MAT1320 Hafta 1

MAT1320-Lineer Cebir
Ders Notları
Matrisler
Mehmet E. KÖROĞLU
Güz 2020
Yıldız Teknik Üniversitesi, Matematik Bölümü
mkoroglu@yildiz.edu.tr
Table of contents
1. Matrisler
2. Matris Toplamı ve Skaler ile Çarpımı
3. Toplam Sembolü
4. Matris Çarpımı
5. Bir Matrisin Transpozu veya Devriği
6. Karesel Matrisler
7. Köşegen(Diagonal) ve İz(Trace)
8. Birim Matris, Skaler Matrisler
9. Bir Matrisin Kuvveti, Polynomlarda Matrisler
10. Terslenebilir (Nonsinguler) Matrisler
Mehmet E. KÖROĞLU 1
Matrisler
Matrisler
K cismi üzerinde bir A matrisi şağıdaki gibi bir dikdörtgensel

dizidir.  
a11 a12 . . . a1n
 
 a21 a22 . . . a2n 
A= . .. .. ..  .
 
 .. . . . 
 
am1 am2 . . . amn
Matrisler

dizidir.  
a11 a12 . . . a1n
 
 a21 a22 . . . a2n 
A= . .. .. ..  .
 
 .. . . . 
 
am1 am2 . . . amn

a11 a12 . . . a1n , . . . , am1 am2 . . . amn
Matrisler

dizidir.  
a11 a12 . . . a1n
 
 a21 a22 . . . a2n 
A= . .. .. ..  .
 
 .. . . . 
 
am1 am2 . . . amn

a11 a12 . . . a1n , . . . , am1 am2 . . . amn
şeklindeki m-tane yatay sıralanmış sayı listesine A matrisinin
satırları
Matrisler

dizidir.  
a11 a12 . . . a1n
 
 a21 a22 . . . a2n 
A= . .. .. ..  .
 
 .. . . . 
 
am1 am2 . . . amn

a11 a12 . . . a1n , . . . , am1 am2 . . . amn
şeklindeki m-tane yatay sıralanmış sayı listesine A matrisinin
satırları ve    
a11 a1n
 a21   a2n 
   
 . ,..., . 
 .   . 
 .   . 
am1 amn
şeklindeki
Mehmet n-tane
E. KÖROĞLU dikey sıralanmış sayı listesine A matrisinin 2
Matrisler
• i. satır ve j. sütunun kesişiminde yer alan eleman aij ile

gösterilir ve matrisin ij-elemanı veya ij-girdisi olarak
adlandırılır. ij-elemanı aij olan bir A matrisini kısaca A = [aij ]
ile göstereceğiz.
Matrisler

ile göstereceğiz.
• m-tane satırı n-tane sütunu olan bir A matrisine m × n tipinde
veya m × n ebatlı matris denir. m ve n sayı çiftine A
matrisinin boyutu denir.
Matrisler

ile göstereceğiz.
• m-tane satırı n-tane sütunu olan bir A matrisine m × n tipinde
veya m × n ebatlı matris denir. m ve n sayı çiftine A
matrisinin boyutu denir.
• Eğer A ve B matrislerinin boyutları ve karşılıklı girdileri eşit ise
bu iki matrise eşit matris denir ve A = B ile gösterilir.
Matrisler
• Sadece bir tane satırı olan matrise satır matris veya satır
vektör ve sadece bir tane sütunu olan matrise sütun matris
veya sütun vektör denir.
Matrisler
• Tüm girdileri sıfır olan matrise sıfır matris denir ve genellikle 0
veya O harfi ile gösterilir.
Matrisler
• Tüm girdileri reel sayı olan matrislere reel matris veya R
üzerinde matris denir.
Matrisler
• Tüm girdileri kompleks sayı olan matrise kompleks matris veya
C üzerinde matris denir.
Matrisler
• Tüm girdileri kompleks sayı olan matrise kompleks matris veya
C üzerinde matris denir.
• Bu derste genellikle reel matrisler ile ilgileneceğiz.
Matrisler
Example
1 2 3
!
A= dikdörtgensel dizisi 2 × 3 tipinde bir matristir.
3 1 2
Matrisler
Example
1 2 3
!
3 1 2
Satırları
1 2 3 ve 3 1 2 ,
Matrisler
Example
1 2 3
!
3 1 2
Satırları
1 2 3 ve 3 1 2 ,
ve sütunları da
1 2 3
! ! !
, , dir.
3 1 2
Matrisler
Example
1 2 3
!
3 1 2
Satırları
1 2 3 ve 3 1 2 ,
ve sütunları da
1 2 3
! ! !
, , dir.
3 1 2
Example
0 0 0 0
!
O= , 2 × 4 tipinde sıfır matrisidir.
0 0 0 0
Matrisler
Example
x + y 3z + t 2 1
! !
= olacak şekilde x , y , z, t sayılarını
x −y z −t 4 3
bulalım.
Matrisler
Example
x + y 3z + t 2 1
! !
x −y z −t 4 3
bulalım. İki matrisin eşitliği tanımından karşılıklı elemanlar eşit
olmalıdır.
Matrisler
Example
x + y 3z + t 2 1
! !
x −y z −t 4 3
olmalıdır. O halde,
x +y = 2, 3z + t = 1,
x −y = 4, z − t = 3.
Matrisler
Example
x + y 3z + t 2 1
! !
x −y z −t 4 3
olmalıdır. O halde,
x +y = 2, 3z + t = 1,
x −y = 4, z − t = 3.
Bu denklem sistemi çözülürse,
x = 3, y = −1, z = 1 ve t = −2 olur.
Matris Toplamı ve Skaler ile Çarpımı
A = [aij ] ve B = [bij ] , m × n tipinde iki matris olsun.
A = [aij ] ve B = [bij ] , m × n tipinde iki matris olsun. A ve B

matrislerinin toplamı A + B ile gösterilir ve A ile B matrilerinin
karşılıklı elemanlarının toplanması ile elde edilir.
A = [aij ] ve B = [bij ] , m × n tipinde iki matris olsun. A ve B

matrislerinin toplamı A + B ile gösterilir ve A ile B matrilerinin
karşılıklı elemanlarının toplanması ile elde edilir. Şöyle ki,
 
a11 + b11 a12 + b12 ... a1n + b1n
 
 a21 + b21 a22 + b22 ... a2n + b2n 
A+B =  .. .. .. .. .
 

 . . . . 

am1 + bm1 am2 + bm2 . . . amn + bmn
A matrisinin bir k skaleri ile çarpımı k.A veya kA ile gösterilir ve A

matrisinin her elemanının k ile çarpılması ile elde edilir.

matrisinin her elemanının k ile çarpılması ile elde edilir. Şöyle ki,
 
ka11 ka12 . . . ka1n
 
 ka21 ka22 . . . ka2n .

kA = 

 ... ... ... ... 

kam1 kam2 . . . kamn

 
ka11 ka12 . . . ka1n
 
 ka21 ka22 . . . ka2n .

kA = 

 ... ... ... ... 

Notlar:
• A + B ve kA yine m × n tipli matrislerdir.

 
ka11 ka12 . . . ka1n
 
 ka21 ka22 . . . ka2n .

kA = 

 ... ... ... ... 

Notlar:
• −A = (−1) A ve A − B = A + (−1) B dir. A matrisinin −1
skaler katı −A olmak üzere, A − B ifadesine A ve B
matrislerinin farkı denir.

 
ka11 ka12 . . . ka1n
 
 ka21 ka22 . . . ka2n .

kA = 

 ... ... ... ... 

Notlar:
• −A = (−1) A ve A − B = A + (−1) B dir. A matrisinin −1
skaler katı −A olmak üzere, A − B ifadesine A ve B
matrislerinin farkı denir.
• Farklı ebatlardaki (tipli/boyutlu) matrislerin toplamı ve farkı
tanımlı değildir.
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
A+B
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8
!
A+B =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7)
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
3A
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
3(1) 3(−2) 3(3)
!
3A =
3(0) 3(4) 3(5)
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
3(1) 3(−2) 3(3) 3 −6 9
! !
3A = =
3(0) 3(4) 3(5) 0 12 15
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
3(1) 3(−2) 3(3) 3 −6 9
! !
3A = =
3(0) 3(4) 3(5) 0 12 15
2A − 3B
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
3(1) 3(−2) 3(3) 3 −6 9
! !
3A = =
3(0) 3(4) 3(5) 0 12 15
2 −4 6
! !
−12 −18 −24
2A − 3B = +
0 8 10 −3 9 21
Example
1 −2 3 4 6 8
! !
A= ve B = olsun.
0 4 5 1 −3 −7
1 + 4 −2 + 6 3+8 5 4 11
! !
A+B = =
0 + 1 4 + (−3) 5 + (−7) 1 1 −2
3(1) 3(−2) 3(3) 3 −6 9
! !
3A = =
3(0) 3(4) 3(5) 0 12 15
2 −4 6
! !
−12 −18 −24
2A − 3B = +
0 8 10 −3 9 21
!
−10 −22 −18
=
−3 17 31
Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

aşağıda verilmiştir.

Theorem
A, B, C aynı tipli matrisler ve k ile k 0 keyfi sabitler olsun.

Theorem
• (A + B ) + C =
A + (B + C )

Theorem
• (A + B ) + C =
A + (B + C )
• A+0 = 0+A = A

Theorem
• (A + B ) + C =
A + (B + C )
• A+0 = 0+A = A
• A + (−A) = (−A) + A = 0

Theorem
• (A + B ) + C =
A + (B + C )
• A+0 = 0+A = A
• A + (−A) = (−A) + A = 0
• A+B = B+A

Theorem
• (A + B ) + C = • k (A + B ) = kA + kB
A + (B + C )
• A+0 = 0+A = A
• A + (−A) = (−A) + A = 0
• A+B = B+A

Theorem
• (A + B ) + C = • k (A + B ) = kA + kB
A + (B + C )
• (k + k 0 ) A = kA + k 0 A
• A+0 = 0+A = A
• A + (−A) = (−A) + A = 0
• A+B = B+A

Theorem
• (A + B ) + C = • k (A + B ) = kA + kB
A + (B + C )
• (k + k 0 ) A = kA + k 0 A
• A+0 = 0+A = A
• A + (−A) = (−A) + A = 0 • (kk 0 ) A = k (k 0 A)
• A+B = B+A

Theorem
• (A + B ) + C = • k (A + B ) = kA + kB
A + (B + C )
• (k + k 0 ) A = kA + k 0 A
• A+0 = 0+A = A
• A + (−A) = (−A) + A = 0 • (kk 0 ) A = k (k 0 A)
• A+B = B+A • 1·A = A
Toplam Sembolü
Toplam Sembolü
Matris çarpımını tanımlamadan önce tanımda kullanacağımız

P
(Grek alfabesinde büyük sigma) ile gösterilen toplam sembolünü

verelim.
Toplam Sembolü

P

verelim.
• f (k ) , k harfini içeren cebirsel bir ifade olsun. Bu durumda
n
f (k ) = f (1) + f (2) + . . . + f (n ) .
X
k =1
Toplam Sembolü

P

verelim.
n
f (k ) = f (1) + f (2) + . . . + f (n ) .
X
k =1
• k harfine toplamın indisi ve sırasıyla 1 ile n’ye alt ve üst
sınırlar denir.
Toplam Sembolü

P

verelim.
n
f (k ) = f (1) + f (2) + . . . + f (n ) .
X
k =1
• k harfine toplamın indisi ve sırasıyla 1 ile n’ye alt ve üst
sınırlar denir.
• Toplam sembolünün indisi tepkisiz olduğundan alt ve üst
sınırları uygun şekilde yeniden düzenleyebiliriz. Şöyle ki,
n2
f (k ) = f (n1 ) + f (n1 + 1) + f (n1 + 2) + · · · + f (n2 ) .
X
k = n1
Toplam Sembolü
Example
5
1.
P
xk = x1 + x2 + x3 + x4 + x5
k =1
Toplam Sembolü
Example
5
1.
P
xk = x1 + x2 + x3 + x4 + x5
k =1
n
2. ai bi = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn
P
i =1
Toplam Sembolü
Example
5
1.
P
xk = x1 + x2 + x3 + x4 + x5
k =1
n
2. ai bi = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn
P
i =1
5
3. j 2 = 22 + 32 + 42 + 52 = 54
P
j =2
Toplam Sembolü
Example
5
1.
P
xk = x1 + x2 + x3 + x4 + x5
k =1
n
2. ai bi = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn
P
i =1
5
3. j 2 = 22 + 32 + 42 + 52 = 54
P
j =2
n
4. ai x i = a0 + a1 x + a 2 x 2 + · · · + a n x n
P
i =0
Toplam Sembolü
Example
5
1.
P
xk = x1 + x2 + x3 + x4 + x5
k =1
n
2. ai bi = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn
P
i =1
5
3. j 2 = 22 + 32 + 42 + 52 = 54
P
j =2
n
4. ai x i = a0 + a1 x + a 2 x 2 + · · · + a n x n
P
i =0
p
5. aik bkj = ai1 b1j + ai2 b2j + ai3 b3j + · · · + aip bpj
P
k =1
Matris Çarpımı
Matris Çarpımı
• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

durum için matris çarpımını verelim.
Matris Çarpımı

• A = [ai ] satır ve B = [bi ] sütun matrislerinin çarpımının
sonucu 1 × 1 tipinde bir matris olup A ve B matrislerinin
karşılıklı girdileri çarpıldıktan sonra elde edilen bu çarpımların
toplanması ile bulunur. Yani,
 
b1
 
 b2 
AB = a1 a2 . . . an  ..
 
.

 
 
bn
Matris Çarpımı

 
b1
 
 b2 
AB = a1 a2 . . . an  ..
 
.

 
 
bn
Matris Çarpımı

 
b1
 
 b2 
AB = a1 a2 . . . an  ..  = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn
 

 . 

bn
Matris Çarpımı

 
b1
n
 
 b2  X
AB = a1 a2 . . . an  ..  = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn = ak bk
 

 . 
 k =1
bn
Matris Çarpımı

 
b1
n
 
 b2  X
AB = a1 a2 . . . an  ..  = a1 b1 + a2 b2 + · · · + an bn = ak bk
 

 . 
 k =1
bn
• Eğer A ve B’nin eleman sayıları farklı ise AB çarpımı tanımlı

değildir.
Matris Çarpımı
Example
 
 3
1. 7 −4 5   = 7(3) + (−4)(2) + 5(−1) =
2 


−1
21 − 8 − 5 = 8.
Matris Çarpımı
Example
 
 3
1. 7 −4 5   = 7(3) + (−4)(2) + 5(−1) =
2 


−1
21 − 8 − 5 = 8.
4
 
 −9

2. 6 −1 8 3   = 24 + 9 − 16 + 15 = 32.
 

 −2 

5
Matris Çarpımı
Example
 
 3
1. 7 −4 5   = 7(3) + (−4)(2) + 5(−1) =
2 


−1
21 − 8 − 5 = 8.
4
 
 −9

2. 6 −1 8 3   = 24 + 9 − 16 + 15 = 32.
 

 −2 

5
Şimdi genel matris çarpımını verebiliriz.
Matris Çarpımı
A matrisinin sütun sayısı ile B matrisinin satır sayısı eşit olmak

üzere, A = [aik ] ve B = [bkj ] sırasıyla m × p ve p × n tipinde
matrisler olsun.
Matris Çarpımı

matrisler olsun. Bu durumda AB çarpımı, ij-elamanı A matrisinin i.
satırı ile B matrisinin j. sütununun çarpılmasıyla elde edilen m × n
ebatlı bir matristir.
Matris Çarpımı

ebatlı bir matristir. Şöyle ki,
    
a11 . . . a1p b11 . . . b1j . . . b1n c11 . . . c1n
 . .  . ... . ... . . .
    
 ...   


 ··· 

 ai1 . . . aip   . ... . ... . = . cij .
    

 . .  . ... . ... . . .
    
 ...  


 ··· 

am1 . . . amp bp1 . . . bpj . . . bpn cm1 . . . cmn
Matris Çarpımı

    
a11 . . . a1p b11 . . . b1j . . . b1n c11 . . . c1n
 . .  . ... . ... . . .
    
 ...   


 ··· 

 ai1 . . . aip   . ... . ... . = . cij .
    

 . .  . ... . ... . . .
    
 ...  


 ··· 

p
X
cij = ai1 b1j + ai2 b2j + · · · + aip bpj = aik bkj
k =1
Matris Çarpımı

    
a11 . . . a1p b11 . . . b1j . . . b1n c11 . . . c1n
 . .  . ... . ... . . .
    
 ...   


 ··· 

 ai1 . . . aip   . ... . ... . = . cij .
    

 . .  . ... . ... . . .
    
 ...  


 ··· 

p
X
cij = ai1 b1j + ai2 b2j + · · · + aip bpj = aik bkj
k =1
• p 6= q iken A, m × p ebatlı ve B, q × n ebatlı ise AB tanımlı

değildir.
Example
1 3 2 0 −4
! !
A= ve B = ise AB çarpımını
2 −1 5 −2 6
bulalım.
Example
1 3 2 0 −4
! !
2 −1 5 −2 6
bulalım.
A, 2 × 2 ve B, 2 × 3 tipli olup AB çarpımı tanımlıdır ve 2 × 3

tipindedir.
Example
1 3 2 0 −4
! !
2 −1 5 −2 6
bulalım.

tipindedir. AB’nin ilk satırını elde etmek
! için A!matrisinin!ilk satırı
2 0 −4
olan 1 3 ile B matrisinin , ,
5 −2 6
sütunlarınını sırasıyla çarpmalıyız.
Example
1 3 2 0 −4
! !
2 −1 5 −2 6
bulalım.

2 0 −4
5 −2 6
sütunlarınını sırasıyla çarpmalıyız. Şöyle ki,
2 + 15 0 − 6 −4 + 18 17 −6 14
! !
AB = =
. . . . . .
Example
1 3 2 0 −4
! !
2 −1 5 −2 6
bulalım.

2 0 −4
5 −2 6
2 + 15 0 − 6 −4 + 18 17 −6 14
! !
AB = =
. . . . . .
AB’nin
ikinci
satırını elde etmek için A matrisinin ikinci satırı olan
2 −1 ile B matrisinin tüm sütunlarını sırasıyla çarpalım.
Example
1 3 2 0 −4
! !
2 −1 5 −2 6
bulalım.

2 0 −4
5 −2 6
2 + 15 0 − 6 −4 + 18 17 −6 14
! !
AB = =
. . . . . .
AB’nin
ikinci
satırını elde etmek için A matrisinin ikinci satırı olan
2 −1 ile B matrisinin tüm sütunlarını sırasıyla çarpalım.
17 14 17 −6 14
! !
−6
AB = =
4 − 5 0 + 2 −8 − 6 −1 2 −14
Matris Çarpımı
Example
1 2 5 6
! !
A= ve B = için
3 4 0 −2
Matris Çarpımı
Example
1 2 5 6
! !
A= ve B = için
3 4 0 −2
5+0 6−4 5 2
! !
AB = =
15 + 0 18 − 8 15 10
Matris Çarpımı
Example
1 2 5 6
! !
A= ve B = için
3 4 0 −2
5+0 6−4 5 2
! !
AB = =
15 + 0 18 − 8 15 10
ve
5 + 18 10 + 24 23 34
! !
BA = =
0−6 0−8 −6 −8
Matris Çarpımı
Example
1 2 5 6
! !
A= ve B = için
3 4 0 −2
5+0 6−4 5 2
! !
AB = =
15 + 0 18 − 8 15 10
ve
5 + 18 10 + 24 23 34
! !
BA = =
0−6 0−8 −6 −8
Not: Yukarıdaki örnek matris çarpımının değişmeli

olmayabileceğini gösteriyor. Genel olarak, AB 6= BA dir.
Matris Çarpımı
Example
1 2 5 6
! !
A= ve B = için
3 4 0 −2
5+0 6−4 5 2
! !
AB = =
15 + 0 18 − 8 15 10
ve
5 + 18 10 + 24 23 34
! !
BA = =
0−6 0−8 −6 −8
Not: Yukarıdaki örnek matris çarpımının değişmeli

olmayabileceğini gösteriyor. Genel olarak, AB 6= BA dir.
Matris çarpımının aşağıdaki özellikleri vardır.
Matris Çarpımı
Theorem
A, B, C matrisleri için aşağıda verilen çarpım ve toplamlar tanımlı
olsun.
Matris Çarpımı
Theorem
olsun.
1. (AB )C = A(BC ) (birleşme öz.),
Matris Çarpımı
Theorem
olsun.

2. A(B + C ) = AB + AC (sol dağılma öz.),
Matris Çarpımı
Theorem
olsun.

3. (B + C )A = BA + CA (sağ dağılma öz.),
Matris Çarpımı
Theorem
olsun.

4. k (AB ) = (kA)B = A(kB ), k skaler.
Matris Çarpımı
Theorem
olsun.

4. k (AB ) = (kA)B = A(kB ), k skaler.
5. OA = O ve BO = O, O sıfır matris.
Bir Matrisin Transpozu veya Devriği
A matrisinin devriği veya transpozu AT ile gösterilir ve A

matrisinin satırlarını sütun yaparak veya sütunlarını satır yaparak
elde edilir.

elde edilir. Örneğin,
 
!T 1 4
1 2 3
= 2 5 
 

4 5 6 
3 6

   
!T 1 4 1
1 2 3 T
=  2 5  ve 1 −3 −5 =  −3 
   
  
4 5 6 
3 6 −5

   
!T 1 4 1
1 2 3 T
=  2 5  ve 1 −3 −5 =  −3 
   
  
4 5 6 
3 6 −5
• Eğer A = [aij ] bir m × n matris ise bij = aji olmak üzere

AT = [bij ] bir n × m matristir.

   
!T 1 4 1
1 2 3 T
=  2 5  ve 1 −3 −5 =  −3 
   
  
4 5 6 
3 6 −5

• Bir satır vektörün transpozu sütun vektör ve bir sütun
vektörün transpozu satır vektör olur.

   
!T 1 4 1
1 2 3 T
=  2 5  ve 1 −3 −5 =  −3 
   
  
4 5 6 
3 6 −5

• Bir satır vektörün transpozu sütun vektör ve bir sütun
vektörün transpozu satır vektör olur.
• Aşağıdaki teorem ile transpoz işleminin bazı özellikleri
verilmiştir.
Theorem
A ve B iki matris ve k skaler olsun. Toplam ve çarpım tanımlı
olmak üzere,
Theorem
olmak üzere,
1. (A + B )T = AT + B T
Theorem
olmak üzere,
1. (A + B )T = AT + B T
2. (kA)T = kAT
Theorem
olmak üzere,
1. (A + B )T = AT + B T
2. (kA)T = kAT
T
3. AT =A
Theorem
olmak üzere,
1. (A + B )T = AT + B T
2. (kA)T = kAT
T
3. AT =A
4. (AB )T = B T AT
Theorem
olmak üzere,
1. (A + B )T = AT + B T
2. (kA)T = kAT
T
3. AT =A
4. (AB )T = B T AT
4. özellikte iki matrisin çarpımının transpozunun, matrislerin

transpozlarının ters sıradan çarpımı olduğuna dikkat edelim.
Karesel Matrisler
Karesel Matrisler
Satır ve sütun sayıları aynı olan matrislere karesel matris denir.

n × n tipindeki bir karesel matrise bazen n-mertebeli veya n-karesel
matris denir.
Karesel Matrisler

matris denir.
• Herhangi iki matrisi her zaman toplamak veya çarpmak

mümkün olmayabilir. Fakat aynı ebatlı karesel matrisler için
bu durum söz konusu seğildir.
Karesel Matrisler

matris denir.
• Herhangi iki matrisi her zaman toplamak veya çarpmak

mümkün olmayabilir. Fakat aynı ebatlı karesel matrisler için
bu durum söz konusu seğildir.
• Belli bir ebat için toplama, çarpma, skaler ile çarpma ve
transpoz işlemleri herhangi bir n × n matrise uygulanabilir ve
sonuç yine n × n matris olur.
Karesel Matrisler
Example
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
Karesel Matrisler
Example
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
 
3 −3 4
,
 
A+B = 
 −4 −1 −6 
6 8 3
Karesel Matrisler
Example
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
   
3 −3 4 2 4 6
, 2A = 
 −8 −8 −8  ,
   
A+B = 
 −4 −1 −6  
6 8 3 10 12 14
Karesel Matrisler
Example
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
     
3 −3 4 2 4 6 1 −4 5
, 2A = 
 −8 −8 −8  , AT = 
 2 −4 6 
     
A+B = 
 −4 −1 −6   
6 8 3 10 12 14 3 −4 7
Karesel Matrisler
Example
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
     
3 −3 4 2 4 6 1 −4 5
, 2A = 
 −8 −8 −8  , AT = 
 2 −4 6 
     
A+B = 
 −4 −1 −6   
6 8 3 10 12 14 3 −4 7
 
5 7 −15
0 ,
20 
 
AB = 
 −12
17 7 −35
Karesel Matrisler
Example
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
     
3 −3 4 2 4 6 1 −4 5
, 2A = 
 −8 −8 −8  , AT = 
 2 −4 6 
     
A+B = 
 −4 −1 −6   
6 8 3 10 12 14 3 −4 7
   
5 7 −15 27 30 33
0 ,
20 
   
AB = 
 −12 BA = 
 −22 −24 −26 

17 7 −35 −27 −30 −33
Köşegen(Diagonal) ve İz(Trace)
A = [aij ] bir n-karesel matris olmak üzere A matrisinin esas

köşegeni veya köşegeni satır ve sütun indisi aynı olan elemanlardan
oluşur. Yani,
diag (A) = (a11 , a22 , a33 , . . . , ann ).

oluşur. Yani,
diag (A) = (a11 , a22 , a33 , . . . , ann ).
A matrisinin izi Tr (A)(veya İz (A)) ile gösterilir ve köşegen

elemanlarının toplamıdır. Yani,
Tr (A) = a11 + a22 + a33 + · · · + ann .

oluşur. Yani,
diag (A) = (a11 , a22 , a33 , . . . , ann ).
A matrisinin izi Tr (A)(veya İz (A)) ile gösterilir ve köşegen

elemanlarının toplamıdır. Yani,
Tr (A) = a11 + a22 + a33 + · · · + ann .
Theorem
A = [aij ] ve B = [bij ], n-karesel matrisler ve k bir skaler olsun.
Theorem
1. Tr (A + B ) = Tr (A) + Tr (B )
Theorem
1. Tr (A + B ) = Tr (A) + Tr (B )

2. Tr AT = Tr (A)
Theorem
1. Tr (A + B ) = Tr (A) + Tr (B )

2. Tr AT = Tr (A)
3. Tr (kA) = kTr (A)
Theorem
1. Tr (A + B ) = Tr (A) + Tr (B )

2. Tr AT = Tr (A)
3. Tr (kA) = kTr (A)
4. Tr (AB ) = Tr (BA)
Example
A ve B, 3 × 3 tipinde iki matris olsun.
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
diag (A) = {1, −4, 7} ve Tr (A) = 1 − 4 + 7 = 4

diag (B ) = {2, 3, −4} ve Tr (B ) = 2 + 3 − 4 = 1

Tr (A + B ) = 3 − 1 + 3 = 5, Tr (2A) = 2 − 8 + 14 = 8, Tr AT = 4
Tr (AB ) = 5 + 0 − 35 = −30, Tr (BA) = 27 − 24 − 33 = −30

Tr (A + B ) = Tr (A) + Tr (B ), Tr AT = Tr (A), Tr (2A) = 2Tr (A)
AB 6= BA, olmasına rağmen Tr (AB ) = Tr (BA).

Example
A ve B, 3 × 3 tipinde iki matris olsun.
   
1 2 3 2 −5 1
and  0 3 −2 
   
A=
 −4 −4 −4 
 B= 
5 6 7 1 2 −4
diag (A) = {1, −4, 7} ve Tr (A) = 1 − 4 + 7 = 4

diag (B ) = {2, 3, −4} ve Tr (B ) = 2 + 3 − 4 = 1

Tr (A + B ) = 3 − 1 + 3 = 5, Tr (2A) = 2 − 8 + 14 = 8, Tr AT = 4
Tr (AB ) = 5 + 0 − 35 = −30, Tr (BA) = 27 − 24 − 33 = −30

Tr (A + B ) = Tr (A) + Tr (B ), Tr AT = Tr (A), Tr (2A) = 2Tr (A)
AB 6= BA, olmasına rağmen Tr (AB ) = Tr (BA).
Birim Matris, Skaler Matrisler
n-karesel birim matris In veya I ile gösterilir ve tüm köşegen

elemanları 1, geriye kalan elemanları sıfır olan karesel matrise denir.
A ve I, n-karesel iki matris olmak üzere,
AI = IA = A.

AI = IA = A.
Genel olarak, m × n tipinde B matrisi için BIn = Im B = B.

AI = IA = A.

k skaler olmak üzere, kI matrisine skaler matris denir.

AI = IA = A.

k skaler olmak üzere, kI matrisine skaler matris denir. Bir A
matrisini kI skaler matrisiyle çarpmak ile A matrisini k skaleri ile
çarpmak aynı sonucu verir.
(kI )A = k (IA) = kA
Example
1 5
   
   
1 0 0 5 0 0
1 5
   
 0 1 0 , ,  0 5 0 ,
       
  
   1     5 
0 0 1 0 0 5
   
1 5
Bir Matrisin Kuvveti, Polynomlarda
Matrisler
Bir Matrisin Kuvveti, Polynomlarda Matrisler
A, K cismi üzerinde n-karesel bir matris olsun. A matrisinin

kuvveti aşağıdaki gibi tanımlanır
A2 = AA, A3 = A2 A, . . . , An+1 = An A, . . . , and A0 = I

f ( x ) = a0 + a1 x + a 2 x 2 + · · · + an x n
katsayıları K cisminden olan herhangi bir polinom olmak üzere,
f (A) = a0 In + a1 A + a2 A2 + · · · + an An

f ( x ) = a0 + a1 x + a 2 x 2 + · · · + an x n
katsayıları K cisminden olan herhangi bir polinom olmak üzere,
f (A) = a0 In + a1 A + a2 A2 + · · · + an An
Example
1 2
!
A= için
3 −4
1 2 1 2 7 −6
! ! !
A2 = = ve
3 −4 3 −4 −9 22
7 −6 1 2 38
! ! !
−11
A3 = A2 A
= = .
−9 22 3 −4 57 −106
f (x ) = 2x 2 − 3x + 5 ve g (x ) = x 2 + 3x − 10 ise
7 −6 1 2 1 0 16 −18
! ! ! !
f (A) = 2 −3 +5 =
−9 22 3 −4 0 1 −27 61
7 −6 1 2 1 0 0 0
! ! ! !
g (A) = +3 − 10 =
−9 22 3 −4 0 1 0 0
Bu durumda, A matrisi g (x )’in bir köküdür.
Terslenebilir (Nonsinguler) Matrisler
A ve B aynı tipte karesel matrisleri için AB = BA = I ise A

matrisine terslenebilir veya nonsingulerdir denir. Bir matrisin tersi
eğer varsa tektir. Şöyle ki, eğer AB1 = B1 A = I ve
AB2 = B2 A = I ise
B1 = B1 I = B1 (AB2 ) = (B1 A) B2 = IB2 = B2
B matrisine A’nın tersi denir ve A−1 ile gösterilir. Yukarıdaki

işlemin simetrik olduğuna dikkat edelim. Eğer B = A−1 ise
A = B −1 olur.
Example
2 5 3 −5
! !
A= ve B = olsun.
1 3 −1 2
6 − 5 −10 + 10 1 0
! !
AB = =
3−3 −5 + 6 0 1
Example
2 5 3 −5
! !
A= ve B = olsun.
1 3 −1 2
6 − 5 −10 + 10 1 0
! !
AB = =
3−3 −5 + 6 0 1
6 − 5 15 − 15 1 0
! !
BA = =
−2 + 2 −5 + 6 0 1
O halde, A ve B birbirlerine ters olurlar.
Example
2 5 3 −5
! !
A= ve B = olsun.
1 3 −1 2
6 − 5 −10 + 10 1 0
! !
AB = =
3−3 −5 + 6 0 1
6 − 5 15 − 15 1 0
! !
BA = =
−2 + 2 −5 + 6 0 1
O halde, A ve B birbirlerine ters olurlar. AB = I olması için gerek

ve yeter koşul BA = I olmasıdır. Bu yüzden ters olup olmadığına
karar vermek için sadece bir matris çarpımını yapmak yeterlidir.
A ve B terslenebilir ise AB de terslenebilirdir ve
(AB )−1 = B −1 A−1 .
A ve B terslenebilir ise AB de terslenebilirdir ve
(AB )−1 = B −1 A−1 .
Genel olarak, eğer A1 , A2 , . . . , Ak terslenebilir matrisler ise
(A1 A2 . . . Ak )−1 = A−1 −1 −1

k . . . A2 A1
olur.
?

MAT1320 Hafta 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MAT1320 Hafta 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAT1320-Lineer Cebir

K cismi üzerinde bir A matrisi şağıdaki gibi bir dikdörtgensel

K cismi üzerinde bir A matrisi şağıdaki gibi bir dikdörtgensel

K cismi üzerinde bir A matrisi şağıdaki gibi bir dikdörtgensel

K cismi üzerinde bir A matrisi şağıdaki gibi bir dikdörtgensel

• i. satır ve j. sütunun kesişiminde yer alan eleman aij ile

• i. satır ve j. sütunun kesişiminde yer alan eleman aij ile

• i. satır ve j. sütunun kesişiminde yer alan eleman aij ile

Bu denklem sistemi çözülürse,

A = [aij ] ve B = [bij ] , m × n tipinde iki matris olsun.

A = [aij ] ve B = [bij ] , m × n tipinde iki matris olsun. A ve B

A = [aij ] ve B = [bij ] , m × n tipinde iki matris olsun. A ve B

A matrisinin bir k skaleri ile çarpımı k.A veya kA ile gösterilir ve A

A matrisinin bir k skaleri ile çarpımı k.A veya kA ile gösterilir ve A

A matrisinin bir k skaleri ile çarpımı k.A veya kA ile gösterilir ve A

A matrisinin bir k skaleri ile çarpımı k.A veya kA ile gösterilir ve A

A matrisinin bir k skaleri ile çarpımı k.A veya kA ile gösterilir ve A

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris toplamı ile matrislerin skaler ile çarpımının bazı özellikleri

Matris çarpımını tanımlamadan önce tanımda kullanacağımız

(Grek alfabesinde büyük sigma) ile gösterilen toplam sembolünü

Matris çarpımını tanımlamadan önce tanımda kullanacağımız

(Grek alfabesinde büyük sigma) ile gösterilen toplam sembolünü

Matris çarpımını tanımlamadan önce tanımda kullanacağımız

(Grek alfabesinde büyük sigma) ile gösterilen toplam sembolünü

Matris çarpımını tanımlamadan önce tanımda kullanacağımız

(Grek alfabesinde büyük sigma) ile gösterilen toplam sembolünü

• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

• A ve B matrislerinin çarpımı AB ile gösterilir. Önce özel bir

• Eğer A ve B’nin eleman sayıları farklı ise AB çarpımı tanımlı

Şimdi genel matris çarpımını verebiliriz.

A matrisinin sütun sayısı ile B matrisinin satır sayısı eşit olmak

A matrisinin sütun sayısı ile B matrisinin satır sayısı eşit olmak

A matrisinin sütun sayısı ile B matrisinin satır sayısı eşit olmak

A matrisinin sütun sayısı ile B matrisinin satır sayısı eşit olmak

A matrisinin sütun sayısı ile B matrisinin satır sayısı eşit olmak

• p 6= q iken A, m × p ebatlı ve B, q × n ebatlı ise AB tanımlı

A, 2 × 2 ve B, 2 × 3 tipli olup AB çarpımı tanımlıdır ve 2 × 3

A, 2 × 2 ve B, 2 × 3 tipli olup AB çarpımı tanımlıdır ve 2 × 3

A, 2 × 2 ve B, 2 × 3 tipli olup AB çarpımı tanımlıdır ve 2 × 3

A, 2 × 2 ve B, 2 × 3 tipli olup AB çarpımı tanımlıdır ve 2 × 3

A, 2 × 2 ve B, 2 × 3 tipli olup AB çarpımı tanımlıdır ve 2 × 3

Not: Yukarıdaki örnek matris çarpımının değişmeli

Not: Yukarıdaki örnek matris çarpımının değişmeli

1. (AB )C = A(BC ) (birleşme öz.),

1. (AB )C = A(BC ) (birleşme öz.),

1. (AB )C = A(BC ) (birleşme öz.),

1. (AB )C = A(BC ) (birleşme öz.),

1. (AB )C = A(BC ) (birleşme öz.),

A matrisinin devriği veya transpozu AT ile gösterilir ve A

A matrisinin devriği veya transpozu AT ile gösterilir ve A

A matrisinin devriği veya transpozu AT ile gösterilir ve A