Tổng quan

về bệnh sâu răng

 NOÄI DUNG
1. Ñaïi cöông veà saâu raêng hoïc.
2. Nöôùc boït vaø saâu raêng.
3. Phaûn öùng hoùa hoïc giöõa men raêng vaø
dòch mieäng.
4. Bieåu hieän laâm saøng vaø moâ hoïc cuûa SR
 SAÂU RAÊNG HOÏC
(CARIOLOGY)
Dental caries, tooth decay
Caries = rottenness
 Cariology
ÑAÏI CÖÔNG
VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC

Quaù trình phaùt trieån trong nhaän thöùc veà

beänh saâu raêng

Hieåu bieát  chaån ñoaùn  ñieàu trò

 Hieåu bieát cuûa chuùng ta veà baûn chaát cuûa

beänh seõ quyeát ñònh vieäc ñieàu trò noù nhö theá
naøo
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC

Giai ñoaïn 1: tröôùc 1900

Giai ñoaïn 2: 1900 – 2000

Giai ñoaïn 3: sau 2000

 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
Tröôùc 1900

Hieåu bieát:
Hoaïi töû
Raêng cheát töø beân trong ra
Chaån ñoaùn:
Ñau
Nhìn
Ñieàu trò:
Nhoå raêng
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
Nöûa ñaàu theá kyû 20
Hieåu bieát:
Hoaïi töû
Coù lieân quan ñeán vi khuaån
Chaån ñoaùn:
Thaùm traâm nhoïn
Aùnh saùng trong mieäng
Ñieàu trò:
Nhoå raêng
Traùm (laäp ñi laäp laïi)
Khoâng daùn dính
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
Sau naêm 2000 can thieäp toái thieåu
Hieåu bieát:
Saâu raêng do vi khuaån gaây ra vaø coù
theå truyeàn nhieãm ñöôïc
Saâu R laø moät beänh phöùc taïp
Coù theå ñieàu trò ôû möùc ñoä phaân töû
–Coù theå thay ñoåi baèng caùc taùc nhaân hoùa
hoïc
Fluoride, calcium, strontium, phosphate
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC

Saâu raêng coù phaûi laø beänh nhieãm truøng

hay khoâng?

Robert Koch (1843 – 1910)

Giaûi thöôûng Nobel veà sinh lyù vaø Y
hoïc 1905
Ñònh ñeà Koch
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
Ñònh ñeà Koch
Tröôùc khi moät taùc nhaân nhieãm truøng coù theå ñöôïc
xem laø nguyeân nhaân gaây beänh ñaëc hieäu
Coù 3 yeâu caàu:
 Taùc nhaân gaây beänh coù theå phaân laäp ñöôïc töø kyù
chuû maéc beänh.
 Taùc nhaân gaây beänh coù theå taêng tröôûng trong moâi
tröôøng thuaàn hay ñònh danh tröïc tieáp döôùi kính
hieån vi.
 Taùc nhaân gaây beänh töø moâi tröôøng thuaàn coù theå
gaây beänh khi tieâm vaøo thuù vaät thöïc nghieäm nhaïy
caûm
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC

 saâu R laø moät beänh nhieãm truøng vaø coù theå truyeàn
nhieãm ñöôïc

Baèng chöùng:
Miller
1960’s Keys chöùng minh ñònh ñeà Koch
1970’s S. mutans laø taùc nhaân gaây beänh
chính
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
Saâu raêng coù beänh caên ña yeáu toá
1930s, 1940s
Tieâu thuï ñöôøng  tæ leä saâu R
Cuoái 1940s: vai troø vi khuaån
Cuoái 1950s:
Chuoät voâ khuaån  khoâng saâu R
(duø aên nhieàu ñöôøng)
Lactobacilli  Streptococcus mutans
Ñaàu 1940s Dean
• Fluoride/nöôùc taêng  giaûm saâu R (soá
löôïng, möùc ñoä)
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ SAÂU RAÊNG HOÏC
 3 loä trình chính döï phoøng saâu R nöûa sau
theá kyû 20
 Sô ñoà Keys
Vi sinh vaät

Kyù chuû
& raêng
SAÂU Ñöôøng
RAÊNG

Thôøi gian
NÖÔÙC BOÏT VAØ
SAÂU RAÊNG
 CHÖÙC NAÊNG CUÛA NÖÔÙC BOÏT

Dinh döôõng
Baûo veä
hình thaønh lôùp nhaày baûo veä treân maøng
nieâm maïc coù taùc duïng che chôû traùnh
khoûi caùc chaát kích thích vaø choáng khoâ
laøm saïch mieäng (loaïi boû thöùc aên, maûnh
vuïn teá baøo, vi khuaån)
ñieàu hoøa pH moâi tröôøng mieäng
Duy trì söï toaøn veïn cuûa R baèng nhieàu
caùch nhôø thaønh phaàn calcium vaø
phosphate. Maøng glycoprotein giuùp
baûo beä R nhôø giaûm maøi moøn vaø aên
moøn
Coù khaû naêng khaùng khuaån vaø khaùng
virus
Nguyeân nhaân gaây giaûm LLNB

Xaï trò
Thuoác
Beänh lyù
Tuoåi
 Haäu quaû chung cuûa söï giaûm LLNB

Nieâm maïc mieäng deã bò loeùt do chaán

thöông vaø nhieãm truøng
Vieâm nieâm maïc:moûng manh, ñau hay
caûm giaùc boûng raùt. Taêng caûm vôùi thöùc
aên coù gia vò, thöùc uoáng chöùa coàn vaø
carbonate, thöùc uoáng noùng vaø thuoác laù
Thay ñoåi vò giaùc, khoù nhai nuoát
 Haäu quaû chung cuûa söï giaûm LLNB

Noùi khoù vì thieáu boâi trôn

Raêng nhaïy caûm vôùi noùng laïnh, ñaëc bieät
khi loä ngaø
Beänh nhaân maát raêng toaøn boä gaëp phaûi
vaán ñeà vôùi haøm giaû
Taêng tích tuï maûng baùm  vieâm nuôùu
Thay ñoåi heä vi sinh maûng baùm, taïo
thuaän lôïi cho candida, mutans
streptococci, lactobacilli
 ÑIEÀU TRÒ KHOÂ MIEÄNG

Kích thích tieát nöôùc boït

Nhai keïo
Vieân ngaäm
Thuoác ñieàu trò toaøn thaân

Kích thích tieát NB chæ höõu ích khi coù

phaàn tuyeán coøn laønh maïnh
 ÑIEÀU TRÒ KHOÂ MIEÄNG

Thay theá nöôùc boït

Taùc duïng khaùng saâu R cuûa nöôùc boït

Doøng chaûy NB laøm giaûm tích tuï maûng

baùm treân beà maët R vaø taêng toác ñoä ñaøo
thaûi carbohydrate khoûi khoang mieäng
Caùc thaønh phaàn NB nhö Calci,
phosphate, OH-, F- khueách taùn vaøo trong
maûng baùm  giaûm hoøa tan men R vaø
thuùc ñaåy taùi khoaùng hoùa
Taùc duïng khaùng saâu R cuûa nöôùc boït

Heä thoáng ñeäm bicarbonate, amoniac,

urea trong nb giuùp trung hoøa acid
Caùc thaønh phaàn khoâng mieãn dòch nhö
lysozym, lactoperoxydase, lactoferrin coù
taùc duïng khaùng khuaån
Caùc phaân töû IgA
Protein nb laøm taêng chieàu daøy maøng
baùm maéc phaûi vaø giuùp giöõ Ca,
Phosphate ôû laïi men R
 TÖÔNG TAÙC HOÙA HOÏC
GIÖÕA RAÊNG VAØ DÒCH MIEÄNG
MEN RAÊNG VAØ NÖÔÙC BOÏT

Thaønh phaàn men raêng

Thaønh phaàn chính

Apatite Ca10(PO4)6(OH)2
37% Calci
52% Phosphate ( P laø 18%)
3% laø Hydroxyl
Thaønh phaàn phuï
 Thaønh phaàn voâ cô cuûa dòch mieäng
Ngoaøi H2O laø Ca++, PO43-, F- vaø H+
Ñeå xaùc ñònh noàng ñoä H+ töï do ngöôøi ta
ño pH  ñaùnh giaù söï hoøa tan men raêng
Noàng ñoä Ca++ vaø PO43- thay ñoåi do:
– söï hình thaønh caùc phöùc hôïp voâ cô:
CaHPO40, CaH2PO4+ vaø CaHCO3+
– caùc phöùc hôïp höõu cô Calci vaø Phosphate
cuûa caùc thaønh phaàn khaùc nhau
– thay ñoåi noàng ñoä caùc phöùc hôïp theo söï
thay ñoåi pH
Caùc phöùc hôïp phaân ly khi pH
giaûm  taêng noàng ñoä vaø hoaït
tính cuûa Ca++ vaø PO43- töï do
 Tính oån ñònh cuûa men raêng trong nöôùc boït

Ca10(PO4)6(OH)2  10 Ca++ + 6 PO43- + 2 OH- (1)

Ca10(PO4)6F2  10 Ca++ + 6 PO43- + 2 F- (2)

TST cuûa hydroxyapatite (HAP) laø 10-117

fluorapatite (FAP) laø 10-121
Neáu tích hoaït ñoä caùc ion > tích soá tan :
dòch quaù baõo hoøa  keát tuûa

Neáu tích hoaït ñoä caùc ion < tích soá tan :
dòch chöa baõo hoøa  muoái coù khuynh
höôùng hoøa tan
noàng ñoä Calci vaø Phosphate trong nöôùc
boït 1 – 2 mmol/l vaø 4 – 6 mmol/l.
thaønh phaàn ion hoaït ñoäng khoaûng
chöøng 0,5 mmol/l ñoái vôùi Calci vaø 2
mmol/l ñoái vôùi Phosphate.
Noàng ñoä Fluoride khoaûng 10-3 mmol/l
(0,02 ppm)
Ñoái vôùi Phosphate thì toàn taïi döôùi nhieàu
daïng khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo ñoä pH. Ta
coù caùc caân baèng sau:
pKa
PO43- + H+  HPO42- 12,3 (3)
HPO42- + H+  H2PO4- 7,1 (4)
H2PO4- + H+  H3PO4 2,1 (5)
 PO43- laø ion chính khi xeùt tính hoøa tan.
 ÔÛ pH = 7,1 löôïng HPO42- vaø H2PO4- baèng nhau,
chæ moät löôïng nhoû phosphate ôû daïng PO43-
 ñònh luaät taùc duïng khoái löôïng treân phaûn öùng (4)
vaø (5). Trong 2 mmol/l phosphate töï do thì ôû pH 7
löôïng PO43- khoaûng 10-8 mol/l

 tích hoaït ñoä caùc ion ñoái vôùi HAP vaø FAP laø :
HAP: ( 0,5 x 10-3 )10 ( 10-8 )6 (10-7 )2 = 10-95(6)
FAP ( 0,5 x 10-3 )10 ( 10-8 )6 (10-6 )2 = 10-93 (7)
 TAÙC ÑOÄNG pH LEÂN TÍNH HOØA TAN APATITE – pH TÔÙI HAÏN

Söï thay ñoåi pH taùc ñoäng leân söï hoøa tan men raêng
vì nhöõng lyù do sau:
 Noàng ñoä OH- thì tæ leä nghòch vôùi H+
 Noàng ñoä caùc daïng ion phosphate phuï thuoäc vaøo
pH dung dòch ( phaûn öùng 3,4,5). Khi pH giaûm,
nhieàu PO43-  HPO42- roài taïo thaønh H2PO4-

Ca10(PO4)6(OH)2  10 Ca++ + 6 PO43- + 2 OH- (8)

H+ H+
HPO42- H2O
H+
H2PO4-
pH = 5
[PO43-] = 10-12 mol/l
IHAP: ( 0,5 x 10-3 )10 ( 10-12 )6 (10-9 )2 = 10-123
IFAP: ( 0,5 x 10-3 )10 ( 10-12 )6 (10-6 )2 = 10-117
Tình traïng hoùa hoïc Phaûn öùng ôû Keát quaû laâm Ñieàu kieän
trong dòch mieäng men raêng saøng xaûy ra

Quaù baõo hoøa ñoái vôùi Hình thaønh Taùi khoaùng PH> 5,5
FAP FAP hoùa, taïo voâi
Quaù baõo hoøa ñoái vôùi raêng, . . .
HAP Hình thaønh
HAP
Quaù baõo hoøa ñoái vôùi Hình thaønh Saâu raêng 4,5<pH<5,5
FAP FAP (beà
Chöa baõo hoøa ñoái vôùi maët)
HAP Hoøa tan HAP
( döôùi beà maët)
Chöa baõo hoøa ñoái vôùi Hoøa tan FAP Moøn raêng pH < 4,5
FAP ( beà maët)
Chöa baõo hoøa ñoái vôùi Hoøa tan HAP
HAP ( beà maët)
PHAÛN ÖÙNG GIÖÕA FLUOR VAØ MEN RAÊNG

Ca10(PO4)6(OH)2 + F- 
Ca10(PO4)6OHF + OH-

Ca10(PO4)6(OH)2 + 20 F- 
10 CaF2 + 6 PO43- + 2 OH-
 Moät lôùp muoái raén Calci Fluoride ñöôïc hình
thaønh treân beà maët men R
acid hoùa thuoác boâi taïi choã  taêng CaF2 .
Noàng ñoä PO43- vaø OH- giaûm ñaùng keå do
hình thaønh H2PO4- , HPO42- vaø H2O laøm
phaûn öùng chuyeån dòch veà beân phaûi.
Acid hoøa tan phaàn beân ngoaøi men R
töông töï nhö khi xoi moøn men R (etching)
laøm cho beà maët men raêng ghoà gheà thích
hôïp cho söï löu giöõ muoái CaF2 raén.
BIEÅU HIEÄN LAÂM SAØNG VAØ
MOÂ HOÏC CUÛA SAÂU RAÊNG
 terminology
Vò trí giaûi phaãu (anatomicial site)
 Enamel caries: saâu men raêng
 Root caries: saâu chaân raêng

 Primary caries: saâu raêng nguyeân phaùt

 Recurrent/secondary caries: saâu raêng
taùi phaùt
 Residual caries: saâu R coøn soùt
 terminology

Hoaït ñoäng
 Active caries lesion: sang thöông saâu R
ñang hoaït ñoäng
 Arrested/inactive caries lesion: sang
thöông saâu R ngöng hoaït ñoäng.
 Remineralized/chronic lesions:sang
thöông taùi khoaùng
 terminology

 White-spot lesion = initial/incipient lesion

Sang thöông ñoám ñuïc men
 Rampant caries : bottle/nursing caries,
baby caries, early childhood caries,
radiation caries, drug-induced caries
Saâu raêng traøn lan
 Hidden caries
Saâu raêng aån
 Bieåu hieän laâm saøng sang thöông saâu r

Caùc phaûn öùng ôû men R trong khi

moïc
 Treân nguyeân taéc, khi R moïc vaøo trong
moâi tröôøng mieäng thì men R ñöôïc
khoaùng hoùa hoaøn toaøn. Vaøo luùc moïc
men R ñaït ñöôïc noàng ñoä cuoái cuøng:95%
chaát khoaùng vaø 5% nöôùc vaø khuoân höõu
cô theo troïng löôïng.
Theo theå tích: 86% chaát khoaùng, 2%
chaát höõu cô vaø 12% nöôùc
 Beà maët men R coù tính xoáp  men R traûi
qua giai ñoaïn tröôûng thaønh sau moïc R:
caùc ion khoaùng chaát vaø fluoride/nboït
khueách taùn vaøo beân trong beà maët men
R
 Trong thôøi gian R ñang moïc söï tích tuï
VK deã xaûy ra do: R chöa coù tieáp xuùc
chöùc naêng, treû traùnh chaûi R ñang moïc
 Ôû giai ñoaïn naøy coù 3 ñieåm quan troïng
caàn löu yù:
 “men R bình thöôøng hay khoûe maïnh” laø
men R ñaõ traûi qua nhöõng thay ñoåi hoùa
hoïc vaø cô hoïc caàn thieát
 ‘söï tröôûng thaønh thöù phaùt’
 Fluoride coù theå thay ñoåi khaû naêng hình
thaønh saâu R vaø tieán trieån saâu R
Nhöõng thay ñoåi ôû men r coù maûng baùm che phuû

 Phöông phaùp khaûo saùt: taïo vuøng ñöôïc

baûo veä (protected area), nôi VK tích tuï
beân döôùi khaâu chænh nha treân maët ngoaøi
R chuaån bò nhoå ñeå chænh nha
 Sau 1 tuaàn, khoâng nhìn thaáy coù thay ñoåi
ñaïi theå ngay caû sau khi thoåi khoâ kyõ. Tuy
nhieân, ôû möùc vi theå , coù nhöõng daáu hieäu
roõ raøng cuûa söï hoøa tan men R beân
ngoaøi
Nhöõng thay ñoåi ôû men r coù maûng baùm che phuû

 Khoaûng gian tinh theå roäng ra chöùng toû

beà maët tinh theå bò hoøa tan phaàn naøo
 Khaûo saùt moâ hoïc caùc maët caét men R
döôùi KHV aùnh saùng phaân cöïc cho thaáy
söï taêng nheï tính xoáp men R, chöùng toû
coù moät söï maát khoaùng raát nhoû tôùi ñoä
saâu 20-100m töø maët ngoaøi
Tính xoáp men R sau thaùch thöùc gaây saâu R 1 – 4 tuaàn
Nhöõng thay ñoåi ôû men r coù maûng baùm che phuû

 Sau 14 ngaøy, nhöõng thay ñoåi men R coù

theå nhìn thaáy ñöôïc sau khi thoåi khoâ:
ñuïc, hôi traéng
 Sau 3 vaø 4 tuaàn, coù söï hoøa tan hoaøn
toaøn phaàn che perikymata moûng ôû beà
maët ngoaøi vaø söï hoøa tan roõ reät hôn ôû
caùc baát thöôøng phaùt trieån lôùn hôn ví duï
nhö hoá cuûa moõm Tomes vaø loã trung taâm
Nhöõng thay ñoåi ôû men r coù maûng baùm che phuû

 Tuy nhieân, ñieàu quan troïng laø khoaûng

gian tinh theå cuûa toaøn boä beà maët men R
lieân quan môû roäng, do ñoù goùp phaàn taêng
tính xoáp men R beà maët
 Töø giai ñoaïn phaùt trieån sang thöông
naøy, khi nhöõng thay ñoåi ñaïi theå coù theå
nhìn thaáy maø khoâng caàn thoåi khoâ, söï
maát khoaùng dieãn ra maõnh lieät hôn beân
döôùi beà maët ngoaøi vaø taêng lieân tuïc.
Taïi sao söï maát khoaùng xaûy ra chuû yeáu ôû beân
döôùi beà maët men r ?
 Vai troø baûo veä cuûa protein giaøu prolin
trong nb (sthaterin, …)
 Ngaên caûn söï keát tuûa töï phaùt vaø choïn loïc
phosphat calci hay söï taêng tröôûng caùc muoái
naøy treân beà maët men R
 Öùc cheá söï maát khoaùng

 Laø caùc ñaïi phaân töû  khoâng thaám nhaäp

vaøo lôùp saâu men R  vai troø chæ giôùi haïn ôû
beà maët
Taïi sao söï maát khoaùng xaûy ra chuû yeáu ôû beân
döôùi beà maët men r ?
 Thaønh phaàn hoùa hoïc vaø vi caáu truùc?
 Quaù trình ñoäng hoùa hoïc dieãn ra ôû giao
dieän dòch – vaät raén (fluoride)

Men R (di truyeàn)  Moâi tröôøng

 Sang thöông ñoám ñuïc men maët beân

ÑAËC ÑIEÅM ÑAÏI THEÅ

 Hình daïng sang thöông ñöôïc quyeát ñònh
bôûi söï phaân boá maûng baùm VK giöõa dieän
tieáp xuùc vaø ñöôøng vieàn nöôùu  daïng
hình quaû thaän
 Bôø coå R cuûa sang thöông theo hình
daïng cuûa ñöôøng vieàn nöôùu
 Sang thöông ñoám ñuïc men maët beân
ÑAËC ÑIEÅM BEÀ MAËT CUÛA SANG THÖÔNG
ÑOÁM ÑUÏC MEN TREÂN LAÂM SAØNG
 Dieän tieáp xuùc coù veû trôn laùng khoâng coù daïng
perikymata, nhöng doïc theo xung quanh dieän
coù theå thaáy nhöõng raõnh baát thöôøng vaø nhöõng
khieám khuyeát nhoû khaùc
 Trong vuøng men R ñuïc coù nhieàu loã baát thöôøng

 Bieåu hieän hoøa tan roõ reät : khoaûng gian tinh

theå môû roäng vaø nhöõng vi nöùt ôû bôø perikymata
 Ôû nhöõng sang thöông khaùc, söï nöùt gaõy
coù theå môû roäng lieân quan ñeán 2, 3
perikymata hoaëc hôn  hình thaønh caùc
vi xoang. Ñaùy xoang coù daïng loã roã toå
ong (honeycomb pattern)
 Khi khaûo saùt caùc sang thöông khoâng
hoaït ñoäng, maø bieåu hieän laâm saøng
gioáng nhö sang thöông ñoám ñuïc men,
thì moät soá cuõng chöùa nhöõng vi xoang
 MOÂ HOÏC SANG THÖÔNG ÑOÁM ÑUÏC MEN

 Tieát dieän vuoâng goùc beà maët, khaûo saùt

döôùi KHV aùnh saùng phaân cöïc vaø vi xaï ñoà
 Khieám khuyeát daïng hình cheâm ñaùy ôû
phía beà maët
 Coù theå phaân bieät giöõa vuøng beà maët töông
ñoái laønh maïnh coù beà daøy töø 20-50m vaø
thaân sang thöông (nôi theå tích khoaûng
troáng > 5%)
 MOÂ HOÏC SANG THÖÔNG ÑOÁM ÑUÏC MEN

 Hai vuøng moâ hoïc khaùc caàn quan taâm

trong sang thöông saâu men laø
 Vuøng trong suoát (translucent zone)
 Nhìn thaáy ñöôïc sau khi xöû lyù vôùi quinoline
 Beà daøy khoaûng 5 – 100 m

 Theå tích khoaûng troáng lôùn hôn 1 % moät tí

 Vuøng saãm (dark zone)

 Hieän dieän trong 90-95% sang thöông
 Theå tích khoaûng troáng 2 – 4%
 Tieán trieån cuûa saâu men R
 Söï môû roäng sang thöông coù theå ñaït tôùi ñöôøng
noái men – ngaø maø khoâng coù söï phaù vôõ nhìn
thaáy ñöôïc vaø söï hình thaønh vi xoang ôû beà maët
men R
 Trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc, xoang saâu
hình thaønh maø khoâng lieân quan ñeán ngaø R
 Tuøy thuoäc vaøo yeáu toá moâi tröôøng : saâu R
ngöng hoaït ñoäng ngay caû khi beà bò phaù huûy
ñaùng keå
 Phaûn öùng ngaø ñoái vôùi tieán trieån saâu r
Phaûn öùng ngaø-tuûy tröôùc khi VK xaâm nhaäp
vaøo trong ngaø
 Daáu hieäu ñaàu tieân cuûa phaûn öùng ngaø ñoái vôùi
sang thöông men laø xô hoùa oáng ngaø
 Khi saâu men ñaït tôùi ñöôøng noái men-ngaø, söï
maát khoaùng ngaø xaûy ra doïc theo ñöôøng noái
men-ngaø, ngaø ñoåi maøu trôû neân hôi naâu. Vuøng
naøy goïi laø vuøng maát khoaùng (zone of
demineralization)
 Phaûn öùng ngaø ñoái vôùi tieán trieån saâu r
 Söï xô hoùa ngaø dieãn ra ôû xung quanh vuøng
maát khoaùng ñöôïc xem nhö laø moät noã löïc ñeå
ngaên chaën sang thöông lan roäng
 Vuøng trong suoát coù theå môû roäng ñeán tuûy, maëc
duø coù theå tìm thaáy ngaø laønh maïnh giöõa vuøng
naøy vaø tuûy. Beân trong tuûy coù theå thaáy phaûn
öùng ñeà khaùng döôùi daïng hình thaønh ngaø phaûn
öùng, nhöng khoâng coù phaûn öùng vieâm trong
moâ tuûy
Phaûn öùng ngaø sau khi VK xaâm nhaäp
 VK xaâm nhaäp vaøo vuøng maát khoaùng taïo ra
caùc enzym ly giaûi coù khaû naêng phaù huûy khuoân
höõu cô  vuøng phaù huûy
 Beân döôùi vuøng naøy VK xaâm nhaäp vaøo caùc
oáng ngaø. Trong tröôøng hôïp sang thöông tieán
trieån raát nhanh, coù theå thaáy nhöõng ‘oáng cheát’
trong ngaø. Ñoâi khi caùc oáng naøy hôïp nhaát taïo
thaønh nhöõng ñieåm hoùa loûng (liquefaction foci)
 Phaûn öùng tuûy
 Vaãn coøn chöa chaéc chaén veà möùc ñoä phaûn
öùng tuûy vôùi caùc giai ñoaïn tieán trieån saâu R
khaùc nhau. Ngaø phaûn öùng (söûa chöõa) coù theå
hình thaønh tröôùc khi VK xaâm nhaäp vaøo trong
ngaø
 Ngaø phaûn öùng ñöôïc khoaùng hoùa keùm vaø chöùa
nhöõng oáng ngaø baát thöôøng
 Khi söï maát khoaùng ngaø caùch tuûy khoaûng 0,5 –
1 mm, phaûn öùng vieâm coù theå xaûy ra ôû vuøng
döôùi nguyeân baøo ngaø. Khoâng coù nhieãm truøng
tuûy vaø nhöõng phaûn öùng teá baøo vieâm laø do caùc
saûn phaåm cuûa VK