2.

ŞEKİL DEĞİŞTİRME

Bir cisme bir kuvvet uygulandığında, bu kuvvet o cismin biçim ve boyutlarını değiştirmeye
çalışır. Bu değişimlere şekil değiştirme adı verilir Bu şekil değiştirme çok yüksek mertebelerde
olabileceği gibi pratikte çoğu zaman fark edilemeyecek kadar küçüktür. Örneğin bir lastik bant
çekildiği zaman çok büyük bir uzama gösterir. Bunun yanında insanlarla dolu bir binanın içinde
yürüyen insanlar, binanın yapısal elemanlarında çok küçük şekil değiştirmeye sebep olur Aynı
zamanda cismin sıcaklığındaki değişim de yer değiştirmeye sebep olmaktadır. Bunun tipik
örneği, bir binanın çatısının hava koşullarından dolayı genişlemesi veya büzülmesidir.
Birim Uzama
Bir cismin üzerindeki doğru parçalarının boy ve aralarındaki açı değişimi bakımından şekil
değişimini hesaplayabilmek için birim uzama kavramına bakmak gerekmektedir Birim uzama
aslında deneylerle ölçülen bir değer olup bir sonraki konuda cisme etkiyen gerilme kavramıyla
ilişkisi gösterilecektir.
Eğer birim uzamayı cisim üzerindeki bir doğru parçasının birim boyundaki değişim olarak
tanımlarsak, bu durumda belirli boydaki doğru parçasına ihtiyaç duymayız. Örneğin, yüksüz
durumda tanımlanan AB doğrusuna bakalım (Şekil a). Bu doğru n ekseninde olup orijinal boyu
Δs olarak tanımlanmıştır. Şekil değişiminden (yüklemeden) sonra, A ve B noktaları, A' ve B'
noktalarına taşınır ve doğru, uzunluğu Δs' olan bir yay haline dönüşür. (Şekil b). Böylece boy
değişimi Δs' - Δs olarak yazılır. 𝜖 (epsilon) sembolünü kullanarak ortalama birim uzamayı
aşağıdaki şekilde tanımlarız.

∆𝑠 ′ − ∆𝑠
𝜖𝑎𝑣𝑔 =
∆𝑠

Kayma Açısı
Şekil değiştirmeler liflerin uzaması ve kısalması yanında yön değiştirmelerine de sebep olurlar.
Örneğin, başta birbirine dik olan iki doğru parçası alırsak doğru parçalarının arasındaki açının
değişimi kayma açısı olarak adlandırılır. Bu açı γ(gamma) ile gösterilir ve her zaman radyan
(rad) cinsinden olup boyutsuzdur. Örneğin, orijinleri aynı olan ve n-t eksen takımında birbirine
dik olan AB ve AC liflerini ele alalım (Şekil a). Şekil değişiminden sonra bu liflerin başlangıç
ve bitiş noktaları yer değiştirir ve bu lifler, aralarındaki açı Ɵ' olan eğriler haline gelirler (Şekil
b). Böylece n-t eksen takımında A noktasındaki kayma açısı aşağıdaki şekilde olur:
𝜋
𝛾𝑛𝑡 = − 𝜃′
2

𝜋
Birim dönüşümü: 1 derece = 180 radyan
Problem-1
P kuvveti ABC rijit manivela koluna uygulandığında rijit kol, A noktası etrafında saat yönünün
tersine doğru 0.05 derece dönmektedir BD telinde ortaya çıkan birim uzamayı hesaplayın.

Çözüm-1

Problem-2
Aşağıdaki plaka yükleme durumunda şekildeki gibi deforme olmaktadır.
a) AB doğrusu boyunca birim uzamayı
 b) X ve ye eksenlerine göre A noktasındaki kayma açısını hesaplayınız

Çözüm-2