Professional Documents
Culture Documents
S P OR D A
6.5
V E AV DA
K U L L A NIL AN
O PT İ K AYGITL A R
Ahmet Bağcı
Optik Aletler Uzmanı
El Dür bünler i
Doğadayken yanımızda bulundurulması ge-
reken en önemli aygıtlardan biri de dürbünler-
dir. İster yürüyüş yapın, doğal yaşamı gözlemle-
yin, avlanın, ister bir spor karşılaşması izleyin,
dürbün dışarıdaki yaşamı sizin daha yakınıza
getirir. Dürbünler iki ana fayda sağlar: Bakıldı-
ğında görüntünün boyutunu büyütmek ve göze
gelen ışığın artmasını sağlamaktır. Böylelikle az
ışık şartlarında daha net ve parlak görülmesini
sağlar. Model ve büyütme gücü olarak dürbün
seçimi yapmakta zorlanılabilir. Bu seçimi doğ-
ru yapabilmek için bazı teknik detayları bilmek
gerekir.
228
Büyütme Gücü
Dürbünlerde en fazla kullanılan karşılaştırma faktörü büyütme gücüdür.
Büyütme gücü dürbünlerde iki sayı ile belirtilir, 8x40 gibi. Bu örnekte 8
güçtür yani yaklaştırmadır ve çıplak göze göre görüntünün kaç defa büyü-
tüldüğünü gösterir. Diğer bir deyişle görüntü çıplak göze, göründüğünden
8 defa daha yakın görünür. Daha büyük sayı daha fazla büyütme demek-
tir. İkinci sayı olan 40, dürbün objektifinin mm cinsinden çapıdır. Daha
büyük sayı daha büyük çaplı mercek demektir. Büyük mercekler ağırdır
ancak daha fazla ışık geçirirler ve özellikle az ışıklı ortamlarda daha berrak
ve keskin görüntü sağlarlar.
Görüş Alanı
Görüş alanı, dürbünleri değerlendirmede kullanılan ikinci karşılaştırma
faktörüdür. Bin metre mesafede el dürbünlerinde görülen alanın metre veya
feet cinsinden genişliğini gösterir. Büyük sayı geniş bir alanı gösterirken kü-
çük sayı dar bir alanı gösterir. Göz merceği dizaynı ve objektifin odak uzaklığı,
görüş alanı genişliğini belirlemede en önemli iki unsurdur. Dürbün gücü de
görüş alanını tersine etkiler, büyütme arttıkça görüş alanı daralır.
Çıkış Deliği
Işık demetinin çapı (Exit pupil) dürbünün objektif çapı ile büyütme gü-
cüne bağlıdır. Bir dürbün yüze uzak tutulduğunda, göz merceğinde yuvarlak
küçük bir parlak ışık görülür. Bu, dürbünden çıkan ışık demetinin çapı yani
exit pupil’dir. Exit pupil çapı, objektif çapı dürbün büyütme gücüne bölünerek
kolayca bulunur. Yani 10x50 ölçüsündeki el dürbünü 50/10=5 mm exit pupil
ölçüsüne sahiptir. Güneşli bir günde insan göz pupili öğle saatlerinde 2-4 mm
kadardır. Gece gözler karanlığa alıştığı zaman 5mm den en fazla 9 mm’ye kadar
büyüyebilir. Parlak gün ışığında exit pupil büyük olan bir dürbün fazla fayda
sağlamaz. Hissedebileceğiniz tek fark büyük exit pupile sahip bir dürbünü hare-
ketli, sallanan bir ortamda kullandığınızda örneğin küçük bir deniz aracı tekne-
de, görüntüyü sabit tutabilirsiniz. Marin dürbünlerinin genelde 7x50 ölçüsünde
olması gibi. Önemli fark az ışıklı ortamlarda oluşur. Eğer dürbünü gün doğumu
ya da gün batımında kullanacaksanız ki bu avcıların dürbünlerine en fazla ihtiyaç
duyulduğu olduğu saatlerdir. Gözün geçirebileceği ışık miktarından azami fay-
dalanabilmek için exit pupilin 4 mm’den büyük olması tavsiye edilir. Sizin pupil
çapınızdan daha büyük bir objektifin de faydası olmaz.
229
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
Prizm ala r
El dürbünü içinden geçen görüntü göze ters olarak gelir. Ci-
simler baş aşağı görünür. Bunu gidermek için dürbünlerde dü-
zeltme prizmaları kullanılır. Genel olarak üç ana prizma sistemi
bulunur: Çatı prizma (roof prism), porro prizma ve Abbe König.
Optik Kaplamalar
Dürbünlerde ışık geçirgenliğinin en büyük engelleyicisi
yansıyan ışıktır. Bir cam yüzeye yansıyan ışığın % 5 kadarı ge-
riye yansır. Bir dürbünde ışık en az 10 mercekten geçmektedir.
Basit matematik hesapla dış ortama göre ışığın yüzde 50’si kay-
bolmaktadır. İlave olarak, yansıyan ışığın çoğu dürbün için-
de kalarak kontrastın zayıflamasına ve göz kamaşmasına sebep
olur. Oysa ki mercek yüzeyini kaplamak için ince bir kimyasal
film, genelde kullanılan Magnezyum Florür, kullanılırsa yansı-
İster
manın çoğu giderilir. Kaplama ışık kaybını ve kamaşmayı azal-
yürüyüş yapın, tır, ışık geçirgenliğini arttırır ve sonuçta daha parlak ve net bir
doğal yaşamı görüntü oluşur. Bir mercek yüzeyini ince bir film tabakasıyla
gözlemleyin, birkaç kat kaplayarak kaplama etkisini arttırabilir, yansıyan ışı-
avlanın, ğın miktarını mercek başına %0,25-5’e kadar düşürebiliriz.
ister bir spor Bazı kaplamaların değişik renkte olduğu görülür. Genel kanı-
karşılaşması nın aksine bunun mercek kalitesine doğrudan etkisi yoktur. Kul-
izleyin;lanılan kimyasallar ve kaplama sayısına bağlı olarak kırmızıdan
dürbün maviye, yeşilden sarıya kadar değişik renklerde olabilir.
dışarıdaki
yaşamı sizin Göz Mesafesi
daha yakınıza Dürbünde tüm görüntüyü görürken, dürbünü gözümüze yak-
getirir. laştırabileceğimiz uygun mesafedir. Uzun göz mesafesi, rahat bir
bakış sağlarken numaralı ya da güneş gözlüğü ile kullanabilmek
230
için şarttır. Diğer bir seçenek de katlanır lastik gölgeleyicilerdir. Bu özellikler
gözlükle baksanız dahi geniş bir görüntü sağlar.
Diğer Özellikler
Boyut, ağırlık, dış kaplama ve sugeçirmezlik: Bilinmesi ve dikkat edilmesi
gereken önemli konulardan biri dürbünün “Boyut ve Ağırlığı”dır. 10x56 yük-
sek büyütmeli bir dürbün uzak mesafelerde görüş ve bol ışık sağlarken ağır-
lıkları da bir kiloya yaklaşır. Ağırlık bir dürbünde kullanılan mercek sayısı ve
cinsine bağlı olarak değişir, ancak genel olarak güç ve objektif çapı büyüdükçe
ağırlık da aynı oranda artar.
Dış kaplama: İyi bir dürbünün dış kaplaması, ıslakken dahi kaydırmayan
dayanıklı lastik (kauçuk) malzemeden olmalıdır. Lastik kaplama dürbünü
sadece darbelerden korumakla kalmaz ışık yansımasını da azaltır, yumuşak
temas sağlar.
Su geçirmezlik: İster kuş ya da doğa gözlemi yapın ister avda kullanın,
mercekleri içerden buğu yapan ve görüntüyü buzlu cama dönüştüren bir dür-
bün kadar rahatsız edici bir şey olamaz. Dış ortamda kullanılacak dürbünler
kesinlikle su geçirmez (waterproof ) olmalı, bunu garantilemek için Nitrojen
Azot gazıyla dolu olduğu araştırılmalıdır, bilinmelidir.
Tüf e k Dürbünler i
El dürbünleri için açıklanan terimler, tüfek
dürbünleri içinde geçerlidir. Kullanılacak tü-
feğe ya da yapılacak avlara uygun dürbün seçi-
mi nasıl yapılmalıdır?
- Yivli av tüfekleri için dürbün seçimi avlanacak av hayvanı türüne bağlıdır.
Eğer av, sizi avcı yerine av durumuna sokabilecek tehlikeli bir hayvan ise; öl-
çüleri 1.25-4x20 veya 1.2-5x36 gibi, çok geniş görüş alanına sahip dürbünler
en iyi seçim olacaktır. Bu dürbünlerin geniş görüş açısı hedefini çabuk yaka-
lamasını sağlar. Sık orman çalılığı içinde 10 metreden yaralı bir azılı ya da ayı
saldırısında 12 büyütmeli bir dürbünle hiçbir avcı atmak istemez.
- Her ava uyabilecek bir dürbün için 1.5-6x42 veya 2-8x42 ölçüleri
uygundur. 1.5 büyütme sık çalı ve orman örtüsü içinde yakın atışlarda
olağanüstü sonuç verirken, 6x ve 8x büyütme 200 m ve uzağı için yeterli
büyütmeyi sağlayacaktır.
- Eğer yapılacak avlar açık arazide veya ava yaklaşması zor dağlık arazide,
231
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
Tüfek Dürbünlerinde
Kullanılan Artıkıllar
Artıkıl no: 6, Artıkıl no: 40 ışıklı, Artıkıl no: 44 ışıklı,
Artıkıl no: 60 ışıklı, Artıkıl no: 66 ışıklı Z plex
K ara Te le s k o pla r ı
El dürbünlerinin güç (büyütme) olarak yetersiz kaldığı durumlarda kara
teleskobuna gereksinim duyulur. İster yakın mesafeden renkli bir kuşu iz-
leyin, ister şahin yavrusunun yuvadaki yaşamını gözleyin ya da çok uzaktan
yaklaşmayı düşündüğünüz dağ keçisinin boynuz detaylarını görmek isteyin,
size gerekli olan iyi bir kara teleskopudur. Bu teleskoplar genel olarak 45,
60, 70, 75 ve 85 mm objektif çapında ve sabit ya da değişken büyütmeli göz
merceğiyle (eye piece) iki ayrı parçadan oluşurlar. Göz mercekleri 45X, 60X
gibi sabit büyütmeli olabildiği gibi 15-45x, 20-60x veya yeni üretilen 20-75x
gücünde olabilirler. Tercihe bağlı
olarak göz mercekleri düz veya 45
derece açılı olarak objektif gövdesi-
ne monte edilir.
Yabanıl yaşamı gözlemde kul-
lanacağınız kara teleskopları, dür-
bünler gibi kullanacağınız amaca
uygun büyüklükte objektife sahip
olmalı, dış yüzeyi olası darbelere
karşı dayanıklı ve kesinlikle su
geçmez, buğu yapmaz özellikte,
nitrojen dolumlu olmalıdır.
KAY NA KL A R
1- Zeiss Handbook-Optic for Hunt and Nature.
2- Optics Guide-Mark Mazour.
3- Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim Kitabı T.C. Orman Bakanlığı Milli Parklar ve
Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü, Eğitim Yayınları, I. Cilt (Ankara, Tunç Reklam)
4- Gözlük, R., Profesyonel Av Rehberi
233
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
AV
KÖPEKLERİ
7
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
AV KÖ PE KLER İ
Burak Kabakçı - Köpek Eğitmeni
Doç. Dr. İlhan Deveci
Av Köpeğinin
7.1
Ta nımı ve İşlevi
Atasının vahşi kurt olduğu bilinen, sonradan
insanlar tarafından eğitilerek kazandırılan yete-
nekleriyle avcı tarafından faydalanılan ve ırkının
geliştirilerek devam ettirilmesi sağlanan köpekle-
ri kapsayan grubun bireylerine av köpeği denir.
Av köpekleri, av hayvanlarını ele geçirmek için,
burun hassasiyetinden ve doğal yeteneklerinden
faydalanılan köpeklerdir.
236
Av köpeği; avcı için bir dost, onun önemli yardımcısı, avdaki partneri ve
ailesinin bir ferdi olarak sahip olduğu değerlerden biridir. Hayvanlar arasında
insana en yakın olan, binlerce yıldır ona hizmet eden önemli bir varlıktır. Av
köpekleri ile avcı arasındaki sarsılmaz bağ, avcının avdan aldığı hazzı arttıra-
rak avcılığını zenginleştirir. Onlarla yapılan avlar ayrı değer taşır. Bu değerli
hayvanlarla on yılların üzerindeki birliktelik avcıda çok derin izler bırakır.
İnsanlar ile köpekler arasındaki dostluk, tarihteki en eski ve uzun süreli
dostluklardan biridir. Hayatın pek çok alanında köpekler insanlara eşlik etmiş
ve hayatı insanlarla paylaşmıştır. Bu dostluğun başlangıcının, bütün köpekle-
rin atası olduğu kabul edilen kurtlar ile olduğu kanısı yaygındır. İnsanlar ve
kurtların toplumsal örgütlenme biçimlerinin birbirine benzerliği bilinmek-
tedir. İlkel insan yerleşimleri çevresine yaklaşan ve oradaki besin artıklarını
bulan kurtların insana yaklaşması “önce liderler beslenir, daha sonra sürü” iç-
güdüsüyle başlamış, bu içgüdü insanın liderliğini kısa sürede kabul etmeye ve
avlanma sırasında onu takip etmeye, avdan sonra da köyün yakınına dönmeye
yöneltmiştir. Kurt sürülerinin bu davranışlarını gözlemleyen insan, onlardan
bazılarını benimsemiş ve yardımlarından yararlanmıştır.
Tarihsel süreç içerisinde köpeklerin yapısal özellikleri ve yetenekleri
dikkate alınarak, farklı avlanma biçimlerine uygun şekilde seçilmeleri ve
eğitilmelerine başlanılmıştır.
239
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
241
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
yok denecek kadar azdır. Yeni sorun ise köpeğin itaati, avı çiğne-
yeceği, istenildiği gibi mi getireceği, arabadan ayrılıp arabada mı
buluşulacağı, komutlara uyup avcının kontrolünde mi çalışacağı
gibi konulardır.
Köpek, önce sahibini sonra avı sevmelidir. Köpeğinize ken-
dinizi tanıtmadan, sevdirmeden, itaati öğretmeden, beraber
çalışma kuralını pekiştirmeden aktif ava sürmek sakıncalıdır.
Zaten ortaya çıkması hayatının her döneminde kaçınılmaz olan
avlanma güdüsünü, bu süreci atlatmadan henüz çocukken açığa
çıkarırsınız. Ne olursa olsun sizi sever, ancak avı daha çok se-
ver. Gerekli eğitimi almadan, itaati kusursuzlaşmadan avlanan
bir köpek, siz daha sonra ne kadar hatanızı anlayıp üstüne dü-
şerseniz düşün mutlaka sorun çıkaracaktır. Özellikle çocukluk
dönemini atlatıp kendine güven kazandığı döneme geldiğinde
ki bu genellikle 15-18 aya denk gelir, sorun artacaktır. Bir kö-
pek anneden ayrılıp, eğitim almaya başladıktan sonra en az bir
yaşına gelene kadar aktif ava sürülmemelidir. Bu eğitim süresi
8-10 aylık bir süreyi kapsar ki bu dönem köpeğin gelecekte sizi
ne kadar mutlu edeceğini, dolayısıyla onunda sizinle ne kadar
242
mutlu olacağını belirleyecek bir süreçtir. Bu uzun gibi görünen kısa döne-
min sonunda, yavrunuz en iyi şekilde sosyalleşmeli (Sosyalleşmenin kalitesi
onunla geçirdiğiniz zamanın çokluğuyla doğru orantılıdır) ve kusursuz bir
itaat yüklenmiş olmalıdır. Unutmayın ki köpeğinizi en çok mutlu edecek
şey sizinle birlikte zaman geçirmektir. Zamanın nasıl geçtiği önemli değildir:
Kah oyun oynarken, kah yanı başınızda uyuklarken, kah seyahat ederken ge-
çirilmiş zaman köpeğiniz için bir çocuğun lunaparkta geçirdiği zaman kadar
keyifli ve unutulmazdır. Böyle geçirilen çocukluk döneminden sonra köpe-
ğiniz için siz vazgeçilmez olursunuz. Kendisini tatmin için değil, sizi mutlu
etmek için avlanır, sizin sevdiğiniz, hoşlandığınız şeyleri yapmak için can
atar. Sizin kahkaha atmanızı görmek ve bunun onun tarafından olduğunu
bilmek inanın onun için dünyalara bedeldir. Size karşı böylesine sevgi besle-
yen, böylesine itaat eden bir köpeğin sizi avda bırakıp gitme ihtimali olamaz.
Bu dönemde iradenizi, sabrınızı, otoritenizi ve sevginizi büyük bir dengeyle
kullanıp kendinizi adeta onun vazgeçilmezi haline getirmelisiniz. Köpekler
sandığımızdan fazla zekidirler ki, şirinliklerini ve sizin zaaflarınızı kullanma-
yı çok iyi bilirler. Bir bakarsınız, bu süre içinde karşılıklı oynadığınız satranç
oyununda siz kendinizi şah, onu piyon olarak görürken, hafife aldığınız pi-
yon sizi mat eder. Bu durumda iş işten geçmiştir.
Yavrunuz sizi mutlaka sevmelidir, zira köpek sizi ya saydığı ya da sevdiği için
itaat edebilir. Ancak bunların ikisini birlikte kullanırsanız sonuç mükemmel olur.
Köpekler sürü psikolojisine sahiptir. Mutlaka kendinin dışındaki tüm can-
lıları kendinin altı veya üstü olarak sınıflandırır ve ona göre davranır. Üstlerini
lider kabul eder ve itaat eder, altını ise umursamaz ve ona karşı genellikle du-
yarsız davranır. Bazı köpekler beslenme esnasında, sahipleri yemek tabağına
elini uzattığında veya yaklaştığında hırlarlar. Bu her ne kadar komik karşılansa
da tehlikeli bir durumdur, köpek kendini lider olarak görür. Çünkü kurt sü-
rülerinde avdan nasibini ilk önce sürü lideri alır. İşte itaat bu aşamada başlar.
Siz izin vermeden kesinlikle yavrunuz yemeğe dokunmamalıdır. Beslenme
saati geldiğinde mama kabındaki mamayı siz komut verdikten sonra yemeye
başlaması, bu konuda ilk ve en önemli eğitimdir. Otur ve bekle komutunu
iyi bir şekilde öğretip bu uygulamayı en ideal şekilde yapabilirsiniz. Ayrıca
siz yerken size yaklaşıp yiyecek istemesine kesinlikle fırsat vermeyin, hemen
uzaklaştırın. Bir süre sonra siz yerken kendince haddini bilecek ve başka bir
kenara çekilip sakince bekleyecektir.
Hiçbir komutu birden fazla tekrarlamayın. Birden fazla tekrarlanan ko-
mut, köpeğin hemen ona olan zaafınızı anlamasını sağlar ve elinden geldiğin-
243
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
244
geçiriyorsa, sahibine güveni tam demektir. Mutlaka her ne dönemde ve hangi
yaşta olursa olsun sizi sınayacaktır. Örneğin hayır dediğinizde onun için çok da
önemli olmayan bir eyleme devam edebilir, asla müsaade etmeyin. Bu arada yeri
gelmişken “hayır” komutunuz sizce çok gerekli değilse bile, köpeğinizin o anki
eylemi çok da rahatsız edici olmasa bile yaptığı işi kesinlikle bırakmasını sağlayın.
Çünkü onun içinde pek önemli olmayan bu eylem zincirinin kırılan halkası, pi-
yonu kale arkasına geçiren bir hamledir onun için bu bir nevi taktik oyunu olup,
baskı altına alma durumudur. Ancak istediğinizi layıkıyla yaptığında, işin hemen
sonunda onu sevginiz, kucaklamanız ve aranızdaki oyunlarınızla ödüllendirin.
Bir süre sonra itaat etmekten keyif almaya başlayacaktır.
Kayışla gezi esnasında köpeğinizin yeri her zaman sol yanınız olmalıdır.
Önünüzden sizi çekerek patinaj çeken bir köpeğin eğitimden yoksun olduğu
herkes tarafından anlaşılacağı gibi hiç de hoş bir görüntü değildir. Ayrıca siz
durduğunuzda köpeğiniz hemen oturmalıdır. Örneğin, kavşaklarda bu olay
sizi çok rahatlatır ve köpeğiniz sizden her zaman her yerde itaat edeceği bir
beklentiniz olduğunu hisseder. Gezdirme esnasında aniden durup “otur” ko-
mutu verin. Köpeğiniz komutu bilse bile hiç beklemediği bir zamanda olduğu
için şaşıracak ve oturmayacaktır. Henüz komutu söylerken bir elinizle kalça-
sına bastırıp, diğer kayışı tutan elinizle kayışı geriye doğru çekip oturmasını
sağlayın. Bir sure sonra komutu çözecektir. Öğrendiğini bildiğiniz halde yine
de tereddüt ediyorsa yürüyorken birden durup “otur” derken, köpeğiniz so-
lunuzda iken sağ ayağınız ile kalçasına hafifçe dokunup kayışı geriye çekin.
Birkaç egzersiz sonra kesinlikle sonuç alırsınız. Komutunuzu yerine getirme-
yeceğini düşündüğünüz sırada asla komut vermeyin. Bu sadece o komutu
köpeğin nazarında dejenere eder.
Gelişim ve eğitim ça-
ğındayken, neşeyle size
doğru koşarken “Gel” de-
yin. Bir kediyi, oyuncağı
veya bir yaprağı iştahla
kovalarken “gel” deme-
yin zaten yapmayacaktır.
Önemli olan köpeğin
öğrenmesidir. Komutları
öğrenen bir köpek yeni
bir şey öğrenmek için can
atar. Böylece hem diyalo-
245
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
248
3- Avcı ile sezgisel ve görsel temasla iletişim
4- Kuşun sektiğini algılama ve fermada takip
5- Ölü ve yaralı kuş farkının algılanması
6- Av hayvanı türleri arasındaki ferma farklılığı
7- Patrone Ferma
Yukarıda belirtilen maddeler tek tek irdelendiğinde, fermanın avda avcı
için ne denli önemli olduğu açığa çıkacaktır. Bu önemin yanında, yalancı
ferma, fermada beklememe, kokunun algılandığı anda ferma verilmesi, fakat
fermanın aynı noktasında sabit kalınarak kuşun hareketlerinin algılanmama-
sı, patrone ferma vermeyerek fermada duran köpekten önce avın kaçırılması
gibi sorunların da varlığı fermanın önemini ve kalitesini bir kez daha çok üst
düzeye çıkarmaktadır.
Kanata bağlı oltayla yapılan ferma eğitimi köpeğe en fazla 2 veya 3 kez
olmak üzere verilmelidir. Devamlı yapılması durumunda yavru köpek görerek
fermaya alışacaktır. Oysa esas olan, köpeğin kokuyla ferma haline geçmesidir.
Ferma eğitiminde köpeğimizin temel itaat eğitimlerini almış olması ön koşul-
dur. Bu aşamadan sonra eğitim oltası, sevk kayışı, ava dair bir obje ve arka-
daşımızın yardımıyla çalışmalara başlayabiliriz. Köpeğimizi tasmasından sevk
kayışına bağlayarak bir arkadaşımızdan eğitim oltasını kullanmasını isteyerek
eğitime geçebiliriz. Arkadaşımızın eğitim oltasındaki bağlı ava dair cismi zıp-
latarak ya da sürükleyerek köpeğimizin ilgisini çekerek fermada durmasını
sağlamalıyız. Burada asıl amaç köpeğin fermaya durması değil fermada bek-
lemesidir. Bu anlamda en önemli yardımcı araç sevk kayışıdır. Genç köpekler
genellikle aceleci, sabırsız ve hırslı olabilirler. Komut beklemeden kanada dal-
mak isteyeceklerdir. Buna asla izin verilmemelidir. Köpeğimizin sevk kayışını
gerili durumda tutmalı gerekirse ayağımızla basmalı ve köpeğimizin sırtını
okşayarak sakinleştirmeliyiz. Bu arada, yavaş ya da bekle gibi temel itaat eği-
timlerinde öğrendiği komutları verebiliriz.
Köpeğimizin fermayı hemen bozması, kanada dalması ve onunla oynama-
ya çalışması istenmeyen ve köpeğin eğitimine son derece zarar veren davranış-
lardır. Bu anlamda köpeği kontrol etmemize yarayan sevk kayışı ve bir avcının
yardımı şarttır. Birçok avcının gerekli gereksiz, sevk kayışsız ve yardımsız eği-
tim oltasıyla sözde eğitim tekrarları ilk anda hoş gelse de, köpeğin eğitimini
olumsuz etkilemektedir. Ferma eğitimini doğru vermenin yanında, gereksiz
tekrarlar da asla yapılmamalıdır. Eğitim oltasıyla ferma denemeleri asla 1-2
defadan fazla yapılmamalıdır. Yapıldığında, yavru veya genç köpek kokuyla
arama yerini görerek av arama alışkanlığı edinecektir. Bu durumda köpek işe
249
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
Su Eğitimi
Su çalışması, su ve kısmen kara avlarında köpeğin suda gös-
terdiği kararlılık ve cesaret ile avcıya pek çok avantaj sağlar. Suda
çalışma işini, fermalı, suda çalışan ve hatta kovucu grubundan
köpeklere bile öğretebilirsiniz.
Ferma eğitiminde kullandığımız ucunda kanat olan oltayı, su
256
kenarına köpeğimizle getirip onu kovalamasını sağlamalıyız. Yeteri kadar hırslan-
dırdıktan sonra oltanın ucundaki nesneyi suya yöneltin, köpeğimiz düşünmeden
suya nesnenin peşinden girecektir. İlk etapta suyun derinliği köpeğin ayağının
basamayacağı kadar derin olmamalıdır. Köpek suya yeteri kadar alıştıktan sonra,
suda yüzebilir olan ve köpeğinizin oynamaktan zevk aldığı nesneleri atıp getir-
mesini sağlayabilirsiniz. Eğer köpeğinizi korkutmazsanız, bu işten oldukça keyif
alacaktır. Daha sonraki aşamada köpeğinizin su kenarında oturmasını sağlayın.
Nesneyi suya atın, ancak köpeğin komuttan önce gitmesini kesinlikle önleyin.
Yeterli süreden sonra aport veya getir komutuyla köpeğinizi suya gönderin. Kö-
peğin sudan çıkacağı sırada, tam suyun başladığı yerde bekleyin ve sudan çıkar
çıkmaz köpeği oturtun. Bu işi özellikle tam su sınırında yapın. Bu çalışma köpe-
ği zorunlu baskı altına alır ve sudan çıktığında silkelenip nesneyi, avı ağzından
bırakmasını engeller. Bir süre sonra köpeğin sudan çıktıktan sonraki tek hedefi,
silkelenmeden bir an önce cismi size teslim etmek ve bu işten kurtulmak ola-
caktır. Bu tür çalışmalar sırasında daha önceden tüfek korkusunu yenmiş olan
köpeğinizi suya gönderirken, nesneye giderken siz veya başka bir arkadaşınız,
ilk aşamada uzak mesafeler olmak koşuluyla arada sırada gaz tabancasıyla atışlar
yapsın. Köpek bu sese iyice alışsın ve bu ses ona sıradan bir ses olarak lanse edil-
sin. Sese aldırış etmediğini hissettiğiniz safhaya geldiğinde tam nesneyi ağızlaya-
cakken atış yapın. Daha sonra bu işi gerçek tüfek ve saçmayla yapmanız gerekir.
Yine tam köpek nesneye, ördeğe giderken saçma değmeyecek şekilde köpeğin
sağına veya soluna (suya) atış yapın. Köpek bu işten etkilenmeyip nesneyi kurallı
şekilde teslim etmelidir. Köpek suya atılan daha önceden vurulmuş olan ördeğin
suya atılışını görmemelidir. Bu yüzden belirli bir aşamadan sonra değişik bir tak-
tikle eğitime devam edilmelidir. Köpeği oturtun. Suda bir şey olmasın. Elinize
küçük bir taş alın ve ileriye doğru atarak komut verin. Köpek nesne attığınızı
düşünüp suya girecek ve ona yönelecektir. Köpek oraya giderken onun yakınına
aport cismini atın. Köpek bunu görür veya sudaki koku moleküllerinden bunu
hisseder ve oraya yönelir. Bu çalışmayla bir süre sonra taş atmasanız bile köpek
“şimdi görmüyor olsam bile suda mutlaka bir şey var” düşüncesiyle suya girecek-
tir. Bu aşamada aklınızda bazı soru işaretleri takılacaktır: Örneğin “suya girmiş
köpeğin ardından niye atış yapılıyor ?” veya “suda bir şey olmaksızın köpeğin
suya sokulma amacı nedir?”. Köpeğimiz avsal olarak bütün ihtiyaçlarımıza cevap
verebilmelidir. Örneğin, saz kenarında ördek bekindeyiz, köpeğimiz yanımızda
oturuyor, güzel bir atış yaptınız ve ördek suya duştu, komut verdiniz ve tabi ki
köpek suda. Bu arada ikinci bir ördek geçiyor ve siz yine tetiği kırdınız ve güzel
bir atışla ördeği suyun ortasındaki bir saza düşürdünüz.
257
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
Av Eğitimi
Av köpeklerinin ırkının tipik üstün özelliklerini taşımasının ya-
nında kalitesini belirleyen en önemli konulardan biri iyi bir eğitim
almasıdır. Bu anlamda köpeğimizin genetik mirasları ve fiziki özel-
likleri ne kadar iyi olursa olsun bizleri tatmin edebilmesi için iyi
eğitilmiş olması da gerekir. Burada ise avcı faktörü çok önemlidir.
Avcı sayesinde ırkının özelliklerini üst düzeyde taşıyan bir av köpeği
iyi eğitilemeyerek avda kullanılamayacak boyuta gelebilir ya da çok
iyi eğitilerek örnek gösterilebilecek bir düzeyde çok başarılı olabilir.
Ava yatkınlık olarak ifade edilen genetik av mirası da av eğiti-
minde son derece önemlidir. Bu sayede av eğitimlerinde son derece
258
başarı sağlayabileceğimiz bir alt yapı kendiliğinden oluşmuş olur. Öğrenilmiş
av bilgileri genetik olarak anne, baba ve sülaleden yavruya da geçecektir. Bu an-
lamda yavrunun anne babasının av bilgisinin yanında sülalesinin de avcı olması
istenir. Av camiasında ifade edilen, ‘ Av Köpeği Avcıdan Alınır’ özdeyişi aslında
bilimsel tespitin avdaki karşılığıdır. Anneden ve babadan geçen bu genetik av
mirası fermalı av köpeklerinde henüz birkaç aylıkken belirgin olarak ortaya çık-
maya başlar. Yani elimizde avlanmaya hazır bir yavru vardır. Fakat şu da bilin-
melidir ki, her yavrunun av kabiliyeti anne baba aynı olsa dahi farklı olacaktır.
Önemli olan, yavrular içinde bize uygun en iyi yavruyu seçebilmemizdir.
Fermalı av köpeklerinin eğitimini iki aşamada ele almak gerekir. Bunlar;
yukarıda açıklanan temel itaat eğitimleri ve daha sonraki av eğitimidir. Her
iki eğitimde son derece önemli olup, birini diğerine üstün tutan ya da her
ikisinin de önemsenmesi avcının kendi tercihi olmakla birlikte, bu iki eğitim
birbirinden ayrı ayrı görülmemeli, çoğu zaman uyumlu olarak birbirinin içine
girmiş bir süreci de kapsadığı bilinmelidir.
Fermalı av köpeklerinde önemli gördüğümüz bazı temel eğitimleri öğre-
nilmiş ya da öğrenilmekte olduğunu varsayarak, av eğitimi üzerinde durmaya
çalışalım. Öncelikle “Ağaç yaşken eğilir.” atasözü çerçevesinde temel eğitim-
lerin ve av eğitiminin erken yaşta başlaması gerekir. Bu anlamda çoğu zaman
259
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
260
gerek kent yaşamında, gerekse doğada son derece dikkatli olmalı ve gereksiz
korkuların bilinçaltına yerleşmesi önlenmelidir. Örneğin, yüksek tonda siren
ya da klakson sesi bilinçaltına yerleşerek gereksiz korkulara neden olabilir ya
da tarla ve bahçedeki gezilerde karatavuk ve tarla kuşu gibi kuşlara gereksiz
özendirmeler sonraki süreçte ömür boyu av dışı canlılara ilgi duymasına ne-
den olabilir. Bu anlamda yavru ve genç köpeklerin av eğitimi son derece dik-
kat ve zaman gerektiren ciddi bir iştir. Çevreye uyum sürecini farklı zaman ve
gelişim periyotlarında üç farklı alanda ele alınabilir:
- Ev, araç, bahçe, sokak, kulüp insan gibi kent yaşamı (Sosyalleşme),
- Bahçe, tarla, arazi, mera gibi yaban yaşamı (Avlak bilgisi),
- Dere, ırmak, göl gibi sulak alanlar (Avlak bilgisi).
Bu üç alanda basitten zora doğru, herhangi bir olumsuzluk yaratmadan
uyum tamamlanmalıdır. Bu sayede arazide yapacağımız eğitimler için gerekli
alt yapıyı da oluşturmuş oluruz. Böylece zor arazi ve doğa koşullarında ya-
pılan ferma, aport ve silah sesine alıştırma eğitimine zaten bu koşullara belli
oranda alışmış bir köpeğimiz elimizde bulunmuş olacaktır.
262
olan “Silah sesine alıştırma” eğitimi başarıyla tamamlanmış olacaktır.
Bir av köpeği yavrusunun ava olan yatkınlığıyla ilgili tespitlerinin algısını kısa
sürede yapmak gerekir. Uzun süre bu algıdan uzak tutulan yavruların av eği-
timinden mahrum bırakılması boşa geçen zamandır. Bir diğer açıdan bakıldı-
ğında, temel eğitimlerle geçen uzun bir sürecin sonunda av eğitimine başlanan
köpeğimizin avda başarı gösteremeyeceğinin ya da yetersiz olacağının anlaşılma-
sı, enerjimizin yanlış tercihlerden yana kullanılması anlamına gelecektir. Köpeği-
mizin av geleceğiyle ilgili tespitleri ilk günlerden itibaren yapmak ve köpeğimizi
ilerleyen aylarda testlere tabi tutmak gereksiz zaman kaybını önleyerek alternatif
yöntemlere ve tercihlere ulaşmamızı bir an önce sağlayacaktır.
Burada unutulmaması gereken konu; gelecek vadeden son derece iyi av
köpekleri, doğuştan itibaren ilk altı ay içerisinde ava olan yatkınlıkları, zeka,
hırs, hız ve kokularıyla ilgili verileri bizlere sunarlar. Bu dönem içerisinde be-
lirgin olarak iyi av özelliklerini ortaya koyamayan köpekler gelecekte asla üst
düzeyde av performansı gösteremezler.
İstenilen performansa ulaşamayacağını çok geç anladığımız bir köpeğe
uzun yıllar bağlı kalmak avcının kendi tercihi olmakla birlikte aynı zamanda
avcılık kariyeri açısından da boşa geçen zaman olarak ifade edilebilir.
Yalancı Ferma
Bu kusur köpeğin doğuştan sahip olduğu değil, sonradan edindiği sahi-
binden kaynaklanan bir kusurdur. Eğitimini tamamlayıp ava çıkardığımız
köpek, herhangi bir koku alıp fermaya durur. Müthiş bir güzellik, mükem-
mel bir ferma, hemen yaklaşıp övgülere başlarız, memnuniyetimizi aşırı
sevinç gösterileriyle ifade ederiz. Bizim tavrımız köpeği çok mutlu eder.
Demek ki ferma, o çok sevdiği sahibini fazlasıyla memnun ediyor diye dü-
şünürüz. Biraz sonra yeniden aynı olay, yine bomba gibi bir ferma, ancak
boş. Biz yine övgüler dizip avın az önce buradan uçmuş olduğunu düşü-
nürüz. Bu senaryo artık böyle sürer gider. Bu kusurun ortadan kaldırılması
için yapılacak şey, av olmamasına rağmen kısa aralıklarla fermaya duran
köpeğin önüne doğru yürümeye devam ederek onu ilerlemeye zorlamak ve
bu sırada onu hafif tertip, “ Yine boş” gibi sözlerle azarlayıp köpeğin mut-
laka av ile yüz yüze gelmesini sağlayacak bir ortama sevk etmektir. Sürekli
boşa ferma veren bir köpeğin, avı bol bir ortamda karşısına çıkan ava ferma
vermesi halinde aşırıya gitmeyen bir övgüyle boş ve dolu ferma karşısındaki
tavrımızı belirtmek bu kusuru zamanla ortadan kaldıracaktır.
267
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
268
3RLQWHU
Kovucular
Kovucu köpekler (kopoylar) kürklü avlarda kullanılır. Av hayvanının ol-
ması muhtemel araziye tek veya grup halinde salınan köpekler sesli bir şekilde
ava doğru ilerleyip bulduktan sonra kovmaya başlarlar. Avı veya avları, avcıya
doğru kovup, avcıya atış imkanı verdikten sonra av vuruldu ise görevini ta-
mamlamış olur. Bu ırk grubundan bazı türler vurulan avın iz takibinde de
kullanılırlar. Kovucu köpeklerin eğitimi, temel itaat eğitiminden sonra baş-
lar. Eğitimlerinin fermalılara göre hem zor hem de kolay yanları vardır. Bazı
269
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
270
'UDKWDDU
matiner Portrait, Deutsche Brac-
ke, Dreifarbiger jugoslawischer,
Laufhund, Drever (Schwedische
Dachsbracke), Dunker, Erdelyi
Kopo, Finnischer Laufhund, Fox-
hound (American), Foxhound
(English), Francais blanc et noir,
Francais blanc et orange, Franca-
is tricolore, Grand anglo-francais
bla, Grand anglo-francais blanc et
orange, Grand anglo-francais tri-
colore, Grand Basset griffon ven-
deen, Grand bleu de Gascogne,
Grand gascon saintongeois, Grand
griffon vendeen, Griechischer La-
ufhund, Griffon bleu de Gascogne,
Griffon fauve de Bretagne, Griffon
nivernais, Haldenstover, Hamilton
Stovare, Harrier, Hygenhund, Istrischer drahthaari, Istrischer kurzhaari-
ger Laufhund, Italienischer Laufhund Drahthaarig, Italienischer Laufhund
Kurzhaar, Jura Laufhund, Jura Niederlaufhund, Luzerner Laufhund, Lu-
zerner Niederlaufhund, Ogar Polski (Polnische Bracke), Otterhound, Petit
Basset griffon vendeen, Petit bleu de Gascogne, Petit gascon saintongeois,
Planinsky Gonic (Slo. Berg-Laufhund), Poitevin, Porcelaine, Posavatz La-
ufhund, Posavki Gonic, Rhodesian Ridgeback, Schiller Stovare, Schwyzer
Laufhund, Schwyzer Niederlaufhund, Slovensky Kopov (Slovakischer Lauf-
hund), Smalands Stovare, Spanischer Laufhund, Steirische rauhh. Hochge-
birgsbracke, Westfalische Bracke
272
Getiriciler, Parlatıcılar ve Su Köpekleri
Bazı ülkelerde fermalı av köpeklerinden çok daha fazla kullanılan bir
gruptur. Fermalı av köpekleri gibi burunlarını üst düzey kullanmasalar
bile, görme ve duyma duyularını fermalılardan daha iyi kullanmanın ver-
diği avantajla sahiplerine iyi av yapma olanağı sağlarlar. Son derece dikkat-
lidirler. Özellikle su grubunda çalıştırılan ırkların soğuğa dayanıklılıkları
üst düzeydedir. Bu tür köpeklere getirme ve arama stili çalıştırmak, atıştan
sonra komutla gitmeyi öğretmek, onunla olması gerektiği gibi keyifli bir av
yapmak için yeterli olacaktır.
Getiriciler, parlatıcılar ve su köpekleri: American Water Spaniel, Ame-
rik. Cocker (einfarbig auser sw.), Amerik. Cocker (mehrfarbig), Amerik.
Cocker (schwarz), Barbet, Cao Aqua Portugues, Chesapeake Bay Retriever,
Clumber Spaniel, Cocker Spaniel einfarbig, Cocker Spaniel mehrfarbig,
Curly-Coated Retriever, Deutscher Wachtelhund, English Springer Spa-
niel, Field Spaniel, Flat Coated Retriever, Gold, Golden Retriever, Irish
Water Spaniel, Kooikerhondje, Labrador Retriever, Lagotto Romagnolo,
Nova Scotia Duck Tolling Retriever, Perro de Agua Espanol, Perro de Agua
Portogues (Kurzhaar), Perro de Agua Portugues (Langhaar), Sussex Spani-
el, Welsh Springer Spaniel, Wetterhoun
.XU]KDDU
273
Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim
Tazılar
Tazılar, geniş ve düz arazilerde küçük kürklü av hayvanlarını
yakalamak için kullanılırlar. Adını “tez” kelimesinden türetile-
rek almış olan tazılar, çabuk ve hızlı köpeklerdir. Bu köpeklerle
yapılan avlar sırasında silah kullanılmaz, sadece köpek salınır ve
avı yakalaması beklenir. Bazı kültürler de tazılardan önce fermalı
bir köpek araziye salınır ve kürklü hayvanı fermalaması beklenir.
Hemen sonrasında tazıların salınarak görevini yapması beklenir.
Tazılar koku duyularını kullanmazlar. Çalışırken gözleri, eşsiz is-
kelet ve kas kombinasyonları sayesinde avı ele geçirirler.
Tazılar: Anadolu Sultan Tazısı, Afghane, Azawakh, Barsoi,
Chart Polski, Deerhound, Galgo Espanol, Greyhound, Irish Wolf-
hound, Ital. Windspiele (Ital. Greyhound), Magyar Agar, Saluki,
Sloughi, Whippet
Anadolu Sultan Tazısı: Anadolu sultan tazısı, geniş ovalarda,
düzlüklerde ve Anadolu bozkırlarında yaşamını sürdüren hızlı ve
dengeli koşan, oldukça çevik ve kıvrak bir av köpeğidir. Avını
görerek avlanan tazı cinslerindendir. İnce bel, derin bir göğüs,
küçük kafa, uzun bacak ve kuyruğa sahip olan adeta koşmak için
yaratılan tazılardır. Köpek yetiştiricileri tarafından tavşan ve tilki
avlarında kullanılmak üzere üretilmiştir.
7D]×
274
7D]×
KAY NA KL A R
1- Carl Th.Toepfer, Hundezucht in Theori und Praxis München
2- Şahin Cevat, Veteriner Kılavuzu, Ankara
3- David Taylor, Mein Grosses Hundebuch
4- Deveci İlhan, Av Tutkusu Dergisi
5- Gerhard Gerweck, Leben mit Tieren Schlütersche Verlag
6- Gino Pugnetti, Köpek Ansiklopedisi Arkadafl Yayınları
7- Hans Jürgen Markman, Vom Welpen zum Jagdhelfer Paul parey Verlag
8- Hegendorf, Der Gebrauchshund Paul parey Verlag
9- Herman Eiserhart, Die Führung des Jagdhundes Paul parey Verlag
10- H . G . Niemand, Hundehaltung aber Wie? Reutlingen
11- http://www.kif.org.tr/
12- Kabakçı Burak, Av Tutkusu Dergisi
13- Klaus Rolfs, Abrichten des Jagdgebrauchshundes, Berlin
14- Öncül Orhan, Sadık Dostumuz Köpekler Ailesi, Gemlik
15- Reinhold Rothweiler, Setter und Pointer Paul Parey Verlag
16- Wilhelm Siveke, Frühsterziehung der Vorstehhunde Paul parey Verlag
275