EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME

ÖĞRETİM HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ

EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME
• Eğitim sisteminde ortaya çıkan problemlerin çözümü bir ülkede izlenen milli eğitim politikasını
okuldaki öğrencinin davranışına dönüştürmesi söz konusu olan eğitim programlarının
geliştirilmesine bağlı bulunmaktadır (Varış 1976:4).

Program geliştirme, bilimsel dayanakları olan ve teknik süreçlerden yararlanan bir araştırma çabasıdır
(Varış, 1976:6).

• Bu nedenle program geliştirme çalışmaları kapsamlı ve sürekli devam eden bir süreçtir.
EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME
• Program geliştirme çabalarının en önemli yönü, okul ve okul çevresindeki hayatın ve öğrencilerin
geliştirilmesini amaç edilmesidir.

• Program geliştirme, program ögeleri olan amaç (hedef), içerik (muhteva) öğretme-öğrenme süreci
ve değerlendirme boyutları arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.
• Örneğin programın içerik boyutunda ders kitaplarının değişmesi ya da ölçme-değerlendirme sisteminin
değişmesi sistemin bütününü belli bir oranda etkilemekte ve değişmesine neden olmaktadır.
 EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME
• Niçin? Hedef (Amaç) Ne kadar?

Ne? İçerik ölçme değerlendirme

• Nasil? öğretme öğrenme Kalite kontrolü

Şekil 1. Program geliştirme sürecinde yer alan ögeler

 EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME
Hedefler
Bir öğrencinin planlanmış ve tertiplenmiş yaşantılar
sayesinde kazanması kararlaştırılan ve davranış
değişikliği ya da davranış olarak ifade edilmeye
elverişli olan özellik.

Öğrenme yaşantılarının planlanması ile etkili

öğrenme-öğretme stratejilerinin belirlenmesi
Programın hedefleri ulaşma açısından işlerliğini
ortaya koyma.

Eğitim durumları Sınama Durumları

Şekil 2. Program geliştirme ögeleri

EĞİTİMDE GELİŞTİRME SÜRECİ
EĞİTİM PROGRAMININ TEMEL ÖĞELERİ

1.Amaçlar/Hedefler
2.İçerik
3.Öğrenme öğretme durumları
4.Ölçme değerlendirme
 AMAÇLAR/HEDEFLER
Program geliştirme sürecinde ilk aşama

• Bir öğrencinin planlanmış yaşantılar sayesinde kazanması kararlaştırılan ve davranış değişikliği

veya davranış olarak ifade edilmeye elverişli olan bir özellik (Ertürk, 1998)
• “belirlediğimiz özellikleri, nitelikleri niçin öğretmeliyiz veya öğrenciler niçin öğrenmeliler?"

• Türk Milli Eğitiminin Amacı (1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu, 1973):
• “Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk
Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren;
ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın
başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye
Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar
olarak yetiştirmek.”
İÇERİK
• “Ne öğretelim?»
• «Öğrenciler hangi bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları öğrenecekler?"

• Okulda öğretilen bilgi, beceri, tutum ve değerler, alışkanlıklar, kavramlar, il-

keler ve genellemeler
ÖĞRENME-ÖĞRETME DURUMLARI
• Hedef davranışları öğrenciye kazandırmak için gerekli uyarıcıların
düzenlenip işe koşulması (Sönmez, 2004)

• Program geliştirmenin süreç boyutu

• Program geliştirme çalışmalarında belirlenen hedeflerin ve içeriğin etkili

gerçekleşebilmesi için eğitim durumları öğesi çok iyi organize edilmelidir.

• Uygun öğretim stratejileri, yöntem ve teknikleri, ilkeleri, materyalleri ve

etkinlikler doğru bir biçimde sunulmalıdır
ÖĞRENME-ÖĞRETME DURUMLARI
• Eğitim programı dersin ve ders konularının öğrenciler tarafından etkili
biçimde kazanılabilmesi için öğretmenlere sunulan bir kılavuzdur.

• Eğitim durumları öğesi eğitim programinin daha çok pratik boyutunu

oluşturur.

• Eğitim durumları düzenlenirken göz önünde bulundurulması gereken

hususlar (Ertürk, 1998);
• 1. Hedefe görelik,
• 2. Öğrenciye görelik,
• 3. Ekonomiklik ve
• 4. Diğer yaşantılarla kaynaşıklık.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
• Yapılan öğretim sonunda öğrencilerin “ne kadar” öğrendiklerinin öğretmen
tarafından kullanılacak ölçme ve değerlendirme teknikleriyle belirlenir.

• Ölçme Değerlendirme Hangi Amaçlarla Yapılır?

ÖLÇME DEĞERLENDİRME
• öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerini belirlemek,
• öğrencilerinin yetenek ve öğrenme ile ilgili özelliklerini saptamak,
• öğretim etkinliklerini gerçekleştirirken öğrencilerin öğrenme sorunlarını ve
eksik öğrenmelerini belirlemek,
• öğretime yön verebilmek ve
• öğretim etkinliklerinin amaçlarının gerçekleşme düzeyi hakkında yargiya
varabilmek (Semerci, 2007)
AMAÇ VE HEDEFLERİN SEÇİMİ VE
DÜZENLENMESİ
• Uzak Hedefler
• Genel Hedefler
• Özel Hedefler (Kazanımlar)
UZAK HEDEFLER
• Uzun bir süreç sonunda bireylerin sahip olması düşünülen bilgi, beceri,
tutum, değer ve anlayış vb. gibi özellikleri içerir.

• Bir ülke eğitiminin politik yönünü de gösterir

 MİLLİ EĞİTİM GENEL AMAÇLARI (MEB, 1973)
• 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk
Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren;
ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasanın
başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye
Cumhuriyetine karşı görev ve sorumlulukların ıbilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar
olarak yetiştirmek;

• 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe
ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına
saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve
verimli kişiler olarak yetiştirmek

• 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme
alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve
toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak.
GENEL HEDEFLER
• Daha dar kapsamlı olup, ulaşılması daha kısa sürede gerçekleştirilen
hedefler

• Belli bir öğretim kademesinde ya da okul düzeyinde belirlenen hedefler

• Örn. ortaöğretim kademesinin, genel liselerin, Anadolu liselerinin, Meslek

liselerinin, üniversitelerdeki fakültelerin hedefleri

• İlköğretimin Amaçları:
• 1. Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri,davranış ve alışkanlıkları
kazandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek;
• 2. Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayata ve üst öğrenime
hazırlamaktır.
ÖZEL HEDEFLER (KAZANIMLAR)
• Bir eğitim programında en kısa sürede ve en spesifik olarak kazandırılması
düşünülen hedefler

• Dersin, ders içinde yer alan ünitelerin ya da konuların hedefleri olarak

tasarlanır

• ÖRN.
Fen Bilimleri 3. Sınıfta yeralan “Beş Duyumuz” ünitesinde yer alan
“Duyu Organları ve Görevleri” konusu kapsamında bulunan “Duyu
organlarının temel görevlerini açıklar.” kazanımı
Hedefler/Amaçlar hiyerarşik olarak:

1. Milli Eğitimin amaçları

2. Okulun amaçları
3. Dersin amaçları
4. Konunun amaçları (Varış, 1998)

Hedeflerin belirlenmesinde dört tür belirleyici rol oynar:

• Birey,
• Konu alanı,
• Toplum,
• Çevre/doğadır.
HEDEF BELİRLEYİCİLER
A. BİREY
Hedef kitlede yer alan bireylerin özelliklerinin tam olarak bilinmesi:
• Sağlık durumu ve özel fiziksel ihtiyaçları içeren fiziksel gelişim
• Duygusal ve sosyal gelişim
• Psikolojik gelişim
• Zihinsel ve yaratıcılık gelişimi
• Motivasyon düzeyi ve davranışları kapsayan kişisel özellikler
ÖRN.
Okul öncesindeki çocuklar için geliştirilen bir eğitim programında hedefler
belirlenirken, 3-6 yaş grubundaki çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişim
özellikleri
HEDEF BELİRLEYİCİLER
A. BİREY (devam)
• Hedeflerin belirlenmesi aşamasında bireylerin ihtiyaçlarini saptamada
kullanılabilecek araçlar:
• Gözlem, mülakat,anketler, testler ve öğrenciler hakkındaki kayıtlar (Ertürk, 1998)
HEDEF BELİRLEYİCİLER
B. KONU ALANI

• Saptanacak hedefler, o alanla ilgili en önemli davranışları (muhtevayı) içine almalı

• Konu alanına giren ana fikirler ve kuramlar hedeflerin belirlenmesi aşamasında
esas tutulmalı
• Hedefler konu alanlarıyla ilgili olarak belirlenirse, bireyler:
• 1. topluma uyumunu daha kolay sağlayacak,
• 2. konu alanıyla ilgili temel kavramları ve görüşleri edinecek,
• 3. daha sonraki öğretim kademelerinde uzmanlaşacağı dalın temelini atmış
olacaktır
HEDEF BELİRLEYİCİLER
C. TOPLUM
• Okul, ders konuları aracılığıyla genç kuşaklara toplum kültürünü tanıtır
• Bu, kültürün birikmiş muhtevasının öğretilmesi yoluyla yapılır.

• Toplumun ihtiyaçları nelerdir?,

• Toplumun faydalanma gücüne sahip olan bireylere sunduğu fırsatlar
nelerdir?,
• Toplum hayatında bireyin göğüsleyeceği ne gibi zor durumlar ve hareketler
mevcuttur?,
• Toplumda bireyler için ne gibi gizil imkan ve fırsatlar vardır?
• Toplumda önemli problemler var mıdır?,
• Bunlar nelerdir? (Ertürk, 1998; Demirel, 2006).
HEDEF BELİRLEYİCİLER
D. ÇEVRE

• Bireyler ilk eğitimlerini informal biçimde doğdukları çevrede alırlar.

• Bu eğitim onların okulda aldıkları eğitime olumlu ya da olumsuz birtakım
etkiler yapar

• Okul sisteminin etkili biçimde işlemesi ve eğitim programlarının nitelikli

biçimde uygulanabilmesi için doğal ve toplumsal çevrenin uygun biçimde
donanmış olması gereklidir.
HEDEF BELİRLEYİCİLER
• Hedeflerin bu belirleyicilerden (birey, konu alanı, toplum, çevre) birine ters
düşmeden, onlarla dirik bir denge kurarak saptanan hedeflere ayni
zamanda “aday hedefler” de denebilir.

• Aday hedefler belirlendikten sonra belirli süzgeçlerden geçmelidir.

HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER

A. EĞİTİM FELSEFESİ

Eğitim programının temel yaklaşımını belirlemek için sorulabilecek örnek

sorular (Tyler, 1949):
• 1. Eğitilen bireyler topluma ya da sosyal düzene uymalı mı?
• 2. Birey yaşadığı toplumu geliştirmeye çaba göstermeli mi?
• 3. Okullarda verilen eğitim öncelikle genel eğitimi mi yoksa spesifik bir
mesleki hazırlık eğitimini mi amaçlamalıdır?
 HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
Neden eğitim felsefesine başvurmalıyız?

• Felsefeden elde edilen bilgiler, eğitim sisteminin iç tutarlılık açısından

değerlendirilmesinde kullanılabilir.

• Hedeflere yeni hedefler katmada felsefe etkili ve verimli bir biçimde ise koşulabilir.

• Eğitim sisteminin yapısına uygun öğretmen, yönetici ve diğer destek personelin

yetiştirilmesinde felsefe ve eğitim felsefesi katkı sağlayabilir.

• Eğitimin sisteminin ekonomik, politik ve toplumsal sistemlerle çelişmeden varlığını

sürdürmesi için felsefe bir ölçütler takımı ve değerlendirme aracı olarak kullanılabilir.

• Eğitim programının içerik, öğretim durumları ve sınama durumları boyutlarının

düzenlenmesinde de felsefe ve eğitim felsefesinden yararlanılması kaçınılmazdır.
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
Eğitim Felsefeleri:

• Daimicilik (Perennialism)
• Esasicilik (Essentialism)
• İlerlemecilik (Progressivism)
• Yeniden kurmacılık (Reconstructionism)
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
1. DAİMİCİLİK(Robert Hutchins ve Mortimer Adler, 20. yy)

• Eğitim felsefeleri içinde en geleneksel, koruyucu ve esnek olmayan felsefi

akım daimiciliktir.
• Eğitim tıpkı insan gibi, daimi, sabit bir yapıya sahiptir (Wiles ve Bondi,
1993).
• Hedef: öğrencileri zihinsel (entelektüel) olarak geliştirmek ve düşünmeyi
öğreterek yaşama hazırlanmalarını sağlamak
• Klasik dersler ve temel bilgilerin öğretimi
• klasik edebiyat, felsefe, fen bilimleri, tarih ve güzel sanatları
• ELEŞTİRİ: Öğrencilerin değişen dünyaya ayak uyduramamaları ve pratik
yaşam becerilerini kazanamamaları
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
2. ESASİCİLİK (William Bagley)

• Hedef: öğrencilere toplum için gerekli, temel olan bilgileri öğreterek

toplumu daha sağlam, daha dengeli hale getirmek

• Tarih ve ingilizce (anadil) gibi dersler, okuma, yazma, aritmetik (Henson,

2006)
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
3. İLERLEMECİLİK (Heraclitos, Protogoras, F. Bacon, A. Comte, W.James ve J.
Dewey)
• Pragmatist felsefenin eğitime uyarlanması
• Eğitim yaşamdır, yaşama hazırlık değildir.
• Bu yüzden, okullarda her türlü derse ve konuya yer vermek yerine,
yaşamda var olan konulara, sorunlara yer verilmelidir (Sönmez, 2004)
• Temel İlkeler:
• 1. Eğitim aktif ve çocuğun ilgilerine göre olmalıdır
• 2. Öğretim sürecinde problem çözme yöntemi esas alınmalıdır
• 3. Okul yaşama hazırlık olmaktan çok, yaşamın kendisi olmalıdır
• 4. Öğretmenin görevi yönetmek değil, rehberlik etmektir
• 5. Okul, öğrencileri yarıştırmaktan çok, işbirliğine özendirmelidir
• 6. Eğitim-öğretim süreçlerinde hem demokratik bilinç ve anlayış kazandırılmalı, hem de öğrencilere
demokratik eğitim ortamları sunulmalıdır
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
4. YENİDEN KURMACILIK (Plato (M.Ö. 427-347), St. Augustine (354-430), J.
Dewey (1859-1952), George Counts (1889-1974) ve Theodore Brameld (1904-
1987))

• Okullar toplumdaki yoksulluk, ırkçılık, dışlanmışlık ve savaş gibi kültürel

krizleri ortadan kaldırmak üzere yeniden yapılandırılmalıdır.

• Eğitim programı toplumun en önemli problemlerine ve öğrencileri eleştirel

analizler yapmaları yönünde hazırlamaya odaklanır.
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
B. ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

• En önemli süzgeçlerden

• ÖRN.
• Piaget'in bilişsel kuramına göre, ilköğretimin ilk kademelerinde bulunan
öğrencilerin (7-12 yaş) bilişsel yapıları, bazı problemleri zihinsel olarak
çözebilecek düzeye gelmiş olmakla birlikte, bu dönemde bir problemin
çözülmesi somut nesnelerle bağlantılı olmasına bağlıdır. Soyut düşünce
tam olarak gelişmemiş olduğu için, tümüyle kuramsal olarak verilen bir
problem karşısında başarısızlığa uğranabilir (Erden ve Akman, 2006).
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
C. EĞİTİM EKONOMİSİ

• Eğitim planlamasında eğitim ekonomisinden beklenebilecek katkılar

(Ertürk, 1998):

• 1. Toplumun gelişimi bakımından öncelik taşıyan insan gücü ihtiyaçları ile

söz konusu insan gücünü yetiştirmek için gerekli yatırımların karşılaştırmalı
biçimde belirtilmesi,
• 2. Mevcut eğitim imkânlarının, istendik eğitim hizmetlerinin yerine geti-
rilmesi için gerekli imkânlara yaklaştırılması
• 3. İstendik davranışların kazandırılması için gerekli yatırımlar masrafı ile o
davranışların sağlayacağı faydanın karşılaştırmalı şekilde incelenmesi.
HEDEF BELİRLEMEDE KULLANILAN SÜZGEÇLER
D. EĞİTİM SOSYOLOJİSİ

• Eğitim sosyolojisi, sosyal bir olgu olan eğitimi, sosyolojinin yöntemlerinden

ve teorik yaklaşımlarından hareketle incelemeye çalışır (Çalık, 2006).

• Bir program geliştirme çalışmasında her aşamada mutlaka toplumun yapısı,

gereksinimleri ve beklentileri göz önüne alınmalıdır.

• Bir eğitim programı, toplumdan ve toplumsal yapıdan uzak kalamaz.

Toplumun ihtiyaçlarının neler olduğunu bilmeye gerek vardır. Toplumun
ihtiyaçları bilindikten sonra, hedefler ona göre belirlenecek ve bireyler o
ihtiyaçları giderecek şekilde yetiştirilecektir (Ertürk, 1998).
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
• Bloom’s Taxonomy

Duyuşsal Alan
Bilişsel Alan
(Affective Domain)
(Cognitive Domain)

Psiko-motor alan
(Psychomotor
Domain)
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
1. BİLİŞSEL ALAN

DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BİLGİ
DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BİLGİ
• Öğrencilerin terimler, olgular, gerçekler, kurallar vb. gibi bilgileri
hatırlamasını gerektirir.

• Bu aşamada öğrencilerin konu ile ilgili derinlemesine bir öğrenme

gerçekleştirmesi söz konusu değildir.

• “Tanımla, belirle, etiketle, listele, eşleştir, isimlendir, hatırla, seç,

ifade et, naklet vb.”
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
KAVRAMA
DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
KAVRAMA
• Anlamanın en alt basamağını oluşturur ve çevirme, yorumlama ve tahmin
etme gibi alt basamakları vardır.

• Temel bilişsel beceriler: Bir konuyla ilgili açıklama yapma, yorumlama,

örnek verme, ileriye yönelik tahminlerde bulunma, bir bilgiyi grafiğe
çevirme yada grafikteki bilgiyi yorumlama
• “Açıkla, örnekler ver, dönüştür, tahmin et, yorumla, genelleştir,
yeniden yaz, ayırt et, özetle
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
UYGULAMA
DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
UYGULAMA
• Uygulama basamağı belli yöntem, teknik, ilke veya formüllerin belirli bir
durumda ya da problemin çözümünde kullanılmasını içerir.

• Bilgi + Kavrama

• "Uygula, göster, dramatize et, işe koy, çalıştır, kullan, çöz, hesapla,
işle, değiştir, hazırla, transfer et, organize et vb.«
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ANALİZ
DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ANALİZ
• Bu basamakta bir iletişim muhtevasını meydana getirici, parçalarına ya da
öğelerine ayırıp bunlar arasındaki ilişkileri açık-seçik hale getirme durumu
vardır.
• Üç alt basamak:
• a. Öğelere dönük analiz,
• b. İlişkilere dönük analiz ve
• c. Örgütleme ilkelerine dönük analiz (Ertürk, 1998)
• «Analiz et, sök, ayrıştır, ayırt et, belirle,taslağını çıkar, ilişkilendir,
sec, böl, sapta, teşhis et vb."
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
SENTEZ
DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
SENTEZ
• Sentezde, analiz basamağının aksine, öğrencilerin çeşitli parçaları bir araya
getirerek bir bütün oluşturma durumu vardır.

• Sentez basamağındaki hedefler daha fazla çaba gerektirmektedir, çünkü

öğrenciler burada yeni bir bütün oluşturmak, yeni yollar düşünmek ve
yaratıcı olmak durumundadırlar.

• «Yarat, oluştur, formüle et, kategorize et, derle, bir araya getir,
düzenle, tasarla, planla, üret vb.”
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

SENTEZ

ANALİZ

UYGULAMA

KAVRAMA

BİLGİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
DEĞERLENDİRME
• Belirli ölçütlere dayalı olarak bir konu ya da sorun hakkında yargılamada
bulunma, eleştirme, karar verme, savunma, doğruluğunu kanıtlama gibi üst
düzey zihinsel aktiviteler

• “Karşılaştır, değer biç, yargıla, eleştir, doğrula, savun, ilişkilendir,

özetle, destekle, sonuçlandır vb.”
 HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
• BİLİŞSEL ALANA İLİŞKİN YENİ SINIFLAMA /GÜNCEL TAKSONOMİ

• Anderson ve Krathwohl (2001)

BİLGİ BOYUTU
• Olgusal, Kavramsal, İşlevsel, Üst Bilişsel

BİLİŞSEL SÜREÇ BOYUTU

• Hatırlamak, Anlamak, Uygulamak,
Çözümlemek, Değerlendirmek, Yaratmak
 HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BİLİŞSEL ALANA İLİŞKİN YENİ SINIFLAMA /GÜNCEL TAKSONOMİ

BİLGİ BOYUTU
• Anderson ve Krathwohl (2001)
• Olgusal bilgi: Öğrencilerin bir konu alanıyla veya disiplinle ilgili mutlaka bilmeleri gerekli olan ya
da içinde problem çözecekleri temel ögeleri kapsamaktadır.

• Bunlar daha çok önceki taksonomideki bilgi, yeni kategorideki hatırlama basamağında yer
alabilecek öğrenmelerdir.
• Bir konu ile ilgili terimler, olgular, kavramlar, simgeler vb.

• Kavramsal bilgi:
• Geniş bir bilgi, olgu, olay yapısının temel öğeleri arasında bulunan ve bu yapıyı oluşturan ögelerin
birlikte hareket etmesini sağlayan ilişkileri kapsamaktadır.
• Sınıflamalar, kategoriler, ilkeler, genel bilgilerdir.
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
İşlemsel Bilgi:
• Bir şeyin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgilerdir.

• Beceri ve Algoritmalar, yöntem ve teknikler, ölçütlere yönelik bilgiler.

Üst bilişsel bilgi:

• Bilişle ilgili bilgileri kapsar ve bireyin kendi bilişleri hakkındaki farkındalığı

ve onunla ilgili bilgi sahibi olması durumudur.

• Stratejik bilgi, kendisi hakkındaki bilgi, bilişsel görevlerle ilgili bilgiler vb.
(Anderson ve Krathwohl, 2010; Bümen, 2006).
Yurdabakan, İ. (2012). Bloom’un Revize Edilen Taksonomisinin Eğitimde Ölçme ve Değerlendirmeye Etkileri. Sosyal
Bilimler Dergisi. 11(2), 327-348.
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BİLİŞSEL SÜREÇ BOYUTU
YARATMAK

DEĞERLENDİRMEK

ÇÖZÜMLEMEK

UYGULAMAK

ANLAMAK

HATIRLAMAK
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
1956 2021

DEĞERLENDİRME YARATMAK
SENTEZ DEĞERLENDİRMEK
ANALİZ ÇÖZÜMLEMEK
UYGULAMA UYGULAMAK
KAVRAMA ANLAMAK

BİLGİ HATIRLAMAK
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
2. DUYUŞSAL ALAN

BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

ÖRGÜTLEME

DEĞER VERME

TEPKİDE BULUNMA

ALMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ALMA

BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

ÖRGÜTLEME

DEĞER VERME

TEPKİDE BULUNMA

ALMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ALMA
• Bu düzeyde birey farkında olur, hatırlar, çağrışım yapar, almaya istekli olur
ve dikkatini kontrol eder (Küçükahmet, 2009).

• Üç alt basamaktan oluşur (Sönmez, 2004):

• 1. Farkında olma,
• 2. Almaya açıklık ve
• 3. Kontrollü seçici dikkat.

• “Kulak ver, farkında ol, kontrol et, dinle, bak, dikkat et, seç vb.”
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
TEPKİDE BULUNMA

BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

ÖRGÜTLEME

DEĞER VERME

TEPKİDE BULUNMA

ALMA
 HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
TEPKİDE BULUNMA
• Bu basamakta, sadece bir uyarıcıya dönük olmaya açıklik ya da dönüklük
değil, o uyarıcı ile bilfiil meşgul olma durumu vardır.

• Bu kategorideki davranışları gösteren birey, söz konusu uyarıcıyı arar ve

onunla meşgul olmaktan zevk duyar.

• Üç kategoriden oluşur;
• 1. Tepkide uysallık,
• 2. Tepkide isteklilik ve
• 3. Tepkide tatmin (Ertürk, 1998).
• "Cevap ver, destekle, uy, karşılık ver, göster, tartış, katıl, gönüllü ol,
izle vb»
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
DEĞER VERME

BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

ÖRGÜTLEME

DEĞER VERME

TEPKİDE BULUNMA

ALMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
DEĞER VERME
• Bir düşüncenin, nesnenin veya davranışın değerini kabul etme durumu
vardır.

• Birey burada o değeri tercih eder, tepkide bulunmada süreklilik gösterir ve

o değere yönelik kendini adar (Wiles ve Bondi, 1993).

• Üç alt basamaktan oluşur:

• 1. Bir değeri kabullenmişlik,
• 2. Bir değeri yeğleyiş ve
• 3. Bir değere adanmışlık

• “Takdir etme, önem verme, önemine inanma, kendini adama,

değer verme vb.”
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ÖRGÜTLEME

BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

ÖRGÜTLEME

DEĞER VERME

TEPKİDE BULUNMA

ALMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ÖRGÜTLEME
• Farklı değerleri bir araya getirerek, bu değerler arasındaki çelişkileri, farklılıkları
çözmeyi içerir ve burada birey tutarlı bir değerler sistemi oluşturmaya çalışır.

• Buna göre, bireyin burada değerleri karşılaştırması, ilişkilendirmesi ve

bütünleştirmesi söz konusudur.

• İki basamaktan oluşur:

• 1. Bir değerin kavramsallaştırılması ve
• 2. Bir değer sistemi örgütleme
• “Organize etme, karşılaştırma, tamamlama, açıklama, ayarlama, sıralama,
bütünleştirme, ilişkilendirme, belirleme, bağlı kalma, değiştirme,
genelleştirme” vb.
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK

ÖRGÜTLEME

DEĞER VERME

TEPKİDE BULUNMA

ALMA
 HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BİR DEĞERLE NİTELENMİŞLİK
• Kişinin bu basamaktaki davranışları onun karakterini, dünta görüşü ve yaşam anlayışını yansıtır.

• Kişinin tüm yaşamı boyunca oluşturduğu duyuşsal özellikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş
hem de kapsam bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir.

• Artık kişinin davranışları büyük olasılıkla kestirilebilir (Sönmez2004).

• İki alt kategoriden oluşur:

• 1. Genellenmiş örüntü ve
• 2. Karakterlenme (nitelenme)

• “Davran, göster, uygula, kullan, gerçekleştir, dinle, gözden geçir,

öner, nitelendir, sorgula vb."
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
3. PSİKO-MOTOR ALAN
YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ALGILAMA
YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
ALGILAMA
• Herhangi bir işi/hareketi yapmadan ya da bir aracı kullanmadan önce, söz
konusu becerinin nasıl yapıldığını izlemesi durumu vardır.

• Öğrencinin hareketin nasıl yapılacağını ya da aracın nasıl kullanılacağını

öncelikle algılaması gerekir.

• "Seç, tanımla, belirle, ayırt et, ilişkilendir, tercih et, sez, sapta vb."
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
KURULMA
YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
KURULMA
• Birey, belli bir hareketi yapmadan ya da bir ara kullanmadan önce
işin/işlemin en ideal biçimde yapılmasına yönelik uygun bir pozisyon alır.

• Keman çalmadan önce vücudu ve kolları istenilen konuma getirme, on

parmak klavye yazmadan önce parmakları doğru tuşların üzerine getirme
vb.

• «Başla, göster, açıkla, hareket et, işle, davran, tepkide bulun,

göster, gönüllü ol, vb.»
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
KILAVUZLA YAPMA

YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
KILAVUZLA YAPMA
• Bir iş, ya da işlemin tümünü oluşturan işlem basamaklarını, öğrencinin işin
gerektirdiği sıraya göre, öğretmenle veya bir usta ile beraber yapması söz
konusudur.

• Kılavuzlayanla birlikte yaptıktan sonra, birey modelini, örneğini, yapılanları

göz önüne alarak kendi kendine yapmaya yönelir (Sönmez, 2004)

• “Birleştir, yap, oluştur, göster, ölç, karıştır, düzenle, çalıştır, sök,

birleştir, ayarla vb."
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
MEKANIKLESME

YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
MEKANIKLESME
• Öğrenilmiş bir davranışın alışkanlık haline gelmesi için gerekli performans
hareketleri ile ilgilidir.

• Birey hareketleri yaparken kendini daha yeterli görüp, kendine olan güveni
artabilir.

• Ancak, birey bu düzeyde hareketi ya da işi istenilen tüm standartlarda ve

niteliklerde yapmakta tam yeterli değildir.

• Mekanizma düzeyindeki öğrenmeler, kılavuzlanmış faaliyet basamağında

ifade edilen eylemlerin aynısını kapsar.
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
MEKANİZMA
• Öğrenilmiş bir davranışın alışkanlık haline gelmesi için gerekli performans
hareketleri ile ilgilidir.

• Birey hareketleri yaparken kendini daha yeterli görüp, kendine olan güveni
artabilir.

• Ancak, birey bu düzeyde hareketi ya da işi istenilen tüm standartlarda ve

niteliklerde yapmakta tam yeterli değildir.

• Mekanizma düzeyindeki öğrenmeler, kılavuzlanmış faaliyet basamağında

ifade edilen eylemlerin aynısını kapsar.
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BECERİ HALİNE GETİRME
YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
BECERİ HALİNE GETİRME
• Birey, gerek bir kılavuz yardımıyla gerekse de pek çok deneme yanılmayla
yaparak işi ya da hareketi beceri haline getirmektedir.

• Bu düzeyde kişi artık kimsenin yardımı olmaksızın karmaşık bir işi istenen
nitelikte ve sürede gerçekleştirmektedir.

• Öğretici yardımı olmadan bir müzik aletini çalabilme ya da tek başına

kasadan atlayabilme vb.

• Bu basamakta yer alan öğrenme eylemleri kılavuzlanmış faaliyet düzeyinde

belirtilenlerle aynıdır.
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
UYUM

YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
UYUM
• Belli bir işlemler takımını beceri haline getiren ve bunları hatasız biçimde
yapan kişi, söz konusu beceriyle ilgili yeni bir durumla karşılaştığında fazla
zorluk yaşamadan yeni davranışı gerçekleştirebilir.

• Bilgisayar programlarını etkin biçimde kullanabilen bir kişi, ilk kez gördüğü
bir programı zorlanmadan kullanabiliyorsa duruma uydurma davranışına
ulaşmış demektir.

• “Uyarla, değiştir, yeniden düzenle, tekrar oluştur, gözden geçir,

başka şekilde yap vb.»
HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
YARATMA

YARATMA

UYUM

BECERİ HALİNE GETİRME

MEKANİKLESME

KILAVUZLA YAPMA

KURULMA

ALGILAMA
 HEDEFLERİN TAKSONOMİSİ
YARATMA
• Birey, belirli bir duruma yönelik olarak yeni hareket örüntüleri yaratır.

• Bir aşçının kendine özgü bir tat geliştirmesi ya da bir piyanistin kendine özgü müzik tarzı
geliştirmesi vb.

• Bu basamak bilişsel alanın sentez (yaratma) basamağıyla yakında ilişkilidir .

• Sentez basamağında birey daha çok zihinsel eserler üretirken, yaratma basamağında ise bir seri
beceriler geliştirir.

• Bir kişinin jimnastikte yeni bir seri hareketi geliştirmesi veya özgün bir mobilya takımı tasarlayıp,
yapması
• İfadeler: "Tasarla, düzenle, oluştur, yapılandır, yarat, birleştir vb.”
HEDEFLERİN SEÇİMİ
Hedeflerin (kazanımların) seçimini gerçekleştirirken dikkat edilmesi
gerekenler:

• Normal yaşam süreci yoluyla kazanılabilecek hedefler olmamalıdır.

Sadece şans eseri yeterince gelişmemiş beceriler sistematik eğitimin
amaçları arasında yer almalıdır.

• Yetişkinlerin dünyasındaki yetersizlikleri veya eksiklikleri giderecek

hedeflere önem verilmelidir.

• Toplum tarafından karşı çıkılan veya kabul edilmeyen hedeflere yer

verilmemelidir.
HEDEFLERİN SEÇİMİ
Hedeflerin (kazanımların) seçimini gerçekleştirirken dikkat edilmesi
gerekenler:

• Uygulama sürecinde gerçekleştirilmesine engel olacak çeşitli sınırlılıkları olan

hedefler elenmelidir.

• Hedef seçimi sürecine toplum da dâhil edilmelidir. Alanlarında uzman olan ve

pratik konularda/işlerde yetkin olan toplum üyelerine danışılmalıdır.

• Tüm öğrenciler için olan hedeflerle, sadece hedef kitlenin bir bölümüne yönelik
pratik değeri olan hedefler ayırt edilmelidir.

• Öğrencilerin, her yıl ne kadar ilerlemeleri gerektiğini belirterek hedefler

sıranmalıdır.