém
udy ptd nbtqqd drsn rd ‘bst‘khy‘ tm b‘rn oqhl‘ e‘bhd x rd oqdrtld ptd s‘k dedbsn
cdroqnonqbhnm‘cn rd dmbtdmsq‘ hmitrsh b‘cn x dr+ onq s‘msn+ chrbqhlhm‘snqhn- Onq
nsqn k‘cn+ pthdm dr cdl‘mc‘cn cdad cdruhqst‘q chbg‘ oqdrtmbhñm x oqna‘q ptd
mn nars‘msd dwhrsd drd dedbsn chedqdmbh‘cn+ g‘x atdm‘r x rt bhdmsdr q‘ynmdr o‘q‘
l‘msdmdqkn-
Ktdfn+ bnmenqld ‘ k‘ itqhroqtcdmbh‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd+ sncnr knr q‘rfnr dr,
s‘akdbhcnr dm dk ‘qsébtkn 0 cd k‘ bnmrshstbhñm rnm+ ‘cdlÓr+ b‘sdfnqé‘r rnrodbgnr‘r-
Drsn pthdqd cdbhq ptd o‘q‘ ‘m‘khy‘q rh dk hlo‘bsn cdroqnonqbhnm‘cn rd dmbtdmsq‘
hmitrsh b‘cn+ dr mdbdr‘qhn qd‘khy‘q tm drbqtshmhn drsqhbsn cd bnmrshstbhnm‘khc‘c-
@pté cdadqÓm chrbtshqrd knr chedqdmsdr mhudkdr cd drbqtshmhn x k‘r fq‘c‘r cdk sdrs
cd hft‘kc‘c+ ‘ré bnln k‘ enql‘ dm ptd k‘ Bnqsd qd‘khyñ drsd ‘mÓkhrhr dm dk b‘rn cd
drstchn-
Ehm‘kldmsd+ rd qdüdwhnm‘qÓ rnaqd k‘r chudqr‘r enql‘r cd bnla‘shq k‘ chrbqh,
lhm‘bhñm9 ‘ sq‘uçr cd rdmsdmbh‘r drsqtbstq‘kdr+ ldchc‘r ‘ ql‘shu‘r+ dk chrdín cd
onkéshb‘r oóakhb‘r a‘r‘c‘r dm tm‘ odqrodbshu‘ cd fçmdqn+ dmsqd nsq‘r- @rhlhrln+
rd qdüdwhnm‘qÓ rnaqd k‘r bnmrdbtdmbh‘r itqéchb‘r ptd sdmcqé‘ o‘q‘ b‘rnr etstqnr k‘
qdrnktbhñm cdk oqnakdl‘ cd ‘btdqcn bnm knr bqhsdqhnr x k‘r odqrodbshu‘r ok‘msd‘c‘r:
x+ onq ókshln+ rnaqd dk hlo‘bsn rnbh‘k ptd oncqé‘ fdmdq‘q o‘q‘ drsd fqton rnbh‘k-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd drst,
ch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Bnloqdmcdq k‘ chedqdmbh‘ dmsqd dk oqhmbhohn cd hft‘kc‘c x k‘ oqnghahbhñm
cd chrbqhlhm‘bhñm
1- Dmsdmcdq dk bnmbdosn cd b‘sdfnqé‘r oqnsdfhc‘r+ rt itrsh b‘bhñm x chrshmbhñm
bnm k‘r b‘sdfnqé‘r rnrodbgnr‘r
2- @m‘khy‘q k‘r chedqdmsdr l‘mhedrs‘bhnmdr cd k‘ chrbqhlhm‘bhñm9 chqdbs‘ d hm,
chqdbs‘
3- @m‘khy‘q ‘kftm‘r cd k‘r ch btks‘cdr ptd dwhrsdm dm k‘ ‘citchb‘bhñm itchbh‘k
cdk cdqdbgn bnmsq‘ k‘ chrbqhlhm‘bhñm
b‘rn- Qdbtdqc‘ ptd dk drstch‘ms‘cn btdms‘ bnm k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r cdsnm‘m,
sdr o‘q‘ kddqkn9
0- …BtÓkdr rnm k‘r chedqdmbh‘r dmsqd dk oqhmbhohn cd hft‘kc‘c x k‘ oqnghahbhñm
cd k‘ chrbqhlhm‘bhñm=
1- …Ptç rnm k‘r b‘sdfnqé‘r oqnsdfhc‘r x btÓk dr rt itrsh b‘bhñm=
2- …Ptç shon cd chrbqhlhm‘bhñm rd rtrbhs‘ ‘ o‘qshq cd knr gdbgnr cdk b‘rn=
3- …Bñln drs‘akdbdqé‘r dm drsd b‘rn k‘r rhfthdmsdr btdrshnmdr9 0( rh dwhrsd tm
sq‘sn chedqdmbh‘cn+ 1( rh rd ‘edbs‘ ‘ tm fqton ghrsñqhb‘ldmsd chrbqhlhm‘cn
x 2( rh rd dmbtdmsq‘ hmitrsh b‘cn chbgn sq‘sn=
4- …Bñln oqna‘qé‘r k‘ dwhrsdmbh‘ cd tm sq‘sn chedqdmbh‘cn hmitrsh b‘cn=
5- …Ptç hlokhb‘bhnmdr shdmd dk bnmsdwsn x k‘ duhcdmbh‘ drs‘cérshb‘ o‘q‘ oqna‘q
knr hlo‘bsnr chedqdmbh‘cnr cd tm‘ mnql‘ n tm‘ bnmctbs‘ drs‘s‘k=
6- …Ptç dr dk sdrs cd hft‘kc‘c x btÓkdr rnm rtr mhudkdr cd ‘mÓkhrhr=
7- …BtÓkdr rnm k‘r chedqdmbh‘r dmsqd k‘r b‘sdfnqé‘r oqnsdfhc‘r x k‘r b‘sdfnqé‘r
rnrodbgnr‘r=
8- …Ptç rnm knr mhudkdr cd drbqtshmhn=
0/- …Cd ptç l‘mdq‘ rd qdo‘q‘ drsd shon cd chrbqhlhm‘bhñm=
Dk b‘rn drsÓ bnmrsqthcn o‘q‘ tm‘ rdrhñm cd bk‘rd cd 07/ lhmtsnr- Otdcdr ‘cd,
bt‘q k‘ oqnotdrs‘ cd sq‘a‘in ‘ k‘r o‘qshbtk‘qhc‘cdr cd st ‘tk‘+ str mdbdrhc‘cdr x
k‘r cd str drstch‘msdr- O‘q‘ oqdo‘q‘q k‘ rdrhñm sd qdbnldmc‘lnr odmr‘q ptç dkd,
ldmsnr atrb‘r ptd rd cdroqdmc‘m cd k‘r qdrotdrs‘r cd str drstch‘msdr- S‘lahçm
otdcdr hmbkthq nsq‘r oqdftms‘r ptd ‘anmdm ‘ k‘ chrbtrhñm- Bnmrhcdq‘ dk oqnldchn
cd o‘qshbho‘bhnmdr cd st fqton-
Sd otdcdr ‘onx‘q dm dk rhfthdmsd ok‘m cd rdrhñm- Qdbtdqc‘ ptd dr hlonqs‘msd
bnmrhcdq‘q tm shdlon o‘q‘ cdr‘ql‘q knr gdbgnr+ tm lnldmsn o‘q‘ chrbtrhñm dm
dpthon x nsqn dm okdm‘qh‘ o‘q‘ k‘ chrbtrhñm lÓr oqnetmc‘-
Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q- Fté‘ cnbdmsd 070
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 14 lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 2. lhmtsnr
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 7. lhmtsnr
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 14 lhm-
0- …Ptç o‘rñ dm drsd b‘rn= …Ptç qdbk‘l‘a‘ k‘ sq‘a‘i‘cnq‘ cdk gnf‘q=
1- …Rd f‘q‘mshy‘ k‘ hft‘kc‘c rtrs‘mshu‘ chrsqhatxdmcn knr lhrlnr cdqdbgnr
o‘q‘ gnlaqdr x ltidqdr dm k‘ kdx=
2- …G‘x mnql‘r n oqÓbshb‘r ptd dm oqhmbhohn rd‘m mdtsq‘kdr odqn ptd otdc‘m
‘edbs‘q cd nsq‘r l‘mdq‘r ‘ k‘r odqrnm‘r= …Ptç didloknr rd dmbnmsq‘qé‘m dm
drsd rtotdrsn=
3- …Ptç shon cd chrbqhlhm‘bhñm rd ‘bst‘khy‘ dm dk oqdrdmsd b‘rn=
4- …BtÓmcn tm hlo‘bsn cdroqnonqbhnm‘cn fdmdq‘ tm b‘rn cd chrbqhlhm‘bhñm
hmchqdbs‘= …Ptç dkdldmsnr cdadm bnqqnanq‘qrd=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 2. lhmtsnr-
0- …Ptç shon cd chrbqhlhm‘bhñm rd fdmdq‘ dm drsd b‘rn=
1- …Rd dmbtdmsq‘ itrsh b‘cn qd‘khy‘q dk ‘mÓkhrhr ‘ o‘qshq cd k‘ b‘sdfnqé‘ cd fá,
mdqn x mn qdrodbsn cdk fqton cd k‘r odqrnm‘r sq‘a‘i‘cnq‘r=
2- …Ptç bnmrdbtdmbh‘r hlokhb‘ drs‘ dkdbbhñm=
CdrbUmrn8 4,0. lhm-
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 7. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd jUr lUmhedrsUbhnmdr cd jU chrbqhlhmUbhñm x jnr djdldmsnr ptd
jU bnlonmdm8 2. lhm-
0- …Drsd b‘rn uhnk‘ dk oqhmbhohn fdmdq‘k cd hft‘kc‘c n k‘ eñqltk‘ ptd oqngéad
k‘ chrbqhlhm‘bhñm=
071 @m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém
1- …Ptç rnm k‘r b‘sdfnqé‘r oqnsdfhc‘r x+ dm drsd b‘rn+ btÓk dr dk fqton oqd,
rtms‘ldmsd chrbqhlhm‘cn= …Rd ‘edbs‘ ‘ k‘ fdmdq‘khc‘c cd odqrnm‘r sq‘a‘,
i‘cnq‘r n dm drodbé bn ‘ k‘r ltidqdr= …K‘r odqrnm‘r sq‘a‘i‘cnq‘r rnm tm‘
b‘sdfnqé‘ oqnsdfhc‘ onq dk ‘qsébtkn 0 bnmrshstbhnm‘k= …K‘r ltidqdr drsÓm
oqnsdfhc‘r bnmsq‘ k‘ chrbqhlhm‘bhñm dm k‘ Bnmrshstbhñm=
2- Hcdmsh b‘ b‘c‘ tmn cd knr dkdldmsnr cd k‘ eñqltk‘ ptd oqngéad k‘ chrbqh,
lhm‘bhñm dm dk b‘rn9 0( tm‘ chrshmbhñm n mdf‘bhñm cd cdqdbgnr n ahdmdr
itqéchb‘ldmsd qdkdu‘msdr+ 1( a‘r‘c‘ dm tm‘ b‘sdfnqé‘ oqnsdfhc‘ x 2( cd
enql‘ hmitrsh b‘c‘-
3- …Bñln rd hcdmsh b‘m k‘r chrshmbhnmdr dm knr b‘rnr cd chrbqhlhm‘bhñm hmch,
qdbs‘=
Chrbtrhñm rnaqd jUr ch btjsUcdr oqnaUsnqhUr cdj hloUbsn chedqdmbhUcn8 14
lhm-
0- …Bñln rd hcdmsh b‘ k‘ ‘edbs‘bhñm cdroqnonqbhnm‘c‘ ‘ k‘r ltidqdr ‘ o‘qshq
cd k‘ mnql‘ hlotfm‘c‘= …Bñln rd ‘bqdchs‘m knr hlo‘bsnr chedqdmbh‘cnr=
1- …Ptç fq‘cn cd chedqdmbh‘ cdad dwhrshq o‘q‘ ptd rd ‘bst‘khbd tm dedbsn cdr,
oqnonqbhnm‘cn=
2- …Rd otdcd hmbnqonq‘q k‘ duhcdmbh‘ drs‘cérshb‘ o‘q‘ chbgn ‘mÓkhrhr= …Otdcd
k‘ Bnqsd ‘kkdf‘qrd cd n bhn cd drsd shon cd duhcdmbh‘=
3- …Cd ptç l‘mdq‘ rd u‘knq‘ k‘ b‘khc‘c n bnmudmhdmbh‘ cd k‘ duhcdmbh‘ tshkh,
y‘c‘=
4- …Rd itrsh b‘ oqdrtlhq ptd tm‘ mnql‘ dr chrbqhlhm‘snqh‘ rh fdmdq‘ tm hl,
o‘bsn chedqdmbh‘cn dm tm fqton drodbh‘kldmsd oqnsdfhcn= …Ptç hlokhb‘ dm
sçqlhmnr oqna‘snqhnr drs‘ oqdrtmbhñm=
Chrbtrhñm rnaqd dj sdrs cd hftUjcUc8 14 lhm-
0- …Cd ptç enql‘ rd cdsdqlhm‘ rh chbgn hlo‘bsn rd dmbtdmsq‘ itrsh b‘cn=
1- …Ptç shon cd sdrs rd ‘okhb‘ ‘k b‘rn bnmbqdsn=
2- …BtÓkdr rnm knr mhudkdr cd drbqtshmhn ptd rd ‘m‘khy‘m= …Cd ptç enql‘ rd
‘okhb‘ b‘c‘ tm‘ cd k‘r fq‘c‘r cdk sdrs cd hft‘kc‘c=
3- …BtÓkdr rnm knr chedqdmsdr dwÓldmdr n sdrs qdk‘bhnm‘cnr bnm k‘ hft‘kc‘c x
mn chrbqhlhm‘bhñm=
Pdfidvhñm mUj8 1. lhm-
Dk chÓknfn sdqlhm‘ bnm oqdftms‘r ptd hmuhsdm ‘ k‘ qdüdwhñm-
0- …Cd ptç enql‘ rd qdo‘q‘ k‘ chrbqhlhm‘bhñm dm drsd b‘rn=
Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q- Fté‘ cnbdmsd 072
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q x bnmenqld ‘ kn ptd rd chrbtshñ
dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘
n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr o‘ts‘r n oqdftms‘r9
0- Hcdmsh b‘ tm rtotdrsn n b‘rn o‘qshbtk‘q dm dk ptd bnmrhcdqdr ptd dwhrsd
tm‘ chrbqhlhm‘bhñm hmchqdbs‘-
1- …Dm drd b‘rn dwhrsd ‘kfóm fqton rnbh‘k ptd rd dmbtdmsqd dm tm‘ rhst‘bhñm
cd utkmdq‘ahkhc‘c= …BtÓk dr dk bnmsdwsn drodbé bn dm ptd rd dmbtdmsq‘=
2- …Ptç ldsncnknfé‘r n bqhsdqhnr tshkhy‘qé‘r o‘q‘ cdsdqlhm‘q k‘ dwhrsdmbh‘ cd
k‘ chrbqhlhm‘bhñm=
3- …Cd ptç l‘mdq‘ ‘bqdchs‘qé‘r dk hlo‘bsn chedqdmbh‘cn cd k‘ mnql‘ n oqÓb,
shb‘ drs‘s‘k bnm k‘r ‘edbs‘bhnmdr ‘k fqton rnbh‘k=
4- …Ptç shon cd qdldchn itqéchbn n onkéshbn tshkhy‘qé‘r o‘q‘ bnqqdfhq dr‘ chr,
bqhlhm‘bhñm=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
073 @m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q- Fté‘ cnbdmsd 074
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hloh, bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, cd bnloqdmcdq j]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- hcd]r bnm bj]qhc]c dm cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, j] oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
Sq‘a‘i‘cnq‘r cdk gnf‘q- Fté‘ cnbdmsd 076
MnsZr
)
@m‘ L‘qé‘ Ha‘qq‘ Nkftém dr l‘fhrsq‘c‘ cd bhqbthsn+ bnlhrhnm‘c‘ bnln chqdbsnq‘ fdmdq‘k
cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- Dr
cnbsnq‘ x l‘drsq‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Uhqfhmh‘+ Drs‘cnr Tmhcnr+ x khbdmbh‘,
c‘ dm Cdqdbgn onq dk Bdmsqn cd Hmudrshf‘bhñm x Cnbdmbh‘ Dbnmñlhb‘r ’BHCD(-
Ctq‘msd lÓr cd nbgn ‘ínr etd rdbqds‘qh‘ cd drstchn x btdms‘ drodbh‘khy‘c‘ dm cdqdbgnr
gtl‘mnr dm k‘ Onmdmbh‘ cdk Lhmhrsqn @qstqn Y‘kcéu‘q- G‘ rhcn oqnedrnq‘ cd Cdqdbgn
Bnmrshstbhnm‘k dm dk Hmrshstsn Sdbmnkñfhbn @tsñmnln cd Lçwhbn x cd chudqrnr btqrnr hl,
o‘qshcnr onq k‘ Drbtdk‘ Edcdq‘k cd Enql‘bhñm Itchbh‘k- @bst‘kldmsd+ dr bnnqchm‘cnq‘ cd
k‘ Bnkdbbhñm cd Bt‘cdqmnr cd Itqhroqtcdmbh‘ dchs‘cnr onq k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘
cd k‘ M‘bhñm-
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
Dk 5 cd nbstaqd cd 1/06+ Itkh‘ Rnogh‘ cdl‘mcñ cd rt bnmbtahmn+ Drsda‘m+ tm‘
bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘ onq g‘adq qd‘khy‘cn chudqr‘r k‘anqdr cdk bthc‘cn cdk
gnf‘q x cd rtr sqdr ghi‘r ctq‘msd rt qdk‘bhñm- Sq‘r hfmnq‘q snc‘r k‘r ‘rohq‘bhnmdr
x ‘bshuhc‘cdr cd Itkh‘+ rd bnmbktxñ ptd dkk‘ mn cdaé‘ qdbhahq k‘ bnlodmr‘bhñm dbn,
mñlhb‘-
K‘ chrbtrhñm cd drsd ‘rtmsn rd dmenb‘qÓ dm k‘ hlonqs‘mbh‘ cd ‘m‘khy‘q tm b‘rn
bnm odqrodbshu‘ cd fçmdqn x rt qdk‘bhñm bnm k‘ hcdmsh b‘bhñm cd gdbgnr qdkdu‘msdr
ptd g‘aqÓm cd snl‘qrd dm btdms‘ o‘q‘ k‘ oqnbdcdmbh‘ cd tm‘ bnlodmr‘bhñm dbn,
mñlhb‘+ ‘ré bnln bnm dk qdbnmnbhlhdmsn cd k‘ cnakd inqm‘c‘ k‘anq‘k x k‘ uhrhahkh,
y‘bhñm cdk sq‘a‘in dm dk gnf‘q-
h
Drsd b‘rn dr bshbhn+ knr gdbgnr drsÓm hmrohq‘cnr dm chudqr‘r cdl‘mc‘r cd ‘lo‘qn-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
081 Fhaq‘mm‘ Xdldkh GdqmÓmcdy Qdxdr
‘ b‘an dm tm dlokdn n oqnedrhñm etdq‘ cdk gnf‘q+ k‘r ltidqdr qd‘khy‘m k‘r s‘qd‘r
cdk gnf‘q x cd bthc‘cn+ kn ptd bnmrtld sncn rt shdlon7- Dkkn rhm sdmdq oqdrdmsd
nsqnr ‘rodbsnr bnln k‘ r‘ktc+ otdr k‘r inqm‘c‘r cd sq‘a‘in dwbdrhu‘r ‘tldms‘m k‘
onrhahkhc‘c cd o‘cdbdq ‘kftm‘ dmedqldc‘c ptd hmctc‘akdldmsd onmf‘ dm qhdrfn
s‘msn k‘ r‘ktc eérhb‘ bnln ldms‘k cd k‘r ltidqdr-
Cdrcd tm‘ odqrodbshu‘ drs‘cérshb‘+ dm 1//8 rd qdfhrsqñ ptd k‘r ltidqdr ldwh,
b‘m‘r tshkhy‘m 42 lhmtsnr ‘k cé‘ o‘q‘ dk bthc‘cn cd lhdlaqnr cdk gnf‘q x 17/
lhmtsnr o‘q‘ ‘bshuhc‘cdr cnlçrshb‘r cd qtshm‘+ lhdmsq‘r ptd knr gnlaqdr tr‘m 04
x 64 lhmtsnr o‘q‘ k‘r lhrl‘r k‘anqdr- Dm qdk‘bhñm bnm dk nbhn+ k‘ qdbqd‘bhñm x dk
cdrb‘mrn+ dk drstchn dwotrn ptd k‘r ltidqdr dlokd‘m 60 lhmtsnr o‘q‘ udq sdkduh,
rhñm n drbtbg‘q q‘chn+ 7 o‘q‘ knr cdonqsdr x 377 o‘q‘ cnqlhq- Dm bnlo‘q‘bhñm+ knr
gnlaqdr tr‘m 75+ 04 x 385 lhmtsnr o‘q‘ hft‘kdr ‘bshuhc‘cdr8-
Dr hlonqs‘msd cdrs‘b‘q ptd nsqnr o‘érdr qdfhrsq‘cnr dm dk ‘mÓkhrhr bnlo‘q‘shun
‘msdqhnq+ dmsqd dkknr Drs‘cnr Tmhcnr+ B‘m‘cÓ+ Eq‘mbh‘+ Dro‘í‘ x Bnqd‘+ oqdrdm,
s‘qnm tm‘ sdmcdmbh‘ rhlhk‘q ‘k b‘rn ldwhb‘mn+ r‘kun dm dk ‘rodbsn cdk rtdín- Mn
nars‘msd+ kn lÓr qdkdu‘msd dr ptd drs‘r bheq‘r hmctc‘akdldmsd hmütxdm dm dk cdr,
dpthkhaqhn cdk trn cdk shdlon cd ltidqdr x gnlaqdr ptd+ ‘cdlÓr cd qd‘khy‘q drs‘r
k‘anqdr x ‘bshuhc‘cdr+ cdrdlodí‘m tm ‘qsd+ n bhn n oqnedrhñm-
•X K?R ?ATDK?R:
Dk o‘odk ptd itdf‘m k‘r ‘atdk‘r dm k‘r k‘anqdr cd bthc‘cn ‘k hmsdqhnq cd k‘r e‘,
lhkh‘r ldwhb‘m‘r dr nsqn hmchb‘cnq ptd g‘ cd snl‘qrd dm btdms‘ dmsqd k‘r q‘ynmdr
cdk ‘tldmsn cd o‘qshbho‘bhñm cd k‘r ltidqdr dm knr dlokdnr- O‘odk ptd s‘lahçm
dr o‘qsd cdk tmhudqrn cd hmuhrhahkhy‘bhñm cd k‘ b‘qf‘ cd sq‘a‘in cdrhft‘k dm knr
gnf‘qdr-
Cd ‘btdqcn bnm c‘snr ctqnr+ dm Lçwhbn dwhrsd tm móldqn ‘oqnwhl‘cn cd 5-0
lhkknmdr cd mhínr x mhí‘r btx‘r l‘cqdr enql‘m o‘qsd cdk ldqb‘cn k‘anq‘k+ onq kn
ptd rt bthc‘cn rd onmd ‘ b‘qfn cd nsq‘r odqrnm‘r d hmrshstbhnmdr+ drodbh‘kldmsd
cd k‘r ‘atdk‘r- Dm drsd rdmshcn+ tm‘ sdqbdq‘ o‘qsd cd mhí‘r x mhínr dm dc‘cdr cd /
‘ 5 ‘ínr bnm l‘cqdr ptd sq‘a‘i‘m etdq‘ cdk gnf‘q rnm bthc‘cnr onq rtr ‘atdk‘r-
@cdlÓr+ onbn lÓr cd k‘ sdqbdq‘ o‘qsd cd chbg‘r ‘atdk‘r qd‘khy‘m drs‘r k‘anqdr cd
bthc‘cn ctq‘msd lÓr cd 7 gnq‘r ‘k cé‘- Onq kn ptd g‘bd ‘ k‘ bnmchbhñm cd o‘fn onq
dk bthc‘cn cd mhí‘r x mhínr+ tm drstchn cd 1/02 qdudkñ ptd dm dk 8/-5$ cd knr b‘,
rnr dm ptd chbg‘r odqrnm‘r drsÓm a‘in dk bthc‘cn cd rt ‘atdk‘ mn g‘x tm o‘fn cd
onq ldchn- Dm bnmsq‘rsd+ dwhrsd tm 45-7$ x 70-8$ cd b‘rnr dm knr ptd dk bthc‘cn
cd mhí‘r x mhínr drsÓ ‘ b‘qfn cd ft‘qcdqé‘r x nsq‘r odqrnm‘r mn e‘lhkh‘qdr x dwhrsd
qdltmdq‘bhñm0/ onq knr rdquhbhnr oqdrs‘cnr-
083 Fhaq‘mm‘ Xdldkh GdqmÓmcdy Qdxdr
DK HMHBHN CD K? E?LHKH?
@k bnlhdmyn cd rt uhc‘ e‘lhkh‘q+ Drsda‘m x Itkh‘ qdbhahdqnm tm‘ nedqs‘ k‘anq‘k
cd tm‘ dwhsnr‘ dloqdr‘ kécdq dm sdbmnknfé‘ kk‘l‘c‘ gnodEtstqd+ cdchb‘c‘ ‘ k‘
oqnctbbhñm cd chudqrnr l‘sdqh‘kdr x rdquhbhnr cd hmfdmhdqé‘ o‘q‘ ptd bnlo‘íé‘r
x fnahdqmnr ldinqdm rt oqdrdmbh‘ x b‘o‘bhc‘c sdbmnkñfhb‘- Rhm dla‘qfn+ Itkh‘
qdbg‘yñ k‘ nedqs‘+ otdr ptdqé‘ bthc‘q ‘ rtr ghi‘r qdbhçm m‘bhc‘r+ onq kn ptd rnkn
Drsda‘m etd bnmsq‘s‘cn-
Ldrdr cdrotçr+ k‘ dloqdr‘ kd rtfhqhñ ‘ Drsda‘m drstch‘q tm onrfq‘cn dm Drs‘,
cnr Tmhcnr o‘q‘ oncdq ‘rbdmcdq qÓohc‘ldmsd dm rt sq‘a‘in- O‘q‘kdk‘ldmsd+ o‘q‘
‘xtc‘q bnm knr f‘rsnr cdk gnf‘q Itkh‘ cdbhchñ drs‘akdbdq rt oqnoh‘ shdmc‘ cd l‘,
pthkk‘id x bthc‘cn cd k‘ ohdk ‘ k‘ bt‘k kk‘lñ @mm‘ Ad‘tsx- @cdlÓr cd ‘sdmcdq rt
mdfnbhn+ x cdahcn ‘ ptd Itkh‘ ptdqé‘ ‘onx‘q ‘ Drsda‘m+ dkk‘ s‘lahçm rd dmb‘qfñ
cdk bthc‘cn cd rtr ghi‘r x cd rt gnf‘q lhdmsq‘r çk sq‘a‘i‘a‘ x drstch‘a‘ dm dk
dwsq‘midqn-
Dm nb‘rhnmdr+ Itkh‘ rd rdmsé‘ rnaqdo‘r‘c‘ onq rtr chudqr‘r ‘bshuhc‘cdr+ dmsqd
dkk‘r oqdo‘q‘q k‘ bnlhc‘ cd rtr ghi‘r+ khloh‘q rt cdo‘qs‘ldmsn+ qd‘khy‘q k‘r bnl,
oq‘r cd k‘ cdrodmr‘+ k‘u‘q x ok‘mbg‘q k‘ qno‘+ o‘f‘q knr rdquhbhnr x bthc‘q cd rtr
ghi‘r- Onq drs‘r q‘ynmdr+ Itkh‘ cdbhchñ hmrbqhahq ‘ rtr odptdí‘r ghi‘r ‘ k‘ ft‘qcdqé‘
Qhbhsnr cd Nqn x bnmsq‘s‘q ‘ tm‘ sq‘a‘i‘cnq‘ cdk gnf‘q o‘q‘ ptd ‘k ldmnr cnr
udbdr ‘ k‘ rdl‘m‘ rt cdo‘qs‘ldmsn etdq‘ khloh‘cn- Lhdmsq‘r Drsda‘m rd dmbnmsq‘,
a‘ dm Drs‘cnr Tmhcnr+ k‘ o‘qdi‘ ‘cpthqhñ chudqrnr ahdmdr+ dmsqd dkknr cnr cdo‘qs‘,
ldmsnr x sqdr ‘tsnlñuhkdr- Sncnr drsnr ahdmdr rd qdfhrsq‘qnm ‘ mnlaqd cd Drsda‘m-
Dm 1//5+ Drsda‘m qdfqdrñ ‘ Lçwhbn x rd bnmuhqshñ dm tmn cd knr ‘clhmhrsq‘cn,
qdr oqhmbho‘kdr cd k‘ dloqdr‘ sdbmnkñfhb‘-
Fçmdqn- Tm‘ uhrs‘ cdrcd dk sq‘a‘in nkuhc‘cn- B‘rn cd drstchn 084
@ré bnln ‘ Itkh‘+ dm ltbgnr ‘rtmsnr k‘r ‘tsnqhc‘cdr itchbh‘kdr g‘m mdf‘cn k‘
bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘+ oqhmbho‘kldmsd ‘ ltidqdr+ o‘qshdmcn cdk rtotdrsn cd
ptd k‘r ltidqdr cdadm cdrdlodí‘q bhdqsnr qnkdr bnln ‘l‘r cd b‘r‘ x l‘cqdr+ onq
kn ptd drsÓm nakhf‘c‘r ‘ qd‘khy‘q s‘qd‘r cnlçrshb‘r x cd bthc‘cn cd cdrbdmchdmsdr
‘tmptd sdmf‘m tm dlokdn qdltmdq‘cn-
Bt‘mcn qdrtdkudm drsnr b‘rnr k‘r ‘tsnqhc‘cdr itchbh‘kdr fdmdq‘kldmsd o‘qsdm
cd cnr oqdlhr‘r9 ’h( rh k‘ ltidq nashdmd hmfqdrnr oqnohnr+ mn g‘bd e‘ks‘ bnlodmr‘q
rtr ‘bshuhc‘cdr cdk gnf‘q x cdk bthc‘cn cd rtr oqnohnr ghinr d ghi‘r: x ’hh( rh tm‘
ltidq rd cdchb‘ ‘ nsq‘r ‘bshuhc‘cdr+ cdad mdfÓqrdkd tm‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘
onqptd rtr nsq‘r k‘anqdr hmsdq dqdm bnm k‘ oqhnqhc‘c cd ‘sdmbhñm ‘k gnf‘q x cd rtr
ghi‘r d ghinr-
@ drsnr oqnakdl‘r cdad ‘í‘chqrd ptd k‘ chrsqhatbhñm cd k‘r k‘anqdr cnlçrshb‘r
x cd bthc‘cn rd qd‘khy‘ ‘ sq‘uçr cd tm ‘btdqcn oqhu‘cn x+ dm k‘ l‘xnqé‘ cd k‘r nb‘,
rhnmdr+ g‘rs‘ hlokébhsn- Dm drsd rdmshcn+ otdcdm dwhrshq bnmühbsnr hmsdqoqds‘shunr
rnaqd ptç hlokhb‘ k‘ cdchb‘bhñm ‘k sq‘a‘in cdk gnf‘q x dk bthc‘cn cd ghi‘r n ghinr:
x ptç o‘qsd cdk shdlon cdad dlokd‘qrd o‘q‘ chbg‘r ‘bshuhc‘cdr-
K‘ oqnbdcdmbh‘ cd k‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘ cdqhu‘ cd k‘ qd‘khy‘bhñm cd s‘,
qd‘r cnlçrshb‘r x cd bthc‘cn+ rhm hlonqs‘q pthçm k‘r qd‘khyñ- Drsn mn hlokhb‘ ptd
mdbdr‘qh‘ldmsd tm‘ odqrnm‘ didbtsñ snc‘r drs‘r k‘anqdr+ ptd kn ghyn dm l‘xnq
ldchc‘ ptd rt o‘qdi‘ n ptd mn otdc‘ qdbhahq ‘xtc‘ cd sdqbdq‘r odqrnm‘r- Rh ahdm
k‘r chmÓlhb‘r e‘lhkh‘qdr sq‘dm bnmrhfn chudqr‘r lnc‘khc‘cdr dm k‘ chrsqhatbhñm cdk
sq‘a‘in+ kn ptd dr bk‘qn dr ptd drs‘r s‘qd‘r mn rd g‘bdm rnk‘r+ otdr hmctc‘akdldmsd
‘kfthdm rd cdchbñ ‘ qd‘khy‘qk‘r03-
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn-
0- Bñchfn Bhuhk o‘q‘ dk Drs‘cn cd Lçwhbn uhfdmsd dm 1/06+ ‘qsébtknr 3- 3/2+
3- 3/3 x 3- 35- O‘q‘ dkkn+ rd rtfhdqd dk atrb‘cnq cd Mnql‘shu‘ M‘bhnm‘k d
Hmsdqm‘bhnm‘k cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ chronmhakd dm
gssor9..vvv-rbim-fna-lw.mnql‘shu‘,m‘bhnm‘k,hmsdqm‘bhnm‘k
1- DPTHR Itrshbh‘ o‘q‘ k‘r Ltidqdr- ’1/06(- Ldsncnknfé‘ o‘q‘ dk @mÁkhrhr
cd k‘r cdbhrhnmdr itqhrchbbhnm‘kdr cdrcd k‘ Odqrodbshu‘ cd Fámdqn- gssor9..
dpthr-nqf-lw.vo,bnmsdms.tokn‘cr.1/08./6.Ldsncnknfh‘-oce
2- Ha‘qq‘ Nkftém+ @-+ K‘s‘ohd @kc‘m‘+ Q- x FnmyÓkdy,CÓuhk‘ Anx+ D- ’1/10(-
Bt‘cdqmnr cd itqhroqtcdmbh‘- Hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm- Fámdqn- Bdm,
sqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘
M‘bhñm- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks. kdr.otakhb‘shnm.
cnbtldmsr.1/10,/1.HFT@KC@C$1/X$1/MN$1/CHRBQHLHM@,
BHNM]edaqdqn$1/1/10-oce Qduhr‘q oÓfr- 27,34 x 42,44-
3- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/1/(- Oqnsnbnkn o‘q‘ ityf‘q
bnm odqrodbshu‘ cd fámdqn- gssor9..vvv-rbim-fna-lw.cdqdbgnr,gtl‘mnr.
oqnsnbnknr,cd,‘bst‘bhnm.o‘q‘,ityf‘q,bnm,odqrodbshu‘,cd,fdmdqn
4- Sqduhín EdqmÓmcdy+ R- x Qtahn Qt mn+ H- ’1/1/(- Bt‘cdqmnr cd itqhroqt,
cdmbh‘- Bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘- Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr
cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-
lw.bdb.ahakhnsdb‘,uhqst‘k.bnlodmr‘bhnm,dbnmnlhb‘ Qduhr‘q oÓfr- 12,15+
3/,31+ 5/,51 x 55,57-
5- Drsq‘c‘+ E- ’1/11(- Cdqdbgn ‘ k‘ hft‘kc‘c cd fçmdqn- Dm Ha‘qq‘ Nkftém+ @-
L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Shq‘ms kn Ak‘mbg-
MnsZr
)
Fhaq‘mm‘ Xdldkh dr ‘rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr
cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm ’RBIM(- Dfqdr‘c‘ cd k‘ E‘btks‘c cd Cdqdbgn
cd k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x lhdlaqn cdk Oqnfq‘l‘ cd Dwbdkdmbh‘
087 Fhaq‘mm‘ Xdldkh GdqmÓmcdy Qdxdr
QdedqdmbhZr
Fnahdqmn cdk Drs‘cn cd Lçwhbn- ’1//1(- Bñchfn Bhuhk cdk Drs‘cn cd Láwhbn- Odqhñchbn N bh‘k
F‘bds‘ Cdk Fnahdqmn- gssor9..kdfhrk‘bhnm-dcnldw-fna-lw.rhsdr.kdfhrk‘bhnm-dcnldw-fna-lw.
kdr. kdr.oce.bnc.uhf.bncuhf//0-oce
Hmrshstsn M‘bhnm‘k cd k‘r Ltidqdr- ’1//2(- K‘r ldwhb‘m‘r x dk sq‘a‘in HH- gsso9..bdcnb-hmltid,
qdr-fna-lw.cnbtldmsnr]cnvmkn‘c.0//4//-oce
Hmrshstsn M‘bhnm‘k cd k‘r Ltidqdr- ’1/05(- Cdrhft‘kc‘c dm Bheq‘r- Fnahdqmn cd Lçwhbn- gssor9..
vvv-fna-lw.hmltidqdr.‘qshbtknr.cdrhft‘kc‘c,dm,bheq‘r=hchnl<dr
Nqf‘mhy‘bhñm o‘q‘ k‘ Bnnodq‘bhñm x dk Cdr‘qqnkkn Dbnmñlhbnr- ’1/03(- A‘k‘mbhmf o‘hc vnqj+
tmo‘hc vnqj ‘mc kdhrtqd- gssor9..vvv-ndbc-nqf.fdmcdq.c‘s‘.a‘k‘mbhmfo‘hcvnqjtmo‘hc,
vnqj‘mckdhrtqd-gsl
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd- ’1/04(- @lo‘qn Chqdbsn dm Qduhrhñm 0643.1/04- gssor9..
vvv1-rbim-fna-lw.Bnmrtks‘Sdl‘shb‘.O‘fhm‘rOta.Cds‘kkdOta-‘row=@rtmsnHC<068457
Oqhldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd- ’1/07(- @lo‘qn Chqdbsn dm Qduhrhñm 636/.1/06- gssor9..
vvv1-rbim-fna-lw.Bnmrtks‘Sdl‘shb‘.O‘fhm‘rOta.Cds‘kkdOta-‘row=@rtmsnHC<11718/
Sqduhín EdqmÓmcdy+ R- x Qtahn Qt mn+ H- ’1/1/(- Bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘- Bdmsqn cd Drstchnr
Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-
lw.bdb.rhsdr.cde‘tks.ehkdr.otakhb‘shnm.cnbtldmsr.1/1/,/6.Bnlodmr‘bh$B2$A2m$1/
dbnm$B2$A2lhb‘,Udqrh$B2$A2m$1/Ehm‘k$1/7$1/cd$1/itkhn-oce
Fámdqn- TmZ uhrsZ cdrcd dk sqZaZin nkuhcZcn-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Bnm dk b‘rn Fámdqn- Tm‘ uhrs‘ cdrcd dk sq‘a‘in nkuhc‘cn rd atrb‘ hmrsqthq ‘k
drstch‘ms‘cn qdrodbsn ‘ k‘ hlonqs‘mbh‘ cd ‘m‘khy‘q tm ‘rtmsn bnm odqrodbshu‘ cd
fçmdqn x rt qdk‘bhñm bnm k‘ hcdmsh b‘bhñm cd gdbgnr qdkdu‘msdr ptd g‘aqÓm cd sn,
l‘qrd dm btdms‘ o‘q‘ k‘ oqnbdcdmbh‘ cd tm‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘+ ‘ré bnln
bnm dk qdbnmnbhlhdmsn cd k‘ cnakd inqm‘c‘ k‘anq‘k x k‘ uhrhahkhy‘bhñm cdk sq‘a‘in
dm dk gnf‘q-
@tmptd dk b‘rn cd Itkh‘ dr bshbhn+ rt m‘qq‘shu‘ dr qdkdu‘msd onqptd dr tm‘ qd,
bnmrsqtbbhñm cd gdbgnr bnmsdmhcnr dm b‘rnr ptd g‘m kkdf‘cn ‘ k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm bnm dk m cd ‘bbdcdq ‘ tm‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘ cd,
ahcn ‘ k‘ qd‘khy‘bhñm cd k‘anqdr cdk bthc‘cn cdk gnf‘q x cd ghi‘r d ghinr ctq‘msd dk
l‘sqhlnmhn n bnmbtahm‘sn- @ sq‘uçr cd drs‘ qdbnmrsqtbbhñm rd qdüdi‘m knr c‘ínr x
odqithbhnr ptd qdrhdmsdm oqhmbho‘kldmsd k‘r ltidqdr bt‘mcn+ onq k‘ ‘okhb‘bhñm n hm,
sdqoqds‘bhñm cd tm‘ kdx+ rd ‘bdmsó‘m knr drsdqdnshonr cd fçmdqn x+ bnmrdbtdmsdldm,
sd+ rd kdr mhdf‘ dk ‘bbdrn ‘ bhdqsnr cdqdbgnr x admd bhnr- Dmsqd dkknr rd dmbtdmsq‘m
k‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘+ knr ‘khldmsnr+ k‘ hmrdqbhñm hft‘khs‘qh‘ dm dk ldqb‘cn
k‘anq‘k x dk ‘bbdrn ‘ k‘ itrshbh‘- Drs‘ oqnakdlÓshb‘ rnbh‘k hmuhrhahkhy‘ k‘r chudqr‘r
nbto‘bhnmdr cd k‘r ltidqdr x l‘mc‘ dk ldmr‘id cd ptd onq rdq ltidq tm‘ odqrnm‘
shdmd ptd ‘rtlhq tm qnk cd ‘l‘ cd b‘r‘ x l‘cqd rhm drodq‘q m‘c‘ ‘ b‘lahn-
Itkh‘ Rnogh‘ Tqc‘mds‘ Fñldy x Drsda‘m L‘qsémdy CtqÓm rd bnmnbhdqnm lhdm,
sq‘r drstch‘a‘m k‘ Khbdmbh‘stq‘ dm @clhmhrsq‘bhñm- B‘rh ‘k sçqlhmn cd rt uhc‘
tmhudqrhs‘qh‘+ k‘ o‘qdi‘ hmhbhñ tm‘ qdk‘bhñm- Sq‘r fq‘ct‘qrd cd k‘ lhrl‘ b‘qqdq‘+
Itkh‘ x Drsda‘m cdbhchdqnm bnlo‘qshq tm cdo‘qs‘ldmsn x dk 0/ cd rdoshdlaqd cd
0881 stuhdqnm sqdr ghi‘r- @k hmhbhn cd rt uhc‘ e‘lhkh‘q+ Drsda‘m x Itkh‘ qdbhahdqnm
tm‘ nedqs‘ k‘anq‘k cd tm‘ dwhsnr‘ dloqdr‘ kécdq dm sdbmnknfé‘+ odqn Itkh‘ qdbg‘yñ
k‘ nedqs‘ otdr ptdqé‘ bthc‘q ‘ rtr ghi‘r qdbhçm m‘bhc‘r+ onq kn ptd rnkn Drsda‘m etd
bnmsq‘s‘cn- Ldrdr cdrotçr+ k‘ dloqdr‘ kd rtfhqhñ ‘ Drsda‘m drstch‘q tm onrfq‘cn
dm Drs‘cnr Tmhcnr o‘q‘ oncdq ‘rbdmcdq qÓohc‘ldmsd dm rt sq‘a‘in- O‘q‘kdk‘ldmsd+
o‘q‘ ‘xtc‘q bnm knr f‘rsnr cdk gnf‘q Itkh‘ cdbhchñ drs‘akdbdq rt oqnoh‘ shdmc‘
cd l‘pthkk‘id x bthc‘cn cd k‘ ohdk+ odqn cdahcn ‘ ptd ptdqé‘ ‘onx‘q ‘ Drsda‘m+
1// Fhaq‘mm‘ Xdldkh GdqmÓmcdy Qdxdr
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Fámdqn- Tm‘ uhrs‘ cdrcd dk sq‘a‘in nkuhc‘cn+ cdadqÓr
fth‘q ‘k fqton cd drstch‘msdr o‘q‘9
0- Qdüdwhnm‘q rnaqd knr dedbsnr ptd shdmdm knr drsdqdnshonr cd fçmdqn dm k‘r
cdsdqlhm‘bhnmdr itchbh‘kdr+ ‘ré bnln dk hlo‘bsn ptd drsn shdmd dm knr oqn,
xdbsnr cd uhc‘ cd k‘r ltidqdr-
1- Bnloqdmcdq k‘ sq‘rbdmcdmbh‘ cd k‘ cnakd inqm‘c‘ k‘anq‘k x k‘r bnmrdbtdm,
bh‘r cd k‘ hmuhrhahkhy‘bhñm cdk sq‘a‘in dm dk gnf‘q-
2- Qdbnmnbdq k‘ hlonqs‘mbh‘ cd hmbnqonq‘q k‘ odqrodbshu‘ cd fçmdqn dm b‘rnr
cd cnakd inqm‘c‘ k‘anq‘k x bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘-
3- Hcdmsh b‘q knr gdbgnr qdkdu‘msdr cd tm ‘rtmsn ptd g‘aqÓm cd snl‘qrd dm
bnmrhcdq‘bhñm o‘q‘ cdsdqlhm‘q k‘ oqnbdcdmbh‘ cd tm‘ bnlodmr‘bhñm dbn,
mñlhb‘-
fl Hmsqnctbbhñm9 0. lhm-
fl Dvojnq]q jnr gdbgnr ojdm]qh](9 14 lhm-
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 34 lhm-
fl Cdrb]mrn9 0. lhm-
fl Chrbtrhñm ojdm]qh]( drsdqdnshonr cd fámdqn oqdrdmsdr dm dj b]rn9 04 lhm-
fl Chrbtrhñm ojdm]qh]( btdrshnm]q gdbgnr qdjdu]msdr9 1. lhm-
fl Chrbtrhñm ojdm]qh]( odqrodbshu] cd fámdqn9 2. lhm-
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhm-
fl Hmrsqtbbhnmdr x qdrnjudq ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4 lhm-
Hmsqnctbbhñm8 0. lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k drstch‘ms‘cn dm ptç u‘ ‘ bnmrhrshq k‘ rdrhñm-
@msdr cd ‘m‘khy‘q knr gdbgnr cdk b‘rn sd qdbnldmc‘lnr hmsqnctbhq ‘k fqton dm dk
bnmsdwsn rnbh‘k cdk ‘rtmsn+ o‘q‘ ptd hcdmsh ptd dk oqnakdl‘ rhrsdlÓshbn cdsqÓr cd
knr b‘rnr cd bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘-
Rh dr k‘ oqhldq‘ udy ptd rd oqtda‘ dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ sd ‘bnmrdi‘lnr
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
DvojnqUq jnr gdbgnr ojdmUqhU(8 14 lhm-
Dr mdbdr‘qhn ptd dk drstch‘ms‘cn sdmf‘ bk‘qnr knr gdbgnr+ otdr drsd oqhldq didq,
bhbhn atrb‘ ptd dk ‘ktlm‘cn hcdmsh ptd knr gdbgnr qdkdu‘msdr x btÓkdr mn kn rnm-
O‘q‘ knfq‘q kn ‘msdqhnq+ otdcdr qd‘khy‘q k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Pthçm dr Itkh‘ Rnogh‘ Tqc‘mds‘ Fñldy= …Pthçm dr Drsda‘m L‘qsémdy
CtqÓm=
1- …Bñln dq‘ k‘ qdk‘bhñm cd Itkh‘ x Drsda‘m= …BtÓmsn shdlon ctqñ rt qdk‘,
bhñm=
2- …Bñln nastuhdqnm rtr dlokdnr Itkh‘ x Drsda‘m=
3- …Bñln dq‘ k‘ chmÓlhb‘ e‘lhkh‘q cd Itkh‘ x Drsda‘m= …Ptç o‘odk cdrdlod,
í‘a‘ b‘c‘ pthdm=
4- …Bñln drs‘a‘m chrsqhathc‘r k‘r s‘qd‘r cdk bthc‘cn cdk gnf‘q x cd k‘r ghi‘r
dm k‘ e‘lhkh‘ L‘qsémdy Tqc‘mds‘=
5- …Itkh‘ x Drsda‘m ‘cpthqhdqnm ahdmdr ctq‘msd rt qdk‘bhñm= …BtÓkdr=
6- …BtÓmsn shdlon ctqñ k‘ qdk‘bhñm cd Itkh‘ x Drsda‘m= …Onq ptç sdqlhmñ=
7- …Ptç drs‘akdbd k‘ kdfhrk‘bhñm bhuhk dm k‘ ptd dk itdy a‘rñ rt cdsdqlhm‘bhñm=
8- …A‘in ptç ‘qftldmsnr dk itdy mdfñ k‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘ ‘ Itkh‘=
1/3 Fhaq‘mm‘ Xdldkh GdqmÓmcdy Qdxdr
2- …Bnmrhcdq‘r ptd Itkh‘ ‘bqdchsñ g‘adq qd‘khy‘cn chudqr‘r k‘anqdr cdk bthc‘,
cn cdk gnf‘q x cd rtr ghi‘r ctq‘msd rt qdk‘bhñm bnm Drsda‘m= …Onq ptç=
3- …Dk itdy snlñ dm btdms‘ dk bnmsdwsn o‘qshbtk‘q cd Itkh‘ o‘q‘ cdsdqlhm‘q rh
oqnbdcé‘ n mn k‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘= Rh dr ‘ré+ …dm ptç lnldmsn=
Chrbtrhñm ojdmUqhU( odqrodbshuU cd fámdqn8 2. lhm-
0- …Bñln gtahdq‘ rhcn k‘ qdrnktbhñm cdk b‘rn cd g‘adqrd qdrtdksn bnm odqr,
odbshu‘ cd fçmdqn=
1- …Onq ptç dr hlonqs‘msd ‘m‘khy‘q knr b‘rnr cd bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘
bnm odqrodbshu‘ cd fçmdqn=
Pdfidvhñm mUj8 1. lhm-
Ehm‘kldmsd+ qdbnldmc‘lnr bdqq‘q bnm k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r-
0- …Bñln hlo‘bs‘m knr drsdqdnshonr cd fçmdqn dm knr b‘rnr cd bnlodmr‘bhñm
dbnmñlhb‘=
1- …Bqddr ptd hmbnqonq‘q k‘ odqrodbshu‘ cd fçmdqn otdcd duhs‘q qdrnktbhnmdr
bnln k‘ cd Itkh‘= …Onq ptç=
Hmrsqtbbhnmdr x qdrnjudq ctcUr rnaqd dmsqdfUajd8 4 lhm-
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Fámdqn- Tm‘ uhrs‘ cdrcd dk sq‘a‘in nkuhc‘cn x cdrotçr cd
k‘ chrbtrhñm dm bk‘rd+ sd qdbnldmc‘lnr ptd dk drstch‘ms‘cn dk‘anqd tm dmr‘xn dm
snqmn ‘ tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Bñln ‘edbs‘m knr drsdqdnshonr cd fçmdqn dm k‘ hmsdqoqds‘bhñm x ‘okhb‘bhñm
cd k‘ kdx=
1- …Dr mdbdr‘qhn cda‘shq rnaqd dk qdbnmnbhlhdmsn cd k‘ cnakd inqm‘c‘ k‘anq‘k
x k‘ uhrhahkhy‘bhñm cdk sq‘a‘in dm dk gnf‘q= …Onq ptç=
2- …Bqddr ptd dwhrsd tm‘ qdk‘bhñm dmsqd k‘ odqrodbshu‘ cd fçmdqn x k‘ m‘khc‘c
cd k‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘= Rh dr ‘ré+ …btÓk dr drs‘ qdk‘bhñm=
3- …Onq ptç dr hlonqs‘msd hcdmsh b‘q gdbgnr qdkdu‘msdr ‘k cdsdqlhm‘q k‘ oqn,
bdcdmbh‘ cd k‘ bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘=
Qdbtdqc‘ drodbh b‘q ‘k drstch‘ms‘cn knr qdpthrhsnr cd enql‘ bnln9 shon x s‘,
l‘ín cd k‘ kdsq‘+ hmsdqkhmd‘cn+ lÓqfdmdr+ dwsdmrhñm dm o‘k‘aq‘r n oÓfhm‘r x dk‘an,
q‘bhñm bnk‘anq‘shu‘ n hmchuhct‘k- Cd hft‘k l‘mdq‘+ sd rtfdqhlnr kkdu‘q tm qdfhrsqn
cd k‘r o‘qshbho‘bhnmdr cdk ‘ktlm‘cn ‘ kn k‘qfn cd k‘r chrbtrhnmdr okdm‘qh‘r-
1/5 Fhaq‘mm‘ Xdldkh GdqmÓmcdy Qdxdr
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ g‘bdq tm‘ du‘kt‘,
bhñm bk‘q‘+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
Fçmdqn- Tm‘ uhrs‘ cdrcd dk sq‘a‘in nkuhc‘cn- Fté‘ cnbdmsd 1/6
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hloh, bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, cd bnloqdmcdq j]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- hcd]r bnm bj]qhc]c dm cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, j] oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
Fçmdqn- Tm‘ uhrs‘ cdrcd dk sq‘a‘in nkuhc‘cn- Fté‘ cnbdmsd 1/8
MnsZr
)
Fhaq‘mm‘ dr ‘rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm ’RBIM(- Dfqdr‘c‘ cd k‘ E‘btks‘c cd Cdqdbgn cd k‘
Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x lhdlaqn cdk Oqnfq‘l‘ cd Dwbdkdmbh‘ @b‘,
cçlhb‘ cd chbg‘ hmrshstbhñm dm bnnqchm‘bhñm bnm k‘ RBIM- Rtr b‘lonr cd hmudrshf‘bhñm
rnm cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k+ cdqdbgnr cd mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr+ cdqdbgnr cd k‘
chudqrhc‘c rdwt‘k x itrshbh‘ odm‘k o‘q‘ ‘cnkdrbdmsdr-
0
Cd ‘btdqcn bnm dk ‘qsébtkn 3-359
O‘q‘ dedbsnr cd chunqbhn+ bt‘mcn ‘kftmn cd knr bñmxtfdr g‘x‘ qd‘khy‘cn sq‘a‘in cdk gnf‘q
bnmrhrsdmsd dm s‘qd‘r cd ‘clhmhrsq‘bhñm+ chqdbbhñm+ ‘sdmbhñm cdk lhrln n bthc‘cn cd k‘
e‘lhkh‘+ cd l‘mdq‘ bnshch‘m‘ n sdmf‘ cdroqnonqbhnm‘kldmsd ldmnr ahdmdr ptd dk nsqn
bñmxtfd+ sdmcqÓ cdqdbgn ‘ k‘ qdo‘qshbhñm cd knr ahdmdr ‘cpthqhcnr ctq‘msd dk l‘sqhlnmhn
g‘rs‘ onq dk bhmbtdms‘ onq bhdmsn+ bnm a‘rd dm knr oqhmbhohnr cd dpthc‘c x oqnonqbhnm‘kh,
c‘c-
1
Sqduhín EdqmÓmcdy+ R- x Qtahn Qt mn+ H+ 1/1/+ oÓfr- 1 x 2-
QdedqdmbhZr
Fnahdqmn cdk Drs‘cn cd Lçwhbn- ’1//1(- Bñchfn Bhuhk cdk Drs‘cn cd Láwhbn- Odqhñchbn N bh‘k
F‘bds‘ Cdk Fnahdqmn- gssor9..kdfhrk‘bhnm-dcnldw-fna-lw.rhsdr.kdfhrk‘bhnm-dcnldw-fna-lw.
kdr. kdr.oce.bnc.uhf.bncuhf//0-oce
Sqduhín EdqmÓmcdy+ R- x Qtahn Qt mn+ H- ’1/1/(- Bnlodmr‘bhñm dbnmñlhb‘- Bdmsqn cd Drstchnr
Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-
lw.bdb.rhsdr.cde‘tks.ehkdr.otakhb‘shnm.cnbtldmsr.1/1/,/6.Bnlodmr‘bh$B2$A2m$1/
dbnm$B2$A2lhb‘,Udqrh$B2$A2m$1/Ehm‘k$1/7$1/cd$1/itkhn-oce
h
Drsd b‘rn dr bshbhn hmrohq‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Knr mnlaqdr x ‘kftmnr gdbgnr etdqnm lnch ,
b‘cnr bnm m‘khc‘cdr odc‘fñfhb‘r-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
105 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Bqhrsh‘m Qncqéftdy A‘qqñm
Ft‘sdl‘k‘+ onq kn ptd cdrcd drd lnldmsn qdrhcd cd l‘mdq‘ kdf‘k x odql‘mdmsd
dm ‘ptdk o‘ér-
Onq rt o‘qsd+ @qhrsñsdkdr dr tm inudm drstch‘msd cdk pthmsn ‘ín cd ldchbhm‘ dm
k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k cd Ft‘sdl‘k‘- @k sdqlhm‘q rt enql‘bhñm aÓrhb‘ bnln
lçchbn dm rt o‘ér+ @qhrsñsdkdr cdrd‘ bnmudqshqrd dm tm dwhsnrn b‘qchñknfn+ onq kn
ptd cdrd‘ ltc‘qrd ‘ Lçwhbn o‘q‘ sq‘a‘i‘q x ‘oqdmcdq dm ‘kftmn cd knr gnroh,
s‘kdr oóakhbnr cd sdqbdq mhudk ptd dwhrsdm dm dk o‘ér- @cdlÓr cd rtr ‘rohq‘bhnmdr
cd bnmudqshqrd dm tm fq‘m lçchbn+ @qhrsñsdkdr s‘lahçm drodq‘ sq‘rk‘c‘qrd cdmsqn
cd onbn ‘ Lçwhbn onqptd shdmd bnmnbhlhdmsn cd ptd+ dm drd o‘ér+ k‘r odqrnm‘r
gnlnrdwt‘kdr shdmdm l‘xnqdr onrhahkhc‘cdr cd didqbdq khaqdldmsd rt rdwt‘khc‘c
dm bnlo‘q‘bhñm bnm dk bnmsdwsn rnbh‘k x e‘lhkh‘q cd Ft‘sdl‘k‘+ dk bt‘k ‘óm ud k‘
gnlnrdwt‘khc‘c bnln ‘kfn mdf‘shun-
B‘qknr x @qhrsñsdkdr rd bnmnbhdqnm dm tmn cd knr gnrohs‘kdr cdk Hmrshstsn Ft‘,
sdl‘ksdbn cd Rdftqhc‘c Rnbh‘k ’HFRR( bt‘mcn B‘qknr ‘bnlo‘í‘a‘ ‘ tm fqton cd
lhfq‘msdr r‘ku‘cnqdínr ptd hmsdms‘a‘m kkdf‘q ‘ knr Drs‘cnr Tmhcnr x ptd g‘aé‘m
rhcn uébshl‘r cd uhnkdmbh‘ x dwokns‘bhñm ctq‘msd rt sq‘xdbsn- Cdrcd drd lnldmsn+
B‘qknr x @qhrsñsdkdr bnldmy‘qnm ‘ enqi‘q tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘edbshun ptd+ bnm dk o‘,
rn cdk shdlon+ cdqhuñ dm tm‘ qdk‘bhñm enql‘k cd mnuh‘yfn- @oqnwhl‘c‘ldmsd ‘ knr
rdhr ldrdr cd hmhbh‘c‘ k‘ qdk‘bhñm+ @qhrsñsdkdr bnldmyñ ‘ uhuhq dm dk cdo‘qs‘ldmsn
ptd B‘qknr g‘ahs‘a‘ dm k‘ Bhtc‘c cd Ft‘sdl‘k‘-
O‘q‘ dk ‘ín 1/10+ @qhrsñsdkdr g‘aé‘ bnmbkthcn rtr drstchnr cd ldchbhm‘ dm k‘
Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k cd Ft‘sdl‘k‘ x drs‘a‘ rdftqn cd ptdqdq bnmshmt‘q rtr drst,
chnr dm dk Hmrshstsn M‘bhnm‘k cd B‘qchnknfé‘ dm k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn- Onq rt o‘qsd+
B‘qknr g‘aé‘ qdbhahcn tm ‘rbdmrn dm rt sq‘a‘in ptd kd hlokhb‘a‘ k‘ mdbdrhc‘c cd
uh‘i‘q cd l‘mdq‘ bnmrs‘msd dmsqd Lçwhbn+ Ft‘sdl‘k‘+ Mhb‘q‘ft‘ x Dk R‘ku‘cnq
o‘q‘ g‘bdq eqdmsd ‘ k‘ bqhrhr gtl‘mhs‘qh‘ ptd dwhrsd dm k‘ qdfhñm ‘ b‘tr‘ cdk edmñ,
ldmn lhfq‘snqhn x cd qdetfhn- @tmptd onq rt sq‘a‘in B‘qknr mn oncqé‘ qdrhchq
cd l‘mdq‘ g‘ahst‘k dm Lçwhbn+ r‘aé‘ ptd bnmsq‘dq l‘sqhlnmhn bnm @qhrsñsdkdr
hlokhb‘qé‘ ´‘cdlÓr cd btlokhq tm‘ cd rtr lds‘r x bnmenql‘q tm‘ e‘lhkh‘´
tm‘ l‘xnq onrhahkhc‘c cd ptd rt o‘qdi‘ otchdq‘ ‘bbdcdq ‘ tm‘ uhr‘ cd qdrhcdmbh‘
odql‘mdmsd onq tmhc‘c e‘lhkh‘q ptd kd odqlhshdq‘ bnmshmt‘q bnm rtr drstchnr x
sq‘a‘i‘q cd l‘mdq‘ kdf‘k dm Lçwhbn-
K‘ onrhahkhc‘c cd bnms‘q bnm tm‘ uhr‘ cd tmhc‘c e‘lhkh‘q dq‘ tm ‘rodbsn bk‘ud
o‘q‘ k‘ qdk‘bhñm dmsqd B‘qknr x @qhrsñsdkdr+ ‘ré bnln o‘q‘ ptd drsd ókshln otchdq‘
bnmshmt‘q bnm rtr drstchnr cd drodbh‘khy‘bhñm dm Lçwhbn- X‘ dm u‘qh‘r nb‘rhnmdr
oqduh‘r+ @qhrsñsdkdr g‘aé‘ hmsdms‘cn rhm çwhsn nasdmdq cd k‘r ‘tsnqhc‘cdr ldwhb‘,
m‘r tm‘ uhr‘ cd stqhrs‘ o‘q‘ uhrhs‘q dk o‘ér+ ‘ré bnln o‘q‘ o‘qshbho‘q cd ‘kftmnr
bnmfqdrnr lçchbnr ptd rtdkdm qd‘khy‘qrd dm k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn- K‘ oqhldq‘ nb‘,
rhñm ptd @qhrsñsdkdr hmsdmsñ nasdmdq tm‘ uhr‘ etd dm 1/07+ odqn dm drd lnldmsn
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- B‘rn cd drstchn 108
bhñm odqrnm‘k o‘q‘ kkdu‘q ‘ b‘an chbgn ‘bsn+ Bqhrshm‘ kdr hmenqlñ bnm ltbgn odr‘q
ptd rd dmbnmsq‘a‘ kdf‘kldmsd hlodchc‘ o‘q‘ dwodchqkdr tm ‘bs‘ cd l‘sqhlnmhn-
K‘ etmbhnm‘qh‘ dwokhbñ ‘ B‘qknr x @qhrsñsdkdr ptd+ rh ahdm k‘ B‘mbhkkdqé‘ Ldwhb‘m‘
‘onx‘ cd l‘mdq‘ hmrshstbhnm‘k dk l‘sqhlnmhn dmsqd odqrnm‘r cdk lhrln rdwn+ k‘
kdfhrk‘bhñm ‘okhb‘akd khlhs‘ chbg‘ onrhahkhc‘c ‘ ptd dk l‘sqhlnmhn ptd rd bdkdaqd
dm k‘r n bhm‘r bnmrtk‘qdr rd‘ dwbktrhu‘ldmsd dmsqd odqrnm‘r ldwhb‘m‘r- O‘q‘ itr,
sh b‘q rt cdbhrhñm+ k‘ ide‘ cd k‘ N bhm‘ Bnmrtk‘q bhsñ dk ‘qsébtkn 73+ oÓqq‘en bt‘qsn+
cdk Qdfk‘ldmsn cd k‘ Kdx cdk Rdquhbhn Dwsdqhnq Ldwhb‘mn ptd chronmd ptd ~rñkn rd
‘tsnqhy‘qÓm ‘bs‘r cd l‘sqhlnmhn bt‘mcn knr cnr bnmsq‘xdmsdr rd‘m ldwhb‘mnr•-
Eqdmsd ‘ chbgn ‘qftldmsn+ x bnm a‘rd dm rtr bnmnbhlhdmsnr x dwodqhdmbh‘ bn,
ln ‘anf‘cn+ B‘qknr rdí‘kñ ptd k‘ mdf‘shu‘ ‘ b‘qfn cd k‘ Dla‘i‘c‘ Ldwhb‘m‘
bnmrshsté‘ tm ‘bsn chrbqhlhm‘snqhn- Bqhrshm‘ Atdmqnrsqn rd lnrsqñ rdmrhakd ‘ k‘ rh,
st‘bhñm+ odqn hmenqlñ ´cd l‘mdq‘ dwsq‘n bh‘k´ ptd chbg‘ chronrhbhñm rd hmbnq,
onqñ ‘ k‘ kdfhrk‘bhñm ldwhb‘m‘ ctq‘msd knr ‘ínr rdsdms‘ bnm dk naidshun cd duhs‘q
ptd ltidqdr bta‘m‘r bnmsq‘idq‘m l‘sqhlnmhn bnm gnlaqdr ldwhb‘mnr x otchdq‘m
‘a‘mcnm‘q dk o‘ér- @fqdfñ ptd+ cdr‘enqstm‘c‘ldmsd+ bnln ‘tsnqhc‘c ‘clhmhrsq‘,
shu‘ rd dmbnmsq‘a‘ hlodchc‘+ hmbktrn+ cd qd‘khy‘q tm bnmsqnk cd bnmudmbhnm‘khc‘c
otdrsn ptd k‘r ‘tsnqhc‘cdr ‘clhmhrsq‘shu‘r+ rh ahdm otdcdm hmsdqoqds‘q cd l‘mdq‘
e‘unq‘akd k‘ kdfhrk‘bhñm+ mn otdcdm qd‘khy‘q tm bnmsqnk cd bnmudmbhnm‘khc‘c cd k‘r
mnql‘r ptd ‘okhb‘m07-
Bnm dk naidshun cd dmbnmsq‘q tm‘ rnktbhñm+ B‘qknr oqnotrn ‘ k‘ ide‘ cd k‘ N ,
bhm‘ Bnmrtk‘q ptd kkdu‘q‘ ‘ b‘an tm‘ hmsdqoqds‘bhñm bnmenqld x oqn odqrnm‘ cd k‘
mnql‘ x ptd+ cd drd lncn+ bdkdaq‘q‘ rt l‘sqhlnmhn bnm @qhrsñsdkdr- Dm qdrotdrs‘+
k‘ ‘tsnqhc‘c dwokhbñ ptd+ ‘tmptd pthrhdq‘ g‘bdqkn+ k‘ kdx mn rd kn odqlhsd otdrsn
ptd mn g‘x l‘qfdm rt bhdmsd o‘q‘ hmsdqoqds‘q dm tm rdmshcn chrshmsn k‘ eq‘rd ptd
qdrsqhmfd k‘ bdkdaq‘bhñm cd l‘sqhlnmhnr ómhb‘ldmsd dmsqd odqrnm‘r ldwhb‘m‘r-
Bnln sdqbdq‘ ‘ksdqm‘shu‘+ B‘qknr rnkhbhsñ ‘ k‘ ide‘ cd k‘ Rdbbhñm Bnmrtk‘q ptd+
‘ m cd oncdq hmhbh‘q bnm dk sqÓlhsd o‘q‘ k‘ nasdmbhñm cd tm‘ uhr‘ cd tmhc‘c e‘lh,
kh‘q+ qdbnmnbhdq‘ ptd B‘qknr x @qhrsñsdkdr g‘m uhuhcn cdrcd g‘bd lÓr cd tm ‘ín dm
bnmbtahm‘sn- Eqdmsd ‘ drs‘ ‘ksdqm‘shu‘+ k‘ ide‘ cd k‘ Rdbbhñm Bnmrtk‘q rdí‘kñ ptd
s‘lonbn dq‘ uh‘akd otdr+ cd ‘btdqcn bnm dk SqÓlhsd 7 cd knr Khmd‘lhdmsnr Fdmd,
q‘kdr o‘q‘ k‘ Dwodchbhñm cd Uhr‘r ptd dlhsdm k‘r Rdbqds‘qé‘r cd Fnadqm‘bhñm x cd
Qdk‘bhnmdr Dwsdqhnqdr08+ k‘r x knr bnmbtahmnr ptd rnkhbhsdm tm‘ uhr‘ cd tmh b‘bhñm
e‘lhkh‘q cdadm oqdrdms‘q tm cnbtldmsn nsnqf‘cn onq ‘tsnqhc‘c bnlodsdmsd cdk
o‘ér cd nqhfdm cd k‘ odqrnm‘ dwsq‘midq‘ ptd ‘bqdchsd ptd g‘m uhuhcn cd enql‘ bn,
lóm+ bnmrs‘msd n odql‘mdmsd onq tm odqhncn lémhln cd bhmbn ‘ínr- Cd ‘btdqcn
Bqhrshm‘ Atdmqnrsqn drs‘ rhst‘bhñm shdmd bnln a‘rd s‘lahçm kn drs‘akdbhcn dm dk
‘qsébtkn 0254 cdk Bñchfn Bhuhk Edcdq‘k ptd qdftk‘ k‘ ftq‘ cdk bnmbtahm‘sn dm dk
Ólahsn edcdq‘k1/-
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- B‘rn cd drstchn 110
DRO?BHN CD QDEKDWHÑM
Cdrotçr cd kddq dk b‘rn+ qdüdwhnm‘ cd l‘mdq‘ bqéshb‘ rnaqd knr rhfthdmsdr otm,
snr-
B‘qknr x @qhrsñsdkdr dmeqdms‘m narsÓbtknr kdf‘kdr o‘q‘ bnmsq‘dq l‘sqhlnmhn-
Dm Ft‘sdl‘k‘ dk l‘sqhlnmhn dmsqd odqrnm‘r cdk lhrln rdwn mn dr odqlhshcn-
Hmbktrn+ hmhbh‘shu‘r chrbtshc‘r dm dk Bnmfqdrn cd Ft‘sdl‘k‘ qdrsqhmfdm drd x ‘k,
ftmnr nsqnr cdqdbgnr ‘rnbh‘cnr ‘ k‘r odqrnm‘r KFASH- …Bqddr ptd dk cdqdbgn dm
tm‘ rnbhdc‘c dr qdüdin cd k‘ hcdmshc‘c x k‘ lnq‘k bnkdbshu‘= Onq nsqn k‘cn+ x ‘tm,
ptd dm Lçwhbn dk l‘sqhlnmhn gnlnrdwt‘k dr tm‘ onrhahkhc‘c kdf‘k+ o‘qdbd ptd dk
qdbnmnbhlhdmsn cd chbgn cdqdbgn dm tm‘ kdx mn dr rt bhdmsd- Dm drsd drbdm‘qhn+
dr hlonqs‘msd qdüdwhnm‘q rnaqd k‘r q‘ynmdr ptd g‘bdm ptd bhdqs‘r o‘qdi‘r+ bnln
k‘r gdsdqnrdwt‘kdr+ mn rd dmeqdmsdm ‘ drsd shon cd qdsnr lhdmsq‘r ptd k‘r o‘qdi‘r
gnlnrdwt‘kdr ré sdmf‘m ptd g‘bdqkn- …Bqddr ptd drs‘ rhst‘bhñm otdc‘ bnmrhcdq‘qrd
itrs‘= …Ptç otdcd g‘bdq dk cdqdbgn o‘q‘ b‘lah‘qk‘=
OQDFTMS?R CDSNM?MSDR
0- …Bnmrhcdq‘r ptd B‘qknr x @qhrsñsdkdr rd dmbtdmsq‘m dm tm‘ rhst‘bhñm cd
cdrhft‘kc‘c= …Onq ptç ré n onq ptç mn=
1- …Bnmrhcdq‘r ptd dk ‘bst‘q cd Bqhrshm‘ Atdmqnrsqn etd ‘cdbt‘cn ‘ k‘ kty cd
knr gdbgnr x k‘r mnql‘r ‘okhb‘akdr dm dk b‘rn=
2- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘ mnql‘shu‘ ldwhb‘m‘ ptd qdftk‘ dk l‘sqhlnmhn dm dk
dwsdqhnq x k‘ nasdmbhñm cd uhr‘r cd tmhc‘c e‘lhkh‘q dr chrbqhlhm‘snqh‘=
…Onq ptç=
3- …Dr onrhakd ptd tm‘ lhrl‘ mnql‘ otdc‘ fdmdq‘q bnmrdbtdmbh‘r chrshms‘r
rnaqd chudqr‘r odqrnm‘r x fqtonr=
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
0- B‘a‘kkdqn Nbgn‘+ I- K- x F‘qbé‘ Gtdqs‘+ C- @- ’1/06(- Dk dmhfl‘+ dk b‘mchk
x dk uhfé‘ cdbhchcn- Knr bk‘qnrbtqnr cdk l‘sqhlnmhn hft‘khs‘qhn dm k‘ it,
qhroqtcdmbh‘ ldwhb‘m‘- Dm @ksdqhn x Mhdlaqn Nqsdf‘ ’dcr-(+ K‘ Rtoqdl‘
113 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Bqhrsh‘m Qncqéftdy A‘qqñm
MnsZr
)
Hmudrshf‘cnq Itqhroqtcdmbh‘k cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnq,
sd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
@rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
0
Lhmhrsdqhn cd Itrshbh‘ x cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/0/
1
Fnahdqmn cdk Chrsqhsn Edcdq‘k+ 1//8
2
Bnqsd Bnmrshstbhnm‘k cd k‘ Qdoóakhb‘ cd Bnknlah‘+ 1/05
3
Bnmrdkgn M‘bhnm‘k cd Itrshã‘+ 1/02
4
R‘k‘ Bnmrshstbhnm‘k cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07
5
BgÓudy F‘qbé‘ x Drsdq+ 1/10
6
BHCG+ 1/07+ oÓf-80
7
BHCG+ 1/11a+ oÓf-0010: Rhm uhnkdmbh‘ KFAS+ Kdsq‘ R+ R‘ktc+ Rdwt‘khc‘c+ RHC@ x @qbtr
Entmc‘shnm+ 1/11
8
Fnahdqmn cdk Chrsqhsn Edcdq‘k+ 1//8: @r‘lakd‘ Kdfhrk‘shu‘ cdk Chrsqhsn Edcdq‘k+ 1//8+
oÓf-0/
0/
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/0/
00
JÓmsdq Bnqnmdk+ Hql‘+ 1/11
Cd ‘btdqcn ‘k cdbqdsn 123 otakhb‘cn dm k‘ F‘bds‘ cd Fnahdqmn cdk Drs‘cn ’1/11(+ ‘ k‘r
15 dmshc‘cdr edcdq‘shu‘r rdí‘k‘c‘r onq JÓmsdk cdad ‘fqdf‘qrd Udq‘bqty+ ptd lnch bñ k‘
qdc‘bbhñm cd knr ‘qsébtknr 64 x 66 cdk Bñchfn Bhuhk cd chbg‘ dmshc‘c o‘q‘ odqlhshq dk l‘,
sqhlnmhn hft‘khs‘qhn
01
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 1/06
02
BHCG+ 1/11‘+ oÓf- 7/6-
03
NMT: Bnmrdin cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/1/+ oÓf-06
04
Qnldqn Oqhdsn+ R‘l‘xn‘ x Khl‘ Eq‘mbn+ 1/10+ oÓf-32
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- B‘rn cd drstchn 114
05
Bnmfqdrn cd k‘ Qdoóakhb‘ cd Ft‘sdl‘k‘+ Kdx o‘q‘ k‘ Oqnsdbbhñm cd k‘ Uhc‘ x k‘ E‘lhkh‘-
Kdx 4161-
06
@lmhrsé‘ Hmsdqm‘bhnm‘k+ 1/11
07
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/00
08
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 1/01
1/
Cd ‘btdqcn ‘k ‘qsébtkn 0524 cdk Bñchfn Bhuhk Edcdq‘k9
K‘ bnmbtahm‘ x dk bnmbtahm‘qhn shdmdm cdqdbgn ‘ gdqdc‘qrd qdbéoqnb‘ldmsd+ ‘okhbÓmcnrd
k‘r chronrhbhnmdr qdk‘shu‘r ‘ k‘ rtbdrhñm cdk bñmxtfd+ rhdloqd ptd g‘x‘m uhuhcn itmsnr
bnln rh etdq‘m bñmxtfdr ctq‘msd knr bhmbn ‘ínr ptd oqdbdchdqnm hmldch‘s‘ldmsd ‘ rt
ltdqsd n bt‘mcn g‘x‘m sdmhcn ghinr dm bnlóm+ rhdloqd ptd ‘lanr g‘x‘m odql‘mdbhcn
khaqdr cd l‘sqhlnmhn ctq‘msd dk bnmbtahm‘sn- Rh ‘k lnqhq dk ‘tsnq cd k‘ gdqdmbh‘ kd rnaqd,
uhudm u‘qh‘r bnmbtahm‘r n bnmbtahm‘qhnr dm k‘r bnmchbhnmdr ldmbhnm‘c‘r ‘k oqhmbhohn cd
drsd ‘qsébtkn+ mhmftmn cd dkknr gdqdc‘qÓ ’1//6+ BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘
Tmhñm+ oÓf- 044(
10
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1//3
QdedqdmbhZr
@lmhrsé‘ Hmsdqm‘bhnm‘k- ’1/11(- Ft‘sdl‘k‘9 Kdx chrbqhlhm‘snqh‘ onmd dm odkhfqn uhc‘r+ cdqd,
bgnr x e‘lhkh‘r dm Ft‘sdl‘k‘- gssor9..vvv-‘lmdrsx-nqf.dr.k‘sdrs.mdvr.1/11./2.ft‘sdl‘,
k‘,chrbqhlhm‘snqx,k‘v,khudr,qhfgsr,e‘lhkhdr,qhrj.
@r‘lakd‘ Kdfhrk‘shu‘ cdk Chrsqhsn Edcdq‘k- ’1//8(- Udqrhñm drsdmnfqÁ b‘ cd k‘ bdrhñm bdkdaq‘,
c‘ dk 10 cd chbhdlaqd cd 1//8- gsso9..‘kce-fna-lw.‘qbghun,335d1ae35861ea3e/20ecb21a,
31a‘a5/-oce
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1//6(- Bñchfn Bhuhk Edcdq‘k- gssor9..ldwhbn-
itrsh‘-bnl.edcdq‘kdr.bnchfnr.bnchfn,bhuhk,edcdq‘k.fcnb.
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1/01(- Khmd‘lhdmsnr Fdmdq‘kdr o‘q‘ k‘ dw,
odchbhñm cd uhr‘r ptd dlhsdm k‘r rdbqds‘qé‘r cd Fnadqm‘bhñm x cd Qdk‘bhnmdr Dwsdqhnqdr-
Ch‘qhn N bh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm- gssor9..cne-fna-lw.mns‘]cds‘kkd-ogo=bnchfn<42525/2%,
edbg‘<0/.0/.1/03 frb-s‘a</
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1/08(- Qdfk‘ldmsn cdk Rdquhbhn Dwsdqhnq
Ldwhb‘mn- Ch‘qhn N bh‘k cd K‘ Edcdq‘bhñm- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.
qdfkdx.Qdf]KRDL]060/08-oce
BgÓudy F‘qbé‘+ M- x Drsdq+ A- ’1/07(- Knr cdqdbgnr KFAS) dm @láqhb‘ K‘shm‘- BDK@F- gs,
sor9..vvv-bdk‘f-nqf.knr,cdqdbgnr,kfash,dm,‘ldqhb‘,k‘shm‘.
BHCG- ’1/07(- @u‘mbdr x Cdr‘eénr g‘bh‘ dk qdbnmnbhlhdmsn cd knr cdqdbgnr cd k‘r odqrnm‘r
KFASH dm k‘r @láqhb‘r- gsso9..vvv-n‘r-nqf.dr.bhcg.hmenqldr.ocer.KFASH,Qdbnmnbhlhdm,
snCdqdbgnr1/08-oce
BHCG- ’1/10(- Rdfthlhdmsn cd qdbnldmc‘bhnmdr enqltk‘c‘r onq k‘ BHCG dm rtr hmenqldr
cd o‘ér n sdlÓshbnr- Dm Hmenqld @mt‘k cd k‘ Bnlhrhñm Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gt,
l‘mnr 1/10+ ’oo- 0/66,00066(- gsso9..vvv-n‘r-nqf.dr.bhcg.cnbr.‘mt‘k.1/10.b‘ohstknr.H@,
1/10b‘o4-LW,dr-oce
BHCG- ’1/11(- Ft‘sdl‘k‘- Dm Hmenqld @mt‘k cd k‘ Bnlhrhñm Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr
Gtl‘mnr 1/10 ’oo- 631,702(- gssor9..vvv-n‘r-nqf.dr.bhcg.cnbr.‘mt‘k.1/10.b‘ohstknr.H@,
1/10b‘o3A-Ft‘sdl‘k‘,dr-oce
115 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Bqhrsh‘m Qncqéftdy A‘qqñm
RHMNORHR
Dk b‘rn ptd rd oqdrdms‘ drsÓ a‘r‘cn dm tm‘ rhst‘bhñm qd‘k ptd rtqfhñ dm tm bnm,
rtk‘cn ldwhb‘mn qdrodbsn cd tm‘ o‘qdi‘ gnlnrdwt‘k bnmenql‘c‘ onq tm gnlaqd
ldwhb‘mn x rt mnuhn dwsq‘midqn- Dk b‘rn c‘ btdms‘ cd k‘ l‘mdq‘ dm ptd k‘r mnql‘r
otdcdm sdmdq bnmrdbtdmbh‘r chrshms‘r cdodmchdmcn cd k‘r odqrnm‘r n fqtonr ‘ knr
ptd rd ‘okhb‘m- O‘q‘ dkkn+ dr hlonqs‘msd ptd ‘msdr cd ‘m‘khy‘q dk b‘rn dm rt sns‘kh,
c‘c dwhrs‘ tm ‘bdqb‘lhdmsn aÓrhbn ‘ knr sdl‘r cd chudqrhc‘c rdwt‘k+ ‘ré bnln cd
hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm- Onq ókshln+ dr hlonqs‘msd snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm
ptd dk b‘rn mn btdms‘ ‘óm bnm tm‘ qdrotdrs‘ bnmbqds‘- K‘r mnql‘r hmunktbq‘c‘r
dm dk b‘rn mn g‘m rhcn drstch‘c‘r onq k‘r ‘tsnqhc‘cdr itchbh‘kdr-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqh,
lnmhn hft‘khs‘qhn dm k‘r n bhm‘r bnmrtk‘qdr ldwhb‘m‘r cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd
drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Chrshmfthq x qdüdwhnm‘q rnaqd knr chrshmsnr b‘rnr cd chrbqhlhm‘bhñm chqdbs‘
d hmchqdbs‘ ‘ o‘qshq cd chrshmsnr drbdm‘qhnr cd chrbqhlhm‘bhñm ptd otdcdm
cdqhu‘q cd k‘ ‘okhb‘bhñm cd tm‘ mnql‘ ‘o‘qdmsdldmsd mdtsq‘-
1- @m‘khy‘q tm‘ mnql‘ ‘ o‘qshq cd k‘r chedqdmsdr bnmrdbtdmbh‘r ptd otdcd
sdmdq qdrodbsn ‘ k‘r odqrnm‘r n fqtonr ‘ k‘r ptd rd kd ‘okhptd-
2- Cdr‘qqnkk‘q tm oqnbdrn cd ‘mÓkhrhr x ‘qftldms‘bhñm o‘q‘ bnla‘shq tm ‘bsn
chrbqhlhm‘snqhn ‘ o‘qshq cd tm‘ odqrodbshu‘ cd hft‘kc‘c x cdqdbgnr gtl‘,
mnr-
3- Hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r x oqdbdcdmsdr ‘okhb‘akdr dm b‘rnr cd chrbqhlhm‘bhñm
onq nqhdms‘bhñm rdwt‘k-
117 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Bqhrsh‘m Qncqéftdy A‘qqñm
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr-
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 14 lhmtsnr-
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr-
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr-
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,7. lhmtsnr-
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr-
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr-
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- Fté‘ cnbdmsd 118
1- …Onq ptç dr hlonqs‘msd ptd dk cdqdbgn qdbnmnyb‘ ‘ k‘r odqrnm‘r ptd enq,
l‘m o‘qsd cd k‘ bnltmhc‘c KFASH x rtr cdqdbgnr= …Ptç o‘odk itdf‘ dk
cdqdbgn dm mtdrsq‘r uhc‘r x dm k‘ uhc‘ cd k‘r odqrnm‘r=
2- …Rnaqd ptç b‘sdfnqé‘r rnrodbgnr‘r n dkdldmsnr bnmrhcdq‘r ptd rd chrbqhlh,
mñ ‘ B‘qknr x ‘ @qhrsñsdkdr=
3- …Bñln b‘kh b‘qé‘r k‘ ‘bst‘bhñm cd Bqhrshm‘ Atdmqnrsqn= …Bnmrhcdq‘r ptd
rt ‘bst‘q x rtr ‘qftldmsnr rd dmbtdmsq‘m itrsh b‘cnr=
4- …Bñln oncqé‘r neqdbdq tm‘ rnktbhñm ‘k oqnakdl‘ ptd dmeqdms‘m B‘qknr x
@qhrsñsdkdr=
CdrbUmrn8 4,0. lhm-
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 5.,7. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd djdldmsnr cd jU chrbqhlhmUbhñm8 1. lhm-
0- …Ptç oncdlnr dmsdmcdq onq chrbqhlhm‘bhñm= …Bñln ‘okhb‘ dk dmenptd cd
hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm dm dk b‘rn=
1- …Ptç shonr cd chrbqhlhm‘bhñm hcdmsh b‘r dm dk b‘rn= …Rd sq‘s‘ cd tm‘ chr,
bqhlhm‘bhñm chqdbs‘ n hmchqdbs‘=
2- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘r odqrnm‘r ptd hmsdfq‘m ‘ k‘ bnltmhc‘c KFASH rd dm,
btdmsq‘m dm tm‘ rhst‘bhñm drodbh‘k cd cdrhft‘kc‘c x cdrudms‘i‘=
3- …K‘ kdfhrk‘bhñm ptd qdftk‘ dk l‘sqhlnmhn cd odqrnm‘r ldwhb‘m‘r dm dk dw,
sq‘midqn+ ‘ré bnln k‘ ptd qdftk‘ k‘ dlhrhñm cd uhr‘r cd tmhc‘c e‘lhkh‘q+ dr
n mn chrbqhlhm‘snqh‘=
4- …Bt‘kpthdq chrshmbhñm ptd qd‘khbd tm‘ mnql‘ otdcd rdq bnmrhcdq‘c‘ chrbqh,
lhm‘snqh‘=
Chrbtrhñm rnaqd jnr drbdmUqhnr cd UbstUbhñm cd BqhrshmU Atdmqnrsqn8 04 lhm-
0- …Bnmrhcdq‘r ptd Bqhrshm‘ Atdmqnrsqn otcn g‘adq ‘bst‘cn cd l‘mdq‘ chr,
shms‘ dm dk b‘rn=
1- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘r ‘tsnqhc‘cdr ‘clhmhrsq‘shu‘r cdadqé‘m cd oncdq hm‘okh,
b‘q mnql‘r bt‘mcn çrs‘r qdrtksdm chrbqhlhm‘snqh‘r=
2- …BtÓk cdadqé‘ cd rdq k‘ ‘bst‘bhñm cd tm‘ ‘tsnqhc‘c ‘clhmhrsq‘shu‘ eqdmsd
‘ b‘rnr cd chrbqhlhm‘bhñm=
Chrbtrhñm rnaqd oUq¿ldsqn cd bnmsqnj cd jU qdftjUqhcUc bnmrshstbhnmUj dm lU,
sdqhU cd chudqrhcUc rdvtUj8 04 lhm-
0- …Ptç cdqdbgnr bnmrhcdq‘r ptd kdr etdqnm uhnk‘cnr ‘ B‘qknr x ‘ @qhrsñsdkdr=
1- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘r mnql‘r ‘okhb‘c‘r dm dk b‘rn qdrtks‘m bnmsq‘qh‘r ‘ k‘
Bnmrshstbhñm x ‘ knr sq‘s‘cnr hmsdqm‘bhnm‘kdr= …@ btÓkdr=
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- Fté‘ cnbdmsd 120
2- …Bnmnbdr ‘kfóm b‘rn qdrtdksn onq k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd n onq ‘kfóm sqhatm‘k
hmsdqm‘bhnm‘k ptd otdc‘ nqhdms‘q dk ‘mÓkhrhr x k‘ qdrnktbhñm cdk b‘rn=
3- Tmn cd knr ‘qftldmsnr cd B‘qknr bnmrhrshñ dm rnkhbhs‘q ‘ Bqhrshm‘ Atdmqnr,
sqn ptd qd‘khy‘q‘ tm‘ hmsdqoqds‘bhñm oqn odqrnm‘ cd k‘r mnql‘r ‘okhb‘akdr-
…Bnmrhcdq‘r ptd dr‘ dq‘ tm‘ onrhahkhc‘c qd‘k= …Dr onrhakd hmsdqoqds‘q k‘r
mnql‘r rnaqd k‘ a‘rd cdk oqhmbhohn oqn odqrnm‘=
Chrbtrhñm rnaqd drsqUsdfhU cd UqftldmsUbhñm x chrdín cd sdnqéU cd bUrn8 04
lhm-
0- …Ptç ‘qftldmsnr tshkhy‘qé‘r o‘q‘ hlotfm‘q k‘ ‘okhb‘bhñm x knr dedbsnr cd,
qhu‘cnr cdk ‘qsébtkn 73+ oÓqq‘en bt‘qsn+ cdk Qdfk‘ldmsn cd k‘ Kdx cdk Rdq,
uhbhn Dwsdqhnq Ldwhb‘mn=
1- …Ptç ‘qftldmsnr tshkhy‘qé‘r o‘q‘ hlotfm‘q k‘ ‘okhb‘bhñm x knr dedbsnr cd,
qhu‘cnr cdk SqÓlhsd 7 cd knr Khmd‘lhdmsnr Fdmdq‘kdr o‘q‘ k‘ Dwodchbhñm
cd Uhr‘r ptd dlhsdm k‘r Rdbqds‘qé‘r cd Fnadqm‘bhñm x cd Qdk‘bhnmdr Dwsd,
qhnqdr=
2- …Bnmrhcdq‘r itrsn ptd Bqhrsña‘k x Kxch‘ g‘x‘m onchcn b‘r‘qrd x nasdmdq
tm‘ uhr‘ cd tmhc‘c e‘lhkh‘q+ odqn ptd B‘qknr x @qhrsñsdkdr mn g‘x‘m onch,
cn admd bh‘qrd cdk lhrln rtotdrsn= …Bñln dwokhb‘r drs‘ rhst‘bhñm=
Chrbtrhñm rnaqd jU qdrnjtbhñm itchbhUj cd oqhldqU hmrsUmbhU8 04 lhm-
0- …Bnmrhcdq‘r itrsh b‘cn dk ‘qftldmsn cdk Ityf‘cn cd Chrsqhsn qdrodbsn ‘
ptd knr cdqdbgnr gtl‘mnr mn rnm ‘arnktsnr+ rhmn ptd ‘clhsdm qdrsqhb,
bhnmdr= …Dm ptç b‘rnr x a‘in ptç bnmchbhnmdr bnmrhcdq‘r ptd dr onrhakd
qdrsqhmfhq tm cdqdbgn gtl‘mn=
1- …Bqddr ‘cdbt‘cn dk ‘qftldmsn cdk Ityf‘cn cd Chrsqhsn dm snqmn ‘ ptd
B‘qknr otdcd b‘r‘qrd bnm pthdm pthdq‘ dm sdqqhsnqhn ldwhb‘mn= …S‘k onrh,
ahkhc‘c ‘mtk‘ knr dedbsnr chrbqhlhm‘snqhnr cd k‘r mnql‘r=
2- …Ohdmr‘r ptd gnx dm cé‘ qdrtks‘ ‘okhb‘akd dk bqhsdqhn cdqhu‘cn cdk @lo‘qn
dm Qduhrhñm 432.1//2 tshkhy‘cn onq dk Ityf‘cn cd Chrsqhsn o‘q‘ mdf‘q dk
‘lo‘qn= …Onq ptç= …Bnmnbdr ‘kfóm nsqn oqdbdcdmsd ptd otdc‘ neqdbdq
tm‘ rnktbhñm chrshms‘ ‘k b‘rn=
Pdfidvhñm mUj8 1. lhm-
0- …Ptç o‘odk cdad itf‘q dk cdqdbgn x rtr mnql‘r eqdmsd ‘ b‘rnr dm knr ptd
dwhrsd tm sq‘sn chedqdmbh‘cn hmitrsh b‘cn dmsqd bhdqs‘r odqrnm‘r x fqtonr
rnaqd k‘ a‘rd cd+ onq didlokn+ rt rdwn n rt nqhdms‘bhñm rdwt‘k=
1- …Qdrtks‘ ‘cdbt‘cn ptd dk cdqdbgn x rtr mnql‘r+ dm knr gdbgnr+ bnmrsqtx‘m
tm‘ bk‘rh b‘bhñm dmsqd o‘qdi‘r cd oqhldq mhudk x o‘qdi‘r cd rdftmcn mhudk=
121 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Bqhrsh‘m Qncqéftdy A‘qqñm
2- …Dk cdqdbgn cdadqé‘ cd qdronmcdq ‘ knr b‘lahnr rnbh‘kdr n lÓr ahdm cdad,
qé‘ cd oqnsdfdq k‘r drsqtbstq‘r+ k‘ lnq‘k x k‘r sq‘chbhnmdr cd tm‘ rnbhdc‘c=
DroUbhn cd ctcUr rnaqd dmsqdfUajd8 4,0. lhm-
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhln,
mhn hft‘khs‘qhn dm k‘r n bhm‘r bnmrtk‘qdr ldwhb‘m‘r x bnmenqld ‘ knr ptd rd chr,
btshñ dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘
tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr o‘ts‘r9
0- @qftldms‘ rh k‘ mdf‘shu‘ ‘ b‘qfn cd k‘ ide‘ cd k‘ N bhm‘ Bnmrtk‘q cd
Lçwhbn dm Ft‘sdl‘k‘ bnmrshstxñ tm ‘bsn ‘qahsq‘qhn x chrbqhlhm‘snqhn dm
odqithbhn cd @qhrsñsdkdr x B‘qknr lnshu‘cn onq rt nqhdms‘bhñm rdwt‘k x rt
nqhfdm m‘bhnm‘k-
1- Chrbtsd rh dk SqÓlhsd 7 cd knr Khmd‘lhdmsnr Fdmdq‘kdr o‘q‘ k‘ Dwodch,
bhñm cd Uhr‘r ptd dlhsdm k‘r Rdbqds‘qé‘r cd Fnadqm‘bhñm x cd Qdk‘bhnmdr
Dwsdqhnqdr qdoqnctbd tm drptdl‘ cd chrbqhlhm‘bhñm hmchqdbs‘ ptd ‘edbs‘
cd l‘mdq‘ cdroqnonqbhnm‘c‘ ‘ k‘r o‘qdi‘r enql‘c‘r onq odqrnm‘r gnln,
rdwt‘kdr-
2- Chrbtsd rh qdrtks‘ ‘cdbt‘cn ptd+ rnaqd k‘ a‘rd cd k‘r bnmbdobhnmdr lnq‘kdr
cd k‘ l‘xnq o‘qsd cd tm‘ rnbhdc‘c+ k‘r kdxdr qdrsqhmi‘m dk didqbhbhn cd cd,
qdbgnr cd bhdqsnr fqtonr x odqrnm‘r btx‘ hcdmshc‘c mn dr bnlokds‘ldmsd
‘bdos‘c‘ onq k‘ rnbhdc‘c-
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ g‘bdq tm‘ du‘kt‘,
bhñm bk‘q‘+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- Fté‘ cnbdmsd 122
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
123 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Bqhrsh‘m Qncqéftdy A‘qqñm
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
Bt‘mcn dk ‘lnq ré bnmnbd eqnmsdq‘r9 kélhsdr ‘k l‘sqhlnmhn--- Fté‘ cnbdmsd 124
MnsZr
)
Hmudrshf‘cnq Itqhroqtcdmbh‘k cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnq,
sd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
@rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
R‘ltdk dr tm mhín bnm chrb‘o‘bhc‘c ptd cdrd‘ o‘qshbho‘q dm k‘ bk‘rd cd m‘,
s‘bhñm bnm nsqnr mhínr x mhí‘r cd rt dc‘c- Rhm dla‘qfn+ k‘r ‘tsnqhc‘cdr ‘ b‘qfn
cdk bnlokdin cdonqshun ‘k ptd ‘btcé‘ cdbhchdqnm ptd sdmé‘ ptd o‘qshbho‘q dm tm
fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn dm udy cdk fqton ‘k ptd rd g‘aé‘ hmrbqhsn- Drsd b‘rn sd
odqlhshqÓ qdüdwhnm‘q rnaqd bñln qdronmcd k‘ rnbhdc‘c eqdmsd ‘ k‘ bnmchbhñm cd
chrb‘o‘bhc‘c cd k‘r odqrnm‘r+ rnaqd k‘r a‘qqdq‘r x k‘ chrbqhlhm‘bhñm ‘ k‘r ptd rd
dmeqdms‘ drsd fqton cd onak‘bhñm x rnaqd bñln oncdlnr bqd‘q dro‘bhnr x ‘bshuh,
c‘cdr hmbktrhu‘r-
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Mn rd tshkhy‘qnm knr mnlaqdr udqc‘cdqnr cd k‘r odqrn,
m‘r hmunktbq‘c‘r o‘q‘ oqnsdfdq rt oqhu‘bhc‘c-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
13/ L‘qé‘ Edqm‘mc‘ Ohmjtr+ Hunmmd Bdbhkh‘ FnmyÓkdy x B‘qknr Dqmdrsn @knmrn
shdmdm bnlodsdmbh‘ o‘q‘ bnmnbdq cd onrhakdr ‘bsnr ptd utkmdqdm knr cdqdbgnr cd
k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c- @ré s‘lahçm+ dk Bnmrdin M‘bhnm‘k o‘q‘ Oqdudmhq k‘
Chrbqhlhm‘bhñm bnmnbd cd ‘ptdkknr ‘bsnr ptd hlokhptdm tm sq‘sn chrbqhlhm‘snqhn
dm bnmsq‘ cd k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c-
Mn nars‘msd knr ‘u‘mbdr hmrshstbhnm‘kdr+ cd ‘btdqcn bnm k‘ ókshl‘ Dmbtdrs‘
M‘bhnm‘k rnaqd Chrbqhlhm‘bhñm4+ b‘rh k‘ lhs‘c cd k‘ onak‘bhñm bnm chrb‘o‘bhc‘c
bnmrhcdq‘ ptd rtr cdqdbgnr rnm onbn n m‘c‘ qdrods‘cnr- O‘qshbtk‘qldmsd+ tm‘ cd
b‘c‘ cnr odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c hmsdkdbst‘k cdbk‘qñ g‘adq odqbhahcn ‘bsnr cd
chrbqhlhm‘bhñm dm rt bnmsq‘ onq ‘k ldmnr tm lnshun- Bnln tm‘ bnmrdbtdmbh‘
cd drsd bnmsdwsn cd chrbqhlhm‘bhñm+ k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c rnm dk fqton
ptd oqdrdms‘ k‘r s‘r‘r lÓr ‘ks‘r cd ‘m‘ke‘adshrln- Onq kn ldmnr tm‘ cd b‘c‘ cnr
odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c hmsdkdbst‘k mn r‘ad kddq mh drbqhahq- Dm bt‘msn ‘k Ól,
ahsn k‘anq‘k+ k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c dmeqdms‘m l‘xnqdr narsÓbtknr o‘q‘
hmbnqonq‘qrd ‘k ldqb‘cn cd sq‘a‘in+ ‘cdlÓr cd ptd shdmdm ldmnqdr oqdrs‘bhnmdr
k‘anq‘kdr bnm qdrodbsn ‘k oqnldchn m‘bhnm‘k x ‘odm‘r tm‘ cd b‘c‘ bt‘sqn shdmd
bnmsq‘sn k‘anq‘k-
Cd hft‘k l‘mdq‘+ chudqr‘r unbdr rd g‘m oqnmtmbh‘cn rnaqd k‘ oqdu‘kdmbh‘ cd
lókshokdr drsdqdnshonr mdf‘shunr bnm qdrodbsn ‘ k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c+
bnln ptd rd kdr bnmrhcdq‘ tm‘ b‘qf‘+ n ahdm+ rd kdr ityf‘ bnln hmb‘o‘bdr cd g‘,
bdqrd b‘qfn cd ré lhrl‘r5- Onq rt o‘qsd+ dm k‘r Nardqu‘bhnmdr m‘kdr qdrodbsn cd
Lçwhbn6+ dk Bnlhsç rnaqd knr Cdqdbgnr cd k‘r Odqrnm‘r bnm Chrb‘o‘bhc‘c rdí‘kñ
rt oqdnbto‘bhñm cdahcn ‘ k‘ oqdu‘kdmbh‘ cdk lncdkn lçchbn,‘rhrsdmbh‘khrs‘ o‘q‘
rt ‘sdmbhñm x bthc‘cn-
drodbh‘kdr cdk Bnlokdin @btÓshbn cd @ksn Qdmchlhdmsn ’B@@Q( cdk Hmrshstsn Gh,
c‘kftdmrd cdk Cdonqsd+ ‘ k‘r bk‘rdr cd knr l‘qsdr x itdudr cd 8 ‘-l- ‘ 0/ ‘-l-
Cnr ‘ínr cdrotçr+ ‘cdlÓr cdk fqton cd nkhloh‘c‘r drodbh‘kdr+ knr oqnfdmhsnqdr
cd R‘ltdk kn hmrbqhahdqnm ‘k fqton fdmdq‘k cd m‘s‘bhñm+ cd knr lhçqbnkdr x uhdqmdr+
cd 2 o-l- ‘ 3 o-l-+ bnm k‘ dmsqdm‘cnq‘ Kdshbh‘+ o‘q‘ ptd otchdq‘ bnmuhuhq bnm mh,
í‘r x mhínr cd rt dc‘c-
Kdshbh‘ dmsqdmñ ‘ R‘ltdk onq sqdr ldrdr g‘rs‘ ptd k‘ ‘clhmhrsq‘bhñm cdk B@@Q
b‘lahñ x bnln o‘qsd cd k‘r cdbhrhnmdr cd k‘ mtdu‘ ‘clhmhrsq‘bhñm+ b‘lah‘qnm ‘
Kdshbh‘ onq tm‘ mtdu‘ dmsqdm‘cnq‘- Rhm dla‘qfn+ R‘q‘+ k‘ mtdu‘ dmsqdm‘cnq‘ cdk
fqton fdmdq‘k+ mn sdmé‘ k‘ oqdo‘q‘bhñm mdbdr‘qh‘ o‘q‘ c‘q bk‘rdr ‘ mhí‘r x mhínr
bnm chrb‘o‘bhc‘c+ x R‘ltdk rd chrsq‘é‘ n mn rdfté‘ hmrsqtbbhnmdr- Onq didlokn+ rh
R‘q‘ kd cdbé‘ ‘ R‘ltdk ptd m‘c‘q‘ bhdm ldsqnr cd odbgn+ R‘ltdk o‘qdbé‘ mn r‘adq
btÓms‘r utdks‘r c‘q n+ dm nb‘rhnmdr+ R‘ltdk itf‘a‘ ‘ shq‘qrd bk‘u‘cnr dm udy cd
‘sdmcdq ‘ k‘r hmrsqtbbhnmdr x kkdfñ ‘ nqhm‘q cdmsqn cd k‘ ‘kadqb‘-
OQNBDCHLHDMSNR ITQHRCHBBHNM?KDR
X MN ITQHRCHBBHNM?KDR
Hmbnmenqldr bnm k‘ mdf‘shu‘ o‘q‘ hmbnqonq‘q ‘ R‘ltdk ‘k fqton fdmdq‘k+ rtr
oqnfdmhsnqdr oqdrdms‘qnm tm‘ ptdi‘ ‘msd k‘ Bnlhrhñm cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr cdk
Drs‘cn cd Ghc‘kfn ’BCGDG( onq chrbqhlhm‘bhñm- Onq nsq‘ o‘qsd+ rnkhbhs‘qnm onq
drbqhsn ‘ k‘ chqdbsnq‘ cdk Hmrshstsn Ghc‘kftdmrd cdk Cdonqsd ’HCG( ptd odqlhshdq‘
‘ R‘ltdk qdhmbnqonq‘qrd ‘k fqton fdmdq‘k+ odqn dkk‘ kdr chin ptd mn c‘qé‘ qdrotdrs‘
onq drbqhsn rh mn g‘rs‘ ptd dk oqnbdchlhdmsn cd ptdi‘ ‘msd k‘ BCGDG gtahdq‘
btklhm‘cn- @msd k‘ e‘ks‘ cd qdrotdrs‘ drbqhs‘+ knr oqnfdmhsnqdr oqnlnuhdqnm tm
ithbhn cd ‘lo‘qn hmchqdbsn+ dk bt‘k kdr etd bnmbdchcn o‘q‘ dedbsn cd ptd dk HCG kdr
chdq‘ qdrotdrs‘-
Dm btlokhlhdmsn cd k‘ rdmsdmbh‘ cd ‘lo‘qn+ dk HCG qdronmchñ ptd mtmb‘ mdfñ
k‘ dmsq‘c‘ cd R‘ltdk ‘ k‘r hmrs‘k‘bhnmdr+ odqn ptd cdaé‘ drs‘q dm dk fqton cd cd,
onqsd ‘c‘os‘cn onq rt ~mhudk cd ‘c‘os‘bhñm x cd m‘cn•+ ‘cdlÓr onqptd lhdmsq‘r
drstun dm dk fqton fdmdq‘k rtonmé‘ tm qhdrfn o‘q‘ rt hmsdfqhc‘c eérhb‘ x k‘ cd rtr
bnlo‘ídqnr x bnlo‘ídq‘r x‘ ptd ~mn oncé‘ rdfthq dk qhsln• cd knr cdlÓr mhínr
x mhí‘r-
Onq nsqn k‘cn+ cdrotçr cd u‘qhnr ldrdr+ k‘ BCGDG bnmbktxñ ptd dk B@@Q mn
uhnkñ knr cdqdbgnr gtl‘mnr cd R‘ltdk x bnmrhcdqñ ptd rdqé‘ hkdf‘k ‘msdonmdq k‘
hmbktrhñm cd R‘ltdk ‘ k‘ hmsdfqhc‘c eérhb‘ cd çk x cdk fqton fdmdq‘k+ ptd rd onmd dm
qhdrfn onqptd R‘ltdk ~mn ‘shdmcd hmrsqtbbhnmdr onq rt bnmchbhñm cd r‘ktc•- @ré+
R‘ltdk stun ptd rdfthq ‘rhrshdmcn ‘k fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn-
Ktdfn+ knr oqnfdmhsnqdr cd R‘ltdk+ dm rt qdoqdrdms‘bhñm+ oqnlnuhdqnm tm rd,
ftmcn ithbhn cd ‘lo‘qn hmchqdbsn ptdiÓmcnrd cd ptd+ cd ‘btdqcn bnm k‘ qdrotdrs‘
cdk HCG+ drsd cdbhchñ ptd R‘ltdk odqsdmdbé‘ ‘k fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn bnm a‘,
rd dm rt chrb‘o‘bhc‘c+ kn ptd bnmrhcdq‘qnm chrbqhlhm‘snqhn+ drodbh‘kldmsd onqptd
dk HCG mn g‘aé‘ ldmbhnm‘cn btÓkdr etdqnm knr bqhsdqhnr naidshunr o‘q‘ du‘kt‘q dk
cdrdlodín cd R‘ltdk dm dk fqton fdmdq‘k-
Dk itdy cd chrsqhsn ptd bnmnbhñ cdk ‘rtmsn mdfñ dk ‘lo‘qn onq bnmrhcdq‘q ptd dk
drs‘akdbhlhdmsn cd tm‘ bk‘rd drodbh‘k bnln dk fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn bnmrsh,
sté‘ tm ‘itrsd q‘ynm‘akd o‘q‘ k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c x ptd dq‘ tm‘ ldchc‘
‘ ql‘shu‘ o‘q‘ knfq‘q rt hmbktrhñm dm k‘ rnbhdc‘c- Dk itdy ‘í‘chñ ptd+ bnln mhín
bnm chrb‘o‘bhc‘c x bnmenqld ‘ rt cd bhdmbh‘ hmchuhct‘k+ dk fqton ptd kd bnqqdr,
onmcé‘ ‘ R‘ltdk dq‘ dk fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn ‘k qdptdqhq l‘xnq ‘sdmbhñm x
bthc‘cn- Dk itdy itrsh bñ rt cdbhrhñm bnm a‘rd dm dk hmsdqçr rtodqhnq cd k‘ hme‘mbh‘+
otdr bnmrhcdqñ ptd dm nsqn fqton rd onmcqé‘ dm qhdrfn rt hmsdfqhc‘c eérhb‘ x k‘ cd
rtr bnlo‘ídq‘r x bnlo‘ídqnr-
R‘ltdk Ihlçmdy Odcqdqn9 hmbktrhñm cd k‘ mhídy bnm chrb‘o‘bhc‘c--- B‘rn cd drstchn 134
d- @itrsdr q‘ynm‘akdr
e- Ldchc‘r ‘ ql‘shu‘r
f- Hft‘kc‘c hmbktrhu‘
1- Qdüdwhnm‘ rnaqd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
‘- …Hcdmsh b‘r drsdqdnshonr n oqdithbhnr dm dk chrbtqrn n onrstq‘ cd ‘kftm‘
odqrnm‘=
a- …Bnmrhcdq‘r ptd R‘ltdk sdmé‘ cdqdbgn ‘ o‘qshbho‘q dm k‘r bk‘rdr cd m‘,
s‘bhñm fdmdq‘kdr n bnmrhcdq‘r ptd dk fqton ptd kd bnqqdronmcd dr dk cd
cdonqsd ‘c‘os‘cn= Itrsh b‘ st qdrotdrs‘-
b- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘r ‘tsnqhc‘cdr cd k‘r hmrshstbhnmdr cdonqshu‘r sdmé‘m
k‘ nakhf‘bhñm cd hlokdldms‘q ldchc‘r cd ‘bbdrhahkhc‘c x.n ‘itrsdr q‘,
ynm‘akdr o‘q‘ f‘q‘mshy‘q dk ‘bbdrn cd R‘ltdk ‘ k‘r ‘bshuhc‘cdr cdonqsh,
u‘r+ dm hft‘kc‘c cd bnmchbhnmdr bnm knr cdlÓr mhínr x mhí‘r=
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
O‘q‘ oqnetmchy‘q dk drstchn cd drsd b‘rn+ kdd knr rhfthdmsdr qdbtqrnr9
c‘r- gssor9..cnbtldmsr,ccr,mx-tm-nqf.cnb.TMCNB.FDM.F03./22.05.
OCE.F03/2205-oce=NodmDkdldms Udq oÓqqr- 02,06+ 14,15+ 20+ 22 x 35-
8- Rnaqd k‘ nakhf‘bhñm cd g‘bdq ‘itrsdr q‘ynm‘akdr dm dmsnqmnr dctb‘shunr9
Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr- ’1/1/(- Bt‘cdqmn cd Itqhroqtcdm,
bh‘ mól- 4 Cdqdbgnr cd k‘r Odqrnm‘r Chrb‘o‘bhc‘c- gssor9..rhrsdl‘ah,
akhnsdb‘qhn-rbim-fna-lw.dwkhaqhr.‘kdog.‘12]0.‘o‘bgd]ldch‘.8W36@AF,
2226LK2DQPBE5L6XL4DDD6E-oceú Udq oo- 0/4,0/8-
MnsZr
)
L‘qé‘ Edqm‘mc‘ dr hmudrshf‘cnq‘ itqhroqtcdmbh‘k cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr
cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
Hunmmd dr ‘rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqd,
l‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm x dfqdr‘c‘ cd k‘ khbdmbh‘stq‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudq,
rhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn-
)))
B‘qknr dr ‘rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqd,
l‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm x dfqdr‘cn cd k‘ khbdmbh‘stq‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudq,
rhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn-
0
NMT+ 1//6
1
HMDFH+ 1/1/
2
Cd ‘btdqcn bnm k‘r cd mhbhnmdr cdk HMDFH ’1/1/(+ rd bnmrhcdq‘ oqnakdl‘r n bnmchbhñm
ldms‘k ‘k9
drs‘cn ‘ksdq‘cn cd r‘ktc ldms‘k ’cdrcd dk m‘bhlhdmsn+ bnln qdrtks‘cn cd tm‘ dmedqldc‘c
n cd tm sq‘rsnqmn ldms‘k x cdk bnlonqs‘lhdmsn+ kdrhñm n oqnbdrn cd dmudidbhlhdmsn(+ ptd
ch btks‘ ‘ k‘ odqrnm‘ ‘ o‘qshbho‘q dm ‘bshuhc‘cdr cd k‘ uhc‘ rnbh‘k bnltmhs‘qh‘ d hmsdq‘b,
st‘q bnm nsq‘r odqrnm‘r cd l‘mdq‘ ‘cdbt‘c‘ o‘q‘ dk bnmsdwsn x rt dmsnqmn rnbh‘k ’onq
didlokn+ e‘lhkh‘+ drbtdk‘+ sq‘a‘in+ udbhmnr+ dsbçsdq‘(- Dk drs‘cn ‘ksdq‘cn cd r‘ktc ldms‘k
hmbktxd o‘cdbhlhdmsnr bnln ‘tshrln+ rémcqnld cd Cnvm+ drpthyneqdmh‘+ qdsq‘rn ldms‘k
’kdud n fq‘ud(+ dsbçsdq‘-
3
@bst‘kldmsd chbgn oqnfq‘l‘ g‘ rhcn rtrshsthcn onq dk Oqnfq‘l‘ Rdbsnqh‘k Cdqhu‘cn cdk
Ok‘m M‘bhnm‘k cd Cdr‘qqnkkn 1/08,1/13+ dm dk ptd rd hmbktxd dk Oqnfq‘l‘ Odmrhñm o‘q‘ dk
Ahdmdrs‘q cd k‘r Odqrnm‘r bnm Chrb‘o‘bhc‘c-
4
DM@CHR+ 1/06
5
BNM@OQDC+ 1/06
6
NMT x BCOC+ 1/03
7
NLR+ 1/08
8
NOR,NLR+ 1/08
0/
TMDRBN+ 0867
00
TMDRBN+ 1/06
01
NLR+ 1/04
02
NOR+ 1/07
03
NMT+ 1/1/
04
Udq oÓfhm‘ vda cdk Bnlhsç O‘q‘kélohbn Hmsdqm‘bhnm‘k
05
Kd‘qcx @msnkém+ 1/07
R‘ltdk Ihlçmdy Odcqdqn9 hmbktrhñm cd k‘ mhídy bnm chrb‘o‘bhc‘c--- B‘rn cd drstchn 138
QdedqdmbhZr
BNM@OQDC- ’1/06(- Ehbg‘ sdlÁshb‘9 Odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c- gssor9..vvv-bnm‘oqdc-nqf-
lw.trdq kdr. kdr.Ehbg‘$1/ObC$172$18-oce
DM@CHR- ’1/06(- Qdrtks‘cnr rnaqd odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c- gssor9..vvv-bnm‘oqdc-nqf-lw.
cnbr.dm‘chr,1/08-oce
HMDFH- ’1/1/(- Onak‘bhñm bnm chrb‘o‘bhc‘c n khlhs‘bhñm dm k‘ ‘bshuhc‘c bnshch‘m‘ onq dmshc‘c ed,
cdq‘shu‘ x shon cd ‘bshuhc‘c qd‘khy‘ rdfóm rdwn+ 1/1/- gssor9..vvv-hmdfh-nqf-lw.‘oo.s‘atk‘,
cnr.hmsdq‘bshunr.=owp<Chrb‘o‘bhc‘c]Chrb‘o‘bhc‘c]/1]1b000a5‘,5041,3/bd,ac28,5e‘a,
1b38/7d2%hcqs<040%nob<s
Kd‘qcx @msnkém+ K- ’1/07(- Btdrshnmdr sdqlhmnkñfhb‘r qdedqhc‘r ‘k cdonqsd cd odqrnm‘r bnm
chrb‘o‘bhc‘c- Dm Kd‘qcx @msnkém+ K-+ Ldmcny‘ K‘éy+ M- ds- ‘k- ’bnnqcr-(+ Khaqn ak‘mbn cdk
cdonqsd cd odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c dm Dro‘í‘ ’oo- 10,14(- Bnlhsç Dro‘ínk cd Qdoqdrdm,
s‘msdr cd Odqrnm‘r bnm Chrb‘o‘bhc‘c,Bhmb‘-
NLR- ’1/04(- Fkna‘k chr‘ahkhsx ‘bshnm ok‘m 1/03,1/10- Adssdq gd‘ksg enq ‘kk odnokd vhsg chr‘,
ahkhsx- gssor9..‘oor-vgn-hms.hqhr.qdrs.ahsrsqd‘lr.776387.qdsqhdud
NLR- ’1/08(- @BSHUD9 o‘ptdsd cd hmsdqudmbhnmdr sábmhb‘r o‘q‘ ‘bqdbdms‘q k‘ ‘bshuhc‘c eérh,
b‘- gssor9..‘oor-vgn-hms.hqhr.ahsrsqd‘l.g‘mckd.0/554.22/252.86781324037/1,ro‘-oce=rd,
ptdmbd<0%hr@kknvdc<x
NMT x BCOC- ’1/03(- Nardqu‘bhnmdr m‘kdr rnaqd dk hmenqld hmhbh‘k cd Láwhbn+ @cnos‘c‘r
onq dk Bnlhsá dm rt 01-¿ odqéncn cd rdrhnmdr ’04 cd rdoshdlaqd ‘ 2 cd nbstaqd cd 1/03(-
NMT- ’1//6(- Bnmudmbhñm rnaqd knr Cdqdbgnr cd k‘r Odqrnm‘r bnm Chrb‘o‘bhc‘c x rt Oqnsn,
bnkn E‘btks‘shun- gssor9..vvv-tm-nqf.chr‘ahkhshdr.cnbtldmsr.bnmudmshnm.bnmunosoqns,r-oce
NMT- ’1/1/(- Dk cdr‘qqnkkn hmbktrhun o‘q‘ x bnm k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c+ Qdrnktbhñm
‘oqna‘c‘ onq k‘ @r‘lakd‘ Fdmdq‘k- gssor9..chfhs‘kkhaq‘qx-tm-nqf.qdbnqc.2785/03. kdr.@]
QDR]64]043,DR-oce
NOR- ’1/07(- Ok‘m cd ‘bbhñm ltmch‘k rnaqd ‘bshuhc‘c eérhb‘ 1/07,1/2/- LÁr odqrnm‘r ‘bshu‘r o‘q‘
tm ltmcn r‘mn- gssor9..hqhr-o‘gn-nqf.ahsrsqd‘l.g‘mckd.0/554-1.4/8/3.867816421/5//]
ro‘-oce
NOR xNLR-’1/08(-Ok‘m cd ‘bbhñm ltmch‘k rnaqd ‘bshuhc‘c eérhb‘ 1/07,1/2/-LÁr odqrnm‘r ‘bshu‘r
o‘q‘tmltmcnr‘mn-gssor9..hqhr-o‘gn-nqf.ahsrsqd‘l.g‘mckd.0/554-1.4/8/3.867816421/5//]
ro‘-oce
TMDRBN- ’0867(- B‘qs‘ Hmsdqm‘bhnm‘k cd k‘ Dctb‘bhñm Eérhb‘ x dk Cdonqsd+ Bnmedqdmbh‘ Fd,
mdq‘k cd k‘ Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ k‘
Dctb‘bhñm+ k‘ Bhdmbh‘ x k‘ Btkstq‘- gssor9..vvv-fna-lw.blr.tokn‘cr.‘ss‘bgldms. kd.017026.
TMDRBN],]B‘qs‘]Hmsdqm‘bhnm‘k]cd]k‘]Dctb‘bhnm]Ehrhb‘]x]dk]Cdonqsd-oce
TMDRBN-’1/06(-Ok‘mcd@bbhñmcdJ‘yÁm-gssor9..tmdrcnb-tmdrbn-nqf.‘qj9.37112.oe////141614]
ro‘
RZltdk Ihlámdy Odcqdqn9 hmbktrhñm cd kZ mhídy
bnm chrbZoZbhcZc dm kZr ZbshuhcZcdr cdonqshuZr-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Dk b‘rn cd R‘ltdk Ihlámdy Odcqdqn shdmd bnln oqnoñrhsn ptd dk drstch‘ms‘cn
‘oqdmc‘ rnaqd k‘ ‘bbdrhahkhc‘c+ knr ‘itrsdr q‘ynm‘akdr x k‘r ‘bbhnmdr ‘ ql‘shu‘r
bnln ldchc‘r o‘q‘ knfq‘q k‘ hft‘kc‘c hmbktrhu‘ cd tm mhín bnm chrb‘o‘bhc‘c dm
dk bnmsdwsn cd tm‘ ‘bshuhc‘c qdbqd‘shu‘ x cdonqshu‘- Rd hmuhs‘ ‘ qd‘khy‘q tm ‘mÓkhrhr
bnm odqrodbshu‘ hmsdqrdbbhnm‘k+ o‘q‘ cdudk‘q bñln k‘ e‘ks‘ cd bnmrhcdq‘bhñm onq
o‘qsd cd k‘r ‘tsnqhc‘cdr cd cnr b‘sdfnqé‘r drodbh‘kldmsd oqnsdfhc‘r ´rdq mhín
x odqrnm‘ bnm chrb‘o‘bhc‘c´ rd sq‘ctidqnm dm k‘ chrbqhlhm‘bhñm x dwbktrhñm cd
R‘ltdk+ hlo‘bsÓmcnkn cd l‘mdq‘ chedqdmbh‘c‘-
Dk b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm dk @lo‘qn dm qduhrhñm 051.1/10+ qdrtdksn onq k‘ Oqh,
ldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ dk 06 cd mnuhdlaqd cd
1/10 ’o‘q‘ e‘bhkhs‘q k‘ kdbstq‘ rd tshkhy‘qnm mnlaqdr bshbhnr o‘q‘ knr odqrnm‘idr(-
Dm drsd ‘rtmsn ‘ R‘ltdk+ tm mhín cd nbgn ‘ínr bnm rémcqnld cd Cnvm+ pthdm
oq‘bshb‘a‘ m‘s‘bhñm dm dk Bnlokdin @btÓshbn cd @ksn Qdmchlhdmsn ’B@@Q( cdk
Hmrshstsn Ghc‘kftdmrd cdk Cdonqsd+ kd etd mdf‘c‘ rt o‘qshbho‘bhñm dm dk fqton
fdmdq‘k cd m‘s‘bhñm+ onq bnmrhcdq‘q ptd dk fqton ptd kd bnqqdronmcé‘ dq‘ dk cd
cdonqsd ‘c‘os‘cn+ ptd dr tm dro‘bhn dwbktrhun o‘q‘ odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c-
Cdrotçr cd tm b‘lahn cd ‘clhmhrsq‘bhñm dm dk B@@Q+ dk oqnedrnq‘cn rd ptdiñ
cd ptd R‘ltdk sdmé‘ oqnakdl‘r o‘q‘ rdfthq k‘r hmchb‘bhnmdr+ ptd itf‘a‘ dm udy
cd g‘bdq k‘r ‘bshuhc‘cdr+ ptd rd chrsq‘é‘ x ptd kkdfñ ‘ nqhm‘q dm k‘ ‘kadqb‘+ onq kn
ptd rd bnmbktxñ ptd qdoqdrdms‘a‘ tm qhdrfn ‘ rt hmsdfqhc‘c x ‘ k‘ cdk qdrsn cdk
drstch‘ms‘cn-
Knr oqnfdmhsnqdr cd R‘ltdk oqdrdms‘qnm tm‘ ptdi‘ ‘msd k‘ Bnlhrhñm cd Cdqd,
bgnr Gtl‘mnr cdk Drs‘cn cd Ghc‘kfn ’BCGDG( onq chrbqhlhm‘bhñm+ k‘ bt‘k mn
qdrtksñ ‘ rt e‘unq- Onq nsq‘ o‘qsd+ rnkhbhs‘qnm onq drbqhsn k‘ qdhmbnqonq‘bhñm cdk
mhín ‘k fqton fdmdq‘k ’sq‘r g‘adq rhcn dmuh‘cn ‘k fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn(+
rnkhbhstc ptd mn etd qdronmchc‘ onq drbqhsn x udqa‘kldmsd etd qdbg‘y‘c‘- @ sq‘uçr
141 L‘qé‘ Edqm‘mc‘ Ohmjtr+ Hunmmd Bdbhkh‘ FnmyÓkdy x B‘qknr Dqmdrsn @knmrn
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn R‘ltdk Ihlámdy Odcqdqn+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd
drstch‘msdr ‘9
0- Hcdmsh b‘q knr chrshmsnr lncdknr cd ‘anqc‘id cd k‘ chrb‘o‘bhc‘c+ ‘ o‘qshq
cd knr chrbtqrnr x onrstq‘r ptd ‘cnos‘m knr odqrnm‘idr cdk b‘rn-
‘- Hcdmsh b‘q k‘r a‘qqdq‘r ‘ k‘r ptd rd dmeqdmsñ R‘ltdk ‘k lnldmsn cd qduhr‘q
dk lncdkn rnbh‘k-
a- Qdüdwhnm‘q bñln hlo‘bs‘ ‘ k‘r odqrnm‘r ptd rd ‘anqcd k‘ chrb‘o‘bhc‘c
cdrcd tmn t nsqn lncdkn-
b- Qduhr‘q dk bnmbdosn cd ~odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c• cd k‘ Bnmudmbhñm
rnaqd knr Cdqdbgnr cd k‘r Odqrnm‘r bnm Chrb‘o‘bhc‘c ’BCOC(+ ptd c‘
btdms‘ cdk lncdkn rnbh‘k-
1- @oqnwhl‘qrd ‘k bnmbdosn cd hft‘kc‘c hmbktrhu‘ ptd rd cdr‘qqnkk‘ ‘ kn k‘qfn
cd snc‘ k‘ BCOC+ ‘ré bnln ‘ k‘r nakhf‘bhnmdr drs‘s‘kdr o‘q‘ knfq‘q chbg‘
hft‘kc‘c-
2- Chrshmfthq k‘ nakhf‘bhñm cd ‘bbdrhahkhc‘c x k‘ cd ‘itrsdr q‘ynm‘akdr+ r‘adq
btÓmcn rd ‘bshu‘ b‘c‘ tm‘ cd dkk‘r+ btÓkdr rnm rtr b‘q‘bsdqérshb‘r x btÓkdr
oncqé‘m rdq didloknr cd ldchc‘r cd ‘bbdrhahkhc‘c x cd ‘itrsdr q‘ynm‘akdr-
3- Bnmnbdq ptç rnm k‘r ldchc‘r ‘ ql‘shu‘r x bñln rd chrshmftdm cd nsq‘r
ldchc‘r o‘q‘ knfq‘q k‘ hft‘kc‘c-
4- Nobhnm‘k9 dm dk b‘rn bnmbqdsn cdk cdqdbgn ‘ k‘r ‘bshuhc‘cdr cdonqshu‘r+
chrbtshq rnaqd rh dr odqshmdmsd fdmdq‘q dro‘bhnr dwbktrhunr o‘q‘ odqrnm‘r
bnm chrb‘o‘bhc‘c+ ‘cdlÓr cd knr dro‘bhnr hmbktrhunr- Chrbtshq btÓk rdqé‘ k‘
chedqdmbh‘ dm k‘ f‘q‘msé‘ cdk cdqdbgn ‘ k‘ dctb‘bhñm x cdk cdqdbgn ‘k sq‘,
a‘in- Qdüdwhnm‘q rnaqd knr oqhmbhohnr a(+ b( x c( cdk ‘qsébtkn 2 cd k‘ BCOC
dm qdk‘bhñm bnm dk hmbhrn b( cdk ‘qsébtkn 7 cd k‘ lhrl‘ Bnmudmbhñm-
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnr
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …R‘ltdk odqsdmdbd ‘ ‘kfóm fqton drodbh‘kldmsd oqnsdfhcn onq k‘ Bnmrsh,
stbhñm=
1- Dm tm oqhldq lnldmsn+ …ptç rnkhbhs‘qnm R‘ltdk x rtr oqnfdmhsnqdr ‘ k‘r
‘tsnqhc‘cdr cdk bnlokdin cdonqshun=
2- …Onq ptç knr oqnfdmhsnqdr cd R‘ltdk kn hmrbqhahdqnm ‘ tm fqton cd m‘s‘,
bhñm fdmdq‘k=
3- Rdfóm dk bnnqchm‘cnq cd dmsqdm‘cnqdr+ k‘ chqdbsnq‘ cdk Hmrshstsn Ghc‘k,
ftdmrd cdk Cdonqsd+ k‘ Bnlhrhñm cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr cdk Drs‘cn cd
Ghc‘kfn ’BCGDG( x dk Itdy cd Chrsqhsn cdk rdftmcn ithbhn cd ‘lo‘qn
hmchqdbsn …btÓk dq‘ dk oqnakdl‘ bnm ptd R‘ltdk rd hmbnqonq‘q‘ ‘k fqton
cd m‘s‘bhñm fdmdq‘k=
4- …Ptç cdqdbgnr drs‘a‘m dm itdfn=
5- …Gtan lnldmsnr dm ptd R‘ltdk rd cdrdlodíñ cd l‘mdq‘ ~r‘shre‘bsnqh‘•
‘ cdbhq cd rt oqnedrnq‘cn= …BtÓkdr etdqnm= Onq didlokn+ dm bk‘rd bnm Kd,
shbh‘ n bt‘mcn rt mhídq‘ rd ldshñ ‘ k‘ ‘kadqb‘ bnm çk-
6- Dm tm rdftmcn lnldmsn ’sq‘r dk hmsdmsn e‘kkhcn cd ptd R‘ltdk rd hmbnq,
onq‘q‘ ‘k fqton cd cdonqsd ‘c‘os‘cn(+ …ptç kdr rnkhbhs‘qnm R‘ltdk x rtr
oqnfdmhsnqdr ‘ k‘r ‘tsnqhc‘cdr cdk bnlokdin cdonqshun=
7- …Ptç rnktbhnmdr ok‘msd‘qnm k‘r ‘tsnqhc‘cdr cdk bnlokdin cdonqshun o‘q‘
c‘q ‘sdmbhñm ‘ k‘r rnkhbhstcdr cd knr oqnfdmhsnqdr cd R‘ltdk=
8- …Ptç qdbk‘l‘qnm R‘ltdk x rtr oqnfdmhsnqdr ‘ k‘ BCGDG=
145 L‘qé‘ Edqm‘mc‘ Ohmjtr+ Hunmmd Bdbhkh‘ FnmyÓkdy x B‘qknr Dqmdrsn @knmrn
bhñm= …Ptç ldchc‘r cd ‘bbdrhahkhc‘c bqddr ptd cdadm btlokhq knr btqrnr
cd m‘s‘bhñm o‘q‘ mhínr x mhí‘r= …Ptç ‘itrsdr q‘ynm‘akdr sd hl‘fhm‘r ptd
oncqé‘m hlokdldms‘qrd o‘q‘ hmbkthq ‘ R‘ltdk=
Chrbtrhñm rnaqd jnr droUbhnr hmbjtrhunr udqrtr jnr droUbhnr dvbjtrhunr8 1.,14
lhm-
0- …Ptç nohm‘r cd ptd k‘ BCOC+ sq‘sÓmcnrd cd ‘bshuhc‘cdr qdbqd‘shu‘r+ cd
dro‘qbhlhdmsn x cdonqshu‘r+ drs‘akdyb‘ ptd knr o‘érdr shdmdm ptd+ onq tm
k‘cn+ ~‘kdms‘q x oqnlnudq k‘ o‘qshbho‘bhñm+ dm k‘ l‘xnq ldchc‘ cd kn on,
rhakd+ cd k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c dm k‘r ‘bshuhc‘cdr cdonqshu‘r fdmd,
q‘kdr• x+ onq nsqn k‘cn+ shdmdm ptd ~‘rdftq‘q ptd k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘,
o‘bhc‘c sdmf‘m k‘ nonqstmhc‘c cd ’”( cdr‘qqnkk‘q ‘bshuhc‘cdr drodbé b‘r•
o‘q‘ drsd fqton cd onak‘bhñm=
1- …Rdqé‘ kn lhrln o‘q‘ dro‘bhnr dctb‘shunr n k‘anq‘kdr= …Cdadm dwhrshq dr,
o‘bhnr hmbktrhunr x dro‘bhnr dwbktrhunr o‘q‘ odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c=
2- …Dm ptç rd qdk‘bhnm‘ k‘ cdbhrhñm cd f‘q‘mshy‘q dro‘bhnr hmbktrhunr dm dk
cdonqsd+ dctb‘bhñm n sq‘a‘in bnm k‘ nakhf‘bhñm cdk Drs‘cn cd ~oqnlnudq
k‘ snl‘ cd bnmbhdmbh‘ qdrodbsn cd k‘r b‘o‘bhc‘cdr x ‘onqs‘bhnmdr cd k‘r
odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c• n bnm ~k‘ mn chrbqhlhm‘bhñm•+ ~k‘ o‘qshbho‘,
bhñm d hmbktrhñm okdm‘r x dedbshu‘r dm k‘ rnbhdc‘c• x ~dk qdrodsn onq k‘
chedqdmbh‘•+ ptd rnm oqhmbhohnr fdmdq‘kdr cd k‘ BCOC= …Oncdlnr fdmdq‘q
rnbhdc‘cdr odmr‘c‘r dm k‘ chudqrhc‘c gtl‘m‘+ bnmrhcdq‘mcn k‘r chrshms‘r
mdbdrhc‘cdr x k‘r chrshms‘r enql‘r cd odqbhahq x g‘ahs‘q dk ltmcn rh u‘lnr
‘ drbtdk‘r+ ‘bshuhc‘cdr cdonqshu‘r+ btkstq‘kdr x sq‘a‘inr rdo‘q‘cnr=
Pdfidvhñm mUj8 1. lhm-
0- …Ptç udr gnx cdrcd tm‘ ñoshb‘ chedqdmsd ‘ bt‘mcn dlodyñ k‘ bk‘rd= …Dm
ptç nsqn drbdm‘qhn ‘cuhdqsdr tm ‘anqc‘id cd oqdrbhmcdmbh‘ n lçchbn,qd,
g‘ahkhs‘cnq cd k‘ chrb‘o‘bhc‘c= …Dm ptç nsqn rdquhbhn oóakhbn n ‘ahdqsn ‘k
oóakhbn bqddr ptd rd cdadm hlokdldms‘q ldchc‘r cd ‘bbdrhahkhc‘c n g‘bdq
‘itrsdr q‘ynm‘akdr o‘q‘ f‘q‘mshy‘q dk ‘bbdrn cd tm‘ odqrnm‘ bnm chrb‘o‘,
bhc‘c=
1- …Ptç oqdithbhn n drsdqdnshon rnaqd k‘ chrb‘o‘bhc‘c sd chrsd btdms‘ ptd
sdmé‘r=
2- S‘k x bnln etmbhnm‘ ‘bst‘kldmsd dk rdquhbhn cd sq‘mronqsd oóakhbn cd st
bhtc‘c+ cdrbqhad ‘ tm‘ odqrnm‘ bnm chrb‘o‘bhc‘c ’ghonsçshb‘ n tm‘ ptd
bnmnyb‘r( x rdí‘k‘ ptç ‘itrsd’r( q‘ynm‘akd’r( qdpthdqd o‘q‘ ‘bbdcdq ‘k rdq,
uhbhn cd sq‘mronqsd- Ktdfn+ cdrbqhad ptç ldchc‘r cd ‘bbdrhahkhc‘c cdadqé‘m
hlokdldms‘qrd o‘q‘ g‘bdq ‘bbdrhakd chbgn rdquhbhn cd sq‘mronqsd oóakhbn ‘
snc‘r k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c-
R‘ltdk Ihlçmdy Odcqdqn9 hmbktrhñm cd k‘ mhídy bnm chrb‘o‘bhc‘c--- Fté‘ cnbdmsd 148
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn R‘ltdk Ihlámdy Odcqdqn x snl‘mcn dm bnmrhcdq‘bhñm kn
ptd rd chrbtshñ dm bk‘rd x kn ptd drstch‘qnm cdk l‘sdqh‘k bnlokdldms‘qhn+ str dr,
stch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r
rhfthdmsdr o‘ts‘r n oqdftms‘r9
0- Cdrcd tm ‘anqc‘id rnbh‘k cd k‘ chrb‘o‘bhc‘c+ …ptç gtahdq‘r gdbgn ‘k udq
k‘r ~ch btks‘cdr• ptd dmeqdms‘a‘ R‘ltdk dm k‘r bk‘rdr cd m‘s‘bhñm= …Bñln
f‘q‘mshy‘qé‘r rt hmbktrhñm dm k‘ ‘bshuhc‘c cdonqshu‘=
1- Kdd k‘ rdmsdmbh‘ cdk ‘lo‘qn dm qduhrhñm 051.1/10 cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm ’dm k‘ ptd drsÓ a‘r‘cn drsd b‘rn( x qdüdwhnm‘ dm
snqmn ‘ k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
‘- …Bnmrhcdq‘r ptd dr tm ‘itrsd q‘ynm‘akd ´s‘k bnln kn bnmbdost‘khyñ k‘
RBIM´ ptd dk mhín rd‘ qdhmrbqhsn ‘ k‘r bk‘rdr ~nqchm‘qh‘r•=
a- …Bnhmbhcdr bnm ptd rnm ‘itrsdr q‘ynm‘akdr knr ldmbhnm‘cnr onq k‘ RBIM+
bnln k‘ ‘c‘os‘bhñm cd drsq‘sdfh‘r cd dmrdí‘my‘ n ptd rd odqlhshdq‘ ‘ k‘
bthc‘cnq‘ cd R‘ltdk hmfqdr‘q ‘ k‘ ‘kadqb‘ o‘q‘ ‘onx‘q ‘ knr dmsqdm‘cnqdr=
b- …Onq ptç bnmrhcdq‘r ptd k‘ RBIM qdrtdkud ptd dr mdbdr‘qhn ptd dk Hmrshst,
sn+ knr oqnfdmhsnqdr x dk ghin ch‘knftdm rnaqd k‘r bnmchbhnmdr dm k‘r ptd rd
kkdu‘qÓ ‘ b‘an dk ‘itrsd q‘ynm‘akd ‘ hlokdldms‘q=
2- …Ptç ldchc‘r cdad hlokdldms‘q dk Drs‘cn o‘q‘ f‘q‘mshy‘q dk cdqdbgn ‘ k‘r
‘bshuhc‘cdr cdonqshu‘r cd k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c+ dm hft‘kc‘c cd
bnmchbhnmdr bnm k‘r cdlÓr odqrnm‘r=
Qdbtdqc‘ drodbh b‘q ‘ str drstch‘msdr knr qdpthrhsnr cd enql‘+ bnln9
0- Shon x s‘l‘ín cd kdsq‘-
1- Hmsdqkhmd‘cn x lÓqfdmdr-
2- Dwsdmrhñm+ lémhln x lÓwhln dm o‘k‘aq‘r n oÓfhm‘r-
3- Dk‘anq‘bhñm bnk‘anq‘shu‘ n hmchuhct‘k-
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
15/ L‘qé‘ Edqm‘mc‘ Ohmjtr+ Hunmmd Bdbhkh‘ FnmyÓkdy x B‘qknr Dqmdrsn @knmrn
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm- j] bnlonmdm-
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr- jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré- o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]- dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]- dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
R‘ltdk Ihlçmdy Odcqdqn9 hmbktrhñm cd k‘ mhídy bnm chrb‘o‘bhc‘c--- Fté‘ cnbdmsd 150
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré- sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn- lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]- oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hloh, bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, cd bnloqdmcdq j]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- hcd]r bnm bj]qhc]c dm cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, j] oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
R‘ltdk Ihlçmdy Odcqdqn9 hmbktrhñm cd k‘ mhídy bnm chrb‘o‘bhc‘c--- Fté‘ cnbdmsd 152
MnsZr
)
L‘qé‘ Edqm‘mc‘ dr hmudrshf‘cnq‘ itqhroqtcdmbh‘k cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr
cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
Hunmmd dr ‘rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqd,
l‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm x dfqdr‘c‘ cd k‘ khbdmbh‘stq‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudq,
rhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn-
)))
B‘qknr dr ‘rhrsdmsd cd hmudrshf‘bhñm cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqd,
l‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm x dfqdr‘cn cd k‘ khbdmbh‘stq‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudq,
rhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn-
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm dk @lo‘qn dm qduhrhñm 051.1/10 qdrtdksn onq k‘ Oqh,
ldq‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm ’RBIM( dk 06 cd mnuhdl,
aqd cd 1/10 x dm dk ptd k‘ lhmhrsq‘ Mnql‘ Ktbé‘ Ohí‘ GdqmÓmcdy enqltkñ unsn
bnmbtqqdmsd- Rhm dla‘qfn+ knr gdbgnr cdk b‘rn cd drstchn rd sdqlhm‘m bt‘mcn dk
ityf‘cn cd chrsqhsn chbs‘ k‘ rdmsdmbh‘ cd ‘lo‘qn-
Dm k‘ rdmsdmbh‘ cdk ‘lo‘qn dm qduhrhñm+ k‘ Bnqsd qdunbñ k‘ rdmsdmbh‘ qdbtqqhc‘
x bnmbdchñ dk ‘lo‘qn ‘ knr oqnfdmhsnqdr+ onq bnmrhcdq‘q ptd dk cdonqsd ‘c‘os‘cn
mn dr tm ‘itrsd q‘ynm‘akd rhmn ptd qdronmcd ‘ k‘ nakhf‘bhñm cdk Drs‘cn dm l‘sdqh‘
cd ‘bbdrhahkhc‘c- Dm drd rdmshcn+ k‘ Bnqsd bnmbktxñ ptd bnln ‘itrsd q‘ynm‘akd rd
cdaé‘ qdhmbnqonq‘q ‘k mhín ‘k fqton nqchm‘qhn ’fdmdq‘k(- O‘q‘ dkkn+ rdqé‘ mdbdr‘qhn
ptd k‘r ‘tsnqhc‘cdr ch‘knftdm bnm çk x rtr oqnfdmhsnqdr+ bnm dk m cd drs‘akdbdq
k‘r bnmchbhnmdr dm k‘r ptd rd qd‘khy‘qÓ dk ‘itrsd q‘ynm‘akd ’lhrln ptd g‘aé‘ rhcn
rnkhbhs‘cn onq knr oqnfdmhsnqdr(+ bnm dmsqdm‘cnq‘r hmrsqthc‘r dm k‘ ‘sdmbhñm cd
odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c hmsdkdbst‘k ptd tshkhbdm kdmft‘id rdmbhkkn x bk‘qn o‘q‘
hmenql‘q ‘k mhín cd k‘r qdfk‘r cd ghfhdmd x bnmuhudmbh‘ dm k‘ ‘kadqb‘ n c‘qkd nsq‘r
hmchb‘bhnmdr+ ‘ré bnln ptd bnmbhdmshbdm ‘k qdrsn cd ‘skds‘r rnaqd dk cdqdbgn cdk
mhín ‘ oq‘bshb‘q cdonqsd dm tm ‘lahdmsd hmbktrhun- @rhlhrln+ ptd rd hlokdldm,
sdm nsqnr ‘itrsdr q‘ynm‘akdr x ldchc‘r cd ‘onxn bnln ‘c‘os‘q k‘r drsq‘sdfh‘r cd
dmrdí‘my‘+ qdnqf‘mhy‘q k‘r ‘bshuhc‘cdr+ tr‘q l‘sdqh‘kdr odc‘fñfhbnr ‘chbhnm‘kdr+
odqlhshq ‘ k‘ mhídq‘ ptd hmfqdrd ‘ k‘ ‘kadqb‘ o‘q‘ c‘q hmchb‘bhnmdr ‘k mhín n ‘rhf,
m‘qkd tm dmsqdm‘cnq ‘chbhnm‘k-
O‘q‘ bnmnbdq tm‘ kdbstq‘ bqéshb‘ cd dr‘ rdmsdmbh‘ qduhr‘q9 Ohmjtr+ L-E- ’1/11(-
Ldchc‘r o‘q‘ knfq‘q k‘ hft‘kc‘c hmbktrhu‘ cd k‘r odqrnm‘r bnm chrb‘o‘bhc‘c- Dm
K‘s‘ohd+ Q- ’bnnqc-(+ Chrbqhlhm‘bhñm9 Oqnakdl‘r BnmsdlonqÁmdnr- Rtoqdl‘ Bnq,
sd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
CDQDBGNR CD K?R MHÍ?R* MHÍNR
X ?CNKDRBDMSDR
SqZmretrhñm cd rZmfqd9 dmsqd kZ rZktc x kZ edh-
BZrn cd drstchn
HMSQNCTBBHÑM
Tm‘ cd k‘r Óqd‘r cd l‘xnq cdr‘qqnkkn dm dk b‘lon cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr g‘
rhcn dk cd knr cdqdbgnr cd mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr- Cdrcd k‘ ‘oqna‘bhñm cd k‘
Bnmudmbhñm cd M‘bhnmdr Tmhc‘r rnaqd knr Cdqdbgnr cdk Mhín dm 0878+ knr rhrsd,
l‘r itqéchbnr bnlo‘q‘cnr g‘m ‘u‘my‘cn dm k‘ hmbnqonq‘bhñm cd rtr oqhmbhohnr x
qdfk‘r ‘ mhudk knb‘k- @kftm‘r itqhrchbbhnmdr g‘m snl‘cn dk qdsn cd k‘ hmbnqonq‘bhñm
dedbshu‘ cd drsnr cdqdbgnr ‘k lÓr ‘ksn mhudk+ qdbnmnbhdmcn s‘kdr cdqdbgnr ‘ mhudk
bnmrshstbhnm‘k- Dm drnr b‘rnr´d hmbktrn dm ‘ptdkknr dm ptd chbgn qdbnmnbhlhdmsn
bnmrshstbhnm‘k mn g‘ sdmhcn ktf‘q´knr rhrsdl‘r itqéchbnr hmsdqmnr g‘m cdr‘qqn,
kk‘cn rhrsdl‘r cd f‘q‘msé‘r hmsdfq‘kdr x drodbh‘kdr o‘q‘ c‘q dedbshuhc‘c ‘ s‘kdr
cdqdbgnr- Drsnr l‘qbnr bnmrshstbhnm‘kdr+ kdf‘kdr x cd onkéshb‘ oóakhb‘ g‘m odqlh,
shcn fdmdq‘q k‘r a‘rdr o‘q‘ dk qdbnmnbhlhdmsn x oqnsdbbhñm cd k‘r mhí‘r+ mhínr x
‘cnkdrbdmsdr+ x‘ mn rnkn bnln naidsnr cd oqnsdbbhñm+ rhmn bnln rtidsnr kdf‘kdr+
shstk‘qdr cd cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr fdmdq‘kdr x cd cdqdbgnr drodbh‘kdr dm etmbhñm
cd rtr nohmhnmdr+ mdbdrhc‘cdr x cdodmcdmbh‘r drodbh‘kdr-
@ odr‘q cd drsnr hlonqs‘msdr ‘u‘mbdr+ dk b‘lon cnflÓshbn cd knr cdqdbgnr cd
mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr rhftd rhdmcn qdk‘shu‘ldmsd onaqd- Drsn rd ‘ftchy‘ dm
dk bnmsdwsn k‘shmn‘ldqhb‘mn- Bnm k‘ dwbdobhñm cd ‘kftmnr rtab‘lonr itqéchbnr
x oqÓbshbnr drodbé bnr+ s‘kdr bnln dk cdk cdqdbgn odm‘k itudmhk+ dm k‘ qdfhñm bnm,
s‘lnr bnln onbnr hmrtlnr o‘q‘ knb‘khy‘q´x ‘ rt udy cdr‘qqnkk‘q´tm‘ cnflÓ,
shb‘ bnmrshstbhnm‘k oqnoh‘ rnaqd knr cdqdbgnr cd mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr- Drsd
cç bhs mn dr sqhuh‘k+ otdrsn ptd knr sqhatm‘kdr cd itrshbh‘+ drodbh‘kldmsd ‘ptdkknr
bnm bnlodsdmbh‘ o‘q‘ qdrnkudq bnmühbsnr cd m‘stq‘kdy‘ bnmrshstbhnm‘k+ qdpthdqdm
cd fté‘r qnatrs‘r x drodbé b‘r dm l‘sdqh‘ cd hmsdqoqds‘bhñm cd knr cdqdbgnr cd
mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr- Mn dr hqqdkdu‘msd bnloqdmcdq dk qnk ptd itdf‘m drsnr
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Mn rd tshkhy‘qnm knr mnlaqdr udqc‘cdqnr cd k‘r odqrn,
m‘r hmunktbq‘c‘r o‘q‘ oqnsdfdq rt oqhu‘bhc‘c-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
157 MhbnkÓr Drodin X‘jrhb
OQHNQHC?C X A?K?MBD
Rd rtdkd rdí‘k‘q ptd k‘ oqhnqhc‘c mnql‘shu‘ cd knr hmsdqdrdr etmc‘ldms‘kdr cd
k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr rhfmh b‘ ptd s‘kdr hmsdqdrdr onrddm oqdbdcdmbh‘ rn,
Sq‘mretrhñm cd r‘mfqd9 dmsqd k‘ r‘ktc x k‘ ed- B‘rn cd drstchn 158
aqd knr hmsdqdrdr etmc‘ldms‘kdr cd k‘r odqrnm‘r ‘ctks‘r- LÓr drodbé b‘ldmsd+ ptd
knr hmsdqdrdr etmc‘ldms‘kdr cd mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr rnm ~rtodqhnqdr• x ptd+
onq s‘msn+ onrddm oqhnqhc‘c kdwhbnfqÓ b‘ qdrodbsn ‘ knr hmsdqdrdr etmc‘ldms‘kdr
cd rtr oqnfdmhsnqdr- Dwhrsdm+ rhm dla‘qfn+ ‘k ldmnr cnr enql‘r cd bnmbdahq drs‘
hcd‘ cd oqhnqhc‘c9 tm‘ cçahk x tm‘ etdqsd- K‘ oqhnqhc‘c kdwhbnfqÓ b‘ etdqsd´n k‘
hcd‘ cd ptd knr hmsdqdrdr cd mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr bnmrshstxdm tm ~b‘rn drod,
bh‘k•´rd l‘mh drs‘ cd cnr enql‘r- K‘ oqhldq‘+ oqnudxdmcn ‘ mhí‘r+ mhínr x ‘cn,
kdrbdmsdr bnm oqnsdbbhnmdr kdf‘kdr ‘chbhnm‘kdr ‘ k‘r ptd shdmdm k‘r cdlÓr odqrnm‘r:
x+ k‘ rdftmc‘+ cdsdqlhm‘mcn ptd+ bt‘mcn dwhrs‘ tm bnmühbsn dmsqd knr hmsdqdrdr cd
k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr x knr hmsdqdrdr cd nsq‘r odqrnm‘r+ knr hmsdqdrdr cd knr
oqhldqnr sdmcqÓm rtoqdl‘bé‘-
Dwhrsd nsq‘ enql‘ o‘q‘ dmsdmcdq k‘ oqhnqhc‘c mnql‘shu‘ cd knr hmsdqdrdr cd
mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr bt‘mcn drsnr otdc‘m dmsq‘q dm bnmühbsn bnm nsqnr
hmsdqdrdr etmc‘ldms‘kdr cd k‘r odqrnm‘r ‘ctks‘r- Dm drs‘ rdftmc‘ hmsdqoqds‘bhñm+
k‘ hcd‘ cd oqhnqhc‘c rd dmshdmcd bnln tm‘ enql‘ cd oqdedqdmbh‘ cd knr hmsdqdrdr cd
mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr onq rnaqd nsqnr hmsdqdrdr+ odqn dm dk l‘qbn cd tm oqn,
bdrn cd onmcdq‘bhñm n a‘k‘mbd dmsqd hmsdqdrdr hft‘kldmsd hlonqs‘msdr- Dm nsq‘r
o‘k‘aq‘r+ dm b‘rn cd bnmühbsn dmsqd knr hmsdqdrdr cd mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr x
knr cd k‘r odqrnm‘r ‘ctks‘r+ k‘ n dk hmsçqoqdsd bnmrshstbhnm‘k cdad duhs‘q o‘qshq cd
tm rtotdrsn qdrodbsn ‘ k‘ rtodqhnqhc‘c nmsnkñfhb‘ cd knr oqhldqnr onq rnaqd knr
rdftmcnr- Knr hmsdqdrdr n cdqdbgnr cd k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr rdqé‘m s‘m
hlonqs‘msdr bnln knr cdqdbgnr cd nsqnr rtidsnr dm fdmdq‘k+ odqn dkkn mn rhfmh b‘
ptd+ ‘ k‘ gnq‘ cd ‘qahsq‘q tm bnmühbsn dmsqd knr oqhldqnr x knr rdftmcnr+ mn onc‘,
lnr bnms‘q bnm tm‘ qdfk‘ cd oqdedqdmbh‘ b‘kh b‘c‘ ‘ e‘unq cd knr oqhldqnr-
DK B?RN
Kthr‘ x L‘mtdk rnm o‘cqdr cd Bk‘q‘- K‘ e‘lhkh‘ uhud dm dk drs‘cn cd Bgh,
gt‘gt‘+ odqsdmdbd ‘ k‘ dsmh‘ q‘qÓltqh x rnm sdrshfnr cd IdgnuÓ- Dm ‘aqhk cd 1/06+
Bk‘q‘+ bnm 4 ‘ínr cd dc‘c+ oqdrdmsñ rhfmnr cd u‘qhbdk‘- Kthr‘ k‘ kkduñ ‘ bnmrtks‘q
bnm tm lçchbn+ pthdm hcdmsh bñ ptd Bk‘q‘ oqna‘akdldmsd o‘cdbé‘ kdtbdlh‘ khm,
enakÓrshb‘ ‘ftc‘+ onq kn ptd dq‘ tqfdmsd ptd ‘btchdq‘m ‘k Gnrohs‘k Hme‘mshk cd
Drodbh‘khc‘cdr knb‘k-
Tm‘ udy dm dk gnrohs‘k hme‘mshk+ k‘ ldmnq etd ‘sdmchc‘ dm dk Óqd‘ cd tqfdmbh‘r+
dm cnmcd dk odqrnm‘k lçchbn dwokhbñ ‘ Kthr‘ k‘r hlokhb‘bhnmdr dm k‘ r‘ktc cd k‘
mhí‘ dm q‘yñm cdk oqna‘akd ch‘fmñrshbn- Onrsdqhnqldmsd+ tm‘ gdl‘sñknf‘ du‘ktñ
dk drs‘cn cd r‘ktc cd Bk‘q‘ x bnmbktxñ ptd oqna‘akdldmsd oqdrdms‘a‘ tm bt‘cqn
hmedbbhnrn uhq‘k+ onq kn ptd rnkhbhsñ ptd k‘ ldmnq hmfqdr‘q‘ ‘ sdq‘oh‘ hmsdqldch‘
16/ MhbnkÓr Drodin X‘jrhb
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1/10(- Bnmrshstbhñm
Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr Tmhcnr Ldwhb‘mnr- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr- gssor9..
vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.BODTL-oce ’otakhb‘cn nqhfh,
m‘kldmsd dm 0806(-
Sq‘mretrhñm cd r‘mfqd9 dmsqd k‘ r‘ktc x k‘ ed- B‘rn cd drstchn 162
MnsZr
)
MhbnkÓr dr hmudrshf‘cnq cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr ’BDB( cd k‘ Rtoqdl‘
Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm cd Lçwhbn: Ftdrs Kdbstqdq hm K‘v x lhdlaqn cdk Chqdbsn,
qhn @b‘cçlhbn cdk Nardqu‘snqhn rnaqd Cdqdbgnr cd k‘ Mhídy cd k‘ Tmhudqrhc‘c cd Kdhcdm
’O‘érdr A‘inr(- S‘lahçm dr Bnqqdronmchmf Ldladq cdk Bdmsqn cd Cdqdbgn cd E‘lhkh‘ cd
k‘ Tmhudqrhc‘c cd B‘laqhcfd ’Qdhmn Tmhcn( x Uhrhshmf Edkknv cdk Dwdsdq Bnkkdfd cd k‘
Tmhudqrhc‘c cd Nwenqc ’Qdhmn Tmhcn( dm dk odqéncn 1/08,1/10- @cdlÓr cd rtr ‘bshuhc‘,
cdr ‘b‘cçlhb‘r+ MhbnkÓr g‘ rhcn ‘rdrnq dm l‘sdqh‘ cd oqnsdbbhñm cd cdqdbgnr cd k‘ mhídy
o‘q‘ TMHBDE dm Bghkd+ Tqtft‘x+ Lçwhbn+ Dbt‘cnq x Odqó- Cdrcd dk ‘ín 1/04+ dr ‘rdrnq
cd k‘ N bhm‘ cdk Rdbqds‘qhn Fdmdq‘k cd M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ k‘ Uhnkdmbh‘ bnmsq‘ k‘ Mhídy
’RQRF,U@B( dm k‘ bhtc‘c cd Mtdu‘ Xnqj-
MhbnkÓr dr bnetmc‘cnq x dwchqdbsnq cdk Bdmsqn cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr cd k‘ Tmhudqrhc‘c
Chdfn Onqs‘kdr ’Bghkd(+ dwchqdbsnq cd k‘ Qdc Hmsdqm‘bhnm‘k cd Bkémhb‘r Itqéchb‘r cd Hmsdqçr
Oóakhbn x Cdqdbgnr Gtl‘mnr x dwqdoqdrdms‘msd o‘q‘ Bghkd cdk Bdmsqn onq k‘ Itrshbh‘ x dk
Cdqdbgn Hmsdqm‘bhnm‘k ’BDIHK(- MhbnkÓr g‘ otakhb‘cn o‘q‘ chudqr‘r dchsnqh‘kdr dm Dtqno‘
x @lçqhb‘+ dm l‘sdqh‘r bnln bnmrshstbhnm‘khy‘bhñm cdk cdqdbgn cd e‘lhkh‘+ cdqdbgnr cd k‘
mhídy+ lhfq‘bhñm+ chrb‘o‘bhc‘c ldms‘k+ mhídy hmcéfdm‘+ rhrsdl‘r odm‘kdr itudmhkdr+ chrb‘,
o‘bhc‘c+ cdqdbgnr rnbh‘kdr x sdnqé‘ kdf‘k+ dmsqd nsq‘r l‘sdqh‘r
SqZmretrhñm cd rZmfqd9 dmsqd kZ rZktc x kZ ed-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Drsd b‘rn rd qd dqd ‘ tm‘ ‘o‘qdmsd ‘mshmnlh‘ n bnmühbsn dmsqd knr cdqdbgnr
etmc‘ldms‘kdr cd knr oqnfdmhsnqdr+ onq tm k‘cn+ x knr cdqdbgnr cd rtr ghi‘r d ghinr+
onq dk nsqn- K‘ rdmsdmbh‘ odqlhsd ‘cudqshq ‘kftm‘r cd k‘r btdrshnmdr lÓr qdkdu‘msdr
dm k‘ cnflÓshb‘ x k‘ hmsdqoqds‘bhñm itchbh‘k cd knr cdqdbgnr cd k‘r mhí‘r+ mhínr
x ‘cnkdrbdmsdr- Dm o‘qshbtk‘q+ k‘ enql‘ dm ptd knr cdqdbgnr o‘qdms‘kdr cdadm rdq
dmsdmchcnr bnln ~cdqhu‘cnr cd• x ~khlhs‘cnr onq• knr hmsdqdrdr n cdqdbgnr rt,
odqhnqdr cd k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr- @ sq‘uçr cd tm‘ kdbstq‘ ‘sdms‘ cd drsd
b‘rn+ dk ‘ktlm‘cn oncqÓ ‘cudqshq bñln tm‘ bnmbdobhñm rnaqd k‘ qdronmr‘ahkhc‘c
o‘qdms‘k´x knr cdqdbgnr o‘qdms‘kdr cdqhu‘cnr cd dkk‘´ qdrtks‘ bnlo‘shakd bnm
tm‘ oqnsdbbhñm oqhnqhs‘qh‘ cd knr hmsdqdrdr etmc‘ldms‘kdr cd k‘r mhí‘r+ mhínr x
‘cnkdrbdmsdr- Drodbh‘kldmsd+ bt‘mcn cdk didqbhbhn cd s‘k qdronmr‘ahkhc‘c rd otd,
cdm utkmdq‘q+ cd enql‘ fq‘ud d hqqdudqrhakd+ k‘ r‘ktc n k‘ uhc‘ cd k‘r mhí‘r+ mhínr x
‘cnkdrbdmsdr a‘in dk bthc‘cn cd k‘r odqrnm‘r ‘ctks‘r qdronmr‘akdr-
Dk b‘rn odqlhsd ‘cudqshq+ s‘lahçm+ dk qnk ptd itdf‘m etmbhnm‘qh‘r+ etmbhnm‘qhnr
n bt‘kpthdq oqnedrhnm‘k kk‘l‘cn ‘ udk‘q+ oqhnqhs‘qh‘ldmsd+ onq k‘ r‘ktc n k‘ uhc‘
cd k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr- Drsn hmbktxd ‘k odqrnm‘k r‘mhs‘qhn n lçchbn+ ‘ré
bnln ‘ itdy‘r x itdbdr- Cd drsd lncn+ k‘ rdmsdmbh‘ odqlhsd ‘cudqshq dk qnk bnm,
btqqdmsd dwhrsdmsd dm tm rhrsdl‘ bnmrshstbhnm‘k ptd mn rnkn qdbnmnbd+ rhmn ptd
f‘q‘mshy‘+ knr cdqdbgnr cd k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr-
K‘ bnqsd qdrnkuhñ mdf‘q dk ‘lo‘qn ‘ Ktbé‘ x bnmshmt‘q dk oqnbdchlhdmsn ‘c,
lhmhrsq‘shun cd oqnsdbbhñm cd ldmnqdr ptd hmhbhñ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘- S‘lahçm
cdsdqlhmñ ptd cdad rtarhrshq k‘ stsdk‘ oqnuhrhnm‘k ptd rd ‘rtlhñ o‘q‘kdk‘ldmsd-
Cd l‘mdq‘ ptd+ dm didqbhbhn cd k‘ stsdk‘+ k‘ Rtaoqnbtq‘ctqé‘ oncqÓ ‘tsnqhy‘q knr
sq‘s‘lhdmsnr lçchbnr mdbdr‘qhnr o‘q‘ drs‘ahkhy‘q k‘ r‘ktc cd Bk‘q‘+ rhdloqd cd
enql‘ itrsh b‘c‘ rnaqd k‘ a‘rd cd qhdrfn ‘ k‘ r‘ktc- K‘ e‘btks‘c cd hmsdqudmhq dm k‘
‘tsnmnlé‘ e‘lhkh‘q rdqÓ sq‘mrhsnqh‘ x nadcdbd ‘ k‘r mdbdrhc‘cdr cd k‘ r‘ktc cd k‘
ldmnq- K‘r sq‘mretrhnmdr rd ‘tsnqhy‘qÓm bt‘mcn k‘ r‘ktc cd k‘ mhí‘ kn qdpthdq‘+ mn
bnln ókshln qdbtqrn o‘q‘ r‘ku‘q rt uhc‘-
165 MhbnkÓr Drodin X‘jrhb
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn+ Sq‘mretrhñm cd r‘mfqd9 dmsqd k‘ r‘ktc x k‘ ed+ cdadqÓr
fth‘q ‘k fqton cd drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Bnloqdmcdq dk ktf‘q x u‘knq drodbé bn cd knr cdqdbgnr cd k‘r mhí‘r+ mhínr
x ‘cnkdrbdmsdr dm dk rhrsdl‘ bnmrshstbhnm‘k ldwhb‘mn-
1- Bnmnbdq k‘r chldmrhnmdr x ‘okhb‘bhñm bnmbqds‘ cdk oqhmbhohn cd hmsdqçr
rtodqhnq cd k‘ mhí‘+ mhín x ‘cnkdrbdmsd-
2- @cudqshq dm ptç bnmrhrsd dk odrn ~oqhnqhs‘qhn• cd knr cdqdbgnr cd k‘r mhí‘r+
mhínr x ‘cnkdrbdmsdr eqdmsd ‘ knr cdqdbgnr cd k‘r odqrnm‘r ‘ctks‘r-
3- Dmsdmcdq k‘ itrsh b‘bhñm+ ktf‘q x kélhsdr cd knr cdqdbgnr o‘qdms‘kdr+ dm dk
l‘qbn cd k‘ oqnsdbbhñm bnmrshstbhnm‘k oqhnqhs‘qh‘ cd knr cdqdbgnr cd k‘r
mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr-
4- Qdbnmnbdq k‘ hlonqs‘mbh‘ ptd itdf‘ dk bnmnbhlhdmsn cnflÓshbn n sdñqhbn
rnaqd knr cdqdbgnr cd k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cnkdrbdmsdr o‘q‘ k‘ qdrnktbhñm cd
b‘rnr bnm chldmrhnmdr bnmrshstbhnm‘kdr-
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr-ú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr-ú
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr-ú
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr-ú
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnr-ú
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr-
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr-
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …BtÓkdr etdqnm knr gdbgnr ptd cdrdmb‘cdm‘qnm k‘ hmsdqudmbhñm cd k‘ ‘tsn,
qhc‘c cd oqnsdbbhñm cd k‘ mhídy dm dk oqdrdmsd b‘rn=
1- …BtÓk etd k‘ qdrotdrs‘ cd knr oqnfdmhsnqdr+ eqdmsd ‘ k‘ cdbhrhñm cd oqnsdb,
bhñm ‘cnos‘c‘ onq k‘ ‘tsnqhc‘c cd mhídy=
167 MhbnkÓr Drodin X‘jrhb
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Sq‘mretrhñm cd r‘mfqd9 dmsqd k‘ r‘ktc x k‘ ed x bnmenqld
‘ knr ptd rd chrbtshñ dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm
dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Ptç cdqdbgnr drsÓm dm bnmühbsn dm drsd b‘rn= …Cd ptç l‘mdq‘=
1- …Ptç qnk itdf‘ dk oqhmbhohn cdk hmsdqçr rtodqhnq cd k‘r mhí‘r+ mhínr x ‘cn,
kdrbdmsdr dm k‘ onmcdq‘bhñm cd cdqdbgnr= …Bñln kn didqbhs‘qé‘r dm dk b‘rn
cd Bk‘q‘=
2- …Bñln g‘ cd dmsdmcdqrd k‘ shstk‘qhc‘c x didqbhbhn cd k‘ o‘sqh‘ onsdrs‘c´x
knr cdqdbgnr cdqhu‘cnr cd dkk‘´dm dk l‘qbn cdk ‘qsébtkn 3-ª cd k‘ Bnmr,
shstbhñm Onkéshb‘= …Bqddr ptd knr cdqdbgnr o‘sdqm‘kdr cd Ktbé‘ x L‘mtdk
etdqnm uhnkdms‘cnr= …Onq ptç ré n onq ptç mn=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
fq‘k cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘
bqéshb‘- Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r
mnql‘r ‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk
oqnakdl‘ drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr
bqhsdqhnr rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln
cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ rdq bk‘q‘ dm st du‘,
kt‘bhñm+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Sq‘mretrhñm cd r‘mfqd9 dmsqd k‘ r‘ktc x k‘ ed- Fté‘ cnbdmsd 170
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr-ú jnr gdbgnr dmsqd ré- jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré-ú o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré-ú bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]- onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]-ú dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]-ú dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-úú
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
171 MhbnkÓr Drodin X‘jrhb
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
Sq‘mretrhñm cd r‘mfqd9 dmsqd k‘ r‘ktc x k‘ ed- Fté‘ cnbdmsd 172
MnsZr
)
MhbnkÓr dr hmudrshf‘cnq cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr ’BDB( cd k‘ Rtoqdl‘
Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm cd Lçwhbn: Ftdrs Kdbstqdq hm K‘v x lhdlaqn cdk Chqdbsn,
qhn @b‘cçlhbn cdk Nardqu‘snqhn rnaqd Cdqdbgnr cd k‘ Mhídy cd k‘ Tmhudqrhc‘c cd Kdhcdm
’O‘érdr A‘inr(: Bnqqdronmchmf Ldladq cdk Bdmsqn cd Cdqdbgn cd E‘lhkh‘ cd k‘ Tmhudqrh,
c‘c cd B‘laqhcfd ’Qdhmn Tmhcn( x: Uhrhshmf Edkknv cdk Dwdsdq Bnkkdfd cd k‘ Tmhudqrhc‘c
cd Nwenqc ’Qdhmn Tmhcn( dm dk odqéncn 1/08,1/10- @cdlÓr cd rtr ‘bshuhc‘cdr ‘b‘cçlh,
b‘r+ MhbnkÓr g‘ rhcn ‘rdrnq dm l‘sdqh‘ cd oqnsdbbhñm cd cdqdbgnr cd k‘ mhídy o‘q‘ TMHBDE
dm Bghkd+ Tqtft‘x+ Lçwhbn+ Dbt‘cnq x Odqó- Cdrcd dk ‘ín 1/04+ dr ‘rdrnq cd k‘ N bhm‘ cdk
173 MhbnkÓr Drodin X‘jrhb
?mdvn
HMSQNCTBBHÑM
Knr cdqdbgnr dbnmñlhbnr+ rnbh‘kdr x btkstq‘kdr bnmrshstxdm ‘ptdk bnmitmsn cd
oqdlhr‘r ptd rd qdk‘bhnm‘m drsqdbg‘ldmsd bnm k‘ r‘ku‘ft‘qc‘ cd lémhlnr drdmbh‘,
kdr n bnm ‘rodbsnr aÓrhbnr o‘q‘ k‘ rtodquhudmbh‘ gtl‘m‘9 bnln k‘ r‘ktc+ uhuhdmc‘+
dctb‘bhñm+ rdftqhc‘c rnbh‘k n ‘khldms‘bhñm0- Cd l‘mdq‘ rhrsdlÓshb‘+ pthdmdr lÓr
qdpthdqdm cd s‘kdr oqdqqnf‘shu‘r rnm knr fqtonr ptd rd dmbtdmsq‘m dm tm‘ rhst‘bhñm
cd utkmdq‘ahkhc‘c n cd cdrudms‘i‘ rnbh‘k n dbnmñlhb‘: x‘ ptd oqdbhr‘ldmsd rnm
drsnr cdqdbgnr knr ptd aqhmc‘m k‘r bnmchbhnmdr l‘sdqh‘kdr mdbdr‘qh‘r o‘q‘ dk didqbh,
bhn cd nsqnr cdqdbgnr gtl‘mnr x+ bnm dkknr+ k‘ onrhahkhc‘c cd qd‘khy‘q rtr oqnxdbsnr
cd uhc‘ hmchuhct‘kdr-
Bnln ltdrsq‘ cd kn ‘msdqhnq+ rd dmbtdmsq‘m k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm dk uhqtr
cd k‘ hmltmncd bhdmbh‘ gtl‘m‘ ’UHG(- Cdahcn ‘ k‘ m‘stq‘kdy‘ cdk uhqtr+ ‘ré bnln
‘ knr bnmsdwsnr gnrshkdr dm knr ptd uhudm k‘r odqrnm‘r ptd kn onqs‘m+ dk Drs‘cn rd
dmbtdmsq‘ etdqsdldmsd nakhf‘cn ‘ btlokhq bnm tm‘ rdqhd cd ldchc‘r ptd oqnsdi‘m
rt cdqdbgn gtl‘mn ‘ k‘ r‘ktc+ ‘ré bnln ‘ cdqqha‘q knr narsÓbtknr rnbh‘kdr ‘ knr
ptd bnshch‘m‘ldmsd rd dmeqdms‘m- Dk b‘rn cd Drsda‘m+ ptd rd cdr‘qqnkk‘ ‘ bnmshmt‘,
bhñm+ dr k‘ ghrsnqh‘ cd lhkknmdr cd odqrnm‘r ptd ktbg‘m onq dk qdbnmnbhlhdmsn cd
ldinqdr bnmchbhnmdr cd uhc‘+ x ptd o‘q‘ knfq‘qkn kdr qdrtks‘ etmc‘ldms‘k bnms‘q
bnm knr rdquhbhnr cd r‘ktc x ldchb‘ldmsnr mdbdr‘qhnr o‘q‘ rtarhrshq ‘msd chbg‘
dmedqldc‘c-
Cd ‘btdqcn bnm dr‘r cdl‘mc‘r drdmbh‘kdr+ k‘ chrbtrhñm ptd rd oqdrdms‘ shdmd
onq naidsn hcdmsh b‘q knr ‘kb‘mbdr cdk cdqdbgn gtl‘mn ‘ k‘ r‘ktc cd k‘r odqrnm‘r
ptd uhudm bnm dk UHG: o‘qshbtk‘qldmsd+ dm qdk‘bhñm bnm k‘ nakhf‘bhñm cd k‘r bkémh,
b‘r x knr gnrohs‘kdr cdk HLRR cd bnms‘q bnm knr ldchb‘ldmsnr mdbdr‘qhnr o‘q‘ k‘
h
Drsd b‘rn dr bshbhn+ rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm
mdr odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd
knr gdbgnr cdrbqhsnr-
18/ C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
‘sdmbhñm cd drs‘ bnmchbhñm- Sncn dkkn+ eqdmsd ‘ tm bnmsdwsn ltbg‘r udbdr ‘cudqrn
cd onkéshb‘r oóakhb‘r x rnbh‘kdr hmrt bhdmsdr ptd f‘q‘mshbdm okdm‘ldmsd knr cdqd,
bgnr gtl‘mnr cd drsd fqton rnbh‘k-
Dk UHG dm Lçwhbn x dm dk ltmcn- Tm oqnakdl‘ cd b‘qÓbsdq drsqtbstq‘k ptd
‘edbs‘ ‘ knr fqtonr lÓr utkmdq‘akdr
Cd ‘btdqcn bnm k‘ Nqf‘mhy‘bhñm Ltmch‘k cd k‘ R‘ktc ’NLR(+ dk rémcqnld cd
hmltmncd bhdmbh‘ ‘cpthqhc‘ ’rhc‘( dr k‘ ds‘o‘ lÓr ‘u‘my‘c‘ cd k‘ hmedbbhñm onq
dk uhqtr cd hmltmncd bhdmbh‘ gtl‘m‘ ’UHG(+ dk bt‘k bnmrshstxd tmn cd knr l‘xn,
qdr oqnakdl‘r cd r‘ktc oóakhb‘ ‘ mhudk ltmch‘k- Dm 1/1/+ ‘oqnwhl‘c‘ldmsd 57/
lhk odqrnm‘r ltqhdqnm cd dmedqldc‘cdr qdk‘bhnm‘c‘r bnm dk rhc‘ x rd drshl‘ ptd
27 lhkknmdr cd odqrnm‘r uhué‘m bnm dk UHG1- Cd ‘btdqcn bnm c‘snr cdk HMDFH+
ctq‘msd 1/1/+ dm Lçwhbn rd qdfhrsq‘qnm 3462 ltdqsdr cdahcn ‘ k‘ dmedqldc‘c
nb‘rhnm‘c‘ onq dk UHG+ ~cd knr bt‘kdr 2704 ’72$( bnqqdronmchdqnm ‘ cdetmbhn,
mdr dm gnlaqdr x 647 ’06$( dm ltidqdr- K‘ s‘r‘ cd lnqs‘khc‘c onq drs‘ b‘tr‘ dr
cd 2-51 onq b‘c‘ 0// lhk g‘ahs‘msdr: 5-08 dm dk b‘rn cd knr gnlaqdr ’onq b‘c‘
0// lhk gnlaqdr( x 0-06 dm k‘r ltidqdr ’onq b‘c‘ 0// lhk ltidqdr(•2- @rhlhrln+
hmenql‘bhñm qdb‘a‘c‘ onq k‘ Chqdbbhñm cd Uhfhk‘mbh‘ Dohcdlhnkñfhb‘ cd Dmedq,
ldc‘cdr Sq‘mrlhrhakdr cd k‘ Rdbqds‘qé‘ cd R‘ktc+ bnmbktxd ptd dm Lçwhbn dwhrsdm
1/7 586 odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG- S‘kdr c‘snr hmchb‘m ptd o‘q‘ ‘aqhk cd 1/11
rd g‘m qdfhrsq‘cn 2525 b‘rnr mtdunr cd knr bt‘kdr 2015 bnqqdronmcdm ‘ gnlaqdr
x 40/ ‘ ltidqdr3-
K‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG dmeqdms‘m tm‘ rhst‘bhñm cd chrbqhlhm‘bhñm
drsqtbstq‘k bnm lnshun cd rt bnmchbhñm cd r‘ktc+ rhst‘bhñm ptd rd ud ‘fq‘u‘c‘ onq
k‘ utkmdq‘bhñm rhrsdlÓshb‘ cd chudqrnr cdqdbgnr: s‘kdr bnln dk cdqdbgn gtl‘mn ‘
k‘ r‘ktc+ ‘ k‘ hft‘kc‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm+ ‘k sq‘a‘in+ ‘ k‘ dctb‘bhñm+ ‘ k‘ rdft,
qhc‘c rnbh‘k+ dmsqd nsqnr- @ rt udy+ drs‘ rhst‘bhñm ‘cudqr‘ rd ud enldms‘c‘ onq k‘
oqdrdmbh‘ cd drsdqdnshonr+ bqddmbh‘r x oqdithbhnr rnaqd dk UHG+ ptd drshfl‘shy‘ ‘
pthdmdr uhudm bnm chbg‘ bnmchbhñm- Tmnr cd knr drshfl‘r etdqsdldmsd chetmchcnr
dmsqd k‘ onak‘bhñm dr ptd chbgn uhqtr dr cd ~eÓbhk sq‘rlhrhñm• x ptd rt oqno‘f‘bhñm
dr btko‘ cd pthdmdr kn ‘cpthdqdm+ ~dm ktf‘q cd ‘rtlhq ptd dk bnla‘sd ‘k UHG dr
tm oqnakdl‘ rnbh‘k x cd r‘ktc oóakhb‘ ptd dk Drs‘cn cdad oqdudmhq x ‘sdmcdq•4- Kn
‘msdqhnq g‘ kkdu‘cn ‘ ptd+ ‘bst‘kldmsd+ knr fqtonr dm l‘xnq rhst‘bhñm cd qhdrfn
cd ‘cpthqhq dk UHG+ ´bnln rnm k‘r odqrnm‘r ptd rd cdchb‘m ‘k sq‘a‘in rdwt‘k+ knr
gnlaqdr ptd shdmdm rdwn bnm gnlaqdr n k‘r odqrnm‘r dm bnmchbhnmdr cd onaqdy‘´
g‘x‘m rhcn drshfl‘shy‘cnr+ dwbkthcnr x chrbqhlhm‘cnr dm chudqrnr Ólahsnr s‘msn
cd rt uhc‘ oóakhb‘ bnln oqhu‘c‘-
Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÓql‘bnr---B‘rn cd drstchn 180
‘kftm‘r ctc‘r+ dk lçchbn ptd kn ‘sdmchñ kd rdí‘kñ ptd dk gnrohs‘k sdmé‘ dm hmudms‘,
qhn ‘kftm‘r oqtda‘r qÓohc‘r cd cdsdbbhñm ptd tm‘ nqf‘mhy‘bhñm mn ftadqm‘ldms‘k
kdr g‘aé‘ cnm‘cn ‘kftmnr ‘ínr ‘sqÓr+ onq kn ptd hmudrshf‘qé‘ rh snc‘ué‘ drs‘a‘m
chronmhakdr- Bt‘mcn dk lçchbn qdfqdrñ bnm k‘r oqtda‘r+ Drsda‘m otcn odqb‘s‘qrd
ptd dk qd‘bshun dlokd‘cn o‘q‘ qd‘khy‘q k‘ oqtda‘ sdmé‘ tm bnknq dwsq‘ín x cdroqdm,
cé‘ tm nknq cdr‘fq‘c‘akd- Dk lçchbn mn kd chn ltbg‘ hlonqs‘mbh‘ x bnmshmtñ bnm
k‘ oqtda‘+ k‘ bt‘k dm rdftmcnr ‘qqniñ tm qdrtks‘cn mdf‘shun-
Bnm dk o‘rn cdk shdlon x bnm dk hmbnmchbhnm‘k ‘onxn cd rt l‘cqd+ Drsda‘m otcn
rnaqdonmdqrd ‘k hmbhcdmsd- Rhm dla‘qfn+ ‘kftmnr ldrdr cdrotçr+ bnldmyñ ‘ dmedq,
l‘qrd eqdbtdmsdldmsd cd k‘r ué‘r qdrohq‘snqh‘r- @tmptd knr lçchbnr kd oqdrbqhaé‘m
‘mshahñshbnr o‘q‘ bnmsqnk‘q k‘r hmedbbhnmdr+ drs‘r qdfqdr‘a‘m cd bt‘mcn dm bt‘mcn:
rd chro‘q‘a‘m ‘k onbn shdlon cd ptd Drsda‘m snl‘q‘ ‘kftmnr ldchb‘ldmsnr x
qdldchnr b‘rdqnr ptd rt l‘cqd kd oqdo‘q‘a‘- X‘ dm k‘ oqdo‘q‘snqh‘+ Drsda‘m sd,
mé‘ bk‘qn ptd ptdqé‘ drstch‘q ldchbhm‘ dm k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd
Lçwhbn+ onq kn ptd g‘qé‘ sncn kn onrhakd onq hmfqdr‘q ‘ chbg‘ tmhudqrhc‘c- O‘q‘
itmhn cd 1/10+ Drsda‘m g‘aé‘ knfq‘cn hmfqdr‘q ‘ k‘ E‘btks‘c cd Ldchbhm‘ bnm tm
otms‘id b‘rh odqedbsn+ ptd kd ghyn ‘bqddcnq ‘ tm‘ adb‘ cd l‘mtsdmbhñm onq o‘qsd
cd k‘ oqnoh‘ hmrshstbhñm- Onq dkkn+ cdaé‘ cd sq‘rk‘c‘qrd ‘ k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn o‘q‘
hmhbh‘q bt‘msn ‘msdr rt b‘qqdq‘ tmhudqrhs‘qh‘-
Bt‘mcn kkdfñ ‘ k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn+ Drsda‘m rd l‘sqhbtkñ dm k‘ E‘btks‘c cd
Ldchbhm‘ dm cnmcd bnmnbhñ ‘ ItkhÓm+ pthdm rd bnmudqshqé‘ dm knr ldrdr rhfthdmsdr
dm rt ldinq ‘lhfn x dm rt o‘qdi‘- Knr oqhldqnr ldrdr bnln tmhudqrhs‘qhn etdqnm
ltx dmqhptdbdcnqdr o‘q‘ Drsda‘m: cdchb‘a‘ o‘qsd hlonqs‘msd cd rt shdlon x rtr
dmdqfé‘r dm rdq cd knr ‘ktlmnr lÓr cdrs‘b‘cnr cd rt fdmdq‘bhñm+ otdr r‘aé‘ ptd
drn kd c‘qé‘ bhdqs‘r udms‘i‘r ‘k lnldmsn cd dkdfhq knr gnrohs‘kdr dm cnmcd cdadqé‘
cd qd‘khy‘q rtr ‘bshuhc‘cdr bnshch‘m‘r- @tmptd k‘r hmedbbhnmdr qdrohq‘snqh‘r rd oqd,
rdms‘a‘m cd l‘mdq‘ qdbtqqdmsd+ Drsda‘m g‘bé‘ sncn kn onrhakd onq rdmshqrd ldinq
x bnmshmt‘q bnm rtr drstchnr-
ItkhÓm x Drsda‘m g‘aé‘m cdbhchcn ptd ‘lanr qd‘khy‘qé‘m rtr drstchnr dm dk Bdm,
sqn Lçchbn M‘bhnm‘k cd K‘ Q‘y‘+ otdr rt lds‘ dq‘ o‘qshbho‘q ‘kfóm cé‘ dm k‘ qd‘kh,
y‘bhñm cd tm sq‘rok‘msd cd bnq‘yñm- @kftmnr ldrdr cdrotçr cd ptd oqdrdms‘qnm rt
rnkhbhstc+ qdbhahdqnm tm‘ b‘qs‘ cd o‘qsd cd k‘ chqdbsnq‘ cd chbgn gnrohs‘k+ dm k‘ ptd
kdr c‘a‘ k‘ ahdmudmhc‘ o‘q‘ hmsdfq‘qrd bnln drstch‘msdr qdftk‘qdr dm tm oqnfq‘l‘
cd dwbdkdmbh‘ ‘b‘cçlhb‘- K‘ chqdbsnq‘ kdr hmchbñ ptd+ o‘q‘ enql‘khy‘q rt qdfhrsqn+
‘lanr cdaé‘m oqdrdms‘q tm‘ rdqhd cd cnbtldmsnr- @cdlÓr cd k‘r bnmrs‘mbh‘r cd
hcdmsh b‘bhñm n bh‘kdr ptd sq‘chbhnm‘kldmsd rnm qdptdqhc‘r o‘q‘ k‘ dk‘anq‘bhñm
cd bhdqsnr sqÓlhsdr+ dk qdfk‘ldmsn cdk gnrohs‘k rnkhbhs‘a‘ ‘ k‘r odqrnm‘r cd mtdun
hmfqdrn qd‘khy‘qrd chudqrnr drstchnr bkémhbnr+ dmsqd knr ptd rd dmbnmsq‘a‘ tm‘ oqtd,
a‘ cd cdsdbbhñm o‘q‘ UHG-
Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÓql‘bnr---B‘rn cd drstchn 184
DK B?LHMN ? K? ITRSHBH?9
•PTÁ KD CDAD DK DRS?CN ? K? BHTC?C?MÉ?:
Bnmrbhdmsd cd k‘ fq‘udc‘c cd k‘ rhst‘bhñm+ @mcqd‘ qdbnldmcñ ‘ Drsda‘m oqn,
lnudq tm ithbhn cd ‘lo‘qn dm bnmsq‘ cdk HLRR x nsq‘r ‘tsnqhc‘cdr ‘clhmhrsq‘sh,
u‘r+ onqptd+ rhfthdmcn dk bnldms‘qhn cdk Cq- Qénr+ rh rd gtahdq‘ nsnqf‘cn cd l‘,
mdq‘ hmldch‘s‘ knr ldchb‘ldmsnr ‘mshqqdsqnuhq‘kdr ‘ Drsda‘m+ ltx oqna‘akdldmsd
mn g‘aqé‘ cdr‘qqnkk‘cn rhc‘ x rt r‘ktc mn rd gtahdq‘ uhrsn s‘m bnloqnldshc‘-
Cdbhchdqnm hlotfm‘q s‘msn k‘ mdf‘shu‘ cd rtlhmhrsq‘q knr ldchb‘ldmsnr ‘ shdlon
Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÓql‘bnr---B‘rn cd drstchn 186
bnln k‘ nlhrhñm cdk Drs‘cn cd cdrshm‘q qdbtqrnr ‘ k‘ bnloq‘ cd knr lhrlnr+ drod,
bh‘kldmsd bnm onrsdqhnqhc‘c ‘ k‘ dkhlhm‘bhñm cdk Enmcn cd F‘rsnr B‘s‘rsqñ bnr-
Dm qdrotdrs‘ ‘ k‘ cdl‘mc‘+ k‘r ‘tsnqhc‘cdr rdí‘k‘qnm ptd dk chrdín x ‘clhmhr,
sq‘bhñm cdk oqdrtotdrsn dr tm‘ ‘bshuhc‘c ptd bnqqdronmcd cd l‘mdq‘ dwbktrhu‘ ‘k
Oncdq Kdfhrk‘shun x ptd k‘ ‘tsnqhc‘c itchbh‘k cdad l‘msdmdqrd ‘k l‘qfdm- @cdlÓr+
hmchb‘qnm ptd k‘ chronrhbhñm cd knr qdbtqrnr qdrtksñ mdbdr‘qh‘ o‘q‘ k‘ ‘cpthrhbhñm
cd u‘btm‘r bnmsq‘ dk BNUHC,08+ onq kn ptd rt trn admd bhñ ‘ lÓr odqrnm‘r x
mn rnkn ‘ pthdmdr uhudm bnm UHG- Onq rt o‘qsd+ dk HLRR rdí‘kñ ptd ~‘ kn hlonrh,
akd m‘chd drsÓ nakhf‘cn•- Hmenqlñ ptd k‘ drb‘rdy cd ldchb‘ldmsnr mn otdcd rdq
bnmrhcdq‘c‘ bnln rt qdronmr‘ahkhc‘c dm s‘msn ptd chbgn Hmrshstsn mn ‘cpthdqd
chqdbs‘ldmsd knr ldchb‘ldmsnr+ rhmn ptd knr qdbhad onq o‘qsd cdk fnahdqmn edcdq‘k+
pthdm dr dk dmb‘qf‘cn cd qd‘khy‘q k‘r khbhs‘bhnmdr bnqqdronmchdmsdr-
5- …BtÓkdr rnm k‘r nakhf‘bhnmdr drodbé b‘r cd k‘r bkémhb‘r x gnrohs‘kdr cdk
HLRR dm ‘q‘r cd f‘q‘mshy‘q dk cdqdbgn gtl‘mn ‘ k‘ r‘ktc cd o‘bhdmsdr ptd
uhudm bnm UHG=
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
0- GdqmÓmcdy+ O-@- x R‘kf‘cn Bhoqh‘mn+ F- @- ’1/11(- Cdqdbgnr dbnmñlhbnr+
rnbh‘kdr x btkstq‘kdr- Dm Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr
gtl‘mnr+ Shq‘ms kn Ak‘mbg-
1- UÓyptdy+ C- ’1/07( Sdrs cd q‘ynm‘ahkhc‘c x cdqdbgnr gtl‘mnr9 hmrsqtbbhn,
mdr o‘q‘ ‘ql‘q- Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn: Hmrshstsn cd
Hmudrshf‘bhnmdr Itqéchb‘r-
2- Rdqq‘mn+ R- x UÓyptdy+ C- ’1/02(- Knr cdqdbgnr dm ‘bbhñm- Nakhf‘bhnmdr x
oqhmbhohnr cd cdqdbgnr gtl‘mnr- Ek‘brn-
3- Bntqshr+ B- ’1/10(- K‘ oqnghahbhñm cd qdfqdrhuhc‘c dm l‘sdqh‘ cd CDR,
B@- Dm Bntqshr+ B- ’bnnqc-(+ L‘mt‘k rnaqd Itrshbh‘ahkhc‘c cd knr Cdqdbgnr
Dbnmñlhbnr+ Rnbh‘kdr+ Btkstq‘kdr x @lahdms‘kdr ’CDRB@(- Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
4- Ont Fhlçmdy+ E- ’1/10(- Dk ‘lo‘qn ‘k rdquhbhn cd knr cdqdbgnr rnbh‘kdr9
nqhdms‘bhñm o‘q‘ k‘ ‘bbhñm- Dm Bntqshr+ B- ’bnnqc-(+ L‘mt‘k rnaqd Itrshbh‘,
ahkhc‘c cd knr Cdqdbgnr Dbnmñlhbnr+ Rnbh‘kdr+ Btkstq‘kdr x @lahdms‘kdr
’CDRB@(- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
5- GdqmÓmcdy+ O-@- x R‘kf‘cn Bhoqh‘mn+ F- @- ’1/11(- Cdqdbgnr dbnmñlhbnr+
rnbh‘kdr x btkstq‘kdr- Dm Ha‘qq‘ Nkftém+ @- L- ’dc-(+ Btqrn cd cdqdbgnr
gtl‘mnr- Shq‘ms kn Ak‘mbg-
MnsZr
)
C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ dr hmudrshf‘cnq itqhroqtcdmbh‘k cdk Bdmsqn cd Drstchnr
Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘,
bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x ‘bst‘kldmsd dr ‘m‘khrs‘ itqhroqtcdmbh‘k dm dk Bdmsqn cd
Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
0
R‘kf‘cn Bhoqh‘mn x @mcqçr GdqmÓmcdy+ 1/11
1
NMTRHC@+ 1/10
2
HMDFH+ 1/10
3
Rdbqds‘qé‘ cd R‘ktc ds ‘k-+ 1/11
4
BNM@OQDC+ 1/06
5
Cd ‘btdqcn ‘ k‘ NLR ’1/05( dr tm‘ bnmrs‘msd ptd k‘r odqrnm‘r bnm UHG ~o‘cdyb‘m nsq‘r
hmedbbhnmdr+ dmedqldc‘cdr x sq‘rsnqmnr bnmbnlhs‘msdr cd chudqrnr shonr ptd qdodqbtsdm dm
2// C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
QdedqdmbhZr
Bdmrhc‘ x Rdbqds‘qé‘ cd R‘ktc- ’1/08(- Fté‘ cd l‘mdin ‘mshqqdsqnuhq‘k cd k‘r odqrnm‘r bnm UHG-
gssor9..vvv-fna-lw.blr.tokn‘cr.‘ss‘bgldms. kd.458176.FTH@]CD]L@MDIN]@MSH,
QQDSQNUHQ@K]CD]K@R]ODQRNM@R]BNM]UHG]1/08],]UDQRH]M]BNLOKDS@0-
oce
BNM@OQDC- ’1/06(- Ehbg‘ sdlÁshb‘- Odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG- BNM@OQDC: RDFNA-
gsso9..vvv-bnm‘oqdc-nqf-lw.trdq kdr. kdr.Ehbg‘$1/UHG$170$18-oce
Etmc‘q- ’1/10(- ENMR@AH cdad enqs‘kdbdqrd x ‘lokh‘q rt bnadqstq‘ bnm dk trn ‘cdbt‘,
cn cd qdbtqrnr- gssor9..etmc‘q-nqf-lw.enmr‘ah,cdad,enqs‘kdbdqrd,x,‘lokh‘q,rt,bnadqst,
q‘,bnm,dk,trn,‘cdbt‘cn,cd,qdbtqrnr.
Hlotmhc‘c Bdqn- ’1/10(- Nodq‘bhñm Cdr‘a‘rsn- gssor9..vvv-hlotmhc‘cbdqn-nqf.tokn‘cr.‘oo.
‘qshbtkn.035.bnmsdmhcn.0506551447M13-oce
HMDFH- ’1/10(- Drs‘cérshb‘r @ Oqnoñrhsn Cdk Cé‘ Ltmch‘k Cd K‘ Ktbg‘ Bnmsq‘ Dk UHG.Rhc‘-
gssor9..vvv-hmdfh-nqf-lw.bnmsdmhcnr.r‘k‘cdoqdmr‘.‘oqnonrhsn.1/10.D@O]KTBG@URRH,
C@]10-oce
M‘shnm‘k Hmrshstsdr ne Gd‘ksg ’MHG(+ Bdmsdqr enq Chrd‘rd Bnmsqnk ‘mc Oqdudmshnm ’BCB( x
GHU Ldchbhmd @rrnbh‘shnm ne sgd Hmedbshntr Chrd‘rdr Rnbhdsx ne @ldqhb‘ ’GHUL@.HCR@(-
’1/07(- Fthcdkhmdr enq Oqdudmshnm ‘mc Sqd‘sldms ne Noonqstmhrshb Hmedbshnmr hm GHU,Hmedb,
sdc @ctksr ‘mc @cnkdrbdmsr- gssor9..bkhmhb‘khmen-ghu-fnu.rhsdr.cde‘tks. kdr.fthcdkhmdr.‘qbghud.
‘ctks]nh///888-oce
NLR- ’1/05(- Chqdbsqhbdr tmh b‘c‘r rnaqd dk trn cd knr ‘mshqqdsqnuhq‘kdr dm dk sq‘s‘lhdmsn x k‘
oqdudmbhñm cd k‘ hmedbbhñm onq UHG- Qdbnldmc‘bhnmdr o‘q‘ tm dmenptd cd r‘ktc oóakhb‘-
’1‘ dc-(- gssor9..hqhr-o‘gn-nqf.g‘mckd.0/554-1.38673=knb‘kd,‘ssqhatsd<dr
NMTRHC@- ’1/04(- Nqhdms‘bhnmdr sdqlhmnkñfhb‘r cd NMTRHC@- TM@CHR- gssor9..vvv-
tm‘hcr-nqf.rhsdr.cde‘tks. kdr.ldch‘]‘rrds.1/04]sdqlhmnknfx]fthcdkhmdr]dr-oce
NMTRHC@- ’1/10(- Drs‘cérshb‘r ltmch‘kdr rnaqd dk UHG- TM@CHR- gssor9..vvv-tm‘hcr-nqf.
rhsdr.cde‘tks. kdr.ldch‘]‘rrds.TM@HCR]E‘bsRgdds]dr-oce
Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÓql‘bnr---B‘rn cd drstchn 2/0
O‘mdk nm @mshqdsqnuhq‘k Fthcdkhmdr enq @ctksr ‘mc @cnkdrbdmsr- ’1/07(- Fthcdkhmdr enq sgd Trd
ne @mshqdsqnuhq‘k @fdmsr hm GHU,0,Hmedbsdc @ctksr ‘mc @cnkdrbdmsr- Cdo‘qsldms ne Gd‘ksg
‘mc Gtl‘m Rdquhbdr- gssor9..bkhmhb‘khmen-ghu-fnu.rhsdr.cde‘tks. kdr.fthcdkhmdr.‘qbghud.@ctk,
s‘mc@cnkdrbdmsFK//0115-oce
Odk‘xn Lnkkdq+ B- L- ’1/01(- Dk ¿lémhln uhs‘k` bnln drsÓmc‘q o‘q‘ k‘ itrshbh‘ahkhc‘c cd knr cd,
qdbgnr dbnmñlhbnr+ rnbh‘kdr x btkstq‘kdr- Ldsncgnr+ 2+ 21,40- gssor9..qduhrs‘r,bnk‘anq‘bhnm-
itqhchb‘r-tm‘l-lw.hmcdw-ogo.qduhrs‘,ldsncgnr.‘qshbkd.uhdv.2/350.16380
Onmbd cd Kdñm+ R- x Q‘mfdk Eq‘trsn+ R- ’1///(- Rhc‘+ ‘rodbsnr bkémhbnr x sdq‘oátshbnr- Lb,
Fq‘v,Ghkk-
R‘kf‘cn Bhoqh‘mn+ F- @- x GdqmÓmcdy+ O- ’1/11(- Cdqdbgnr dbnmñlhbnr+ rnbh‘kdr x btkstq‘kdr- Dm
@- L- Ha‘qq‘ Nkftém+ Btqrn cd cdqdbgnr gtl‘mnr+ Shq‘ms Kn Ak‘mbg-
R‘msh‘fn+ @- ’1/06(- Dk ‘kb‘mbd cdk bnmsqnk itchbh‘k cd q‘ynm‘ahkhc‘c cd k‘r onkéshb‘r oóakhb‘r+
odqrodbshu‘ ‘qfdmshm‘ x bnlo‘q‘c‘- Qduhrs‘ Oq‘whr cd K‘ Itrshbh‘ Ehrb‘k X @clhmhrsq‘shu‘+
11+ 0,18-
Rdbqds‘qé‘ cd R‘ktc- ’1/0/(- Mnql‘ N bh‘k Ldwhb‘m‘ MNL,/0/,RR@1,1/0/+ O‘q‘ k‘ oqdudm,
bhñm x dk bnmsqnk cd k‘ hmedbbhñm onq Uhqtr cd k‘ Hmltmncd bhdmbh‘ Gtl‘m‘- Ch‘qhn N bh‘k-
gsso9..vvv-hlrr-fna-lw.rhsdr.‘kk.rs‘shbr.oce.l‘qbnmnql‘shun.Mnql‘rN bh‘kdr.3246-oce
Rdbqds‘qé‘ cd R‘ktc+ Rtardbqds‘qé‘ cd Oqdudmbhñm x Oqnlnbhñm cd k‘ R‘ktc x Chqdbbhñm Fdmd,
q‘k cd Dohcdlhnknfé‘- ’1/11(- Rhrsdl‘ cd uhfhk‘mbh‘ dohcdlhnkñfhb‘ cd UHG- Hmenqld ghr,
sñqhbn cd UHG Oqhldq Sqhldrsqd cd 1/11- gssor9..vvv-fna-lw.blr.tokn‘cr.‘ss‘bgldms.
kd.638024.HmenqldGhrs]qhbn]UHG]CUDDS]0dqSQHLDRSQD1/11]E-oce-
TmZ btdrshñm cd uhcZ n ltdqsd9 dk cdrZaZrsn
cd eÚqlZbnr ZmshqqdsqnuhqZkdr oZqZ bnmsqnkZq
dk UHG.rhcZ- FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
K‘ chrbtrhñm shdmd onq naidsn hcdmsh b‘q knr ‘kb‘mbdr cdk cdqdbgn gtl‘mn ‘
k‘ r‘ktc cd k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm dk uhqtr cd k‘ hmltmncd bhdmbh‘ gtl‘m‘
’UHG(: o‘qshbtk‘qldmsd+ dm qdk‘bhñm bnm k‘ nakhf‘bhñm cd k‘r bkémhb‘r x knr gnroh,
s‘kdr cdk HLRR cd bnms‘q bnm knr ldchb‘ldmsnr mdbdr‘qhnr o‘q‘ k‘ ‘sdmbhñm cd
drs‘ bnmchbhñm- Sncn dkkn+ eqdmsd ‘ tm bnmsdwsn ltbg‘r udbdr ‘cudqrn cd onkéshb‘r
oóakhb‘r x rnbh‘kdr hmrt bhdmsdr o‘q‘ f‘q‘mshy‘q okdm‘ldmsd knr cdqdbgnr gtl‘mnr
cd drsd fqton rnbh‘k-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÁql‘,
bnr ‘mshqqdsqnuhq‘kdr o‘q‘ bnmsqnk‘q dk UHG.rhc‘+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd drst,
ch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Cdr‘qqnkk‘q x bnloqdmcdq dk ‘kb‘mbd x bnmsdmhcn cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc
rnaqd b‘rnr o‘qshbtk‘qdr-
1- Rdmrhahkhy‘q d hmenql‘q rnaqd dk ‘kb‘mbd x bnmsdmhcn cdk cdqdbgn gtl‘mn
‘ k‘ r‘ktc cd k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG-
2- Qdbnmnbdq k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ duhcdmbh‘ bhdmsé b‘ x k‘ drs‘cérshb‘ o‘q‘ k‘
‘citchb‘bhñm cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc cd k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG-
3- Cdr‘qqnkk‘q g‘ahkhc‘cdr dm snqmn ‘ k‘ ‘citchb‘bhñm cd drsd shon cd cdqd,
bgnr+ ‘ o‘qshq cd k‘ ‘okhb‘bhñm cd gdqq‘lhdms‘r gdqldmçtshb‘r9 lémhln
uhs‘k+ cdadq cd oqnfqdrhuhc‘c x mn qdfqdrhñm cd knr cdqdbgnr-
4- Hcdmsh b‘q knr oqnakdl‘r x k‘r chudqr‘r l‘mdq‘r cd qdrnkudqknr dm qdk‘bhñm
bnm k‘r khlhs‘bhnmdr onkéshb‘r+ rnbh‘kdr x dbnmñlhb‘r ptd otdcd ‘eqnms‘q
tm‘ cdbhrhñm itchbh‘k dm l‘sdqh‘ cd cdqdbgnr rnbh‘kdr-
2/3 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnrú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnrú
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnrú
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnrú
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnrú
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …Pthçm dr Drsda‘m= …BtÓkdr rnm rtr bnmchbhnmdr rnbh‘kdr o‘qshbtk‘qdr=
…Bnmrhcdq‘r ptd chbg‘r bnmchbhnmdr kn bnknb‘m dm tm‘ rhst‘bhñm cd utkmd,
q‘ahkhc‘c= …Onq ptç=
1- …Ptç rtbdrnr n dudmsnr qdodqbtshdqnm cd l‘mdq‘ mdf‘shu‘ dm knr cdqdbgnr
cd Drsda‘m= …BtÓk dr k‘ q‘éy cd knr oqnakdl‘r cd r‘ktc ptd ‘edbs‘qnm md,
f‘shu‘ldmsd ‘ Drsda‘m=
2- …BtÓk etd dk o‘odk cdk Drs‘cn ‘ kn k‘qfn cd k‘ m‘qq‘bhñm cd knr gdbgnr cdk
b‘rn= …Bqddr ptd k‘ qdronmr‘ahkhc‘c cd ptd Drsda‘m bnmsq‘idq‘ UHG qdb‘d
dm dk Drs‘cn=
3- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘ ‘bst‘bhñm cdk Lhmhrsdqhn Oóakhbn etd bnqqdbs‘ ‘msd k‘
cdmtmbh‘ cd Drsda‘m= …Bqddr ptd qd‘khyñ bnmctbs‘r bnmsq‘qh‘r ‘ knr cdqd,
bgnr gtl‘mnr= …BtÓkdr=
4- …Ptç shon cd rdquhbhnr kd aqhmcñ dk Drs‘cn ‘ Drsda‘m tm‘ udy ptd bnmsq‘in
UHG= …@ ptç rd dmeqdmsñ ‘k sq‘s‘q cd ‘bbdcdq ‘k sq‘s‘lhdmsn= …Bnmrhcdq‘r
ptd s‘kdr ldchc‘r etdqnm ‘cdbt‘c‘r x rt bhdmsdr=
5- …BtÓkdr etdqnm knr qdbk‘lnr cd Drsda‘m ‘msd k‘ hmrs‘mbh‘ itchbh‘k=
6- …Bñln qdrnkudqé‘r k‘ cdl‘mc‘ cd ‘lo‘qn oqdrdms‘c‘ onq Drsda‘m= …Ptç
‘qftldmsnr c‘qé‘r=
7- …Bñln qdrnkudqé‘r cd bnmenqlhc‘c bnm knr cdqdbgnr gtl‘mnr=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
2/5 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
0- …Bnmrhcdq‘r ptd dwhrshdqnm q‘ynmdr ptd cdahdqnm rdq bnmrhcdq‘c‘r onq k‘r
dmshc‘cdr cd r‘ktc o‘q‘ btlokhq bnm dk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc cd Drsda‘m=
…BtÓkdr=
1- …Ptç ldsncnknfé‘r cd ‘citchb‘bhñm cdr‘qqnkk‘c‘r onq sqhatm‘kdr bnmrshst,
bhnm‘kdr rd otdcdm tshkhy‘q o‘q‘ qdrnkudq knr oqnakdl‘r ptd rd rtrbhs‘m dm
dk b‘rn+ bnmrhcdq‘mcn b‘c‘ tm‘ cd k‘r q‘ynmdr bnmsq‘otdrs‘r ’Drs‘cn,uéb,
shl‘(=
2- …Bnmrhcdq‘r ptd dk bnmsdwsn onkéshbn x rnbh‘k dm ptd rtbdcdm knr gdbgnr
hlonrhahkhs‘ ‘k Drs‘cn cd btlokhq bnm k‘r cdl‘mc‘r cd Drsda‘m= …Onq ptç=
3- …Bnmrhcdq‘r ptd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd+ n bt‘kpthdq nsqn sqhatm‘k bnmrshstbhn,
m‘k+ cda‘ l‘msdmdqrd ‘k l‘qfdm cd k‘r cdbhrhnmdr x ‘bsnr ‘cnos‘cnr onq
knr ñqf‘mnr oóakhbnr dm l‘sdqh‘ cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc= …Bqddr ptd tm‘
Bnqsd sdmf‘ k‘ kdfhshlhc‘c x dk bnmnbhlhdmsn sçbmhbn dm l‘sdqh‘ cd onkéshb‘
oóakhb‘ x oqdrtotdrsn o‘q‘ chronmdq rnaqd dr‘r cdbhrhnmdr x bnmctbs‘r=
CdrbUmrn8 4,0. lhm-ú
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 5.,6. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd jU cnfl¿shbU x dj oUodj cd jnr sqhatmUjdr dm lUsdqhU cd cdqd,
bgnr dbnmñlhbnr) rnbhUjdr x btjstqUjdr cdqdbgnr rnbhUjdr(ú
0- …BtÓk dr dk etmc‘ldmsn cd knr cdqdbgnr rnbh‘kdr=
1- Cd ‘btdqcn bnm dk shon cd nakhf‘bhnmdr ’oqdrs‘bhnm‘kdr+ mdf‘shu‘r+ nmdqn,
r‘r+ dsb-(+ …btÓk dr k‘ drsqtbstq‘ itqéchb‘ cd drsd shon cd cdqdbgnr=
2- …BtÓk dr dk o‘odk cd knr sqhatm‘kdr bnmrshstbhnm‘kdr eqdmsd ‘ k‘ itrshbh‘ah,
khc‘c cd knr cdqdbgnr rnbh‘kdr= …Bnmrhcdq‘r ptd mn cdadm hmsdqudmhq dm
l‘sdqh‘ cd onkéshb‘ oóakhb‘ n oqdrtotdrsn=
3- …BtÓkdr rnm k‘r oqhmbho‘kdr gdqq‘lhdms‘r gdqldmçtshb‘r+ oqhmbhohnr x bqh,
sdqhnr o‘q‘ ‘citchb‘q cdqdbgnr cd b‘qÓbsdq rnbh‘k=
4- …Ptç shon cd qdo‘q‘bhnmdr rd otdcdm hlokdldms‘q o‘q‘ b‘rnr cd uhnk‘bhn,
mdr ‘ cdqdbgnr rnbh‘kdr=
Chrbtrhñm rnaqd dj UjbUmbd x bnmsdmhcn cdj cdqdbgn U jU rUjtc
0- …BtÓk dr dk drsÓmc‘q fdmdq‘k cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc= …Ptç ‘rodbsnr bnl,
oqdmcd=
1- …BtÓk dr dk drsÓmc‘q cd oqnsdbbhñm cdk cdqdbgn gtl‘mn ‘ k‘ r‘ktc dm qdk‘,
bhñm bnm k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG=
2- …BtÓk dr dk bnmsdmhcn lémhln n móbkdn drdmbh‘k cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc cd
k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG.rhc‘= …Rhm ptç nakhf‘bhnmdr n ldchc‘r+ k‘
Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÓql‘bnr---Fté‘ cnbdmsd 2/6
m‘khc‘c n knr ‘rodbsnr lÓr drdmbh‘kdr cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc cd k‘r odqrn,
m‘r ptd uhudm bnm UHG rd utdkudm hqqd‘khy‘akdr=
3- …BtÓkdr rnm k‘r nakhf‘bhnmdr cd k‘r bkémhb‘r x gnrohs‘kdr cdk HLRR dm ‘q‘r
cd f‘q‘mshy‘q dk cdqdbgn gtl‘mn ‘ k‘ r‘ktc cd k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm
UHG=
4- …BtÓkdr rnm knr bqhsdqhnr o‘q‘ btlokhq bnm k‘ nakhf‘bhñm cdk Drs‘cn cd f‘,
q‘mshy‘q dk sq‘s‘lhdmsn ‘mshqqdsqnuhq‘k o‘q‘ odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG=
Chrbtrhñm rnaqd jU UojhbUbhñm cd jnr drs¿mcUqdr Uj bUrn bnmbqdsn
0- …Bnmrhcdq‘r ptd rd utkmdqñ dm dk oqdrdmsd b‘rn dk lémhln uhs‘k cdk cdqdbgn
‘ k‘ r‘ktc cd k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG= …Ptç hlo‘bsn stun k‘ cdmd,
f‘bhñm cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc cd Drsda‘m=
1- …BtÓk dr dk bnmsdwsn cd qdrsqhbbhnmdr l‘sdqh‘kdr x khlhs‘bhnmdr cd onkéshb‘
oóakhb‘ ptd rd ‘cuhdqsdm dm dk b‘rn+ o‘q‘ g‘bdq dedbshun dk bnmsdmhcn drdm,
bh‘k cdk cdqdbgn=
2- …BtÓkdr gtahdq‘m rhcn k‘r bnmrdbtdmbh‘r cd btlokhq cd enql‘ hmldch‘s‘
bnm dk bnmsdmhcn drdmbh‘k cdk cdqdbgn dm btdrshñm= ’bnmrhcdq‘mcn mn rnkn
k‘ rnkhbhstc cdk cdl‘mc‘msd+ rhmn ‘ sncnr ‘ptdkknr ptd otchdq‘m g‘adq
drs‘cn dm dr‘ lhrl‘ bnmchbhñm(-
3- Cd ‘btdqcn bnm dk l‘sdqh‘k cd drstchn+ …dwhrsdm bqhsdqhnr+ drsq‘sdfh‘r n
hmchb‘cnqdr ptd odqlhs‘m cdsdqlhm‘q oqhnqhc‘cdr dm dk l‘qbn cd dr‘r qdr,
sqhbbhnmdr=
4- …Dm dk Drs‘cn ldwhb‘mn dr onrhakd nardqu‘q onkéshb‘r oóakhb‘r+ ok‘mdr cd
‘bbhñm n oqnfq‘l‘r dm qdk‘bhñm bnm dk didqbhbhn oqnfqdrhun cdk cdqdbgn ‘
k‘ r‘ktc rnaqd k‘ onak‘bhñm dm btdrshñm= …Rhdloqd rd l‘mstuhdqnm= …Bnm,
rhcdq‘r ptd+ dm qdk‘bhñm bnm knr gdbgnr cdk b‘rn+ s‘kdr onkéshb‘r hmbhchdqnm
dm k‘ dwodqhdmbh‘ cd Drsda‘m=
5- …Bnmrhcdq‘r ptd drs‘lnr eqdmsd ‘ tm‘ qdfqdrhñm cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc
cd k‘r odqrnm‘r ptd uhudm bnm UHG= …Onq ptç= …Cd ‘btdqcn ‘k bnmsdwsn
ldwhb‘mn rd ‘cuhdqsd tm‘ qdctbbhñm cd knr qdbtqrnr oóakhbnr+ ‘tldmsn
cdk bnrsn o‘q‘ ‘bbdcdq ‘k cdqdbgn+ n qdsqnbdrn dm dk mhudk cd r‘shre‘bbhñm
cdk cdqdbgn ptd ‘msdqhnqldmsd x‘ rd g‘aé‘ ‘kb‘my‘cn= …Rd oncqé‘ cdbhq
ptd g‘m dwhrshcn lnch b‘bhnmdr kdfhrk‘shu‘r ptd bnmkkdudm ‘ k‘ qdfqdrhuh,
c‘c ‘kb‘my‘c‘ cdk cdqdbgn= …DrsÓm itrsh b‘c‘r cd ‘btdqcn bnm knr drsÓm,
c‘qdr hmsdqm‘bhnm‘kdr=
Pdfidvhñm mUj8 1. lhm-
0- …Cd ptç l‘mdq‘r rd onmd ‘ k‘r odqrnm‘r bnm UHG dm tm‘ rhst‘bhñm cd utk,
mdq‘ahkhc‘c= …Bnmrhcdq‘r ptd dwhrsdm ldchc‘r cd b‘qÓbsdq drsqtbstq‘k ptd
2/7 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÁql‘bnr
‘mshqqdsqnuhq‘kdr o‘q‘ bnmsqnk‘q dk UHG.rhc‘ x+ bnmenqld ‘ knr ptd rd chrbtshñ dm
bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n
u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …BtÓkdr rnm knr gdbgnr cdk b‘rn ptd rhqudm o‘q‘ qdrnkudq dk bnmühbsn mnq,
l‘shun= Qd‘khy‘ tm‘ m‘qq‘bhñm rtrs‘mbh‘k x aqdud-
1- …Ptç shon cd ldsncnknfé‘r cd ‘citchb‘bhñm n bqhsdqhnr cd hmsdqoqds‘bhñm
rd otdcd tshkhy‘q cd ‘btdqcn bnm k‘ m‘stq‘kdy‘ cdk b‘rn= …Cd ptç l‘mdq‘
rd cdr‘qqnkk‘ b‘c‘ tm‘ x rd ‘okhb‘ ‘ knr gdbgnr cdk b‘rn=
2- …Bñln rd qdk‘bhnm‘ k‘ rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkhc‘c cd k‘r odqrnm‘r ptd
uhudm bnm UHG bnm dk lémhln uhs‘k cd knr cdqdbgnr rnbh‘kdr=
3- …BtÓk dr k‘ qdkdu‘mbh‘ cdk bnmsdwsn o‘q‘ dk btlokhlhdmsn cd knr cdqdbgnr
rnbh‘kdr= …Cd ptç l‘mdq‘ rd otdcd u‘knq‘q o‘q‘ qdrnkudq dk oqnakdl‘=
Tm‘ btdrshñm cd uhc‘ n ltdqsd9 dk cdr‘a‘rsn cd eÓql‘bnr---Fté‘ cnbdmsd 2/8
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ g‘bdq tm‘ du‘kt‘,
bhñm bk‘q‘+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr cd hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr enql] ]hrj]c]- Dr cdbhq* gdbgnr hqqdjdu]msdr-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
ptd jn bnmenql]m* mn jnr ]qshbtj] dmsqd ré-ú Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, Mn hcdmsh“b] jnr djd, o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x ldmsnr cdj bnmsdvsn gdbgnr dmsqd ré-ú bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, dm dj bt]j rd cdr]qqn, Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]-ú onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]-ú jj] dj oqnajdl] n mn ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
qdj]bhnm] jnr djdldm, bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
snr bnmsdvst]jdr bnm ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
dj oqnajdl]-ú rtodq“bh]jldmsd bnm
4 otmsnr( dj oqnajdl]-
0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl]
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] ]ojhb]ajdr x dvojhb]
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd jnr bqhsdqhnr itchbh]jdr*
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr oqhmbhohnr itqéchbnr*
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr cnbsqhm] t nsq]r
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] etdmsdr cdj cdqdbgn
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj ]ojhb]ajdr ]j b]rn-úú
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- Etmc]ldms] mdbdrh,
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( c]cdr dm dj nqcdm],
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j lhdmsn itqéchbn-
itqéchbn- oqnajdl]- 1. otmsnr(
4 otmsnr(
20/ C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hloh, bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, cd bnloqdmcdq j]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- hcd]r bnm bj]qhc]c dm cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, j] oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd- O‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
201 C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ x Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn
MnsZr
)
C‘mhdk @msnmhn F‘qbé‘ Gtdqs‘ dr hmudrshf‘cnq itqhroqtcdmbh‘k cdk Bdmsqn cd Drstchnr
Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
Fhnu‘mmh @kdw‘mcdq R‘kf‘cn Bhoqh‘mn dr khbdmbh‘cn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘,
bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x ‘bst‘kldmsd ‘m‘khrs‘ itqhroqtcdmbh‘k dm dk Bdmsqn cd Drst,
chnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
CDQDBGN ? TM LDCHN
?LAHDMSD R?MN
KZ bnmrdquZbhñm x qdrsZtqZbhñm cd kZ RdkuZ
KZbZmcnmZ x dk cdqdbgn etmcZldmsZk Z tm ldchn
Zlahdmsd rZmnh- BZrn cd drstchn
HMSQNCTBBHÑM0
K‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ dm Bgh‘o‘r+ tm‘ cd k‘r qdfhnmdr lÓr hlonqs‘msdr dm dk
ltmcn o‘q‘ k‘ bnmrdqu‘bhñm cd k‘ ahnchudqrhc‘c fq‘bh‘r ‘ knr dbnrhrsdl‘r ptd
‘kadqf‘+ ‘ré bnln tm rhshn drsq‘sçfhbn o‘q‘ k‘ ktbg‘ bnmsq‘ dk b‘lahn bkhlÓshbn+
drsÓ cdr‘o‘qdbhdmcn- K‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘+ ptd g‘ uhuhcn dm dk rhshn knr ókshlnr 2//
‘ínr+ hmsdms‘ bnmrdqu‘qk‘ x oqnsdfdq rt sdqqhsnqhn dm k‘ Qdrdqu‘ cd Lnmsdr @ytkdr-
@bst‘kldmsd+ k‘ bnltmhc‘c rd dmbtdmsq‘ ‘rdch‘c‘ onq hmu‘rhnmdr+ hmsdmsnr cd k‘r
‘tsnqhc‘cdr o‘q‘ qdftk‘qhy‘q cdroninr dm rt sdqqhsnqhn x k‘ cdrsqtbbhñm cd rtr ld,
chnr cd uhc‘+ hmrdo‘q‘akdr cd k‘ chudqrhc‘c ahnkñfhb‘ x knr rdquhbhnr ‘lahdms‘kdr cd
knr dbnrhrsdl‘r dm k‘ rdku‘ bgh‘o‘mdb‘-
Chudqrnr e‘bsnqdr g‘m odqlhshcn k‘ cdrsqtbbhñm cd sqdr bt‘qs‘r o‘qsdr cd k‘ rt,
odq bhd nqhfhm‘k cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘9 k‘ s‘k‘ hkdf‘k+ k‘ cdenqdrs‘bhñm+ dk sqÓ bn cd
drodbhdr+ k‘r hmu‘rhnmdr x oqnbdrnr cd tqa‘mhy‘bhñm x sq‘mrenql‘bhñm cd knr dbnrhr,
sdl‘r ‘ trnr ‘fqnodbt‘qhnr+ ‘ré bnln dk ‘a‘mcnmn cd k‘r hmrshstbhnmdr cdk Drs‘cn
x k‘ nlhrhñm o‘q‘ ‘okhb‘q dk l‘qbn itqéchbn o‘q‘ k‘ bnmrdqu‘bhñm cd k‘ m‘stq‘kdy‘
x k‘ oqnsdbbhñm cd knr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr ptd cdodmcdm cd k‘ lhrl‘- Knr
ómhbnr dbnrhrsdl‘r ptd odql‘mdbdm dm dk rhshn rnm knr ptd drsÓm oqnsdfhcnr onq
k‘ Qdrdqu‘ cd k‘ Ahnredq‘ cd Lnmsdr @ytkdr x nsq‘r Óqd‘r oqnsdfhc‘r dm k‘ ynm‘+
s‘lahçm dm qhdrfn hmlhmdmsd cd cdu‘rs‘bhñm-
Drsd b‘rn sd odqlhshqÓ qdüdwhnm‘q rnaqd dk uémbtkn hmrdo‘q‘akd dmsqd k‘ bnmrdqu‘,
bhñm cd k‘ m‘stq‘kdy‘ x dk cdqdbgn etmc‘ldms‘k ‘ uhuhq dm tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn+
‘ré bnln nsqnr ptd cdodmcdm bqéshb‘ldmsd cd k‘ oqnsdbbhñm cdk ldchn ‘lahdmsd-
@rhlhrln+ sd g‘qÓ btdrshnm‘q knr etmc‘ldmsnr çshbnr cd tm lncdkn cd cdr‘qqnkkn
h
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr+ r‘kun onq k‘r dwoknq‘bhnmdr rnaqd onrhakdr drbdm‘qhnr
khshfhnrnr x k‘ dwhrsdmbh‘ cd k‘ Qdc cd Iñudmdr Cdedmrnqdr cdk Ldchn @lahdmsd-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
205 @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
Knr bnmühbsnr rnbh‘kdr rd ‘fq‘u‘m b‘c‘ udy lÓr onq dk ‘a‘mcnmn cd k‘r hmrshstbhn,
mdr cdk Drs‘cn: k‘ onaqdy‘ x dwbktrhñm rnbh‘k: k‘ oqdrhñm b‘c‘ udy lÓr fq‘mcd o‘q‘
sq‘mrenql‘q hkdf‘kldmsd k‘ rdku‘ ‘ nsqnr trnr mn odqlhshcnr x tm bnmsdwsn b‘c‘
udy lÓr l‘qb‘cn cd uhnkdmbh‘ x m‘qbnsqÓ bn dm k‘ qdfhñm7-
K‘ qd‘khc‘c dr ptd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ drsÓ cdr‘o‘qdbhdmcn cd l‘mdq‘ ‘bdkdq‘,
c‘- Rd b‘kbtk‘ ptd oqna‘akdldmsd ptdcd rnkn tm‘ bt‘qs‘ o‘qsd cd rtr 0+7//+///
gdbsÓqd‘r nqhfhm‘kdr8- @cdlÓr+ knr dbnrhrsdl‘r ptd ptdc‘m drsÓm rhdmcn oqnetm,
c‘ldmsd ‘ksdq‘cnr onq ‘bshuhc‘cdr gtl‘m‘r- Onq didlokn+ onq k‘ s‘k‘ bk‘mcdrshm‘+
k‘ b‘bdqé‘ hkdf‘k+ dk sqÓ bn cd drodbhdr dm qhdrfn+ knr hmbdmchnr b‘tr‘cnr dm ptdl‘r
‘fqébnk‘r x k‘ dwo‘mrhñm cd k‘ eqnmsdq‘ ‘fqnodbt‘qh‘- @rhlhrln+ onq knr lnmn,
btkshunr+ k‘r hmu‘rhnmdr cd shdqq‘r+ k‘r oqnldr‘r cd cns‘bhnmdr x qdftk‘qhy‘bhnmdr
‘fq‘qh‘r hmcdahc‘r kkdu‘c‘r ‘ b‘an onq k‘r ‘tsnqhc‘cdr edcdq‘kdr x knr b‘lahnr
cd trn cd rtdkn o‘q‘ sq‘mrenql‘q k‘ rdku‘ dm o‘rshy‘kdr f‘m‘cdqnr+ ok‘ms‘bhnmdr
enqdrs‘kdr bnldqbh‘kdr n cd ahnbnlatrshakdr+ x o‘q‘ ‘lokh‘q k‘r ynm‘r tqa‘m‘r0/-
Dm knr rhfthdmsdr ‘o‘qs‘cnr rd cdrbqhadm aqdudldmsd ‘kftmnr cd knr oqhmbho‘kdr
oqnakdl‘r ptd drsÓm kkdu‘mcn ‘ k‘ cdrsqtbbhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘-
CDENQDRS?BHÑM
Bnln kn g‘m cnbtldms‘cn nqf‘mhy‘bhnmdr mn ftadqm‘ldms‘kdr ptd shdmdm
cçb‘c‘r cd sq‘a‘in dm k‘ ynm‘+ bnln M‘stq‘ x Dbnrhrsdl‘r Ldwhb‘mnr+ ~dmsqd
1/// x 1/05+ k‘ oçqchc‘ cd k‘ bnadqstq‘ ‘qañqd‘ dm k‘ qdrdqu‘ etd cd 07-/// gdb,
sÓqd‘r+ dm dk qdrsn cd k‘ rdku‘+ dm k‘r Óqd‘r mn oqnsdfhc‘r+ rtodq‘ onq ltbgn k‘r
0//-///•00- Dm k‘r Óqd‘r m‘stq‘kdr oqnsdfhc‘r+ k‘ l‘xnq o‘qsd cd k‘ cdenqdrs‘bhñm
u‘ nbtqqhdmcn dm rtr anqcdr x bqdbhdmcn g‘bh‘ dk hmsdqhnq ‘ o‘qshq cd k‘ bqd‘bhñm
cd mtdu‘r tmhc‘cdr cdrshm‘c‘r ‘ k‘ oqnctbbhñm ‘fqnodbt‘qh‘- @k lhrln shdlon+
cdrcd cdmsqn cd k‘r Óqd‘r oqnsdfhc‘r s‘lahçm u‘m nbtqqhdmcn oqnbdrnr cd cdenqdr,
s‘bhñm ‘ o‘qshq cd k‘r hmu‘rhnmdr dm k‘r bt‘kdr rd bqd‘m ‘rdms‘lhdmsnr hkdf‘kdr ptd
u‘m pths‘mcn k‘ rdku‘ o‘q‘ rtrshsthqk‘ onq ynm‘r tqa‘m‘r x ‘fqnodbt‘qh‘r-
Mn dr eÓbhk r‘adq k‘r s‘r‘r cd cdenqdrs‘bhñm qd‘k dm k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ x k‘
QAL@+ rnaqd sncn ‘msd k‘ ‘trdmbh‘ cd hmenql‘bhñm oóakhb‘ ‘akd x ‘bst‘khy‘c‘
ptd cdadqé‘ fdmdq‘q dk fnahdqmn edcdq‘k+ bnmenqld ‘k @btdqcn cd Drb‘yó- Rd otdcd
drodbtk‘q ptd g‘x oqnbdrnr cd cdsdqhnqn ptd mn drsÓm rhdmcn ‘bdos‘cnr onq k‘r
‘tsnqhc‘cdr- Onq didlokn+ dk Vnqkc Qdrntqbdr Hmrshstsd g‘ oqnxdbs‘cn ptd ltmhbh,
ohnr cd Nbnrhmfn+ L‘qptçr cd Bnlhkk‘r x Admdlçqhsn cd k‘r @lçqhb‘r+ dm knr ptd
rd knb‘khy‘ fq‘m o‘qsd cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ x k‘ QAL@+ odqchdqnm dmsqd 1/08 x
1/10 ‘oqnwhl‘c‘ldmsd 06-6$ cd rt bnadqstq‘ enqdrs‘k+ kn bt‘k drsÓ ltx onrhakd,
ldmsd qdk‘bhnm‘cn bnm knr hlo‘bsnr ‘lahdms‘kdr cdk oqnfq‘l‘ cd rtarhchnr o‘q‘
dk bnla‘sd ‘ k‘ onaqdy‘ Rdlaq‘mcn Uhc‘01-
21/ @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
LZsdqhZkdr oZqZ kZ oqdoZqZbhñm cdk drstchn oqduhn Z bkZrd
O‘q‘ bnlokdldms‘q dk drstchn cdk oqdrdmsd b‘rn+ sd qdbnldmc‘lnr kddq kn rh,
fthdmsd9
0- Oqnfq‘l‘ cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ dk Ldchn @lahdmsd ’1/10(- G‘bdq
k‘r o‘bdr bnm k‘ m‘stq‘kdy‘9 Ok‘m bhdmsé bn o‘q‘ g‘bdq eqdmsd ‘ k‘r dldqfdm,
bh‘r cdk bkhl‘+ k‘ ahnchudqrhc‘c x k‘ bnms‘lhm‘bhñm- gssor9..vvv-tmdo-nqf.
qdrntqbdr.l‘jhmf,od‘bd,m‘stqd
1- Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘
M‘bhñm- ’1/1/(- Bnmsdmhcn x ‘kb‘mbd cdk cdqdbgn gtl‘mn ‘ tm ldchn ‘l,
ahdmsd r‘mn- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks. kdr.otakh,
b‘shnm.cnbtldmsr.1/1/,/6.BNMSDMHCN!1/X!1/@KB@MBD!1/
CDK!1/CG!1/@!1/TM!1/LDCHN!1/@LAHDMSD!1/R@,
MN]UDQRHNM!1/EHM@K]0/!1/CD!1/ITKHN]/-oceú
2- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/11(- @lo‘qn dm Qduhrhñm 43.1/10-
gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/10,01.
@Q,43,1/10,/6011/10-oce Qduhr‘q oÓfhm‘r 08+ 30+ 85+ 001+ 011+ 034+ x
04/-
3- Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/06(- Nohmhñm Bnmrtkshu‘
NB,12.06+ Ldchn ‘lahdmsd x cdqdbgnr gtl‘mnr- gssor9..vvv-bnqsdhcg-
nq-bq.cnbr.nohmhnmdr.rdqhd‘]12]dro-oce
215 @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
MnsZr
)
Hmudrshf‘cnq‘ itqhroqtcdmbh‘k dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr x oqdrhcdms‘ cdk
Bdmsqn Hmsdqchrbhokhm‘qhn cd Ahnchudqrhc‘c x @lahdmsd+ BdHA@ @-B-
0
Drsd b‘rn drsÓ a‘r‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- K‘r rhst‘bhnmdr ptd rd g‘m cdrbqhsn´ k‘ hlonqs‘m,
bh‘ cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ o‘q‘ Lçwhbn x knr dretdqynr fkna‘kdr o‘q‘ cdsdmdq k‘ oçqchc‘ cd
chudqrhc‘c ahnkñfhb‘ x g‘bdq eqdmsd ‘k b‘lahn bkhlÓshbn: dk cdsdqhnqn cd knr dbnrhrsdl‘r: dk
‘a‘mcnmn cd k‘r hmrshstbhnmdr oóakhb‘r ‘ k‘ Qdrdqu‘ cd k‘ Ahnredq‘ cd Lnmsdr @ytkdr+ ‘ré
bnln dk ‘bnrn x k‘ oqdrhñm ‘ k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘´drsÓm nbtqqhdmcn-
K‘r dwoknq‘bhnmdr rnaqd knr onrhakdr khshfhnr ptd otdcdm hmsdqonmdqrd dm drsd b‘rn o‘q‘
cdedmcdq k‘ QAL@ x dk cdqdbgn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn cd k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘ x pthdmdr
hmsdfq‘m k‘ Qdc cd Iñudmdr Cdedmrnqdr cdk Ldchn @lahdmsd rnm ghonsçshb‘r+ ‘tmptd ltx
uh‘akdr: onqptd rd a‘r‘m dm dk l‘qbn itqéchbn o‘q‘ k‘ oqnsdbbhñm ‘lahdms‘k x rt hmsdqoqd,
s‘bhñm onq k‘ Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr x k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘
cd k‘ M‘bhñm-
K‘ hmudrshf‘bhñm o‘q‘ drsd b‘rn cd drstchn etd qd‘khy‘c‘ bnm dk ‘onxn cd @m‘ O‘tk‘ @k‘mér
Ok‘ x Q‘ók Ftrs‘un Ldchm‘ @l‘x‘+ cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqd,
l‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
1
B‘q‘ah‘r Khkkn+ 1/03
2
Rdbqds‘qé‘ cd Ldchn @lahdmsd+ Qdbtqrnr M‘stq‘kdr x Odrb‘+ 1///
3
B‘q‘ah‘r ds ‘k-+ 1/04
4
Rdbqds‘qé‘ cd @fqhbtkstq‘ x Qdbtqrnr GhcqÓtkhbnr+ 0867: Rdbqds‘qé‘ cd Ldchn @lahdmsd+
Qdbtqrnr M‘stq‘kdr x Odrb‘+ 1///
5
Dwhrsdm rdhr Óqd‘r m‘stq‘kdr oqnsdfhc‘r ‘kqdcdcnq cd k‘ QLA@9 ’0( Lnmtldmsn M‘stq‘k
X‘wbghkÓm onq cdbqdsn cdk 10 cd ‘fnrsn cd 0881: ’1( Qdrdqu‘ cd k‘ Ahnredq‘ K‘b‘m,Stm
onq cdbqdsn cdk 10 cd ‘fnrsn cd 0881: ’2( Lnmtldmsn M‘stq‘k Anm‘lo‘j onq cdbqdsn
cdk 10 cd ‘fnrsn cd 0881: ’3( ©qd‘ cd Oqnsdbbhñm cd Eknq‘ x E‘tm‘ Bg‘m,Jhm onq cdbqdsn
cdk 10 cd ‘fnrsn cd 0881: ’4( ©qd‘ cd Oqnsdbbhñm cd Eknq‘ x E‘tm‘ onq cdbqdsn cdk 12 cd
rdoshdlaqd cd 0887: x ’5( ©qd‘ cd Oqnsdbbhñm cd Eknq‘ x E‘tm‘ Ldsy‘anj onq cdbqdsn cdk
12 cd rdoshdlaqd cd 0887-
6
Cd Unr x L‘qhñm+ 1/04+ oÓfr- 24,33: Oqnxdbsn cd Cdr‘qqnkkn Rnbh‘k Hmsdfq‘cn x Rnrsdmh,
akd+ 1//1
7
F‘qbé‘+ 1/10: Q‘a‘r‘+ 1/08a: Q‘a‘r‘+ 1/08‘
8
EdqmÓmcdy,Lnmsdr cd Nb‘ ds ‘k-+ 1/04: Ldkh ds ‘k-+ 1/04
217 @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
0/
B‘q‘ah‘r ds ‘k-+ 1/04+ oÓf- 202
00
EdqmÓmcdy,Lnmsdr cd Nb‘ ds ‘k-+ 1/04: Ldkh ds ‘k-+ 1/04
01
V‘ql‘m ds ‘k-+ 1/10
02
B‘q‘ah‘r ds ‘k-+ 1/04+ oÓf- 66
03
Rdbqds‘qé‘ cdk Ldchn @lahdmsd x Qdbtqrnr M‘stq‘kdr+ 1/02
04
Oqnfq‘l‘ cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ dk Ldchn @lahdmsd+ 1/10
05
Otdakn K‘b‘mcñm+ 1/08
06
Rdbqds‘qé‘ cdk Ldchn @lahdmsd x Qdbtqrnr M‘stq‘kdr+ 1/08
07
Q‘lnr Nqséy+ 1/08
08
Oqdrhcdmbh‘ cd k‘ Qdoóakhb‘- ’1/08+ 00 cd mnuhdlaqd(- Udqrhñm drsdmnfqÁ b‘ cd k‘ bnmed,
qdmbh‘ cd oqdmr‘ l‘stshm‘ cdk oqdrhcdmsd @mcqár L‘mtdk Kñody Naq‘cnq-ú
1/
F‘qbé‘+ 1/10
10
K‘b‘mcnmdr onq k‘ cdedmr‘ cd knr Lnmsdr @ytkdr+ 1/08
11
Dk O‘ér+ 1/10+ ensnfq‘eé‘ 0
12
Dm dk @mdwn 0 dmbnmsq‘qÓr tm sdwsn cnmcd rd dwokhb‘ aqdudldmsd dk bnmsdmhcn x ‘kb‘mbd
cdk cdqdbgn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn x knr cdqdbgnr cd ‘bbdrn ‘ k‘ hmenql‘bhñm+ k‘ o‘q,
shbho‘bhñm oóakhb‘ x k‘ itrshbh‘ dm ‘rtmsnr ‘lahdms‘kdr-
13
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07: Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+
1/11‘: Q‘a‘r‘ R‘khm‘r+ 1/10: Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd
cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm ds ‘k-+ 1/1/
14
Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/06: Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘,
bhñm+ 1/11‘: Rdftmc‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/06: Rtoqdl‘
Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/11a
QdedqdmbhZr
B‘q‘ah‘r Khkkn+ I- ’1/03+ 00 cd ‘aqhk(- Lnmsdr @ytkdr- Bdha‘- gssor9..bdha‘-nqf-lw.ptd,g‘bdlnr.
aknfr,nohmhnm,dchsnqh‘k.itkh‘,b‘q‘ah‘r,khkkn.lnmsdr,‘ytkdr.
B‘q‘ah‘r+ I-+ Cd k‘ L‘y‘+ I- x B‘cdm‘+ Q- ’1/04(- Dk drbdm‘qhn m‘stq‘k x rnbh‘k- Dm I- B‘q‘ah‘r+
I- cd k‘ L‘y‘+ x Q- B‘cdm‘ ’bnnqcr-(+ Bnmrdqu‘bhñm x cdr‘qqnkkn rtrsdms‘akd dm k‘ rdku‘ K‘,
b‘mcnm‘- 14 ‘ínr cd ‘bshuhc‘cdr x dwodqhdmbh‘r- M‘stq‘ x Dbnrhrsdl‘r Ldwhb‘mnr-
Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ Hmrshstsn It,
chbh‘k Ltmch‘k cdk @lahdmsd d Hmrshstsn Hmsdq‘ldqhb‘mn cd Itrshbh‘ x Rnrsdmhahkhc‘c- ’1/1/(-
@msnknfé‘ itchbh‘k ‘lahdms‘k 1/06,1/1/ ’Q‘a‘r‘ R‘khm‘r x cd Vhmcs+ Dcr-(- gssor9..vvv-
rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks. kdr.otakhb‘shnm.cnbtldmsr.1/10,/3.‘msnknfh‘,itch,
bh‘k,‘lahdms‘k-oce
Bnlhrhñm M‘bhnm‘k cd ©qd‘r M‘stq‘kdr Oqnsdfhc‘r ’BNM@MO(- ’1/11(- ºqd‘r M‘stq‘kdr Oqn,
sdfhc‘r cd Láwhbn Zl‘o‘[- gsso9..rhf-bnm‘mo-fna-lw.vdarhsd.o‘frhf.l‘o‘r.rdqhd.l‘o‘]‘b,
st‘khy‘cn]‘mor-oce
Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/06(- Nohmhñm Bnmrtkshu‘ NB,12.1/06- gs,
sor9..vvv-bnqsdhcg-nq-bq.cnbr.nohmhnmdr.rdqhd‘]12]dro-oce
Cd Unr+ I-+ x L‘qhñm+ L- ’1/04(- Bnknmhy‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘- Dm I- B‘q‘ah‘r+ I- cd k‘
L‘y‘+ x Q- B‘cdm‘ ’bnnqcr-(+ Bnmrdqu‘bhñm x cdr‘qqnkkn rtrsdms‘akd dm k‘ rdku‘ K‘b‘mcnm‘-
14 ‘ínr cd ‘bshuhc‘cdr x dwodqhdmbh‘r- M‘stq‘ x Dbnrhrsdl‘r Ldwhb‘mnr-
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- B‘rn cd drstchn 218
Rdbqds‘qé‘ cd @fqhbtkstq‘ x Qdbtqrnr GhcqÓtkhbnr- ’0867(- Cdbqdsn onq dk ptd rd cdbk‘q‘ cd hmsd,
qçr oóakhbn dk drs‘akdbhlhdmsn cd k‘ ynm‘ cd oqnsdbbhñm enqdrs‘k cd k‘ btdmb‘ cdk qén Stkhi‘g+
‘ré bnln cd k‘ qdrdqu‘ hmsdfq‘k cd k‘ ahnredq‘ Lnmsdr @ytkdr+ dm dk Óqd‘ bnloqdmchc‘ cdmsqn
cd knr kélhsdr ptd rd hmchb‘m- Ch‘qhn N bh‘k cd K‘ Edcdq‘bhñm- gsso9..rhf-bnm‘mo-fna-lw.
vdarhsd.o‘frhf.CdbqdsnrCNE.Lnmsdr‘ytkdr-oce-
Rdbqds‘qé‘ cd Ldchn @lahdmsd+ Qdbtqrnr M‘stq‘kdr x Odrb‘- ’1///(- @UHRN ldch‘msd dk bt‘k rd
hmenql‘ ‘k oóakhbn dm fdmdq‘k+ ptd k‘ Rdbqds‘qé‘ cd Ldchn @lahdmsd+ Qdbtqrnr M‘stq‘kdr x
Odrb‘ g‘ bnmbkthcn k‘ dk‘anq‘bhñm cdk oqnfq‘l‘ cd l‘mdin cdk Áqd‘ m‘stq‘k oqnsdfhc‘ bnm
dk b‘qÁbsdq cd qdrdqu‘ cd k‘ ahnredq‘ Lnmsdr @ytkdr+ tahb‘c‘ dm knr ltmhbhohnr cd Nbnrhmfn+
L‘qf‘qhs‘r x L‘q‘uhkk‘ Sdmdi‘o‘ dm dk Drs‘cn cd Bgh‘o‘r+ drs‘akdbhc‘ ldch‘msd Cdbqdsn
Oqdrhcdmbh‘k otakhb‘cn dk 01 cd dmdqn cd 0867- Ch‘qhn N bh‘k cd k‘ Edcdq‘bhñm- gssor9..
rhldb-bnm‘mo-fna-lw.oce]obxl.061]CNE-oce
Rdbqds‘qé‘ cdk Ldchn @lahdmsd x Qdbtqrnr M‘stq‘kdr- ’1/02(- SqÁ bn hkdf‘k cd uhc‘ rhkudrsqd-
gssor9..ahakhnsdb‘-rdl‘qm‘s-fna-lw.i‘mhtl.Cnbtldmsnr.Bhf‘.Khaqnr1/02.BC//05/0-oce
Rdbqds‘qé‘ cdk Ldchn @lahdmsd x Qdbtqrnr M‘stq‘kdr- ’1/08(- Oqnxdbs‘m Qdrdqu‘ Ahnbtkstq‘k
dm Lnmsdr @ytkdr- Fnahdqmn cd Lçwhbn- gssor9..vvv-fna-lw.rdl‘qm‘s.oqdmr‘.oqnxdb,
s‘m,qdrdqu‘,ahnbtkstq‘k,dm,lnmsdr,‘ytkdr=hchnl<dr
Rdftmc‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/06(- @lo‘qn 530.1/06- gssor9..
vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/06,0/.@-Q-$1/530,1/06-
oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/07(- @lo‘qn dm qduhrhñm 2/6.1/05- gssor9..vvv-
rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/07,00.@Q,2/6,1/05,0700/6-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/1/(- Bnmsdmhcn x ‘kb‘mbd cdk cdqdbgn gtl‘mn ‘
tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks. kdr.otakhb‘shnm.
cnbtldmsr.1/1/,/6.BNMSDMHCN$1/X$1/@KB@MBD$1/CDK$1/CG$1/@$1/
TM$1/LDCHN$1/@LAHDMSD$1/R@MN]UDQRHNM$1/EHM@K]0/$1/CD$1/IT,
KHN]/-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/11‘(- @lo‘qn dm qduhrhñm 43.1/10- gssor9..vvv-
rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/10,01.@Q,43,1/10,/6011/10-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/11a(- Bnmsqnudqrh‘ Bnmrshstbhnm‘k 101.1/07-
gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks.ehkdr.‘btdqcnr]bnmsqnudqrh‘r]bnmrshs.cnbtldm,
sn.1/11,/4,/3.LO]BnmsBnmrs,101,1/07-oce
V‘ql‘m+ I-+ Ytíhf‘+ I- H- x Bdqudq‘+ L- ’1/10(- @mÁkhrhr cd knr hlo‘bsnr dm k‘r bnadqstq‘r
enqdrs‘kdr x onsdmbh‘k cd lhshf‘bhñm cd k‘r o‘qbdk‘r cdk oqnfq‘l‘ Rdlaq‘mcn Uhc‘ hlokd,
ldms‘c‘r dm 1/08- VQH Lçwhbn- gsso9..lnuhkhc‘c‘l‘akd-nqf.VQHLdwhbn.VQH$1/L$,
B2$@8whbn$1/@m$B2$@0khrhr$1/rnaqd$1/knr$1/hlo‘bsnr$1/‘lahdms‘kdr$1/
cd$1/Rdlaq‘mcn$1/Uhc‘$1/dm$1/1/08-oc
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- B‘rn cd drstchn 220
?mdvn 0
MnsZr
0
Oqnfq‘l‘ cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ dk Ldchn @lahdmsd+ 1/10
1
Bnlhrhñm Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/10
2
@r‘lakd‘ Fdmdq‘k cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r+ 1/11
3
Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/06
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- B‘rn cd drstchn 222
4
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07
5
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/11
6
Oqhmbhohn 0/- Dk ldinq lncn cd sq‘s‘q k‘r btdrshnmdr ‘lahdms‘kdr dr bnm k‘ o‘qshbho‘bhñm cd
sncnr knr bhtc‘c‘mnr hmsdqdr‘cnr+ dm dk mhudk ptd bnqqdronmc‘- Dm dk ok‘mn m‘bhnm‘k+ snc‘
odqrnm‘ cdadqÓ sdmdq ‘bbdrn ‘cdbt‘cn ‘ k‘ hmenql‘bhñm rnaqd dk ldchn ‘lahdmsd cd ptd
chronmf‘m k‘r ‘tsnqhc‘cdr+ hmbkthc‘ k‘ hmenql‘bhñm rnaqd knr l‘sdqh‘kdr x k‘r ‘bshuhc‘cdr
ptd dmbhdqq‘m odkhfqn dm rtr bnltmhc‘cdr+ ‘ré bnln k‘ nonqstmhc‘c cd o‘qshbho‘q dm knr
oqnbdrnr cd ‘cnobhñm cd cdbhrhnmdr- Knr Drs‘cnr cdadqÓm e‘bhkhs‘q x enldms‘q k‘ rdmrhahkh,
y‘bhñm x k‘ o‘qshbho‘bhñm cd k‘ onak‘bhñm onmhdmcn k‘ hmenql‘bhñm ‘ chronrhbhñm cd sncnr-
CdadqÓ oqnonqbhnm‘qrd ‘bbdrn dedbshun ‘ knr oqnbdchlhdmsnr itchbh‘kdr x ‘clhmhrsq‘shunr+
dmsqd çrsnr dk qdr‘qbhlhdmsn cd c‘ínr x knr qdbtqrnr odqshmdmsdr ’Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘,
bhnmdr Tmhc‘r+ 0881-
7-
Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r+ 1/07
QdedqdmbhZr
@r‘lakd‘ Fdmdq‘k cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r- ’1/11(- Dk cdqdbgn gtl‘mn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd
khlohn+ r‘ktc‘akd x rnrsdmhakd ’@.65.K-64(- gssor9..chfhs‘kkhaq‘qx-tm-nqf.qdbnqc.28714/7. ,
kdr.@]65]K-64,DR-oce
Bnlhrhñm Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/10(- Qdrnktbhñm 2.1/10+ Dldqfdmbh‘ Bkh,
lÁshb‘ @kb‘mbd x nakhf‘bhnmdr hmsdq‘ldqhb‘m‘r cd cdqdbgnr gtl‘mnr- gssor9..vvv-n‘r-nqf.
dr.bhcg.cdbhrhnmdr.oce.1/10.Qdrnktbhnm]2,10]RO@-oce
Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/06(- Nohmhñm Bnmrtkshu‘ NB,12.1/06- gs,
sor9..vvv-bnqsdhcg-nq-bq.cnbr.nohmhnmdr.rdqhd‘]12]dro-oce
Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r- ’0881(- Cdbk‘q‘bhñm cd Qén rnaqd dk Ldchn @lahdmsd x
dk Cdr‘qqnkkn- gssor9..vvv-tm-nqf.ro‘mhrg.dr‘.rtrscdu.‘fdmc‘10.qhncdbk‘q‘shnm-gsl
Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r- ’1/07(- @qsébtkn 0- @btdqcn Qdfhnm‘k rnaqd dk @bbdrn ‘
k‘ Hmenql‘bhñm+ k‘ O‘qshbho‘bhñm Oóakhb‘ x dk @bbdrn ‘ k‘ Itrshbh‘ dm @rtmsnr @lahdms‘kdr dm
@láqhb‘ K‘shm‘ x dk B‘qhad- gssor9..vvv-bdo‘k-nqf.dr.‘btdqcncddrb‘yt
Oqnfq‘l‘ cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r o‘q‘ dk Ldchn @lahdmsd- ’1/10(- G‘bdq k‘r o‘bdr bnm k‘
m‘stq‘kdy‘9 Ok‘m bhdmsé bn o‘q‘ g‘bdq eqdmsd ‘ k‘r dldqfdmbh‘r cdk bkhl‘+ k‘ ahnchudqrhc‘c x
k‘ bnms‘lhm‘bhñm- gssor9..vvv-tmdo-nqf.dr.qdrntqbdr.l‘jhmf,od‘bd,m‘stqd
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/07(- @lo‘qn dm qduhrhñm 2/6.1/05- gssor9..vvv-
rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/07,00.@Q,2/6,1/05,0700/6-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/11(- Bnmsqnudqrh‘ Bnmrshstbhnm‘k 101.1/07-
gssor9..vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks.ehkdr.‘btdqcnr]bnmsqnudqrh‘r]bnmrshs.cnbtldm,
sn.1/11,/4,/3.LO]BnmsBnmrs,101,1/07-oce
?mdvn 1
“ @qsébtkn 3
“ @qsébtkn 14
“ @qsébtkn 16
“ @qsébtkn 62+ Eq‘bbhñm WWHW+ Hmbhrnr B x F
“ @qsébtkn 004+ Eq‘bbhñm U+ Hmbhrnr @+ C+ E x F
“ @qsébtkn 022
¿ Sq‘s‘cn dmsqd Lçwhbn+ Drs‘cnr Tmhcnr x B‘m‘cÓ
“ B‘oéstkn 13 ´ Ldchn ‘lahdmsd
¿ O‘bsn Hmsdqm‘bhnm‘k cd Cdqdbgnr Dbnmñlhbnr+ Rnbh‘kdr x Btkstq‘kdr
“ @qsébtkn 01
¿ Bnmudmhn cd Chudqrhc‘c Ahnkñfhb‘
“ @qsébtkn 0
“ @qsébtkn 7+ Eq‘bbhñm @+ A+ B+ C+ x I
“ @qsébtkn 0/+ Eq‘bbhñm A+ C+ x D
¿ Bnmudmbhñm L‘qbn cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r rnaqd B‘lahn BkhlÓshbn
“ @qsébtknr 0+ 2+ x 3
¿ Oqnsnbnkn cd Jxnsn
“ @qsébtkn 1
“ @qsébtkn 2
¿ @btdqcn cd O‘qér
“ @qsébtknr 1+ 2+ 3+ 4 x 5
¿ Cdbk‘q‘bhñm cd Qén rnaqd dk Ldchn @lahdmsd x Cdr‘qqnkkn
“ Oqhmbhohnr 1+ 2+ 3+ 0/+ 04 x 06
¿ @btdqcn cd Drb‘yó
“ @qsébtkn 3+ Eq‘bbhñm 5
“ @qsébtkn 4+ Eq‘bbhñm 0+ 1+ 2+ x 3
“ @qsébtkn 7+ Eq‘bbhñm 1 x 2
¿ Bnmudmhn 058 NHS
“ @qsébtkn 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 01+ 03
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- B‘rn cd drstchn 224
RHMNORHR0
K‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ dm dk drs‘cn cd Bgh‘o‘r dr tmn cd knr rhshnr cd chudqrhc‘c
ahnkñfhb‘ lÓr hlonqs‘msdr dm dk ltmcn x rt bnmrdqu‘bhñm bnln tm rtlhcdqn cd
b‘qanmn dr hmchrodmr‘akd cdrcd k‘ ‘qdm‘ cdk bnla‘sd ‘k b‘lahn bkhlÓshbn- O‘q‘
oqnsdfdq drsd hmu‘kt‘akd o‘sqhlnmhn m‘stq‘k+ dm 0867 rd bqdñ k‘ Qdrdqu‘ cd k‘
Ahñredq‘ cd Lnmsdr @ytkdr ’QAL@( dm knr ltmhbhohnr cd Nbnrhmfn+ L‘qf‘qhs‘r
x L‘q‘uhkk‘ Sdmdi‘o‘+ sncnr dm Bgh‘o‘r+ ltx bdqb‘ cd k‘ eqnmsdq‘ bnm Ft‘sd,
l‘k‘-
@ odr‘q cd kn ‘msdqhnq+ k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ drsÓ cdr‘o‘qdbhdmcn qÓohc‘ldmsd-
Rd b‘kbtk‘ ptd ptdc‘ rnkn tm‘ bt‘qs‘ o‘qsd cd rt rtodq bhd nqhfhm‘k- K‘ dsmh‘ k‘,
b‘mcnm‘+ ptd g‘ g‘ahs‘cn k‘ ynm‘ cdrcd g‘bd 2// ‘ínr+ hmsdms‘ bnmrdqu‘q k‘ rdku‘
x k‘ QAL@+ dm k‘ bt‘k drsÓm tahb‘c‘r rtr shdqq‘r- Knr qdoqdrdms‘msdr cdk otdakn
k‘b‘mcñm g‘m cdmtmbh‘cn u‘qh‘r udbdr ptd dm k‘ qdfhñm drsÓ oqnkhedq‘mcn k‘ s‘k‘
bk‘mcdrshm‘+ dk sqÓ bn cd drodbhdr dm qhdrfn+ knr hmbdmchnr b‘tr‘cnr dm ptdl‘r
‘fqébnk‘r: x knr b‘lahnr cd trn cd rtdkn o‘q‘ sq‘mrenql‘q k‘ rdku‘ dm o‘rshy‘kdr f‘,
m‘cdqnr+ ok‘ms‘bhnmdr enqdrs‘kdr bnldqbh‘kdr n cd ahnbnlatrshakdr- S‘lahçm+ ptd
chbgnr b‘lahnr rd drsÓm kkdu‘mcn ‘ b‘an rhm bnmrtks‘qknr+ rhm oqnonqbhnm‘qkdr hm,
enql‘bhñm ‘cdbt‘c‘ x rhm snl‘q dm btdms‘ rtr drs‘stsnr- Knr oqnbdrnr bnnqchm‘,
cnr onq k‘r ‘tsnqhc‘cdr edcdq‘kdr o‘q‘ qdftk‘qhy‘q k‘r hmu‘rhnmdr cd nsqnr fqtonr
dm rt sdqqhsnqhn bnmsqhatxdm s‘lahçm ‘ k‘ cdu‘rs‘bhñm cd k‘ rdku‘+ otdr hlotkr‘m
oqnbdrnr cd tqa‘mhy‘bhñm x bnmudqrhñm ‘fqnodbt‘qh‘-
@msd dk ‘a‘mcnmn cd k‘r hmrshstbhnmdr qdronmr‘akdr cd ‘okhb‘q k‘ kdfhrk‘bhñm
o‘q‘ k‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ x k‘ oqnsdbbhñm cd
k‘ QAL@+ knr qdoqdrdms‘msdr cdk otdakn k‘b‘mcñm g‘m cdbhchcn dwoknq‘q rtr
‘ksdqm‘shu‘r o‘q‘ cdedmcdq k‘ QAL@ x rt cdqdbgn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn+
dloqdmchdmcn chudqr‘r ‘bbhnmdr cd khshfhn drsq‘sçfhbn+ x o‘q‘ didqbdq rtr cdqd,
bgnr cd ‘bbdrn ‘ k‘ hmenql‘bhñm+ k‘ o‘qshbho‘bhñm oóakhb‘ x k‘ itrshbh‘ dm ‘rtmsnr
‘lahdms‘kdr-
23/ @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
Onq rt o‘qsd+ k‘ Qdc cd Iñudmdr Cdedmrnqdr cdk Ldchn @lahdmsd cdbhchñ qdr,
onmcdq ‘k kk‘l‘cn cd rtr hmsdfq‘msdr ptd odqsdmdbdm ‘ k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘ x rnm
uhfhk‘msdr bnltmhs‘qhnr dm k‘ QAL@- @ré+ rd rtl‘qnm ‘ k‘r ‘bbhnmdr kdf‘kdr o‘q‘
cdedmcdq Lnmsdr @ytkdr- Drs‘ ‘rnbh‘bhñm bhuhk cd drstch‘msdr cd chudqr‘r tmhudqrh,
c‘cdr ldwhb‘m‘r shdmd bnln naidsn rnbh‘k x lhrhñm hmrshstbhnm‘k cdedmcdq dk o‘sqh,
lnmhn m‘stq‘k cdk o‘ér x qd‘khy‘q ‘bbhnmdr o‘q‘ k‘ ‘c‘os‘bhñm ‘k b‘lahn bkhlÓshbn
x lhshf‘q k‘r dlhrhnmdr cd f‘rdr cd dedbsn hmudqm‘cdqn-
Dm drsd bnmsdwsn+ …bñln oncdlnr dwhfhq ‘ sq‘uçr cd knr ldb‘mhrlnr o‘q‘ dk
‘bbdrn dedbshun ‘ k‘ itrshbh‘ ptd rd kkdudm ‘ b‘an k‘r ‘bbhnmdr mdbdr‘qh‘r o‘q‘ f‘,
q‘mshy‘q dk cdqdbgn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn+ s‘lahçm cd k‘r fdmdq‘bhnmdr etst,
q‘r+ ptd cdodmcd dm fq‘m ldchc‘ cd k‘ bnmrdqu‘bhñm cd dbnrhrsdl‘r bnln k‘ Rdku‘
K‘b‘mcnm‘=
Drsd b‘rn atrb‘ oqnlnudq tm‘ qdüdwhñm rnaqd dk uémbtkn hmrdo‘q‘akd dmsqd k‘
bnmrdqu‘bhñm cd k‘ m‘stq‘kdy‘ x dk cdqdbgn ‘ uhuhq dm tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn-
Shdmd bnln naidshun enldms‘q tm‘ chrbtrhñm rnaqd knr etmc‘ldmsnr çshbnr cd
tm lncdkn cd cdr‘qqnkkn tshkhs‘qhn x cdoqdc‘cnq ptd c‘ u‘knq ‘ k‘ m‘stq‘kdy‘ dm
etmbhñm cd u‘knqdr gtl‘mnr+ bnln knr hmsdqdrdr dbnmñlhbnr+ x ptd onmd dm qhdrfn
k‘r bnmchbhnmdr cd uhc‘ cd k‘r odqrnm‘r x cd k‘r fdmdq‘bhnmdr etstq‘r+ ‘ldm‘y‘c‘r
onq dk b‘lahn bkhlÓshbn+ k‘ oçqchc‘ cd chudqrhc‘c ahnkñfhb‘ x k‘ bnms‘lhm‘bhñm-
@k qdrnkudq drsd b‘rn+ dk ‘ktlm‘cn qdüdwhnm‘qÓ rnaqd ‘rodbsnr onbn dwoknq‘,
cnr+ odqn tqfdmsdr+ dm qdk‘bhñm bnm k‘ itrshbh‘ahkhc‘c cd knr cdqdbgnr dbnmñlhbnr+
rnbh‘kdr+ btkstq‘kdr x ‘lahdms‘kdr ’CDRB@(- Drodq‘lnr ptd drsd b‘rn cdsnmd oqd,
ftms‘r x qdrotdrs‘r hlonqs‘msdr o‘q‘ bnla‘shq k‘r nlhrhnmdr ptd rd sq‘ctbdm dm
uhnk‘bhnmdr cd cdqdbgnr gtl‘mnr onqptd mn rd ‘okhb‘m k‘r kdxdr+ n mn rd didqbd tm‘
cdahc‘ chkhfdmbh‘ o‘q‘ hmsdms‘q oqnsdfdq ‘k lÓwhln knr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr-
Dm drsd b‘rn rd ‘bst‘khy‘m knr cnr rtotdrsnr x dk qdrtks‘cn dr uhrhakd dm k‘ cdrsqtb,
bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘- Cd hft‘k enql‘+ dm rt hlo‘bsn ‘ k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘ x
rtr ldchnr cd uhc‘+ ‘ré bnln k‘r bnmchbhnmdr ‘cudqr‘r ptd drsnr c‘ínr b‘tr‘qÓm ‘
k‘r fdmdq‘bhnmdr etstq‘r rh mn rd ‘bsó‘ ‘gnq‘ o‘q‘ lhshf‘qknr-
K‘r oqdftms‘r o‘q‘ k‘ qdrnktbhñm cdk b‘rn drsÓm chqhfhc‘r ‘k drstchn cdk rhrsdl‘
itqéchbn o‘q‘ k‘ oqnsdbbhñm cdk ldchn ‘lahdmsd+ ‘ré bnln ‘ k‘ hmsdqoqds‘bhñm cd
k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ rnaqd dk bnmsdmhcn x ‘kb‘mbd cdk cdqdbgn ‘ tm ldchn
‘lahdmsd r‘mn- S‘lahçm ‘a‘qb‘m bñln drsd cdqdbgn otdcd rdq utkmdq‘cn+ mn rnkn
onq ‘bbhnmdr cdkhadq‘c‘r ptd kn ‘edbsdm+ rhmn onq nlhrhnmdr dm k‘ qd‘khy‘bhñm cd
k‘r ‘bbhnmdr mdbdr‘qh‘r o‘q‘ rt stsdk‘ dedbshu‘ x k‘ bnmrdqu‘bhñm cd k‘ m‘stq‘kdy‘+
bnln nbtqqd dm dk b‘rn cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘-
Rd atrb‘ s‘lahçm ptd dk ‘ktlm‘cn ohdmrd k‘r ‘ksdqm‘shu‘r x knr ‘qftldmsnr
lÓr qdkdu‘msdr o‘q‘ kkdu‘q ‘ k‘ oqÓbshb‘ knr cdqdbgnr cd ‘bbdrn ‘ k‘ hmenql‘bhñm+
k‘ o‘qshbho‘bhñm oóakhb‘ x k‘ itrshbh‘ dm ‘rtmsnr ‘lahdms‘kdr- Cdad qdüdwhnm‘q bñ,
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- Fté‘ cnbdmsd 230
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘
x dk cdqdbgn etmc‘ldms‘k ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton cd
drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Bnloqdmcdq bñln rd hmsdqqdk‘bhnm‘m dk cdsdqhnqn cd k‘ m‘stq‘kdy‘ x rtr
rdquhbhnr ‘lahdms‘kdr+ dk b‘lahn bkhlÓshbn x k‘ bnms‘lhm‘bhñm bnm cdqd,
bgnr etmc‘ldms‘kdr bnln dk cd uhuhq dm tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn- S‘lahçm
dr cdrd‘akd oqnlnudq tm‘ chrbtrhñm çshb‘ rnaqd dk u‘knq hmsqémrdbn cd k‘
m‘stq‘kdy‘ x k‘ itrshbh‘ hmsdqfdmdq‘bhnm‘k+ ptd btdrshnmd dk ‘bst‘k lncdkn
cd cdr‘qqnkkn x k‘ cdrhft‘kc‘c-
1- Qdüdwhnm‘q rnaqd k‘ chldmrhñm dloéqhb‘ cd knr cdqdbgnr dbnmñlhbnr+ rn,
bh‘kdr+ btkstq‘kdr x ‘lahdms‘kdr ’CDRB@(: bñln rd bnm ftq‘m k‘r uhnk‘bhn,
mdr ‘ knr CDRB@ onq nlhrhñm: x btÓkdr rnm x bñln cdadm l‘sdqh‘khy‘qrd
k‘r nakhf‘bhnmdr drs‘s‘kdr o‘q‘ hq bqd‘mcn oqnfqdrhu‘ldmsd k‘r bnmchbhnmdr
ptd odqlhs‘m dk didqbhbhn okdmn cd cdqdbgnr dbnmñlhbnr+ rnbh‘kdr+ btkstq‘,
kdr x ‘lahdms‘kdr+ bnln dk cd uhuhq dm tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn-
2- @m‘khy‘q dk rhrsdl‘ itqéchbn o‘q‘ k‘ oqnsdbbhñm cdk ldchn ‘lahdmsd+ k‘
m‘stq‘kdy‘ x k‘ stsdk‘ dedbshu‘ cdk cdqdbgn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn+
‘ré bnln rt hmsdqoqds‘bhñm itqhroqtcdmbh‘k- Bnloqdmcdq rt bnmsdmhcn x
‘kb‘mbd+ k‘r chedqdmsdr chldmrhnmdr dm k‘r ptd rd cdrdmutdkud+ knr oqhmbh,
ohnr qdbsnqdr ptd hmenql‘m rt ‘okhb‘bhñm dm k‘ oqÓbshb‘ x k‘r ldchc‘r ptd
cdadm ‘cnos‘qrd o‘q‘ qdo‘q‘q k‘r uhnk‘bhnmdr ‘ drd cdqdbgn etmc‘ldms‘k+
hmbktxdmcn f‘q‘msé‘r cd mn qdodshbhñm-
3- @qftldms‘q bñln otdcdm ‘bbhnm‘qrd knr cdqdbgnr cd ‘bbdrn ‘ k‘ hmenq,
l‘bhñm+ k‘ o‘qshbho‘bhñm oóakhb‘ x k‘ itrshbh‘ dm ‘rtmsnr ‘lahdms‘kdr: o‘q‘
cdedmcdq ‘ k‘ m‘stq‘kdy‘ x knr cdqdbgnr ‘lahdms‘kdr- Onq didlokn+ …bñln
oncqé‘ ‘qftldms‘qrd dk hmsdqçr n cdqdbgn cd k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘ n k‘ Qdc
cd Iñudmdr Cdedmrnqdr cdk Ldchn @lahdmsd o‘q‘ oqdrdms‘q tm‘ cdl‘mc‘ x
231 @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
H- LZsdqhZkdr oZqZ kZ oqdoZqZbhñm cdk drstchn oqduhn Z bkZrd
O‘q‘ bnlokdldms‘q dk drstchn cdk oqdrdmsd b‘rn+ dr hlonqs‘msd ptd st drstch‘m,
s‘cn kd‘ knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr9
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- Fté‘ cnbdmsd 232
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr-ú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 3. lhmtsnr-ú
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr-ú
fl Cdrb]mrn9 04 lhmtsnr-ú
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 3. lhmtsnr-ú
fl Pdfidvhnmdr “m]jdr9 2. lhmtsnr
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 0. lhmtsnr-
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
K‘ hmsdmbhñm cd drsd lnldmsn mn dr o‘q‘ hmsqnctbhq dk b‘rn+ x‘ ptd drn rd g‘qÓ ‘k
dwoknq‘q knr gdbgnr dm dk chÓknfn dm okdm‘qh‘- Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q
x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 bnmsdvsn x gdbgnr cdj bUrn8 3. lhm- ú
Dm drsd lnldmsn cd k‘ rdrhñm rd ‘anqc‘qÓm dk bnmsdwsn x knr gdbgnr cdk b‘rn-
Dr hlonqs‘msd ptd dk ‘ktlm‘cn knfqd tahb‘q knr gdbgnr cdk b‘rn dm dk bnmsdwsn
‘lokhn ptd drsÓ cdsdqlhm‘cn oqhmbho‘kldmsd onq k‘ oqnakdlÓshb‘ ‘lahdms‘k x
cdk b‘lahn bkhlÓshbn x bñln hlo‘bs‘m knr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr: ‘ré bnln knr
oqhmbhohnr fdmdq‘kdr x k‘r nakhf‘bhnmdr ptd c‘m etmc‘ldmsn ‘k rhrsdl‘ itqéchbn o‘,
q‘ dk qdrodsn x k‘ f‘q‘msé‘ cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr ’onq didlokn+ k‘r nakhf‘bhnmdr
cd oqnfqdrhuhc‘c x cdahc‘ chkhfdmbh‘(-
Drs‘ lhq‘c‘ hmhbh‘k fdmdq‘k kdr odqlhshqÓ hcdmsh b‘q s‘msn knr gdbgnr qdkdu‘msdr+
bnln k‘r onrhakdr ué‘r cd ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ o‘q‘ ‘anqc‘qknr- Rtr qdrotdrs‘r
cdadqÓm cdlnrsq‘q ptd bnmnbdm dk b‘rn- K‘ hcd‘ dr ptd bnln fqton u‘x‘m ‘arsq‘,
xdmcn cdk bnmsdwsn fdmdq‘k bñln knr gdbgnr o‘qshbtk‘qdr qdoqdrdms‘m btdrshnm‘,
lhdmsnr hlonqs‘msdr x otmst‘kdr rnaqd k‘r onrhahkhc‘cdr cd ‘bbhnm‘q dk rhrsdl‘ cd
itrshbh‘ o‘q‘ k‘ oqnsdbbhñm cd knr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr dm itdfn- Qdbtdqc‘ ptd
otdcdr hmsdqqtlohq k‘r o‘qshbho‘bhnmdr rh ‘kftm‘ odqrnm‘ rd ‘cdk‘ms‘ cdl‘rh‘cn
bnm rt qdrotdrs‘-
O‘q‘ drsd lnldmsn cd chrbtrhñm+ rd rtfhdqdm k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Onq ptç k‘ Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r g‘ ‘ ql‘cn ptd uhuh,
lnr tm‘ dldqfdmbh‘ ok‘mds‘qh‘ b‘tr‘c‘ onq k‘ cdrsqtbbhñm cd k‘ m‘stq‘,
kdy‘ x rtr rdquhbhnr ‘lahdms‘kdr: dk b‘lahn bkhlÓshbn x k‘ bnms‘lhm‘bhñm+
ptd qdoqdrdms‘ k‘ l‘xnq ‘ldm‘y‘ o‘q‘ knr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr cd k‘r
fdmdq‘bhnmdr oqdrdmsdr x etstq‘r=
235 @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
Dm drsd dro‘bhn m‘k rd qdbnlhdmc‘ oqnlnudq tm‘ chrbtrhñm bnkdbshu‘ rnaqd knr
qdrtks‘cnr ptd kdr ftrs‘qé‘ nasdmdq dm drsd b‘rn- O‘q‘ qdrtlhq sncn kn ‘m‘khy‘cn
x ‘oqdmchcn+ dm qdk‘bhñm bnm knr naidshunr cd ‘oqdmchy‘id+ drs‘ chrbtrhñm oncqé‘
dmenb‘qrd dm btÓkdr cdadqé‘m rdq k‘r ldchc‘r cd tm‘ rdmsdmbh‘ ptd nsnqf‘q‘ dk
‘lo‘qn ‘ knr qdoqdrdms‘msdr cd k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘ x knr hmsdfq‘msdr cd k‘ Qdc
cd Iñudmdr Cdedmrnqdr cdk Ldchn @lahdmsd o‘q‘ k‘ bnmrdqu‘bhñm cd k‘ QAL@+
k‘ qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ x k‘ qd‘khy‘bhñm cd k‘r ‘bbhnmdr mdbdr‘qh‘r
o‘q‘ btlokhq bnm knr bnloqnlhrnr cdk Drs‘cn ldwhb‘mn o‘q‘ bnla‘shq dk b‘lahn
bkhlÓshbn+ bnmenqld ‘k @btdqcn cd O‘qér- …Bñln oncqé‘ qdo‘q‘qrd k‘ uhnk‘bhñm ‘k
cdqdbgn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn dm drsd b‘rn x btÓkdr rdqé‘m k‘r f‘q‘msé‘r mdbd,
r‘qh‘r cd mn qdodshbhñm=
K‘ chrbtrhñm bnkdbshu‘ rnaqd knr dedbsnr ptd cdadqé‘ sdmdq tm‘ rdmsdmbh‘ ptd
nsnqf‘q‘ dk ‘lo‘qn ‘ knr qdoqdrdms‘msdr cd k‘ dsmh‘ k‘b‘mcnm‘ x knr hmsdfq‘msdr
cd k‘ Qdc cd Iñudmdr Cdedmrnqdr cdk Ldchn @lahdmsd o‘q‘ k‘ bnmrdqu‘bhñm cd k‘
QAL@ x k‘ qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘+ cdadqé‘ odqlhshq ‘k drstch‘ms‘cn
uhmbtk‘q knr gdbgnr cdk b‘rn bnm rt bnm ftq‘bhñm cdmsqn cdk rhrsdl‘ itqéchbn o‘q‘
oqnsdfdq dk cdqdbgn gtl‘mn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn: x bnm k‘ ‘rhfm‘bhñm cd
k‘r bnmrdbtdmbh‘r ptd cdadqé‘ sdmdq k‘ uhnk‘bhñm cd drd cdqdbgn etmc‘ldms‘k o‘q‘
rdq qdo‘q‘cn hmsdfq‘kldmsd- Drsn hmbktxd k‘ dmtldq‘bhñm cd k‘r ldchc‘r otmst‘kdr
ptd knfq‘qé‘m drd naidshun x k‘r f‘q‘msé‘r cd mn qdodshbhñm ptd duhs‘qé‘m etstq‘r
‘edbs‘bhnmdr x c‘ínr ‘lahdms‘kdr- Kn ‘msdqhnq dr hmchrodmr‘akd o‘q‘ ‘rdftq‘q knr
cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr cd k‘r fdmdq‘bhnmdr etstq‘r+ eqdmsd ‘ knr qhdrfnr cd k‘ cdr,
sqtbbhñm cd k‘ m‘stq‘kdy‘ x dk b‘lahn bkhlÓshbn-
DroUbhn cd ctcUr rnaqd dmsqdfUajd8 0. lhm-ú
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘ x dk
cdqdbgn etmc‘ldms‘k ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn x bnmenqld ‘ knr ptd rd chrbtshñ
dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘
n u‘qh‘r cd k‘r oqdftms‘r ptd rd enqltk‘qnm dm dk ‘o‘qs‘cn cd ~drstchn oqduhn ‘
bk‘rd• dm drs‘ fté‘ cnbdmsd x dk b‘rn-
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
fq‘k cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘
K‘ bnmrdqu‘bhñm x qdrs‘tq‘bhñm cd k‘ Rdku‘ K‘b‘mcnm‘--- Fté‘ cnbdmsd 238
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
chrshmftd bnm bj], sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
qhc]c dj oqnajdl]* Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
]qshbtj] jnr gdbgnr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
qdjdu]msdr ptd jn cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
bnmenql]m* hcdmsh“b]ú dmsqd ré-ú o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
jnr djdldmsnr bnm, Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré-ú bnmsdvsn x jnr uhmbt, djdldmsnr ptd bnl,
sdvst]jdr x dvojhb] ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr j] bnm dj oqnajdl]-ú onmdm dj bnmsdvsn x
bñln hlo]bs]m ]j dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
oqnajdl]-ú jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]-ú dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]qúmnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-úú
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
24/ @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
AnltmgbTbgím drbqg, Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm Rt bnltmhb]bhñm dr,
sT dedbsguT drbqhs] dr bnmetr] d drbqhs] shdmd hloqdbh, drbqhs] dr bj]q] x bqhs] dr bj]q]* bnmbhr]
K] n dj drstch]msd hloqdbhr]* oqnunb]m, rhnmdr* jn bt]j hloh, bnmbhr]* odqlhsd x odqlhsd bnloqdm,
sq]mrlhsd ldmr]idr cn chudqr]r hmsdqoqd, cd bnloqdmcdq j]r bnloqdmcdq j]r hcd]r cdq j]r hcd]r cdrcd j]
bj]qnr x bnmbhrnr* tsh, s]bhnmdr- hcd]r bnm bj]qhc]c dm cdrcd j] oqhldq] oqhldq] jdbstq]-
jhy] jdmft]id ]oqnoh], Mn tshjhy] tm jdm, j] oqhldq] jdbstq]- jdbstq]- Bnltmhb] cd l]mdq]
cn x drodbh]jhy]cn dm ft]id enql]j mh tm Tshjhy] tm jdmft]id Tshjhy] tm jdmft]id odqrt]rhu]-
j] q]l] cdj cdqdbgn unb]atj]qhn itqéchbn enql]j* odqn b]qdbd enql]j x tm unb]at, Tshjhy] tm jdmft]id
]ojhb]ajd- ]oqnoh]cn- cd unb]atj]qhn itqéch, j]qhn itqéchbn ]oqn, enql]j x tm unb]at,
4 otmsnr( bn ]oqnoh]cn- oh]cn- j]qhn itqéchbn ]oqnoh],
0. otmsnr( 04 otmsnr( cn x drodbh]jhy]cn dm
j] q]l] cdj cdqdbgn
]ojhb]ajd ]j b]rn-
1. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘,
xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘,
ldmsd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r
odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
bhs‘r odqlhsd sdmdq tm ‘bdqb‘lhdmsn ‘ k‘ nqhfhm‘khc‘c+ hlonqs‘mbh‘ x tshkhc‘c cd k‘
hmenql‘bhñm ptd rd oqdrdms‘-
Rh ‘ré qdrtks‘ odqshmdmsd+ bnlo‘qsd didloknr drodbé bnr ‘ str drstch‘msdr rnaqd
etdmsdr cdchfm‘r cd hmenql‘bhñm+ ‘ré bnln dk enql‘sn dm dk ptd rd drodq‘r ptd
rd‘m bhs‘c‘r-
z OkZfhn
Dk ok‘fhn shdmd tm hlo‘bsn mdf‘shun ‘ mhudk ‘b‘cçlhbn x oqnedrhnm‘k- Rh cdsdbs‘r
tm dmr‘xn bnm tm‘ bnoh‘ khsdq‘k cd tm sdwsn n tm o‘q‘eq‘rdn cd hcd‘r rhm k‘ qdedqdm,
241 @kdi‘mcq‘ Q‘a‘r‘ R‘khm‘r
MnsZr
)
Hmudrshf‘cnq‘ itqhroqtcdmbh‘k dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr x oqdrhcdms‘ cdk
Bdmsqn Hmsdqchrbhokhm‘qhn cd Ahnchudqrhc‘c x @lahdmsd+ BdHA@ @-B-
K‘ hmudrshf‘bhñm o‘q‘ drsd b‘rn cd drstchn etd qd‘khy‘c‘ onq @m‘ O‘tk‘ @k‘mér Ok‘ x Q‘ók
Ftrs‘un Ldchm‘ @l‘x‘+ cdk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd
Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
MnsZr
0
Dk ‘qsébtkn 0/6+ eq‘bbhñm H cd k‘ Bnmrshstbhñm drs‘akdbd ptd9
~dk ithbhn cd ‘lo‘qn rd rdfthqÓ rhdloqd ‘ hmrs‘mbh‘ cd o‘qsd ‘fq‘uh‘c‘+ sdmhdmcn s‘k b‘qÓbsdq
pthdm ‘ctbd rdq shstk‘q cd tm cdqdbgn n cd tm hmsdqçr kdféshln hmchuhct‘k n bnkdbshun+ rhdloqd
ptd ‘kdftd ptd dk ‘bsn qdbk‘l‘cn uhnk‘ knr cdqdbgnr qdbnmnbhcnr onq drs‘ Bnmrshstbhñm x bnm
dkkn rd ‘edbsd rt dredq‘ itqéchb‘+ x‘ rd‘ cd l‘mdq‘ chqdbs‘ n dm uhqstc cd rt drodbh‘k rhst‘bhñm
eqdmsd ‘k nqcdm itqéchbn• ’BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 0806.1/10(-
K‘ Kdx cd @lo‘qn cdr‘qqnkk‘ ‘cdlÓr dk hmsdqçr kdféshln dm rt ‘qsébtkn 4ª+ eq‘bbhñm H- K‘
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm g‘ dwokhb‘cn ptd dk qdbnmnbhlhdmsn cdk hmsdqçr
kdféshln mn hlokhb‘ k‘ fdmdq‘khy‘bhñm cd tm‘ ‘bbhñm onotk‘q+ dm s‘msn mn rd atrb‘ stsdk‘q
tm hmsdqçr fdmçqhbn cd k‘ rnbhdc‘c+ rhmn f‘q‘mshy‘q dk ‘bbdrn ‘ k‘ itrshbh‘ ‘msd kdrhnmdr ‘
hmsdqdrdr itqéchb‘ldmsd qdkdu‘msdr x oqnsdfhcnr- @ré+ k‘ odqrnm‘ ptd ‘ qld sdmdq tm hmsdqçr
kdféshln dm dk ithbhn cd ‘lo‘qn+ cdad ‘bqdchs‘q ptd rd dmbtdmsq‘ dm tm‘ rhst‘bhñm itqéchb‘
hcdmsh b‘akd+ rtqfhc‘ cd tm‘ qdk‘bhñm drodbé b‘ bnm dk naidsn cd oqnsdbbhñm ptd ‘kdf‘+ x‘
rd‘ cd b‘qÓbsdq o‘qshbtk‘q n cdqhu‘cn cd tm‘ qdftk‘bhñm rdbsnqh‘k n fqto‘k ptd kd odqlhsd
g‘bdq u‘kdq tm‘ ‘edbs‘bhñm ‘ rt dredq‘ itqéchb‘+ oqdbhr‘ldmsd ‘ o‘qshq cd k‘ dwoqdrhñm cd tm
‘fq‘uhn chedqdmbh‘cn ‘k qdrsn cd nsq‘r odqrnm‘r cd k‘ rnbhdc‘c-
1
Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/1/+
oÓf- 63 ’sdrhr 16/. 1/05(
2
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/07: Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+
1/11: Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/1/: Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr
cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm+ 1/1/+ oÓfr- 70,001
3
Bnlhsç cd Cdqdbgnr Dbnmñlhbnr+ Rnbh‘kdr x Btkstq‘kdr+ 088/: Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd
Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/06
QdedqdmbhZr
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1/10(- Bnmrshstbhñm Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr
Tmhcnr Ldwhb‘mnr- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.
oce.BODTL-oce ’otakhb‘cn nqhfhm‘kldmsd dm 0806(
Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/1/(-
Bnmsdmhcn x ‘kb‘mbd cdk cdqdbgn gtl‘mn ‘ tm ldchn ‘lahdmsd r‘mn- gssor9..vvv-rhshnr-
rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks.ehkdr.otakhb‘shnm.cnbtldmsr.1/1/,/6.BNMSDMHCN$1/
X$1/@KB@MBD$1/CDK$1/CG$1/@$1/TM$1/LDCHN$1/@LAHDMSD$1/
R@MN]UDQRHNM$1/EHM@K]0/$1/CD$1/ITKHN]/-oce
Bnlhsç cd Cdqdbgnr Dbnmñlhbnr+ Rnbh‘kdr x Btkstq‘kdr- ’088/(- K‘ émcnkd cd k‘r nakhf‘bhnmdr
cd knr Drs‘cnr O‘qsdr- gssor9..vvv-‘bmtq-nqf. kd‘clhm.Cnbtldmsnr.ACK.1//0.0341-oce
Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/06(- Nohmhñm Bnmrtkshu‘ NB,12.1/06- gs,
sor9..vvv-bnqsdhcg-nq-bq.cnbr.nohmhnmdr.rdqhd‘]12]dro-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/07(- @lo‘qn dm qduhrhñm 2/6.1/05- gssor9..vvv-
rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/07,00.@Q,2/6,1/05,0700/6-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/1/(- @lo‘qn ú dm ú qduhrhñm ú 847.1/08- gssor9..
vvv-rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/1/,/3.@Q$1/842-oce
Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/11(- @lo‘qn dm qduhrhñm 43.1/10- gssor9..vvv-
rbim-fna-lw.rhsdr.cde‘tks. kdr.khrs‘r.cnbtldmsn]cnr.1/10,01.@Q,43,1/10,/6011/10-oce
CDQDBGNR K?ANQ?KDR
•Bñln oqnsdfdlnr Z pthdmdr rZkuZm uhcZr:h
BZrn cd drstchn
HMSQNCTBBHÑM
K‘ o‘mcdlh‘ ‘rnbh‘c‘ ‘k uhqtr R@QR,BnU,1 hlokhbñ tm fq‘ud qhdrfn o‘q‘ k‘
r‘ktc- Drsd b‘rn rd qdk‘bhnm‘ bnm knr cdqdbgnr gtl‘mnr cdk odqrnm‘k cd r‘ktc+
ptd k‘anqñ ‘qct‘ldmsd dm knr rdquhbhnr r‘mhs‘qhnr x dmeqdmsñ fq‘mcdr ch btks‘cdr
cd nqcdm k‘anq‘k- Kn ptd cdrs‘b‘ drsd b‘rn dr k‘ cdl‘mc‘ cdk odqrnm‘k ptd+ onq
rt bnmchbhñm cd r‘ktc+ drshlñ ptd rd dmbnmsq‘a‘ dm tm l‘xnq qhdrfn cd bnms‘fhn+
onq kn ptd rnkhbhs‘qnm+ dm k‘ ué‘ itchbh‘k+ ptd rd kdr ‘tsnqhy‘q‘ sq‘a‘i‘q cdrcd rt
cnlhbhkhn-
h
Drsd b‘rn dr bshbhn+ knr gdbgnr drsÓm hmrohq‘cnr dm chedqdmsdr ‘rtmsnr qdrtdksnr onq dk Oncdq
Itchbh‘k Edcdq‘k-
Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr
odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr
gdbgnr cdrbqhsnr-
251 Gçbsnq Nqctí‘ Rnr‘
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’0806(- Bnmrshstbhñm
Onkéshb‘ cd knr Drs‘cnr Tmhcnr Ldwhb‘mnr ’ókshl‘ qdenql‘ dk 17 cd l‘xn
cd 1/10(- gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.BODTL-oce
1- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1/02(- Kdx cd @l,
o‘qn ’ókshl‘ qdenql‘ dk 6 cd itmhn cd 1/10(+ ‘qsébtkn 4- gssor9..vvv-chot,
s‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.K@lo-oce
2- BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’086/(- Kdx Edcdq‘k
cdk Sq‘a‘in ’ókshl‘ qdenql‘ dk 07 cd l‘xn cd 1/10(+ ‘qsébtknr 1+ 2+ 31
Ahr+ 38+ 40+ 021+ eq‘bbhñm WHW Ahr+ 022+ eq‘bbhñm UHH+ 023+ 024+ eq‘bbhñm HH-
gssor9..vvv-chots‘cnr-fna-lw.KdxdrAhakhn.oce.KES-oce
3- Nqf‘mhy‘bhñm Hmsdqm‘bhnm‘k cdk Sq‘a‘in- ’1/10(- K‘r mnql‘r cd k‘ NHS x
k‘ BNUHC,08 ’bnqnm‘uhqtr( « Udqrhñm 2- gssor9..vvv-hkn-nqf.fkna‘k.rs‘m,
c‘qcr.VBLR]670335.k‘mf,,dr.hmcdw-gsl
4- Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr ’1/1/(- Cdbk‘q‘bhñm cd k‘
Bnqsd Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr 0.1/- gssor9..vvv-bnqsdhcg-
nq-bq.s‘ak‘r.‘kdqs‘.bnltmhb‘cn.bo,16,1/1/-gslk
…Bñln oqnsdfdlnr ‘ pthdmdr r‘ku‘m uhc‘r= B‘rn cd drstchn 254
MnsZr
)
L‘fhrsq‘cn cd Bhqbthsn+ ‘crbqhsn ‘k Cçbhln Sdqbdq Sqhatm‘k Bnkdfh‘cn dm L‘sdqh‘ cd Sq‘,
a‘in cdk Oqhldq Bhqbthsn bnm rdcd dm k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn- Rd g‘ cdrdlodí‘cn bnln Itdy
cd Chrsqhsn Drodbh‘khy‘cn ‘crbqhsn ‘k Sqhatm‘k K‘anq‘k Edcdq‘k cd @rtmsnr Bnkdbshunr+ ‘ré
bnln Rdbqds‘qhn cd Drstchn x Btdms‘ dm k‘ Rdftmc‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘
cd k‘ M‘bhñm-
0
Nqf‘mhy‘bhñm O‘m‘ldqhb‘m‘ cd k‘ R‘ktc+ 1/11
1
Rdbqds‘qé‘ cd R‘ktc+ 1/10
2
Drsd b‘rn rd bnmrsqtxñ bnm a‘rd dm knr ‘rtmsnr ptd chdqnm nqhfdm ‘ k‘ Bnmsq‘chbbhñm cd
Sdrhr 15.1/10- Rd lnch b‘qnm knr mnlaqdr x ‘kftmnr c‘snr+ bnm k‘ m‘khc‘c cd oqnsdfdq
c‘snr odqrnm‘kdr x cd lnshu‘q k‘ qdüdwhñm rnaqd k‘ stsdk‘ cd cdqdbgnr-
QdedqdmbhZr
RHMNORHR
Drsd b‘rn oqdrdms‘ tm‘ ltdrsq‘ cd knr chudqrnr bnmühbsnr ptd dmeqdmsñ dk odq,
rnm‘k cd r‘ktc+ oqhmbho‘kldmsd ctq‘msd dk 1/10+ ‘ q‘éy cd k‘ o‘mcdlh‘ nb‘rhnm‘c‘
onq dk BNUHC,08- @kftm‘r odqrnm‘r ptd k‘anq‘m dm chbgn rdbsnq+ dmbnmsqÓmcnrd
dm tm‘ rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkhc‘c+ oqnlnuhdqnm ithbhnr cd ‘lo‘qn dm bnmsq‘ cd
rtr idedr ’chqdbsnq‘r n chqdbsnqdr cd bdmsqnr gnrohs‘k‘qhnr d hmrshstbhnmdr cd r‘ktc
oóakhb‘(+ o‘q‘ hlotfm‘q k‘ mdf‘shu‘ ‘ ‘tsnqhy‘q dk sq‘a‘in ‘ chrs‘mbh‘ cdrcd rt cn,
lhbhkhn- Knr c‘snr cd rd snl‘qnm cd drnr ithbhnr cd ‘lo‘qn o‘q‘ enql‘q tm b‘rn+
odqn etdqnm lnch b‘cnr x mn bnqqdronmcdm ‘ tm ‘rtmsn qd‘k- Dk b‘rn etd chrdí‘cn
o‘q‘ ‘m‘khy‘q k‘ d b‘bh‘ gnqhynms‘k cd knr cdqdbgnr eqdmsd ‘ k‘r e‘btks‘cdr cd k‘r
odqrnm‘r dlokd‘cnq‘r+ ‘ré bnln k‘ stsdk‘ ptd shdmdm knr cdqdbgnr k‘anq‘kdr dm knr
b‘rnr dm ptd rd atrb‘ rt oqnsdbbhñm d b‘y eqdmsd ‘ knr qhdrfnr ptd rd oqdrdms‘m
dm dk sq‘a‘in+ bnln etd dk qhdrfn fdmdq‘cn onq k‘ o‘mcdlh‘ cd BNUHC,08 o‘q‘ dk
odqrnm‘k cd r‘ktc-
Dk oqnoñrhsn cdk b‘rn dr lnshu‘q tm‘ qdüdwhñm ‘lokh‘ rnaqd k‘r bnmchbhnmdr cd
sq‘a‘in o‘q‘ f‘q‘mshy‘q k‘ r‘ktc x rdftqhc‘c cd k‘r odqrnm‘r sq‘a‘i‘cnq‘r x cd rtr
ldchnr cd oqnsdbbhñm eqdmsd ‘k oncdq cd k‘ dlokd‘cnq‘ n dlokd‘cnq+ ‘cdlÓr cd k‘
oqnbdcdmbh‘ n d b‘bh‘ cdk ‘lo‘qn o‘q‘ ‘sdmcdq drsnr ‘rtmsnr-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn …Bñln oqnsdfdlnr ‘ pthdmdr r‘ku‘m uhc‘r:+ cdadqÓr
fth‘q ‘k fqton cd drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- Hcdmsh b‘q k‘ m‘stq‘kdy‘ x kélhsdr ‘k oncdq cd k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘ dm tm
b‘rn bnmbqdsn-
1- @rhlhk‘q dm tm b‘rn bnmbqdsn knr cdqdbgnr cd k‘r odqrnm‘r sq‘a‘i‘cnq‘r
eqdmsd ‘ rhst‘bhnmdr dm ptd bnmrhcdqdm ptd rd dmbtdmsq‘ dm odkhfqn rt uhc‘
n hmsdfqhc‘c eérhb‘-
257 Gçbsnq Nqctí‘ Rnr‘
2- Hcdmsh b‘q ‘kftmnr cd knr hmrsqtldmsnr ptd dwhrsdm o‘q‘ knfq‘q oqnsdbbhñm
dedbshu‘ bnmsq‘ k‘r ñqcdmdr dlhshc‘r onq k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘-
3- Qdbnmnbdq k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ stsdk‘ cdk cdqdbgn ‘ k‘ r‘ktc x rdftqhc‘c
dm dk sq‘a‘in+ rnaqd sncn ‘msd qhdrfnr bnln dk ptd rd fdmdqñ bnm k‘ o‘mcd,
lh‘ onq BNUHC,08-
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr-ú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr-ú
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr-ú
fl Cdrb]mrn9 0. lhmtsnr-ú
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 6. lhmtsnr-ú
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr-
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4 lhmtsnr-
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …Rnaqd ptç sq‘s‘ drsd b‘rn=
1- …BtÓkdr rnm knr oqhmbho‘kdr sdl‘r ‘ sdmdq dm btdms‘=
2- …BtÓk dr k‘ rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkhc‘c cd Q‘ók=
3- …BtÓmcn x btÓk etd k‘ nqcdm ptd qdbhahñ Q‘ók=
4- …Ptç hlonqs‘mbh‘ stun dk lnldmsn dm dk ptd rd chn dr‘ nqcdm x ptç cdr‘,
sñ dm Q‘ók=
5- …G‘aqé‘ kdrhñm ‘ rtr cdqdbgnr rh Q‘ók etdq‘ tm‘ odqrnm‘ r‘m‘+ rhm knr o‘,
cdbhlhdmsnr ldmbhnm‘cnr=
6- …B‘aqé‘m k‘r lhrl‘r bnmrhcdq‘bhnmdr rh çk mn sq‘a‘i‘q‘ bnln dmedqldqn+
odqn etdq‘ k‘ ómhb‘ odqrnm‘ ptd bthc‘ ‘ ‘kfthdm dm rhst‘bhñm cd utkmdq‘ah,
khc‘c+ bnln tm ‘ctksn l‘xnq=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
0- …Dr q‘ynm‘akd k‘ nonrhbhñm cd Q‘ók o‘q‘ oqdrdms‘qrd ‘ sq‘a‘i‘q=
1- …Rh etdq‘ oqnbdcdmsd tm‘ ué‘ itchbh‘k+ btÓk rdqé‘ dk bnmsdmhcn cd k‘ cdl‘m,
c‘= Mn dr mdbdr‘qhn ptd rd oqdbhrd k‘ ué‘ mh rh dr ithbhn cd ‘lo‘qn n k‘an,
q‘k-
26/ Gçbsnq Nqctí‘ Rnr‘
2- …BtÓkdr rnm k‘r oqtda‘r ptd neqdbdqé‘r dm drsd b‘rn o‘q‘ dmb‘ty‘q k‘ non,
rhbhñm cd Q‘ók=
3- …Hmsdms‘qé‘r ‘kftm‘ ué‘ ‘clhmhrsq‘shu‘ o‘q‘ oqnsdfdq ‘ Q‘ók=
4- …Ptç qdkdu‘mbh‘ shdmd dk Óqd‘ cnmcd k‘anq‘a‘ Ghkc‘ cdmsqn cdk Bdmsqn cd
r‘ktc=
5- …Dr uh‘akd ptd Q‘ók qd‘khbd rtr etmbhnmdr cd dmedqldqn cdrcd rt cnlhbh,
khn= …Drd dr tm dkdldmsn ptd cdad bnmrhcdq‘q k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘ dm dk
lnldmsn dm ptd rd oqdrdmsñ drsd b‘rn=
CdrbUmrn8 0. lhm-ú
Rdftmcn lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 6. lhm-
Chrbtrhñm rnaqd dj oncdq cd jU odqrnmU dlojdUcnqU x jnr cdqdbgnr gtlUmnr
jUanqUjdr8 1. lhm-
0- …BtÓkdr rnm k‘r e‘btks‘cdr x nakhf‘bhnmdr cd k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘=
1- …BtÓk dr dk b‘qÓbsdq ptd shdmd k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘ dm k‘ ‘okhb‘bhñm cd
k‘r ldchc‘r dlhshc‘r ‘msd tm‘ bnmshmfdmbh‘ r‘mhs‘qh‘=
2- …K‘r ñqcdmdr cd k‘ ide‘ cd dmedqldqé‘ cdk Óqd‘ cd Dmcnrbnoé‘ otdcdm utk,
mdq‘q chqdbs‘ldmsd knr cdqdbgnr gtl‘mnr cd Q‘ók= …Bñln oncqé‘m udqrd
utkmdq‘cnr drnr cdqdbgnr=
3- …BtÓkdr rnm knr cdqdbgnr gtl‘mnr ptd otcn utkmdq‘q k‘ nqcdm cd k‘ ide‘
cd dmedqldqé‘=
4- …Dwhrsd ‘kfóm hmrsqtldmsn hmsdqm‘bhnm‘k ptd oqnsdi‘ ‘ knr sq‘a‘i‘cnqdr x
sq‘a‘i‘cnq‘r eqdmsd ‘k oncdq cd k‘r odqrnm‘r dlokd‘cnq‘r+ dm b‘rnr bnln
dk cd Q‘ók=
Chrbtrhñm rnaqd dj Ubbdrn U jU itrshbhU eqdmsd Uj oncdq cd jU odqrnmU dlojdU,
cnqU8 1. lhm-
0- …BtÓkdr rnm k‘r oqhmbho‘kdr q‘ynmdr dm k‘r ptd rd a‘rñ k‘ Rdftmc‘ R‘k‘ o‘q‘
qdrnkudq k‘ Bnmsq‘chbbhñm cd Sdrhr 15.1/10=
1- …Ptç ué‘r cd stsdk‘ itchbh‘k dwhrsdm eqdmsd ‘k oncdq cd k‘ odqrnm‘ dlokd‘,
cnq‘=
2- …BtÓk rdqé‘ k‘ lÓr hcñmd‘ o‘q‘ dk b‘rn x onq ptç=
3- …Dk ithbhn cd ‘lo‘qn oncqé‘ rdq tm‘ ué‘ hcñmd‘ o‘q‘ stsdk‘q knr cdqdbgnr
gtl‘mnr k‘anq‘kdr eqdmsd ‘ k‘ ‘bbhñm cd k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘=
4- …G‘x nsq‘ ué‘ cd stsdk‘ itchbh‘k eqdmsd ‘k oncdq cd k‘ odqrnm‘ dlokd‘cnq‘
ptd duhsd tm‘ kdrhñm ‘ knr cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr=
…Bñln oqnsdfdlnr ‘ pthdmdr r‘ku‘m uhc‘r= Fté‘ cnbdmsd 260
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn …Bñln oqnsdfdlnr ‘ pthdmdr r‘ku‘m uhc‘r: x bnmenqld
‘ knr ptd rd chrbtshñ dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm
dmr‘xn dm snqmn ‘ tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …BtÓk dr dk ldchn itchbh‘k ptd rdqé‘ oqnbdcdmsd o‘q‘ ptd Q‘ók hlotfmd k‘
nqcdm cd rt rtodqhnq‘ ptd bnmrhcdq‘ kdrhu‘ cd rtr cdqdbgnr gtl‘mnr=
1- …BtÓkdr rnm k‘r ldchc‘r ptd kdféshl‘ldmsd otdcd ‘cnos‘q k‘ odqrnm‘ ptd
chqhfd tm bdmsqn cd r‘ktc+ o‘q‘ nakhf‘q ‘k odqrnm‘k cd r‘ktc ‘ ‘rhrshq ‘ k‘,
anq‘q+ snl‘mcn dm btdms‘ ptd stun k‘ nonqstmhc‘c cd u‘btm‘qrd=
2- …BtÓk dr k‘ ué‘ hcñmd‘ o‘q‘ nakhf‘q ‘ dlokd‘cnq‘r x dlokd‘cnqdr ‘ nsnqf‘q
hmrsqtldmsnr cd oqnsdbbhñm ‘ k‘r odqrnm‘r sq‘a‘i‘cnq‘r=
3- …Rh stuhdq‘ ptd onmcdq‘qrd k‘ qdronmr‘ahkhc‘c cd tm dlokd‘cnq ptd nakhfñ
‘ k‘anq‘q ‘ tm’‘( oqnedrhnm‘k cd k‘ r‘ktc+ ptd ktdfn rd bnms‘fhñ x e‘kkdbhñ+
btÓkdr dkdldmsnr cdadm bnmrhcdq‘qrd dm dr‘ onmcdq‘bhñm=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
fq‘k cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘
bqéshb‘- Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r
mnql‘r ‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk
oqnakdl‘ drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr
bqhsdqhnr rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln
cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ rdq bk‘q‘ dm st du‘,
kt‘bhñm+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
…Bñln oqnsdfdlnr ‘ pthdmdr r‘ku‘m uhc‘r= Fté‘ cnbdmsd 262
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- j] bnlonmdm* odqn j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr hmbnqonq] ]jftmnr Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr gdbgnr hqqdjdu]msdr-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] Oqdrdms] ch“btjs]cdr Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré-ú o]q] ]qshbtj]q jnr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, gdbgnr dmsqd ré-ú bnmsdvsn x jnr uhmbtj]djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn Hcdmsh“b] djdldmsnr bnm dj oqnajdl]-ú onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]-ú dm dj bt]j rd cdr]qqn, ptd bnlonmdm dj 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn bnmsdvsn cdj oqn, s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, ajdl] x jnr uhmbtj] 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm rtodq“bh]jldmsd bnm
dj oqnajdl]-ú dj oqnajdl]-
4 otmsnr( 0. otmsnr(
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqn,
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r ajdl] itqéchbn* j]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] mnql]r ]ojhb]ajdr x
hcdmsh“b] dj oqn, mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd dvojhb] jnr bqhsdqhnr
ajdl] itqéchbn x dj cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr itchbh]jdr* oqhmbhohnr
cdqdbgn ]ojhb]ajd- Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr itqéchbnr* cnbsqhm]
Hmbnqonq] chedqdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] t nsq]r etdmsdr cdj
etdmsdr itqéchb]r ] rt itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj cdqdbgn ]ojhb]ajdr
]mÁjhrhr x cdr]qqnjj] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- ]j b]rn-úú
tm] bnmbhdmbh] bqésh, t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( Etmc]ldms] mdbdrh,
b] cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j c]cdr dm dj nqcdm],
itqéchbn- oqnajdl]- lhdmsn itqéchbn-
4 otmsnr( 1. otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
263 Gçbsnq Nqctí‘ Rnr‘
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
…Bñln oqnsdfdlnr ‘ pthdmdr r‘ku‘m uhc‘r= Fté‘ cnbdmsd 264
MnsZr
)
L‘fhrsq‘cn cd Bhqbthsn+ ‘crbqhsn ‘k Cçbhln Sdqbdq Sqhatm‘k Bnkdfh‘cn dm L‘sdqh‘ cd Sq‘,
a‘in cdk Oqhldq Bhqbthsn bnm rdcd dm k‘ Bhtc‘c cd Lçwhbn- Rd g‘ cdrdlodí‘cn bnln Itdy
cd Chrsqhsn Drodbh‘khy‘cn ‘crbqhsn ‘k Sqhatm‘k K‘anq‘k Edcdq‘k cd @rtmsnr Bnkdbshunr+ ‘ré
bnln Rdbqds‘qhn cd Drstchn x Btdms‘ dm k‘ Rdftmc‘ R‘k‘ cd k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘
cd k‘ M‘bhñm-
CDQDBGN ? K? RDFTQHC?C RNBH?K
FtZqcdqéZr9 oZqZ pthám x oZqZ ptáh-
BZrn cd drstchn
HMSQNCTBBHÑM
Itkh‘ x Rhlñm shdmdm tm‘ ghi‘ ptd rd kk‘l‘ Hmchq‘- Rhlñm dr tm sq‘a‘i‘cnq ptd
drsÓ ‘ kh‘cn ‘k Hmrshstsn Ldwhb‘mn cdk Rdftqn Rnbh‘k ’HLRR( x+ bnln admd bh‘qhn
cdk Hmrshstsn+ rnkhbhsñ tm bton o‘q‘ hmrbqhahq ‘ Hmchq‘ dm ‘kftm‘ cd rtr ft‘qcdqé‘r-
Dk HLRR kdr qdronmchñ ‘ Rhlñm ptd+ o‘q‘ oncdq hmfqdr‘q rt rnkhbhstc cd rdquhbhn cd
ft‘qcdqé‘r sdmé‘ ptd oqdrdms‘q+ dmsqd nsqnr cnbtldmsnr+ tm‘ qdrnktbhñm itchbh‘k dm
k‘ ptd bnmrs‘q‘ ptd çk shdmd+ cd l‘mdq‘ dwbktrhu‘+ k‘ o‘sqh‘ onsdrs‘c cd Hmchq‘: n
ptd shdmd rt btrsnch‘ x mn otdcd ‘sdmcdq x bthc‘q ‘ k‘ ldmnq- K‘ oqdrdms‘bhñm cd
k‘ qdrnktbhñm itchbh‘k cd o‘sqh‘ onsdrs‘c n btrsnch‘ rnkn rd ohcd ‘ knr o‘cqdr- K‘r
l‘cqdr rnk‘ldmsd shdmdm ptd oqdrdms‘q ‘kftm‘ bnmrs‘mbh‘ cd l‘sdqmhc‘c-
K‘ rdftqhc‘c rnbh‘k dr tm cdqdbgn cd sncnr x snc‘r- Bnm drsd b‘rn drstch‘qdlnr
rtr ‘kb‘mbdr x m‘khc‘cdr-
h
Drsd b‘rn dr bshbhn+ hmrohq‘cn dm gdbgnr qd‘kdr- Dk l‘sdqh‘k rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘
enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm mdr odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd
hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd knr gdbgnr cdrbqhsnr-
27/ Ch‘m‘ Ad‘sqhy FnmyÓkdy B‘qu‘kkn x L‘qé‘ Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
Tmnr ldrdr oqduhnr ‘ ptd m‘bhdq‘ Hmchq‘+ ‘ Rhlñm kd neqdbhdqnm tm‘ onrhbhñm
k‘anq‘k ‘sq‘bshu‘ x cdbhchñ snl‘qk‘- Tm‘ udy ptd m‘bhñ+ Rhlñm rnkhbhsñ ‘k HLRR
tm bton o‘q‘ hmrbqhahqk‘ dm k‘ ft‘qcdqé‘ cd k‘ hmrshstbhñm- Rhm dla‘qfn+ dk HLRR
kd mdfñ k‘ rnkhbhstc ‘ Rhlñm bnm etmc‘ldmsn dm knr ‘qsébtknr 1/0 x 1/4 cd k‘
KRR0- Bnln kd dwokhbñ M‘s‘kh‘+ dlokd‘c‘ cdk HLRR+ o‘q‘ ptd knr o‘cqdr otchdq‘m
‘bbdcdq ‘ dr‘ oqdrs‘bhñm cdaé‘m oqdrdms‘q+ ‘cdlÓr cd knr cnbtldmsnr fdmdq‘kdr+
tm‘ rdmsdmbh‘ itchbh‘k ptd n ahdm kdr ‘rhfm‘q‘ k‘ o‘sqh‘ onsdrs‘c n ahdm kdr chdq‘
k‘ btrsnch‘ cd rtr ghinr+ ‘cdlÓr cd tm cnbtldmsn ptd ‘bqdchs‘q‘ ptd mn otdcd
‘sdmcdq ‘ Hmchq‘-
M‘s‘kh‘ kd rtfhqhñ ‘ Rhlñm ptd o‘q‘ e‘bhkhs‘q dk oqnbdrn rdqé‘ ldinq ptd Itkh‘+
rt dronr‘+ oqdrdms‘q‘ k‘ rnkhbhstc cd bton cd ft‘qcdqé‘ o‘q‘ Hmchq‘- @ré+ rhm ctc‘
rd kd nsnqf‘qé‘- Rhm dla‘qfn+ c‘c‘ k‘ m‘stq‘kdy‘ cdk sq‘a‘in cd Itkh‘+ dkk‘ mn drs‘a‘
c‘c‘ dk ‘ks‘ dm dk HLRR x onq kn s‘msn mn oncqé‘ g‘bdq k‘ rnkhbhstc- Itkh‘ x Rhlñm+
‘ séstkn odqrnm‘k x dm qdoqdrdms‘bhñm cd Hmchq‘+ cdbhchdqnm oqdrdms‘q tm ‘lo‘qn
hmchqdbsn dm bnmsq‘ cd k‘ mdf‘shu‘ cdk HLRR x k‘ ‘okhb‘bhñm cd knr ‘qsébtknr 1/0 x
1/4 cd k‘ Kdx cdk Rdftqn Rnbh‘k ’KRR(-
Lhdmsq‘r s‘msn+ o‘q‘ Rhlñm x Itkh‘ k‘ rhst‘bhñm qdrtks‘a‘ eqtrsq‘msd- @gnq‘ ptd
Rhlñm drs‘a‘ etdq‘ cd rt b‘r‘ ctq‘msd rt gnq‘qhn k‘anq‘k+ snc‘r k‘r k‘anqdr cd bth,
c‘cn cd Hmchq‘ rd qdb‘qf‘a‘m dm Itkh‘- Dk ‘sdmcdq ‘ rtr oqnxdbsnr ‘qpthsdbsñmhbnr
rd unkué‘ lÓr x lÓr qds‘cnq- Mn rnkn ‘k lnldmsn cd sq‘a‘i‘q dm dkknr+ rhmn bt‘mcn
rd bnltmhb‘a‘ bnm rtr bkhdmsdr n sdmé‘ ptd g‘bdq uhrhs‘r ‘ naq‘- Itkh‘ hmsdms‘a‘
oqnfq‘l‘q rtr bhs‘r cd enql‘ ptd stuhdq‘ ‘kfthdm ptd kd otchdq‘ ‘xtc‘q bnm dk
bthc‘cn cd Hmchq‘+ x dm nb‘rhnmdr cdi‘a‘ ‘ Hmchq‘ bnm rt l‘lÓ n bnmsq‘s‘a‘ tm‘
mhídq‘- Rhm dla‘qfn+ drsn+ ‘cdlÓr cd qdoqdrdms‘q tm bnrsn lnmds‘qhn+ s‘lahçm
rhfmh b‘a‘ cdchb‘q l‘xnq shdlon cd ok‘md‘bhñm+ sq‘rk‘cnr x nqf‘mhy‘bhñm o‘q‘
oncdq kkdu‘q ‘ b‘an rt k‘anq cd ‘qpthsdbs‘-
drbnk‘q+ udidy+ ltdqsd+ f‘rsnr dwbdrhunr dm r‘ktc d hmfqdrnr hmrt bhdmsdr- Dm rtl‘+
dk cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k oqdrbqhad k‘ oqnsdbbhñm rt bhdmsd cd k‘r odqrnm‘r
x dk l‘msdmhlhdmsn cd drsÓmc‘qdr cd uhc‘ ‘cdbt‘cnr bnmsq‘ qhdrfnr d hloqduhrsnr
rnbh‘kdr ltx fq‘udr-
Dmsqd k‘r nakhf‘bhnmdr cd dedbsn hmldch‘sn cd knr Drs‘cnr rd dmbtdmsq‘ k‘ cd f‘,
q‘mshy‘q dk chreqtsd cd mhudkdr ‘cdbt‘cnr cd drsd cdqdbgn dm bnmchbhnmdr cd hft‘k,
c‘c x mn chrbqhlhm‘bhñm+ dm drodbh‘k+ ‘ k‘r odqrnm‘r dm rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkh,
c‘c- Tm‘ cd k‘r bnmrdbtdmbh‘r bdmsq‘kdr cd k‘ f‘q‘msé‘ cdk cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c
rnbh‘k rdqé‘+ dmsnmbdr+ ptd k‘ fdmsd otdc‘ g‘bdq eqdmsd ‘ rhst‘bhnmdr onsdmbh‘kldm,
sd cdu‘rs‘cnq‘r cd rt ahdmdrs‘q x cdk cd rt e‘lhkh‘-
K‘ bnadqstq‘ cd drnr qhdrfnr dr tm cdqdbgn cd snc‘r k‘r odqrnm‘r x mn tm‘ ldq‘
nobhñm o‘q‘ knr Drs‘cnr- Drsn dr+ rhm hlonqs‘q ptç lncdkn drodbé bn cd ‘rdftq‘,
lhdmsn n cd oqnsdbbhñm rnbh‘k rd hmrsqtldmsd o‘q‘ f‘q‘mshy‘q drd cdqdbgn gtl‘mn+
snc‘r k‘r odqrnm‘r rnm shstk‘qdr cd tm‘ oqdsdmrhñm kdféshl‘ qdrodbsn cdk btaqhlhdm,
sn ‘cdbt‘cn+ rt bhdmsd x ‘c‘os‘akd cd drnr admd bhnr- K‘ qdrotdrs‘ cd k‘r ‘tsnqh,
c‘cdr+ oóakhb‘r n oqhu‘c‘r+ ptd ‘clhmhrsq‘m k‘r hmrshstbhnmdr cd rdftqhc‘c rnbh‘k
s‘lahçm dr tm‘ nakhf‘bhñm bnmrshstbhnm‘k cdqhu‘c‘ cd drd cdqdbgn x mn ‘kfn ptd
otdcdm drbnfdq g‘bdq n mn- Onq drn+ knr ldb‘mhrlnr ‘clhmhrsq‘shunr x itchbh‘kdr
o‘q‘ qdbk‘l‘q dk cdrbnmnbhlhdmsn cdk cdqdbgn etmc‘ldms‘k ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k
rnm o‘qsd drdmbh‘k cd k‘ f‘q‘msé‘ cd dr‘ oqdrs‘bhñm aÓrhb‘-
O‘q‘ k‘r e‘lhkh‘r+ g‘x qdronmr‘ahkhc‘cdr k‘anq‘kdr n bhqbtmrs‘mbh‘r odqrnm‘kdr
ptd ch btks‘m dk bthc‘cn ‘cdbt‘cn cd mhí‘r x mhínr ptd mn drsÓm dm dc‘c drbnk‘q-
Drs‘ bhqbtmrs‘mbh‘ kkdu‘ ‘ l‘cqdr+ o‘cqdr x stsnqdr ‘ nos‘q onq ‘btchq ‘k rdquhbhn
cd ft‘qcdqé‘r- Drs‘ oqdrs‘bhñm e‘bhkhs‘ k‘ bnmbhkh‘bhñm gnf‘q,sq‘a‘in+ x+ ltbg‘r
udbdr+ kdr odqlhsd ‘ mhí‘r x mhínr r‘khq onq ‘kftm‘r gnq‘r cd gnf‘qdr hm‘cdbt‘cnr-
Dm dk 1/08+ dm k‘ kémd‘ cd k‘ ‘trsdqhc‘c qdotakhb‘m‘+ dk fnahdqmn edcdq‘k ghyn
‘kftmnr b‘lahnr ‘k Oqnfq‘l‘ cd Drs‘mbh‘r Hme‘mshkdr Rdcdrnk- Rt oqdrtotdrsn rd
qdctin ‘k 4/$ x dk chmdqn o‘rñ cd rtaudmbhnmdr ‘ ft‘qcdqé‘r oqhu‘c‘r ‘ dmsqdf‘qrd
chqdbs‘ldmsd ‘ k‘r e‘lhkh‘r1-
K‘ cdbhrhñm rd snlñ onqptd rd rtonmé‘ ptd dk oqnfq‘l‘ rdfté‘ tm‘ kñfhb‘
mdnkhadq‘k+ dm k‘ ptd rd cdrshm‘ qdbtqrn oóakhbn ‘ rdquhbhnr ptd rd nsnqf‘a‘m onq
o‘qshbtk‘qdr- Drs‘ ldchc‘ etd bnmsqnudqrh‘k+ otdr dk rtarhchn ‘ k‘ oqnuhrhñm cd
rdquhbhnr cd bthc‘cn hme‘mshk shdmd tm hlo‘bsn onrhshun dm k‘ s‘r‘ cd dlokdn ed,
ldmhmn: lhdmsq‘r ptd k‘ dmsqdf‘ cdk rtarhchn cd enql‘ chqdbs‘ oqnltdud ptd rd
l‘msdmf‘m dm b‘r‘2-
K‘ chrsqhatbhñm cd knr qdbtqrnr x k‘r ldchc‘r cd rdftqhc‘c rnbh‘k shdmdm tm
hlo‘bsn chqdbsn dm k‘ uhc‘ mn rnkn cd k‘r odqrnm‘r ‘rdftq‘c‘r+ rhmn dm rtr e‘lhkh‘r
x rdqdr bdqb‘mnr- Knr rdquhbhnr cd rdftqhc‘c rnbh‘k+ dm oqhmbhohn+ shdmdm tm dedbsn
273 Ch‘m‘ Ad‘sqhy FnmyÓkdy B‘qu‘kkn x L‘qé‘ Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
0- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/10(- Cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c
rnbh‘k- Ft‘qcdqé‘r- gssor9..vvv-rhshnr-rbim-fna-lw.bdb.rhsdr.cde‘tks. kdr.
otakhb‘shnm.cnbtldmsr.1/10,00.FT@QCDQH@R]BI-oce
1- Rdm‘cn cd k‘ Qdoóakhb‘- ’1/1/(- @u‘k‘m qdenql‘ ptd f‘q‘mshy‘ ‘bbdrn ‘
ft‘qcdqé‘r ‘ ghi‘r d ghinr cd o‘cqdr sq‘a‘i‘cnqdr- gsso9..bnltmhb‘bhnm-
rdm‘cn-fna-lw.hmcdw-ogo.hmenql‘bhnm.ankdshmdr.382/1,‘u‘k‘m,qdenq,
l‘,ptd,f‘q‘mshy‘,‘bbdrn,‘,ft‘qcdqh‘r,‘,ghi‘r,d,ghinr,cd,o‘cqdr,sq‘a‘i‘,
cnqdr-gslk
2- NMT: Bnlhsç cd Cdqdbgnr Dbnmñlhbnr+ Rnbh‘kdr x Btkstq‘kdr ’BDRBQ(-
’1//7(- Nardqu‘bhñm fdmdq‘k M¿ 08 9 Dk cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k ’‘qsé,
btkn 8(- Qdevnqkc- gssor9..vvv-qdevnqkc-nqf-dr.otakhrgdq+BDRBQ+FDMD,
Q@K++36c5556e1+/-gslk
3- Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- ’1/03(- Ltidqdr+ e‘lhkh‘ x sq‘,
a‘in ’Bqty O‘qbdqn x UÓyptdy+ bnnqcr-( gssor9..vvv-rbim-fna-lw.hft‘k,
c‘c,cd,fdmdqn.rhsdr.cde‘tks.ehkdr.ahakhnsdb‘.‘qbghunr.1/10,00.2,Ltid,
qdr,e‘lhkh‘,sq‘a‘in-oce
Ft‘qcdqé‘r9 o‘q‘ pthçm x o‘q‘ ptç- B‘rn cd drstchn 274
MnsZr
)
Ch‘m‘ Ad‘sqhy FnmyÓkdy B‘qu‘kkn dr l‘drsq‘ x cnbsnq‘ dm knrneé‘ onq k‘ Tmhudqrhc‘c
M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x khbdmbh‘c‘ dm cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k cd
Bnknlah‘- Dm k‘ ‘bst‘khc‘c dr hmudrshf‘cnq‘ dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd
k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm
))
L‘qé‘ Inrç dr hmudrshf‘cnq‘ dm k‘ bnnqchm‘bhñm cd Dctb‘bhñm Itqéchb‘ cdk BDD@C- Dr
khbdmbh‘c‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Lnmsdqqdx-
0
Cd ‘btdqcn ‘k ‘qsébtkn 1/0 cd k‘ Kdx cdk Rdftqn Rnbh‘k9
Dk q‘ln cd ft‘qcdqé‘r btaqd dk qhdrfn cd mn oncdq oqnonqbhnm‘q bthc‘cnr ctq‘msd k‘ inq,
m‘c‘ cd sq‘a‘in ‘ rtr ghinr dm k‘ oqhldq‘ hme‘mbh‘+ cd k‘ ltidq sq‘a‘i‘cnq‘+ cdk sq‘a‘i‘cnq
uhtcn n chunqbh‘cn n cd ‘ptçk ‘k ptd itchbh‘kldmsd rd kd gtahdq‘ bnm ‘cn k‘ btrsnch‘ cd
rtr ghinr+ ldch‘msd dk nsnqf‘lhdmsn cd k‘r oqdrs‘bhnmdr drs‘akdbhc‘r dm drsd b‘oéstkn ’BÓ,
l‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm+ 1//8.0884+ oÓf- 44(-
1
Kñody Drsq‘c‘+ 1/1/
2
Kñody Drsq‘c‘+ 1/1/
3
Qdc,CDRB+ r-e-
QdedqdmbhZr
BÓl‘q‘ cd Chots‘cnr cdk G- Bnmfqdrn cd k‘ Tmhñm- ’1//8(- Kdx cdk Rdftqn Rnbh‘k- gssor9..cnbr-
ldwhbn-itrsh‘-bnl.edcdq‘kdr.kdx]cdk]rdftqn]rnbh‘k-oce ’otakhb‘c‘ nqhfhm‘kldmsd dm 0884(-
Kñody Drsq‘c‘+ R- ’1/1/(- G‘bh‘ k‘ qdoqhu‘shy‘bhñm cdk bthc‘cn hme‘mshk dm Lçwhbn9 k‘r lnch,
b‘bhnmdr ‘k oqnfq‘l‘ cd drs‘mbh‘r hme‘mshkdr dm RDCDRNK- Qduhrs‘ hmsdqchrbhokhm‘qh‘ cd
drstchnr cd Fámdqn cdk Bnkdfhn cd Láwhbn+ 5’0( 0,24+ gssor9..drstchnrcdfdmdqn-bnkldw-lw.
hmcdw-ogo.df.‘qshbkd.uhdv.37/-
Qdc,CDRB+ ’r-e-(+ Dk cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k+ gssor9..vvv-drbq,mds-nqf.dr.cdqdbgnr.rdft,
qhc‘c,rnbh‘k
FtZqcdqéZr9 oZqZ pthám x oZqZ ptá-
FtéZ cnbdmsd
RHMNORHR
Drsd b‘rn drsÓ drbqhsn ‘ o‘qshq cd k‘ rdmsdmbh‘ cdk ‘lo‘qn dm qduhrhñm 48.1/05+
qdrtdksn onq k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm- Knr gdbgnr rnm bshbhnr+
otdr rd ‘í‘chdqnm x ‘bdmst‘qnm ‘kftm‘r bhqbtmrs‘mbh‘r o‘q‘ bnmsq‘rs‘q x dme‘shy‘q
knr sdl‘r ptd rd atrb‘ drstch‘q bnm drsd l‘sdqh‘k-
Dm dk b‘rn qd‘k+ tm‘ e‘lhkh‘ oqdrdmsñ tm ‘lo‘qn dm bnmsq‘ cd knr ‘qsébtknr 1/0
x 1/5 cd k‘ Kdx cdk Rdftqn Rnbh‘k ’KRR(+ onq k‘ mdf‘shu‘ cd c‘q tm bton cd ft‘qcd,
qé‘ ‘ tm o‘cqd ptd kn rnkhbhsñ ‘msd dk Hmrshstsn Ldwhb‘mn cdk Rdftqn Rnbh‘k ’HLRR(-
Dm k‘ cdl‘mc‘ cd ‘lo‘qn ‘kdf‘qnm ptd s‘msn knr ‘qsébtknr ‘s‘b‘cnr+ bnln
k‘ qdrnktbhñm cd mdf‘shu‘ cdk HLRR+ uhnk‘ rtr cdqdbgnr ‘ k‘ hft‘kc‘c x mn chrbqh,
lhm‘bhñm onq fçmdqn: ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k: x dk hmsdqçr rtodqhnq cdk ldmnq- Drsn
onqptd rnkn knr gnlaqdr sq‘a‘i‘cnqdr ptd btlok‘m bnm knr qdpthrhsnr drs‘akdbhcnr
dm k‘r mnql‘r hlotfm‘c‘r otdcdm hmrbqhahq ‘ rtr ghi‘r n ghinr dm tm‘ ft‘qcdqé‘-
O‘q‘ tr‘q drd rdquhbhn+ knr gnlaqdr sq‘a‘i‘cnqdr cdaé‘m rdq uhtcnr+ chunqbh‘cnr n
sdmdq k‘ btrsnch‘ itchbh‘k cd rtr ghinr+ lhdmsq‘r ptd ‘ k‘r ltidqdr sq‘a‘i‘cnq‘r mn
kdr dwhfé‘m dr‘r bnmchbhnmdr- Knr ‘qsébtknr ‘s‘b‘cnr sq‘s‘m cd enql‘ cdrhft‘k ‘k
o‘cqd x ‘ k‘ l‘cqd dm bt‘msn ‘ k‘ qdronmr‘ahkhc‘c dm dk bthc‘cn cd knr ghinr x k‘
o‘qshbho‘bhñm dm rt bqh‘my‘- Drsn+ ‘ rt udy+ hlohcd ‘ knr ghinr n ghi‘r dk ‘bbdrn ‘k
rdquhbhn cd ft‘qcdqé‘ ‘k bt‘k shdmdm cdqdbgn cdahcn ‘ k‘ ‘ kh‘bhñm cdk o‘cqd ‘ k‘
hmrshstbhñm cd ‘rdftq‘lhdmsn rnbh‘k-
Dk Sqhatm‘k cd ‘lo‘qn mn chn sqÓlhsd ‘ k‘ cdl‘mc‘ cd ‘lo‘qn- @kdfñ ptd+
cdahcn ‘ ptd dk HLRR ‘bsó‘ dm drsd b‘rn bnln dmsd ‘rdftq‘cnq+ dr tm hft‘k dm
l‘sdqh‘ oqnbdr‘k ‘ knr cdl‘mc‘msdr- Onq dkkn+ dm drsd shon cd ‘bst‘bhnmdr mn dr
‘tsnqhc‘c o‘q‘ drsd ithbhn cd cdqdbgnr etmc‘ldms‘kdr- Bnmsq‘ dr‘ cdbhrhñm+ rd
hmsdqotrn tm qdbtqrn cd qduhrhñm- Dk Sqhatm‘k ptd bnmnbhñ cdk qdbtqrn qdlhshñ dk
‘rtmsn ‘ k‘ RBIM onqptd+ cdahcn ‘k ok‘msd‘lhdmsn cd hmbnmrshstbhnm‘khc‘c cd knr
‘qsébtknr 1/0 x 1/4 cd k‘ KRR+ drs‘ dr bnlodsdmsd o‘q‘ qdrnkudqkn-
K‘ Bnqsd bnmbdchñ dk ‘lo‘qn ‘ knr o‘cqdr x rt ghin- Bnmrhcdqñ ptd dwhfhq ‘ knr
‘rdftq‘cnr qdpthrhsnr chrshmsnr cd knr ptd rd ohcd ‘ k‘r admd bh‘qh‘r o‘q‘ ‘bbdcdq
277 Ch‘m‘ Ad‘sqhy FnmyÓkdy B‘qu‘kkn x L‘qé‘ Inrç Ftshçqqdy Qncqéftdy
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k9 ft‘qcdqé‘r+ cdadqÓr fth‘q
‘k fqton cd drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
Ft‘qcdqé‘r9 o‘q‘ pthçm x o‘q‘ ptç- Fté‘ cnbdmsd 278
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr-ú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr-ú
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr-ú
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr-ú
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnr-ú
fl Pdfidvhñm “m]j9 1. lhmtsnr-
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4 lhmtsnr-
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
0- …Pthçm dr Rhlñm= …Onq ptç rnkhbhsñ tm bton ‘k HLRR o‘q‘ tm‘ ft‘qcdqé‘=
1- …Onq ptç rd kd mdfñ dk bton=
2- …BtÓkdr g‘m rhcn k‘r bnmrdbtdmbh‘r cd k‘ mdf‘shu‘= …Bñln g‘m ‘edbs‘cn ‘
Rhlñm x bñln g‘m ‘edbs‘cn ‘ Itkh‘=
3- …Kdr g‘ ‘edbs‘cn cd l‘mdq‘ rhlhk‘q= …Onq ptç=
4- …X ‘ Hmchq‘= …Oncqé‘ admd bh‘qrd cd ‘rhrshq ‘ tm‘ ft‘qcdqé‘= …Rt ‘bbdrn
cdadqé‘ cdodmcdq cd pthçm kn rnkhbhs‘ ’o‘cqd n l‘cqd(=
5- …Hcdmsh b‘r ‘ ‘kftm‘ odqrnm‘ n odqrnm‘r odqsdmdbhdmsdr ‘ tm fqton dm
rhst‘bhñm cd utkmdq‘ahkhc‘c= …@ pthçm n pthçmdr= …K‘r mnql‘r kdr ‘edbs‘m
cd enql‘ chedqdmbh‘c‘=
6- …Dm ptç bnmrhrsd dk cdqdbgn gtl‘mn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k=
7- …Bnmrhcdq‘r ptd rd drsÓ uhnk‘mcn= …@ pthçm= …Onq ptç=
Chrbtrhñm onq dpthonr8 3. lhm-
0- …Knr ‘qsébtknr 1/0 x 1/4 cd k‘ KRR sdmé‘m tm sq‘sn chedqdmbh‘cn dmsqd gnl,
aqdr x ltidqdr= …Dr itrsh b‘cn=
1- …Onq ptç hlonmcqé‘m chedqdmsdr qdpthrhsnr=
2- …@ o‘qshq cd ptç oqdlhr‘ rd g‘bd k‘ chedqdmbh‘bhñm= …Rd ‘rtlé‘ tm‘ onrst,
q‘ rnaqd k‘ qdk‘bhñm cd knr sq‘a‘inr cd bthc‘cn x dk fçmdqn=
3- …K‘r mnql‘r dq‘m chrbqhlhm‘snqh‘r= …Onq ptç=
4- …Bñln oncqé‘ ‘edbs‘q ‘ nsq‘r e‘lhkh‘r dk sq‘sn chedqdmbh‘cn=
Ft‘qcdqé‘r9 o‘q‘ pthçm x o‘q‘ ptç- Fté‘ cnbdmsd 280
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k9 Ft‘qcdqé‘r+ str drstch‘msdr
oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn ‘ k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Hcdmsh b‘r ‘kftm‘ uhnk‘bhñm ‘ cdqdbgnr gtl‘mnr dm dk b‘rn= …BtÓk n btÓ,
kdr= …Onq ptç=
1- …Dm ptç bnmrhrsd dk cdqdbgn ‘ k‘ rdftqhc‘c rnbh‘k= …BtÓkdr rnm rtr b‘q‘bsd,
qérshb‘r=
2- …BtÓk dr k‘ etmbhñm cdk rdquhbhn drs‘s‘k cd ft‘qcdqé‘r=
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r hm,
chb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsdfq‘k
cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘ bqéshb‘-
Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r mnql‘r
‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk oqnakdl‘
drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr bqhsdqhnr
rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ rdq bk‘q‘ dm st du‘,
kt‘bhñm+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Bqhsdqhn cd duZktZbhñm MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 knfqn drodq‘cn MHU9 knfqn cdrs‘b‘cn
?mÚkhrhr cd kZ rhstZ, Hcdmsh b‘ k‘ rhst‘bhñm Hcdmsh b‘ k‘ rhst‘bhñm Hcdmsh b‘ k‘ rhst‘bhñm Hcdmsh b‘ k‘ rhst‘bhñm
bhñm oqnakdlZ oqnakdl‘ rhm chrshm, oqnakdl‘ x knr gd, oqnakdl‘ x knr gd, oqnakdl‘ x knr gd,
K‘ n dk drstch‘msd chr, fthq gdbgnr qdkdu‘m, bgnr qdkdu‘msdr ptd bgnr qdkdu‘msdr ptd k‘ bgnr qdkdu‘msdr ptd k‘
shmftd bnm bk‘qhc‘c dk sdr cd hqqdkdu‘msdr- k‘ bnlonmdm+ odqn bnlonmdm- bnlonmdm-
oqnakdl‘+ ‘qshbtk‘ knr Oqdrdms‘ knr gdbgnr hmbnqonq‘ ‘kftmnr Dr b‘o‘y cd ‘qshbtk‘q Dr b‘o‘y cd ‘qshbtk‘q
gdbgnr qdkdu‘msdr ptd cd enql‘ ‘hrk‘c‘- Dr gdbgnr hqqdkdu‘msdr- knr gdbgnr dmsqd ré- knr gdbgnr dmsqd ré-
kn bnmenql‘m+ hcdm, cdbhq+ mn knr ‘qshbtk‘ Oqdrdms‘ ch btks‘cdr Hcdmsh b‘ knr dkdldm, Hcdmsh b‘ bnm bk‘,
sh b‘ knr dkdldmsnr dmsqd ré- o‘q‘ ‘qshbtk‘q knr snr ptd bnlonmdm dk qhc‘c knr chrshmsnr
bnmsdwst‘kdr x dwokh, Mn hcdmsh b‘ knr dkd, gdbgnr dmsqd ré- bnmsdwsn x knr uhmbtk‘dkdldmsnr ptd bnl,
b‘ bñln hlo‘bs‘m ‘k ldmsnr cdk bnmsdwsn Hcdmsh b‘ dkdldmsnr bnm dk oqnakdl‘- onmdm dk bnmsdwsn x
oqnakdl‘- dm dk bt‘k rd cdr‘qqn, ptd bnlonmdm dk ’04 otmsnr( dwokhb‘ bñln hlo‘b,
kk‘ dk oqnakdl‘ n mn bnmsdwsn cdk oqn, s‘m ‘k oqnakdl‘-
qdk‘bhnm‘ knr dkdldm, akdl‘ x knr uhmbtk‘ ’1/ otmsnr(
snr bnmsdwst‘kdr bnm rtodq bh‘kldmsd bnm
dk oqnakdl‘- dk oqnakdl‘-
’4 otmsnr( ’0/ otmsnr(
Ft‘qcdqé‘r9 o‘q‘ pthçm x o‘q‘ ptç- Fté‘ cnbdmsd 282
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl]
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] ]ojhb]ajdr x dvojhb]
hcdmsh“b] dj oqnajdl] mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd jnr bqhsdqhnr itchbh],
itqéchbn x dj cdqdbgn cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr jdr* oqhmbhohnr itqéch,
]ojhb]ajd- Hmbnqonq] Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr bnr* cnbsqhm] t nsq]r
chedqdmsdr etdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] etdmsdr cdj cdqdbgn
itqéchb]r ] rt ]mÁjh, itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj ]ojhb]ajdr ]j b]rn-úú
rhr x cdr]qqnjj] tm] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- Etmc]ldms] mdbdrh,
bnmbhdmbh] bqéshb] t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( c]cdr dm dj nqcdm],
cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j lhdmsn itqéchbn-
itqéchbn- oqnajdl]- 1. otmsnr(
4 otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn-ú oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘ldm,
sd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
Ft‘qcdqé‘r9 o‘q‘ pthçm x o‘q‘ ptç- Fté‘ cnbdmsd 284
MnsZr
)
Ch‘m‘ Ad‘sqhy FnmyÓkdy B‘qu‘kkn dr l‘drsq‘ x cnbsnq‘ dm knrneé‘ onq k‘ Tmhudqrhc‘c
M‘bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn x khbdmbh‘c‘ dm cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘bhnm‘k cd
Bnknlah‘- Dm k‘ ‘bst‘khc‘c dr hmudrshf‘cnq‘ dm dk Bdmsqn cd Drstchnr Bnmrshstbhnm‘kdr cd
k‘ Rtoqdl‘ Bnqsd cd Itrshbh‘ cd k‘ M‘bhñm-
))
L‘qé‘ Inrç dr hmudrshf‘cnq‘ dm k‘ bnnqchm‘bhñm cd Dctb‘bhñm Itqéchb‘ cdk BDD@C- Dr
khbdmbh‘c‘ dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c cd Lnmsdqqdx-
CDQDBGNR CD K?R ODQRNM?R
LHFQ?MSDR
Dk kZqfn bZlhmn cd Ohdqqd RZmnmh-
BZrn cd drstchn
zLh uhc‘
dr tm cdrshdqqn rhm qdsnqmn
Mn stun b‘r‘
lh dqq‘msd hme‘mbh‘ odqchc‘+
mn shdmd shdqq‘
lh cdrshdqqn–-
@k‘écd Enoo‘+ ondshr‘ ft‘sdl‘ksdb‘ú
HMSQNCTBBHÑM
Dm 1/07 Cnm‘kc Sqtlo f‘mñ k‘ oqdrhcdmbh‘ cd knr Drs‘cnr Tmhcnr bnm tm‘
b‘lo‘í‘ a‘r‘c‘ dm dk q‘bhrln x dk nchn ‘ k‘r odqrnm‘r lhfq‘msdr- Bnln oqdrh,
cdmsd+ Sqtlo rd dlodíñ dm bnmsdmdq k‘ lhfq‘bhñm ‘ Drs‘cnr Tmhcnr ldch‘msd
onkéshb‘r hmshlhc‘snqh‘r x chrbqhlhm‘snqh‘r- Drn stun chudqr‘r bnmrdbtdmbh‘r dm
ltbg‘r o‘qsdr cdk ltmcn-
Drsd b‘rn qdüdi‘ u‘qh‘r oqnakdlÓshb‘r qdk‘bhnm‘c‘r bnm k‘ onak‘bhñm dm ln,
uhkhc‘c gtl‘m‘- Dm o‘qshbtk‘q+ sq‘s‘ rnaqd k‘r odqrnm‘r ptd rnm cdrok‘y‘c‘r cd
l‘mdq‘ enqy‘c‘ cd rtr ktf‘qdr cd nqhfdm- @k m‘khy‘q+ oncqÓr nardqu‘q bñln rd hm,
sdqqdk‘bhnm‘m knr bnmsdwsnr rnbh‘kdr x onkéshbnr cd ltbgnr o‘érdr- Cd dr‘ l‘mdq‘+
udqÓr bñln hmütxdm drsnr bnmsdwsnr dm k‘ ‘okhb‘bhñm d hmsdqoqds‘bhñm cdk cdqdbgn-
h
Drsd b‘rn dr bshbhn+ rd bnmrsqtxñ bnln m‘qq‘shu‘ o‘q‘ enldms‘q k‘ chrbtrhñm+ ómhb‘ldmsd bnm
mdr odc‘fñfhbnr- Mn cdad dmsdmcdqrd bnln etdmsd cd hmenql‘bhñm oqhl‘qh‘ n sdrshlnmhn cd
knr gdbgnr cdrbqhsnr-
3// R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn
WHW onq Dro‘í‘ x Eq‘mbh‘+ pthdmdr hmsqnctidqnm tm rhrsdl‘ drbk‘uhrs‘- Sq‘é‘m odq,
rnm‘r oqhmbho‘kldmsd cd ©eqhb‘ o‘q‘ rdq dwokns‘c‘r dm k‘r ok‘ms‘bhnmdr cd b‘í‘-
@bst‘kldmsd rt onak‘bhñm dr l‘xnqhs‘qh‘ldmsd ‘eqncdrbdmchdmsd x dr bnmrhcdq‘cn
tmn cd knr o‘érdr lÓr onaqdr cdk ltmcn-
Ctq‘msd dk rhfkn WHW x oqhmbhohnr cdk rhfkn WW+ G‘hsé stun chudqrnr qdféldmdr
lhkhs‘qdr x k‘ hmsdqudmbhñm cd onsdmbh‘r dwsq‘midq‘r+ bnln Drs‘cnr Tmhcnr- G‘rs‘
k‘ Bnmrshstbhñm cd 0876 rd bnmr‘fqñ tm rhrsdl‘ cdlnbqÓshbn bnm dkdbbhnmdr- Dm
0880 gtan tm fnkod cd Drs‘cn dm bnmsq‘ cdk oqdrhcdmsd Adqsq‘mc @qhrshcd- Dm
0883 @qhrshcd qdfqdrñ ‘k oncdq bnm k‘ ‘xtc‘ cd Drs‘cnr Tmhcnr+ pthdm hlotkrñ
tm‘ ‘fdmc‘ mdnkhadq‘k+ ptd admd bhñ ‘lokh‘ldmsd ‘ dloqdr‘r drs‘cntmhcdmrdr-
Dm 0884 @qhrshcd bdchñ k‘ oqdrhcdmbh‘ ‘ Qdmç Oqçu‘k+ pthdm nbtoñ dk otdrsn onq
bhmbn ‘ínr- Dm dk 1/// @qhrshcd qdfqdrñ ‘ k‘ Oqdrhcdmbh‘+ odqn dm 1//3 cdiñ mtd,
u‘ldmsd dk b‘qfn onq chudqr‘r qdutdks‘r onotk‘qdr- Drn fdmdqñ tm u‘bén cd oncdq
ptd nb‘rhnmñ tm‘ nk‘ cd uhnkdmbh‘ onq sncn dk o‘ér- Chbg‘ hmdrs‘ahkhc‘c oqnunbñ
k‘ hmsdqudmbhñm cd k‘ Nqf‘mhy‘bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r- Cd dr‘ enql‘+ dk 0 cd
itmhn cd 1//3+ dk Bnmrdin cd Rdftqhc‘c cd k‘ NMT bqdñ k‘ Lhrhñm cd Drs‘ahkhy‘,
bhñm cd k‘r M‘bhnmdr Tmhc‘r dm G‘hsé ’LHMTRS@G(0-
Dk 01 cd dmdqn cd 1/0/ tm sdqqdlnsn ‘ynsñ G‘hsé+ b‘tr‘mcn lÓr cd 1//+///
ltdqsdr- Rd b‘kbtk‘ ptd lÓr cd 1 lhkknmdr cd odqrnm‘r ptdc‘qnm rhm gnf‘q1- Dm
knr ldrdr onrsdqhnqdr rd cdr‘sñ tm aqnsd cd bñkdq‘ cnmcd rd bnms‘fh‘qnm lÓr cd
7//+/// odqrnm‘r x ltqhdqnm b‘rh 0/+///- Dm ‘ínr onrsdqhnqdr rd chn ‘ bnmnbdq ptd
dk aqnsd cd bñkdq‘ etd oqnunb‘cn onq cdrdbgnr cd tm‘ drs‘bhñm cd k‘ LHMTRS@G-
Bghkd
Bghkd dr tm o‘ér cd @lçqhb‘ cdk Rtq- Ctq‘msd dk rhfkn WW stun tm‘ cd k‘r chb,
s‘ctq‘r lÓr bqtdms‘r dm dk bnmsdwsn cd k‘ Nodq‘bhñm Bñmcnq+ ptd bnmrhrshñ dm k‘
bnk‘anq‘bhñm cd Drs‘cnr Tmhcnr o‘q‘ cdqqnb‘q fnahdqmnr onotk‘qdr n cd hypthdqc‘r
x ‘onx‘q ‘ qdféldmdr lhkhs‘qdr ‘ mdr bnm rtr hmsdqdrdr- Dm Bghkd+ dk fnahdqmn lhkhs‘q
fnadqmñ cd 0862 ‘ 088/- @ o‘qshq cd dr‘ edbg‘ rd g‘m kkdu‘cn ‘ b‘an dkdbbhnmdr cd,
lnbqÓshb‘r qdftk‘qldmsd+ ‘ksdqm‘mcn chedqdmsdr o‘qshcnr onkéshbnr- Rh ahdm k‘ onkéshb‘
lhfq‘snqh‘ bghkdm‘ g‘ sdmhcn tm dmenptd cd rdftqhc‘c+ dm knr fnahdqmnr dmb‘ady‘cnr
onq Lhbgdkkd A‘bgdkds rd chdqnm b‘lahnr ‘clhmhrsq‘shunr x kdfhrk‘shunr o‘q‘ odqlhshq
dk hmfqdrn cd lhfq‘msdr- @ o‘qshq cd 1/0/ bqdbhñ dk ütin cd m‘bhnm‘kdr cd Udmdytdk‘ x
cd G‘hsé cdahcn ‘ k‘r bqhrhr onkéshb‘r cd chbgnr o‘érdr- Rhm dla‘qfn+ bnm dk hmhbhn cdk
rdftmcn fnahdqmn cd Rda‘rshÓm Ohídq‘+ rd hlotrhdqnm qdrsqhbbhnmdr ‘ k‘ lhfq‘bhñm+
bnln k‘ hlonrhbhñm cd uhr‘cn ‘ k‘r odqrnm‘r cd m‘bhnm‘khc‘c g‘hsh‘m‘- @cdlÓr+ knr
qdpthrhsnr o‘q‘ k‘ qdftk‘qhy‘bhñm cd lhfq‘msdr rhm cnbtldms‘bhñm rd ghbhdqnm lÓr
bnlokhb‘cnr+ otdr rd rnkhbhs‘a‘m cnbtldmsnr cd rt o‘ér cd nqhfdm+ ptd dm ltbg‘r
nb‘rhnmdr rnm ltx cheébhkdr n hlonrhakdr cd nasdmdq2-
Dk k‘qfn b‘lhmn cd Ohdqqd R‘mnm- B‘rn cd drstchn 3/0
Drs‘cnr Tmhcnr
Láwhbn
bnldmy‘a‘ dk sq‘s‘lhdmsn- Cdahcn ‘ ptd rnkn dwhrsé‘ tm‘ etdmsd cd hmfqdrnr+ r‘b‘,
qnm ‘ B‘qknr cd k‘ ft‘qcdqé‘ x rd b‘lah‘qnm ‘ tm ktf‘q tm onbn lÓr ‘o‘qs‘cn cd
k‘ bhtc‘c- Dm dk sq‘a‘in cd Ohdqqd gtan tm b‘lahn cd ‘clhmhrsq‘bhñm x rd lnch ,
b‘qnm k‘r bnmchbhnmdr k‘anq‘kdr cd k‘ l‘xnqé‘ cdk odqrnm‘k- Dk l‘xnq hlo‘bsn etd
o‘q‘ dk odqrnm‘k dwsq‘midqn+ x‘ ptd knr bnmsq‘snr rd qdctidqnm ‘ sdlonq‘khc‘cdr cd
sqdr n rdhr ldrdr+ kn ptd kdr sq‘é‘ ltbg‘ hmbdqshctlaqd o‘q‘ knfq‘q rt qdftk‘qhc‘c
lhfq‘snqh‘- Drn hmsdmrh bñ knr bnmühbsnr dmsqd odqrnm‘r cd G‘hsé x cd Bghkd- Bnmr,
s‘msdldmsd rd ‘fqdcé‘m udqa‘kldmsd x dm onb‘r nb‘rhnmdr ‘kfthdm onmé‘ tm ‘ksn-
Dm 1/08 gtan ltbgnr qtlnqdr rnaqd k‘r onkéshb‘r cdk fnahdqmn bghkdmn- Dk
oqhmbho‘k lhdcn cd Ohdqqd dq‘ ptd kd cdi‘q‘m cd qdmnu‘q rtr bnmsq‘snr x kn qdfqdr‘,
q‘m ‘ G‘hsé- @cdlÓr+ L‘qhd mn sdmé‘ sq‘a‘in x drn k‘ onmcqé‘ dm tm‘ rhst‘bhñm cd
hft‘k qhdrfn- I‘mmds+ k‘ oqhl‘ cd L‘qhd+ g‘aé‘ ‘a‘mcnm‘cn Bghkd x ‘gnq‘ drs‘a‘
dm Drs‘cnr Tmhcnr- Dkk‘ kdr ‘mhlñ ‘ g‘bdq dk qdbnqqhcn+ x‘ ptd k‘r bnmchbhnmdr cd
Bghkd ‘gnq‘ dq‘m ltx ‘cudqr‘r o‘q‘ knr g‘hsh‘mnr: ‘tmptd dk chrbtqrn ‘mshhmlh,
fq‘msd cd Sqtlo g‘bé‘ ptd dkk‘ rd rhmshdq‘ hmrdftq‘-
Drs‘a‘m onq r‘khq cd Bghkd bt‘mcn kkdfñ dk bnm m‘lhdmsn b‘tr‘cn onq dk BN,
UHC,08- Dk sq‘a‘in cd Ohdqqd etd bnmrhcdq‘cn bnln oqhnqhs‘qhn x drn kd ‘rdftqñ
tm hmfqdrn hlonqs‘msd ‘msdr cd r‘khq cd uh‘id- Dm dmdqn cd 1/10 cdbhchdqnm r‘khq
qtlan ‘ Drs‘cnr Tmhcnr- K‘ oqhldq‘ o‘qsd cd k‘ sq‘udré‘ etd ltx rdmbhkk‘- Uh‘i‘,
a‘m dm ‘tsnaór x cdahcn ‘ ptd ha‘m bnm tm mhín+ rnké‘m g‘bdq onb‘r oqdftms‘r dm
knr ksqnr lhfq‘snqhnr- @ré ‘sq‘udr‘qnm k‘r eqnmsdq‘r cd Odqó+ Dbt‘cnq x Bnknlah‘-
Dm Ldcdkkém dlody‘qnm k‘r ch btks‘cdr o‘q‘ lnuhkhy‘qrd+ x‘ ptd g‘aé‘ ltbg‘r
odqrnm‘r ptd ptdqé‘m chqhfhqrd ‘k mnqsd- G‘aé‘ odqrnm‘r cd nqéfdmdr ltx chudqrnr+
oqhmbho‘kldmsd cd Udmdytdk‘+ Bta‘ x Dbt‘cnq: ‘tmptd s‘lahçm g‘aé‘ odqrnm‘r cd
nqhfdm ‘eqhb‘mn x ‘rhÓshbn- Ktdfn cd cnr rdl‘m‘r dm Ldcdkkém+ bnmrhfthdqnm rtahq
‘ tm sq‘mronqsd cd b‘qf‘ ptd knr ‘bdqbñ ‘ k‘ ynm‘ cdk C‘qhçm-
Dk s‘oñm cdk C‘qhçm dr tmn cd knr ktf‘qdr lÓr hmgñrohsnr cdk ltmcn- Dr tm
anrptd góldcn bnm tm‘ nqnfq‘eé‘ ltx bnlokhb‘c‘- Bnmenqld rd ‘bdqb‘a‘m ‘k
C‘qhçm+ drbtbg‘qnm ptd dm Otdqsn Na‘kcé‘ ch‘qhn r‘ké‘ tm‘ ‘uhnmds‘ ptd kkdf‘a‘
‘ O‘m‘lÓ- K‘ e‘lhkh‘ rd ptdcñ tmnr cé‘r dm Na‘kcé‘+ odqn rd chdqnm btdms‘ ptd
u‘qhnr bhdmsnr cd odqrnm‘r drodq‘a‘m dr‘ ‘uhnmds‘- Knr cé‘r o‘r‘qnm x o‘qdbé‘
hmbhdqs‘ k‘ kkdf‘c‘ cd drd utdkn- @cdlÓr+ k‘ bnlhc‘ dq‘ ltx b‘q‘ x g‘aé‘ onbnr kt,
f‘qdr o‘q‘ o‘r‘q k‘ mnbgd- Dk 04 cd edaqdqn cd 1/10 cdbhchdqnm ‘sq‘udr‘q b‘lhm‘m,
cn dk C‘qhçm+ o‘f‘mcn 0// cñk‘qdr ‘ tm inudm bnknlah‘mn ptd rdquhqé‘ cd fté‘-
R‘khdqnm bnm tm‘r 04 odqrnm‘r+ odqn bnmenqld dlody‘qnm rd chdqnm btdms‘ cd k‘
ch btks‘c- Dk ohrn dq‘ ltx qdra‘knrn x cdahcn ‘ ptd B‘qknr rd b‘mr‘a‘ rd ‘kdi‘a‘m
cdk fqton- @k sdqbdq cé‘ odqchdqnm ‘k fqton x dq‘ hlonrhakd rdfthq ‘kfóm rdmcdqn
3/7 R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn
onq kn drodrn cd k‘ rdku‘- Dm dk pthmsn cé‘ rd g‘aé‘m ptdc‘cn rhm oqnuhrhnmdr- Rnkn
kkdu‘a‘m tm‘ a‘qq‘ cd o‘m ptd mn kdr pths‘a‘ dk g‘laqd- @cdlÓr+ dm dk o‘rn onq
tm qén odqchdqnm tm‘ lnbghk‘ ptd sdmé‘ ‘kftmnr cnbtldmsnr hlonqs‘msdr+ bnln
dk ‘bs‘ cd m‘bhlhdmsn cd B‘qknr x knr o‘r‘onqsdr cd Ohdqqd x L‘qhd: ‘tmptd knr
o‘r‘onqsdr drs‘a‘m udmbhcnr cdrcd g‘bd u‘qhnr ‘ínr- Hft‘kldmsd+ odqchdqnm tm sd,
kçenmn bdktk‘q ptd sq‘é‘m- Onq k‘ mnbgd dmbnmsq‘qnm tm fqton+ ‘ pthdmdr rhfthdqnm
x dm onb‘r gnq‘r kkdf‘qnm ‘ tm onak‘cn cdk k‘cn o‘m‘ldín-
Dk o‘rn onq Bdmsqn‘lçqhb‘ etd lÓr rdmbhkkn- Dm O‘m‘lÓ x Bnrs‘ Qhb‘ g‘aé‘ ‘k,
ftmnr ‘kadqftdr x n bhm‘r cd k‘ Nqf‘mhy‘bhñm Hmsdqm‘bhnm‘k o‘q‘ k‘r Lhfq‘bhnmdr
’NHL( ptd kdr aqhmc‘qnm ‘xtc‘ gtl‘mhs‘qh‘-
K? CNBTLDMS?BHÑM LHFQ?SNQH?9
TM NARS—BTKN O?Q? KNR CDQDBGNR
Drsd b‘rn dr tm‘ ltdrsq‘ cd bñln k‘r cdbhrhnmdr onkéshb‘r cd chudqrnr o‘érdr
‘edbs‘m ctq‘msd ltbgnr ‘ínr k‘ uhc‘ cd k‘r odqrnm‘r- @cdlÓr+ dm l‘sdqh‘ lhfq‘,
snqh‘+ k‘r cdbhrhnmdr cdk fnahdqmn otdcdm rdq o‘qsd cd tm bnmsdwsn cd wdmnenah‘-
@ré+ knr chrbtqrnr onkéshbnr rd snqm‘m dm ‘bbhnmdr gnrshkdr-
@cdlÓr+ tm oqnakdl‘ qdbtqqdmsd dr k‘ ch btks‘c o‘q‘ nasdmdq cnbtldmsnr lh,
fq‘snqhnr- Dm drsd b‘rn dr bk‘qn ptd Ohdqqd x rt e‘lhkh‘ stuhdqnm ltbgnr narsÓbt,
knr onq mn sdmdq tm‘ qdftk‘qhc‘c lhfq‘snqh‘- Onq kn s‘msn+ tmn cd knr ‘rodbsnr ‘
‘m‘khy‘q dm b‘rnr cd odqrnm‘r dm rhst‘bhñm cd lnuhkhc‘c dr k‘ ‘bbdrhahkhc‘c qd‘k ‘
rtr cdqdbgnr gtl‘mnr-
L?SDQH?KDR BNLOKDLDMS?QHNR
Kdd knr rhfthdmsdr l‘sdqh‘kdr o‘q‘ bnlokdldms‘q st drstchn9
0- Etmc‘bhñm o‘q‘ k‘ Itrshbh‘ x dk Drs‘cn CdlnbqÓshbn cd Cdqdbgn- ’1/1/(-
“Dm k‘ anb‘ cdk knan”- Bnmsdwsn cd qhdrfn x uhnk‘bhnmdr ‘ knr Cdqdbgnr
Gtl‘mnr cd odqrnm‘r rtids‘r ‘k oqnfq‘l‘ Ptác‘sd dm Láwhbn- gssor9..
hltlh-nqf.‘ss‘bgldmsr.1/1/.Hmenqld,Dm,k‘,anb‘,cdk,knan,Oqnsnbn,
kn,Ptdc‘sd,dm,Ldwhbn-oce
1- Gtl‘m Qhfgsr V‘sbg- ’1/10(- zBnln rh ld drstuhdq‘ ‘gnf‘mcn– Dk oqn,
fq‘l‘ drs‘cntmhcdmrd _Odql‘mdbdq dm Láwhbn& odqitchb‘ ‘ mhínr+ mhí‘r
x e‘lhkh‘r- gssor9..vvv-gqv-nqf.rhsdr.cde‘tks. kdr.ldch‘]1/11./1.ldwh,
bn/010ro]vda-oce
301 R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn
MnsZr
)
R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn dr khbdmbh‘cn x l‘drsqn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘,
bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn- Chqhfd k‘ Bkémhb‘ Itqéchb‘ o‘q‘ Odqrnm‘r Qdetfh‘c‘r @k‘écd
Enoo‘ dm k‘ Tmhudqrhc‘c Hadqn‘ldqhb‘m‘+ B‘lotr Bhtc‘c cd Lçwhbn- S‘lahçm dr oqned,
rnq cd k‘r ‘rhfm‘stq‘r Cdqdbgn Hmsdqm‘bhnm‘k cd knr Qdetfh‘cnr x Cdqdbgn Hmsdqm‘bhnm‘k
Oóakhbn-
0
Khl‘+ 1/1/
1
CtqÓm U‘qf‘r+ 1/0/
2
Qni‘r Odcdlnmsd ds ‘k-+ 1/04
3
Ltmfté‘ R‘k‘y‘q+ 1/03
4
Bnlhrhñm Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr+ 1/10
QdedqdmbhZr
Bnlhrhñm Hmsdq‘ldqhb‘m‘ cd Cdqdbgnr Gtl‘mnr- ’1/10(- Nardqu‘bhnmdr Oqdkhlhm‘qdr- Uhrhs‘
cd sq‘a‘in uhqst‘k ‘ Láwhbn rnaqd Odqrnm‘r dm rhst‘bhñm cd Lnuhkhc‘c Gtl‘m‘- gssor9..
vvv-n‘r-nqf.dr.bhcg.oqdmr‘.bnltmhb‘cnr.1/10.22,@-oce
CtqÓm U‘qf‘r+ K- Q- ’1/0/(- Sdqqdlnsn dm G‘hsé9 k‘r b‘tr‘r odqrhrsdmsdr cd tm cdr‘rsqd ptd mn g‘
sdqlhm‘cn- Mtdu‘ Rnbhdc‘c+ 115- gssor9..rs‘shb-mtrn-nqf.ldch‘.‘qshbkdr.cnvmkn‘cr.2570]0-
oce
Khl‘+ K- ’1/1/+ 00 dmdqn(- 0/ ‘ínr cdk sdqqdlnsn cd G‘hsé9 4 bnr‘r ptd cdu‘rs‘qnm ‘k o‘ér
b‘qhadín ‘msdr cdk rhrln cd 1/0/- AAB Mdvr Ltmcn- gssor9..vvv-aab-bnl.ltmcn.mnsh,
bh‘r,‘ldqhb‘,k‘shm‘,40/5672/
Ltmfté‘ R‘k‘y‘q+ @- ’1/03(- K‘ Onkéshb‘ Lhfq‘snqh‘ dm knr Drs‘cnr Tmhcnr- Admdlçqhs‘ Tmhudq,
rhc‘c @tsñmnl‘ cd Otdak‘- gssor9..‘qbghunr-itqhchb‘r-tm‘l-lw.vvv.aiu.khaqnr.8.32/1.0/-
oce
Qni‘r Odcdlnmsd-+ @lncd-+ x UÓrptdy Qdmbnqds- ’1/04(- Q‘bhrln x l‘sqhbdr cd ~hmbktrhñm•:
cd k‘ lhfq‘bhñm g‘hsh‘m‘ dm Bghkd9 dkdldmsnr bnmbdost‘kdr x bnmsdwst‘kdr o‘q‘ k‘ chrbtrhñm-
Onkhr+ 03’31(+ 106,134- gssor9..cnh-nqf.0/-3/56.r/607,54571/04///2///00
Dk k‘qfn b‘lhmn cd Ohdqqd R‘mnm- B‘rn cd drstchn 302
RHMNORHR
Drsd b‘rn sq‘s‘ rnaqd Ohdqqd R‘mnm+ tm lhfq‘msd nqhfhm‘qhn cd G‘hsé- DrsÓ a‘r‘,
cn dm u‘qh‘r ghrsnqh‘r qd‘kdr: ‘kftmnr cds‘kkdr etdqnm nasdmhcnr cd dmsqduhrs‘r bnm
odqrnm‘r g‘hsh‘m‘r x nsqnr cd sq‘a‘inr odqhncérshbnr-
Dk b‘rn dr o‘q‘chflÓshbn onq cnr btdrshnmdr- K‘ oqhldq‘+ onqptd qdüdi‘ bñln
knr bnmsdwsnr cd chudqrnr o‘érdr hmütxdm dm k‘r uhc‘r cd k‘r odqrnm‘r- K‘ rdftmc‘+
dr onqptd mn g‘x bnmrdmrn rnaqd btÓkdr rnm k‘r mdbdrhc‘cdr cd oqnsdbbhñm cd k‘r
odqrnm‘r cdrok‘y‘c‘r cd nqhfdm g‘hsh‘mn- Dr cdbhq+ ptd rd kdr mhdf‘ dk b‘qÓbsdq cd
odqrnm‘r qdetfh‘c‘r onqptd+ ‘ bnmrhcdq‘bhñm cd knr fnahdqmnr+ rnm ~lhfq‘msdr
dbnmñlhbnr•- Rhm dla‘qfn+ drsd b‘rn cdltdrsq‘ ptd dk cdrok‘y‘lhdmsn shdmd lt,
bgnr e‘bsnqdr x onmd dm sdk‘ cd ithbhn k‘ mnbhñm cd ~lhfq‘msd dbnmñlhbn•-
NAIDSHUNR CD ?OQDMCHY?ID
Bnm dk b‘rn cd drstchn Dk k‘qfn b‘lhmn cd Ohdqqd R‘mnm+ cdadqÓr fth‘q ‘k fqton
cd drstch‘msdr ‘ knfq‘q9
0- @m‘khy‘q bñln e‘bsnqdr onkéshbnr x dbnmñlhbnr otdcdm khlhs‘q dk didqbhbhn
cd knr cdqdbgnr gtl‘mnr cd k‘r odqrnm‘r lhfq‘msdr-
1- Bnloqdmcdq knr lnshunr cd gthc‘ x k‘r chedqdmsdr bnmchbhnmdr onq k‘r ptd
k‘r odqrnm‘r otdcdm rdq rtids‘r ‘ oqnsdbbhñm hmsdqm‘bhnm‘k-
2- Bnloqdmcdq knr narsÓbtknr kdf‘kdr o‘q‘ k‘r odqrnm‘r dm rhst‘bhñm cd ln,
uhkhc‘c dm Lçwhbn x k‘r nakhf‘bhnmdr ptd shdmd dk Drs‘cn eqdmsd ‘ dkk‘r-
3- Qdüdwhnm‘q rnaqd knr qhdrfnr ptd bnmkkdu‘ cdunkudq ‘ tm‘ odqrnm‘ ‘ tm
bnmsdwsn cd qhdrfn o‘q‘ rt uhc‘ d hmsdfqhc‘c-
b‘rn- Qdbtdqc‘ ptd dk drstch‘ms‘cn btdms‘ bnm k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r cdsnm‘m,
sdr o‘q‘ kddqkn9
0- …Onq ptç Ohdqqd r‘khñ cd rt o‘ér= …Etd cd l‘mdq‘ enqy‘c‘=
1- …Ptç etd kn ptd oqnunbñ k‘ lnuhkhc‘c cd Ohdqqd ‘ kn k‘qfn cd rt sq‘xdbsn
bnln lhfq‘msd= …Sdmcqé‘ ptd g‘adq lhfq‘cn=
2- …Hcdmsh b‘r ‘kftm‘ uhnk‘bhñm ‘ knr cdqdbgnr gtl‘mnr cd Ohdqqd n rt e‘lh,
kh‘= …Dm cñmcd rtbdchdqnm= …@ ptç cdqdbgnr=
3- …Ptç b‘sdfnqé‘r cd rtidsnr cd oqnsdbbhñm hmsdqm‘bhnm‘k dwhrsdm= …Ohdqqd
dmsq‘ dm ‘kftm‘=
fl Hmsqnctbbhñm9 4 lhmtsnr-ú
fl Oqhldq] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 2. lhmtsnr-ú
fl Chrbtrhñm onq dpthonr9 3. lhmtsnr-ú
fl Cdrb]mrn9 4,0. lhmtsnr-ú
fl Rdftmc] chrbtrhñm dm ojdm]qh]9 5.,6. lhmtsnr-ú
fl Pdfidvhñm “m]j9 0. lhmtsnr-
fl Dro]bhn cd ctc]r rnaqd dmsqdf]ajd9 4,0. lhmtsnr-
Hmsqnctbbhñm8 4 lhm-ú
Cd l‘mdq‘ fdmdq‘k+ dwokéb‘kd ‘k fqton dm ptç bnmrhrshqÓ k‘ rdrhñm- Rh dr k‘ oqh,
ldq‘ udy ptd u‘m ‘ oqna‘q dk lçsncn cd drstchn cd b‘rn+ pthyÓ rd‘ qdbnldmc‘akd
cdchb‘q lÓr shdlon o‘q‘ cdrbqhahq dk lçsncn x kn ptd rd drodq‘ cd b‘c‘ drstch‘msd-
Dm ré+ rt qnk dr hmsthshun9 o‘qshbho‘q x drbtbg‘q ‘bshu‘ldmsd-
Nqhldq lnldmsn cd chrbtrhñm dm ojdmUqhU8 2. lhm-
Dk k‘qfn b‘lhmn cd Ohdqqd R‘mnm- Fté‘ cnbdmsd 304
DMSQDF?AKD
Sq‘r ‘m‘khy‘q dk b‘rn Dk k‘qfn b‘lhmn cd Ohdqqd R‘mnm x bnmenqld ‘ knr ptd rd
chrbtshñ dm bk‘rd+ str drstch‘msdr oncqÓm qdüdwhnm‘q x dk‘anq‘q tm dmr‘xn dm snqmn
‘ tm‘ n u‘qh‘r cd k‘r rhfthdmsdr oqdftms‘r9
0- …Dm ptç b‘khc‘c lhfq‘snqh‘ drsÓm Ohdqqd+ L‘qhd x B‘qknr dm Lçwhbn=
1- …Dwhrsd tm‘ chedqdmbh‘ dmsqd odqrnm‘r qdetfh‘c‘r x lhfq‘msdr dbnmñlhbnr=
2- …BtÓkdr rnm k‘r nakhf‘bhnmdr cd Lçwhbn ‘msd k‘r odqrnm‘r ptd rnm o‘qsd
cdk oqnfq‘l‘ Ptçc‘sd dm Lçwhbn= …Bnmrhcdq‘r ptd dk oqnfq‘l‘ dr uhnk‘,
snqhn cd ‘kfóm n ‘kftmnr cdqdbgnr=
Dk k‘qfn b‘lhmn cd Ohdqqd R‘mnm- Fté‘ cnbdmsd 306
OQNOTDRS? CD DU?KT?BHÑM
Dk n k‘ drstch‘msd cdadqÓ drbqhahq tm dmr‘xn qdronmchdmcn ‘ k‘r oqdftms‘r
hmchb‘c‘r- Dr hlonqs‘msd ptd knr btdrshnm‘lhdmsnr oqnltdu‘m dk ‘mÓkhrhr hmsd,
fq‘k cd k‘ rhst‘bhñm oqnakdlÓshb‘ x odqlhs‘m k‘ ‘qftldms‘bhñm cd tm‘ onrstq‘
bqéshb‘- Qdbtdqc‘ hmrsqthq ‘ st drstch‘ms‘cn ptd dr hmchrodmr‘akd hcdmsh b‘q k‘r
mnql‘r ‘okhb‘akdr ‘k b‘rn x dedbst‘q rt ‘mÓkhrhr cdrcd dk bnmsdwsn dm dk bt‘k dk
oqnakdl‘ drsÓ hmrdqsn- @rdfóq‘sd cd ptd bnmnyb‘ x bnloqdmc‘ ‘ o‘qshq cd btÓkdr
bqhsdqhnr rd kd du‘kt‘qÓ x ptç rd drodq‘ cd rt cdrdlodín+ s‘msn cd enql‘ bnln
cd enmcn-
K‘ m‘khc‘c cd drs‘ qóaqhb‘ dr e‘bhkhs‘q tm‘ qdsqn‘khldms‘bhñm otmst‘k x bnmr,
sqtbshu‘ qdrodbsn ‘k cdrdlodín cd b‘c‘ drstch‘msd- Qdbtdqc‘ rdq bk‘q‘ dm st du‘,
kt‘bhñm+ ‘ré bnln qdbnmnbdq k‘r enqs‘kdy‘r cd k‘ n dk drstch‘msd x otmst‘khy‘q k‘r
Óqd‘r cd nonqstmhc‘c ptd kd odqlhshqÓm ldinq‘q rt cdrdlodín-
Aqgsdqgn cd duTjtTbgím MH9 dm hmhbhn MHH9 dm oqnbdrn MHHH9 jnfqn drodq]cn MHU9 jnfqn cdrs]b]cn
2myjgrgr cd jT rgstT, Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst], Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm Hcdmsh“b] j] rhst]bhñm
bgím oqnajdlT oqnajdl] rhm chrshm, bhñm oqnajdl] x jnr oqnajdl] x jnr gd, oqnajdl] x jnr gd,
K] n dj drstch]msd chr, fthq gdbgnr qdjdu]m, gdbgnr qdjdu]msdr bgnr qdjdu]msdr ptd bgnr qdjdu]msdr ptd
shmftd bnm bj]qhc]c sdr cd hqqdjdu]msdr- ptd j] bnlonmdm* j] bnlonmdm-ú j] bnlonmdm-ú
dj oqnajdl]* ]qshbtj] Oqdrdms] jnr gdbgnr odqn hmbnqonq] Dr b]o]y cd ]qshbtj]q Dr b]o]y cd ]qshbtj]q
jnr gdbgnr qdjdu]msdr cd enql] ]hrj]c]- Dr ]jftmnr gdbgnr jnr gdbgnr dmsqd ré-ú jnr gdbgnr dmsqd ré-ú
ptd jn bnmenql]m* cdbhq* mn jnr ]qshbtj] hqqdjdu]msdr-ú
Hcdmsh“b] jnr djdldm, Hcdmsh“b] bnm bj],
hcdmsh“b] jnr djdldm, dmsqd ré-ú Oqdrdms] ch“btjs]cdr snr ptd bnlonmdm dj qhc]c jnr chrshmsnr
snr bnmsdvst]jdr x Mn hcdmsh“b] jnr djd, o]q] ]qshbtj]q jnr bnmsdvsn x jnr uhmbtj]djdldmsnr ptd bnl,
dvojhb] bñln hlo]b, ldmsnr cdj bnmsdvsn gdbgnr dmsqd ré-ú bnm dj oqnajdl]-ú onmdm dj bnmsdvsn x
s]m ]j oqnajdl]-ú dm dj bt]j rd cdr]qqn, Hcdmsh“b] djdldmsnr 04 otmsnr( dvojhb] bñln hlo]b,
jj] dj oqnajdl] n mn ptd bnlonmdm dj s]m ]j oqnajdl]-
qdj]bhnm] jnr djdldm, bnmsdvsn cdj oqn, 1. otmsnr(
snr bnmsdvst]jdr bnm ajdl] x jnr uhmbtj]
dj oqnajdl]-ú rtodq“bh]jldmsd bnm
4 otmsnr( dj oqnajdl]-ú
0. otmsnr(
307 R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn
2myjgrgr cdj oqnajdlT Oqdrdms] ch“btjs]c dm Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl] Hcdmsh“b] dj oqnajdl]
itqécgbn j] hcdmsh“b]bhñm cdj itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r itqéchbn* j]r mnql]r
K] n dj drstch]msd oqnajdl] itqéchbn n ]ojhb]ajdr* jnr bqhsd, ]ojhb]ajdr x tshjhy] ]ojhb]ajdr x dvojhb]
hcdmsh“b] dj oqnajdl] mn jnfq] oqdbhr]q dj qhnr itchbh]jdr* oqhmbh, cd enql] rt“bhdmsd jnr bqhsdqhnr itchbh],
itqéchbn x dj cdqdbgn cdqdbgn ]ojhb]ajd- ohnr itqéchbnr* cnbsqh, x bnqqdbs] bqhsdqhnr jdr* oqhmbhohnr itqéch,
]ojhb]ajd- Hmbnqonq] Rd jd ch“btjs] hcdmsh, m] t nsq]r etdmsdr cdj itchbh]jdr* oqhmbhohnr bnr* cnbsqhm] t nsq]r
chedqdmsdr etdmsdr “b]q mnql]r* bqhsdqhnr cdqdbgn* odqn jnr tr] itqéchbnr* cnbsqhm] etdmsdr cdj cdqdbgn
itqéchb]r ] rt ]mÁjh, itchbh]jdr* oqhmbhohnr cd enql] jhlhs]c] n t nsq]r etdmsdr cdj ]ojhb]ajdr ]j b]rn-úú
rhr x cdr]qqnjj] tm] itqéchbnr* cnbsqhm] hmbnqqdbs]- cdqdbgn- Etmc]ldms] mdbdrh,
bnmbhdmbh] bqéshb] t nsq]r etdmsdr cdj 0. otmsnr( 04 otmsnr( c]cdr dm dj nqcdm],
cdj nqcdm]lhdmsn cdqdbgn ]ojhb]ajdr ]j lhdmsn itqéchbn-
itqéchbn- oqnajdl]- 1. otmsnr(
4 otmsnr(
2qftldmsTbgím K] hmenql]bhñm ptd Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm Knr ]qftldmsnr rnm
bqésgbT v itqécgbT rd oqdrdms] mn odqlh, bngdqdmsdr bnm dj qdjdu]msdr x bngdqdm, qdjdu]msdr x bngdqdm,
K] n dj drstch]msd sd hcdmsh“b]q jnr ]qft, oqnajdl]* rhm dl, sdr dmsqd ré x bnm dj sdr dmsqd ré x bnm dj
oqdrdms] ]qftldmsnr ldmsnr qdj]bhnm]cnr a]qfn* cdi]m etdq] oqnajdl] drstch]cn- oqnajdl] drstch]cn-
itqéchbnr qdjdu]msdr* ]j oqnajdl] drstch], djdldmsnr qdjdu]msdr Knfq] cdlnrsq]q j] Knfq] cdlnrsq]q j]
bngdqdmsdr x rt“bhdm, cn n jnr ]qftldmsnr n mn rnm bngdqdmsdr onrstq] oj]msd]c] ] onrstq] oj]msd]c] ]
sdr o]q] lnrsq]q rt b]qdbdm cd djdldmsnr dmsqd ré-ú sq]uár cd tm q]ynm], sq]uár cd tm q]ynm],
onrstq] oj]msd]c]- qdjdu]msdr- Rt ]qftldms]bhñm lhdmsn itqéchbn-úú lhdmsn itqéchbn-
Rt ]qftldms]bhñm mn oj]msd] tm] onrstq] 2. otmsnr( Bnmsq]rs] chrshms]r
oqdrdms] tm] onrstq] bj]q]* rhm dla]qfn* onrstq]r bnmsq] j]
bj]q] n b]qdbd cd mn jnfq] cdlnrsq]qj]-ú oqnoh]* lnrsq]mcn cd
rtrsdmsn itqéchbn- 1. otmsnr( l]mdq] bnmbjtxdmsd
0. otmsnr( j]r enqs]jdy]r cd rt
onrstq]-
3. otmsnr(
QDSQN?KHLDMS?BHÑM
O‘q‘ k‘ qdsqn‘khldms‘bhñm bnmrhcdq‘ ptd k‘ hlonqs‘mbh‘ cd k‘ qóaqhb‘ dr k‘ hm,
enql‘bhñm bt‘khs‘shu‘ ptd dmsqdf‘qÓr ‘k drstch‘ms‘cn+ dr cdbhq+ k‘ cdrbqhobhñm cd,
s‘kk‘c‘ cd k‘r enqs‘kdy‘r x Óqd‘r cd nonqstmhc‘c cdsdbs‘c‘r a‘r‘c‘r dm dkdldmsnr
bnmbqdsnr cdk dmr‘xn x rt qdk‘bhñm chqdbs‘ bnm knr bqhsdqhnr cd du‘kt‘bhñm-
Bnmrhcdq‘ kn rhfthdmsd9
0- Rh dm tm dmr‘xn cdsdbs‘r dkdldmsnr ptd oncqé‘m odqsdmdbdq ‘ chrshmsnr
mhudkdr cd cdrdlodín cd tm lhrln bqhsdqhn cd du‘kt‘bhñm+ ‘rhfm‘ dk mhudk
ptd ldinq qdoqdrdmsd ‘k dmr‘xn-
1- B‘c‘ dmr‘xn dr chedqdmsd+ o‘q‘ tm‘ du‘kt‘bhñm itrs‘ x tm‘ qdsqn‘khldms‘,
bhñm rhfmh b‘shu‘+ o‘qsd ómhb‘ldmsd cd k‘ hmenql‘bhñm bnmsdmhc‘ dm b‘c‘
tmn cd dkknr- Duhs‘ qd‘khy‘q bnlo‘q‘bhnmdr n qdedqdmbh‘r g‘bh‘ nsqnr dmr‘xnr-
@chbhnm‘kldmsd+ otdcdr snl‘q dm bnmrhcdq‘bhñm knr rhfthdmsdr ‘rodbsnr fdmdq‘,
kdr o‘q‘ dmqhptdbdq st qdsqn‘khldms‘bhñm ‘k drstch‘ms‘cn-
z QdcZbbhñm
K‘ ‘qftldms‘bhñm itqéchb‘ qdpthdqd cd tm trn bnqqdbsn cd knr rhfmnr cd otm,
st‘bhñm x bngdqdmbh‘ dm k‘ rhms‘whr dm k‘ drbqhstq‘- Dr qdbnldmc‘akd bnlo‘qshq
bnm dk drstch‘ms‘cn k‘ hlonqs‘mbh‘ cdk kdmft‘id x k‘ sdqlhmnknfé‘ mdbdr‘qh‘ o‘q‘
bnltmhb‘q k‘r hcd‘r- Dm k‘ ldchc‘ dm k‘ ptd k‘ qdc‘bbhñm rd‘ ‘cdbt‘c‘ k‘ ‘qft,
ldms‘bhñm rdqÓ bk‘q‘ldmsd dmsdmchc‘-
Rh cdsdbs‘r dmr‘xnr bnm ‘lokh‘r b‘qdmbh‘r nqsnfqÓ b‘r+ bnlçms‘kn dwokébhs‘ldm,
sd ‘ k‘ odqrnm‘- Otdcdr lnrsq‘q ‘ksdqm‘shu‘r cd qdc‘bbhñm rh kn bnmrhcdq‘r odqshmdmsd-
z AhakhnfqZeéZ
K‘ b‘khc‘c x dk qhfnq ‘b‘cçlhbn dr qdkdu‘msd dm knr sq‘a‘inr drbqhsnr cdk drst,
ch‘ms‘cn- Dk trn cd qdedqdmbh‘r ahakhnfqÓ b‘r cd b‘khc‘c x dk ‘cdbt‘cn trn cd
31/ R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn
MnsZr9
)
R‘ku‘cnq Ftdqqdqn M‘u‘qqn dr khbdmbh‘cn x l‘drsqn dm Cdqdbgn onq k‘ Tmhudqrhc‘c M‘,
bhnm‘k @tsñmnl‘ cd Lçwhbn- Chqhfd k‘ Bkémhb‘ Itqéchb‘ o‘q‘ Odqrnm‘r Qdetfh‘c‘r @k‘écd
Enoo‘ dm k‘ Tmhudqrhc‘c Hadqn‘ldqhb‘m‘+ B‘lotr Bhtc‘c cd Lçwhbn- S‘lahçm dr oqned,
rnq cd k‘r ‘rhfm‘stq‘r Cdqdbgn Hmsdqm‘bhnm‘k cd knr Qdetfh‘cnr x Cdqdbgn Hmsdqm‘bhnm‘k
Oóakhbn-
?mdvn
Bdmsqn cd Drstchnr rnaqd k‘ Dmrdí‘my‘ x dk @oqdmchy‘id cdk Cdqdbgn+ @-B- ’1/11(- K‘r drbtd,
k‘r cd cdqdbgn dm Láwhbn Zhmenfq‘eé‘[- gssor9..ldch‘-bdd‘c-nqf-lw.ahakhnsdb‘.hmenfq‘ ‘r.
K‘r$1/drbtdk‘r$1/cd$1/cdqdbgn$1/dm$1/L$B2$@8whbn$1/1/10,1/11-oce
G‘qu‘qc K‘v Rbgnnk ’1/10(- Sgd B‘rd Rstcx Sd‘bghmf Ldsgnc- gssor9..b‘rdrstchdr-k‘v-g‘q,
u‘qc-dct.sgd,b‘rd,rstcx,sd‘bghmf,ldsgnc.
G‘qu‘qc Atrhmdrr Rbgnnk ’r-e(- Ghrsnqx- gssor9..vvv-gar-dct.‘ants.ghrsnqx.O‘fdr.cde‘tks-‘row
Khy‘qch Snqs+ R- ’1/11(- @kftm‘r bnmrhcdq‘bhnmdr rnaqd k‘ dmrdí‘my‘ x dk ‘oqdmchy‘id cdk cdqd,
bgn- BDD@C-
Rdqq‘mn+ R- ’1/10(- K‘r gdqq‘lhdms‘r cd knr cdqdbgnr dm dk cdqdbgn9 k‘ hlonqs‘mbh‘ cd tm
cdqdbgn ltkshchrbhokhm‘qhn- Dm Lnq‘kdr Rhlñm ’bnnqc-(+ Mtdu‘r odqrodbshu‘r g‘bh‘ k‘ qd,
mnu‘bhñm cd k‘r oqÁbshb‘r cd dmrdí‘my‘ cd cdqdbgnr gtl‘mnr ’oo- 8,23(- Drbtdk‘ Edcdq‘k
cd Enql‘bhñm Itchbh‘k- gssor9..drbtdk‘itchbh‘k-bie-fna-lw.otakhb‘bhnmdr.1/11.Dchsnqh‘kdr.
Khaqn$1/bnlokdsn]CCGG]QU]030110-oce
S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r+ F- x Ftshçqqdy Qncqéftdy+ L-I- ’Bnnqcr-( ’1/10(- Dk lásncn cd drstchn cd
b‘rnr bnlokdinr o‘q‘ k‘ dmrdí‘my‘ cdk cdqdbgn- BDD@C
S‘k‘mbñm Uhkkdf‘r+ F- x Oçqdy Gtqs‘cn+ K- ’1/10(- Dk lçsncn cd drstchn cd b‘rnr bnlokdinr
o‘q‘ k‘ dmrdí‘my‘ cdk cdqdbgn bnm dmenptd cd cdqdbgnr gtl‘mnr- Dm Lnq‘kdr Rhlñm+ I-H
’bnnqc-(+ Mtdu‘r odqrodbshu‘r g‘bh‘ k‘ qdmnu‘bhñm cd k‘r oqÁbshb‘r cd dmrdí‘my‘ cd cdqdbgnr
gtl‘mnr+ oo- 25,56- Drbtdk‘ Edcdq‘k cd Enql‘bhñm Itchbh‘k- gssor9..drbtdk‘itchbh‘k-bie-fna-
lw.otakhb‘bhnmdr.1/11.Dchsnqh‘kdr.Khaqn$1/bnlokdsn]CCGG]QU]030110-oce