6.

Ekol gia
nauka
Eko
logia strukturee
funkcjowaniu prayrody
-

o I .

Pommy organiaacji biologics nejbadane prsea ekobgéw :

↳
osobnik

populacja
↳

biocenoaa-abiorpopulacjiwsrystke.ch gatunkow a' yjacych danym observance

powiqaanych waajemnymiaaleénosciami
↳
na

eko
system biocenoaa-biotoplnieoa-ywio.me sirodowiska )
↳ → element
y
biom
obsaarkuliaiemskiejodrnacaajqcys.iq dominujquym typemroslinnoéci
↳ →

biosfera nsbior
wsaystkich ekosysteméw Liemi
↳ →
na

siodowisko
5rodowisko-ogoiosynnikow.la tire
wpiywajanaprocesyaiyc.io we
danego organism u

5 RODOWISKO

vaynnikiabiotyvane vsynniki biotycsne

element
ysrodowiskanieoéywionego rate énosi
miqdayorganiamami
np temperature aiyanosi gleby
.

,
isyjacymi wspoilnym terenie
na

Nisha ekologiohtt.fr
Nissa ekologiorna okreslonewymagania a'yciowe wagkdemsirodowiska.ktorewyanacaajamiejs.ve bioaenoaie
-

w .

Nissa
ekologicsnaobejmuje :

↳ warunkisrodowiska
↳
dostqpnosiaasobowwsrodowis.hu
↳
oddraiatywania miqdayorganiamami

Konkurencja ◦
aasoby wystqpujemiedayorganiamamio podobnejnisaysrodowiskowej .

Nissa podstawowa Nissa realiseswana

Nissa
rajmowanawsytuacji braku Lakres
wykoraystywaniaaasobowpreeagatune.br w

oddaiatywania strong mnYʰ organism

one N '

sytuacjioddraiatywania strong konkurentow i mnych

are

uwarunbswari
biotyoanych

§ h¥ʰ•
.

^
☆
nisaapodstawowa ?
ÉEE ÷ E••na
 siiedliisko
siedlisko-prsestrerifiaycana.no ktorej wystepuje dany organism .

W siedlisku
tym samym moga wystqpowai organicmy o
roiénychnisaach ekobgiornych .

Tboferancjaekoloqiohnar
Tolerancja ekobgiorna-adolnosidopraystosowywanias.iq organismu do amian
oaynnikowsrodowiska .

Prawo minimum Liebiga moaliwosirorwojuorganiamuokres.la sktadnik

ten
ktorywystqpujewniedobo.me
-

,
.

prone Éycie

:: :::::::::::::::::::
÷ ;ii÷"
warost i
roawij
roamnaa
organirmuokreslajadwieskrajnewartos.ci cxynnika
stanie
érodowiska
pomiqdayktirymi jest praexiyi
"

on w :
,

"" "• i.t.imini.in.

"

É I

I
praedaiainajksraystniejsaydlaorganio.mu .

.
aakres maksimuw
minimum
tolerancji
eksbgicane

furyb.iontyistonohionty stenobiont

g) ᵈ"ʳÉʳᵗ
F-

gatunkiosaerokimaakresietolerancji.jp
urybionty
-

"" " " " +" ""

"

"""in ʳʰʳˢ" "' " "

-

Y
°
%
¥
Lakres
tolerancjiekologicrnejokreslasiqm.in wagledu
: '
re na

¥
.

temperature lgatunkieurytermiorneistenotermioa.net
↳

↳
éwiatiolgatunki euryfotyorne i stenofotycane ) 3
wilgotnosdlgatunki euryhydryorne stenohydrycanel
↳
i
>
↳
aasolenielgatunkieuryhalicsneistenohalioo.net natq Éenie orynnikaekobgivsnego
Gatunki
kosmopolitycane gatunki -

o saerokim aakresie
tolerancji na wide
caynniksiwsrodowiska .
 ④atuntriwskaainikowe
Gatunki
wskaainikowelbiomdykatoryl-gatune.br 0 dobre
ananychwymaganiach ekobgioanych ,
ktorego obecnoéi tub

brakwskaaujenadanewarunkis.ro dowiska .

SYSTEM SAPROBOWY

Organizing , ktorestanowia bioindykatoryaanieoaysacaeniawodydaieh.my na

:

organising digosaprobowe-wodynajmniejaaniecaysa.ca
↳
one

organising meaosaprobowe-wodysirednioaaniecaysr.ca
↳
one

wodynajbardriejaaniecaysavsonestretadigoso.pro
organising polisaprobowe
↳ -

.
strefa meaosaprobowa strefa polisaprobowa
bowa

==k≈¥=
f
siieki e
-

° "
% " siieki aaktadow

odchody gospodarstw komunalne

-

nawoay prsemysiu
rolnych ciepikiego

bakterie
051 iurka
Iarwy larwy larwy rureoenik Sphaerotilus
natans
jqtek diruscikow waéek wodna

Lasorda wgpiitdaiafainiaeaynnikiow
Lasorda wspiidhiataniacaynnik.in rabies
jedenvnynnikmoée aaleéeo od mnychcaynniksiwmajacych
'

tolerancji organism
-

u na

na
niego wpiyw tym samym vaasie Minimal
w . ne ,
maksymalne i optymalnewartos.ci dowolnego vaynnika nie sq state dladanego
osobnika ,
leur
mogarmieniaisiqwaaleanos.ci od rmian
jakim podlegaja prostate caynniki
,
.

Lakrestolerancji ekologioanej moxie siq rmieniaiw aaleénosci od

oaynnikow osobniorych
:

↳
wieku
↳
pici
↳ stance endrowia

Alaliimatyaaeja
AKIimatyaacja-praystosowanies.iq organism u do
nowychwarunkiwsktsireaachodaqws.ro dowisku natural
nym .

Adaptacje rmianystruktury
-

tub
funkcjiorganirmu daiqki ktorym uayskuje
,
on wiqksaesaansenapreetrwanieirormnasiam.ee .

Organising ktooewystqpujawpodobnychsiedlisk.ch wyksrtatcajq abliéone praystosowania

, , daipki konwergencji .
W
wyniku tego
prooesupowstajanaraadyanalogicanenp.skraydta owadriw i ptakow .
?⃝
 6.2
LHHA-tsnog.ci popwfaiju
Populacja -

grupa osobniksiw tego same

go gatunku ktoraayje na

imiertelnosi ⊖
.

okreébnym obsaaraewtymsamymvaas.ie .
roarodvsos.ci ④ ↓ \
↓ / CZEDNOÉC
Liorebnésé Korba
wsaystkichosobnikéwtworsqcych dang populacjq POP UWA YI
-

imigracja ⊕ ↑ '

I emigracja -0
>

Roar
odvsisipotencjalna-maksymalnalicrbaosobniko.in ktoremogiyby pojawii , sie w
populacjiw ideal
nych warunkach
srodowiska
sytuacji maksymalnegowykorsystaniapiodnos.ci osobnikow
'
i w .

Roarodcaoisi realiaowana -

uwaglqdniaogranioaajacywpiywoaynniksiws.rodowiska na
populacjq.org/iopirsrodowiska.Roarodvsosi
realizowana jest reecaywistym roarodem .

Potencjalna dtugosi éycia maksymalny

-

vaas , ktory moxie

praeeiyi osobnik danego gatunku aigjacyw optymalnych warunkach .

Realiaowana diugosi aiycia-raeoaywistadtugosiaigciadane.gs osobnika w

okrésbnych warunkach sirodowiska .

Emigracja osobniki opusaoaaja populacje

-

lmigracja

in ychpopulacji.KRIYWEPRIEYWANIA.E
do
populacji praybywaja osobniki Tego same
go gatunku
-

YP I
_
+

TYP I / wypukiyl-duaiapmeiywalnos.im/-odychosobnikjw 3
D

gwattowneamniejsaeniesiqpreiywalnos.ci najstarsaych
,

&
i
&
.

a-

Typ I I prosty) jednakowaprreéywalnoséosobnikéww kaédym

-
0
TYPE
wieku .
±t

Typ II lwklqsiyl-najmniejsaapreiywalno.si osobnikéwnajmiodsrych

i
awiqksronapraeaywalno.si osobnikow stars
ayah .

typ II
÷ .

Lage.Ahosa.me
hagqsackenie-liosbaosobnik.in danegogatunkupraypadajqcanaokres.to na jednostkepowierechni tub objetosii .

Efekt Allee bardas duxiego ragesanaemia osobnikow dochodai do Stresa

go sytuacji u tan
prsegqsonosenia
-

w . .
?⃝
 Strukvhwa praestkaenna.ae
Area
Ty osobnicse-obsaary.hr ktorychosobnikiaaspokajajq swoje potiaebyeiyciowe .

Roamiesaosenie skupiskowe Roamiesavsenierownomierr.ie Roamiesacaenie Iosowe

Wystepuje na
obsaarachcharakteryaujq -

Bywa skutkiemdaiat-alnoscioriowieka.ae Wystqpuje raadkoiwynika a nierownomiernie

Koloniaoh
ugh nierownomiernym legowych ptakow

rormiesaoaonycha sobiwsrodowiska~boria.me
roamieseiaeniem
siq .

wystqpujew .

tapvputagi
.

wyspysirodowiskowe-oddaieloneobsaarysiedh.sk natural
nych .

Subpopulacje populacjebkalne
-

Metapopulacja abiorysubpopulagi miqdayktorymidochodai do preemiesacaania osobnikow :

-

migracjeaapewniajaprepiywge.no'w miedaysubpopulacjami umoxiliwiajq rekombinacjqgenetycsna nabycie nowychcech

↳ -
→

kobniaacje-aasiedlanienowychtereno.ru
↳

ekstynkcje wymieranie subpopulagiwdanymsiedlisku

↳ -

↳
rekoloniaacje-ponowneaasiedlanietereniw.ua ktorych dosaIo do
ekstynkcji

Populacje aasilajacecharakteryaujasiqprsewagare.pro dukcji nad siniertelnoseia i

praewagq emigracji nad
imigracjq .
2 Koki
populacje
marginal ne
cechujepraewagasmiertelnos.ci nad
reprodukcjq .

siedlisko
OBAMA
none

ÑʰMMF⑦kppppq <
emigracja *oniaacja
7

⑦kaMq µ
subpopulacja
subpopulacjacponownerasiedleniegB.MN
A

migracja populacjaaasiajo.ca rekiobniaacja > %BMtB

µ Grass
ekstynkcja
Osama µ
subpopulacja D

subpopulacja B
 6. 3

Laloinoicimie.daygatiurkowehaleaho.si -
"

A B
_

Laleeinosci komensaliam 0 +
miqdaygatunkowedaielis.iq na
:
- -

nie
antagonistyvonne praynosaakoraysoipraynajmniejjednejstronie.ci aiadna
↳
Mutualism + +
-

re stron nie ponosi strat / komensalixm ,

mutualism ) -
-

"
antagonistyorne-pmynosa.gs/-.ratyprsynajmniejjednejae stron .

.
konkurenoja -
-

Drapieénictwo -
t

Rostinoéernosd -

+
- _

Pasoéytnictwo +
-

Koransaltar
I.

Komen
saliam-rodaajnieantagonistyosnejaaleoinos.ci ktirapmynosikorayseijednej.ae , stroma druga nie
ponosi éadnychstratani
korays.ci .

Pole :
ga
na
np
↳

prayvaepianiesiq organism u B do
organism u A- →
transport
aamiesakiwaniutychsamychkryjiwe.br gniaad albo
↳

wykoraystywaniu drew
prsea roiling epifitycane podpora
↳ →
a

udostqpnianiuresatekpoxiywienialnp.by hieny /
i
↳

Mutilation
Mutualism nie
antagonistyosne oddaiatywaniemiqdaygatunkowe.wktirymob.ie strong odnosaqkorays.ci
-

natural
Koewolucja partners w
-

dobsir
ny ; osobnikiéyjace n awiaakach mutualistycanychmajqprrystosowania rwiqksaajaoeobustronnekorays.ci .

MUTUAL IZM
obligatoryjny @ fakul.tatywnylprotokooperag.at
osobnikisqodsiebieuealeénione ,
prsynosikoraysoiobustronom.ae
nie
mogaprowadaiisamodaielnego nie
jest koniecsnydo ich
praeaiycia ,

a'
ycia .
mode
wystqpowaiokresowo
W
niektorychpraypadkach mutualism
moéebyi obligatoryjnydla jednej re stron ,
a
fakultatywny dladrugiej .

MIKORYLA

§,f¥
""""
'
Mta " ataiakmenierodinlmikoryaaektotr.ficanal iubwnikajad
' .

wnqtrsa Komarek
koraenialmiksryaa endotrofioana ) Grzyb aapenniaroslinie lepsay
.

sktadnikow mineral
nychoraasubstancjiregulujacychwarostiroawoj.hr
dostqp do
wody ,

Koki
dostaroaaja graybowi awiqaki organics wytworsonepodoaas fotosynteay
ksrsenie ne .

mikoryaa mikoryaa
ektotrofiorna endotrofivana
 6.4

Furrkurarcja
konkurencja jest oddaiaiywaniem obustronnie
niekoraystnym .
Dochodai do
niejwtedy.gdyosobnikikomystajaatychs.amych
2asobJw sirodowiska .

KONKURENCJA

eksploatacja
CD waka ◦
aasoby
besposiredniawalkaoogranicaones.ro
dane aasobu
wycserpywanie go
dowiska

aasobysirodowiskakonkurencjamaklucsowea.name
praea obu konkurentéw

mechanismie doboru natural

nie w
ewolucji i w
nego
.

KONKURENCJA
wewnqtregatunkowa CD miqdaygatunbnowa
migracje-koraystnywptywnapulegeno.ru ogranicaenianisayekobgicanejjednego
↳ "
a

↳
hierarch iaspoieoana
wynikbeaposrednich walk
→
gatunkow konkurujqcych
terytorialiam-podaiatobsaaruaajqte.gs proves
↳
wyparoie konkurenta aajmowanegomiejsca
↳
a

populacje aasadakonkurencyjnegowyp.ierania
" → dna

gatunki ksnkurujqceote
↳
samopraeraedaenie same was ◦
by nie

wspoiiwystqpuja na
danym terenie

APKoiskinoim.ws
I /

Rosilinoaerca
ajadatylkowybranecaeiicirostiny.co umoéliwiajejpraetrwanie .

Ujemne stqaienieawrotne-abytduialicsbaroslinoa-erc.in nadmiernieagryaarosliny.co powodujeogranioaenieichwarostu.TO a

Koki prowadai do 5miercicseiiciroslinoaierco.no , co

poawala odrodaii sie populacji ajadanych roslin .

PRLYSTOWANIA ROSLIN OÉERCOW

PRZYSTOSOWANIA ANATOMIC LIVE PRZYSTOSOWANIA BEHAVIORAL NE

Dotyvaqgiowniebudowyaqbow i
praewodu pokarmowego: Roslin
ooiercypotrafiaodrriiniai railing jadalne od roslin
trujqcych .

G. Ponadto daiqki chemoreceptorom

silnieroawiniqtemuamysiowiscieraniu.tl
riyaonie maja ostresiekacke.bgby te stale
rosnqabyaapob.ie i

praeoiuwacayae.by pokryte wqchu-umiejqtnosiodrooinianiajadalnychvags.ci roiling

trsonowe sq saerokie i .

kami umoailiwia roacieranie tkanki roédinnej

gua ,
co .

Niektére
awieraqta.abyunikno.ci spoaigwaniasakodliwychawiqenkow

[,÷%
,

Tra wienie potarmu

roélinnegoutatwiaja dopasowujq swéjcykléyciowy do ich
wystqpowania caasu w

praea-uwavaomorteroksmowyaotade.br
[
roslinie .

oraawydtuoionejelitocienk.ie .
trawieniec

ADAPTACJEOBRONNE ROSLIN
↳
obrona mechanicsna -

wytwaraanie kotcow i cierni

↳
obrona chemiorna -

wytwaraanie substancjitrujacych odstrasaajqcychxapachemlubpogarsaajqcychsmo.la

,

obrona bierna upadabnianie siq do otocaenia tub do

gatunkowunikanychprsearos.li
↳ -

no Éercow
 tdrapioiriutwo
Drapieénictwoprowadai do
pésredniego rmniejsaeniakonkurencji wewnqtragatunkowejwsrodofiar .

PRLYSTOWANIA DRAPIEÉNIKOIN

Aktywny péscig
:
Putapki :
Obeawtadnienie ofiary
:
Atak a
ukrycia
lepkiesieci Towne / pajakil
↳ ↳ "
tropienie paraliéowanie ofiar jadem
"
skradanie siq do
ofiary
warok stuck
↳
dobry i wench ogiusaanielkameleoñdiugi jeaykl
↳
vaekanie
ukryciu
"
,
w

"
silnie roawiniqtemiqsnie

UKKAD DRAPIEÉNIK -

OHARA

2mi
any wuktadaiedrapieeinik-ofiaramajacharakteruje.mnego spraqéeniaawrotnego .

Na licaebnsisi
populacjidrapieinikowiofiarwpiywah.ie/einnych caynnikowinp
dostqpnoiipokarmudlaroslinxiercsiw.STRATF.GE
.

OBRONNEOFIAR

PRZYSTOSOWANIA ANATOMIC LIVE PRZYSTOSOWANIA BEHAVIORAL NE

obecno.si
strukturobronnych
↳
ucieorka
musali , panoeray koksiw dobry stuck wqch i warok
- ↳ -

, ,

obronachemiorna-wyraucanienaaewnqtrau.at toksyn
↳

Éyciewstadaie
↳
a

mimetyam upodabnianiesiqbarwqlubksrtattemdootooaen.io wydawanie odgtosow alarmowych

" - ↳

mimikra
niegroineprypominajqgatunkigroaniej.ae udawanie
martwego
↳
osobniki
-
↳

↳
autotomia-odruchoweodraucanieorqs.ci ciatawchwiliataku

Pasoighuitwo
Pasoéytnictwo -

relacja ,
w
ktorej jeden organism pasoéyt éyjekosatemdrugiego éywiciela
- -
-

PASOÉYTY
t '
1- , l I
fakultatywnelwaglqdne )
.pe/beawzgkdne)wystqpujanapowier
enewnqtrrne wewnqtrene obligatory
.

wystqpujq we wnqtrau kontakt Éywicielem nie jest trwaiy

a . kontakt a
éywicielem jest trwaiy
Poaostaja
aigwicielemwaaleahosciodwarunko.nl
Unni data ciata one a

Pasoéytnictwo Iegowe np.kukutka.ktorasktadaswojejajawgniaado.ch mnych

-

ptakow .

ROZPRZESTRZENIANIE

Prsenosarenie pasoéyta treecie

moée
siqodbywaiprreakontaktyberposrednie.lub prsea wektory organising
-

.
 PRLYSTOWANIA PASOLYTIW
PASOÉYTYZEWNETRZNE PASOÉYTYWEWNETRZNE
↳
aparatygeboweiktéreprrebijajaskorqoiywiciela naraadycsepnelhacayki i prayssawki )
↳

prsyssawkiumoaliwiajqcepraymocowanies.iq ciataaiywiciela dukowanyuktadpokarmowy

↳
do ↳
are

ostre aabki
riooionycyklroawojowy-obecno.si wieluéywicieli rwiekszenie aasiqgu
↳

nacinajaceskore
↳ -
>

↳
bourne sptasrcseniaciaia-praemiesaoaaniesie.mie.clay wiosami ↳
add nisi prseprowadaania fermentacji
↳
hacaykowatoagie.teodnioiastua.ge do chwytaniawiosa awiebkrotnionenarsadyroa.rodone wiqoej jaj
↳ →

↳
ciao
pokrytesubstancjamichroniqcymi pred strawieniem

MECHANKMYOBRONNEÉYWKIELI
Morfolooigctnne Chemioane Fizjologicane Behavioral ne
: : : :

m.ajanaoeluodstrasrenieutrudnianiewniknie.ci
do a
umotiliwiajq awaloaeniepasorigtiwpreeaiusuwaniepasoayto.hr powierchni a

ciata a'
ywiciela grube → tub
nisoncaeniepasoéyta b. Kaline obumieranie
aainfekowanych ciataliskaniesiqsaympansiw ) tub
-

aa

siianykomorkowe tkanek pomocaawiaakowwytwarranychkomorekros.hn poabawieniepasoéyta gniaadalusuwaniejajkukutki )

→ a

okrywajoiyohurosliniwiosyipreaniek.to roiling /
're cebula ) potrsebnych aasobriw
piora iiuski
patogenuprseasilnareakcjeuktaduodpornos.ci
awiersqt usuniei.ie
-

Owego

PASOÉYTNKTWO A PKEÉ
Rozmnaaiar.ie ptciowe jest kosatowniejsaeenergetycsnieniiroamnaaiar.ie beaptciowe Mimo to istnienie
.

pici musi
byi koraystne dla organisms w .

skoro nie
rostatowyeliminowaneprseadobo.ir natural
ny.Niektoraybadavseuwaiajq.ae powstanie pici stanowiio jedno praystosowan obronnych
'

pred pasoxiytami Rekombinacja genetyvanaaachodaqcapodcaasrormnaoiania.am ooiliwia powstawanie zrrianicowanych genetycanie

. osobnikow , co rwiqksaa
Skansen na walker a
pasoaiytami .

Albdopatia
Allelopatia waajemne-

oddaiaiywanie organismon aa
poérednictwem wydaielanych rwiointowchemicsnych .

ALLELOPATIA

ujemna CD dodatnia
aaleénosi
jest korsystna tnaleénosi jest koraystna
dlajednej strong dla obustron
 6. 5

Sliiuktwrahvfiohrraekorystervu
Wewnqtratejstruktury moina
wskaaaipoaiomytroficsne.my/igrupyorganiamo no
podobnym sposobieodéywianiasip ,
ktére
aajmuja to

miejscewianiuchupokarmowym.POLIOMYTROFICL.AE
Samo

producenci@Dkonsumenciorganiamysamoa.yw nelautotroficane) organismycudaooiywnelheterotroficane )

Wytwarsajq one awiqaki organicsne a Korrystaja gotowyohawiqakéw organicsnych ;
a

prostych awiqakow nieorganicsnych ; awierqtaigraybyiwiqksaosibakterii.oags.ci

roiling capsid protistéw bakteriefotosynt
, ,
.
protists w

Destruenci grupa konsumentéw kto-rryodoiywiajasie.de/-rytusemlmartwq materia organismal Roaktadajaoni atoéonerwiaaki organicsne do

prostych
-

,
.

awiqakownieorganiornych.ktoremogqaostac.pro brane
preen produce ntow .

sttukturapraeshaanraekorystervu
strukturapraestrsennaekosyste.mu sposibroamiesacaeniaorganiamo.tv
-

w
ekosystemie .
Wide
ekosystemow ma
wyraénastrukturq
warstwowa ,
rwiqaanqpraedewsaystkimaearo.inicowaniem warunksiw iswietlenia .

Fito plankton / plankton

roélinny abiorowiskaroslin.pro/-istowrostinopodobnyoh i sinic

unosaqcesiqwwodeie.kwdhajeekosystenwi.ir
-

EKOSYSTEMY

I 1
natural ne

lasy jeri
,
! , mona
poinatural ne
Taki pastwiska
,
saturnine

sadyipolauprawne stawy,

EKOSYSTEMY

autotrofi cane CD heterotrofioane

wystqpujq dostep do

dostapuswietlnejiaapewniajqsamowystarcsalnos.ci wystqpujq producenai brah

producenci ,
energi nie ,

do
energiiswietlnej.opierajasie.ua materii

nejnaniesionejraewnatraoraanamateri
organics
iaodchodo.ru ;
isavaqtekrwieraqt

np.jaskiniedidedaiatywamiabiotop-biirawa.ae
Warunki biotopu ksatattujasktadgatunkowybiocenoayilicaebno.si populagiposacaegolnychgatunkiw.hr Koki
populacje two rage biooenoaq
daiatajq na srodowiskoiw
ktorym aiyja .
 Kalbajar etiologicalra
Sukcesjaekobgiosna -

proves ciqgtych.kierunkowychamianekosystemu.lato're prowadaq do

jegopraeksatatcenia sie i

bogacenia w
wqgiel oraa asst .

klimaks-koricowyetapsukoesjiistan.wktorymek.rusystem osiaga waglednie stay sktadgatunkowy .

SUKCESJA PIERWOTNA SUKCESJA WTO RNA

Pooja wienie siqorganiamowpionierskiuh-porostiw-kto.ve

^ ^
katastrofanisaoaybiocenoaewystqpujo.ca na
danymterenie
wietraenie skat
prayspiesaajq
'

2 2
Sacaqtki organismin pionierskichiotruchyskattworag
glebieaachowujesiqcae.si W
skiadnikiwodsiywoaychioienkqwarstwe.ge
by naktirejrosnamchyitrawy
,

3
nasion
3 L
coraagrubsaawarstwaglebypoawo.la roawoj na nasion
wyrastajatrawyiroslinyaielne.Roawijajas.iq tea

i siewki drew krrewéw

kraewinek ,
Kree now
pojedyniaych drew
4
oraa .

4 B
kiedy warstwa
gleby jest dostatecanie
gruba powstaje
,
Ias
pewnymvsasie pierwotna biocenoaa
awyklesiqodtwarsa

www.jpurwerskiieorganiamypionierskie
@ p •

organ
-

gatunki ktorejakopierwsae aasiedlajq

,
none srodowisko Ucaestnioaa
.
.
w
procesachglebotworcaych sqpraystosowane
i do

aiycia w
skrajnych warunkaoh .

Wybrane achy organismon pionierskich

:

adolnoéi
onatraymywanianody saybkie tempo warostu
-
-

saeroki aakres toter wahania temperaturey rddnos.ci beaptciowego

-

roam naéania
angina
-

adotnosiautotrofiosnegoodriywianias.iq wiatrosielnoéilanemochoriat
-
-

bakteriamiwiqaqcymiaaot
-

éycie w
symbiotic a

6. 6
*arrialdvypvkannow.ie
tanach
pokarmowyltroficsny ) uporaqdkowanyciag organism

ajadanypreanastepny.LA/ikUCHSPASAN1Ataricuch
éw
ktirymkaaidy organism jest
-

,
w

spasaniaroapooaynasiq od producentiw .

produoenci
roasting
% →
konsumenci
roslin◦
Irsqdu
Éercy
→
konsumenci

miqsoaiercy
Ikeda →
konsumenci
mipsoéercy
Ikeda

KAIVCUCH DETRYTUSOWY

detrytusowyroapouaynasi§;¥qoddestruentiw.se
hianiuch

oagtki → konsumenciirenedu →
konsumenci Ikeda →
konsumenoi Ikeda
organicsne destruenci miqsoéercy mipsoéercy

sieipokarmowa-roabudowanasieiaaleoinos.ci pokarmowych Hire wystqpujq miqday organiamamiaigjqymiwjednymekosystem.ie , .

Tworaa ja Taniuchy pokarmoweikto're Tqoaq sip i krayéuja soba one .

 irihvepbyw enorgwwekosysterr-i.io
④ 0

prooesy
iayoiowe
4PM Producenci pochtaniaja energies swietlnq podcaas
,

ciepio
konsumenci sⁿʰ9tkiiʳkh◦dY nastqpnie praeksatatcaja jaw
fotosynteay ,
a

miqsoaercy
proaesyéyciowe , awiaakiorganioanebudujqoeichorgania.my .

prooesy ^
Energia chemicana jest uwalniana podoaas
2$ JO
iayoiowe , awiaaki oiepio
ciepio organics ✓
oddychaniakomorkowegoiauxiywania.nu prooesy
ne

sacaqtki ,
konsumenoi £Yci◦we '

rostinoxiercy
odchody konsumenci

destruenci
prooesy
iayoiowe
Konsumenci Irsqdu ajadajq producentow ,

%
,
A awiaaki
oiepto A daiqki postaci awiaakow
organicsne caemu
pobierajq energies w

" "
sacaqtki budujacychichorganiamyfednakpokarm roilinny
=
,
=
, ,
> producenci aawieraniewiele biatka ,
a oeluloaa
jest nieprsyswa -

, ,

energia sionecana jalna dla konsumentow Do .

budowyswegociata
wykoraystujqtylkoniewielkaoae.si energi Baostata
.

Destruenci roaktadajq materia organising .

Dochodai do
catkowitego uwolnienia orgs'd auéywajanaprocesyaigoiowe Bdobnestraty .

energi energi nastqpujq kaédymkolejnympoaiomie

na
.

trofioanym .

Energia prreptywa pres ekosystem jednokierunkowo

: od produce ntéw do

konsumentéw i destruentéw .

Wykoraystana energia jest bespowrotnieutracona-niemoaiepostua-y.ci do produkcji biomasy .

Biomasa jednostkach
masa tub livsba osobnikow
danejgrupyalbodanegopoaiomutroficanego.wielko.si biomasyokres.la sie w
-

wagowyohnajednostkqpowierschnilubobjqtos.ci .

pivdukkjwnosiiekosys.tenw.io
Produktywnosiekosyste.mu mtensywnosi
-

,
a
jakawdanym ekosystemiewdanejjednostcevaasu jest produkowana tub
magaaynowania
energia w orwiqakach organicsnych .

Produkcjapierwotnabrutto jest awiqaana a daiatalnoscia produce ntow .

Obejmuje caiosimaterii organicsnej wytworaonej tub

amagaaynowanej
pres producentow .

Produkcja pierwotna netto

produkcjapierwotnabruttopomniejsaonaovae.si
-

, ktorq MTB
.
> oddychanie
producenai rsueiywajq w
prooesach a'ycionyoh .
kons . HIM . wood
.

7
pfBᵈBB-' sooooooo
"

Produkcja wtorna
brutto-saybkosiprodukowaniabiomasypme.tn konsumentiw.ksns.IM t.br .ABnbd_
7

Produkrja produkojawtérnabruttopomniejsaona
ntorna netto
MTortoooomTTB-oooo-iocae.si/kt5rq
-

konsumenciauaywajanaprooesyaiyciowe
kons.IM
t.Ir.ABmbbe.ABmbbd.pro
.
.

dukcjawtérna netto aostaje wbudowana tkanki w

paooooonoooopTooooqomfgpo
o-☆EpPo--µgiagpT-#poo
7

/ /
-opzoo-µooppTfpzpoo-'"µsM
eppt-ooooooo-ikonsumentiw.co
stanowi
potencjalne Érodio pokarmu dla producenci
os.ae#hthmbbdMthmbbd.ABmbbd .ABmbbBo
sedm*hoa_MtkoMRno
kolejnegopoaiomutrofioanego .

Mmmmm
MMMM-
Mmmmm
MMMM-
Mmmmm
MMMM-
Mmmmm
MMMM.

pierwotna pierwotna wtorna wtorna

netto brutto netto brutto
 Piianuitiyéklogivarse
PIRAMDA ENERGI

f n
konsumenci sacsatki >

f drapieianiki
Ddawierciedla

wekosystemie-uwaglqdniaodchodyygq.gg ¥ §
.

prsepiyw energi
11050 argromadenonej kaaidympoaiomietroficanym
'

energi
'

na

f konsumenci réslinoaerni
oraastratyenergiiawiaaaneaoddychaniem.nl
]
produce nci >

PIRAMDALICZEBNOS.CI

wystqpujewekosystemachwwiqksaos.ci
ekosystemow timba osobnikowmaleje kaédym
Odwriconapiramidalivaebnos.ci
a
drew
opartychna produkajpierwotnej duaiych oraa w

kolejnym poaiomemtroficsnym
pasooiytnictwie
.

PIRAMDABIOMASY

W Ddwrricona piramida
piramidaiebiomasyawyklewidocanyjestspade.br biomasy .

biomasy wystepujew niektérychekosyste -

Mach morskich .

6. 7

obiegahotvl
CHEMOSYNTEIA

Chemo
synteaa-sposobautotrofivanegoodoiywianias.ie organiaméw hachodaionautychbakterii ktore oaerpia energies potreebnq do
.
,

asymilacjidwutlenkuweglaautlenianiaprosty.ch substancji nieorganioanyuh tub jednswegbwychawiaakow organicsnych .

Do
bakteriiwiqaiqcychasotnaleoiam.in .
not no
éyjqoe bakterie
gtebowe
( Aaotobacter Clostridium ) bakterie brodawkowe / a rodaaju
amoniaku-NHs.ktorywkontakc.ie
- 1

Rhizobium )
redwkcja Na do a , , ,

wodatworayjonyanionowe / NHI ) .
a
wsrodowiskachwodnych-sini.ee/Anabaena ,
Nostoc ) .
 NITRYFIKACJA

NHryfikacja-utlenianiejonowamonowy.ch .

Nitryfikacja praeprowadaana jest proves wyspecjaliaowanebakteriechemosyntetyauj.ge bakterienitryfikacyjne

-

Etapy nitryfikacji
:

utlenianie
amonowych jonowaxnotanowych /111 )
'
do Noi
jonow NHI
↳ -
- -

utlenianie jonow joniwaaotanowychlvl-NOj.ktirestanowiqa.ro'dTo aaotudla roslin

↳
Noi do .

AMONIFIKACJA
Wraa re
wiqcaonyw struktury organismswkolejnychporiomiwtrofiosnych.seoaqtkiobumartych
ajadanymiroslinami ant
aostaje
organisms worarodchodyawieraqtsqwykoraystywaneprse.tn destruentéw i stopniowoulegajqroaktadowi.pro duktemrooktadu jest
roaktadu
amoniak ( NHS)
, ktoryroapusaosasiqwwodaie.twomqcjonyams.no we INH ;) .

Nastepujeamonifikacja -

proves materii organicsnej

prowadaqcydouwolnien.la amoniaku tub
jonéwamonowych .

DENITRYFIKACJA
Denitryfikacja redukcja aaotanowych 11111 Noi i joniwarotanowychlvl.NO do
aaotuvaastecskowego ( Nat
ktorywraca do
-

jonéw
-
- -
-

, ,

atmosfery Proves.

praeprowadaanypraeabakteriedenitryfikacyjr.ie .

Wyroiwnywanie poaiomu aaotu :

Naw atmosferene
r

opadanie i
gromadaeniesiqnadnie %
mira i oceanéw

I E
producenci > konsumenci > destruenci
"É%
aktywnosiwulkanow wyiadowa ,
.

^
gj
nia
atmosferycane
I saturnine
nawoay V
amonifikacja
jong <
NH 's

jong
v05
nitryfikacja >

Asynvitacfapnaea name
• ⑧

Hetero
cyty-wyspecgaliaowanekomirkiasymilujo.ae ant
atmosferycanyl Nat .

Asymilacja aaotu aachodaidaiqki nitrogeneaie enaymowi ktéry kataliauje reakcjq praeksatatoeniaaaotuatmosferycanego

-

,
w amoniak .

daiata warunkach
Nitrogen aaa w
beatlenowych .

Aby uniknaideaaktywayienaymu heterocytymajagrubes.ciany

,
komérkowe Ponadto Toto
.

system I jest nieaktywny .

 www.g.wegta
Lasobywqgla Waw atmosferae
:

↳
atmosfera -

CO2

jonyweglanowe COFER
§jÉ §
^

§gÉ
↳
woda Hcoj Dai n

{
roapusacaone

{
- -

¥É✓ É
'

↳
patina kopalniane -

post ai pierwiastka &

of ¥
skatywapienne Caco
producenci jÉ erupcjewulkanéw
↳ -

, ,

8
prsemysi
La wtavsenie wegla do
obiegu materii odpowiadajq produce nci . > Konsumenci g-
Bbierajaoni wegiel w
postaci CQ ,
a nastepnie podcaias
,
I rein
wtasne konsumenci
fotosynteayichemosynteay wbudowuja ,
je w
organising
.

>

konsumenci otraymuja te awiqaki wraa a

poiywieniem Nastqpnie
.
Iraq du

fdyestruenciwwynikuoddychania.la
wagiel jest uwalniany do atmosfery postaci Coa powstatego
w

takaienaskutekdaiaialnos.ci destruentow .

Rewolucja praemystowaaaktbciiaobiegwe.gl wprayrodaie.2wiqksaeniedwutlenkuwe.gl watmosferaepraycayniasiqdogbblne.gs a

ocieplenia .

6. 8

Bñooinroiodnosii
'

Bioroénorodnosi -

bogaotwo form
xiyciana Ziani

BIOROÉNORODNOSÉ
genetycana gatunkowa ekosystemowa
w 's
osobnikowtejsamej
rid
roamaitoséwsarystkich mieray siq lioabqizroéni
-

gatunkéw
cowaniemekosystemiwwystqwieluallelitegos.am
populacji.wynikaaobecno.si na Riem i

pujacyuhnadanymobsaaraebaynnikiksatattujo.ae
ego genu .

bioroainorodnosi :

caynniki klimatyca.me/rocsnasumaopadow,5redniarooana temperatures /

↳

↳
uksatattowanie powieraohni
prqdymorskie strefyoodmiennychwarunkachtermioany.ch
↳
→

Khaddaralleviator
•

Gatunki reliktowe.relikty-gatunki.ktoirewpmesats.ci miatysaersayaasiqgwystepowanianiiobecnie.PKetrwaiyw Ostoja ch ,

na

ktoryoh aachowatysiq nystarvaajaco koraystne

unkisrodowiska.GATUNklRELlKTOkIEglacjalne@Dfi.o
war

genetyvene
( éywe
skam.i.eniatos.ci/poaostaTosoiami
gatunki ,
ktire sq

gatunki ktérepraetrwatyw
a
,

epoki bdowcowej niemalnieamienionejformie

 Bionuiji
'

Biomy fragmenty biosfery odanaosajqoesiq podobnymiwarunkamiklimatyornymi.info're prowadaqdororwojuokresbnychgatanko.ru

-

gleb i
formacji roslin .

roslin
kaidyabiomowcharakteryaujes.ie okreslonymaestawemgatunks.tv i
awiersqtlwtymendemitéw )

lharakterystyka biomow
lasyiaaros.la
:
warstwyroslinnos.ci
↳
: twardolistne
bdowa
pustynia
↳
↳
warstwa Koran
najwyeisaych drew ↳
stepy
↳
tundra
warstwa
niésaych drew wilgotny Ias
riwnikowy
↳ ↳

podsayt atoaony
↳ ↳
kraewoiw drew tajga
najnioisaych
↳
a Oras sa wanna

lesinelmchy roading aielnel lasylisciastestrefyumiarkowanej

↳ ↳
↳ runs
, pustynia
↳ siiotka

End emit gatunek ktirywystqpujetylkonaniewielkimterenie.snykleodiasbwanymodinnyohobsaariw.ua aaawycaajwqski

-

,
on

aakres
tolerancji ekologioanej .

Registry ekogeografpi.ca
REGULA ALLEN A

bhqsici ciatanaraxionenautratqcieptasqmniejs.ae u ssakéw a-

yjoiych w klimacie
pdarnym niéussakow
yjacych
a' w

klimacie cieptym .

REGULA BERGMANN A

Lwierq.to statocieplne aiyjace w

chiodnym klimacie maja wiqksaeroamiaryciataodawiersqtayjacy.ch w klimacie
ciepiym .

banana to tie ,
stosunekmiqdaypowierschniqaobje.tosi.iq ciataorganiamoiwaiyjacychwaimnymklimac.ie jest niewielki ,
daiqkicaemuogra .

niuaaja one
straty ciepia .

lhirihrodutivcja
lntrodukcjagatunku wprowadaenienadanyterengatunkuoboegoikto.mg wosesniejtamniewyste.powa.Tfes.ee/iobcygatunek stanowi
-

aagroxienie dla rodaimychgatunkoiw to

jest gatunkiem inwaayjnym.tn/-rodukcjagatunkumor-ebyi daiataniempraypadkowym
-
aawlekaniem

gatunku tub oelowym

-

Funny whinny sina.cl#owixka -

_

OCARINA Wyréania sie :

↳
ochronq obsiaarowq / park narodowy reaerwatyprayrodyl
@ ☆
,

bierna gatunkowalscisiaiuaeiiciowal
↳
ochronq
venynna
specjalnych ochrona
mdywidualnalpomnikiprayrody.uiytkiekobgica.net
↳
stosowanie aabespiecaenieterenui
aabiegéw ochronnych nieingerowaniuwprooesy