Ergonomi;

insan makina özelliklerini ve bu özelliklerin birbiriyle uyumunu inceleyen bilim

dalı veya disiplini olarak tanımlanır.

Bu deyim kelime anlamı olarak; ergon-iş nomos-bilim anlamına gelen eski

yunanca bir terimdir.

Türk Dil Kurumunca bu deyim "İŞ BİLİM" sözcüğü ile Türkçeleştirilmiştir.

En geniş şekliyle de ergonomi ;

"İnsan anatomik özelliklerini, antropometrik ölçülerini, fizyolojik kapasite ve

toleranslarını göz önüne alarak;

iş yeri yerleşimi ve ortam değişkenlerinin etkisi ile oluşan, organik ve psikolojik

reaksiyonlara göre,

insan-makina-ortam uyuşumunun temel kuramlarını araştıran bir bilim

disiplini" olarak tanımlanmaktadır.
Bu tanımların ışığı altında ergonominin amacı:

Makinalı bir üretim sisteminde çalışan insanın sağlığını koruyarak, güvenliğini

sağlamak;

yapılan işin nicelik ve niteliğini artırmak şeklinde özetlenebilir.

Bu çok disiplinli bilim dalı; biyoloji, mühendislik ve ekonomi bilim dallarının

işbirliği ile şekillenmiştir. Diğer deyimle, bu konudaki araştırmalar; insan sağlığı
ile ilgili olarak hekimleri, makina tasarımı ile ilgili olarak mühendisleri ve
sistemin işletilmesi ile ilgili olarak ekonomistleri ilgilendirmektedir.
Üretim sistemlerinde iş sağlığı ve iş başarısının artırılması
için dikkate alınması gereken ergonomik etkenler;

• İnsan Özellikleri,
• Ortam ve Makina Özellikleri ile
• İş Güvenliğine

ilişkin olarak açıklanabilir.

Ergonominin Öncüleri ve Ergonomiye Katkıları
F.Winslon TAYLOR 1865-1915 Bilimsel yönetim ilkeleri, ayrıklık ilkesi, zaman etüdü, metot analizi

Frank B. GILBERTH 1868-1924 Standartlar, planlama ve kontrol, hareket ve mikro hareket etüdü,
inşaat planlaması

Lilian M. GILBERTH 1878-1973 Yorgunluk etütleri, iş ortamında insan faktörü, işgücü seçimi ve eğitimi

Henry L. GANNT 1861-1919 Gannt şemaları, teşvikli ücret sistemleri, insancıl yaklaşım, işgücü eğitimi

Carl G. BARTH 1860-1939 Matematiksel analiz, sürgülü hesap cetveli, tezgah devir ve besleme hızları,
endüstriyel danışmanlık

Harrington EMERSON 1885-1931 Verimlilik ilkeleri, demiryolu ulaştırmasında verimlilik, denetim

yöntemleri

Morris L. COOKE 1872-1960 Eğitim ve kamu hizmetlerinde bilimsel yönetimin uygulanması

•1500 Leonardo da Vinci’nin kürekle çalışan işçinin hareketlerini incelemesi

•1700 Şehir surlarında çalıştırılan inşaat işçileri üzerinde beslenme performans ilişkisinin incelenmesi.

•1767 Buhar makinesinin icadı. Endüstri çağının başlangıcı.

•1786 Dokuma tezgâhının icadı.

•1802 İngiltere’de çocukların gece çalıştırılmasının yasaklanması ve gündüz en çok 12 saat çalıştırma
kuralı

•1839 Almanya’da 9 yaşın altındaki çocukların maden ocakları ve fabrikalarda çalışmasının

yasaklanması.

•1900 Taylor ilk iş etüdlerini yapar. Gilberth ve Marey film çekerek işçinin iş anında hareketlerini
incelerler.

•Zeiss firmasında günde 8 saat çalışma düzeni başlatılır. Aynı Fabrikada Ernst Abbeişsüresi ile
performans arasındaki ilişkiyi inceler.

•1923 Henry Ford bant tipi seri üretimi başlatır. İşçilerin günlük ücreti 2,34 dolardan 5 dolara çıkar,
ürettikleri “Tin Lizzie” model otomobilin fiyatı ise 950 dolardan 290 dolara düşer.

•1924 Türkiye’de “Hafta Tatili Kanunu”

Bu süreçte:

İnsan özellikleri ve yetenekleri üzerinde araştırmalar yapılmış,

İnsanın çalışma sırasındaki hareketleri en ince ayrıntılarına kadar incelenmiş,

İnsana bir makine gözüyle bakılmış,

Bu makineyi daha çok üretim yapacak duruma getirebilmek için kafa yorulmuştur.

İnsanı bir makine gibi görmenin yanlış olduğu,

Belli bir sürede belli bir işi gerçekleştirebileceği

Gücünün üstünde çalışan insanın yorularak kazalara neden olacağı,

İnsan sağlığı ve mutluluğu pahasına üretim artışının sağlanamayacağı yolundaki

görüşler ağırlık kazanmış ve ergonomik çalışmalar hümanist yönde gelişmiştir.
Günümüzde, ergonomik çalışmalarla hedeflenen;

Ulaşılmak istenen çalışma ortamını, insana gelebilecek bir takım tehlikelerden ve

kazalardan arındırma ve bu çalışma ortamını, insanın hoşuna gidecek ve onu
mutlu edecek bir ortama dönüştürmektir.

Ergonomi;

İnsanın,
Özelliklerini
Yeteneklerini
Yeteneklerini geliştirme gücünü
Yeteneklerinin sınırlarını inceler.

Tüm bu incelemelerin sonucunda insandan istenebilecek görevlerin çerçevesini

belirler.
Türkiye’de Ergonomi fikri,

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde “Ziraatta Canlı

Kuvvet Kaynakları” kürsüsünün kurulması ile konu edilmeye
başlanmıştır.

1969 yılına kadar bu kürsüde genellikle mekanik kuvvet

kaynakları üzerinde çalışılmış ve Süleyman Kadayıfçılar’ın
başlattığı bu çalışmalar Dinçer’in “İnsan Emeği ve Ziraattaki
Prodüktivitesi”, “Çalışma Şekli ve Kas Yorgunluğu” yapıtları
ile insan faktörü konusunu da uğraş alanı içine almıştır.
Ülkemizde ergonominin gelişiminde Milli Prodüktivite Merkezi’nin
(MPM) önemli katkıları olmuştur.

“Ergonomi”,
“İşyerlerinde fiziksel ortamın iyileştirilmesi”,
“Endüstri mühendisliğinin işletmelere katkısı”

seminerleri ile ergonomi düşüncesi vurgulanmıştır.

“Endüstriyel işyerlerinde çevre koşullarının etkileri (1976)”

“Ergonomi (1980)”
kitapları da yararlı kaynaklar olarak, kısır olan ergonomi literatürüne
öncülük etmişlerdir.
Basım Yılı Kitap Adı Yazarlar
1988 iş ve işgücü planlaması E. Gönen
1992 Ergonomi N. Erkan
1996 Ergonomi A.E. Özkul ve A.S. Anagün
1996 Ergonominin Temel İlkeleri A. Sabancı
2001 Ergonomi B. Ali Su
2005 Ergonomi F.C. Babalık
2011 Ergonomi A. Sabancı ve S.K. Sümer.
2012 Endüstriyel Ergonomi A. Sabancı, S.K. Sümer, S.M. Say