Κριτικός σχολιασµός του βιβλίου

Η Γερόντισσα της χαράς (μοναχή Γαβριηλία Παπαγιάννη)

της μοναχής Φιλοθέης, Ηγουμένης Ι. Ησυχαστηρίου “Παναγία των Βρυούλων”1
Ευαγγελία Παπανικολάου, Δρ. Θεολογίας

30 Σεπτεµβρίου 2023: Ο Οικουµενικός Πατριάρχης συµµετέχει σε Οικουµενιστική

Ολονυχτία Προσευχής στη Ρώµη.
3 Οκτωβρίου 2023: Το Οικουµενικό Πατριαρχείο αγιοκατατάσσει τη µοναχή Γαβριηλία
Παπαγιάννη.
Πολύ κοντινές οι ηµεροµηνίες για να µας αφήσουν αδιάφορους ως προς τον συσχετισµό
τους.
Αγιοκατατάσσεται, λοιπόν, η Γερόντισσα Γαβριηλία παρά τις πάµπολλες αιρετικές
πλάνες, που της αποδίδονται µέσα από τα δύο βιβλία, που γράφτηκαν γι’ αυτήν. Είναι λοιπόν
αγία; Μπορεί µια πατριαρχική πράξη να τοποθετήσει κάποιον στο βάθρο των αγίων και να
του βάλει φωτοστέφανο; Εµείς δεν είµαστε σε θέση να κρίνουµε κάποιον και να
αποφανθούµε περί της σωτηρίας ή της αγιότητας κάποιου προσώπου. Αυτό µόνο ο Θεός
είναι σε θέση να το κρίνει. Λογικά όµως ρωτάµε: Αποκήρυξε τις πλάνες της; Ήδη στο 1ο
βιβλίο «Ασκητική της αγάπης» της Γαβριηλίας µοναχής περνούν ήπια, µέσα από το
συναίσθηµα, αλλότριες µε την Ορθοδοξία διδασκαλίες, τις οποίες πολύ σωστά επισηµαίνει
στην κριτική του ο π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος2, όπως: συγκρητιστικά στοιχεία, έµµεση
προβολή του Ινδουισµού και του Γκουρουϊσµού, γλωσσολαλιά προτεσταντικού τύπου,
χορτοφαγία, ολιστική θεώρηση του κόσµου, Yama (η πεποίθηση της γερόντισσας ότι το σεξ,
ακόµα και µέσα στον γάµο, είναι ἀντιθεϊκό), ανυπαρξία και νέκρωση, διαλογισµός, θετική
σκέψη, δεισιδαιµονίες, διαφήµιση ινδουιστών δασκάλων, ψευδοοράµατα της Γαβριηλίας,
“ιαµατικό χάρισµα”, “εναλλακτικές θεραπείες”. Με τον ίδιο τρόπο κάνοντας έκκληση στο
συναίσθηµα και µε έναν υπερτονισµό µιας κακώς νοούµενης αγάπης, που µεταβάλλεται σε
αγαπολογία, αφού αποσυνδέεται από την εν Χριστώ αλήθεια, συναντώνται και στο 2ο
βιββλίο, «Η Γερόντισσα της χαράς», άλλες αλλότριες διδασκαλίες, όπως πολύ σωστά
επισήµανε ο π. Βασίλειος Κοκολάκης στη δική του κριτική3.
Στην παρούσα εργασία συµπληρωµατικά στην κριτική του π. Β. Κοκολάκη και
αναλυτικότερα, επειδή οι πλάνες επιµένουν, διαφηµίζονται και διαδίδονται, τονίζουµε κάποια
σηµεία του βιβλίου, που δεικνύουν το αλλότριο µε την Ορθοδοξία πνεύµα της:
1. Προβολή του νεοεποχίτικου συγκρητιστικού βιβλίου «Ασκητική της Αγάπης»:
Αρκετοί για να δικαιολογήσουν την αγιοκατάταξη της Γερόντισσας, έχουν µεν
παραδεχτεί ότι η Ασκητική είναι προβληµατικό βιβλίο, αλλά διατύπωσαν την άποψη ότι
εκφράζει προσωπικές απόψεις της συγγραφέως Γαβριηλίας µοναχής (η οποία και
αποσχηµατίστηκε στη συνέχεια) και καθόλου δεν εκφράζει το πρόσωπο της Γερόντισσας.
Αυτή όµως η άποψη καθόλου δεν ευσταθεί, καθώς στο παρόν βιβλίο προβάλλεται και
διαφηµίζεται επισταµένως το βιβλίο «Ασκητική της αγάπης». Στις σελίδες του

1
 παρουσιάζονται διάφορα πρόσωπα, που γνώρισαν τη Γερόντισσα µέσα από αυτό. Εκτός
αυτού, στη σελ. 10 διαβάζουµε: «Αυτό το βιβλίο δεν έχει στόχο να αποτελέσει µια
βιογραφία της γερόντισσας υπάρχει βιογραφία της γερόντισσας Γαβριηλίας – άλλωστε
υπάρχει και είναι πολύ καλή». Και στη σελ. 219: Την Ασκητική της αγάπης την «έγραψε
πνευµατικό της παιδί και αποτελεί την πρώτη πλήρη βιογραφία για την Γερόντισσα».
Εποµένως η µοναχή Φιλοθέη οµολογεί ότι η βιογραφία της Γερόντισσας Γαβριηλίας
είναι ακριβώς όπως παρουσιάζεται στην Ασκητική της αγάπης. Καµία προσωπική άποψη
της συγγραφέως. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι οι πλάνες, που αναφέρονται στην Ασκητική
της αγάπης όχι µόνο χαρακτήριζαν τη ζωή της γερόντισσας Γαβριηλίας, αλλά είναι και
πλήρως αποδεκτές από τη συγγραφέα µοναχή Φιλοθέη. Αν και στο παρόν βιβλίο
αποσιωπώνται πολλές από αυτές τις πλάνες, αρκετές ξεπηδούν θεληµένα ή αθέλητα,
άλλες πιο φανερά και άλλες µε ένα πιο συγκεκαλυµµένο τρόπο και αυτές προσπαθούµε
να καταδείξουµε στη συνέχεια:
2. Συµµετοχή σε διαχριστιανικό προσκύνηµα: Στη σελ. 83 σηµειώνεται: «Πήγαµε µαζί µε
την γερόντισσα στους Αγίους Τόπους το 1971… Τότε γινόταν ένα διαχριστιανικό
προσκύνηµα µε ξένους από Αγγλία, και Γαλλία µε ορθοδόξους, ρωµαιοκαθολικούς και
προτεστάντες και µου είπε η γερόντισσα να πάω κι εγώ και να πω και στις φίλες µου να
συµµετάσχουν». Είναι το άλλοθι και το πράσινο φως στις οιεσδήποτε οικουµενιστικές
πρακτικές. Μήπως τελικά η παναίρεση του Οικουµενισµού βρήκε την προστάτιδά της
αγία;
3. Προκλητική και επικίνδυνη προώθηση νεοποχίτικων πλανών όπως είναι:
Α) Η τηλεπάθεια: στη σελ. 94 αναφέρεται ότι η τηλεπάθεια «είναι φυσικό φαινόµενο και
υπάρχει ακόµα και στα ζώα». Όµως η τηλεπάθεια είναι ένα αποκρυφιστικό και άκρως
επικίνδυνο φαινόµενο, που η περιέργεια για αυτήν µπορεί να οδηγήσει µέχρι τον
σατανισµό. «Είναι µια πνευµατιστική µέθοδος που χρησιµοποιείται από
παραψυχολόγους, πνευµατιστές, µέντιουµ, αστρολόγους κτλ». Ο ορισµός για την
τηλεπάθεια, που δίνει η Γερόντισσα, είναι ο ορισµός που δίνουν πολλοί παραψυχολόγοι,
που υποστηρίζουν ότι η τηλεπάθεια «είναι µία φυσική ιδιότητα όλων των ανθρώπων» και
«ισχυρίζονται ότι τηλεπαθητικές ικανότητες έχουν και τα ζώα»4.
Β) Προβληµατική σχέση µε τους αγγέλους: Σε όλο το βιβλίο προβάλλεται η στενή
σχέση της Γερόντισσας µε τους αγγέλους. Ποιους αγγέλους άραγε; Αναφέρουµε
ενδεικτικά:

Σελ. 77: «Γιατί να µεριµνήσω; Οι άγγελοι θα στείλουν ό,τι χρειάζεται». Σελ. 85: Σε
κάποιον νέο, που αµφέβαλλε για την παρουσία τους, είπε: «Δεν έχετε δίκιο. Κάποιος που
τους έχει δει (ποτέ δεν έλεγε ξέρω ή έχω δει αλλά έλεγε “κάποιος είδε” ή “εµένα µου
έχουν πει”) µου είπε ότι είναι πολύ µεγάλοι και τα φτερά τους είναι σαν τα φτερά ενός
µπόινγκ». Στη σελ. 86: «Στο κύριο Λ., όταν κάποτε που είχε µεγάλο καύσωνα στην
Αθήνα της πρότεινε να την πάρει στο εξοχικό του, του απάντησε χαρούµενα και σταθερά:
“Σας ευχαριστώ πολύ αλλά δεν χρειάζεται. Εµένα µου κάνουν αέρα οι άγγελοί µου”».

2
Σελ. 177: «προσευχόταν, παρακαλούσε τους αγγέλους», σελ. 178: «δεν βιαζόταν να
απαντήσει, γιατί ήθελε η απάντηση να είναι από τους αγγέλους και όχι από εκείνη».

Μας προβληµατίζει ιδιαίτερα αυτού του είδους η επικοινωνία. Τελικά είναι αυτή η
αποστολή των αγγέλων, όπως περιγράφει η Γερόντισσα; Πρόκειται άραγε για αγγέλους ή
κάτι άλλο, που συνάδει µε το πνεύµα της Νέας Εποχής; Σηµειώνει χαρακτηριστικά ο π.
Βασίλειος Γεωργόπουλος: «Ανησυχητικό φαινόµενο της εποχής µας, νεοεποχίτικη
πρακτική πνευµατικής σύγχυσης αποτελεί το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, τόσο στην
Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό υπάρχει µία αυξανόµενη ενασχόληση και αναφορά στους
αγγέλους σε πλήθος νεοεποχίτικων περιοδικών, κοσµικών εντύπων, βιβλίων και
διαδικτυακών τόπων, ακόµη και µε την έκδοση ειδικών ad hoc περιοδικών»5. Είναι
γεγονός ότι όλοι οι άγιοι, που είχαν πνευµατικές εµπειρίες και έβλεπαν οράµατα, τα
έθεταν στην κρίση διακριτικού πνευµατικού και δεν τα διαφήµιζαν. Μήπως τελικά η
Γερόντισσα έπεσε στην αιρετική πλάνη της «νεοεποχίτικης θρησκείας των αγγέλων»;

Γ) Ινδουιστικός τρόπος σκέψης και στάση ζωής, όπως:

i) Επικίνδυνη εκµηδένιση του εγώ και της αυτοσυνειδησίας: Διαβάζουµε στη σελ. 55:
«όταν σε ακούω, εγώ δεν υπάρχω, προσπαθώ να γίνω εσύ, ώστε να µπορέσω να σε
καταλάβω και να σε βοηθήσω, οπότε ποιος να κουραστεί, αφού εγώ δεν υπάρχω;». Στη
σελ 56: «όταν µιλούσες µαζί της – λέει η Α. – ένιωθες ότι γινόταν εσύ, ήταν σα να
µιλούσες στον εαυτό σου… γι αυτό και δεν έλεγε τίποτε, δεν σε διόρθωνε, µε
αποτέλεσµα να νοιώθεις πολύ άνετα µαζί της, όπως νοιώθεις µε τον εαυτό σου». Όµως το
εγώ δεν καταργείται, δεν εκµηδενίζεται, δεν υπάρχει ταύτιση προσώπων. Είναι τελείως
διαφορετική η κατανόηση του άλλου και η αγάπη από την εξαφάνιση του εγώ. Το δόγµα
της µη ύπαρξης είναι καθαρά ινδουιστικό6.
ii) Έµµεση υιοθέτηση της ολιστικής θεώρησης του κόσµου: Στη σελ. 75 διαβάζουµε:
«πονούσε ακόµη, όταν έβλεπε τον πατέρα Ι.Β. να κλαδεύει τις τριανταφυλλιές της… -
Πονάω που το βλέπω, δεν µπορώ». Γιατί άραγε δεν το µπορούσε αυτό η γερόντισσα; Από
υπερβολική αγάπη για όλη την κτίση; Θα µπορούσε να ήταν κι αυτό, αν δεν µας
προβληµάτιζε η ολιστική θεώρηση του κόσµου εκ µέρους της, όπως περιγράφεται στην
Ασκητική της αγάπης (τα πάντα είναι ένα, τα πάντα είναι θεός, π.χ. σελ. 26, 199 κλπ).
Είχε πιο µεγάλη αγάπη για την κτίση από τον ίδιο τον Κύριο, που αναφέρεται
παραβολικά στο κλάδεµα ως κάτι αναγκαίο;
Δ) Πίστη στην προΰπαρξη των ψυχών; Στη σελ. 198 αναφέρεται: «ερχόµαστε από µια
αιωνιότητα, συναντιόµαστε, αγαπιόµαστε και πάµε σε µιαν άλλη, που είναι η βασιλεία
των ουρανών». Ποιο νόηµα δίνει η γερόντισσα στην αιωνιότητα από την οποία
προερχόµαστε; Μήπως δέχεται την καταδικασµένη ήδη από την 5η Οικουµενική Σύνοδο
θεωρία της προΰπαρξης των ψυχών; Πολύ θολό και ασαφές, γι’ αυτό και
επιφυλασσόµαστε να εκφέρουµε κάποια κρίση.

3
4. Κατάργηση της κόλασης και διάψευση των λόγων του Χριστού: Στη σελ. 112
διαβάζουµε: «Ο Θεός ξέρει και θα τους σώσει όλους». Η άποψη αυτή της Γερόντισσας ότι
θα σωθούµε όλοι είναι αιρετική και επικίνδυνη. Κι ενώ πρωτοδιατυπώθηκε από τον
Ωριγένη τον 3ο αι και καταδικάστηκε από την Ε΄ Οικουµενική Σύνοδο (553 µ.Χ), βγήκε
πάλι στο προσκήνιο, πολύ πιθανόν εντασσόµενη στο γενικότερο πνεύµα της Νέας Εποχής
όπου η έννοια της αµαρτίας δεν υπάρχει ή καθίσταται ανίσχυρη. Αν δεχτούµε ότι όλοι θα
σωθούµε, διαψεύδουµε τον ίδιο τον Κύριο, που ξεκαθάρισε ότι δεν θα σωθούν όλοι. Κι
αυτό είναι άκρως επικίνδυνο, γιατί αν δεν υπάρχει κόλαση και η σωτηρία είναι δεδοµένη,
όλοι θα µπορούµε να αµαρτάνουµε ελεύθερα.
Στη σελ. 228 για το ίδιο θέµα η Μοναχή Φιλοθέη, πιθανόν για να δώσει βαρύτητα στην
άποψη της γερόντισσας Γαβριηλίας, χρησιµοποιεί τον Άγιο Πορφύριο: «Ο Άγιος
Πορφύριος είπε όλο χαρά σε γνωστό του καθηγητή Πανεπιστηµίου, που τον επισκέφτηκε
στα Καυσοκαλύβια, λίγο πριν αναχωρήσει για τον ουρανό: “K. µου, ο Θεός µάς ξεγέλασε.
Μας έπλασε ελεύθερους, όµως το θέληµά Του θα κάνει στο τέλος. Και το θέληµά Του είναι
πάντας σωθήναι. Θα µας σώσει όλους, ακούς; Όλους. Και τους εγκληµατίες θα σώσει. Μη
µε ρωτάς όµως πώς”». Βάζοντας στο στόµα του Αγίου Πορφυρίου τα λόγια «Ο Χριστός
µας ξεγέλασε», κατεβάζει τον Κύριο στο επίπεδο ενός κοινού ανθρώπου που λέει
ψέµατα. Για ποιον λόγο; Για να µας εκφοβίσει; Είναι ορθόδοξο αυτό; Και αφού µας
ξεγέλασε ο Χριστός, άρα κατ’ αυτήν το ψέµα παύει να είναι αµαρτία. Είναι όµως πολύ
αµφίβολο, αν το είπε ο Άγιος, τη στιγµή που ο ίδιος δεν µπορεί να το επιβεβαιώσει όντας
κεκοιµηµένος. Ούτε παρατίθεται κάποια παραποµπή. Και φυσικά δεν θα µπορεί να
υπάρξει συσχετισµός µε κάποια άλλη µαρτυρία, αφού σηµειώνεται ότι ο Άγιος το είπε,
λίγο πριν την κοίµησή του στον Καθηγητή Πανεπιστηµίου Κ.! Και ποιος είναι αυτός ο
Κ.; Πολύ αόριστο και χωρίς καµιά αξιοπιστία. Άρα δεν φτάνει που πέφτει στην πλάνη
του Ωριγένη περί της σωτηρίας των πάντων, αλλά χρησιµοποιεί και τον Άγιο Πορφύριο.
Αλλά ακόµη και αν το είπε αυτό ο Άγιος Πορφύριος, εκείνο που έχουµε να
παρατηρήσουµε είναι ότι βαραίνουν τα λόγια του ιδίου του Χριστού και της Εκκλησίας
και όχι τα λόγια ενός ανθρώπου έστω και αγίου.
5. Απολυτοποίηση της αγάπης έναντι της έννοιας της αµαρτίας και της ορθής πίστης.
Κι αφού όλοι θα σωθούµε, σύµφωνα µε την άποψη της γερόντισσας Γαβριηλίας, όλα
είναι αποδεκτά και η αµαρτία δεν έχει καµιά σηµασία. Γι’ αυτό εκ µέρους της δεν γίνεται
(εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις) η παραµικρή σύσταση ούτε επισήµανση σε περίπτωση
αµαρτίας ή αίρεσης. Όµως αυτό οδηγεί σε µια συναισθηµατική αγαπολογία7, που πολύ
απέχει από τη διδασκαλία της Εκκλησίας µας. Μήπως η Γερόντισσα είχε µεγαλύτερη
αγάπη από τον Ευαγγελιστή της Αγάπης, που συµβουλεύει «εἴ τις ἔρχεται πρὸς ὑµᾶς καὶ
ταύτην τὴν διδαχὴν οὐ φέρει, µὴ λαµβάνετε αὐτὸν εἰς οἰκίαν, καὶ χαίρειν αὐτῷ µὴ λέγετε·
ὁ γὰρ λέγων αὐτῷ χαίρειν κοινωνεῖ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ τοῖς πονηροῖς.» (Β΄ Ιω. 1, 10-11) Σε
αυτό το πνεύµα στις σελ. 133- 134 συµβουλεύει κάποιον «άφησε ελεύθερα τα παιδιά να
κάνουν ό,τι θέλουν… Ακόµη και αµαρτίες». Και η αιτιολόγηση της συγγραφέως είναι για
να µην πληγώσει ανθρώπους! Πολύ διαφορετική αυτή η αντιµετώπιση από την

4
 αγιογραφική διδαχή «ὃς φείδεται τῆς βακτηρίας µισεῖ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ὁ δὲ ἀγαπῶν
ἐπιµελῶς παιδεύει» (Παροιµ. 13, 24). Μήπως άλλαξε η Αγία Γραφή ή την καταργούµε;
6. Αποδοχή της οµοφυλοφιλίας ως ισότιµης µε τον χριστιανικό γάµο: Στο ίδιο ακριβώς
πλαίσιο της αγαπητικής και µόνο προσέγγισης, χωρίς ίχνος επισήµανσης της αµαρτίας
στις σελ. 60-61 περιγράφεται η αντιµετώπιση ενός οµοφυλόφιλου, του Χρ., ο οποίος της
εκµυστηρεύτηκε το πάθος του. Η Γερόντισσα δεν τον δέχτηκε απλά αγαπητικά, αλλά δεν
του έκανε την παραµικρή νύξη ότι αυτό που κάνει είναι αµαρτία, όπως η Αγία Γραφή
διδάσκει. Και όχι µόνο αυτό, αλλά του είπε χαρακτηριστικά «ο έρωτας είναι ένα όχηµα
του Θεού για να φτάσουµε στην αγάπη προς το πρόσωπό Του. …όταν ζήσεις µε έναν
άνθρωπο πολύ και τον αγαπήσεις πολύ, µετά, όταν τον χάσεις, είναι πολύ δύσκολο …Και
όταν ο Χρ. της είπε: «αυτός ο άνθρωπος που συνυπήρχαµε στο Λονδίνο τώρα πού ήµουν
διακοπές δεν ήθελε να µε βλέπει» η Γερόντισσα, για να τον παρηγορήσει, του είπε «Μη
στεναχωριέσαι! Και τα παντρεµένα ζευγάρια κάνουν αποχή κάποιες περιόδους του
χρόνου!». Εδώ η Γερόντισσα συµβαδίζοντας µε το πνεύµα της εποχής, αποδέχεται την
οµοφυλοφιλία ως µια αποδεκτή φυσική κατάσταση, περιφρονώντας όλη τη διδασκαλία
της Εκκλησίας µας.
7. Έµµεση υποβάθµιση της ενοριακής ζωής.: Στις σελ. 119-120 διαβάζουµε: «ο Χρ., όταν
κάποια στιγµή είπε στην γερόντισσα ότι δεν µπορούσε να ενταχθεί στο κλίµα της
ενορίας, του απάντησε: “Δεν πειράζει, µην πηγαίνεις. Υπάρχουν πνεύµατα που έχουν
ανάγκη αυτό, να είναι σε προστατευµένο περιβάλλον, το χρειάζονται. Υπάρχουν και άλλα
πνεύµατα που είναι πιο ελεύθερα που δεν το χρειάζονται αυτό το πράγµα και το ζουν µε
το δικό τους τρόπο». Με λίγα λόγια υποστηρίζει ότι το να εντάσσεται κάποιος στην
ενορία του είναι για τους αδύνατους. Τα ελεύθερα πνεύµατα δεν το χρειάζονται. Πόσο
επικίνδυνο µπορεί να είναι αυτή η άποψη για τους πιστούς! Η ενορία είναι το κύτταρο
της εκκλησιαστικής ζωής για όλους και όχι για τους αδύνατους.
8. Στη σελ. 147 διαβάζουµε: «Η Γερόντισσα Γαβριηλία δεν είχε εχθρούς, ούτε ανάµεσα
σε Ορθοδόξους, ούτε σε ετεροδόξους, ούτε σε αλλόθρησκους». Γιατί άραγε; Οµολογεί
µε λίγα λόγια η µοναχή Φιλοθέη ότι η Γερόντισσα συµβάδιζε µε το πνεύµα του κόσµου,
ότι προσπαθούσε να γίνει αρεστή σε όλους; Πολύ προβληµατική αυτή η διαπίστωση.
Μήπως άραγε είχε µεγαλύτερη αγάπη από τον Χριστό, που µισήθηκε και διώχτηκε; Ο
Κύριος λέει «οὐαὶ ὅταν καλῶς ὑµᾶς εἴπωσι πάντες οἱ ἄνθρωποι· κατὰ τὰ αὐτὰ γὰρ
ἐποίουν τοῖς ψευδοπροφήταις οἱ πατέρες αὐτῶν» (Λουκ. 6,26) και «εἰ ἐκ τοῦ κόσµου ἦτε,
ὁ κόσµος ἂν τὸ ἴδιον ἐφίλει» (‘Ιω. 16,19).
9. Υπόταξη του θελήµατος του Θεού στο θέληµα του ανθρώπου: Στη σελ. 125
σηµειώνεται: «Ὁ Θεός θέλει αυτό που θέλουµε, αρκεί να είναι για το καλό µας». Κι αυτό
επαναλαµβάνοντάς το η µοναχή Φιλοθέη, στη σελ. 128 δίνει και τη δική της εξήγηση «ο
Θεός δεν είναι τύραννος να θέλει το αντίθετο από αυτό που θέλουµε εµείς». Στην
Εκκλησία, όµως, χωρίς να καταργούµε το θέληµά µας, το υποτάσσουµε στο θέληµα του
Θεού και όχι το αντίθετο. Δεν υποτάσσεται ο Θεός στο δικό µας θέληµα. Είναι

5
 διαφορετικό να συγκαταβαίνει και να επιτρέπει πολλές φορές να γίνει αυτό που εµείς
θέλουµε από το να θέλει αυτό που εµείς θέλουµε. Προσευχόµαστε µε το «γεννηθήτω τό
θέληµά Σου» και αυτό προτάσσουµε. Το «αρκεί να είναι για το καλό µας», που
ακολουθεί δεν είναι αρκετό, αφού ήδη προτάσσει το δικό µας θέληµα.
10. Κατάργηση ή µάλλον απαγόρευση του θυσιαστικού πνεύµατος, που διακρίνει τους
αγίους: Στη σελ. 140 διαβάζουµε: «Αγάπαγε τον διπλανό σου αλλά όχι παραπάνω από
τον εαυτό σου, γιατί έχεις υποχρέωση στο σαρκίο σου, να µην το εκθέτεις σε κίνδυνο». Ο
τρόπος που το θέτει µε το «έχεις υποχρέωση», ουσιαστικά βάζοντας ηθικά διλήµµατα,
απαγορεύει σε κάποιον, που θέλει, να θυσιαστεί για τους άλλους.
11. Υποβάθµιση ή αποδόµηση της ευχής του Ιησού. Στη σελ. 142 συµβουλεύει: «Όταν
έχεις στενοχώρια, να γράφεις άπειρες σελίδες µε την προσευχή του Ιησού ή το “Κύριε
ελέησον"» και στη σελ. 168 βλέπουµε τη Γερόντισσα να χρησιµοποιεί και η ίδια αυτή
την τακτική. Εξισώνεται η επίκληση του Ονόµατος του Ιησού µε την απλή µηχανική
αντιγραφή της και µάλιστα άπειρες φορές. Στην καλύτερη περίπτωση θυµίζει τακτική
Πρώτης Δηµοτικού, που στην προκειµένη περίπτωση δεν έχει άλλον σκοπό από το να
φτάσει κάποιος να µισήσει αυτή την προσευχή, που κουράζει το χέρι αντί να ξεκουράζει
την ψυχή. Στη χειρότερη περίπτωση αυτή η µηχανική επανάληψη παραπέµπει στη
µηχανική επανάληψη ενός ινδουιστικού µάντρα.
12. Εκμετάλλευση γνωριμιών, συνομιλιών ή και καλών λόγων γερόντων για το πρόσωπό
της: Σε αυτό επαναλαµβάνουµε αυτό που επισήµανε και ο π. Βασίλειος Κοκολάκης στην
κριτική του ότι «τα καλά περιστασιακά λόγια κάποιων γερόντων για τη γερόντισσα
Γαβριηλία ή η απλή επικοινωνία µαζί της δεν σηµαίνει και αναγνώριση µίας αγιότητας σ’
αυτήν». Όµως πολλοί από αυτούς τους γέροντες είχαν κοιµηθεί πριν την έκδοση του
βιβλίου και αυτό εγείρει επιφυλάξεις ως προς τη γνησιότητα των µαρτυριών.
Σηµειώνουµε το χαρακτηριστικό παράδειγµα του π. Σαράντη Σαράντου, που είχε
ενοχληθεί για την αναφορά του ονόµατός του στην Ασκητική της αγάπης8.
13. Αµφιβαλλόµενες µαρτυρίες προσώπων: Όλες σχεδόν οι µαρτυρίες είναι ανώνυµες από
πρόσωπα που σηµειώνονται το ένα ή δύο αρχικά του ονόµατός τους. Αυτό και µόνο το
γεγονός µας αποτρέπει να δεχτούµε ως απόλυτα αληθινές τις µαρτυρίες που
παρατίθενται.
14. Απουσία µετάνοιας από τις αιρετικές πλάνες: Πουθενά στο βιβλίο όπου διαγράφεται
το ήθος και η διδασκαλία της Γερόντισσας Γαβριηλίας δεν είδαµε έστω µια αναφορά
περί µετανοίας της Γερόντισσας από τις πλάνες που είχε. Αυτό σηµαίνει για τη Μοναχή
Φιλοθέη ότι συνευδοκεί µε το πνεύµα της Γερόντισσας; Ότι τις αποδέχεται; Αυτό δείχνει
κατά τη γνώµη µας.

Τέλος έχουµε να παρατηρήσουµε κάποια άλλα προβληµατικά σηµεία που ακολούθησαν µετά
την κοίµησή της:

6
1. Κατάργηση της εκκλησιαστικής Τάξεως: Στη σελ. 210 σηµειώνεται ότι το
τεσσαρακονθήµερον µνηµόσυνο της Γερόντισσας έγινε την Τετάρτη Διακαινησίµου.
Γιατί άραγε καταργήθηκε η λειτουργική τάξη της Εκκλησίας µας, που απαγορεύει τα
Μνηµόσυνα όλη τη Διακαινήσιµο Εβδοµάδα; Εδώ έχουµε να παρατηρήσουµε ότι οι
άγιοι δεν αναπαύονται στην κατάργηση της Τάξης της Εκκλησίας.
2. Παραδοχή για µη ύπαρξη θαυµάτων: Στη σελ. 213 σηµειώνεται ότι στην ανακοµιδή
των λειψάνων της, ο Μητροπολίτης Λέρου Νεκτάριος παραδέχεται ότι δεν υπήρξαν
θαύµατα: «Πολλοί παραπονιούνται, γιατί δεν έγινε σήµερα κανένα θαύµα. Τα θαύµατα
είναι για µας τους απίστους». Κι εδώ παρατηρούµε ότι ναι µεν τα θαύµατα είναι για τους
άπιστους, αλλά όσον αφορά σε µια αγιοκατάταξη είναι τα σηµεία, που δίνει ο Θεός για
να προχωρήσουµε στην αναγνώριση ενός αγίου9. Και αφού δεν υπήρξαν θαύµατα, πού
στηρίχθηκαν για να προχωρήσουν στην αναγνώριση της Γερόντισσας ως αγίας; Σε
καθαρά ηθικολογικά κριτήρια; Είναι αυτό ορθόδοξη πρακτική;
Περαίνοντας την παρούσα κριτική του βιβλίου, χωρίς να αναιρούµε τη φιλανθρωπική δράση
της Γερόντισσας, διερωτώµεθα πώς το Πατριαρχείο προχώρησε την αγιοκατάταξή της:
1. Χωρίς την αποκήρυξη του γεµάτου αιρετικές πλάνες βιβλίου της Ασκητικής της
αγάπης.
2. Με την προβολή του βιβλίου “Η Γερόντισσα της χαράς”, που αποδέχεται πλήρως όσα
γράφονται στην Ασκητική και προβάλλει επίσης αλλότριες διδασκαλίες.
3. Με την απουσία µετάνοιας ή µαρτυρία µετάνοιας της Γερόντισσας Γαβριηλίας από
τις πλάνες της.
4. Με την απουσία σηµείων από τον Θεό (θαυµάτων).
5. Με τη µη καθολική αποδοχή του προσώπου της Γερόντισσας Γαβριηλίας στη
συνείδηση του λαού. Κι αυτό φάνηκε µε τον σκανδαλισµό αρκετών από το ορθόδοξο
ποίµνιο και τις ποικίλες αντιδράσεις που προέκυψαν, λόγω της αγιοκατάταξής της.
Και αυτοί που την αποδέχονται ως αγία, πιθανόν να κινούνται από καθαρά
συναισθηµατικούς λόγους και όχι µε αυστηρά ορθόδοξα κριτήρια.

1Ο σχολιασµός και οι σελίδες που παραπέµπουµε είναι από τη 2η έκδοση του βιβλίου, εκδ. Επιστροφή.

2 Π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος, Γερόντισσα Γαβριηλία: Κρίσεις καί Σχόλια στό περιεχόµενο τοῦ βιβλίου:
“ Ἀ σ κ η τ ι κ ή τ ῆ ς Ἁ γ ά π η ς ” Γ α β ρ ι η λ ί α ς µ ο ν α χ ῆ ς ) . h t t p s : / / w w w. o r t h r o s . e u /
%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1/2011-03-15-02-15-40/142-
gergavr.html

3Π. Βασίλειος Κοκολάκης, «Προσοχή στην ανάγνωση θρησκευτικών βιβλίων (µοναχή Γαβριηλία
Παπαγιάννη)». (https://orthros.eu/
%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1/2011-03-15-02-15-40/1123)

4 Τσιάκας Χ., «Τηλεπάθεια», Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Θρησκειών και Αιρέσεων Παραχριστιανικών,

Παραθρησκευτικών Οµάδων και Σύγχρονων Ιδεολογικών Ρευµάτων, σελ. 989

7
5 π. Βασίλειος Γεωργόπουλος, «Η σύγχρονη ψευδοαγγελολογία», https://www.pemptousia.gr/2021/01/i-
sigchroni-psevdoangelologia

6 βλ. Αλεβιζόπουλος Α., Αποκρυφισµός, γκουρουϊσµός, νέα εποχή, έκδ. 1997, σελ. 96
7 Σωτηρόπουλος Νικόλαος: «Οι δέ Οικουµενισταί, καίτοι συνεχώς καί κατά κόρον οµιλούν περί αγάπης, αγάπη
δέν έχουν, αγαπολογία έχουν. Επειδή αποσύνδεσαν τήν αγάπη από τήν αλήθεια, τή νόθευσαν καί τή
διέστρεψαν, ώστε η αγάπη νά καταντήση απάτη. οικουµεν πανθρ2Διατείνονται, ότι αγαπούν καί τούς
αιρετικούς καί τούς αλλοθρήσκους, αλλ’ αυτό είνε ψέµα. Άν τούς αγαπούσαν πραγµατικώς, θά ενδιαφέρονταν
γιά τή σωτηρία τους. Καί άν ενδιαφέρονταν γιά τή σωτηρία τους, θά τούς έλεγαν ότι βρίσκονται στήν πλάνη,
καί θ’ αγωνίζονταν νά τούς φέρουν στό Χριστό, τό Σωτήρα, καί στήν Εκκλησία, τήν κιβωτό της σωτηρίας, αλλά
δέν πράττουν αυτό, πράττουν τό αντίθετο. Αφήνουν τούς ασθενείς στίς ασθένειές τους καί χαρακτηρίζουν τίς
ασθένειες υγεία! https://niksothropoulos.wordpress.com/2018/07/12/a-1687-3/ (3/12/2023).
8Χαρακτηριστικά ο π. Σαράντης Σαράντος στα Προλεγόµενα της κριτικής του βιβλίου “Ασκητική της αγάπης”
που συνέταξε ο π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος αναφέρει: «Στο βιβλίο που ευρέως εκυκλοφόρησε, “Ἡ Ασκητική
της Αγάπης”, της Γαβριηλίας µοναχής, αναφέρεται το όνοµά µου ως ένας από εκείνους που γνώρισαν τη
µοναχή. Πράγµατι, είχαµε συναντηθεί µία φορά καί ανταλλάξαµε για λίγο κάποιες απόψεις. Τό γεγονός αυτό
δεν µπορεί να αποτελέσει δική µου “εγγύηση” για το βιβλίο, που µεταγενέστερα συνεγράφη από την οµώνυµη
συγγραφέα».
9Βλ. Π. Γεώργιος Μεταλληνός, «Αγιότης Μαρτυρουµένη», Αγιότητα – Ένα λησµονηµένο όραµα, Αθήνα 2001,
σελ. 45-57.