Pr

obl
emyst
osowani
aiwy
kładni
prawa
Sąt
onot
atki
zrobi
oneści
śle,
wszy
stkocozost
ałopowi
edzi
anenawy
kładzi
eszczegół
owo.

St
osowani
epr
awa

Stosowani e prawa pol ega na pr zejści

u zt ego elementu gdzi e mamynor mę gener alno –
abstrakcy jną do nor my konkr etno -i ndywi dual
nej.Musi my st any f akt
yczne, konkr etne
okoliczności ,konkretnegoadr esatanor mypodci ągnąćpodnor męogól nąiust al
ićkonsekwencj e
j
egozachowani a,najpierwust ali
ćczyt ozachowani epodpadapodt ąnor męczyni eiewent ualnie
określićkonsekwencj et egoz achowani a.W wy ni
kust osowani apr awamamydoczy nieniaz
normąi ndy widualno–konkr etną,klasyczny m pr zy
kładem takiejnor myj estwy roksądowyal bo
decy zj
aadmi ni
stracyjna, któr
aniedot .ogól niekażdego, tyl
kokonkr etnegoKowal ski
egoini edot.
ogólnej dy rekty
wyzachowani asięwpost aci zakazuzabi j
aniatylkodot .konkretnychokoliczności,
wkt óry chKowal skitakani einaczejpost ąpiłimusi mysi ęzastanowi ćczyt oby łozabójstwoczy
nie,aj eślitakt ojakiejkar zebędziepodl egał .Processtosowani aprawamar óżneoblicza,kt óre
zależą od t ego kt o st osuje prawo,t eż do pewnego st opniaj akie prawo j eststosowane.
Wy różni amydwapodst awowet y
pyst osowani apr awa:

● Sądowyt ypst osowani apr awa–wy różni ającącechąj estt o, żeor ganem st osuj ącym
prawoj estsąd.Tenor ganni ej estsądem wy ł
ączni edl at ego, żekt ośgot aknazwał ,ten
organj estni ezal eżnyi ni ezawi słyitoj estpr zesądzaj ące, ity l
kowt edymożemymówi ćo
sądzi e.Sądywpor ównani uzor ganami admi ni
st racjimaj ąmocni ejszegwar ancje
konst yt ucy jne, któr edaj ąim ni ezależnośći podl egaj ąt ylkokonst y tucji.Sądyni emogą
podl egaćżadny m naci skom or ganówadmi ni st
racy j
ny chczyor ganówpol i
tyczny ch.
Sędzi amusi by ćbezst ronny( zt y
m sązwi ązanewpr awi epr ocedur alny m -instytucje
wy ł
ączeni asędzi egozeskł aduwpr zy padkuwąt pliwości doj egobezst r
onności ).
Post ępowani esądowemusi by ćuregul owanewodpowi edni sposób, czylitakiktóry
gwar ant ujenam r zetel nąi spr awi edli
wąpr ocedur ę.W pr zypadkust osowani apr awapr zez
sądyni emaczegośt aki egoj aknaci skbezpośr edni j
ednegoor ganusądowegonadr ugi,
organsądowywzakr esi epodj ęciadecy zji,ni emawi ęcżadnegohi erarchicznego
podpor ządkowani ami ędzysądami ,któr emożeskut kowaćnabezpośr edniedecy zj
esądu.
Środki zaskar żeni asą, al enadz órjudy kacy jny( orz eczni czy )pol eganapr zekazani u
najpier wspr awydosąduwy ższej i
nstancj i,ani enaci skubezpośr edni mj aksądni ższej
i
nst ancj i mar ozst r
zy gnąćspr awę.Tuni ezal eżnośći niezawi słośćsędzi owskaj est
bardzomocnopr ocedur owozagwar antowana( wt ypieadmi ni st r
acy j
ny m niejestażt ak
bardzowi doczna) .
● Admi nist racy jnyt ypst osowani apr awa–ni emoż emypowi edzi eć, żeor gan
admi nistracy j
nyj estni ezal eżnywt akim st opni u, wj aki m ni ezal eżnyj estsąd.Czy l
iorgan
stosuj ącypr awot oor ganadmi ni
stracji,iniej estonni ezawi sływt aki m znaczeni ujaksąd,
boj esthi erar chiczni epodpor z ądkowanywr amachpewnegosy stemuor ganów
admi nistracy j
ny ch.Tut aj niemożeby ćnaci skubezpośr edni ego, aleni emat aksilnych
gwar ancj iust rojowy chi procedur al
ny chj akiemasąd.Zt egowzgl ędugener alnym
tr
endem dot .wi ększości państ wj estpoddawani ekont rolisądowo–admi nistracy j
nej
decy zji admi nistracy jnej czy l
i wpr owadzani esądowni ctwaadmi nist racyjnego.Tent ryb
stosowani apr awani ej esti deal nywi ęcj estpoddanykont r
oli sądowej .
Pl
usmamyt
eżmi
eszankęwpost
aci
:

● Quasisądowytypst
osowaniapr
awa–chodzi ot
esytuacj
e,wktór
ychniemamydo
czy
nieniazsądem wści
sły
m znaczeni
u,al
etapr
ocedurapr
zypominanam t
rochę
 procedur ęsądową.Toj estnp.post ępowaniapr zedróżnegor odzajusądami ikomi sj
ami
dyscy pli
narnymi ,
któredział
ająnp.wkor poracjachzawodowy ch.
● Quas iadmi nistr
acyjnytypstosowani aprawa–st osowani epr awapr zezpewnepodmi oty
,
któret r
ochębędąpr zypominaćor ganyadmi nistracji
,al
eor ganami administr
acyj
ny mi
publicznejwści słymz naczeniuniesą.Podej muj ądecyzjewł adczewr óżnychspr awach,
al
eni esąor ganami władzypublicznej.Mamyzni midoczy nieniagdypańst wouznaj eże
pewnezadani azzakresuadmi nistracj
ipubli
cznej mogą/ powi nnyby ć
wy kony wane/ r
eali
zowaneal bopr zezagendypubl i
czne,aleniet ypoweor ganywł adzy
publicznealbonawetpr zezinstytucjepozapańst wowe( fir
my , banki
,agencje
ubezpi eczeniowe).Niemamydoczy ni
eniaztypowy m organem admi ni
stracj
i,al
e
przypomi nanam st osowaniepr awapr zezdanyor gan.
Model
est
osowani
apr
awa

1. Model subsumpcy jny/model sy logist yczny–sy l

ogi st ycznypochodzi odsy logizmu.
Sy l
ogi zm t opewnewni oskowani elogi czne, iwt y m uj ęci ust osowani epr awaj estci ągiem
wni oskowańl ogiczny ch, toznaczyżemodel stosowani apr awabędzi et am mał omi ej
sca
naj akąkol wi ekswobodądecy zjęor ganust osuj ącegopr awo.Or ganst osuj ącypr awo
możei śćodpunkt uAdoBdoC, niemożepr zejśćsobi esl alomem.Cał ośćst osowani a
prawat oci ągl ogiczny chwni oskowań.Model subsumpcy j
nynawi ązuj edopoj ęci a
subsumpcj i,czy lijednegozel ement ówmodel usy logist ycznego.Et apyst osowani atego
model u:
● us taleniest anunor mat ywnego–wuj ęci usy logi sty czny m pr zy j
muj esię, żeor gan
stosuj ącypr awomusi zacząćodt egożebyust alićcogowdany m pr zy padkuobowi ązuje,
izczy mj estzwi ązany , jakimamyst annor mat y wny ,j
aki enor mypr awneobowi ązuj ą.
Ust aleni est anunor mat y wnegozaczy namyodust aleni ust anuobowi ązy wani anor my
prawnej .Naj pier wust alamyj akanor maobowi ązuj e, apóźni ej dokonuj emywy kładni
(zinterpr etowaćpr zepi sy ,wy kł adni at opewi enet apst osowani apr awa) .
● us taleniest anuf akt ycznego–r óżni et owy gl ądanp.wzal eżności odgał ęzi prawa,
spr awy , t
y pupr ocedur ysądowej i
td.Ust aleniest anuf akt ycznegot omożeby ćnp.
przepr owadzeni eczy nności dowodowy cht aki chj akpr zesł uchani eświ adków, można
powoł aćopi ni ębi egłego, oględzi ny.Toj estpost ępowani edowodowe.
● s ubsumpcj a–t opodci ągni ęciest anuf akt ycznegopodobowi ązuj ącyst annor mat ywny ,
czy lipodci ągamyust alonyst anf akt ycznypodnor mępr awną, któr aobowi ązuje.Pr zykład
wpr akt yce-kt ośzabi łczł owi ekai spr awdzamyczykt ośzabi łczłowi ekai podci ągamyt o
wpost ępowani udowodowy m podumy ślność, nieumy ślność, czyt aosobawogól net o
zrobi łaitd.Musi myzobaczy ćczyzachodzi stanf akt ycznynat ęnor mępr awną, czyt eż
nie, iodt egobędzi ezal eżałkol ejnyet apj aki mj estwy bórkonsekwencj ipr awny ch.
● wy bórkonsekwencj iprawny ch–wzal eżności odwy nikusubsumpcj imożemymi eć
wy rokuni ewi nniający( nanp.t ożemusi myzmi eni ćzakwal ifikowani epr awneczy nuna
zupeł niei nnepr zest ępst wo)al bomożeby ćwy rokskazuj ącyi wt edymusi myor zeckar ę,
stosuj ącoczy wiści eogól nedy rekty wywy mi erzani akar y,kt ór ymi sądmusi sięki erować.
● s for muł owani ei uzasadni eni edecy zji–naj pierwsf ormuł owani edecy zji czy l
ipodj ęcie
decy zji np.nanar adzi esędzi owski ej ,apot em ogł oszeni ewy rokuwf ormi eost at ecznej z
przy got owany m uzasadni eniem.
2. Model argument acy j
ny–ni eoznacza, żepr zezni egoodr zucamymodel sy logist yczny .W
tym model uposzczegól neet apy , t
oni esąt ylkowni oskowani alogi czne, alewkażdy mz
nichmamypewneel ement yważeni ar acj i,element yważeni aar gument ówst ron.
 Element yważeni ar acjibędąsi ępoj awi ałynakaż dy m et apietegomodel u.Ważeni eracj
i
wiążęsi ęzt ym, żenakażdy m et api emożemyzauważy ćl uzydecy zy j
ne, awmodel u
sylogistycznym ni emapr zewi dziany chl uzówdecy zy j
ny ch.Kat egor i
e/ typyl uzów
decyzy j
ny ch:
● Luzwy borupr zepisupr awnego–możesi ęzdar zy ćsy t
uacj a,żedanyst anf aktyczny
podpadanam t yl
kopodj edenpr zepi s,alemożesi ęzdar zy ćsytuacj a, żej edenst an
faktycznymożepodpadaćpodki lkar óżny chnor m pr awny ch.Naj części ej otymj ak
zakwal i
fikowaćdanyst anf aktycznydecy dująnor mypr awne, al eczęst owpr aktyce
częstowy twarzasi ęl i
niaor zeczni czadot .np.kwal i
fi
kacj iokreśl onegot y puumowy .
● Luzyi nterpret
acy jne–r zadkoki edypr zepi sypr awasąost re,j
ednoznacznei jasne.
Częst odecy zjąor ganut wor zącegopr awopr zepi szost aj eniejasnyi jestt ocel owe.
Czasami trzebazost awićl uzy ,iwt edyor ganst osuj ącypr awoj estor ganem
podejmuj ący m decy zj
ę.Luzyi nterpr etacy jnemówi ąnam j akint erpretowaćpr zepisy
,jak
j
estni ejasnośćt ot rzebaważy ćpr zepi syzat aką, ani einnąr acj ą.
● Luzydowodowe–zwi ązanezust alani em st anuf aktycznego.Sędzi awpewny ch
sytuacjachmawy bórczywpewny chsy tuacj achdopuści ćdowód, czyni e.Taki esyt
uacje
sąwt edygdynagr uncieobowi ązuj ący chr egułdowodowy chni emaj ednoznacznej
odpowi edzi czydanyf aktspr awymi ałmi ej sce, czyni emi ałmi ej scanp.chodzi oocenę
wiarygodności świ adków, wkońcudecy duj esądczyuznaj edowód, czyni euznaje.
● Luzywy borukonsekwencj iprawny ch–br ani epoduwagęmot y wacji spr awcyi
szkodl i
wości czy nudl aspoł eczeńst wa, cowpł y wanaor zekani e.
Modelsy l
ogist yczny– opi erasi ęnapr zekonaniuzest osowani epr awat oci ągwni oskowań
l
ogi czny ch,al ew pr akty cenakażdy m etapiestosowani apr awasąpewnel uz ydecy zyjne.To
wszy st kospr awi ło,żez auważono,żest osowaniepr awat oni et ylkociągl ogicznychdecy zji
organów st osuj ącychpr awo.St osowani eprawadopewnegost opni aj estwalkąnaar gument y.
Tenpr ocesar gument acy j
nyni epojawi asięwcal enakońcu,t y l
kowal kanaar gument yjest
widoczna od samego począt ku do końca st osowania prawa,sz czególni
e wi doczna jestw
post ępowani achspor ny ch,gdzi emamydwi eprzeci
wst awnest ronypost ępowaniabot oonel ub
i
ch peł nomocni cy maj ą za zadani e przedstawić argument y któr e przemawi ająz a bar dziej
korzy stny m dl a nich r ozwi ązaniem a dany m etapie stosowani a pr awa.W post ępowani u
ni
espor ny mt eżj estwal kanaar gument y,boczęstoodby wasi ęw gł owi
eor ganust osującego
prawo.Dobr ysędzi abędz iew st ani
epr zerobićw głowiepr ocesar gument acyj
nyipodj ąćdobr ą
decy zję.Modelsy logistyczny ni e do końca odpowi ada w pr akt yce.Oprócz wi zjimodel u
sylogist ycznego mamyal ternatywę pr ocesu stosowania prawa,czy l
imodelar gument acy j
ny
stosowani apr awa.Modelar gument acyjnyjestmocnopowi ązanyzt zw.wal kąnaar gument y
, ata
wal kanaar gument ytokonsekwencj awy stępowanialuzówdecy zyjny ch.Ztym sązwi ązanedwi e
przeci wst awnei deologiest osowani aprawa:

1. Ideol
ogiazwi ązanej decyzjisędzi owskiej –odpowiadamodel owi syl
ogist
y cznemu.Rol a
sędziegowmodel usy l
ogistyczny m powi ązanym zt ąideologią–sędzi ajestjedy nie
ustami ustawy .Tegosf or
muł owani auży łMonteskiusz.Jestt ylkoustami ustawy ,czyl
i
niemawi ększy chkompet encj iniżpójścietymlogiczny m ciągiem.Tooznacza, że
orzeczeniesądowej estwy nikiem bar dzojasnookreślony chdecy zj
icząstkowy ch, w
którychniemamowyoswobodzi esędzi ego,st
ądtezmówi myozwi ązanej decy zji
sędziowskiej.Tai deologiamogł abysięspr awdzićwpr akt
y cety l
kownaj prostszy ch
sprawachnp.wspr awachowy kroczeniachgdydowodysąnat yleoczywisteżeni ema
l
uzówdecy zyjny ch.
2. I
deologiaswobodnejdecyzj
isędzi
owskiej–odpowiadamodel owi argumentacyjnemu.
Jestzwiązanazl
uzami decyzyj
nymi,
którezapeł
niasędzia,czyszerzejor
ganst osujący
prawo,botoonbędziedecydowałczyprzyjąćar
gumentyj ednejstr
onyczydr ugiejstr
ony.
Niemożnamówi ć,żesędziatut
ajdzi
ałajakkol
wiek,
popr ostusąluzydecy zyj
nei sędzia
maswobodędecy zyj
ną.Musi si
ękier
owaćpewny mikr
yteriamialemaost ateczną
decyzj
ę.
Ocenaaktywnościsądu–możemymówi ćotzw.powściągl
i
wościsędzi
owski
ej.Dr
ugibi
egun
ocenyakt
ywnościsądówj
estdost
rzeżeni
ezj
awi
skazwanegoakty
wizmem sędzi
owski
m.

Powściągl i
wość sędziowska – kojar zynam się z post
awą mało akty
wisty
czną,czylitaką
postawą, wkt ór
ejluzydecyzyj
nest
aramysi ęunikać,
ajaksiępojawi
ająt
ostosuj
emyt akżebynie
zwiększać wł adzy sędziowski
ejtylko stosować j
ą skromnie.Sędzi
a nie będzi
e stosował
argument ówr ozszerz
ającychkompet encj
esądów,tyl
koskromniebędzi
epodchodziłdozakresu
kompet encjisądu.

Akt y
wi zm sędziowski– ut ożsami amy z swobodną decy zją sędzi
owską.Tr udno mówi ćo
aktywizmiesędzi owskimj akmamysy logi
stycznymodelst osowaniaprawa,boont enakty
wizm
wy kl
ucza. Dopi ero model ar gument acyj
ny pozwal a na akt ywizm sędziowski . Akty
wizm
sędziowskit opoj ęcieuży wanew r óżnychznaczeni ach.Aktywisty
cznapost awawi ążesięz
przekonaniem oważnejr olisędziegoiżesędzi amapr awopr awotwórczointerpretowaćprawo,
zapewni aćlukipr awne decy zjamisędzi owskimi.Innyel ementakt ywizmu sędziowskiego t
o
preferowanietychr ezul
tat
ówi nterpret
acy j
nychdającychszerszekompet encj
esędzi emu.

Powści
ągli
wość iakt
ywi
zm sędzi
owskinie może być utożsami
any t
ylko z t
ym model
em
syl
ogi
sty
cznym,ar
gument
acy
jnymitymii
deol
ogiamiści
śle.

Et
apyst
osowani
apr
awanapodst
awi
emodel
usy
logi
sty
cznego

1. Ustal
eni
est anunormaty
wnego–musimyustal
i
ćczynor
maj estpodst
awąnaszejdecy
zji
,
czyobowiązuje.Musi
mysięzast
anowi
ćczynor
maobowiązuje,
czynieobowi
ązuj
e.
Najważni
ejszapł aszczy
znatoobowiązywanienormyw sensi enormatywnym/ syst
emowy m.To
oznaczaustalenieczynor majestczęści
ąsy st
emupr awaw dany m momenci e.W pr zypadku
obowiązy
wanianor matywnegozawszemusi myr ozpat
rywaćw kontekści
et empor al
ny m czyli
czasowym.Bierzemypoduwagęaspektcz asowyit eryt
ori
alny
.Normaobowi ązujeijestcz ęści
ą
systemuprawaj akiewtedymusispeł
niaćwarunkiżebytączęściąby
ła?

1) nor mamusi by ćwpr awi dłowysposóbust anowi ona-musi by ćustanowi onapr zez
upoważni onyor ganwpr zewi dzianej prawem pr ocedur ze.
2) żebynor mamogł ast aćsi ęczęści ąsy stemupr awamusi byćogł oszonawsposób
prawi dłowy( ogł oszonawodpowi edni m DziennikuUr zędowy m, aktypr awapowszechni e
obowi ązuj ącegot owy mógbezwzgl ędny ),
3) normamusi wej śćwży cie( dopierowmomenci ewej ści awży ci
eobowi ązuje,vacat i
o
l
egi sczy l
i momentodogł oszeni ai wejściawży cie),niemożeby ćder ogowana
(derogacj awy raźnat owakci enor mat ywny m mamywy raźnypr zepisder ogujący ,
sformuł owani eżezdni em t aki
mi takim przepistr acimocobowi ązującą, derogacj a
milczącaoznacza, żet akiegopr zepi suni ema.Jakmamyder ogacjęmi l
cz ącąto
stosuj emyr eguł ykol i
zy jne.Reguł ąkol i
zy j
nąjestnp.r eguł achr onologicznaczy l
i lex
post eriorider ogatl egi pr i
ori –prawopóźni ejszeuchy lapr awowcześni ejsze,tar eguła
będzi ewt edyki edymamydwaakt ytegosamegot ypunp.ust awyzwy kłe.Jakbędzi eakt
wy ższegor zędui niższegor zędut opoj awiasi ęreguł ahi erarchiczna–pr awoowy ższej
mocypr awnej uchy lapr awoni ższej mocy–l exsuper iorder ogatl egiinferiori
,tar eguł
a
 kol
izyjnajestnajmocni
ejszabopr zeważanadchronol
ogicznąimerytor
yczną,norma
mery t
orycznatolexspecial
isderogatlegi
gener
aliczyl
inormaszczególnauchylanormę
ogólną,wder ogacj
imil
czącejbierzemypoduwagęef ektmeryt
orycznyihier
archiczny
.
Wy
miarf
akt
ycznyi
aksj
ologi
cznyobowi
ązy
wani
apr
awa

Wy miaraksjologiczny–obowi ąz ywanieprawawsensi eaksj ol

ogicznym wi
ążemyzwar tości
ami
mor al
nymi,w gr ę wchodzipy t
anie- na i
le pr awo j estpowi ązane z moralnością,na i l
e
obowiązywani epr awajestzgodnezobowi ązującyminor mamimor al
nymi
.Nat opy t
ani emusi
odpowiadaćsobi eorganst osującyprawo.Naj pierw sędziasprawdz aczynormaobowi ązuj
ew
sensienor mat y
wny m.For muł ar adbr
ucha– pr awo r ażąco ni
espr awi
edl
iwejestust awowy m
bezprawiem.For mułat a mówi ,ż ejakcośj estr adykalni
e niezgodne zmor alnościąt o ni
e
obowiązuje.For muł ar adbrucha dot yczy norm pr awny ch,kt óre w sposób r adykalny są
niespr
awiedliwe.

Wy mi arf
aktyczny–f aktyczneobowi ązy wanieprawawi ążesięztym czydananor mapr awnajest
realni
est osowana.Oddzi elamyst osowanieiobowi ązywanieprawa,at utajjepowi ązuj
emy,a
więcj esttospojrzenier ealistycznenaobowi ązywaniepr awa.Spojr
zeni ereali
styczne–pr awo
obowi ązuj
ewt edykiedyj estr zeczywiściewobr oci
epr awnym.Sądyst osująpojęcie,stosowanew
wy j
ątkowy ch okoli
czności ach czy l
it zw.r eguła desuetudo – uznaj emy ,iż bardz o dł
ugie
niestosowaniedanejnor mymożeoznaczać,żet r
acionamocobowi ązującą.Mamyzni ądo
czynieniakiedyprawoj estzby twolnedopr zemianspoł ecznychipol
i
ty cznych.

Et
apywy
kładni
prawa

Wykł
adni
aprawatopr
ocesinter
pret
owani
aprawa,czy
lij
ednazkl uczowychczy
nnościwt
rakci
e
st
osowani
aprawa.Wy
kładni
ęprawamożnarozumiećwdwojakisposób:

Wy kładni aprawawwąski mz naczeni u–t opr ocesi nterpr etowani apr zepisówpr awai
rekonst ruowani azni chnor m pr awny ch.
Wy kładni aprawawszer szy m znaczeni u–poj ęciem wy kładni pr awaobej muj emyt eżtzw.
regułyi nferency j
nei wnioskowani aprawni cze.Reguł yinf erency j
nepomagaj ąw
i
nt erpretowani upr awai ułat wiająpr ocesst osowani apr awanp.j akmamykol izj
ęnor m
albol ukępr awnąi próbujemyj ązapeł nić.
Wy kładni awznaczeni upr agmat ycznym –t opr ocesi nterpretowani apr awa, czylizespół
czy nności którepodej muj emynp.kol ejnośćst osowani aokr eśl
ony chdy rektyw
i
nt erpretacy j
nych.Topewi enpr oces, częst okilkuet apowy .
Wy kładni awznaczeni uapr agmat yczny m –t owy kładnia, któr
ąr ozumi emyj akor ezultat
procesui nterpretacyj
nego.Rezul tatprocesui nt erpretacy j
negooznacza, żemamyj akiś
przepi si zastanawi amysi ęj akgozi nter pretować, mamyki l
kady rektywwy kładni,
najpier wzaczy namynaj części ej odwy kładni językowej , później sy st
emowej i
funkcj onalnej,izastanawi amysi ękt óremuzt y chr ezultatówwy kładni daćpi erwszeńst wo,
anast ępniepodej muj emydecy zjęinter pretacy jnączy li
decy dujemysi ę,żet enpr zepis
oznaczat oito,żer ekonstr uuj
emyzni egonor męot akiej it
akiej treści.
Podzi
aływy
kładni

Podziałwykładnizewzgl ędunajejmocwi ążącą-tojakaj

estmocwi ążącapowi ąz
anajestod
tego,ktodokonujewy kładni
,botoautor
ytetpodmiot
udokonującegowykładnimawpł y
wanat o
j
akaj estmocwi ążącarezult
atuwykł
adni
.Zt egowzgl
ęduwyróżniamy4typywy kł
adni
:

● Wykł
adni
aaut ent
yczna–t
ojesttawykł
adniacodoktór
ejpr
zyj
mujemy
,żemamoc
pr
awną/wiążącąrównąmocyprawnejakt
unormaty
wnego.Czyl
imocprawnawy
kładni
 j
estr ównamocyakt unor mat y wnego.Mamyzni ądoczy nieni awt edy ,kiedyor gan
ust anawi aj ącyaktnor mat ywnymaj ednocześni epr awodoi nt erpr et owani awsposób
wiążącyt egoakt u,i zakł adamy , żet akawy kładni adokonanapr zezt enor ganmi ałaby
mocwi ążącą.W t akim pr zy padkut osej m musi ał bydokonaćwy kładni ust awy ,którą
uchwal i
ł.Rzadkoj ąspot kamy ,al bopr akt yczni ej ej niema.
● Wy kł adni alegal na–pr zy j
muj emy , żet eżmamocwi ążącą, alej estdokony wanapr zez
i
nnyor ganni żt enkt ór yust anowi łdanyaktnor mat ywny .Zakł adamy ,żegdypr zepi sy
prawapr zewi duj ążej aki śor ganmapr awodoi nt erpr et owani aokr eśl ony chpr zepi sówt o
najczęści ej pr awodawcamówi jakaj estmocwi ąż ącat akiej wy kładni ibar dzoczęst o
przy znaj ej ej mocpowszechni ewi ążącą, czy liwsz y stki eor ganyst osuj ącepr awopowi nny
siępodpor ządkowaćt ej wy kł adni .Pr zy kładyt ej wy kładni –Sądnaj wy ższynawni osek
odpowi edni chpodmi ot ówmożepodej mowaćuchwał yomocywi ążącej iuchwał ydot .
i
nt erpr et acji ust awczyi nny chpr zepi sówki edyzaczy naj ąbudzi ćwąt pli
wości wpr akty ce,
czy lisąr ozbi eżniei nt er pret owanepr zezsądy( niemaj ąswoj ej linii orzeczni czej tylko
różnesądyr óżni eint er pret ują)t owt edyupr awni onepodmi ot ymogązwr ócićsi ędosądu
najwy ższegoopodj ęci euchwał yi nter pretacy jnej .Uchwał yint erpr et acy jnemogąby ć
podej mowanewr óżny chskł adach, iwzal eżności odt egomaj ąokr eśl onąmocwi ążącą.
Sąpodej mowaneki edydot .cał egosy stemupr awnego.Takawy kładni at eżmamoc
wiążącą( wi ążet eżi nnepodmi ot yst osuj ącepr awopr zedewszy st kimi nnesądyni żSN) .
Zawszej estomocypowszechni ewi ążącej , aledokony wanapr zezi nnyor ganni żt enco
wy dałdanyaktnor mat ywny .
● Wy kł adni aoper atywna–t awy kładni at owszy st kiepr zy padki wy kładni dokony wanej
przezsądyi inneor ganyst osuj ącepr awowt okur ozpoznawani ai ndy widual ny chspr aw
przezsądyl ubor ganyadmi nistr acj i.Tumamymocwi ążącą, alet ylkowodni esieni udo
danej ,konkr et nej spr awy , ani ej akwcześni ej mocwi ążącąpowszechni e.Wi ążedany
organst osowani apr awa, uczest nikówpost ępowani a, strony ,al eni ewi ążei nny ch
podmi otównp.podmi ot uzwi er zchni ego.Tawy kładni apr awaj estdokony wanawt rakci e
stosowani apr awa.
● Wy kł adni adokt ry
nal na–wy kładni aakademi cka, dokony wanapr zezakademi ków,
niezwi ązanazpr ocesem r ozst rzy gani akonkr etnej spr awy .Wy kony wanaj estpr zez
dokt rynępr awanp.wkoment arzachdoust aw.For mal nieni ewi ąże, mabar dzosł abą
mocwi ążącą.Choci ażf or mal nieni ewi ążet oj ej z naczeni ewpr ocesi est osowani apr awa
j
estduż e, poni eważsądyczyi nneor ganyst osuj ącepr awo, stosuj ącpr awoi interpr etując
prawoczęst opowoł uj ąsi ęnapogl ądydokt ryny .
Podzi
ał wykł
adni ze wzgl
ędu na zakr
es (
ze wzgl
ędu na j
ej st
osunek do wy
kładni
j
ęzykowej
/r
ezul
tat
uwy kł
adni
języ
kowej
)

● Wykładni aliteralna–wy kładniazgodnazl i

terąpr awa.Dy rektywawy znaczaj ącazakr es
wykładni l
iteralnej -wszy st
kiepr zepisypr awapowi nnyby ći nt
er pretowanel i
ter al
nie,
chybażei st niejąważner acje,zat y
m żebypr zyznaći mi nter pretacj ęrozszer zającąl ub
zwężającą.Reguł ąjest,żepr óbujemyzacząćodr ezultatuwy kładni l
i
teralnej.Mamy
gał
ęziepr awagdzi etrzebast osowaćt yl
kowy kładnieliteralną, at ylkowwy j
ąt kowy ch
syt
uacj achwy kładnier ozszerzającąl ubzwężaj ącą-wszy st ki
egał ęzie,
kt óre
wprowadzaj ąpewneogr aniczenianp.pr awokar ne,prawopodat kowe.Zt ym si ęwi ążą
dodatkowezakazy ,nakazyzwi ązanezwy kładniąr ozszerzaj ącąwt ychgał ęziachpr awa–
wpr zypadkupr awakar negomamyzakazwy kładni r
ozszer zającej jeżel
i dopr owadzi łaby
dorozszer zeni azakr esuodpowi edzialności karnej.
● Wy kładniar ozszer zająca–każdawy kładnia,któradaj erezul
tatszerszyniżrezul t
at
wy kładni l
iteralnej.Zakazem wykładnirozszer zaj
ącej jestdyr
ektywa, żewyjątkówni e
należyi nterpr et
owaćr ozszer
zaj
ącowkażdej gałęzi prawa.Mamydwazakazywy kładni
rozszer zającej niezal
eżneodgał ęziprawa–zakr eswy kł
adnirozszerzaj
ącejpr zepisów
kompet ency jnychi zakazwy kł
adnirozszer zaj
ącej przepisów,którestanowiąt zw.lex
speci al
is.Pr awopozwal anawykładnięr ozszerzającąwt edy,ki
edymamydoczy nieniaz
prawem pr ocesowy m, ijakmamydoczy nieni
azwy kładniądot.prawi wolności .
● Wy kładniazwężaj ąca–każdawy kł
adni a,któradajer ezult
atwęższyni żwykładni a
l
iteralna.
Podzi
ałwy
kładni
zewzgl
ędunaj
ejst
osunekdoobowi
ązuj
ącegopr
awa

● Wy kł
adniasecundum l egem –wy kładniadokony wanazgodniezobowi ązującym
kanonem wy kładni/modelem wy kładni/obowiązujący
mi zasadamiwy kładni.Mamy
ogólnynakazt ejwy kł
adni.Wszy stkopowi nnosięi nt
erpret
owaćzgodni ezt ąwy kładni
ą.
● Wy kł
adniapraer t
erlegem –wt edyki edywy kr
aczamypozapr zyj
ętykanonwy kł
adni.
Najbardzi
ejniejednoznacznyt y
pwy kładni.
● Wy kł
adniacont ralegem –niezgodnazobowi ązujący
m kanonem wy kładni.Mamyogól ny
zakazstosowani awy kładnicontralegem.
Teor
iawy
kładni

Jestt oinaczejt
eori
a nor
matywna wykł
adni
-czyl
ijakprawo powi
nno by
ćint
erpr
etowane.
Wyróżni
amydwi epr
zeci
wstawneteor
ienor
matywnewykł
adni
:

● Klar yf
ikacy j
nat eoriawy kładni –wy j
aśni at ocoj estdowy jaśni enia,czy l
itocoj est
niejasne, atocoj estjasnezost awi awspokoj u.Twór cąjestpr of.Jer zyWr óblewski .
Opi erasi ęnazał ożeni ucl aranonsunti nterpr etanda( tocoj asneni epodl ega
i
nt erpret acji).Wy kładniamadef actot y l
koust alaćznaczeni eposzczegól ny chsł ówal bo
zwr otówj ęzy kapr awnego, aleniezaj muj esi ęust alani em wzor upowi nnegozachowani a.
Wt ejteor i
i pr zyjmuj emy ,żeczęśćpr zepisówmoż eby ćstosowanabezwy kładni ,bo
częśćpr zepi sówbędzi ejasna.Pr zyjmuj e,żej estr óżni cami ędzypr zepisem anor mą
prawną.Dl at ej teor i
inajważni ej
szyj estt ekstpr awny , wyjaśniani epoj ęćpr awny ch,ani e
zajmuj emysi ęszczegól nier ekonst rukcjąnor mypr awnej .
● Der ywacy jnat eoriawy kładni –der ywacj aoznaczazecośr ekonst ruujemy .Zadani em t ej
wy kładni j
estr ekonst rukcj at r
eści nor mypr awnej pr zepisupr awnego.Zapr oponowanana
Uni wer sy t
eci eAdamaMi cki ewiczawPoznani u, twór cąjestMaci ejZi eli
ński .Jestczęści ej
wpr akty ce.Wy chodzi zpr zeci wstawnegozał ożeni ai mówi ,żeomni asunti nter pretanda
(wszy st kopodl egai nterpret acji
).Uznaj emy , żewszy stkopodl egai nterpret acji
, każdy
przepi si nterpr etujemy .Ważnej estr ozróżni eniemi ędzynor mąapr zepi sem pr awa.Rol ą
wy kładni j
estr ekonst rukcj anor mypr awnej zpr zepisupr awnego/ przepisówpr awa.Też
przy j
muj ewi ększeznaczeni enor mypr awnej bomyt ąnor męr ekonst ruujemyzr óżnych
przepi sówi częst owy kładni apomagawr ekonst r
uowani ut reści nor mypr awnej .
Dy
rekt
ywywy
kładni

Każdazt ychwy kładnitozestawpewnychwskazóweki nt

er pretacyj
nych.Codozasadypr zyjmuje
si
ę,żejestpewnachr onologi
aipowi
nniśmyzaczynaćodwy kładni j
ęzykowej ,
późniejsystemowej
inakońcuf unkcjonalnej,
alewprakty
ceniezawszej estt
ost osowane.Dy rektywywy kładnijeżel
i
sąbranew i zolacji(bier
zemypojedyncządyr
ektywęwy kładnibezkont ekstu)tor zadkoki edy
możeonast anowi ćniepodważal
nyargument
,żepr zyjmujemyt akianiei nnyrezult
atwy kładnii
żedajemynor miet aki
e, anieinneznaczenie.Powoł ywaniesi ęnaj ednądyrekt
y węinterpr
etacy jną
nie będzi e mi ało ni epodważalnego char akteru, to wy łączni
e jedna ze wskaz ówek
i
nterpretacyjnych.Te dy rekty
wy wy kładnimaj ą charakterpewnego r odzaju ar gumentów ( z
większąl ubmni ejsząmocąbędąpr zemawi aćzapr zyjęciem al boodrzuceni em danejdecy zji
i
nterpretacyjnej)
.Tedy rekt y
wyi nt
erpretacy
jneczasamimaj ączasamist r
ukturęant yt
eczynączy li
j
ednejdy rektywnie,kt óra wskazuj e na przypisanie nor mi e określ
onego znaczeni a,można
przeciwstawi ćdyrekty
wępr zemawi aj
ącąpr zeciwkopr zypisaniut aki
egoznaczeni anormie.Wt edy
tr
zebasi ęzast anowićkt órejwykładnipr zyznajemypi er wsz eństwo.Od wi ększościdy rekty w
wy kł
adnii stniej
ą wy jątki.Ef ektprocesu i nter
pretacyjnego j estco do z asady rezul
t atem
kumul at
y wnejocenyr óżny ch argument ów,za ipr zeciwt akiemu,a niei nnemu r ezult
at owi.
Dz i
eli
mywy kładnięnat rzytypy:

Wy
kładni
ajęz
ykowa

Dowy kładnijęzykowejzali
czamywszy stki
edy rekty
wy ,kt
órecharakteryzująznaczenienor myze
wzgl ędunaj ejwł aściwościjęzykowe.Czasaminaz y
wamyj ągramat ycznąal boli
ngwi styczną.
Przepisypr awnesąsf ormułowanew j ęzykupr awnym,at enj ęzykchar akt
eryzujesi
ęspecy fiką
wzgl ędem języ kapotocznego,alet eżbazuj enaj ęzykupotocz nym.Gdyanal izujemywy rażenia
j
ęzy kowewj ęzy kuprawnym musi mybr aćpoduwagęr óżneelement yjaknp.semant yki.Mamy
teżpoj ęciet zw.ci eni
asemant ycznego – t oj esttakasf eraznaczeni owa,co do kt órejni e
j
est eśmypewnicz ypodpadapodt owy r
ażenie,czyteżnie,at owiążesi ęzchar akt
erystycznymi
cechamij ęzy ka prawnego.Jedny m z pr obl
emów i nt
erpretat
oraj esti st
nienietzw.poj ęć
nieostrych(wy różni
amyt eżpojęciaostre).

Poj ęcieost r
e-t ot aki
epoj ęcie,kt órepozwal aroz strzygnąćokażdy m obi ekcieczy
podpadapodt opoj ęcieczyni enp.j esteśmywst aniepowi edzi ećżekaż daosobaw
Pol scekt ór aukończy ła18l atwPol scej estpeł noletnia, akt órani eukończy łaniej est
pełnol etnia.Poj ęci aost resąsemant yczni ezamkni ęte,niemaci eniasemant ycznego.
Poj ęciani eost re-t ote, gdzi emamyci eńsemant yczny ,zni mi wi ążesięsf er a
niepewności znaczeni owej .Pojęci eni eost reniepoz wal ar ozst rzygnąćokażdy m obi ekcie,
ewent ual niesy t uacjiczypodpadapodt opoj ęcieczyni e.Pr zy kładem poj ęciani eost rego
j
estpoj ęciemł odzi eniec–wi ęcpy tanieodki edydoki edymówi myowi eku
mł odzi eńczy m ?Cot oznaczynal eży tast aranność?( toteżpoj ęci enieost re).Zpoj ęciem
ostr ymi nieost rym wi ążesi ęjeszcze:
Poj ęciezamkni ęt e–wy znaczawszy stkiekr y
ter i
ast osowal ności danegot ermi nu, co
oznaczazkol ei, żeor ganst osującypr awoni emożegozast osowaćwżadny chi nny ch
niepodany chpr zeznor modawcęokol i
czności ach.Np.kr yteriaust awowe, któredot .
powoł anianast anowi skosędzi ego, ust awaopowoł aniusędzi ówpowszechny ch
wskazuj ejaki ecechypowi nnaspeł ni aćosobakt órast ar asi ęost anowi skosędzi ego.
Łączni ezast osowanet ekr yteri
awy znaczaj ążeł ączni ezast osowanewy znaczaj ąkr yteri
a
powoł anianaur ządsędzi ego, ni emożemyi chst osowaćwi ęcej ani mniej.
Poj ęcieot war te–wy mi eniat ylkoni ekt órekr yteri
ast osowal ności dladanegot erminu.
Możnagost osowaćt eżwi nny chsy tuacj achni żwy mieni ony chwt ekściepr awny m.Np.
wkodeksi ekar ny m mamywskazanecoj estrzecząr uchomą, wi ęczgór yzakł adamyże
pojęcier zeczyr uchomej możeby ćst osowanedoi nny chobi ekt ów, apr zepi swskazuj e
tyl
koni ektór ekr y t
eriadopuszczal ności .Poj ęciat akże, równi eżt ozazwy czaj mamy
termi not war ty.
Poj
ęciezamkni
ęteiotwar
temożemyw r óżny
chkont ekst
achstosować,częstow kont
ekście
def
ini
cjipr
awnej
.Jeżeliw def
ini
cjil
egal
nej( zawar
taw t eści
e normat
ywny m,mówiąca jak
def
ini
owaćdanąkwesti
ęnapotrzebydanegoakt upr
awnego)stosujemyterminyz
amknięte,to
taką defi
nicj
ę będzi
emy nazy
walir ównoważności
ową/
równości
ową.Def
ini
cj
e cząst
kowe –
defi
nicj
elegalne,
któr
ezawi
eraj
ąpojęciaotwar
te.

Definicjezakresowe/ enumeracy j
ne–t ot aki
edef i
nicje,którewy l
i
czająelement y
składowezzakr esudanegopoj ęcia.
Pojęciaklasy f
ikacyj
ne–okażdy m obiekciemożemypowi edzieć,żeposiadat akącechę
alboni e,okażdy m el
emenci emożemypowi edziećczypodpadapodt enzbi órczyni e
podpada.Każdykt oskończy ł18l atpodpadapodt enzbi óral boniepodpada.St osujemy
wedł ugkr yt
eri
um albo-al bo.
Pojęciat ypol
ogiczne–opi er
ająsięnaf ormulemni ej l
ubbar dziej
.Konstruowanesąw
takisposób, żewy różniamypewi enzespółcech, októrychmożemypowi edzieć, że
określaonpewi entypobiektuczysy tuacji,i
przyjmujemy , żekażdyobi ektlubst anrzecz
y,
któryjestwdost at
ecznysposóbpodobnydot egot ypupodpadapodt opoj ęcie
typologiczne.
Dy
rekt
ywywy
kładni
języ
kowej
:

1) Domni emani ej ęzykapot ocznego/ dyrekty waj ęzy kapot ocznego–nor mi enal eży
przypisaćt akieznaczeni e,jakiemaonawj ęzy kupot oczny m, chy bażeważnewzgl ędy
przemawi ajązaodst ąpieniem odt egoznaczeni a.Odt ej dy rektywypowi nniśmyzacząć.
Skor ojęzy kpr awnyj estodmi anąj ęzykapot ocznego, topowi nienby ćinterpretowanyna
grunci ej egor eguł .
2) Jeżeli nagr unci ejęzy kapot ocznegomożnanor mi epr zy pi
saćki lkar óżny chznaczeń, to
należywy braćt ozni ch,kt órej estnaj bardzi ejoczy wist e.
3) Dy r
ekt ywaj ęzy kapr awnego–j eżel iprawodawcanadałokr eślony m wy r
ażeni om
znaczeni eswoi ste,tonal eżyr ozumi ećjewewł aśnietaki m znaczeni u.Chodzi odefini
cje
l
egal ne, wt edyki edypr zyjmuj emyokr eśloneznaczeni ewt ekści epr awny m np.poj ęcie
rzeczyni eruchomej jestinnewj ęzykupot oczny m, apr awny m.
4) Dy r
ekt ywaj ęzy kapr awni czego–j eżeliniemawąt pl
iwości ,jestjednol itadef i
nicjato
powi nni śmywśr ódakademi kówczyor zeczeńsądowy ch, topowi nniśmywt edyt ą
definicjęzast osować.Nawi ązuj edodokt rynyi orzeczni ctwa.
5) Dy r
ekt ywaznaczeni aspecj alnego–j eżeliokr eślonyt er minnal eżydot ermi nów
specy ficzny chwokr eślonej dziedzi niewi edzyi praktyki społ ecznej ,tonal eżypr zyj
ąć,że
termint enmat akieznaczeni ej akwt ychdzi edzinach.Czasami mamygał ęzi
epr awa,
którenawi ązujądoj ęzykaspecj alistycznegonp.pr awomedy czne.
Naj
pier
w zaczynamyoddy r
ekt
ywyj ęzy
kapotocznego,al
ebier
zemypoduwagężej akmamy
def
ini
cjęl
egal
nąt ost
osujemydyrekt
ywęjęzy
kaprawnego,pot
em j
ęzy
kapr
awni
czego,
anakońcu
dyr
ekty
węjęzykaspecjal
nego.

Znaczeni
eli
ter
alnewy
kładni
języ
kowej

Tokaż deznaczeni
e,któredasięwyprowadzi
ćpr zypomocydy r
ekt
yw wy
kładnij
ęzy
kowej(
i
znacz
eniej
ęzykapotocznego,
ipr
awnego,ipr
awniczego,
ispecj
alnego)
.

Zakazywy
kładni

● Zakazdokonywaniawy kł
adni takabypewnef r
agment ytekst
uokazał
ysięzbędne–
zakazwykładni
pernonest( takj akbyj
ejni
eby ło)
.
● Zakazwprowadzaniawwy kładnierozr
óżni
eńt am gdzi
eniewprowadzaich
prawodawca–t am gdzierozróżnieńni
ewpr owadzapr awodawcatam ni
emożnaich
wprowadzaćinter
pret
atorowi .
 ● Różnym zwrotom ni
enależynadawaćtegosamegoznaczeni
a–zakazstosowani
a
i
nterpr
etacj
isynonimi
cznej.
● Tym samy m zwrot
om ni
enależynadawaćróżny
chznaczeń–zakazint
erpr
etacj
i
homonimicznej.
Tezakazytokonsekwencj
aregułtworzeni
aprawa,bozgodni
eztechni
kątworzeni
apr
awanie
powi
nnosięstosowaćsynoni
mówihomoni mówczyl
iskor
oichsam pr
awodawcaniest
osuj
eto
ni
epowinnosi
ęi chst
osowaćwwy kładni
.

Znaczenie wy kładnij ęzykowej– ma podst awowe znaczeni e,al

e ni e zawsze kończy myna
rezult
aciewy kładnijęzykowejini ezawszebędziet otenrezultatpr
zyjętywpr ocesi est
osowani a
prawa.W wi elupr zypadkachmówisi ę,żepowinniśmyzacz ynaćodwy kł
adnijęzy kowej.Możemy
odstąpićodwy kładnijęzykowejki edyprzemawiajązatym ważner acje( wszczegól ności:wtedy
kiedywy kładniaj ęzykowa pr owadziad absur dum czyl
ido absur du,wt edyki edywy kł
adnia
j
ęzy kowapr owadzidor ez ul
tatu,któryw świetl
epowsz echnieakcept owalny chwar tościjest
rażąconi esprawiedliwy,wt edyki edyrezul
tatwy kł
adnij
ęzy kowejjestewi dentniespr zecznyz
fundament al
ny mi wartościami konstyt
ucyj
nymi,wsy t
uacj
ioczy wist
egobł ędul egislacyj
nego).

Wy
kładni
asy
stemowa

Bierzepoduwagęosadzeni enor myw sy st

emi eprawa,czylimiejscenor myw sy st
emieprawa.
Bierzepoduwagęt o,żenormapr awnajestel
ement em większejcałości
,jestel
ementem syst
emu
prawnego,wi ęcgdyczytamyt ekstprawny,jegof r
agmentt omusi mybr aćpoduwagęszer szy
kont ekst
,ni
et y
lkozzakresutegoakt unormat ywnego,aleczęstoi nny
chakt ów normat
ywnych.
Wi ążesięznastępuj
ącymipoj
ęciami,któredl
at ejwykł
adnimaj ąznaczenie:

Sy
stemat
yzacj
a(dy
rekt
ywywy
kładni
syst
emowej
nawi
ązuj
ądoobu)

● Pionowa–będzi eodnosi ćsiędohier ar

chi zacjisy
stemupr awnego,czy
lipatr
zymyna
system prawnyjakostruktur
ęoszczebl owej formie,mamyszczebleniższei wyższe.
Mamyakt ynormatywneowy ższejiniższej mocypr awnej.
● Pozioma–wi ążesięzpodziałem nar óżnegał ęzi
eprawa,któr
esąpóźni ej
porządkowanewwi ększecałościiklasy f
ikowanej akoelementprawapublicznegolub
prywatnego.
Idealnymodelsy stemupr awnego– mat eżwpływ nadyrektywywykładnisy
st emowej,kt
óre
czasamisł użąj akonarzędzienaprawyw syt
uacj
igdypodmi ottwor
zącyprawoni erespekt
uje
pewny chzasadpor ządkowaniasystemuprawnego.W i
dealnym modelupowinienbyćsy st
em
hierarchi
czny,spójnyini
esprzeczny
.

Wy kł
adni
asy stemowajestwtórny
m narzędzi
em sy
stematyzacjipr
awa.Syst
ematy
zacjaprawat
o
zadaniepodmiotówtworzącychprawo.Skorowpraktycesąpr obl
emy,towykł
adniasyst
emowa
mazapobi egaćkol
izj
om l
ublukom alborozwi
ązy
waćspr zeczności
.

Cechysy
stemupr
awnego(
odnosi
mysi
ędoni
chwwy
kładni
syst
emowej
):

● Niesprzeczność( zgodnośćnorm)–nawi ązuj

edopoj ęci
aspr zecznościczyl
i sytuacj
i
gdziemamynor męAi zaprzeczeni
e,gdziejednanor manam czegośzakazuj e,adr uga
dozwal a(np.mamyzakazi nakazdot egosamego) .Niezgodnośćzkol eidzieli
si ęna
formalnąi prakseologi
czną.Formal
naj estwtedygdymamypar ęnorm( dwienor my )
,
którawt ychsamy chokoli
czności
achnakazuj eizakazujer obieni
aczegoś( j
ednanor ma
zakazuje,druganor manakazujecośzr obić)
.Prakseologicznawy stępuj
ewt edygdyw
zasadziemożnaspeł ni
ćjednocześni
eobi enormy ,alespełnieniejednej
całkowi cieal
bo
 częściowoni weczyskut kiosi
ągnięteprzezcelpoprzedni
ejnor my .Prakseologicznajest
stopniowalna,zależyj
aki j
estzakresjednejidr
ugiejnormynp.j ednanor manakazuj e
posadzićdr zewanadany m obszarze,adruganakazujeli
kwi dacj
ędr zewost anuna
danym obszar ze.W niezgodnościformalnejni
edasi ęobunor m spełnićjednocześnie,a
wpr akseologicznejdasięt ozrobi
ć,al
eposadzeniei li
kwidacjaniweczycel pierwszej
normy ,kt
óry mjestpolepszeniestanudrzewostanu.Wy kł
adni asy st
emowapr óbuje
zapobiegaćni ezgodnościom, aztym wiążesiępojęciespójności systemupr awnego.
Zupełnośćsyst
emupr awnego–zt y
mt eżwi ążesi
ęwykładni
asystemowa.Oznacza,żesy st
em
prawajestpozbawi
onyl uk.Wy
kładniasystemowamazapobi egaćlukom al
bojeuzupeł
niać.Nie
wszystki
edasięuzupełnićwdrodzewykładni,al
eni
ekt
óresiędastosującwykł
adni
ęsystemową.

● Hierarchi czny–wi ążesi ęzpi onowąsy st emat yzacj ąprawa.Współ czesnesy stemy
prawnej akmaj ąbudowęszczebl owąt opowi ązani ami ędzyposzczegól nymi
poziomami maj ąchar akt erdynami cznyi staty cz ny.Nawi ązującdoKel sena,powi ązania
ochar akt erzestat ycz ny m sąt opowi ązani at reści owe( powiązaniami ędzyt r
eści ąjednej
adr ugi ej normywmi ędzypozi omowy m wy mi arzeczy l
ikiedymamydoczy ni
eniaz
aktami odwóchr óżny chpozi omacht oczęst oaktst ojącyni ższejuzupeł ni
aaktst ojący
wy żej.Powi ązaniaochar akterzedy nami czny mt opowi ązaniakompet ency j
nemi ędzy
normami .Powi ązani akompet encyjnemi ędzynor mami częst odoty cząmi n.dwóch
poziomównp.wust awi emamyupoważni eniedowy dani
ar ozporządzeni a,awi ęc
rozpor ządzeni ej estzal eżneodupoważni eniaust awowego.Jeżel imówi myo
hierarchi zacjiprawat owr amachsy t
emupr awamamynor mymni ej ważnei bar dziej
ważnei mamyt eżzasadypr awaczy l
iszczegól nieważnenor mypr awne.Jedny mz
przejawówhi erarchi zacj isąt ezasadypr awa, pr zyczy m zasadypr awaczasami
wy stępuj ąnat y m samy m pozi omi ecor eguł ynp.mamyKCi wnim będzi emymi eli
zasadyi reguły,wi ęcni ezawszej esttohi erar chi zacjawści słym znaczeni u,aleczęst o
mamyt akiezasady ,kt óreodgr y
waj ąznaczeni edl acałegosy st
emupr awnegoi wt edy
będąodgr ywałyist otnąr olępr zyinterpr
et acj inor m oni ższej mocypr awnej t
opr zede
wszy st kim będzi echodzi łoozasadykonst ytucy jne.
Dy
rekt
ywywy
kładni
syst
emowej

1. Ws zystki
enor mypr awnepowi nnyby ći nterpretowanewsposóbzgodnyzzasadami
prawa–zakażdy mr azem gdyczy tamypr zepismusi myzadaćsobi epy tani
eczyt o
regułaczyzasada?W wi ększościpr zypadkówt oreguł y,ijakmamyr eguł ętomusi my
osadzićjąwszer szym kontekście.Naj pierwwkont ekści ezasadchar akterystycznychdla
danej gał
ęzi pr awawkt órejonaf unkcjonuj enp.zasadadomni emani ani ewinności w
prawiekar nym.Czasami wy kł
adniazgodni ezzasadami prawa, będzieoznaczał awzi ęci
e
poduwagęakt uowy ższej mocypr awnej , napozi omi ekonst y
tucy jnym mamyt eżzasady ,
ikażdanor mapr awnamusi byćinterpretowanaz godni eznor mami konst yt
ucy jnymi.
2. Nak azinterpret acjinorm prawakr ajowegozgodni ezwi ążący mi danepańst wonor mami
prawami ędzy nar odowegopubl i
cznego-np.nakazi nterpretacjiprawawewnęt r
znegow
zgodziezpr awem UEl ubpi erwszeńst woumówmi ędzynar odowy chpr zedust awami
j
eżel i
niedasi ęi chpogodzi ćzust awami .Tut ajteżmamynawi ązaniedohi erarchizacji
.
3. Zakazi nt
er pretacj ipr
awapr owadzącydopowst aniaspr zeczności zinny mi przepisami
prawa–chodzi osprzeczności wwąski m znaczeni uczy l
iniezgodnośćl ogi
cznai
prakseologiczna.
4. Zakazi nt
er pretacj ipr
awapr owadzącej dol ukpr awny ch–ni ewol noint erpr
etować
przepisówpr awawsposóbpr owadz ącydol uk.Wy różniamyl uki :
 ● Luk i rzeczy wi ste–wi chr amachwy różni amy
❖ Luk i techni czne( lukakonst r
ukcy j
na)–t opr ocedur alnani ekompl et ność
regul acj i.Utrudni ająl ubuni emożl iwi ająpodj ęci edecy zji.Np.j estwskazane,
któr yor ganmapodj ąćdecy zję,aleni ej estwskazanej akąwi ększości ą.
❖ Luk i swoi ste–sy tuacj a,wkt órej zgodni ezpr zepi sami pr awaj akiśakt
nor mat y wny( pr zepi spr awa)powi nienzost aćwy dany , ani ezost ałwy dany .
● Luk i pozor ne–sąpozor newt ym sensi e,żechodzi ot zw.l uki ochar akt erzeocenny m
alboaksj ologi czny m.Wgj ednegot akal ukabędz iemi ałami ej sce, wgj ednegoni e.
Zal eżyodt egoj akoceni mydanąr egul ację.Chodzi osubi ekt ywnąocenęczyj akieś
przepi supowi nnyby ćuzupeł nionel ubspr ecy zowane.Mamyt rzyt ypyj akichl uk:
❖ Luk aext ralegem –uj emnaocenaf akt u, żecośni ezost ałour egulowane.Np.w
Pol scemamykar al nośćsut ener stwa, al esamapr ost y tucj ani ejestkar alna.
Jeżel ikt ośuważał byżepenal izacj ąnal eżyobj ąćpr ost y tucjęt owt edyj estt a
luka.
❖ Luk acont ralegem –uj emnaocenaf akt u, żecośzost ał our egul owane.Uważa
się, żej estzadużot ej regul acjipr awnej , żet ar egul acj ani ej estpot rzebna, czyl
i
zazwy czaj chodzi ozakazyboj eżel imamyzakazt ouchy l
eniebędzi e
oznaczał azezwol eni e, ni
et r
zebanor mypr awnej wpr owadzać.np.zakaz
paleni awokr eślony chpr zest rzeni acht oczęśćpal aczybędzi euważał ażet a
regul acj ani ej estpot rzebna.
❖ Luk ai nt ralegem –oznacza, żeuznaj emydanypr zepi szazby t
niedopr ecyzowany .Uważamy ,żej akaśr egul acj apowi nnaby ćuści śni ona.
5. Argument um ar ubr i
ca–pr zepi sypr awnenal eżyi nt erpr etowaćbi or ącpoduwagęi ch
miejscewsy stemat ycewewnęt rznej izewnęt r
znej akt unor mat ywnego
● s yst emat ykazewnęt rzna–chodzi omi ejscewsy stemi epr awa, czy l
imi ejsceni et y
lko
akt unor mat ywnegowkt óry m pr zepi ssi ęznaj duj eal et eżkont ekstszer zynp.j akmamy
przepi skodeksowyt opat rzymygdzi ewszer szy m kont ekści ejestt enkodeks
umi eszczony( jakmamypr zepi skar noskar bowyt odobr zeumi eści ćgowkont ekści e
nor m pr awakar nego, nor m pr awapodat kowego, nor m pr awakonst ytucy j
nego) .
● Sy stemat yzacj awewnęt rzna-czy lijaki jestukł adwewnęt rznyt reści akt u
nor mat ywnego, jakaj estbudowaakt unor mat ywnegonp.wj akim dzi ale, r
ozdzi alejest
umi eszczonypr zepis, czynal eżydopr zepi sówogól ny chczyszczegól ny ch.
Wy kł
adniasy
stemowajestwykładniąkontekst
ową, al
egdz i
ekontekst
em sąi
nneprzepi
syprawa.
Jestbardzoważnąwykł
adniąwpr akt
yceidośćtrudnąwpr akt
ycebowy magaznaj
omościinnych
gałęzipr
awa.Częst
orat
ujeprzepisyprawa.Wy magaby ci
anabieżącozprawem.

Wy
kładni
afunkcj
onal
na

Jestnaj mniejj ednorodny m ispój ny m z biorem dy rektyw.Wy kładni ąf unkcj onalną możemy
określićwszy stkiet edy rekty wy,kt ór enakazuj ąuwzgl ędnianieprzyi nterpret acjiprawa,szer oko
rozumi anegokont ekstuspoł ecznego, ekonomi cznegoi aksjol
ogicz negopr awa, czyliodwołująsi ę
do szer oko rozumi any chf unkcjipr awa.Machar akterdy rektyw pomocni czyw st osunkudo
wy kł
adnij ęzykowejisy stemowej ,al emoż eodgr y
waćnaj ważni ej sząr ol ę-t o onani ekiedy
decyduj ejakprzepi spr awaj estint erpretowany .Odgry wanaj większąr olęj eż eliczytamyt eksti
uwz ględniamygowszer szy m kont ekści enom inadalpozost ajeniej asny,ki edyt ekstjestotwar ty
inieprecyzyj
ny+mamyt eżgał ęzi
epr awa, któreodr azunaski er
ująnawy kładni ęf unkcjonal
nąnp.
kiedypr awo ma odgr y waći st
otną r olęw r ealizowaniu niektóry ch progr amów społ eczny ch.
Wy kładniacelowości owaj estpoj ęci em węższy m odwy kładnif unkcj onal nej( podtypwy kładni
f
unkcj
onal
nej
).

Wykładniacel
owościowanakazuj
ebraniepoduwagęceluprawa(pocodanaregul
acjazostał
a
wprowadzona).Dy
rektywawykł
adnicel
owości
owej-i
nter
pret
ującpr
zepi
sypr
awanależybraćpod
uwagęr at
iol
egis(
celustawy
).

Dy
rekt
ywywy
kładni
funkcj
onal
nej

1. Przyi nt
er pretacjiprawanal eżybr aćpoduwagępowszechni eakcept owanenor my
mor alne,zasadyspr awiedl
iwości i słuszności–ot war ci
ewy kładni f
unkcjonalnej na
el
ement yaksj ologiczne, moral
ność.Musi myuwzgl ędniaćpewneel ementymor alneprzy
wy kładni.Ni emożemyt ejwykładni uniknąćjakprawonawi ązuj edomor alności np.jak
mamyt er minywar tościuj
ącenp.r ażącani esprawiedli
wość, klauzulęgener al
nąnp.dobr e
oby czaje( wtedywy magasi ęwy kładni funkcj
onalnej).
2. Wy kładniaf unkcjonal najestwy kładni ąkonsekwencj onalisty
czną–mamybr aćpod
uwagępr zywy kładni pr
awaewent ual neskutkispołecznet ejregulacji
prawnej.Wt edy
tr
zebawy braćwy kł
adniępr owadz ącądoskut kównaj korzystniejszy
ch.
Dy
rekt
ywypr
efer
encj
i

Czasami nazy wane są t eoriami wy kładni lub dy r

ektywami dr ugiego st opnia. Czasami
zastosowani eposzczególny cht ypów wy kł
adnibędziepr owadzi ćdor ozbi eżnychwy ników.Co
i
nnegodanam wy kł
adniasy st
emowa,f unkcjonal
na,językowa.Wskazuj ąj akr ozwiązaćkonf li
kt
mi ędzy różnymidy rekty
wamiwy kładni.Jaką decy zjęi nterpretacyjną podj ąć wtedy ki edy
wy kładni
a j ęzykowa, f unkcjonalna i sy stemowa pr owadzi do r ozbież nych ust aleń
i
nt erpret
acyj
nych.Mamy3st r
ategierozwiazy wani
akonf li
któw int er
pr etacy j
nych( każdyzt ych
typówpr oponuje2wy jści
a,każdasuger ujeróżnekier
unki).Wy różniamy3t ypytycht eori
i:

1.Pi
erwszypodzi ałtopodzi ałt eoriina:
● Teor i
esubi ekty
wne–or i
ent ująsiębardziejnawol ihi
story
cznegopr awodawcy .Im
starszyjestaktt ym bardzi ej widaćróżnicęmi ędzywoląhistorycznegoi aktualnego
prawodawcybospoł eczeńst wasięzmi eniają.Widaćtoszczegól nienapoziomi e
starychakt ówkonst ytucy jnych.
● Teor i
eobiekt y
wne-skupi ająsi ęnatym kt ojestprawodawcąt erazi jaki
ejest
społeczeńst wot er
az.Bar dziej wolaaktualnegosuwer ena.Niewy kluczajążesens
przepisumożesi ęzbi egi em czasuzmi enić,atakżemożesi ęzmi enićwzwi ązkuze
zmianami poli
tycznymi i społ ecznymi.
Kryter
ium i
chrozr óżnienia-czywt okuwy kł
adniinterpr etatorpowi nienkier
owaćsiębar dziejna
i
ntencjehistor
y cznego czyakt ual
nego pr awodawcy .Tet eori
esąnaj bar
dzi
ejwidocznepr zy
i
nterpret
owaniu akt ów najwyższejrangi( konsty
t ucja),ki edymamydo czy ni
enia ze starymi
aktamiprawnymi ,
kiedydoszłodoprzeobr ażeńspoł eczny chipol i
tycznychizastanawiamysi ęjak
i
nterpret
owaćpr zepisprawa,któr
yzost ałsformułowanywi nnym cz asieizast
anawiamysi ęczy
godost osowujemydoakt ual
negoczasu,cz ypróbuj emyzr ekonst r
uowaćwi olęhistor
ycznego
prawodawcyiczywgldasi ęzrekonstruowaćwol ęhi storycznegopr awodawcy,ajeżelisiędat o
j
akt ozrobi
ć.

Oryginali
zm – pr zykład teor
iisubiektywnejw r amach t eoriiwy kł
adnikonst yt
ucjiSt
anów
Zjednoczonych. Próbuje ustali
ć or ygi
nalne znaczeni
e t ekstu uchwal onego przez oj
ców
amer ykański
ejkonst y
tucji
.Próbujeodpowi edzi
ećnapy tanieco chci el
ipowi edzi
ećodnośni
e
danychkwest i
iautorzyprzeszł
ości.Prowadzi doust
aleńochar akter
zekonser watywnym.
2. Drugipodzi ał–t enpodzi ałbi erzepoduwagęt onadczy m sięskupi amy ,czy
odtworzeni em wol ii
ntencj i
pr awodawcy , czybar dzi ejodry wamyt ekstodl egisl
ator aiżyj
e
onswoi m ży ciem.
● t eori
eintencj onal ne–skupi ająsięnai nt encjachpr awodawcy .Zdani em intencjonalist
ów
celem wy kładni j
estodt worzeni ewol i prawodawcy .Możemywni chskupi aćsięna
wy kł
adni funkcj onal nej,alemożemyzast anawi aćsi ęjakiecel echci ałuzy skać
prawodawcahi storyczny .
● Teor ietekst ual ne–skupi aj
ąsi ęnat ekści e.Zdani em tekst ualist ówcel em wy kł
adni jest
przedewszy st kim ust alenierzeczy wi stegoznaczeni atekst u,ani eintencjiprawodawcy .
Idąwst ronęt egocodz iejesięt ui teraz .Możemyskupi aćsi ęnawy kładni syst
emowej
l
ubj ęzykowej .
3. Trzecipodzi ał .Tenpodzi ałzost ałpr zy j
ętypr zezpr of.JerzegoWr óblewski ego.
Zastanawi ałsi ęon, którym dy rektywom wy kł
adni przyznawaćpi erwszeńst wowr azie
konfli
ktu.Pr ef erujemyt utaj niezmi ennośćwy kł adni przyt eoriachst atycznych.Tet eorie
maj ąsłużyćt akim cechom j akni ezmi enność, stałość.
● Teor iestat yczne–pr eferująwy nikwy kładni sy stemowej i języ kowej wr aziekonf l
iktu.
● Teor iedy nami czne–pr eferowanyj estwy ni
kwy kładni funkcj onal nejwr aziekonf l
iktu.
Maj ąsłużyćpr zy stosowy wani upr awadozmi eniający chsi ęsy tuacjispołecznych,
ekonomi czny chi poli
tyczny ch.
W większościpańst
w niezal
eżni
e od t
ego j
akie są konkr
etne dy
rekt
ywy int
erpret
acyj
ne,
ni
ezal
eżni
eodkultur
ytychpańst
wprzyj
muj
esięzasadępi
erwszeńst
wawy kł
adni
językowej.

Dyr
ektywypr ef
erencj
ito wył
ączne dr
ogowskazydo t
ego kt
órym ty
pom wy
kładnipr
zyznać
pi
erwszeńst
wo, ni
enależyi
chr
ozumiećjakot
ypowedyr
ekty
wywy kł
adni
.

Mat
eri
ałyi
nter
pret
acy
jne

Towszy stkot o,comożepomócnam w t okuwy kładniprawa.Mat er

iałyzkt órychkor zysta
i
nterpretatorwpr ocesiewy kładnipr awa.Ogól nar eguła–i nterpretat
orowiwol nokor zystaniaze
wszy stki
ch mat eri
ałów,kt ór e są pomocne ( relewant ne)ust aleni
a sensu i nt
erpretowanego
przepisupr awnego.Mogąt oby ćinnepr zepisypr awne,or zecznictwosądowe( czyjakiśinnysąd
przyj
ąłnasząwy kł
adnię),dokt r
y naprawni cza, materi
ał yprzygot
owawcz e,sprawozdani azkomi sj
i
l
egislacyjnych,projekt
y ust aw al bo inny ch akt ów nor matywny ch,całość doktryny pr awa i
orzecznictwa,mat eri
ałykompar at
ystyczneczy lipor ównawcze( mogąby ćt oprzepi sypr awne
obowi ązujące w i nnych kr ajach albo or zecznictwo idokt ryna z inny ch krajów) ,pr awo
między narodowei prawoUE.

Wy
kładni
awszer
oki
m znaczeni
u(sensul
argo)

Wy kł
adniawszer oki
m znaczeniu,opr
óczregułwykł
adnidot.teżregułwnioskowańprawni
czy ch.
Reguływni oskowańprawniczy
chsąj ednązczęścitzw.teori
iargumentacji
,sączymśpomi ędzy
wy kł
adnią.Jakier
eguł
ynajczęściejsąprzy
woływanewar gumentacjipr
awniczej(
uzasadni
eniach
rozstr
zygnięćprawni
czych)?

W ar
gument
acj
ipr
awni
czej
przy
woł
ujesi
ę

● Orzecznictwosądowe
● poglądydokt r
ynyprawniczej
● Regułyekzegezy–wni chwy różni
amymi n.3typyr
eguł–r
egułyint
erpr
etacy
jne
(wykładniawwąskim znaczeniu)
,reguł
ykoli
zyj
ne,r
eguł
ywnioskowańprawniczy
ch.
Reguł
ywni
oskowańpr
awni
czy
ch–pozwal
ająwni
oskowaćw opar
ciuot
o,żej
eżel
iw sy
stemi
e
prawnym obowiązuj
ejednanorma,tow opar ciuot omożemypowiedziećżeobowi ązuj
einna
norma.Wy wodz
eniezjednejnor
mypr awnejinnejnor
myprawnej
.Ni
ejesttowy kł
adniawwąski m
znaczeni
u,al
ewszer oki
m znaczeni
utak.Stosujemyjeki
edyj
akaśsytuacjani
ezostaławyraźni
e
uregul
owana.4reguływni
oskowańprawniczych:

1. Argument um asi mi l
e( wni oskowani ezanal ogi i
/ podobi eńst wa)–ni ej estdopuszczal ne,
ki
edymożepr owadzi ćdozwi ększeni aodpowi edz i
alności kar nej wpr awi ekar ny m, nie
możnanakł adaćpodat kupr zezt owni oskowani e.Jakpr owadzi dopol epszeni asy tuacj i
oskar żonego.Możnat owni oskowani est osowaćwpr awi ecy wi l
ny m, kiedysąpr zepi sy
procedur alne.Możemi ećdwi ef or my :
Anal ogi azust awy( anal ogi al egi s)–l egi ssuger uje, żet opr awopi saneczy lidla
pr awni kacośpewni ej
szego.Pi er wszyet apt oj estust aleni e, żej aki śokr eśl onyf akt
niezost ałunor mowanypr zezpr zepi sypr awne.Dr ugi et apt oust aleni e,żei stnieje
pr zepi spr awny ,kt ór yr egul ujesy t
uacj ępodi stot ny mi wzgl ędami podobnądof akt u
nieunor mowanego.Ost atni et apt opowi ązani ezf akt em pr awny m ni eunor mowany m
podobny chl ubt aki chsamy chkonsekwencj ipr awny ch, cozf akt em bezpośr edni o
ur egul owany m pr z ezpr zepi sypr awa( stosuj emywpr ostal bopośr edni opr zepi s
pr awa, kt óryni er egul uj ejaki ejśsy tuacj i
,aleuważamyżeskor ot asy tuacj aj est
bar dzopodobnat omożemyzast osowaćt esamel ubpodobnekonsekwencj e
pr awne) .Czasami jestr atunki em j akmamyl ukępr awną, któr apr owadzi do
niespr awi edli
wy chr ezul tat ówi wt edysądyr at ująsi ęanal ogi ąl egi s.
Anal ogi azpr awa( anal ogi ai uris)–nawi ązuj edopoj ęciai usczy li cośmni ej
konkr et nego.Teżmamyf aktni eunor mowanypr zezpr zepi sypr awa, aleni emamy
j
aki egośwy r
aźnegopr zepi sur egul ującegosy tuacj ępodi stot ny mi wzgl ędami
podobnądof aktuni eunor mowanego.Podst awądozast osowani akonsekwencj i
pr awny chsąogól nezasadypr awa.
2. Argument um acont rar io( argumentzpr zeci wi eńst wa)–odwr óceni eanal ogi iz
podobi eńst wabowni oskowani ezpr zeci wi eńst wapr zebi egawedł ugokr eślonego
schemat u–j eżeli nor mapr awnawi ążekonsekwencj epr awnekzf akt em f ,
i danyf aktni e
j
esti dent y cznyzf akt em f 1t oni ewol noj estzast osowaćdoni egokonsekwencj ik,ito
nawetwt edygdy byby łonpodi st ot nymi wzgl ędami podobnydof akt uf .Jeżel imamy
przepi si cośj estur egul owane, itocoścoj estur egul owanezawi er asł owa: jedy nie,ty l
ko,
wy ł
ączni et omożemyzast osowaćt y l
kowni oskowani ezpr zeci wi eńst wa.Zakazuj e
pogor szeni anaszej sy tuacj i
.
3. Argument um af or ti
or i –mamy2t y pyt egoar gument uwzal eżności odt egoczydot y czą
zakazuczynakazu.Towni oskowani emaschemat ,żej eżel i At ot y m bar dziej B.
Ar gument um ami nor iadmi nus( wnioskowani ezwi ększegonamni ejsze)–
podst awąwni oskowani ajestzawszepr zepisupr awni ający .Komuwol noj estwi ęcej
temut ym bar dzi ej wol noj estmni ej.Jaksądmożepozbawi ćwł adzyr odzici elskiej to
ty m bar dzi ejmożeogr aniczy ćpr awar odzi cielski e.
Ar gument um ami nor eadmai us( wni oskowani ezmni ej
szegonawi ększe)–
podst awąwni oskowani ajestzawszepr zepiszakazuj ący .Jeżel izakazanej estmni ej
tot ym bar dziej zakazanej estwi ęcej .
4. Reguł yi nst rument alnegonakazui zakazu–obi er eguł ydot y czązwi ązkówpr zy czy nowo
–skut kowy ch.Odpewnegodzi ał ani aal bobr akudzi ałani abędzi ezal eżał ospeł nienie
j
akiejśnor my .Żebyzr eal i
zowaćj akąśnor mępowi nni śmycośzr obi ćal bopowst rzymać
si
ęodr obi eni a.Reguł ai nst rument al negonakazu–chodzi ot ocomusi myzr obi ć,żeby
j
akaśnor mazost ał azr ealizowananp.j akl ekar zj estzobowi ązanyj estr atowaćl udzki e
 życi
etomusi zr
obićwszyst
kocodoprowadzi
doratowani
ażyci
a.Reguł
a
i
nstrument
alnegozakazu–powinni
śmysiępowstr
zymaćoddział
ańniweczącychcel
normynp.str
ażnikobi
ektuni
emożezasnąćbojegopracapol
eganapil
nowaniu.
Toposypr
awni
cze

Regułytemaj ąogól
nychar akter
,więcsąokreślanetoposamiprawniczymi.Niezależni
ezj aki
ej
kult
urypr awnejmamypr awnika,j
aksięformułujeargumentytoonemaj ąt akicharakterżesą
zrozumiałepr zezkażdegopr awnika.Reguł
ywni oskowańii nneargument ymaj ąuniwer salny
charakt
er,wi ęcnazywasi ęj etoposamiprawniczymi,idot oposunawi ązujeargument acy j
ny
modelst osowaniaprawa.Pr zykł
adytoposówmaj ącecharakt
eruniwersal
ny-r zadkokiedymaj ą
charakt
erni epodważalny
,częst omającharakt
erant yt
ety
czny( j
ednamówij edno,adr ugacoś
i
nnego).

1. Argument um acoher entia-Każdąar gument acjęmożemyzakwest ionowaćwskazuj ąc,

żepr owadzi onadospr zeczności .
2. Reguł ar esi udicata–r zeczosądzonaj użpr zezsądmaby ćuważanazapr awdzi wą.
Jeżelicośust ali
li
śmyt oni epowi nniśmyt egopodważać.Jeżel iktośwwy rokuzost ał
osądzonyt oni epowi nniśmypodnosi ć, żeniczegoni ezr obi ł
.
3. Neul trapet i
tapar tium –ni ewy chodźponadżądani est r
ony .Stronyczęst osązwi ązanez
żądani ami stronynp.wpr ocedur zecy wi l
nejsądni emożewy rokowaćcodopr zedmi ot
u
nieobjęt egożądani em al bozasądzaćponadżądani e.Tar egułamaznaczeni ew
postępowani apr ocesowy chopar tychnapodst awiekont radyktoryjności(str
onyw
większy m st opniuni żsądodpowi adajązapost ępowani e,dysponuj ąt ym postępowani em
asądpeł ni r
ol ęorganuosądzaj ącego, aniemożewy chodzi ćzpr opozy cj
ami
rozwiązani a).
4. Impossi bil
ium nul l
aobl i
gatioest-ni ej esteśmyzobowi ązani doświ adczeńniemożl iwych.
Jakkt ośnakł adananaszobowi ązani aniemożl iwedor eal i
zacjitoonenasni ewi ążą.Ta
regułaodnosi si
ędoni emożl i
wości faktycznej iprawnej .
5. Favorl egi t
imat i
s-ni ewol noczy nićzar zutu,żekt ośdzi ałałzgodni ezpr zepisami prawa.
Działadomoment u, wkt órym nienaduży wamypr awa.Zakaznaduży waniapr awa–j ak
korzyst amyzpr aważebyszy kanowaći nnąosobęt oj estnaduży ci
epr awa.
6. Ignorant iaiur i
snocet–ni eznajomośćpr awaszkodzi .Ni emożemysi ępowoł ywaćw
sądzie, żeni eznal iśmypr awa.Ni ewy ł
ączaodpowi edzialności.