Machine Translated by Google

Machine Translated by Google

HITZALDIA EMAN DUEN BATZAR GELEAN

MONTEVIDEOKO UNIBERTSITATEA URUGUAY

EUSKARA*

Adolfo Berro García doktoreak esandako hitzak. Jaun-andreok: Gure

Unibertsitateko plataforma ospetsua, Goi Ikasketen Institutuko Filologia Atalaren izenean,
gurekin mintzatuko den Vicente de Amezaga irakasle ospetsuari, armaturik, eskaintzeak
poz handia daukat. elokuentziaren arma bareez, euskera andi ta nobleaz menperatze
sakonaz eta bere sorterriari, euskal erri lantsu ta zintzoari, bere maitasun sutsuaz.

Amezagako medikua, urteak daramatza euskararen irakaskuntzan irakaskuntza aktiboa,

penintsulako hizkera zaharraren azterketa sakonak egin dituena, nekaenik kolaboratu
duena.
Euskararen Akademiak, euskarazko prosan eta bertsotan lanak idatzi dituenak eta, azkenik,
beste asko euskaratu edo euskaratu dituenak, egoki izenburupean, pertsonaien eta
egituraren ikuspegi objektiboa eskain diezaguke. piriniar hizkuntza eder eta arkaikoa,

Euskararen jatorrizko alderdiak ikusaraziko dizkigu , Iberian garairik urrunenetik hitz egiten
den hizkuntza misteriotsua, Europako kontinenteko beste hizkuntzetara are gehiago
hurbiltzen duten karaktererik ez duena, eta jatorria duena. mendeen lanbroan galduta.zirela.
Iberiar lurraldean bertan jaio zen ala Mendebalde misteriotsu eta iheskorretik etorri zen?
Istorioen eta elezaharren Atlantis famatua izan al zen, beharbada, hizkuntza zaharra
sehastu zuena, gure kontinenteko kultura handiek hitz egiten zituzten Amerikako hizkuntza
indigenak ere sehastuko baitzituen? Zientziak oraindik ezin izan du bere azken hitza
ahoskatu. Baina egunen batean esango du, giza aurrerapenerako mendeek ez baitute
minutu baino gehiago gure existentzia labur eta iragankorrean zenbatzen.

Hizkera zakar eta latza, baina soinu argi eta dotoreekin, hizkuntza gizon eta indartsua
da, xafla bezain zorrotza eta gozoa bere haran eta sakanetan baserritar kantuan
leuntzen denean. Beti esan izan da, eta zientziak bere egia eztabaidaezina erakusten
du, pertsonak bezala, hizkuntza bezala. Eta bere lurra defendatzeko heroikoa eta
ausarta zelako eta bakean langile eta harroa izan zenez, bere hizkuntzak dena izan
behar zuen: indartsua eta birila, baita leuna eta melodikoa ere. Erronka egiten zuen
jendeari zerbitzatzen zitzaion hizkuntza, bere sasi artean kiribilduta, inbasio barbaro
guztiak, beren haranetan gelditu gabe ibiltzen zirenak. Eta hala jarraitu zuten alanoek
eta suebiek, bandaloek eta bisigodoek hegoalderako bidea. Euskal lurrak, Euskal-
erriak, kantauriko haizeei astintzen zien bere bandera garaile eta askea, bere gailurrak
astintzen eta ibar bare eta irribarreak musukatzen dituzten hodeiak bezala.
Jende heroikoa, edonor bezain matxista, askatasunaren eta lanaren, zintzotasunaren
eta ekintzaren historian adibide izan zarete. Orregatik maite zaituzte lurreko gizon
libreek, orgatik begiratzen zaituzte munduarentzat askatasunaren garaipena nahi dutenek.
Machine Translated by Google

demokrazia. Eta nire Uruguaiko aberri honetan, bihotza bezain biribila eta txikia, forjatu
duzulako nekazari lan zakarra zure zintzotasunaren distira mendeetako arragoan
bahetua, bizimodu osasuntsu eta sendo baten adibide izan zinelako, moral sendoaren
modukoa. zure hariztiak. , eta nire odolean daramat nire arbaso nafarren bitartez zure
matxinaden eta zure maitasunen ondare zaharra, zure soiltasunaren eta zure noblezia,
- zeren nire zainen jarioan Kantauriko olatuen bulkada eta haize gogorra. zurea oraindik
erretzen da.harkaitz eta harkaitz—, sentitzen dut gure baitan dagoenaren afektu sakon
eta handia,—gure aberrian—, gure lurralde honetan, zenbat eta txikiago, orduan eta
maitatuago.

Entzun dezagun, bada, Amezaga irakaslea, euskaldun jator eta abertzale ausarta, -
entzun dezagun euskarari buruz esango diguna , hizkera piriniar indartsua, eta entzun
diezaiogun maitasunez, zeren eta Herri horren hizkerak egiarekiko duten maitasun
aparta eta lanerako gogo nekaezina jasotzen du, zeinaren dohainekin hedatu baitzuten
Ameriketako lurralde honetako muino eta haranetan hobetzeko nahia, askatasun nahia,
etorkizuneko fedea.

Amezaga irakaslea, hitz egiteko aske geratzen zara.

Jaun-andreak:

Nire lehen hitzak, jaun-andreok, nire esker ona adierazteko izan behar dute nahitaez.
Esker sakona unibertsitateko agintariei, zeinen onginahiari zor diodan berriro tribuna
goren hau: esker ona, bihotz-bihotzez, Berro García doktoreari, euskaldunen ondorengo
honi, beti jakintsu bezain adeitsua den gizon honi, eta gaur egun —hitzetan—. hori niri
zuzendu zait —ikusi duzu, zalantzarik gabe, jakintsu baino are gehiago, atsegina.

Nire izenean, nire herriaren izenean, momentu honetan noizean behin bozeramaile
xume naizelako, mila esker. Zuetariko askorentzat berriak izango diren hitzekin hitz
egingo dizuet munduan hitz egiten den hizkuntzarik zaharrenaz.

I.- EUSKARAREN ANTZINATASUNA

Antzinakoa delako, jaunak, gure euskara. Erromatar Inperioaren gorputz deskonposatu
erraldoitik lore berriak bezala ernetzen ari ziren hizkuntza erromantzeak oraindik ez
ziren agertu. Gaztelania, frantsesa, italiera, portugesa, galiziera, provenzal katalana...
oraindik ez zuten beren lehen txorrotadarik amestu, eta gure hizkuntza zaharra zen
jada, mendeetakoa, gure euskal lurralde zaharrean. Tribu etrusko-sabiar haiek, oso
laster Hiria sortzera zihoazen, hirien andrea, ez zuten oraindik imajinatu ere egin, beren
azentu zakarrekin, Marko Tulio garai harmoniatsu eta oihartzunaren perfekziora iritsiko
zenik egunen batean; Virgilio, sentimenduaren eta dotoreziaren gailur gorenetara;
Horaciok, hitz isolatu bakoitza harri preziatutzat hartzen irakasten duen arte sotil horren
sekretuetan sakonduz, arte horrek eskatzen duen leku zehatzean jarri eta ezarrita,
denen arteko elkartzea harrigarritasun goreneko harribitxia bihurtzen du. eta orain gure
hizkuntza — egin zuen
Machine Translated by Google

mendeetan— gure lurralde zaharreko gailurrei, haranei, ibaiei izenak eman zizkieten.
Greziako hizkuntza, André Chenierrek injustiziarik gabe deitu zezakeen hizkuntza hori:

«Un langage sonore aux douceurs souveraines, Le plus beau qui soit né sur de lévres
humaines», Platonen kontzeptuen perfekzio gorenera iristetik oso urrun zegoen;
Demostenesen elokuentzia sendo, zehatz, perfektu, paregabeari; Homeroren arrano-
hegoak bakarrik eskura ditzakeen poesiaren gailur oso altuetara, eta gure hizkuntza
zaharra zen jada, mendeetakoa gure euskal lurralde zaharrean. Indoeuropar enbor
emankorreko hizkuntza guztiak, Tazitok lehendik esan zigun alemanetik hasi eta
sanskrito agurgarriraino, euskara baino beranduago jaiotakoak dira. Bere haurtzaroa
aurkitzeko beharrezkoa da ariaurreko garaietara itzultzea. Han, zibilizazioaren hasieran,
garai ilun bat dago gizakiak kobazuloetan bizi direnean, ehizaz eta arrantzaz bizi
direnean; Geroago artzaintza hasi ziren eta nekazaritza oinarrizkoa agertu zen.

Gizon hauek harriz egindako armak eta tresnak erabiltzen dituzte. Arma eta tresna
horien izenak aizkora , aizto , aizturrak , azkon , azagai , ízkillu , ezpata , ezten , azpil .
(plaka), etab., etab., guztiek aitz (harkaitza, harria) elementua daramate , zeinak egin
ziren materiala adierazten duena. Eta litiko garaiko herri honek erabiltzen zituen izen
horiek, gaur egun euskaldunok erabili ohi ditugun berberak dira.

Gure hizkuntzaren antzinatasunaz beste froga asko eman daitezke. Bere originaltasuna
Jainkoaren izenaren kontzeptuan: Yaungoikoa, literalki, goitik jauna; sistema bigesimala
—eskuak eta oinak— haien zenbaketa; Astelehena, asteartea eta asteazkena
izendatzeko balio duten hitzak ikusita astelen, astearte, asteaz-ken, hitzez hitz, hasiera,
erdi eta asteburua, hiru egunez osatua zegoen euskal aste primitiboa -ez zen oztopoa
izan, beraz, duela hilabete batzuk Montevideon ospatu genuena hamabostera luza
genezake—; aberatz (aberatsa) hitza , hitzez hitz, abereetan ugaria dena, hori baita
artzain herrietan aberastasunaren seinale. Hauen ostean Euskal Urtean arrastoa utzi
duten baserritarrak daude. Jakin behar baituzu euskarazko hilabeteen izenak ez duela
inola ere erromatarren nomenklaturaren eraginik, nazio latindarrei germaniarrei bezala
gertatu zitzaielarik. Gure izenek horiek zehazten dituzten eremu-zereginei edo fenomeno
atmosferikoei egiten diete erreferentzia. Horrela, v. gr.: Urtarrila ilbeltz da, hau da,
hilabete beltza; Martxoa epaila da, hau da, inausketaren hilabetea; Apirila jorraila da,
hau da, belar moztearena; uztaila, uztail, uztarena; Azaroa, azil, haziarena, etab., etab.

Amai dezagun euskararen antzinatasunari buruzko kapitulu hau André Lefevre

irakasleak egindako paragrafo hura gogoratuz: "Finlandiera, magiar eta turkiarra
Europan metatu dira data ezagutzen dugun inbasioek; baina, mendebaldeko Pirinioen
magalean ezarri izana. euskararen eta hitz egiten dutenen, Historiaren aurreko datua
da eta ez Antropologiak, ez Etnografiak azaldu ezin dutena”.
Machine Translated by Google

II JATORRIA
Euskararen antzinatasunari buruz esan dugunak eskutik helduta garamatza zeinaren
galdera, uste dut, zuetako askoren aurpegietan jada ikusten dudala. Zein da euskararen
jatorria, nondik dator, nor da zure ama, zeintzuk dira zure senideak?
Hau da, jaunak, orain arte bertara hurbildu diren jakintsu ugarien artean Ediporik aurkitu
ez duen esfingea.

Quatrefagesek idatzi zuen euskara hizkuntza alofiloa dela, hau da, hitz egiten duen arraza
bezala beste guztietatik bereizita. Baina denak ez dira horrekin konformatu eta euskara
ezagutzen diren hizkuntza edo hizkuntza talderen batekin erlazionatzeko hipotesiak
kontaezinak dira.

Hala, Mahnek Mundu Berriko hizkuntzekin ahaidetasun batean sinesten zuen. Abbadie
saiatu zen euskararen eta Mexikoko eta Quichuako hizkuntzen arteko antzekotasuna bilatzen.
Charenceyk euskararen antzekotasunari eutsi zion Kanadako algonkinarekin.
Uhlenbeckek Ipar Amerikako hizkuntzekin erlazionatu du. Witneyk ziurtatu du euskararen
egituran harreman gehiago dagoela amerikar hizkuntzekin Europakoekin baino. Askotan
saiatu dira aimara, kitxua eta guaranierarekin alderatzen. Baina Julíen Vinsonek, 1876an,
behin betiko kolpea eman zien ustezko harreman horiei. Berak ezarri zuen, argi eta garbi,
ez dagoela harremanik euskara eta Amerikako hizkuntzen artean. Euskara, bere izaera
aglutinatzaile eta polisintetikoa dela eta, soilik amerikar hizkuntzen artean sailka zitekeela
dio. Euskararen eta amerikar hizkuntza batzuen artean egon daitezkeen kidetasunak
-gehitzen du-, Europako eta Asiako beste hizkuntzetara hedagarriak dira gutxi gorabehera;
Kanpoko hutsak dira eta garapen edo gainbeheraren berdintasunarekin ezin hobeto
azaltzen dira.

Joan den mendean jarraipen zabala izan zuen teoria, eta gaur egun oraindik mantentzaile
sutsuak dituena, iberismoarena da. Euskaldunak, Humboldten eta bere eskolakoen
arabera, iberiarren ordezkariak izango ziren, hau da, Espainiako biztanle primitiboen
ordezkariak. Garai batean euskara penintsula osoko hizkuntza izango zen. Ondoz ondoko
inbasioek eraman zuten, harik eta izkin egin eta mendebaldeko Pirinioen magalera murriztu
zen arte, gaur egun dagoen tokira.

Teoria hau, beti zientifiko hutsak ez diren arrazoiengatik zenbait izpiriturengan eragin
zezakeen sedukzioaz gain, Iberiar penintsulako hainbat tokitan euskarak azal daitezkeen
izen toponimikoen existentzian oinarritzen da nagusiki. . Merezi du aurka egitea: lehenik,
Penintsulan ez ezik hortik kanpo, Europan eta munduko beste leku batzuetan badaudela
euskarak, indar gehiago edo gutxiago, azal daitezkeen izenak; bigarrenik, Hubnerrek eta
beste batzuek aztertutako iberiar inskripzioak deritzonak ezin izan direla euskarak
deszifratu; Azkenik, ez da gauza handirik ezagutzen iberiarrez edo haien hizkuntzaz:
euskararen arazoa iberieraz konpondu nahi izatea enigma bat beste baten bidez argitu
nahi izatea da.
Machine Translated by Google

Celtarekiko ahaidetasuna erabat baztertu dela esan daiteke gaur.

Autore askok, Lenormantek kasu, akadiarren eta euskaldunen arteko harremana ikusten
dutela uste dute. D'Abbadie bezalako beste batzuek euskara georgiarrarekin alderatzen
dute. Trombettik, lehen aldiz, euskararen eta hamiticaren arteko antzekotasunak aztertu
zituen. Konrad Ostirrek euskara eta hamitiko eta semitikoen arteko harremana aurkitzen du.
Nikolaus Marrrek euskara kaukasiar hizkuntza batzuekin lotzen du. Saycek euskara
antzinako kaldeako hizkuntzarekin alderatu zuen. Guillermo Leibnitz euskara koptotik deszifratzen saiat
Wisemanek uste zuen euskara eta antzinako egiptoarren arteko kidetasun bat zegoela.
Schuchardtek euskalduna nubiarrarekin alderatu du. Eslaviar familiako hizkuntzekiko
kidetasunak izan dira Topolovsek-en azterlanak, eta Bonaparteko Luis Luziano printzeak
euskarak finlandiar hizkuntzekin dituen ustezko analogiak agerian utzi ditu.

Teoria horiek guztiek eta haietako legio bat osatzen duten beste batzuek euskararen jatorria
inguratzen jarraitzen duen misterioaren ideia emango dizute. Egunen batean, agian urruti
ez, bere konponbidea izango duen misterioa; ia nazio guztietako jakintsuak liluratzen dituen
misterioa. Dagoeneko entzun dituzu haien izen asko: beste batzuk gehi nezake. Aipa
dezadan bakarrik, frantsesen artean adibide tipiko gisa, Bonaparte printzea, Lady
Euskerearen zaldun andana; Stempf-eko alemanen artean, zeinen euskal grinak
bereganatzen duen Bordelen kokatutako ardo-merkatari hura gure testu zaharren lehen
jakintsuetako bat bihurtzeraino; ingelesen artean, Dodgson, zeinaren izena gure euskal
herrietako hotel edo ostatu guztietan izena emanda; errusiarren artean, Nikolaus Marr,
gobernu boltxebikearen Kultura ministro izan zena eta gure hizkuntza ikasteko Loiolako Aita
Jesuiten ikastetxeko hormetan giltzapetu zuen egun batzuez; austriarren artean, duela urte
asko hil zen Hugo Schuchardt. Gizon honek, Europako filologia modernoaren printzeak,
Julio de Urquijo euskal filosofo oso merituari, euskaldunok, esker onez eta harrotasunez,
inoiz ahaztuko ez dugun zerbait idatzi zion. Artikulu mortis arte -idatzi zuen- bere gogokoena
euskararena izango zen. Euskaldunok esker onez eta harrotasunez ahaztu behar ez ditugun
hitzak eta beste zerbait.

Pizgarri preziatu gisa balio dezaketelako, behar badugu!, milaka eta milaka urtez hainbat
belaunalditako arbasoen sentimendu eta nahien ibilgailua izan zen gauza guztien gainetik
maitatzeko; jaio ginen herriari izena eman zion hizkuntzari, hazi ginen etxeari, ibaiei eta
iturriei, txikitan jolasten genuen eta heldutan maitatzen genituen belardi eta mendiei. ; Gure
martirien hezur zuriek eta gure heroien odol gorriek saindutako gure arrazako lur berdera;
gure antzinako askatasunaren ezkutu onena izan den hizkuntza; gure aita sendo eta
zintzoena, gure sainduena. Jaun-jaunak, belaunaldi honetako euskaldunok ezin dugu
erresitu gure oraina aurrerapen eta aurrerapen irrikaz gure askatasun ukaezinaren iragan
bikainarekin lotzen duen urrezko kate horretan hautsitako kate izatearekin. Euskaldunok ez
gaude hemen,
Machine Translated by Google

jaun-andreok, ez eta Shakespeareren apostrofo ikaragarria justuki aurpegira txupatu ahal

izatearekin ere etsi gaitezke: «Zuek bere tribu osoak baino gehiago balio duen perla bat
botatzen duen indio gaiztoa bezalakoa zarete».

III.- EGITURA ETA EZAUGARRIAK Bada

garaia, biltzar honen izaerak eskatzen duen zehaztasun guztiarekin, gure hizkuntzaren
egitura eta ezaugarriak orokorrean ezagutu ahal izateko oinarrizko ideia batzuk aurkezteko.

Jakin beharko zenuke, lehenik eta behin, Euskadik gaur egun dituen milioi eta erdi
biztanleetatik erdiak apenas dakitela euskaraz. Ehun eta lau urte hauetan, gure askatasunak
kendu zizkigutenetik, immigrazioak gure lurraldeetara bota duen arrotz-masa handiari
dagozkio biztanle erdaldunak, edo euskarak izan dituen eskualdeetan bizi diren euskaldunei.
dagoeneko lekualdatua izan da antzinatik, eta, batez ere, azken mende honetan.

Gure hizkuntza, teoria moderno autortuenetako batek nahi duenaren aztarna, ariaurreko
garaietan Europako lur osoa estaltzen zuen, edo nolanahi ere, eta inongo teoriara jo gabe,
berearekin zabaldu zen berbera. jendea.Ebrotik Caronaraino, gure naziotasunaren egoitza
historiko naturala, geografikoki gure egunetan murriztu da Gipuzkoara, Bizkaiaren erdia
baino pixka bat gehiago, Nafarroaren erdia baino gutxiago eta Arabako iparraldea lurraldeen
barruan. euskara deitzen den herrialdeko gaztelania, eta Zuberoa, Benabarra eta Laburdiko
eskualde gehienak euskara-frantsesa deiturikoan.

Kontuan izan behar da, aurrera egin baino lehen, euskara hainbat euskalkitan banatuta
dagoela. Sailkapen baimenduena eta orokorrean onartuena hiru euskalki talde hartzen
dituena da: bizkaiera, euskara eta piriniarra. Lehenengoa, bizkaieraz soilik eta soil-soilik
osatua, Jaurerri zaharrean eta Alabako eta Gipuzkoako eremu txikietan hitz egiten da.
Bigarren taldea, euskalduna, gipuzkoarra, laboratarra eta iparraldeko nabarroa biltzen ditu.
Azkenik, Zuberoano eta Benabarrok osatzen dute Pirinioa. Ekoizpen literarioaren palmondoa
euskal literatura klasikoaren gailurra idatzi zen bigarrenari dagokio –bere barietate
lapurdian–: Pedro de Axular ospetsuaren "Gero". Euskalki honetan eta bere Alto-Nabarra
aldaeran idatzi zuen Mendiburu gipuzkoarrak, Zizeron euskalduna deitu izana. Erdiko
posizioa dela eta -Toskanera Italian edo Gaztelakoan Espainian bezala- dialekto hau
aspaldi itxaroten den batasunarena izatera dago.

Kontuan izan behar da, desberdintasun dialektal hauek egon arren, ez direla batzuek
aldarrikatu duten bezain handiak: funtsean, hizkuntza da.
bat.

Asko esan da euskararen zailtasunaz, eta hedatuta dago Deabruak berak, zazpi urte Euzka-
di-n egon ondoren, etsita utzi behar izan zuela ikasi ezin zuelako. Hau iruditzen zait, jaunak,
hori
Machine Translated by Google

Deabrua ergelegia dela suposatzea da, blasfemia existitzen ez den hizkuntza baten aurka
bere inpotentzia erakusteko modu bat ez bada, naturaz garbi eta duin den hizkuntza baten
aurka. Ildo horretatik, On Patricio de Orkaizte-gi apaiz euskaldun kultuak ondo esan
zezakeen euskarak metro lineala galtzen duen heinean, erlijiotasunak eta ohitura onek
galtzen dutela, Euskadin, metro koadro bat.

Ez da egia -eta ez dut uste txorakeriak ezeztatzeak merezi duenik- euskara ikasi ezina
denik, ezta zailtasun handiegiak ematen dituenik ere. Kontrako lekuko dira egungo
belaunaldiko euskaldun asko, gure hizkuntza desagertu edo desagertzeko bidean zegoen
lurretan jaioak, nire herrian gertatu zen bezala, gure gurasoen belaunaldiarekin joan zena,
ikasi dugu. primeran eta ahaleginarekin hori, niretzat, inoiz ez zen handia izan. Ikasi nuen
heinean, neure burua aurkitzen ari nintzela zirudien. Inoiz ez da niretzat ikasketarik hain
atsegina eta hain erraza izan. Baina, gai honetan zure burua alboratzailetzat jo ez dezazun,
nire ustez, ikus zer dioen Henri Gavel hizkuntzalari frantses ospetsuak: "Euskara oso
hizkuntza ederra da. Bere sistema gramatikala oso sinplea eta oso logikoa da. Bestalde. ",
ez dago ezer zurrun bere gramatika-eraikuntzan eta bere atzizkien aberastasunak eratorri
ugari sortzea ahalbidetzen du. Ezaugarri hauek guztiek euskara hizkuntza soil bihurtzen
dute".

Euskararen ideiarik oinarrizkoena eta argiena izan dezazuen, bere gramatika aurkeztuko
dizuet txikitan gramatika banatzen dela irakatsi ziguten lau ataletan: analogia, sintaxia,
prosodia. eta ortografia. Analogia, hitz isolatuak ezagutzen irakasten duena; sintaxia,
arauak ematen dizkigu, zeinaren arabera hitz isolatu hauek elkartu behar dira esaldi zuzen
eta osatuak osatuz; prosodia, hitz horiek nola ahoskatzen irakasten digun, eta, azkenik,
ortografia, idazteko arauak ematen dizkigunak.

Ortografiatik hasita , esan dezaket nekez aurkituko duzuela euskarazkoak baino zailtasun
gutxiago dituen beste bat. Eta hori, izan ere, Euskararen Akademiak hartu eta herrialdean
unibertsalki jarraitutako sisteman -euskara-frantsesaren zatian izan ezik, non espero
dugunez, errotzeko denbora ez izatea-, printzipio soila onartu baita. zeinua soinu bati
dagokio eta soinu bakoitza zeinu berberarekin adierazten da beti.

Duela ez egun asko lagun batek esan zidan euskal liburu bat hostotan sartzean kas-en
aparteko ugaritasunak larritu zuela . Dudarik gabe, kas asko iruditu behar zaie gaztelania
bezalako hizkuntza batera ohituta daudenei, non gutun hori apenas idatzita dagoen. Baina,
kontuan izan gure hizkuntzan k-k hiru hizkiz gaztelaniaz egiten dituen lanak egiten dituela:
¿ bera, gehi c eta q, letrak, bi hauek, gure alfabetoan ez daudenak.

Soinu aspiratu arina duen h-a Pirinioetako euskalkietan baino ez da bizi. existitzen ez dena
Machine Translated by Google

c edo h, ez dugu ch ere erabiltzen.

Ez dugu / erabiltzen, horrek irudikatzen duen soinua ez baita bizi, oso salbuespen gutxitan,
euskarazko ezpainetan. Soinu horren faltaren arrazoia arrazaren ustezko prognatismo
batek azaltzen du batzuek. Nahiago dut nire herrikidearen, Quintiliano baskoiaren aginpidera
jo, zeinak, erromatar gazte -eta ez gazte- irakaskuntzarako konposatu zituen "Oratorio-
erakunde" ospetsu haietan, bere latinez gutxi-asko hau esaten zuen: " /... letrak ia giza
ahotsa dirudien soinua sortzen du, edo, hobeto esanda, ezer ere ez duena". Bere ama-
hizkuntzaren eraginak agian/-ren gaitzespen gogor hori formulatu zuen.

Guk ere ez dugu v idazten gure ezpainetan ez dagoen arrazoi beragatik.

G -ak beti leun entzuten du. Ez dago azentu ortografiarik.

Azenturik gabe eta aizkorarik gabe, bes eta ves arteko arazo posiblerik gabe, ges eta joten
artean, uste dut euskal grafia benetako ideal gisa aurkeztu behar zaiela gutun bat idaztea
torturarik gogor eta ankerrena jasaten ari diren hainbeste hilkorrentzat. .

Prosodiari dagokionez , bakarrik esango dizut oso gutxi direla arrotzak izan daitezkeen
euskal soinuak. Frantseseko ch- aren oso antzeko soinua duen z bikoitzaren antza duen tz
edo ingelesez sh-k irudikatzen duenaren antza duena .
Euskaldunok, baita zuek kreolak ere, ez dugu ezagutzen gaztelaniazko zoc-ak irudikatzen
duen soinu indartsu hori , hori duen hizkuntza neolatino guztien artean, bide batez,
hizkuntza bakarra.
Ez dago r gogor edo bigunez hasten den euskarazko hitzik .
Kontsonante taldeak euskararen jenioaren kontrakoak dira. Gauza orokorra eta normala da
kontsonanteak eta bokalak hitzean antzeko kopurutan agertzen direla eta elkarri eusten
diotela.

Berdintasun izpiritu honek azentuazioa ere gobernatzen du, silaba guztiak intentsitate
berdinarekin edo gutxi gorabeherarekin ahoskatzen direlarik. Hauxe da eskualde jakin
batzuei dagozkien salbuespenak baztertzen ez dituen arau orokorra edo ahots berberei
ñabardura esanguratsu ezberdina eman beharraren ondoriozkoak. Azken silaban apur bat
gehiago azpimarratzeko joera orokor bat ere badago, baina ezin da esan euskaraz benetako
hitz zorrotzak daudenik, ezta es-drújulak ere. Hala ere, erdararen eraginak abizen eta leku-
izen batzuk halakoak bihurtu ditu euskal ezpain tradizionaletan ez. Horrela, Amézaga,
Yéregui, Uríbarri, etab., etab.,

Eta goazen sintaxiarekin . Espainiar Akademiaren hiztegiaren ondoz ondoko edizioetan

euskararen esanahi hori irakurtzera ohituta daudenak: «Hain nahasia eta iluna dena, ezen
ezin da ulertu», edo gogoratzen dutenak, or. Esaterako, Azpeitiko Antso bizkaitarrak On
Kixoteri borroka erraldoi batean sartu baino lehen erantzuten dion arrazoi zoroak, oso
azalgarria da -euskaraz ez badakite- kontzeptu pintoresko samarra osatu izana, baina,
noski, guztiz oker.
Machine Translated by Google

Cervantesek, hain jainkozko moduan On Kixoteri hitz eginarazi ziona, bizkaitarrari bere
burua adierazteko modua ikusita, pentsa liteke herri honetakoak.

Beraien hizkuntzan beren kontzeptuak helarazi nahi dituztenean, hitzak ausaz botatzen
dituzte, bere kopan dadoak astindu ondoren mahai gainera botatzen dituen jokalariak
bezala, zortezko kolpe baten esperoan. Eta, hala ere, ezer ez dago egiatik urrunago.
Euskal eraikuntzak ez du zerikusirik ustezko anarkia horrekin. Euskarazko hitzak arau
argi eta zehatzen arabera adosten dira perpausean; salbuespenik gabe, gehienetan
eta, aldi berean, zurruntasun guztiak baztertuz.

Duela egun batzuk kontzeptu argitsu hau berrirakurri nuen Taineren "Historia Ingeleseko
Literatura" bikainaren sarreran: "Sakonean ez dago hizkuntzarik, hitzak beren organoen
eskakizunen eta beren izpirituaren jatorrizko formaren arabera koordinatzen dituzten
gizonak baizik. ". Koordinatu hitzak zure espirituaren jatorrizko formaren arabera! Horixe
egiten dute euskaldunek. Eta egin ezin dena da besteen izpirituaren arabera koordinatuko
ditugula espero. Ezin nau harritu, gaztelaniaz hitz egiten dutenentzat, or. Esaterako,
euskal eraikuntzak zaila dirudi, eta baita korapilatsua ere, gure hizkuntzari beren
hizkuntzaren izpiritua aplikatzen badiote, hain ezberdina eta, oro har, gurearen hain
kontrakoa. Baina hori ez da kontua. Euskarak bere izpirituaren arabera arau zehatz eta
zehatzen bat ote duen jakitea besterik ez da, zeinaren arabera hitzak koordinatu behar
diren esaldi argiak, zehatzak, sonoritatez eta dotoreziaz estaliak, -edo esandako arauak.
ez dira existitzen. Euskara dakitenek laster erabaki dezakete baiezkorik ozenena.

Arauen erakusketara hona jaitsi ezin garenez, Arana Goirik eta Campionek bi paragrafo
hauetan itzulitako haien izpirituaren kondentsazio gisa emango dugu.

Arana Goirik dio: "Euskararen sintaxirik bereizgarrienak ordena hau ezartzen du: Zati
osoa; Substantzia-istripua, Generoa-espeziea; Jabe-jabetua; Kontinentea-edukia;
Natura-zirkunstantzia".

Honela dio Campionek: "Postposizioa erabiltzen da, oro har, euskaraz; izenondoa
izenera atzeratzen da; izenak osatzeko balio duten amaierak atzeratu egiten dira; haien
harremanak markatzen dituzten atzizkiak atzeratu egiten dira; erlatibozko eta juntagailuko
partikulak aditzerako atzeratu; gauza jabeduna genitiboan edukitzaile-eragileari
atzeratzen zaio; adierazitako ekintzan denbora, modu, leku eta abarren aldaketa
markatzen duten hitzak atzeratu egiten dira eta aditza esaldiko gainerako kide guztietara
atzeratzen du berak. amaitu eta Zizeroniar maiestatearekin amaitu".

Analogia zainduz , lehenik eta behin, lexikoan esango dugu

Machine Translated by Google

Euskara jatorra eta eramana bereizi behar da. Hainbeste zibilizazio historikoren jaiotza
eta desagerpena ikusi duen hain antzinako hizkuntza batean, bere ondareko ahotsek
adierazten duten eragin handiagoa edo txikiagoa nabaritzea da naturala. Hizkuntza
zeltak, grekoak, latinak, arabierak eta neolatinoak ahotsak gehitzen joan zaizkio
euskarari. Erromantzeak bere kopuruagatik eta garrantziagatik nabarmentzen dira. Eta
beren eraketa eta historiako hainbat alditan egiten ari diren bezala, hortik dator euskarak
hizkuntza hauek aztertzeko duen interes handia, Menéndezek eta Pidalek dagoeneko
azpimarratu duten garrantzia.

Euskararen lexiko jator eta tipikoari dagokionez, berez, ezberdina da eta beste
hizkuntzetakoarekin analogiarik gabea. Baina ez beldurtu; Ehunka hitz eta dozena
atzizki batzuekin berehala izango dituzu irakurketan eta solasean dotoreki defendatzeko
elementuak.
Eta hor dator gure hizkuntzaren erraztasuna eta emankortasuna hitz berrien sorkuntzan
nabarmentzea. Akatsik handiena egingo zenuke, hain zaharra ikusita, euskara geldi eta
antzua dela pentsatzera iritsiko bazenu.
Guztiz alderantziz; Berez, hizkuntza modernoak ez ezik, greziera ezagunak ere ez, oso
urrun dauden ahots berriak sortzeko erraztasuna ematen du. Ondo ezagutzen eta
maite duten literatoen eskuetan euskarak aukera bikainak eskaintzen ditu ideia berriak
bereganatu eta zehatz eta argi itzultzeko eta adierazteko. Alderdi honetan, Schuchardt
jakintsuak, Gernikako Euskal Ikasketen Kongresuan, hitz horiek aplika daitezke:
"Euskaldunak, zaharrak zarete, baina ez zaharrak; egunsentia agurtzen duen bezala
agurtzen zaituztet". Alderdi hau ez da txikiena , zalantzarik gabe lehenengoa ez bada
ere, euskaldunok gure iragan zaharreko hizkuntzari zein atxikitzen garen ikusita, gure
betetasun-etorkizunaren aditz bikaintzat hartuta.

Euskarak aurrizki, infixo eta atzizkien sistema zabala eta osoa du, azken hau, batez
ere. Badira izenak osatzeko soilik balio duten atzizkiak. Beste batzuk adjektiboetarako.
Beste batzuk adberbioetarako. Beste hizkuntza batzuetan preposizioen bidez adierazten
diren harreman gramatikalen sistemarako erabiltzen direnak. Konjugazioa bera afixazio-
sistema zabal eta miresgarria baino ez da.

Zuetako askok, dudarik gabe, euskal aditz zoragarriaren berri izan duzue. Bere
perfekzioak goi mailako izpirituei gure herriak zibilizazio zoragarri bat lortuko zuen garai
ezezagunetan pentsarazi du. Hori dena dela, kontua da, bere ahalmen sintetikoa eta
formen aberastasuna dela eta, ikaslearen izpirituari inposatzen zaiola. Inflexio bakarrean
denbora, aldartea, subjektua, objektu zuzena... eta abar adierazten duten elementuak
batzen dira, kontuan hartu gabe flexio hori bera gai dela, aldi berean, beste hainbat
erlazio itzultzen dituzten atzizkiak jasotzeko. Bata errespetuzko komunztaduraren forma
da, beste bat ezaguna; Batzuk flexioak dira gizon bati zuzentzen garenean eta beste
batzuk gure solaskidea emakumezkoa denean. Ez izan beldurrik, ordea, gailu honek.
Hizkuntzen gainbehera bidera itzuli da
Machine Translated by Google

formen sinplifikazioa. Lege hilgarri hau gurean denbora luzez bete da, beraz, ziur egon
zaitezke ulertu eta ulertuko duzula gure komunztaduraren sistema konplexu eta aberats
hori menperatu beharrik gabe. Ser eta do bi laguntzaileen flexioak ikasi ondoren, beti
berdin erabiltzen dira, eta Lopez Mendizábal tratatzailearekin esan daiteke komunztadura
bakarra dela bere bi forma iragankor eta iragangaitzetan. Bestalde, ez dago aditz
irregularrik. Zein urrun gauden honetan, baita deklinabideetan ere, latin eta greko
gramatiken klase, mota eta salbuespen korapilatsutik!

Trazo zabalean, trakets eta trakets, zure arreta atseginaren aurrean zirriborratu dut nire
ama hizkuntzaren irudia. Antzinakoa ez bezalakoa, baina etorkizuneko aukera
izugarriekin, jatorri ezezagunekoa eta jatorrizko egiturakoa, nire herriaren ahotan
bizitzen jarraitzen du. Ikus ezazu nola kontenplatu duen Campión maisuak: "Bakarrik
eta isolaturik dago besteengandik, Europako bazter batean, zahartzaroaren
prestigioarekin, misterioaren poesiarekin, hondakinen handitasunarekin. Denborak
higatu eta higatu egin zuen, baina bere egitura erraldoia suntsitu gabe.Gaur hizkuntza
xumea da, milaka herrixka eta arrantzale batzuen hizkera ezaguna, zer egiten dio?
Bioleta basati eta amatxoz koroatu ere, erregina da, bai, erregina.Eta eman dezake.
harro- inguratzen duten eta airearen alde borrokatzen duten altxagarri horiek bere
antzinako nobleziaz harro dagoen Montmorency-ri euskaldun horren erantzuna: ez dut
ematen.Eta are gehiago.Erakutsi bere besoak morrontza aztarna guztietatik garbi,
leuntasuna. bere jatorrizko eta inoiz eten gabeko askatasuna eta esan gaitzesleei: "Ez
begiratu nire pobreziari: ni naiz zure altxor guztiekin inoiz erosi ahal izango ez duzun
harribitxi baten jabea, ez nuen germaniarren gainean intziri edo makurtu. glebe, ezta
sarrazenoaren haremean, ez erromatarren ergastulan!

IV.- IRAGANA, ORAINA ETA ETORKIZUNA

Askatasunaren seinale! Hori guretzat euskalduna izan da eta da. Zein ondo moldatzen
zaizkion, entzuten nauten euskaldunak, Mistralen bertso noble haiek: "Langue d'amour,
in toi est la patrie, in toi la liberté...!" Askatasunaren seinale! Horrelako izaerarekin gure
historiaren gorabehera guztietan zintzo islatuta ikusten dugu.

Gure nazio-zentzuaren lainotzeak desegiturara eramaten gaituenean, batetik, eta,

bestetik, gure leinuaren jeinuari gaitzesgarriak zaizkion batasunetara, ikus ezazu hor,
zatituta, bere horretan testigantza tamalgarria eman nahi balu bezala. suizida horren
zatiketa dialektala.naturak nahi zuenetik bereiztea: inoiz abandonatu ez zuen herri
xumearen altzoan errefuxiatu, euskal errege boteretsuek -zer axola Antso Jakitunak
lingua navarrorum deitu izanak!- erbesteratu zutenean . akats bakoitzak bere lekua
zuen gorteetatik, eserlekua eta arrotza guztiak bere gelara.

1545. urtera iritsi behar dugu euskaraz inprimatutako lehen liburua aurkitzeko - "Linguae
vasconum primitiae"- eta horrekin batera Bernardo deren oihu eskuzabala.
Machine Translated by Google

hizkuntza: ' 'Euskara, yalgi adi kanpora; euskara, mundu guzira trebea" (Sal, Etxepare
euskara, zoaz mundu osoan ezagutzera). Baina euskaldun guztiak beren hizkuntza
paregabea lantzera deitu zituen oihu sutsu hori, apenas entzuten da. Jenderik gaienek
jarraitzen dute. beren kontzeptuak adierazteko egokiagoak iruditzen zaizkien hizkuntza
bitxietara jotzea.Dekadentzia nazionala izan zen dena arrastaka eraman zuena,
leinuaren froga bera bezalako hizkuntzatik hasita.Egia da bazeudela. txinparta isolatuak,
Larramendi, Mendiburu eta Cardaberaz, Astarloa eta Mo-gel, Kaos eta Abbadieren
bular duinetatik sortzen diren horiek bezala;baina hau ez zen nahikoa.Azken mendean,
kolpe gupidagabea. gure askatasunen galera etorri behar zen; jazarpena eta mespretxua
etorri behar ziren; testamentugileen borondatea ulertzen ez zuten eta egiaztatzen ez
zuten notario legio haiek iritsi behar ziren; batere ezagutzen ez zuten irakasleen armada
haiek. irakastera etorri zitzaizkien haurren hizkuntza; eskolan debekua, zeinetan,
eraztun sistema gaiztoarekin, gure odolaren ahotsa itotzeko asmoarekin, azkenean
mendeetako lozorrotik esna zedin. Odola matxinatu zen hainbeste milurtekotan gordeta
zegoen askatasun horren galera ergelki kontenplatzen zuen bitartean.

Eta gure askatasun urratuaren alde oihu egiten zuen esnatze kementsu horrekin, arraza
hitzaren bide emankorretatik kanpo euskal izpirituaren salbazio posiblerik ez zegoela
ulertzen zuten euskal kontzientzien argitasuna etorri zen. Eta Errenazimentua etorri
zen. Lana izugarria izan zen. Beharrezkoa zen zeregin sukartsuaren urte bakoitzean
altxatzea inkontzientziaren mende bakoitzak bere deskonposizio lan geldo baina
sakonean suntsitu zuena. Zaila, oso zaila zen zeregina, baina baita, horregatik, zein
erakargarria euskal bularrentzat! Eta lehen elkarteak sortzen ari ziren. Eta Etxepareren
oihu eskuzabala errealitate bihurtu zuten lehen argitalpenak eta aldizkariak agertu ziren.
Gipuzkoan "Euskal Erría" aldizkaria berotasuna ematen ari da Bilinch, Baroja, Arzac,
Arlóla... izeneko euskal poeten loraldia... Nabarran: Campión... Campión, lagun erdal
batek errieta egiten dion diputatu fuerista gazte hori : ". Euskaldunez eta haien pribilegio
eta eskubideez bakarrik entzuten zaituztet eta euskaraz ere ez dakizu!" Hitz hauek
isilean irentsi behar izan zituenetik lau urtera, Campiónek itzultzen ditu, euskarazko
erreakzio bikain batean, bere izena zigilatu "Euskararen lau literatur euskalkien
gramatika"-ren azalean.

Aita Arriandiagaren erreakzioa ildo horretako zerbait izan zen. Elantxobeko herri txiki
euskaldunean jaioa, txikitan erlijio-ordena batean sartua zen. Gaztelako komentuetan
hainbat urtetako egonaldi luzeak bere ama hizkuntza ahaztea eragin zuen. Ausentzia
urte horien ostean, bere herrialdera itzuli eta amak berriro ikusten du. Imajina ezazu
hainbeste denboran bere semea ikusi ezin izan duen ama horren irrika, amei bakarrik
eman zaien izpirituaren ikuspegi bikoitz horrekin izan ezik. Erlijioso gazteak bihotza
urratzen duela sentitzen du bat-batean jabetzean, bere ama-hizkuntza ez dakiela, ezin
duela bere burua ulertu bere amarekin, zeinak, beste guztia ez jakin gabe,
Machine Translated by Google

Euskaraz biderkatzen ditu, bere semearentzat, samurtasun infinituko altxor galduak

bezalakoak diren esaldiak. Ebazpena une horretan bertan elkartu zen, azkar eta irmo.
Beraien hizkuntza berriro ikasten du eta laster bertako lehen lantzaileetako bat bihurtzen
da.

Bizkaian jaio zen bere bizitza osoa euskararen suspertzeari emango zion gizon bat.
"Ibai-zabal" eta "Euskalzale" aldizkariak sortu zituen, eleberriak, ipuinak, olerkiak eta
pieza dramatikoak idatzi zituen euskaraz: banan-banan ibili zen euskal herriak eta bere
Euskal-Gaztelania-Frantses Hiztegi monumentala argitaratu zuen; Morfologia ,
Euskalerriaren Ya-kintza. Milaka kantu eta esaera, euskal altxor oso bat, ahanzturatik
bildu eta gordetzen ditu On Resurrección María de Azkue Euskararen Akademiako
zuzendariaren zel nekaezinak, nire adiskide errespetagarri eta kuttunak, zeinari lur
hauetarik. bidali agur hunkigarria...

Haren garaikidea, baina bere adinean hilik, Arana Goiri abandoarra da; bultzada
paregabea eman eta euskal ikasketei bere benetako esanahia helarazi zien izpiritu
serafiko gazte hura. Zeren eta bere mantentzaileak, Mourlane Mitxelena euskal idazle
finak, Fuenterra-bía hirian egindako Lore Joko batean esan zuenez, euskarari buruz
hitz egiten dugunean ez da guretzat gure bizitzako "erlikia santu bat" edo bitxikeria
arkeologiko bat. buruz da. Horregatik, gaineratu du idazle honek, euskararen
misterioetan jakin-min zientifikoz murgiltzen diren hizkuntzalari jakintsu eta sakon
handiek baino gehiago, maite eta nahiago ditugu gure bihotzean "Kirikiño" bezalako
beste horiek —euskal kazetaririk ezagunena eta zaporetsuena—. hitz egin eta idatzi
eta bizi aldi oro eta une oro.

Espiritu berri honek salbamenaren fruituak ematen ari zen. Euskarazko katedrak euskal
hiriburuetan sortzen dira; Ikastetxeak zabaltzen dira, zeinetan gure hizkuntzak dagokion
ohorezko lekua hartzen duen; eta, «Euskal Ikasketetako Elkartea» duina fundatu
ondoren, «Euskaltzaindi», Euskararen Akademia, sortu zen. Gipuzkoako hiriburuan
Deklamazio Akademiak bere eskolak irekitzen ditu. Euskaraz osorik idatzitako
egunkariak jaio ziren, lehen aldiz. Aldizkariak ugaritzen ari dira, hala nola "Antzerti"
euskaraz idatzitako dozenaka eta dozenaka komedia jaiotzen dituena, "Euskal Esnales",
"Euzkerea", "Gure Herria", "Euskal Ikasketen Nazioarteko Aldizkaria" guztien artean
nabarmenduz, oso altua. gure kulturaren erakusle. "Euskaltzaleak" elkarteak,
Gipuzkoan, literatur lehiaketak eta txapelketa poetikoak sustatzen ditu, non "Li-zardi"
bat, "Loramendi" bat, "Lauaxeta" bat eta beste hainbat olerkari bikain nabarmentzen
diren balio berriak, ahaztu gabe ". Orixe" bere mendiko erretiroan gerraren etorrerak
gozatzen utzi ez zigun "Euskaldunak" poema epikoa osatu zuen.

Gerrak moztu zuen euskal literaturaren loraldi bikain hori. Gerra orroak ito zituen gure
"bertsolarien" ahotsak. Jose de Ariztimu-ño apaiza bezalako gizonak, apostolu baten
bihotza, exekuzio piketeen aurrean erori ziren.
Machine Translated by Google

Gipuzkoan abertzale sutsua, garuna eta euskal pizkundearen eragilea; José de

Markiegui apaiz eredugarria bere abizenen hizkuntza asko maitatu izanaren eta
bertan liburuak idatzi izanaren delitu bakarragatik erori zen, arriskutsu bezain
arriskutsua, dudarik gabe, ordena berriarentzat, bere lan txiki bikaina bezain "San
Luisen bizitza". Gonzaga "; Esteban de Urkiaga vate delikatua erori zen, hil baino lehen,
soneto eder bat egin zion ezingabe guztien Amari; beste asko erori ziren beren azken
pietate eta heroismo hitzak ahoskatuz hizkuntza garbi berean bertan, Asiako urrunean,
gure Frantzisko de Xabier handiak bere azken hitzak marmar egiten zituen...

Guztiak barka daitezela; Euskaldunok dena barka dezakegu, harik eta Francois Mauriac
idazle handiak zioen bezala, Kristoren antzera irainduak eta kalumniatuak izan gaitezen,
bera iltzatu diguten gurutze berean. Euskaldunok dena barka dezakegu. Ezin duguna,
inola ere, gure ondare nazionalari uko egitea da. Gure eskubide hutsen aldaezintasunaz
sinetsita, horiei itsatsita martxa egingo dugu dagoeneko distira ikusten dugula uste
dugun egunsentiaren bila.

Askatasunerantz goaz. Inori kalterik egiten ez dion eta inork iraindu behar ez duen askatasuna.
Munduko herri aske guztiekin besarkada estuagoa den askatasuna.
Askatasuna horrek esan nahi du gure ezaugarri guztien loraldi osoa eta horien buruan
gure abizenen hizkuntza. Horren gainean eraikiko dugu gure askatasuna. Euskal
substantziaz beteriko etorkizunerako gure nahiak zintzoki itzultzeko; betikotasunaren
proiekzioan irmo eusteko eta gidatzeko, ezin izan dugu aurkitu gure hizkuntzaren
harkaitz honek eskaintzen duen oinarri sendoagorik, milurteko iragan batean zehar,
historiako urakan guztiei garaile aurre egin dien.

Euskara. Montevideoko Unibertsitateko Batzar Aretoan emandako hitzaldia.

Machine Translated by Google

AURKIBIDEA PRENTSA ARTIKULUAK

(Hainbat herrialde)

Aurkibide Alfabetikoa

Vicente Amezaga Aresti

Machine Translated by Google

Aurkibidea ordena alfabetikoaren arabera:

1.Gazte euskaldun bati. Eusko Gastedi, Caracas, 1965

2. Gazte euskaldun bati Aberriren aurka. Gudari, Caracas
3. Agur . El País, Montevideo, 1956 4. Agur!
El Plata, Montevideo, 1946 5. Aguirre,
José Antonio. El Universal, Caracas, 1960
6. Aguirre, Lope de. Caracas
7. Albokak. Euzko Deya, Buenos Aires, 1946 8.
Aldasoro, Ramón. El Plata, Montevideo, 1952 9. Euskal
izaerari buruzko zerbait. Montevideo, 1952 10. Andrés
de Urdaneta. El Universal, Caracas, 1965
11. ArambuTu. El Universal, Caracas, 1960
12. Arana Goiri, Sabino. El Universal, Caracas, 1965 13. El
árbol de. El Nacional, Caracas, 1958
14. Aretxabaleta, Lucio. El Universal, Caracas, 1967
15. Arias (Monseñor). El Universal, Caracas, 1959ko urriaren 7a
16. Euskal Artea. El Plata, Montevideo, 1955
17. Arteche eta bere autoa. Euzko Deya, Buenos Aires, 1947ko uztailaren 30a
18. Euskal Artistak. Katalogoa. Caracas, 1956 19.
Arturo Campión. Montevideo, Caracas, 1954

1. Baroja, Pió. El Universal, Caracas, 1956 2.

Basáñez, Jesús. Euskal umorea. El Nacional, Caracas, 1965 3. Begoña de
Naguanagua. Eusko Gastedi, Caracas, 1956
4. Belford Hinton Wuson. Gizarte Bolivariarraren aldizkaria, Caracas, 1961
5. Bolivarren Bilbo. Aldizkaria de la Sociedad Bolivariana, Caracas, 1966 6. Bolívar-
etik... El Universal, Caracas, 1961 7. Bolívar eta
euskaldunak. Aldizkaria de la Sociedad Bolivariana de 8. Briceño , 1964
Perozo, Mario.. Nazioaren Artxibo Nagusiaren Aldizkaria, Caracas
Machine Translated by Google

1. Aldamioa. Caracas
2. Campion, Arturo. El Plata, Montevideo, 1954
3. Gabonetako abestiak. Montevideo, 1946
4. Kantu dezagun euskaraz. Euzko Deya, Mexiko, 1953
5. Caracaseko gutuna. 1958

6. Eguzki-etxeak. El Día, Montevideo, 1948 7. Euskal

auzia. El Nacional, Caracas, 1962
8. Castelao. El Plata, Montevideo, 1950
9. Eskualdea eta mundua. El Plata, Montevideo, 1953
10. Euskal Erkidegoa-a. El Plata, Montevideo, 1944
11. Askatasunarekin ez dut iraintzen. El Plata, Montevideo, 1950
12. Euskal Ikasketen Kongresua. El Plata, Montevideo, 1948.
13. Kontenplazioa. Victor Hugo irakurtzen. El Plata, Montevideo, 1945
14. Jostura... El Plata, Montevideo, 1948
15. Kultura eta abertzaletasuna. Euzko Gastedi, Caracas, 1957

1. Euskaldunengandik... El País, Montevideo, 1951

2. Gure leinutik. Aldamioa
3. Askatasunaren defentsa. El Plata, Montevideo, 1949
4. Bi gizon eta herri bat. El Plata, Montevideo, 1952 5. El día del.
El País, Montevideo, 1949 6. Aktualitateari
buruzko elkarrizketa. Buenos Aires, 1944 7. Hizkuntz
elkarrizketa. Amerikako Ikasketen Euskal Institutuaren Buletina, 1950

8. Absentziaren elkarrizketak... Caracas, 1956

9. Emigranteen elkarrizketak. Euzko Gastedi, Caracas, 1958 10.
Hildakoen elkarrizketak. Euzko Gastedi, Buenos Aires, 1943.
11. Euskal pinturari buruzko tesia. Goiza, Montevideo, 1951
Machine Translated by Google

12. Jostun Doktorea. El Plata, Montevideo, 1948

ETA

1. Elkano. El Universal, Caracas, 1958

2.-ren defentsan. Eusko Deya, Mexiko, 1955 3.
Hamargarren urteurrenean. Montevideo, 1947
4. Gernikaren oroimenean. Euzko Deya, Buenos Aires, 1944ko martxoaren 30a;
El Plata, Montevideo, 1944
5. Eliseo Zelaian. Euzko Deya, Buenos Aires, 1943
6. Saiakera bueltan. Euzko Deya, Mexiko, 1953
7. Erremin. Nartziso de... Euzko Gastedi, Caracas, 1965
8. Hau justizia da. El Plata, Montevideo, 1951
9. Hau da Pizkunde. Caracas, 1956
10. Euskal Ikasketak. El Día, Montevideo, 1948 11.
Guipuzcoana Konpainiak kakaoaren esportazioa. Farol, Caracas, 1963
12. Erakusketa... Cabanas Oteiza... El Dia, Montevideo, 1951 ..

1. Frankismoa eta euskal kultura. El Plata, Montevideo, 1952

2. Francisco de Xabier. Euskal Erria, Montevideo

1. Gahndez. El Nacional, Caracas, 1959

2. Landaetako Caracas "gens". John Boulton Fundazioaren Buletina,
Caracas, 1969
3. Gernika. El Plata, Montevideo, 1950
4. Gernika. El Plata, Montevideo, 1952

1. Atzo Unibertsitatean hitz egin zuen. Goiza, Montevideo, 1943

Machine Translated by Google

2. Askatasunerantz. Gudari, Caracas, 1969

3. Euskal kofradia. Euzko Gastedi, Buenos Aires, 1946
4. Euskal Himnoa. Aberri, Caracas, 1959 5. Men of the
Company... Boletina Academia de la Historia, Caracas, 1958
6. Dardo Regules omenez. El Plata, 1961
7. Euskal umorea. El Nacional, Caracas, 1965

Yo

1. Ibarra Aguerrebere... El Plata, Montevideo, 1947

2. Ideia sinpleak. Euzko Gastedi, Caracas, 1959
3. Inazio (santua), El Plata, Montevideo, 1945
4. Informazio Bibliografikoa. Nazioaren Artxibo Nagusiaren aldizkaria, Caracas

5. Erdiko Joviala. Euzko Deya, Buenos Aires, 1943 6.

Europaren inbasioa. El Plata, Montevideo, 1944
7. Irureta Goyena. Euzko Deya, Buenos Aires, 1947

J.

1. Jesús de Galíndez. El Universal, Caracas, 1959 2.

José Antonio de Aguirre. El Universal, Caracas, 1959
3. Juan de Sarrasqueta. Euzko Deya, Buenos Aires, 1944
4. Juan de Zumarraga. El Plata, Montevideo, 1948
5. Lore jokoak. El Plata, Montevideo, 1949

1. Larrañaga. El Plata, Montevideo, 1948

2. Leizaola. Caracas, 1960
3. Euskara. Filologia Institutuko Buletina, Montevideo, 1943 4. Euskara. El País,
Montevideo, 1944
5. Hizkuntza eta nazionalitatea. El Nacional, Caracas; Euskal Herria, Buenos Aires,
Machine Translated by Google

1958

6. Victor Hugo irakurtzen. El Plata, Montevideo, 1945 7. Euskal

literatura. Centro Vasco de Caracas aldizkaria, Í957 8. Lope de Aguirre.
Caracas
9. Caracasko liburuak... El Farol, Caracas, 1969
10. Aretxabaletako Pikea. El Universal, Caracas, 1967

1.Madariaga, Bolívar. El Nacional, Caracas, 1961 2.

Martín de Ugalde. El Universal, Caracas, 1967
3. Guernikako martirioa. Montevideo, 1951
4. Miseria eta ohorea. El Plata, Montevideo, 1950 5.
Monzón, Telesforo. Urrundik. Euzko Deya, Buenos Aires, 1946

1. Oyarzabalgo Nartziso. Euzko Gastedi, Caracas, 1965

2. Nicolás de Ormaetxea. Orixe. Euzko Gastedi, Caracas, 1961 3. Gure
Don Pío. El Nacional, Caracas, 1956

BATA

1. Orixe. Euzko Gastedi, Caracas, 1961

2. Ormaetxea, Nicolás. Euzko Gastedi, Caracas, 1961 3.
Arbolaren beste biloba. Euzko Deya, Buenos Aires, 1948
4. Oyarzabal, Narciso. Euzko Gastedi, Caracas, 1965

1. Paisaia maitagarriak. El Día, Montevideo, 1951 2. Esker

oneko hitzak. Euzko Deya, Buenos Aires, 1945 3. Artzain ona. El Universal,
Caracas, 1959
Machine Translated by Google

4. Pelay Orozco. Hausnarketa... El Universal, Caracas, 1968 5.

Politika eta abertzaletasuna. Euzko Deya, Mexiko, 1958 6.
Vianako Printzea. El Universal, Caracas, 1959 7. Gazteen
arazoak., Euzko Gastedi, Caracas, 1956 8. Hurrengo kongresua...
Euzko Deya, Buenos Aires, 1948.
9. Caracasen laurehungarren urteurreneko argitalpenak. Kultura Nazionala aldizkaria,
Caracas,
10. Ermitetako herria. Euzko Deya, Buenos Aires, 1946
11. Euskal herria... Euzko Deya, Buenos Aires, 1943

1. Ramón María de Aldasoro. El Plata, Montevideo, 1952

2. Espainiar errealitatea Francoren garaian. El Plata, Montevideo, 1948
3. Arautzea. El Plata, Montevideo, 1961 4.
Erresistentzia eta iraun. Euzko Gastedi, Caracas, 1962
5. Errosarioa sutsuki errezatzen zuten. El Plata, Montevideo, 1946
6. Koloniako Haritza. Kolonia, 1944

Bai

1. Betetzen jakingo dugu. El Plata, Montevideo, 1949

2. San Frantzisko Xabier. Euskal Erria, Montevideo
3. Loiolako San Inazio. El Plata, Montevideo, 1945
4. Sarrasqueta. Euzko Deya, Buenos Aires, 1944 5.
Lagun andi batek alde egin zuen. El Plata, Montevideo, 1956
6. Getxoko Sinfonia. Euzko Gastedi, Caracas, 1959 7. Hiru
emigrazio. Caracasko Euskal Etxea, 1966

EDO

1. Ugalde, Martín. El Universal, Caracas, 1967 2.

Zuhaitz bat eta gizon bat... Euzko Deya, Buenos Aires, 1944.
Machine Translated by Google

3. Euskal Herriaren isla. El Universal, Caracas, 1968

4. Unamuno. Unibertsala. Literatur Gehigarria. Caracas, 1967
5. Uraga. Omenaldia. El Plata, Montevideo, 1952
6. Urdaneta. El Universal, Caracas, 1965
7. Uruguai eta UNESCO. 1954
8. Urrundik. Telesforo Monzónen bertsoak. Euzko Deya, Buenos Aires, 1946

1. Francisco de Vitoria euskalduna. El Plata, Montevideo, 1950.

2. Euskaldunak abesten... El Día, Montevideo, 1947
3. Euskaldunak Gaztelako Literaturan. Galeuzka, Buenos Aires, 1946
4. Atzerriko bidaiariak. Buenos Aires, 1943
5. Victor Hugo. El Plata, Montevideo, 1945
6. Bizirik irauteko borondatea. Euzko Deya, Buenos Aires, 1955
7. Wilson, Belford Hinton. Caracasko Elkarte Bolivariarraren aldizkaria.
1966

ETA

1. Ingudea eta mailua. Caracas, 1956

1. Xabier, Francisco. Euskal Herria, Montevideo

1. Zumarraga. El Plata, Montevideo, 1948

Machine Translated by Google

KAZETARI ARTIKULUEN AURKIBIDEA GAI ARABERA

EUSKARA ETA LITERATURA.

1.Euskara. Euskara
2. Euskara. Jardunaldia
3. Euskararen eguna
4. Euskaldunak Gaztelako Literaturan

5. Euskara eta aberria

6. Euskal Ikasketen Kongresua 7.
Hizkuntza Elkarrizketa
8. Kantu dezagun euskaraz

9. Euskararen defentsan
10. Euskal literatura

11. Hizkuntza eta nazionalitatea

GERNIKA.

1.Gernikaren oroimenean. 9. Urteurrena

2. Koloniako Haritza. Pasquín 3.

Zuhaitz bat eta gizon bat Gernikako testigantza berria dira
4. Gernika suntsitzearen hamargarren urteurrenean 5. Gernikako
Arbolaren beste biloba
6. Gernika. 13. urteurrenean
7. Gernikako martirioa
8. Gernika. 15. urteurrenean
9. Gernika. 17. urteurrenean
Machine Translated by Google

URUGUAY.

1.Euskal herritarrak aireztatzen

2. Eliseo Zelaian
3. Erdiko Joviala
4. Europaren inbasioa 5.
Euskal-Uruguaiar komunitatea
6. Esker oneko hitzak
7. Euskal kofradia

8. "Albokak" eta "albokariak"

9. Aupa!
10. Errosarioa sutsuki errezatzen zuten
11. Ermitetako herria
12. Gabon kantak
13. Euskaldunok abesten eta dantzan
14. Euskal ikasketak
15. Euskal Herriko eguzki etxeak

16. Espainiar errealitatea Francoren garaian

17. Askatasunaren defentsa

18. "Begiten jakingo dugu"

19. Kataluniako Lore Jokoak
20. "Askatasunarekin, ez dut ez iraintzen ez beldurtzen"

21. Gramatikaren pobrezia eta ohorea 22.

Paisaia maitagarriak
23. Hauxe da agintzen duten justizia
24. Euskal izaerari buruzko zerbait
25. Frankismoa eta euskal kultura
26. Saiakera bueltan
27. "Eskualdea eta mundua"
28. Uruguai eta UNESCO
29. Bizirik irauteko borondatea
30. Euskal Artea

31. Agur Uruguai

Machine Translated by Google

VENEZUELA.

1. Absentzia eta presentziaren elkarrizketak

2. Begoña de Naguanagua 3.
Gazteen arazoa 4. Ingudea
eta mailua
5. Hau da Pizkunde
6. Euskal artistak Venezuelan

7. Emigranteen elkarrizketak
8. Caracaseko menua
9. Gipuzkoako Konpainiako Gizonak 10. Politika
eta abertzaletasuna
11. Euskal ereserkia

12. Ideia sinpleak

13. Getxoko Sinfonia
14. Belford Hinton Wilson
15. Euskal auzia

16. Erresistentzia eta

iraun 17. Kakao esportazioa
18. Informazio bibliografikoa 19.
Bolívar eta euskaldunak
20. Gazte euskaldun bati
21. Euskal umorea

22. Hiru emigrazio 23.

Bolivarren Bilbo

24. Euskal Herriaren isla

25. Askatasunerantz
26. Caracas Kolonialaren liburuak
27. Caracas Laugarren mendeurreneko argitalpenak

28. Landaetako Caracas "gens".

Machine Translated by Google

IRIZKETA BIOGRAFIKOAK

1. Ramon Maria Aldasoro

2. Jose Antonio Agirre

3. Lope de Aguirre bere Purgatorioan
4. Aramburu
5. Sabino de Arana Euskal Askatzailea
6. Aretxabaletako Pikea
7. Artzain ona Monseñor Arias

8. Artetxe eta bere kotxea, jainkoen zigorra

9. Gure Don Pio Baroja eta Nessi
10. Bolivartik Zaldibarrera

11. Madariaga Bolivar eta euskaldunak

12. Gure leinutik Jose de Cadalso
13. Arturo Campion eta Jayme Bon
14. Castelao eta bere Heriotza
15. Doctor Couture

16. Aktualitateari buruzko elkarrizketak

17. Hildakoen elkarrizketak

18. El Cano, Juan Sebastian
19. Francisco de Xabier
20. Jesus de Galindez

21. San Inazio eta Euskera 22.

Irureta Goyena eta euskaldunak galera nabarmena
23. Larranaga, Eximio Uruguaiarra
24. Leizaola Kultura eta Erantzukizuna
25. Telesforo Monzonen Urrundik bertsoak
26. Orixe

27. Oyarzabalgo Nartziso

28. Vianako Printzea
29. Dardo Regulez omenez
30. Juan Sarrasqueta
Machine Translated by Google

31. Martin de Ugalde

32. On Juan de Uragaren memoriari Omenaldian
33. Andres de Urdaneta
34. Victor Hugo irakurtzen
35. Francisco de Vitoria euskalduna
36. Atzerriko bidaiariak Vasconian
37. Juan de Zumarraga
38. Bi gizon eta herri bat

EUSKARA ETA LITERATURA.

1. Euskara. Euskara
2. Euskara. Hitzaldia 3. Euskararen
Eguna
4. Euskaldunak Gaztelako Literaturan
5. Euskara eta aberria
6. Euskal Ikasketen Kongresua
7. Hizkuntza Elkarrizketa
8. Kantu dezagun euskaraz

9. Euskararen defentsan
10. Euskal literatura

11.Hizkuntza eta nazionalitatea