İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 33

I := {i : αi > 0, i = 1, 2, ..., m} indis kümesi iyi tanımlıdır. Dolayısıyla

 
λi λi
∃ t0 := 0 := min :i∈I ≥0
αi0 αi

Bu şekilde belirlenen t0 için, eğer

≥0
z }| {
λi
i ∈ I ise λi − t0 αi = αi − t0 ≥ 0,
αi
λi 0
özel olarak i = i0 ise λi0 − t0 αi0 = λi0 − α
αi 0 i0
= 0,
i∈
/ I ise αi ≤ 0 ve t0 ≥ 0 olduğundan λi − t0 αi ≥ 0 olur.

Böylece i = 1, 2, ..., m için λi − t0 αi ≥ 0,

∃ i0 ∈ I ⊆ {1, 2, ..., m} için λi0 − t0 αi0 = 0,

m
P m
P m
P
ve (λi − t0 αi ) = λi − t0 αi = 1 − t.0 = 1 gerçeklenir.
i=1 i=1 i=1

m
P
Sonuçta x = (λi − t0 αi )xi noktası, A kümesinin x1 , x2 , ..., xm noktalarının bir konveks
i=1
kombinasyonu ve en az bir i0 ∈ {1, 2, ..., m} için λi0 − t0 αi0 = 0 olduğundan x noktası A
kümesinin m − 1 tane elemanının konveks kombinasyonu şeklinde yazılmış olur.

Eğer m − 1 = n + 1 ise ispat biter, yok m − 1 > n + 1 ise ispatın başındaki m yerine m − 1
yazılarak aynı işlemler tekrar edilerek yine en az bir katsayı 0 yapılabilir. Bu indirgeme
işlemi x noktasının konveks kombinasyondaki eleman sayısı n + 1 olana kadar devam
ettirilebilir.

Teorem 2.51. C ⊂ Rn kümesi kompakt ise conv(C) kümesi de kompakttır.

İspat. C kompakt yani kapalı ve sınırlı bir küme ve x ∈ conv(C) olsun. Bu durumda
n+1
P n+1
P
Caratheodory teoremi nedeniyle x = αi xi olacak biçimde xi ∈ C noktaları ve αi = 1
i=1 i=1
sağlayan 0 ≤ αi ≤ 1 sayıları vardır. C sınırlı olduğundan her i için kxi k ≤ M olacak
n+1
P n+1
P
biçimde bir M > 0 sayısı vardır. Böylece kxk ≤ αi kxi k ≤ M. αi = M nedeniyle
i=1 i=1
conv(C) kümesi sınırlı olur. Şimdi conv(C) kümesinin kapalı olduğunu gösterelim. conv(C)

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 34

kümesinden herhangi bir yakınsak {xk } dizisi alalım. {xk } → x0 olsun. Caratheodory
teoremi nedeniyle her k ∈ N için

n+1
X
xk = αki xki (2.2)
i=1

n+1
P
olacak biçimde xk1 , xk2 , ..., xk(n+1) ∈ C noktaları ve αki = 1 sağlayan αk1 , αk2 , ..., αk(n+1) ≥
i=1
0 sayıları vardır. {αki } ve {xki } dizileri sınırlı olduklarından (neden?) Bolzano-Weierstrass
Teoremi nedeniyle yakınsak alt dizilere sahiptirler. Genelliği bozmaksızın bu yakınsak
dizileri bizim elimizdeki {αki } ve {xki } dizleri olarak alalım, bu durumda C kompakt do-
n+1
P
layısıyla kapalı olduğundan xki → x0i olacak şekilde ∃x0i ∈ C ve αki → α0i ve α0i = 1
i=1
olacak biçimde ∃α0i ≥ 0 (neden?). Şimdi (2.2) eşitliğinde k → ∞ için limite geçilirse

n+1
X
x0 = α0i x0i
i=1

elde edilir. Böylece x0 noktası C kümesindeki n + 1 tane x0i noktasının bir konveks
kombinasyonu olarak yazılabildiğinden Caratheodory teoremi nedeniyle conv(C) kümesine
ait olur. Dolayısıyla conv(C) kümesinden aldığımız {xk } dzisinin limiti olan x0 noktası
conv(C) kümesine ait bulunduğundan conv(C) kapalı olur. Sonuçta hem sınırlı hem kapalı
olduğundan kompakt olur.

Teorem 2.52. (Radon Teoremi) C = {x1 , x2 , ..., xr } kümesi Rn ’de sonlu noktalı her-
hangi bir küme olsun. Eğer r ≥ n + 2 ise C kümesi conv(C1 ) ∩ conv(C2 ) 6= ∅ sağlanacak
biçimde ayrık iki C1 ve C2 alt kümesine parçalanabilir.

İspat. r ≥ n + 2 olduğundan C kümesi afin bağımlıdır (neden?). Bu durumda, hepsi

birden sıfır olmayan öyle α1 , α2 , ..., αr sayıları vardır ki

r
X r
X
α i xi = 0 ve αi = 0
i=1 i=1

eşitlikleri sağlanır. Bu αi sayılarının en az ikisi farklı işarteli olmak zorundadır (neden?).

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 35

Dolayısıyla, genelliği bozmaksızın 1 ≤ k < r sağlayan herhangi bir k için

α1 , α2 , ..., αk ≥ 0, αk+1 , αk+2 , ..., αr < 0

gerçeklendiğini kabul edebiliriz. Öte yandan αi ’lerin toplamı 0 olduğundan

α := α1 + α2 + ... + αk = −(αk+1 + αk+2 + ... + αr )

şeklinde tanımlanmış olan α sayısı pozitiftir. Şimdi aşağıdaki biçimde tanımlanmış x

noktasını göz önüne alalım:

r k r k r
X X X X αi X αi
0= α i xi = αi xi + α i xi = xi + xi
i=1 i=1 i=k+1 i=1
α i=k+1
α

k r
X αi X  α
i
x := xi = − xi .
i=1
α i=k+1
α

Böylece x noktası x1 , x2 , ..., xk noktalarının bir konveks kombinasyonu olur (neden?),

dolayısıyla x ∈ conv{x1 , x2 , ..., xk } geçerlidir. Benzer biçimde x noktası xk+1 , xk+2 , ..., xr
noktalarının bir konveks kombinasyonu olduğundan x ∈ conv{xk+1 , xk+2 , ..., xr } geçerlidir.
C1 := {x1 , x2 , ..., xk } ve C2 := {xk+1 , xk+2 , ..., xr } kümeleri tanımlanırsa C1 ∩ C2 = ∅ ve
conv(C1 ) ∩ conv(C2 ) 6= ∅ gerçeklenir.

Teorem 2.53. (Helly Teoremi) C1 , ..., Cr ⊂ Rn , r ≥ n+1 ve i = 1, ..., k için Ci kümeleri

konveks olsunlar. Eğer bu konveks kümelerden herhangi n + 1 tanesinin kesişimi boş değil
r
T
ise Ci 6= ∅ gerçeklenir.
i=1

İspat. İspatı r üzerinden tümevarım ile yapalım. Eğer r = n + 1 ise kanıtlanacak bir şey
yoktur. Şimdi r − 1 ≥ n + 1 olmak üzere hipotez r − 1 tane konveks küme için doğru
olsun. Bu durumda hipotez gereği herbir 1 ≤ i ≤ r için

xi ∈ C1 ∩ ... ∩ Ci−1 ∩ Ci+1 ∩ ... ∩ Cr

gerçekleyen bir xi noktası vardır (neden?). r ≥ n + 2 olduğundan S := {x1 , x2 , ..., xr }

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum

İÜ Matematik Bölümü KONVEKS ANALİZE GİRİŞ 36

kümesine Radon teoremini uygularak S1 ∩ S2 = ∅ ve conv(S1 ) ∩ conv(S2 ) 6= ∅ sağla-

yan S1 ve S2 kümelerini elde edebiliriz. Genelliği kaybetmeksizin 1 ≤ k < r olmak üzere
S1 := {x1 , x2 , ..., xk } ve S2 := {xk+1 , xk+2 , ..., xr } varsayabiliriz. Şimdi conv(S1 ) ∩ conv(S2 ) 6= ∅
nedeniyle var olan x ∈ conv{x1 , x2 , ..., xk } ∩ conv{xk+1 , xk+2 , ..., xr } noktasının i =
1, 2, ..., r için x ∈ Ci olduğunu gösterelim. Gerçekten de, i ≤ k olduğunda xi ∈ Ck+1 ∩...∩Cr
geçerlidir. Dolayısıyla Ci ler konveks olduğundan

x ∈ conv{x1 , x2 , ..., xk } ⊂ Ck+1 ∩ ... ∩ Cr

gerçeklenir. i > k + 1 olduğunda ise xi ∈ C1 ∩ ... ∩ Ck ve dolayısıyla

x ∈ conv{xk+1 , xk+2 , ..., xr } ⊂ C1 ∩ ... ∩ Ck

gerçeklenir. Sonuçta x ∈ C1 ∩ ... ∩ Ck ∩ Ck+1 ∩ ... ∩ Cr gerçeklenir. Bu ise istenendir.

Tanım 2.54. M ⊂ Rn konveks küme olmak üzere, eğer bir x ∈ M noktası M

kümesinin elemanlarının bir konveks kombinasyonu şeklinde yazılamıyorsa ya da
eşdeğer olarak x = 12 x1 + 12 x2 olacak biçimde x1 , x2 ∈ M noktaları bulunamıyor ise
x noktasına M kümesinin bir köşe noktası denir.

Tanım 2.55. Sonlu noktalı bir kümenin konveks örtüsüne bir politop denir.

Tanım 2.56. x1 , ..., xk+1 ∈ Rn noktaları afin bağımsız (yani x2 − x1 , ..., xk+1 − x1
lineer bağımsız) olmak üzere

( k+1 k+1
)
X X
conv{x1 , ..., xk+1 } = λi xi : λi = 1, λi ≥ 0, i = 0, 1, ..., k
i=1 i=1

kümesine Rn ’de x1 , ..., xk+1 köşe noktalı bir k-(boyutlu) simpleks denir.

Örnek 2.57. 0-simpleks bir noktadır, 1-simpleks bir doğru parçasıdır, 2-simpleks bir
üçgensel bölgedir, 3-simpleks bir tetrahedrondur.

@ozkandegerhoca ozkandeger.org turkmath.org/forum