STARTINFORMATIE INSTORTEN AFAS STADION

Hieronder volgt de eerste visuele inspectie naar aanleiding van het instorten van het AFAS Stadion te
Alkmaar. Deze visuele inspectie is opgezet door O. N. Derzoeker en zijn team ter plaatse aan de hand
van foto’s genomen op de plek van het incident alsmede bureau-onderzoek.

ALGEMENE INFORMATIE
Het stadion van voetbalclub AZ te Alkmaar is gebouwd tussen 2004 en 2006 en vervolgens in gebruik
genomen. Het stadion is zoals gebruikelijk gemaakt van beton en staal en kan ca. 20.000 mensen
huisvesten. Het stadion heette eerst het DSB-stadion (2006-2009), droeg vervolgens de naam AZ
Stadion (2009-2010) en ten slotte het AFAS Stadion (2010-heden).

Het stadion is op te delen in 4 segmenten, welke overeenkomen met de 4 zijden (2 lange en 2 korte)
rondom het speelveld. Per segment is er een specifieke naam, welke hieronder zijn weergegeven in
Figuur 1.

Figuur 1: Overzicht van het AFAS stadion met links een vooraanzicht[1] en rechts een schematische
weergave van de indeling in segmenten en tribunes.[2]

BETROKKEN PARTIJEN BIJ DE BOUW

Na aanvraag bij A.Z. Vastgoed BV is vastgesteld welke partijen bij de bouw een rol hebben gespeeld.
De opdracht voor het ontwerp van het stadion werd rond 2000 gegeven door Egedi BV (destijds
onderdeel van DSB, de bank die toen ook eigenaar was van de voetbalclub AZ).

Het ontwerp werd gemaakt door architectenbureau Zwarts & Jansma Architecten en Bureau Broersma
als ontwerpend constructeur. In eerste instantie omvatte het projectplan niet alleen een stadion maar
ook een omringende winkelpromenade met daaronder parkeerkelders. Voor dat project werd een
definitief ontwerp opgesteld. Vervolgens besloot de opdrachtgever af te zien van de
winkelpromenade en parkeerkelders en het project door te zetten met alleen het stadion. Op basis
van een definitief ontwerp van het afgeslankte project heeft de gemeente Alkmaar in april 2004 een
bouwvergunning afgegeven.

De bouw is ook vanuit de opdrachtgever Egedi BV gedaan. De opdrachtgever heeft met een
zogenaamde Design & Build procedure een functioneel gespecificeerde uitvraag opgesteld
waarbinnen de opdrachtnemer de vrijheid heeft om het ontwerp en de realisatie te optimaliseren. Bij
deze aanbestedingsprocedure hebben de bedrijven Midreth BV, ingenieursgroep Romkes BV en
staalbouwer Hardstaal Lemmer BV deelgenomen en uiteindelijk de aanbesteding ook gewonnen.
Ingenieursgroep Romkes BV heeft hierbij het ontwerp geoptimaliseerd, waarbij onder andere het type
fundering, de overspanningsrichting van de vloeren en de dakplaten, alsook de dimensies van de
toegepaste staalprofielen werden aangepast. Dit leverde onder meer een flinke reductie van de
bouwkosten op. Op basis van het geoptimaliseerde ontwerp werd in 2004 de aanbesteding gegund
aan Bouwbedrijf Midreth BV als hoofdaannemer. Deze huurde meerdere onderaannemers in,
waaronder Hardstaal Lemmer BV voor de bouw van de staalconstructie. De staalbouwer huurde op
zijn beurt Ingenieursgroep Romkes BV in voor het opstellen van het detailontwerp, inclusief
berekeningen en tekeningen.

De daadwerkelijke bouw werd in ongeveer anderhalf jaar gerealiseerd: de eerste paal werd geslagen
in december 2004 en de oplevering was in augustus 2006.

Tabel 1: Overzicht van de partijen betrokken bij de bouw van het AFAS Stadion.
Naam Rol
Zwarts & Jansma Achitects Architect
Bouwbedrijf Midreth BV Hoofdaannemer
Bureau Broersma
Hoofdconstructeur
Simon Romkes BV
Hardstaal Lemmer BV Staalconstructie
Jan de Roos montage BV Staalmontage

TRIBUNECONSTRUCTIE
Het dakwerk boven de tribunes is opgebouwd uit stalen vakwerkspanten. Deze vakwerkspanten
bestaan uit een vakwerkkolom en een vakwerkligger zoals aangegeven in Figuur 2 aan de linkerkant.
Deze vakwerkspanten zijn aanwezig om de aanwezige krachten op het dak af te dragen naar de
onderliggende tribuneconstructie.

Op elke stramienlijn is zo’n vakwerkspant aangebracht om de gehele dakconstructie te dragen. De

afstand tussen de stramienlijnen is 8 meter, oftewel de afstand tussen het midden van een
vakwerkspant en de eerstvolgende vakwerkspant bedraagt 8 meter. Een overzicht van de
stramienlijnen is weergegeven in Figuur 2 aan de rechterkant.

Onderling zijn de vakwerkspanten verbonden met gordingen en koppelstaven om zo de horizontale

stabiliteit van de vakwerkspanten te waarborgen. Voor de globale stabiliteit van de dakconstructie zijn
er op verscheidene plaatsen tussen vakwerkspanten ook stabiliteitsverbanden geplaatst.
Figuur 2: Linkerkant: Zijaanzicht van de vakwerkspanten, bestaande uit de vakwerkkolom (rood
gearceerd) en de vakwerkligger (groen gearceerd) en de bevestiging aan de tribuneconstructie (blauw
gearceerd). Rechterkant: Overzicht van het stadion inclusief alle 60 stramienlijnen waar de
vakwerkspanten zich bevinden.[3]

De dakbedekking is gemonteerd op de gordingen en bestaat uit geprofileerde stalen dakplaten. In

2015 zijn er fotovoltaïsche cellen (zonnecollectoren) op deze stalen dakplaten aangebracht.

De vakwerkligger bestaat uit een boven- en een onderregel (zie ook Figuur 3, links). Voor versteviging
zijn hiertussen diagonalen en een driehoek geplaatst welke zorgen voor de krachtsoverdracht richting
de vakwerkkolom. De vakwerkliggers zijn in de fabriek geproduceerd en geverfd en vervolgens als
geheel op de vakwerkkolommen bevestigd middels boutverbindingen (zie ook Figuur 3, rechts)

Figuur 3: Doorsnede vakwerkligger met de verschillende onderdelen gearceerd en benoemd (links)[3]

en een foto van de boutverbindingen (geel omcirkeld) tussen de vakwerkligger en de vakwerkkolom.[4]

De belasting op een vakwerkligger leidt tot trek- en drukkrachten in de staven van de vakwerkligger.
Het eigen gewicht van de constructie zorgt voor een statische belasting. Daarbovenop kan er nog door
weersomstandigheden extra belasting op de constructie geleverd worden, zoals wind van boven of
van onder (wisselende belasting) of sneeuw op het dak (sprongbelasting). Hierdoor zal er in totaal een
schommelbelasting op de staven geleverd worden. Afhankelijk van de omstandigheden wordt er dus
ofwel trek- of drukkrachten op de staven uitgeoefend zoals te zien in Figuur 4.

Figuur 4: Krachtenwerking bij vakwerkliggers bij netto neerwaartse (links) of netto opwaartse
belasting (rechts).[3]
VISUELE INSPECTIE
Op zaterdag 10 augustus 2019 is een gedeelte van de dakconstructie van het AFAS Stadion ingestort.
In het ondergelegen gebied bevonden zich ongeveer 1.400 zitplaatsen. Doordat de tribune op dat
moment leeg was, vielen er geen slachtoffers.

Enkele dagen na het voorval, 15 augustus, zijn O.N. Derzoeker en zijn team ter plaatse geweest om
een visuele inspectie uit te voeren. Deze vertraging is vanwege het feit dat de situatie eerst veilig
verklaard moest worden voordat onze werknemers het terrein op mochten. Figuur 5 laat een overzicht
van de schade zien na de instorting.

Figuur 5: Schade na de instorting alsmede de nummers van stramienlijnen zoals benoemd in Figuur
2.[4]

Wat opvalt bij deze schade is dat de dakconstructie tussen vakwerkliggers 39 en 41 vrijwel intact is.
Vakwerkligger 38 is daarentegen wel zwaar vervormd. Bij de niet-bezweken vakwerkliggers 37 en 42
is te zien dat hier nog enkele gordingen (dwarsverbindingen tussen vakwerkliggers) hangen, deze zijn
wel losgekomen bij de liggers 38 en 41. Het achteraanzicht voor zowel vakwerkligger 39, 40 en 41 is
te zien in Figuur 6 links en het achteraanzicht van vakwerkligger 38 is rechts te zien in Figuur 6.

Figuur 6: Achteraanzicht van de schade bij vakwerkligger 39, 40 en 41 (links) en 38 (rechts).[4]

Bij alle vier de ingestorte vakwerkliggers zijn op dezelfde positie breukvlakken aangetroffen. Deze
breukvlakken bevinden zich bij de bevestiging van de boven- en onderregels (zie Figuur 3 links) op de
kopplaten en bij de aansluiting van bepaalde diagonalen op de bovenregels, zie ook Figuur 7, links. In
Figuur 7 aan de rechterkant is te zien hoe de boven- en onderregels gemonteerd zijn op de
vakwerkkolom op de kopplaten bij stramienlijn 36, welke dus nog intact is.

Figuur 7: Positie van breukvlakken in de vakwerkliggers, hierbij zijn de rode strepen breukvlakken
(links)[3] en detailfoto’s van aansluitingen van boven- en onderregel op kopplaten bij vakwerkligger
36.[4]

Uiteraard zijn de kopplaten en breukvlakken bij vakwerkliggers 38-41 ook vastgelegd tijdens de visuele
inspectie. Een overzicht van deze waarnemingen is weergegeven in Figuur 8 tot en met 10.
Figuur 8: Breukvlakken in de vakwerkliggers bij aansluiting van de bovenregels op de kopplaten.[4]

Figuur 9: Breukvlakken bij de aansluiting van de diagonalen op de bovenregels (de diagonalen zijn
extreem gebogen tijdens de instorting).[4]
Figuur 10: Achteraanzicht van de breukvlakken bij de aansluiting van de boven- en onderregel op de
kopplaten alsook de aansluiting van een diagonaal op de bovenregel bij vakwerkligger 40 (links) en
een detailfoto met breukvlakken bij de aansluiting van de boven- en onderregel op de kopplaten bij
vakwerkligger 39.[4]

Op de bezweken onderdelen is een roestkleurige aanslag aangetroffen. De binnenzijden van de kokers

(de holle metalen buizen waarmee de vakwerkliggers zijn gebouwd) zijn niet bescherm tegen corrosie
zoals te zien in figuur 11.

Figuur 11: Roestkleurige aanslag aan de binnenzijde van de onderregel van vakwerkligger 39.[4]
Er is daarnaast ook een overzicht gemaakt van de schade aan de tribune en de posities van de
vakwerkliggers 39-41 na de instorting. Dit overzicht is te zien in Figuur 12. Onder beschadigingen valt
zowel de schade aan de stoelen alsook ontstane scheuren in het beton van de tribune. Foto’s van
lichte en zware schade aan stoelen is gedocumenteerd in Figuur 13 en scheuren in het beton zijn
weergegeven in Figuur 14.

Figuur 12: Overzicht van de schade aan de tribune en de posities waar de vakwerkliggers na het
incident terecht zijn gekomen.
Figuur 13: Lichte schade aan stoelen (links) en zware schade aan stoelen (rechts).[4]

Figuur 14: Dubbele boogvormige scheur in de tribune (links) inclusief detailfoto (rechts).[4]

LITERATUURLIJST
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/AFAS_Stadion, geraadpleegd op 22-09-2022.
[2] https://voetbalstadion.net/afas-stadion/, geraadpleegd op 22-09-2022.
[3] Correspondentie met Architect.
[4] Foto genomen door C. Ameraman, onderdeel van het team van O.N. derzoeker.