İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 21

Tanım 2.18. T : Rn → Rm olmak üzere

i) ∀x, y ∈ Rn için T (x + y) = T (x) + T (y),

ii) ∀x ∈ Rn , λ ∈ R için T (λx) = λT (x)

koşullarını veya eşdeğer olarak

∀x, y ∈ Rn , ∀α, β ∈ R için T (αx + βy) = αT (x) + βT (y)

koşulunu sağlayan T fonksiyonuna Rn ’den Rm ’e bir lineer dönüşüm denir. Eğer

bir lineer dönüşüm Rn ’den R’ye tanımlanmış ise özel olarak bu dönüşüm lineer
fonksiyonel olarak adlandırılır.

Teorem 2.19. T : Rn → Rm bir lineer dönüşüm olsun. Bu durumda öyle bir Am×n matrisi
vardır ki T (x) = Ax gerçeklenir. Kısacası her lineer dönüşüm bir matris ile ifade edilebilir.

İspat. x ∈ Rn olsun.
     
 1   0   0 
     
 0   1   0 
e1 =  , e2 =  .  , ..., en =  . 
     
..   ..   .. 

 . 
    
     
0 0 1

vektörleri Rn ’in standart tabanı olup, bir x ∈ Rn vektörü standart taban cinsinden
       
 x1   1   0   0 
       
 x2   0   1   0 
x= = x1  + x2  + ... + xn  = x1 e1 + x2 e2 + ... + xn en
    
..  ..  ..  .. 

 . 


 . 


 . 


 . 

       
xn 0 0 1

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 22

şeklinde yazılır. Dolayısıyla aşağıdaki geçerlidir,

T (x) = T (x1 e1 + x2 e2 + ... + xn en ) = T (x1 e1 ) + T (x2 e2 ) + ... + T (xn en )

= x1 T (e1 ) + x2 T (e2 ) + ... + xn T (en ) . (2.1)

Bu yazılışta T (x) vektörünü belirleyebilmek için T (e1 ), T (e2 ), ..., T (en ) vektörlerini bilmek
gerekir. j = 1, 2, .., n için T (ej ) ∈ Rm vektörünün i-inci bileşenini aij ile gösteririsek
Rm uzayındaki bu T (e1 ), T (e2 ), ..., T (en ) vektörlerinin aşağıdaki gibi tek türlü belirli bir
yazılışı vardır:
     
 a11   a12   a1n 
     
 a21   a22   a2n 
T (e1 ) =  .  , T (e2 ) =  .  , ..., T (en ) =  .
     

 ..   ..   .. 
     
     
am1 am2 amn

(2.1) nedeniyle
     
 a11   a12   a1n 
     
 a21   a22   a2n 
T (x) = x1 T (e1 ) + x2 T (e2 ) + ... + xn T (en ) = x1  .  + x2  .  + ... + xn  .
     

 ..   ..   .. 
     
     
am1 am2 amn

    
 a11 x1 + a12 x2 + ... + a1n xn   a11 a12 . . . a1n  x1 
    
 a21 x1 + a22 x2 + ... + a2n xn   a21 a22 . . . a2n  x2 
= = . = Ax
    
..   .. .. .. ..  .. 

 .   . . . 
 . 

    
am1 x1 + am2 x2 + ... + amn xn am1 am2 . . . amn xn
| {z }
A

olur, buradaki A matrisi aranan matristir.

Sonuç 2.20. T : Rn → R lineer fonksiyoneli için öyle bir a ∈ Rn vardır ki T (x) = ha, xi
gerçeklenir. Kısacası her lineer fonksiyonel uygun bir a ∈ Rn yardımıyla ha, xi biçiminde
ifade edilebilir.

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 23

Lemma 2.21. Herhangi bir T : Rn → Rm lineer dönüşümü süreklidir.

İspat. {e1 , e2 , ..., en } kümesi Rn ’in standart tabanı ve vi := T (ei ), i = 1, 2, ..., n olsun.
x = (x1 , ..., xn ) olmak üzere herhangi bir x ∈ Rn için

n
! n n
X X X
T (x) = T xi ei = xi T (ei ) = xi vi
i=1 i=1 i=1

eşitlikleri geçerlidir. Bu durumda üçgen eşitsizliği ve Cauchy-Schwarz eşitsizliği yardımıyla

v v
n
X n
X
u n u n
uX uX
kT (x)k = k xi vi k ≤ |xi | · kvi k ≤ t |xi |2 · t kvi k2 = M kxk
i=1 i=1 i=1 i=1
| {z }
M (>0)

kısacası, M > 0 sabit bir sayı olmak üzere x ∈ Rn için kT (x)k ≤ M kxk eşitsizliği geçerlidir.
Böylece, her p, k ∈ Rn için

kT (p) − T (k)k = kT (p − k)k ≤ M kp − kk

eşşitsizliği gerçeklenir, bu ise T dönüşümünün bir Lipschitz fonksiyonu dolayısıyla da

düzgün sürekli ve sonuçta da sürekli olması demektir.

Sonuç 2.22. Rn ’de tanımlı her lineer fonksiyonel süreklidir (neden?).

x1 , x2 , ..., xm ∈ Rn , λ1 , λ2 , ..., λm ≥ 0 ve λ1 + λ2 + ... + λm = 1 olmak üzere

λ1 x1 + λ2 x2 + ... + λm xm toplamına x1 , x2 , ..., xm noktalarının bir konveks kom-
binasyonu denir.

Özel olarak, x ve y gibi iki noktanın bir konveks kombinasyonunu 0 ≤ λ ≤ 1 olmak üzere
(1 − λ)x + λy yazılışı ile ifade etmek mümkündür.

x, y ∈ Rn olmak üzere {(1 − λ)x + λy : 0 ≤ λ ≤ 1} kümesine x ve y noktalarını

birleştiren doğru parçası denir.

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 24

Tanım 2.23. Sabit bir x0 ∈ C ⊆ Rn ve 0 ≤ λ ≤ 1 olmak üzere, eğer ∀y ∈ C için

(1 − λ)x0 + λy ∈ C gerçekleniyor ise C kümesi x0 noktasına göre yıldız biçimli
bir kümedir denir.

Tanım 2.24. C ⊆ Rn olmak üzere, eğer

∀x, y ∈ C, 0 ≤ λ ≤ 1 için (1 − λ)x + λy ∈ C

içermesi gerçekleniyor ise C kümesine bir konveks küme denir.

Yukarıdaki tanıma eşdeğer olarak, konveks bir küme aşağıdaki ifadelerden herhangi biri
ile de tanımlanabilir:

• Herhangi iki noktasını birleştiren doğru parçasını içiren küme,

• Herhangi iki elemanının konveks kombinasyonlarını içeren küme,

• Her bir elemanına göre yıldız biçimli olan küme.

Sonuç 2.25. Bir kümenin konveks olabilmesi için gerek ve yeter koşul her bir elemanına
göre yıldız biçimli olmasıdır (neden?).

Teorem 2.26. I herhangi bir indis kümesi olmak üzere ∀i ∈ I için Ci ⊆ Rn kümeleri
T
konveks ise Ci kesişim kümesi de konvekstir.
i∈I

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum