Pieter Birame Alloing, 6AVV Theoretische GIP Sint-Lukas Kunsthumaniora

2022-2023

De eigenheid van een artiest

In hoeverre is de eigenheid van een artiest terug te
vinden in zijn werk?
In teken van het jaarthema 'Lichaam en Geest’ heb ik ervoor gekozen om m n GIP te baseren
op de onderwerpen identiteit en introspectie, aangezien ik dit schooljaar rond
overeenkomstige thematieken heb gewerkt en ik het proces daarvan alt d zeer boeiend vond.
Het produceren van eigen songs en deze performen z n al een t dje een grote interesse van
m en daarom zal ik dit als medium gebruiken om m n praktische GIP uit te voeren. Met deze
twee componenten resulteerde m n onderzoek in volgende vraagstelling: ‘In hoeverre is de
eigenheid van een artiest terug te vinden in z n werk?’. In principe kan deze stelling worden
toegepast op alle disciplines in de kunst, maar vanwege m n persoonl ke inbreng, alsook m n
plannen om verder te studeren in de richting muziekproductie, zal ik voornamel k vanuit het
uitgangspunt van de muzikale artiest schr ven.

1. Het belang van originaliteit

Originaliteit is volgens mij van groot belang in de kunst, omdat het de artiest de mogelijkheid geeft
om zich te onderscheiden van andere artiesten. Op die manier kunnen artiesten een unieke stijl
ontwikkelen of nieuwe inzichten opdoen. Daarbovenop kan die bekwaamheid om iets nieuw uit te
vinden worden gepercipieerd als de motor van kunstgeschiedenis. ‘The genius of the human race
lies in its freaks. If you didn’t have freaks, then nothing would happen. Nothing would develop’,
aldus Vivienne Westwood - een revolutionaire modeontwerpster die ik bewonder voor haar
eigenheid. Kunstenaars die baanbrekend en origineel waren, hebben vaak een grote invloed
gehad op latere generaties kunstenaars en hebben de weg vrijgemaakt voor het ontstaan van
nieuwe kunstvormen. Dit zien we in de kunstgeschiedenis vaker gebeuren, bijvoorbeeld wanneer
het vernieuwende impressionisme de weg vrijgemaakt voor een nieuwe stroming in de kunst: het
expressionisme.

In de 20e eeuw wordt er voor het eerst op een bewuste manier radicaal ingegaan tegen de
artistieke procedés van de voorgangers in de kunst. Jonge kunstenaars gebruikten nieuwe
vormen en technieken om kunst te maken en zetten zich af tegen het oude. Deze beweging krijgt
de naam ‘avant-garde’ en dit betekent letterlijk 'voorhoede', maar wordt dus vooral gebruikt als
verzamelnaam voor de revolutionaire vernieuwingen van de moderne kunst waarbij allemaal
eigenaardige stijlen werden uitgevonden (Wikipedia-bijdragers, 2022). In 1974 brengt Peter Bürger
het boek ‘Theorie der Avant-garde’ uit waarin hij deze vernieuwingsbeweging herde nieert.
Volgens Bürger moet er een onderscheidt worden gemaakt tussen het modernisme en het avant-
garde. Het modernisme zou zich bezig houden met de formele evolutie van stijl, terwijl de avant-
gardebeweging een radicale verandering van de manier van leven inhield. Hij vertelt ons ook dat
de tegenbewegingen zijn ontstaan door de afwezigheid van bepaalde stijlen, bijvoorbeeld in het
dadaïsme of het surrealisme. Volgens hem hebben deze bewegingen daarentegen de uniforme
stijl van het tijdperk geëlimineerd en de artistieke middelen van het verleden toegankelijk gemaakt
(Burger & Schulte-Sasse, 1974). Wat ik hier nog aan wil toevoegen is dat het werk dat avant-garde
word genoemd heel erg is verbonden is met de tijd, en dat deze zijn waarde pas behoud wanneer
de kunst in de toekomst dan ook echt als relevant wordt beschouwd.

Ook in de muziek werd de vernieuwingsbeweging van het avant-garde een feit. Een goed
voorbeeld hiervan is John Cage’s compositie 4’33”, waarin de pianist voor 4 minuten en 33
seconden de piano niet aanraakt. Het stuk bestaat uit het niet geënsceneerde omgevingsgeluid.
Cage's experiment heeft zijn overtuiging versterkt dat absolute stilte alleen kan worden begrepen
in relatie tot geluid als zijn tegenhanger. (Wikipedia-bijdragers, 2021)

Concluderend, de geschiedenis van de avant-gardebewegingen en de kunstgeschiedenis in het

algemeen tonen ons dat culturele vooruitgang essentieel is in de kunst. Artiesten voelen de nood
om op zoek te gaan naar nieuwe, uniekere manieren om onszelf uit te drukken, en hiervoor zijn
originaliteit en provocatie de voedingsbodem.
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
fi
ij
 Pieter Birame Alloing, 6AVV Theoretische GIP Sint-Lukas Kunsthumaniora
2022-2023
2. Analyse van een hedendaagse artiest
2. 1 Ontwikkeling van de eigenheid: Björk
In dit onderdeel zal ik een analyse uitvoeren van Björk, de IJslandse singer-songwriter die bekend
staat om haar excentrieke karakter, om zo een idee te krijgen van waar het unieke karakter van
een artiest kan komen. Ik heb bewust voor haar gekozen voor enkele redenen. Ten eerste ben ik
ervan overtuigd dat haar albums, vooral haar laatste, geen enorm commerciële intenties hebben,
wat belangrijk is, omdat dit vaak in de weg komt te staan van de uniekheid waar naar we opzoek
zijn. Daarnaast heb ik al een grote kennis van haar discogra e door haar regelmatig te luisteren.
Nog een rede is dat het merendeel van haar muziek door haarzelf is geschreven, gezongen en
geproduceert, dus het creatieve proces ligt in haar handen. Om dit onderzoek bondig te houden,
bespreek ik haar achtergrond en persoonlijkheid en probeer ik zo linken te leggen met haar
muzikale stijl/techniek en de onderwerpen waarover ze songs maakt.

Björk is geboren in Reykjavik, IJsland op 21 november 1965. Daar is

ze ook opgegroeid aan de rand van de stad. Eerst had ze een familie
van ambachtslieden - elektriciens, breiers en jagers. Maar toen haar
ouders uit elkaar gingen ging ze met haar moeder en stiefvader in
een hippiecommune wonen. In een interview vertelt ze hoe haar
stiefvader gitaar speelde in hippiebands en haar jeugd een beetje
chaotisch was, maar leuk. “Ons huis was als een sprookjeshuis en
we speelden in het mos met andere gezinnen. Hippies zijn dol op
kinderen, dus iedereen luisterde naar me. Als je een week lang een
koalabeer wilde zijn, kon je een week lang een koalabeer zijn; als je
een symfonie wilde schrijven, kon je een symfonie schrijven”. Ze
werd gezien was een muzikaal wonderkind, studeerde als kind
klassieke uit en piano en nam haar eerste album op toen ze nog
maar 11 was. “Vooral als kind stelde ik me altijd voor dat ik een klein Cover van het studioalbum
eiland in IJsland zou kopen en gewoon muziek zou schrijven en daar ‘Björk’ (1977)
zou zijn met de vogels en de oceaan en de kli en en extatisch zou
zijn, en ik zou mijn hele leven muziek schrijven en het kan me niet
schelen of mensen zou het horen of niet”, zegt ze. (Grigoriadis, 2015)
Als tiener zong Björk in de verschillende punkbands - ‘Spit and Snot’, ‘Exodus’, ’Tappi Tikarass’
en ‘Kukl’. Die laatste band werd in 1986 de internationaal band ‘The Sugarcubes’. Op haar 20e
bevalt ze al van haar zoon Sindri Eldon Þórsson (Renault, 2018).

Ondanks Björk haar losbandige, buitensporige jeugd is ze een heel rationeel persoon; ze is zeer
analytisch, en dit verklaart ook waarom haar muziek relatief complex is. Haar manier van spreken
en lichaamstaal doen soms denken aan haar punk- en hippie-roots (Grigoriadis, 2015). Haar
excentrieke karakter zou dus kunnen afstammen
van die achtergrond. De plaats waar ze is
opgegroeid heeft ook een serieuze impact op haar
werk gemaakt; de natuur keert steeds terug in haar
werk. Ze bekent zelf: ‘every album, I was like, okay,
now I’m going to do something I’ve never done
before. Then it always goes back to the same thing’
(Björk on Nature and Technology, 2016). Zo maakt
ze in haar laatste album ‘Fossora’ songs dat
worden beschreven als ‘biological techno’. In haar
live performances zien we dit terugkomen in de
vorm van organische elementen in het decor, de
kostuums, de projecties en de soundscapes. ook
terugkomen. Het is opvallend hoe haar muziek de
Björk orkestral (2018) © Santiago Felipe
naam avant-garde krijgt. We kunnen dus besluiten
dat de voornaamste kenmerken die Björk haar werk
zo eigen maken, voortvloeien uit haar jeugd en
culturele achtergrond.
fl
ff
fi
 Pieter Birame Alloing, 6AVV Theoretische GIP Sint-Lukas Kunsthumaniora
2022-2023
2.2 Commerciële verwachtingen: Lady Gaga/Beyoncé
Hierin bespreek ik hoe de commerciële verwachtingen van een artiest in strijd kunnen gaan met
de eigenheid van een artiest. Hier onderzoek ik ook de noodzakelijkheid van een eigenheid
hebben. Dit doe ik door een enorm succesvolle artiest als voorbeeld te gebruiken.

2.3 Evolutie van de eigenheid: Radiohead/Madonna/Prince/…

In dit deel bespreek ik hoe zo een eigenheid ook van vorm kan veranderen door bijvoorbeeld
maatschappelijke of culturele context, ook weer door een gepaste artiest te analyseren.

3. Arti ciële Intelligentie

Dit onderdeel zo ik kunnen gebruiken om het theoretische GIP af te ronden en mijn toekomstvisie
over eigenheid vertellen en hoe arti ciële intelligentie hier in strijd mee gaat.

Bronnen
• Wikipedia-bijdragers. (2022, 27 januari). Avant-garde. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/
Avant-garde#cite_note-3
• Burger, P., & Schulte-Sasse, J. (1974). Theory Of The Avant Garde. Amsterdam University Press.
• Wikipedia-bijdragers. (2021, 10 maart). 4’33". Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/
4%2733%22
• Grigoriadis, V. (2015). Björk. https://thegentlewoman.co.uk/library/bjork
• Renault, V. A. P. B. V. (2018, 26 december). Bjork and the Icelandic Punk Scene. https://
punkgirldiaries.com/bjork-and-the-icelandic-punk-scene/
• Björk on Nature and Technology. (2016). https://thecreativeindependent.com/people/bjork-on-
nature-and-technology/
fi
fi