Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

METODA NUMERIKE NË
INXHINIERINË E
NDËRTIMIT
LEKSION 2 TEORIA E PËRAFRIMIT
Lektore: Dr. Ornela ŞEN
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

2 HYRJE
• Një aspekt i rëndësishëm në metodat numerike përbën teoria e përafrimit. Në do të sjellim në këto
slide disa cështje që lidhen me nevojën e përafrimit të sjelljes të disa të dhënave të vrojtuara
eksperimentalisht nëpërmjet gjetjes së një ligjësie.
• Dihet se kur vrojtohen eksperimentalisht shumica e ligjësive që ne njohim nuk ka një korespondencë të
drejtpërdrejt pasi ekziston gjithmon gabimi i lidhur me një sërë aspektesh:
• Gabime në matjen e të dhënave
• Imperfeksionet e materialit
• Imperfeksionet e kushteve kufitare
• Etj.
• Psh. ligji i Hook-ut F=k∆x , për një sustë elastike nuk rezulton i vlefshëm për cdo matje, por i përafruar
në funksion të madhësisë së forcës dhe zhvendosjeve relative.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

3 MATJE EKSPERIMENTALE PËR LIGJIN E HOOK-UT

• Ligji i Hukut shpreh lidhjen lineare midis

forces se aplikuar ne nje trup dhe
deformimit qe ndodh per shkak te kesaj
force. Per nje suste lineare ne mund te
shkruajme nje funksion linear F(l)=K(l-E),
ku F(l) eshte forca qe nevojitet te zgjatet
susta per l njesi, E perfaqeson gjatesine e
sustes kur nuk vepron asnje force, dhe k
eshte konstantja e sustes
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

4 MATJE EKSPERIMENTALE PËR LIGJIN E HOOK-UT

6
• Supozojme qe duam te llogarisim
konstanten k te nje suste qe ka nje 5

gjatesi fillestare E=5.3 in. Nese aplikojme 4

Forca ne lb
forca 2, 4 dhe 6 lb te kjo suste veme re 3
qe gjatesia e sustes pas ngarkimit do te
2
jete 7.0, 9.4 dhe 12.3 in perkatesisht. Po
1
te ndertojme nje grafik me keto pika do
te vihet re qe nuk egziston nje vije 0
0 1 2 3 4 5 6 7
lineare qe ti bashkoje te gjitha keto vija. Deformimi (l-E) ne in
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

5 MATJE EKSPERIMENTALE PËR LIGJIN E HOOK-UT

• Teoria e perafrimit perfshin dy lloje kryesore problemash:

• Ne tipin e pare te problemit, funksioni i problem eshte dhene ne menyre eksplicite, por
kekohen forma funksionesh me te thjeshta (psh funksione polinomiale) per te perafruar vlerat
e funksionit (Shembull: Teorema e Taylor-it)
• Ne tipin e dyte te problemit, kerkohen funksione te cilat mund te perafrojne ne menyren me
te mire nje set te dhenash (Shembull, rasti i mesiperm me susten lineare)
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

6 PËRAFRIMI DUKE NDJEKUR METODËN E KATRORËVE MË TË VEGJËL.

• Le të jenë dhënë 10 cifte të

dhënash si në tabelë:
• A mund të gjejmë një ligjësi
lineare që përafron sa më mirë
pikat e dhëna?
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

7 PËRAFRIMI DUKE NDJEKUR METODËN E KATRORËVE MË TË VEGJËL.

• Nga ndërtimi i grafikut me ciftet

e të dhënave verehet se kemi
një tendencë lineare të pikave.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

8 REGRESION LINEAR

• Regresioni linear është pikërisht ajo metodë e cila gjen funksionin linear i cili më mirë
mund të përafrojë të dhënat. Është një metodë mjaft e përdorur në shumë fusha të
matematikës, ekonomisë, inxhinierisë etj.
• Një nga përafrimet më të pranuar të regresionit linear është pikërisht metoda e
katrorëve më të vegjël. Kjo metodë kërkon të gjejë atë funksion i cili minimizon shumën
e katrorëve të diferencave midis pikave të dhëna dhe atyre që përftohen nga funksioni
përafrues linear.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

9 REGRESION LINEAR – GABIMI ABSOLUT

• Le të jenë xi, pikat e dhëna dhe yi vlerat për këto pika. Supozojmë se funksioni linear
është i dhënë nëpërmjet koeficientëve a dhe b. Funksioni linear do të jetë a1xi+a0.
• Koeficientët e dhënë atëherë do të ishin ato që minimizojnë diferencat:

• Ose që minimizojnë shumatoren e diferencave :

 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

10 DISAVANTAZHET E GABIMIT ABSOLUT

• Per te percaktuar parametrat a1 dhe a0 mund te marrim derivatin e pjesshem te shumes

E1(a1, a0), njehere per te panjohuren a1 dhe njehere per te panjohuren a0, dhe te
barazojme derivatet e pjesshme me zero.
• Problemi qendron ne faktin qe funksionet e dhena nuk jane gjithmone te derivueshme,
prandaj nuk eshte gjithmone e mundur te gjejme zgjidhje te sistemit te ekuacioneve.
• Alternativa me e mire eshte metoda e katroreve me te vegjel.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

11 METODA E KATRORËVE MË TË VEGJËL

• Përafrimi më i njohur është ai që minimizon shumën e katrorëvë të diferencave si më

poshtë:

• Metoda e katroreve me te vegjel eshte metoda me e pershtatshme per perafrimet

lineare.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

12 NË FORMË TË PËRGJITHSHME:
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

13 PARAMETRAT a1 DHE a0 I SHPREHIM SI:

 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

14 MESATARJA E DISA VLERAVE

(PËR LLOGARITJEN E GABIMIT)
• Për n vlera të dhëna x1,x2,…,xn kemi
disa menyre llogaritjen e gabimit me
metoden e mesatares:
• Mesatarja aritmetike Ma
• Mesatarja gjeometrike Mg
• Mesatarja e fuqise Mp
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

15 SHEMBULL 1
• Të gjendet grafiku linear që përafron bashkësinë e pikave të dhëna me metodën e
katrorëve më të vegjël.
• (0,0)
• (1,2)
• (2,2)
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

16 ZGJIDHJE E SHEMBULLIT 1

• Llogarisim a1 dhe a0 me ekuacionet • a1=1 dhe a0=1/3

• y=x+1/3

1 y = x + 0.3333

0
0 1 2
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

17 SHEMBULL NR. 2
• Të gjendet grafiku linear që përafron
bashkësinë e pikave të dhëna me
metodën e katrorëve më të vegjël.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

18 ZGJIDHJE E SHEMBULLIT 2
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

19 PËRAFRIME TË TJERA

• Përafrimi kryhet duke zbatuar regresionin linear nëpërmjet përdorimit të

metodës së katrorëve më të vegjël. Gjithashtu mund të kryhet me:
• Përafrim polinomial me funksione polynomial të gradave më të larta se një. Gabimi
në këtë rast është më i vogël.
• Duke përdorur funksione eksponencial. Në shumë rast këto funksione mund të
përafrojnë më mirë tendencën e pikave të dhëna.
• Etj.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

20 PËRAFRIMI POLINOMIAL I PËRGJITHSHËM ME

METODEN E KATROREVE ME TE VEGJEL
• Nese kemi nje set me m te dhena {(xi, yi)
| i=1, 2, 3, … m} behet perafrimi me nje
funksion polynomial Pn, i tille qe n<m-1

• Vërtetohet se Polinomi është ai që ka

për koeficientë ato që plotësojnë
sistemin e ekuacioneve :
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

21 SHEMBULL
• Vlerësoni Polinomin përafrues të gradës
së dytë (n=2) me metodën e katrorëve
më të vegjël për bashkësinë e të
dhënave:
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

22 ZGJIDHJE
• Per kete problem n=2, m=5 • Ndërtojmë grafikun e polinomit
interpolues
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

23 ZGJIDHJE – LLOGARISIM GABIMIN E INTERPOLIMIT

 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

24 SHEMBULL
• Gjeni polinomin interpolues të gradës së parë dhe të dytë duke përdorur metodën e
katrorëve më të vegjël për pikat e dhëna.
• Vlerësoni gabimin total për secilin rast.
• (0,1)
• (2,2)
• (3,4)
• (5,5)
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

25 ZGJIDHJE DUKE PERDORUR

• MyCurveFit eshte nje aplikacion online qe mund te perdoret per te gjetur perafrimin me
te mire me disa lloje funksionesh.
• www.mycurvefit.com
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

26 REGRESIONI LINEAR
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

27 PËRAFRIMI POLINOMIAL KUADRATIK

 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

28 SHIFRAT PAS PRESJES DHJETORE

• Kur bejme llogari eshte e rendesishme te kemi parasysh sa shifra pas presjes dhjetore
duhet dhe mund te marrim ne konsiderate
• Per shembull, nese jemi duke matur distanca me nje meter ne te cilin njesia me e vogel
qe mund te mase eshte 1 mm, nuk mund te diskutojme rezultate qe jane fraksione te
milimetrit.
• Si rregull, gjate llogaritjeve bejme rrumbullakime dhe marrim aq shifra pas presjes
dhjetore sa jane tek te dhenat e problemit.
 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

29 SHEMBULL: PERAFRIMI POLINOMIAL – PA

RRUMBULLAKOSJE
i xi yi xi2 xi3 xi4 yixi yixi2 Pn(xi) (yi-Pn(xi))2

1 0.00 1.0000 0.0000 0.000000 0.00000000 0.00000 0.0000000 1.00507551900000 0.000025760893119361

2 0.25 1.2840 0.0625 0.015625 0.00390625 0.32100 0.0802500 1.27394223898813 0.000101158556571989

3 0.50 1.6487 0.2500 0.125000 0.06250000 0.82435 0.4121750 1.64820447795250 0.000000245542099559

4 0.75 2.1170 0.5625 0.421875 0.31640625 1.58775 1.1908125 2.12786223589312 0.000117988168597892

5 1.00 2.7183 1.0000 1.000000 1.00000000 2.71830 2.7183000 2.71291551281000 0.000028992702299276

Sum 2.50 8.7680 1.8750 1.562500 1.38281250 5.45140 4.4015375 0.000274145862688078

 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

30 SHEMBULL: PERAFRIMI POLINOMIAL – ME

RRUMBULLAKOSJE
(yi-
i xi yi xi2 xi3 xi4 yixi yixi2 Pn(xi)
Pn(xi))2
1 0.00 1.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 1.0051 0.0000

2 0.25 1.2840 0.0625 0.0156 0.0039 0.3210 0.0803 1.2740 0.0001

3 0.50 1.6487 0.2500 0.1250 0.0625 0.8244 0.4122 1.6483 0.0000

4 0.75 2.1170 0.5625 0.4219 0.3164 1.5878 1.1908 2.1279 0.0001

5 1.00 2.7183 1.0000 1.0000 1.0000 2.7183 2.7183 2.7130 0.0000

Sum 2.50 8.7680 1.8750 1.5625 1.3828 5.4515 4.4016 0.0002

 Universiteti Polis - Metoda Numerike 11/6/2023

31 KRAHASIMI I VLERAVE TE Pn ME DHE PA

RRUMBULLAKIM

xi yi Pn(xi) Pn(xi)
0.00 1.0000 1.00507551900000 1.0051
0.25 1.2840 1.27394223898813 1.274
0.50 1.6487 1.64820447795250 1.6483
0.75 2.1170 2.12786223589312 2.1279
1.00 2.7183 2.71291551281000 2.713