Οδηγίες για την αρχική αξιολόγηση του παιδιού με ν.α.

και την οργάνωση της

πρακτικής άσκησης

Ο χρόνος για την υλοποίηση της πρακτικής άσκησης στο παιδί με νοητική
ανεπάρκεια είναι μεν επαρκής αλλά υπάρχει ο κίνδυνος, αν δεν προσέξουμε, να μην
έχετε ολοκληρώσει την εργασία σας μέχρι τον Ιούνιο. Για να αποφύγουμε τέτοιες
ανεπιθύμητες καταστάσεις χρειάζεται να πάρουμε από τώρα τα μέτρα μας. Εμείς όλοι
είμαστε στη διάθεσή σας για να εξασφαλίσουμε την πλήρη και έγκαιρη ολοκλήρωση
της πρακτικής σας. Για το λόγο αυτό χρειάζεται να παρακολουθούμε σε τακτά
χρονικά διαστήματα την πορεία της δουλειάς και να αναπροσαρμόζουμε το
πρόγραμμά της όταν και εάν αυτό κριθεί αναγκαίο.
Στη λογική αυτής της αυστηρής χρονικά οργάνωσης πρέπει να πάρουμε υπόψη μας
τα παρακάτω:

Α) Η σειρά των εργασιών αυτή την περίοδο έχει ως εξής:

1. Βρίσκουμε το παιδί με νοητική ανεπάρκεια. Η αξιολόγηση του παιδιού με νοητική
ανεπάρκεια και ο σχεδιασμός του προγράμματος θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί
μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο κάθε επόπτης θα
επικοινωνήσει με τον διευθυντή και τον διδάσκοντα της μονάδας που θα πάτε για την
πρακτική άσκηση (εφόσον δουλέψετε σε σχολείο) ή με τους γονείς του παιδιού
(εφόσον δουλέψετε στο πρόγραμμα γειτονιάς) για να τους ευχαριστήσουμε αλλά και
για να γνωρίζουν ότι δεν είστε αποκομμένοι και «πεταμένοι» στα χέρια τους. Για το
λόγο αυτό θα πρέπει να δώσετε το τηλέφωνο του υπευθύνου της σχολικής μονάδας
που θα πραγματοποιήσετε την παρέμβαση ή του γονιού για να μπορεί να
επικοινωνήσει ο επόπτης.
2. Για όσους υλοποιήσουν πρόγραμμα μέσα σχολική ή άλλη ειδική μονάδα, θα πρέπει
να κάνουν 14 τουλάχιστον παρουσίες. Κάθε φορά που θα πηγαίνετε (κάθε παρουσία)
θα κάνετε δυο εικοσάλεπτα μαθήματα. Συνολικά δηλαδή θα πρέπει να γίνουν
τουλάχιστον 25-28 μαθήματα. Αυτά μπορούν να ολοκληρωθούν μέχρι την 5 η Μαΐου.
Για όσους υλοποιήσουν το πρόγραμμα κοινωνικής ένταξης στη γειτονιά θα πρέπει να
έχουν 12 τουλάχιστον εξόδους (μια φορά τη βδομάδα) και η υλοποίηση του
προγράμματος θα διαρκέσει μέχρι το τέλος Μαΐου.
3. Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος θα γίνει η επεξεργασία των δεδομένων
και η συγγραφή της εργασίας.

Β) Σχετικά με το ημερολόγιο:
1. Είναι υποχρεωτικό να κρατάτε ημερολόγιο για κάθε μάθημα ή συνεδρία που θα
πραγματοποιείτε με το παιδί στο πλαίσιο της εφαρμογής του προγράμματος. Στο
ημερολόγιο θα γράφετε την ημερομηνία της συνάντηση σας με το μαθητή, τις
δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν, τις αντιδράσεις του μαθητή τόσο στο μαθησιακό
επίπεδο, όσο και σε γενικότερα ζητήματα (κίνητρα, επιθυμίες, σχέσεις, κ.α.),
1
οποιαδήποτε σημαντικά κατά τη γνώμη σας συμβάντα, που θα πρέπει να τα
αξιοποιήσετε στην τελική αξιολόγηση, κάθε στοιχείο που μπορεί να φωτίσει το θέμα
των σχέσεων του μαθητή με τους συνομηλίκους του, κάθε στοιχείο που μπορεί να
αποσαφηνίσει τις πραγματικές δεξιότητες και ικανότητες του παιδιού, ό,τι σημαντικό
έχει σχέση με τις αντιδράσεις του σχολικού περιβάλλοντος (θετικές ή αρνητικές
εκφράσεις διδασκόντων ή μαθητών).
2. Σε κάθε συνάντησή σας με τον επόπτη σας θα παρουσιάζετε το ημερολόγιο, θα
γίνεται ενημέρωση με βάση αυτό, θα συζητιούνται όλα τα προβλήματα ή ερωτήματα
που προκύπτουν σε σας από την δουλειά σας ή προκύπτουν στον επόπτη από την
ενημέρωση που του κάνετε.
3. Το ημερολόγιο στο τέλος θα κατατεθεί μέσα στην εργασία ως παράρτημα, όπως
και η συμπληρωμένη κλίμακα AAMD.

Γ) Σχετικά με την αρχική αξιολόγηση του παιδιού ή εφήβου με νοητική ανεπάρκεια

Η αρχική αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τους 4 τομείς, που παρουσιάστηκαν. Στην

αρχική αξιολόγηση του μαθητή προσπαθούμε να συλλέξουμε πληροφορίες, στοιχεία
και συμπεριφορές που θα μας βοηθήσουν να σχηματίσουμε όσο το δυνατόν μια
πληρέστερη εικόνα του μαθητή μας.

Στο τέλος κάθε άξονα, από το σύνολο των στοιχείων που βρήκατε, θα καταλήξετε σε
ένα μικρό συμπέρασμα, το οποίο θα μας βοηθήσει να σχηματίσουμε την εικόνα του
μαθητή στο συγκεκριμένο άξονα.

Είναι πολύ σημαντικό, αν στην πορεία της αξιολόγησης μας δεν μπορούμε να
συλλέξουμε πληροφορίες για ορισμένα σημεία των αξόνων, να διατυπώσουμε τα
αντίστοιχα ερωτήματα για τα οποία θα προσπαθήσουμε στην πορεία να βρούμε
πληροφορίες.

Στην αξιολόγηση «βλέπουμε» το μαθητή ως κοινωνικό ον που δραστηριοποιείται σε

πολλούς κοινωνικούς τομείς (οικογένεια – σχολείο – γειτονιά) και για τους οποίους
συλλέγουμε πληροφορίες.

Οι συμπεριφορές που καταγράφονται πιο κάτω είναι ενδεικτικές, έχουν ως στόχο να

σας βοηθήσουν στην αξιολόγηση σας και όχι να τις συμπληρώσετε ως check list

Άξονας: Ιστορικό του παιδιού

α) Ιατρικό ιστορικό

Στο ιατρικό ιστορικό συλλέγουμε πληροφορίες που αφορούν την ανάπτυξη και υγεία
του μαθητή, ενδεικτικά:

Υπήρχαν προβλήματα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή επιπλοκές κατά τον τοκετό

2
Σε ποια ηλικία περπάτησε:

Πότε μίλησε για πρώτη φορά (είπε κάτι που αντιστοιχούσε σε λέξη);

Μίλησε με προτάσεις 2-3 λέξεων:

Σοβαρά προβλήματα υγείας:

Προβλήματα ομιλίας:

Κινητικά προβλήματα:

Προβλήματα ακοής ή όρασης

Παίρνει φάρμακα;

Διαταραχές που συνδέονται με άλλα περιστατικά στη ίδια οικογένεια:

β) Εκπαιδευτικό ιστορικό

Στο εκπαιδευτικό ιστορικό συλλέγουμε πληροφορίες που αφορούν στην εκπαιδευτική

πορεία του μαθητή, ενδεικτικά:

Πήγε το παιδί σε παιδικό σταθμό:

Πήγε το παιδί στο νηπιαγωγείο:

Σε ποια ηλικία:

Έχει επαναλάβει ποτέ το παιδί την ίδια τάξη:

Αν ναι, ποια τάξη και γιατί:

Προβλήματα προσαρμογής:

Προβλήματα συμπεριφοράς στον παιδικό σταθμό/νηπιαγωγείο/δημοτικό σχολείο:

Πως αντιμετώπισαν στο σχολείο αρχικά τους γονείς:

Έχει δοθεί στο παιδί ειδική βοήθεια (ειδικές υπηρεσίες) μέσα ή έξω από το σχολείο:

Είχε το παιδί συχνές και συνεχείς απουσίες από το σχολείο και για ποιο λόγο:

γ) Κοινωνικό ιστορικό

Ποια είναι η δομή της οικογένειας του;

Ποιες είναι οι σχέσεις που έχει με τους γονείς και με τα αδέρφια του;

3
Πώς περνά τη μέρα του εκτός σχολείου;

Ποια είναι η κοινωνική ζωή της οικογένειας;

Κάνει παρέα με άλλα παιδιά τις ώρες εκτός σχολείου; Παίζει σε σπίτια ή σε παιδότοπους με
άλλα παιδιά;

Έχει τον δικό του χώρο στο σπίτι; Τον φροντίζει αυτός;

Άξονας: Βασικές ικανότητες

Λόγος

Στο άξονα βασικές ικανότητες – λόγος προσπαθούμε να συλλέξουμε πληροφορίες

που αφορούν την πρόσληψη και έκφραση του λόγου, ενδεικτικά:

Πρόσληψη του λόγου:

Ανταποκρίνεται και εντοπίζει την πηγή του ήχου;

Καταλαβαίνει τη σημασία οικείων και βασικών λέξεων π.χ. ουσιαστικά, ρήματα,

επίθετα;

Καταλαβαίνει τις υποδείξεις του εκπαιδευτικού μέσα στην τάξη;

Απαντά σε ερωτήσεις του εκπαιδευτικού;

Συμμετέχει σε συζητήσεις που γίνονται μέσα στην τάξη;

Στο άκουσμα μιας ιστορίας απαντάει σε ερωτήσεις;

Κατανοεί τι λένε οι συμμαθητές του εκτός μαθησιακής διαδικασίας;

Έκφραση του λόγου:

Ο λόγος του είναι κατανοητός;

Λέει το όνομα του και των συμμαθητών του;

Απαντά όταν οι υπόλοιποι του μιλούν;

Ονομάζει οικεία αντικείμενα και ενέργειες όταν του μιλούν;

Απαντά μονολεκτικά ή με συνδυασμούς ήχων;

Χρησιμοποιεί τους χαιρετισμούς;

Απαντά μετά από επανάληψη των ερωτήσεων;

Μιλά γρήγορα;

Υπάρχει πρόβλημα με μερικούς φθόγγους;

4
Επαναλαμβάνει λέξεις στο λόγο του;

Χρησιμοποιεί τη σύνταξη Υ – Ρ – Κ & δευτερεύουσες προτάσεις;

Κάνει ερωτήσεις;

Το λεξιλόγιο του είναι πλούσιο ή απλό (σε σύγκριση με την ηλικία του) π.χ. άρθρα,
αντωνυμίες, επίθετα, απαντά σε ερωτήσεις:

Αφηγείται ιστορίες;

Περιγράφει εικόνες;

Μορφοσυντακτική δομή:

Κατανόηση οδηγιών απλών & σύνθετων:

Επίπεδο επικοινωνιακού λόγου (διαφέρει και αν ναι, πού και πώς από τον τρόπο και
το περιεχόμενο λεκτικής επικοινωνίας των συνομηλίκων του):

Επίπεδο ικανότητας αφήγησης (όχι σε μαθησιακά έργα αλλά σε καθημερινές

εμπειρίες):

Κινητικότητα

Στο άξονα βασικές ικανότητες – κινητικότητα προσπαθούμε να συλλέξουμε

πληροφορίες που αφορούν την αδρή και λεπτή κινητικότητα του μαθητή, ενδεικτικά:

Αδρή κινητικότητα

Βαδίζει σε μεγάλες & μικρές αποστάσεις σε διάφορους σχηματισμούς (ευθεία

γραμμή – τεθλασμένη – ζιγκ-ζαγκ – πλάγια)

Τρέχει με ταχύτητα σε διάφορες κατευθύνσεις

Κάνει κουτσό και στα 2 πόδια

Κάνει πηδήματα με τα 2 πόδια ενωμένα, πηδά μπροστά – πίσω, μέσα και έξω σε
στεφάνι

Πιάνει και πετά τη μπάλα όταν του την πετούν

Ανεβαίνει & κατεβαίνει σκάλα

Τρόπος που περπατάει & τρέχει:

Πως κινείται στο διάλειμμα και μέσα στην τάξη:

Λεπτή κινητικότητα

Πιάνει αντικείμενα με τα δάχτυλα

5
Ζωγραφίζει με μαρκαδόρους

Μπορεί να ξεφυλλίσει μια-μια σελίδα το βιβλίο

Πιάνει το ψαλίδι σωστά και μπορεί να κόψει

Με ποιο χέρι γράφει και πώς γράφει:

Κόβει πάνω σε γραμμές

Οπτικο-αντιληπτικές και οπτικο-κινητικές δεξιότητες

Στο άξονα βασικές ικανότητες – οπτικό – αντιληπτικές δεξιότητες συλλέγουμε

πληροφορίες που αφορούν την ικανότητα του μαθητή να ερμηνεύει αυτά που βλέπει
και να δίνει νόημα στο οπτικό ερέθισμα. Επίσης συλλέγουμε πληροφορίες σχετικά με
λειτουργικές δεξιότητες που σχετίζονται με τον συντονισμό ματιού και κίνησης.
Τέτοιες δεξιότητες είναι, για παράδειγμα, το κούμπωμα και ξεκούμπωμα, η χρήση
του φερμουάρ, το δέσιμο κορδονιών, το πέταγμα της μπάλας σε συγκεκριμένο στόχο,
κ.α.

Άξονας: Μαθησιακές – λειτουργικές δεξιότητες

Βασικές ανεξάρτητες λειτουργίες

Στο άξονα μαθησιακές λειτουργίες – βασικές ανεξάρτητες λειτουργίες προσπαθούμε

να συλλέξουμε πληροφορίες που αφορούν τόσο τη σωματική ανάπτυξη όσο και την
ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης του μαθητή, (πολλές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε
στον αντίστοιχο τομέα της ΑΑΜD), ενδεικτικά:

Σωματική ανάπτυξη (περιγραφή της εξωτερικής εμφάνισης του παιδιού)

Αυτοεξυπηρέτηση (αντίστοιχες της ηλικίας του)

Στη τουαλέτα - Πλύσιμο χεριών

Ανέβασμα & κατέβασμα ρούχων

Αν ζητάει βοήθεια για να φάει

Αν ντύνεται μόνο του

Ετοιμάζει μόνος του την τσάντα του και τα πράγματα του πάνω στο θρανίο

Οικονομικές συναλλαγές & διαχείριση ποσοτήτων

Στο άξονα μαθησιακές λειτουργίες – οικονομικές συναλλαγές & διαχείριση

ποσοτήτων προσπαθούμε να συλλέξουμε πληροφορίες που αφορούν την ικανότητα
χρησιμοποίησης χρημάτων από τους μαθητές για αγορές (πολλές πληροφορίες
μπορείτε να βρείτε στον αντίστοιχο τομέα της ΑΑΜD) και συλλέγουμε στοιχεία που

6
αφορούν την κατανόηση και διαχείριση ποσοτήτων και μετρήσεων (π.χ. αν έχει την
αίσθηση πόσο είναι ένα κιλό, ένα μέτρο, κ.α.)

Σχέσεις χρόνου & χώρου

Στο άξονα μαθησιακές λειτουργίες – σχέσεις χρόνου & χώρου προσπαθούμε να

συλλέξουμε πληροφορίες που αφορούν την ικανότητα κατανόησης και
χρησιμοποίησης του χρόνου ως ποσότητα (πολλές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε
στον αντίστοιχο τομέα της ΑΑΜD) και συλλέγουμε στοιχεία που αφορούν την
κατανόηση και προσανατολισμό του χώρου, ενδεικτικά:

Χρόνος

Γνωρίζει τις ημέρες (όχι απλά ως λέξεις μηχανιστικά αλλά λειτουργικά)

Χρονικές έννοιες (π.χ. πρωί - μεσημέρι - βράδυ, χθες – σήμερα - αύριο, κ.α.)

Χρησιμοποιεί ρολόι

Χώρος

Γνωρίζει τις έννοιες (πάνω – κάτω, μπροστά – πίσω, αργά – γρήγορα, κοντά –
μακριά, δεξιά – αριστερά, ψηλό – χαμηλό, μακρύ – κοντό)

Προσανατολισμός στο χώρο (μέσα στο σχολείο, στη γειτονιά)

Ανάγνωση & γραφή σε επίπεδο επικοινωνίας

Στο άξονα μαθησιακές λειτουργίες – ανάγνωση & γραφή σε επίπεδο επικοινωνίας

συλλέγουμε πληροφορίες που αφορούν την λειτουργική ικανότητα ανάγνωσης και
γραφής (πολλές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στον αντίστοιχο τομέα της ΑΑΜD).

Άξονας: Κοινωνικές σχέσεις – ευθύνη εαυτού

Στον άξονα κοινωνικές σχέσεις – ευθύνη εαυτού μπορούμε να συλλέξουμε πολλά

στοιχεία που αφορούν την κοινωνικοποίηση του μαθητή (πολλές πληροφορίες
μπορείτε να βρείτε στον αντίστοιχο τομέα της ΑΑΜD).

Εξάρτηση - ανεξαρτησία

Κάνει επιλογές βάση των επιθυμιών του;

Εκφράζει τις επιθυμίες του και τα θέλω του;

Αποφασίζει ο ίδιος για διάφορα πράγματα;

Προσκολλάται στον εκπαιδευτικό;

Εικόνα εαυτού

7
Έχει θετική ή αρνητική εικόνα για τον εαυτό του;

Γνωρίζει τις δυνατότητες του;

Αντιλαμβάνεται την εικόνα που έχουν οι άλλοι για τον ίδιο;

Υπευθυνότητα διαχείρισης ατομικών πραγμάτων (οργάνωση, ατομικά πράγματα)

Φροντίζει τα προσωπικά του αντικείμενα;

Μπορεί να συμμετάσχει σε ρουτίνες της τάξης (καθαριότητα, μάζεμα τετραδίων,

μοίρασμα υλικών για κάποιο μάθημα);

Ευθύνη έναντι των άλλων - Ικανότητα συλλογικού παιχνιδιού (αν βλέπει τους
άλλους ή λειτουργεί εγωκεντρικά)

Βοηθάει του συμμαθητές του;

Νοιάζεται για τα συναισθήματα των άλλων;

Συνεργάζεται με άλλους συμμαθητές του στο μάθημα;

Συνεργάζεται και παίζει με παιδιά στο διάλειμμα;

Προτιμά το ατομικό παιχνίδι ή το παράλληλο παιχνίδι;

Παρατηρεί ή συμμετέχει στα παιχνίδια των άλλων;

Παίζει μόνος του ή συμμετέχει στο παιχνίδι κάποιας παρέας;

Κατανοεί τους κανόνες των παιχνιδιών που παίζουν τα άλλα παιδιά;

Πρωτοβουλία

Ζητάει τη βοήθεια των άλλων;

Συμμετέχει σε συζητήσεις που γίνονται μέσα στην τάξη;

Κάνει ερωτήσεις στο δάσκαλο του όταν δεν κατανοεί κάτι μέσα στην τάξη;

Προτείνει κάτι για τη διεξαγωγή μιας δραστηριότητας;

Παθητικότητα – παραίτηση

Εκφράζει τα συναισθήματα του;

Σε ομαδικές εργασίες είναι απαθής; Η γνώμη του γίνεται ακουστή ή απορρίπτεται;

Όταν οι συμμαθητές του τον απορρίπτουν άμεσα ή έμμεσα, το δέχεται αναντίρρητα/

αδιαμαρτύρητα;

8
 Προφίλ του παιδιού ή εφήβου με νοητική ανεπάρκεια

Η αρχική αξιολόγηση του παιδιού θα καταλήγει σε ένα συνοπτικό σφαιρικό προφίλ

(τα πιο σημαντικά δυνατά και αδύνατα σημεία του), από όπου θα μπορεί να
προκύψουν οι βασικές προτεραιότητες του προγράμματος παρέμβασης. Αυτές θα
πρέπει να τις βάλετε άμεσα σε εφαρμογή δοκιμάζοντας την καταλληλότητα των
δραστηριοτήτων και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων διδασκαλίας. Ένας
ολοκληρωμένος σχεδιασμός του προγράμματος προϋποθέτει τη δοκιμή που
προαναφέρθηκε. Επίσης θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το πρόγραμμα που θα
εφαρμόσετε στην πρακτική άσκηση θα πρέπει να έχει τη συγκατάθεση του
διδάσκοντα της μονάδας που θα δουλέψετε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η διεξαγωγή
της πρακτικής άσκησης –σύμφωνα με το πνεύμα και το γράμμα του θεσμικού
πλαισίου- υλοποιείται με την ευθύνη του διδάσκοντα της τάξης.

καλή δουλειά
Γιώργος Μπάρμπας