TERRESTİAL

NAVİGATİON
KONU:GEMİDE GÖKSEL SEYİR KULLANIMI

HAZIRLAYAN:EMİNE KOCADAĞ

NUMARA:820210109

DERS CRN:13758
SEXTANT
SEXTANT NEDİR? NERELERDE KULLANILIR?
• Sextant, İki aynalı bir sistem içerir: birincisi gökyüzündeki cismi görmeye ve diğerini ufku
görmeye yönlendiren bir alidade sahiptir. Kullanıcı, sextantı kullanarak gözlem yaparken,
alidadeyi hareket ettirir ve aynalar arasındaki açısal mesafeyi ölçer.
• Denizciler, belirli bir gök cismi ile ufuk arasındaki açıyı ölçerek, bu bilgiyi denklem ve
tablolar kullanarak geminin veya uçağın konumunu belirleyebilirler. Bu, özellikle harita ve
navigasyon bilgileriyle birleştirildiğinde, konum tespiti için oldukça hassas sonuçlar sağlar.
• Günümüzde, GPS gibi modern teknolojilerin yaygın olarak kullanılmasıyla birlikte, sextant
gibi geleneksel seyir aletleri daha az yaygın hale gelmiştir. Ancak, bu tür aletler hala
yedek veya acil durum kullanımları için önemli olabilir.Görsel seyir derslerinde setant
cihazını nasıl kullanacağımız ile ilgili bilgiler göksel seyir derslerinde verilmektedir.
 SEXTANT KISIMLARI
• 1-Büyük ayna (index mirror): Yayın merkez üzerinde yerleştirilmiş
ayarlanabilen bir çerçeve içindedir.

• 2-Küçük ayna (horizon mirror): Sextant düzlemine dik, bir çerçeve içine
yerleştirilmiş yarısı sırlı, yarısı sırsız bir aynadır.
• 3-Teleskop (telescope): Küçük aynaya doğru uzatılmış ve gök cisminin
yansımasının düz bir hat içinde ve kuvvetli olarak alınmasına yarar.

• 4-Madensel çerçeve: Tüm kısımlar bunun üzerinde yerleştirilmiştir.

• 5-Yay (arc): Derecelere bölünmüş bir kısım olup açılar buradan okunur.
• 6-Uzade kolu (index arm): Yayın yaklaşık merkezinde hareket eden ve gök
cisminin yansımasını ufka indiren bir koldur

• Üstteki kısımlardan başka, parlak gök cismi için yüksekliğin alınmasında

kullanılan renkli camlar (shades) bulunur. Bunlar az saydamdan çok
saydama doğru sıralanmışlardır.
SEXTANT İLE ÖLÇÜM NASIL YAPILIR?
• Gemici sekstant dürbünüyle ufuk hattına bakar ve geminin sallantısına rağmen ölçülecek açı
sabit kalır. Güneşin aynalardan yansıyan görüntüsü tam ufuk hattıyla çakıştığında, bu açı ölçülür.
• Sekstantla en hassas mevki tayini, güneşin en yüksek noktasına ulaştığı öğlen vaktinde yapılır.
Bu noktada ölçülen açı, dik açıdan farkı enlemi belirler. Yerel saat, bu ölçüm sırasında
kronometre kullanılarak hassas olarak belirlenir.
• Aynı anda dünya üzerinde yeri kesin bilinen bir noktada saatin ne olduğu da kronometre
sayesinde hassas olarak bilinir. Bu, doğu-batı yönündeki açının gözlem noktasında ne okunduğu
ile (öğlen vaktinde açı doğu-batı yönünde ufka diktir) saate göre o yeri bilinen noktada ne
olması gerektiğinin farkı, gözlem noktasının o noktadan boylam olarak ne kadar uzakta
bulunduğunu hesaplama olanağı verir.
 SEXTANT HATALARI
Düzetlilemeyen Hatalar
• Merkezi Hata
• Prizmatik Hata
• Renkli Camlar Hatası
Bunların hepsine’Instrument Error(I)’
denir.Bu hatalar sextant cihazının
sertifikasında gelir.
Düzeltilebilen Hatalar
• Büyük Aynanın Sextant Düzlemine Dik
Olmaması(Perpendiculary Error)
• Küçük Aynanın Sextant Düzlemine Dik
Olmaması(Side Error)
• Büyük ve Küçük Aynaların Birbirine
Paralel Olamaması(Index Error)
• Gösterge Hatası
• Toplam hataya ‘Index Correction(IC)’ denir.
• IC=I+IE
• Bu şekilde IC’ı bulup sextantta ölçülen yükseklik değerine eklenerek sextant hatası
giderilmiş olur.
 Sextant Yüksekliği 42°11,2’
IC 2,2’
Hs 42°13,42
SEXTAN HATASI DÜZELTMESİ ÖRNEK SORU:
Dip
Ha
22 Eylül 2011 günü Güneşin alt kenarından ölçülen sextan yüksekliği Esas Düzeltme
42°11,2’.( I=+1’ , IE=1,4’ , sıcaklık=16°C , basınç=1010mb ve göz (Main correction)
yüksekliği 10,6 meteredir.Gözlenen sextant yüksekliği(Ho) nedir?
Paralax Düzeltmesi
1) İlk olarak sextant yüksekliği değeri tabloya yazılır. (Sadece Ay için)
2) Instrument Error ile Index Error toplanarak Index Ek Düzeltme
Correction bulunur ve tabloya yazılır. (Mars,Venüs için)
I+IE=IC Ek Düzeltme
(Sadecce ayın üst kenarı -
(+1’)+(+1,4’)=2,2’ 30°)
Kırılma Düzeltmesi
3) Sextant yüksekliği ile IC toplanarak Hs değeri bulunur. Ho
4) Almanaktan 10,6 metreye denk gelen dip düzeltmesi
değeri bulunur .

5) Dip değeri ve Hs deeğeri toplanarak Ha değeri tabloya

girilir.

6) Yazılan Ha değerinden güneş için main correction

değeri bulunur ve alt kenarından gözlem yaptığımız için
alt kenar kullanılır.
 7) Biz güneşten gözlem yaptığımız için Paralax
Düzeltmesi,Ek Düzeltmeleri yapmıyoruz.
Sextant Yüksekliği 42°11,2’
8) Kırılma düzeltmesi için ek düzeltmeler tablosu kullanır
IC 2,2’
basınç ve sıcaklık değerleri tabloda bulunarak paralel
Hs 42°13,4’ cetvel yardımıyla işaretleme yapılır karşılık gelen harf
karşında düzeltme değeri girilerek kırılma düzetlmesi
Dip -5,8’
bulunur.
Ha 42°07,6’
Esas Düzeltme 15,2’
(Main correction)
Paralax Düzeltmesi ______________________
(Sadece Ay için)
Ek Düzeltme ______________________
(Mars,Venüs için)
Ek Düzeltme ______________________
(Sadecce ayın üst kenarı -
30°)
Kırılma Düzeltmesi 0
Ho
 Sextant Yüksekliği 42°11,2’
IC 2,2’
Hs 42°13,4’
Dip -5,8’
Ha 42°07,6’
9) En son bütün değerler girilerek gerçek
Esas Düzeltme 15,2’
sextant yüksekliği bulunur. (Main correction)
Paralax Düzeltmesi ______________________
(Sadece Ay için)
Ek Düzeltme ______________________
(Mars,Venüs için)
Ek Düzeltme ______________________
(Sadecce ayın üst kenarı -30°)
Kırılma Düzeltmesi 0
Ho 42°22,8’
CAYRO PUSULA HATASI HESAPLANMASI ÖRNEK
05.04.2015 tarihinde 16°40’22’’ GMT’de güneşten alınan kerterize göre :
Lat = 36° 26,7 N
Long = 055° 19.1 W
BEARING = 205
GYRO = 250
STANDART = 253°
VARIATION = 2W
DEVIATION = 2W
Cayro hatasını hesaplayınız.
1) Öncelikle GHA değeri Almanaktan bulunur.Artmalar ve düzeltmeler sayfasından aldığımız d
değerinin karşılığı ‘declination’ değerimize ekledik. ‘0,6’ sayısı ‘d’ değerinin karşılığıdır.

• GHA

15°= 59° 21.1 dec= N 6° 18.9 d= 0.9

40’22’’= 10° 0.5 0.6

GHA= 69° 21.6 N 6° 19.5

2) İkinci olarak L.H.A değeri LHA=GHA+Long E veya LHA=GHA-Long W
formülünden bulunur.Bizim Long değerimiz W olduğu için çıkartıyoruz.

GHA – Long W = L.H.A

69° 21.6 – 055°19,1= 14°2.5
3) Sonrasında bulduğumuz değerler ile verilen değerler tabloya girilir.
4) Sonra LHA , Lat ve Dec değerlerine Sight Reduction Table kitabında karşılık gelen base(Z)
Değeri bulunur ve bu değer hepsinde aynı olur çünkü bu değerler için hep aynı sonuç çıkar.
5) TAB(Z) hesaplanırkan sight reduction tablosunda bir değer değiştirilip bir fazlası alınırken diğerleri sabit
tutulur ve bu değerler yazılır.Yani Dec değeri N 07° alınır diğer değerler sabit tutulur aynı işlem sırasıyla Lat
değeri 37° alınır ve LHA değeri 15° alınarak tekrarlanır değerler tabloya yazılır.
6) TAB (Z) ile BASE (Z) arasındaki fark alınır artıyorsa ‘+’ azalıyorsa ‘-’ konulur.
7) TAB(Z) değeri ile increment değeri çarpılarak değer 60 a bölünür ve correction
değerine yazılır.Sonrasında correcti.on değerleri toplanır ve total correction değeri bulunur
yerine yazılarak correction değeri bulunur.
8) Zenith (Zn) değeri bulunurken kuzey enlemlerde LHA 180° büyükse Zn=Z , eğer LHA 180°
den küçükse Zn=360-Z olur. Küçük olduğu için 360°-153°.52=206°.48
En son bütün değerler bulunduktan sonra cayro hatası ---- olarak hesaplanır ve eğer gerçek
kerteriz gyro kerterizinden büyük ise işaret E olur , gerçek kerteriz gyro kerterizden küçük
ise işaret W olur.