1.

Meslek Hastalığı: Dünya Sağlık Örgütü'nün sağlığı tanımlaması: Sağlık, yalnızca hastalıkların olmayışı değil,
fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam bir iyilik halidir.

2. Meslek Hastalığı Tarihçesi:

Ramazzini = İş sağlığının kurucusu (Morbis Artificum Diatriba)

Hamilton = Endüstriyel toksikoloji (işyerleri inceleme ve işçilerin sağlığı)

Agricola = Maden ocakları (Metalica)

Irvine Page = işteki fiziksel etmenlerin araştırmış (kardiyovasküler sistem)

3. Meslek Hastalığı Tanımları:

 Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm
şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük.

 Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı ifade eder.

4. Türkiye’de Meslek Hastalığının Son Durumu:

 Türkiye'de meslek hastalıkları istatistikleri ve mevcut durum.

 Meslek hastalıkları hastanelerinin ve sağlık kuruluşlarının rolü.

 Türkiye'deki iş sağlığı ve güvenliği düzenlemeleri.

5. Meslek Hastalığı Grupları:

 GRUP A: Kimyasal nedenlerle olan meslek hastalıkları;

 GRUP B: Mesleki deri hastalıkları;

 GRUP C: Pnömokonyoz ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları;

 GRUP D: Mesleki bulaşıcı sistem hastalıkları

 GRUP E: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları

6. Maruziyet ve Yükümlülük Süreleri:

 Maruziyet süresi = ortaya çıkması için gereken min süre (Gürültü zararları: min iki yıl, gürültü şiddeti>
85 db min 30 gün)

 Yükümlülük süresi = ortaya çıkması için gereken max süre (Asbestle çalışmada 40 yıl)

7. Meslek Hastalıklarının Özellikleri:

 Meslek hastalıklarının gelişme süreleri (1 hafta-30 yıl)

8. Türkiye'de Meslek Hastalığı İstatistikleri:

 Türkiye'de her bin kişide 4-12 arasında meslek hastalığı oranı tahmin edilmektedir.

 Meslek hastalığı tanısı alanların oranı yüz binde 3 olarak belirlenmiştir.

4. Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması:

 Meslek hastalıkları kimyasal, fiziksel, biyolojik, ergonomik ve psikososyal etkenlere bağlı olarak
sınıflandırılabilir.

 Organ sistemine göre sınıflandırma da yapılabilmektedir; cilt hastalıkları, solunum sistemi hastalıkları,
hematopoetik sistem hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları, dolaşım sistemi hastalıkları
  Kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özellikleri, maruz kalma şekli ve süresi, maruz kalan kişinin
özellikleri, çevresel özellikler

 Tehlike, en basit olarak zarar verebilecek bir şey olarak tanımlanır.

 Risk ise bu tehlikelerin zarar verme ihtimali

Ünite 2

Alevlenir Madde: Parlama noktası 21°C - 55°C arasında olan sıvı haldeki maddeler.

Biolojik Sınır Değeri: Kimyasal maddenin veya metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki
konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırı.

Çok Kolay Alevlenir Madde: 0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den düşük kaynama noktasına sahip
sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz halindeki
maddeler.

Kolay Alevlenir Madde: Ortam sıcaklığında hava ile temasında alevlenen veya kısa süreli temasta
kendiliğinden yanabilen katı haldeki maddeyi veya parlama noktası 21°C'nin altında olan sıvı

Müstahzar: En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım veya çözeltiler

TWA : 8 saatlik belirlenen referans süre, zaman ağırlıklı ortalama

STEL: 15 dakikalık bir süre için aşılmaması gereken maruziyet üst sınır değeri.

mg/m3: 20 derece sıcaklıkta ve 760 mm basınçtaki 1 m3 havada bulunan maddenin miligram

cinsinden miktarı

ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3)

IUPAC: Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği

 Ani, tekrarlanan veya uzun süreli: toksik, Aşındırıcı, Tahriş edici, Alerjik, Kanserojen, Mutajen
 Fiziko-Kimyasal: Patlayıcılık, Oksitleyicilik, Alevlenebilir

Oksitleyici Madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli
ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeler.

Patlayıcı Madde: Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen
madde

Etiketleme: R Kodları = risk faktörleri, S kodları = (save) riskleri ortadan kaldırmak

H (zararlılık) ibaresi: H200 (Fiziksel zarar), H225 (Çok alevlenir), H280 (Basınçlı gaz), H300 (nefes
zorluğu), H400 (Çevresel)

P (Önlem) İbaresi: P102 (Çocuk), P260 (Toz), P310 (doktoru ara), P400 (Depolama), P500 (Bertaraf & geri
dönüşüm)

SEA = Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında

Yönetmelik

Ciddi göz hasarı = 21 gün içinde ciltte renk kaybı

Cilt tahrişi, bir test maddesinin kaç saat içinde uygulanmasını takiben 4 saat içinde olur.

SRC5= Tehlikeli madde taşımacılığı için sürücülerin sahip olması gereken sertifika

NFPA: National Fire Protection Association (Ulusal Yangın Koruma Derneği).

NFPA 704 Etiketleme Sistemi: Her kategori için 0 ile 4 arasında 4 sınıfta
inceler.
Aspirasyon= bir sıvı veya katının doğruda ya da kusma ile, ağız veya burun boşluğuna, trakea ve alt solunum
girmesidir.

Aspirasyon toksisitesi = kimyasal pnömoni, pulmoner hasar, solumayı takiben ölüm

Ünite 3

Toksikoloji: Kimyasalların sağlık üzerindeki etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Toksikolojinin Hedefleri: Çeşitli etkenlere bağlı toksik etkileri ortaya çıkarmak, toksik etki potansiyellerini
araştırmak, etkilerini önlemek ve kontrol altına almak.

Endüstriyel Toksikoloji: Endüstride kullanılan kimyasalların çalışan sağlığına etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Öldürücü Doz (LD50) ve Konsantrasyon (LC50):

LD50: 2 haftada deney hayvanlarının %50 sinin ölmesine neden olan miktar.

LC50: 4 saatte deney hayvanlarının %50 sinin ölmesine neden olan zehirleyici mikar.

MAK değeri: Çeşitli kimyasal maddeleri içeren maksimum miktar (aşırı toksik). Kanserojen maddeler için
MAK değeri yoktur

ESD (Eşik Sınır Değer) (TLV): sağlıklarını bozmayacak maksimum kimyasal madde

TLV-TWA: Zaman Ağırlıklı Ortalama, TLV-STEL: Kısa Süreli Maruziyet Sınırı, TLV-C: Tavan Değer.

Normal Zorlu Vital Kapasite (ZVK) normal değeri 5 L

Tozlara Bağlı Mesleki Akciğer Hastalıkları: Bireye ait özellikler: sigara içilmesi ve genetik olarak alfa1
antitripsin enzim eksikliği, Toza ait özellikler: partikül büyüklüğü, ortamdaki yoğunluk, fibrojenik özellik, maruz
kalınan süre. 1-5 mikron alveollere ulaşır. (En büyük tehlike)

Radyografik inceleme: Tozların solunum sistemi üzerindeki etkilerini değerlendirmek için kullanılan tanı
yöntemi

Pnömokonyoz: tozların akciğerlere depolanması ve fibrozis ile seyreden hastalıklar

Tanı yöntemleri = çalışma öyküsü, radyografik bulgular ve solunum fonksiyon testleri (SFT)

Solunum Fonksiyon Testi (SFT): SFT, mesleki akciğer hastalıklarının türü ve şiddeti ile akciğer
fonksiyonlarındaki bozulmanın belirlenmesinde kullanılır. Ölçüm parametreleri arasında Zorlu Vital Kapasite
(FVC) (max), Zorlu Ekspiratuar Volüm (FEV1), FEV1/FVC oranı, Peak Ekspiratuar Akım (PEF) gibi değerler
bulunur.

SFT Değerleri: Örnek olarak normal değerlerde FVC'nin 5, FEV1'in 4 olduğu kabul edilir (FEV1/FVC =4/5=
%80). Obstrüktif bozukluklarda FEV1/FVC oranı azalır. Restriktif paternde ise VC azalır.

Silikozis: Silis (inorganik) tozlarına maruziyet sonucu akciğerlerde fibrozise neden olan bir hastalıktır.
(Belirtileri: nefes darlığı, öksürük, balgam, siyanoz ve kalp yetmezliği, Tedavisi: semptomlara yönelik),
Radyolojik bulgular: Yuvarlak opasiteler ve hiler lenf bezlerinde yumurta kabuğu şeklinde kalsifikasyonlar)

Ünite 4

Kömür İşçisi Pnömokonyozu (KİP): Kömür tozunun karbon yapısında olduğu ve içerisinde kükürt, fosfor,
mineraller ve az miktarda silis bulunduğu. Komplike formun oluşurken kaplan sendromu olabilir.

 Meslek Grupları = Antrasit ve taş kömürü işçisi

 Damar endotelinde kömür partiküllerinin birikmesi=> damar lümeninde daralması => pulmoner
hipertansiyon
 Semptomlara göre tedavi, Korunma yöntemi = ıslak delme yöntemi, KKD (Maske)
Asbest: Silikatların yüksek basınç ve sıcaklık altında kristalleşmesi ile oluşur. Asbest lif( fiber) yapıdadır. (Boy/
en oranı 3’ ten büyük olan tozlara lif adı verilir.

Meslek Grupları: inşaat işçileri, gemi inşa işçileri, tesisatçılar, otomotiv endüstrisi çalışanları, yangın söndürme
ekipleri, eczacılık ve sağlık çalışanları, narkozcular ve benzeri meslek gruplarıdır.

Belirtileri: Kronik öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısı, ciltte kalınlaşma ve parmak uçlarında genişleme
(asbestoz), Akciğer ve plevraya zarar verir. Akciğer zarı hastalığı olan mezotelyoma riski. Kanseri ve asbestoz

Tanı: Radyolojik testler (Akciğer parankiminde asbest cisimciğinin görülmesi). SFT (düzeyi belirlenmesi
maluliyetin değerlendirilmesi)

Siderozis: Demir depo hastalığı (demir tozu ve demir oksit (FeO, Fe2O3)). emokromatozis, aşırı demir alımı,
kronik kan nakilleri ve hemolitik anemilerden kaynaklanabilir.

Meslek Grupları: Demir madenciliğ, Kaynak işleri, Demirdöküm

1. Organik Tozlara Bağlı Akciğer Hastalıkları:

 Bsinozis (Organik Tozlara Bağlı): Pamuk, keten, kenevir, kendir tozunun solunması

 Meslek Grupları: Çırçır işlemi, hallaç işlemi, tarak işlemi

2. Kimyasal nedenli meslek hastalıkları:

I. Kurşun: Yumuşak ve ağır metal, organik ve inorganik bileşik

Meslek grupları: akümülatör yapım sanayi (kurşunun eritildiği, kaynatıldığı ve yakıldığı), matbaacılık,
plastik sanayi, kristal cam imalatı, televizyon tüpü imalatı, boya sanayi.

Belirtileri: sindirim sistemi (karın ağrısı, ağızda metalik tat), sinir sistemi (bilinç bulanıklığı, konvülziyon),
hematopoietik sistem (anemi, eritrositlerde bazofilik noktalanma), kardiyovasküler sistem, üriner sistem.
Tedavi = EDTA ve BAL gibi ilaçlar

II. Cıva: Sülfür bileşiğinin cinnabar cevherinden elde edilir. Cıva vücuda solunum ve sindirim yoluyla
girer, vücuttan idrar yoluyla atılır.

Meslek grupları: fötr şapka yapımı, ölçüm aletleri yapımı, buharlı ampül yapımı, boya yapımı, amalgam
dolgu yapımı, cinnabar cevherinden cıva yapımı

Belirtileri: sindirim sistemi, sinir sistemi (tremor, stomatit, eretizm), hematopoietik sistem, kardiyovasküler
sistem. Tedavi = EDTA ve BAL gibi ilaçlar

III. Krom: ferrokrom cevheri. Kromun vücuda solunum ve sindirim yoluyla girişi vardır.

Meslek Grupları: paslanmaz çelik üretimi, krom kaplamacılığı, kumaş boyama, alaşım, deri, toner

Belirtileri: mukozalarda tahriş ve ülserasyon, gözlerde konjonktivit ve kornea ülseri, karın ağrısı, astım ve
akciğer kanseri. Tedavi: EDTA'lı merhemler ve C vitamini

Ünite 5

Nikel (Ni): Beyaz parlak renkli, sert ve paslanmayan bir metaldir. Erime noktası çok yüksek (Nikel karbonil =
En toksik bileşik)

Belirtileri: İnterstisyel pnömoni (Zatürre), akciğer ödemi, Deride ve mukozalarda irritasyon, Sinüs kanseri

Meslek Grupları: Nikelin üretimi, Pil, kaynak

Tedavi: EDTA, BAL, PENİSİLAMİN (şelasyon )

Kadmiyum (Cd): Kirli beyaz, gri renkli, paslanmaz. Erime sıcaklığı orta yüksek, böbrek ve karaciğerde birikir.

Meslek Grupları: Lehim-kaynak, pil, Boya imalatı, Fotoğrafçılık, Cam, fotosel

Biriken kadmiyum özellikle

Belirtiler: Böbrek, Sindirim sistemi, Akciğerde amfizem, Metal duman ateşi, Karaciğer, Hematopoietik sistem,
Kemik sistemine (Osteoporoz)

Tanı: atomik absorbsiyon spektrometresi ile.

Arsenik (As): Metalsi (metaloid), Erime noktası yüksek, özgül ağırlığı ağır. Pestisit yapımında ve elektronik
endüstrisinde kullanılır. Arsenik triklorür ciltte asiditeye bağlı lezyonlar oluşturabilir.

Meslek Grupları: Kimyasal madde, Metal ve cam, Pestisit

Belirtiler: Akut zehirlenme (Sindirim ve sinir sistemi), Kronik zehirlenme: (Deri belirtileri, terleme,
hematopoietik ve sinir sistemi). Tedavi: kusturma ve mide lavajı, BAL tedavisi.

Endüstriyel Toksikolojide Gaz Çeşitleri ve Özellikleri:

I. Basit Boğucu Gazlar: Metan (CH4)(Vücutta kimyasal reaksiyona katılmayan, oksijenin azalmasına
neden olabilen renksiz bir gaz) Karbon Dioksit (CO2), Azot (N2), Helyum (He) (Ortamdaki oksijeni
azaltabilen bir gazdır.)
II. Kimyasal Boğucu Gazlar:
 Karbonmonoksit (CO):Gaz formunda, molekül ağırlığı çok ağır. Karboksi hemoglobin oluşturarak
oksijen taşıma fonksiyonunu engeller

Meslek grupları: Petrol, demir çelik, kapalı garaj, depo, tünel

Belirtileri: Halsizlik, baş ağrısı, bulantı, kusma, koordinasyon bozukluğu, bilinç bulanıklığı, koma
Tanı: kan-COHb düzeyi ölçümü. Tedavi: oksijen tedavisi.

 Hidrojen Sülfür (H2S): Renksiz, kötü kokulu, yanıcı ve zehirli bir gazdır. Hücre içine girerek anoksiye
neden olur.

Meslek grupları: Bitkisel ve hayvansal çürüme işleri, kanalizasyon, yiyecek depoları çalışanları,
sentetik lif yapımı, deri

Belirtileri: Koku duyusu felci, göz ve solunum yolu irritasyonu, zehirlenme

III. İrritan gazlar (Azot Oksit)

 Azot Oksit Türleri: Azot Dioksit (NO2): (Kırmızı, ekşi kokulu, asit etkisi gösteren bir gazdır. Su ile
birleşirse nitrik asit olur), Azot Tetra Oksit (N2O4): (Azot dioksidin dimer formu), Azot Protoksit
(N2O): (Anestezi gazı)
 Meslek Grupları: Kaynak, Boya, Elektrik ile kaplama, Egzoz gazı, Silolarda
 Belirtileri: solunum yolları (100 ppm üzerinde ciddi irritasyon ve akciğer ödemi), Hemoglobine yüksek
bağlanma (Methemoglobinemi)

Organik Fosforlu Bileşiklerin (Pestisitler): Asetil Kolin Esteraz enzimini inhibe eder

Pestisit Türleri: İnsektisit: (böcekler- en çok kullanılan), Herbisit: (otlar), Fungusit (mantarlar), Rodentisit
(hayvanlar)

Belirtileri: (Terleme, baş ağrısı, bulanık görme, Pupillerde daralma, bilinç kaybı, koma ve ölüm.

Tanı: Asetil Kolin Esteraz enzim aktivitesine bakılır. Tedavi: Atropin ve PAM (pralidoksin) tedavisi.
Ünite 6 (Solventler)

I. Benzen (Benzol):Aromatik hidrokarbon (C6H6), Kaynama noktası 80°C, hoş kokulu, renksiz bir
sıvıdır, Ham petrol veya taş kömürünün distilasyonu ile elde edilir. Boya ve yapıştırıcı üretimi. Benzen
türevleri: Anilin, Toluen, Ksilen, DDT (halojenli türev).

Meslek Grupları: Boya, Cila, Ayakkabı, Metallerden boya ve yağ çıkarılması, Benzin istasyonlarında, otomobil
tamirhanelerinde

Belirtileri: solunum yoluyla atılır, Merkezi sinir sistemi, narkotik etkisi, solunum durması, Hematopoietik
sistem, lösemiye dönüşüm

Tanı: Hematolojik testlerle kemik iliği etkilenme düzeyi belirlenir.

II. Ksilen (dimetil benzen) ve Toluen (metil benzen): Kaynama noktaları normal, Anestezik etkileri ve
bağımlılık etkisi, yapıştırıcı endüstrisi

Meslek Grupları: Yağ temizleme ve yağ çıkarma, Patlayıcı madde yapımı

III. Triklor Etilen: Renksiz, hoş kokulu, uçucu bir sıvı solventtir. Alev almaz. Kuru temizleme işlerinde ve
metaller üzerinden yağ çıkarma işlerinde kullanılır.

Meslek Grupları: Kuru temizleme, Metaller üzerindeki yağı temizleme

Belirtileri: Gözlerde yaşarma ve kızarma, karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal, uyku hali, baş ağrısı, bilinç
bulanıklığı, sarhoşluk hali, solunum durmasına bağlı ölüm, konfüzyon, bağımlılık.

Ünite 7

1. Biyolojik Etkenlerin Tanımı: Mikroorganizmalar, GDO, hücre kültürleri, parazitler

Meslek Grupları: Sağlık çalışanları (HBV, HCV, HDV, HIV), Veteriner hekimler, tarım ve hayvancılık,
madenciler, kasaplar, balıkçılar, ormancılar, temizlik çalışanları, diş hekimleri, gıda üretimi

Biyolojik Etken (enfeksiyon risk düzeyine göre) Sınıflandırması: Grup 1 (hastalık yapmaz), Grup 2 (hastalık
yapar ama yayılmaz, Grup 3 (ağır hastalık yapar ve yayılır), Grup 4 (ağır hastalık yapar ve yayılma riski yüksek)

Perkütan yaralanmalar, özellikle enfeksiyon riskini artırabilir.

Sigella: Şigella bakterisi, fekal-oral yolla bulaşan bir patojendir. Sinekler, mekanik vektör. Kanlı dizanteri
etkenidir, Gram negatiftir, Hareketsiz, sporsuz, kapsülsüzdür, Fakültatif anaerop yaşar.

Belirtileri: Şiddetli karın ağrısı, yüksek ateş, kanlı mukuslu ishal, bulantı ve kusma, Tanı: için kültür, moleküler
yöntemler ve ELISA

Salmonella: Gram negatif, peritrik kirpikli, hareketlidir, Aerob ve fakültatif anaerob olarak yaşar, Sporsuz,
kapsülsüz, O (somatik), H (kirpik) ve Vi antijenleri bulunur.

I. Tifoid ve Salmonella Enfeksiyonları: Bakteri ince barsak mukozası üzerinden vücuda girer, çoğalır ve
kan dolaşımına veya bölgesel lenf bezlerine yayılır. Bu yayılma etkene temas sonrasında 1-3 gün içinde
oluşur.
II. Enterik Salmonella Enfeksiyonları: Taşıyıcılar arasında tavuk, ördek, domuz, inek. Besin
maddeleriyle bulaşabilir.
III. Septisemik Salmonella Enfeksiyonları: Bakteri ince bağırsaklardan herhangi bir belirti vermeden lenf
ve kan yoluyla vücuda yayılır. Böbrek, eklem, kalp, karaciğer ve safra yollarına yerleşerek ağrı ve
abseler yapar.

Brusellozis: Zoonotik bir hastalıktır ve hayvanlardan insanlara bulaşır, Tanı aglutinasyon testi ile konur. Uzun
süreli antibiyotik tedavisi. Pastörize edilmemiş süt ve hayvandan kaçın
Tüberküloz: Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Solunum yoluyla
bulaşır. Tanı: Serolojik kan testi. Tedavi: Antibiyotik tedavisi, BCG aşısı

Meslek Gurupları: Enfeksiyon Klinikleri, Laboratuvar Çalışanları, Patoloji bölümü

Tetanoz: (Clostridium Tetani Bakterisi) Toz, toprak, dışkı veya tükürük ile kontamine olmuş yaralardan bulaşır.
Tedavi: Tetanoz İmmun Globulin (TIG) uygulanmalıdır.

Meslek Gurupları: İnşaat Çalışanları, Temizlik İşçileri, Mutfak Çalışanları, Profil Kesme

Ünite 8

1. Virüs: Latince zehir, ya DNA’sı ya da RNA'sı vardır, İkiye bölünmez veya mitoza uğramaz, Replikasyon,
Protein üretiminde konağa bağımlıdır. Hücresel organizasyon göstermezler. Keşfedilen ilk virüs tütün mozaik
virüsü (TMV) izole ve purifiye edilerek gözlemlenmiştir.

3. Virüs Sınıflandırması: Tek zincirli DNA, Çift zincirli DNA, Tek zincirli RNA pozitif/negatif polarite, Çift
zincirli RNA, RNA genomu, DNA genomu

4. Virüslerin Fiziksel ve Kimyasal Etkenlere Duyarlılığı: Isıya dayanıklı değillerdir, Soğuğa dayanıklıdırlar.
PH 5-9 dereceleri arasında dayanıklıdırlar. Eter, kloroform virüsleri çözer.

5. Viral Enfeksiyonların Sonuçları: persistan hastalık, fatal hastalık, konjenital hastalık, kanser.

Onkojen virüsler: tüm kanserlerin yaklaşık %10'unu indukleyebilir.

Provirus = viral genetik materyalin konak hücreye entegre olması ve replikasyonu

Interferon = glikoprotein yapısında bir madde olup virüslerin üremesini önler.

Testler: virüs veya viral antijen araştırması, virüs-specific antikor araştırması, virüsün üretilerek izole edilmesi ve
tiplendirilmesi

7. Akut Viral Enfeksiyon Dönemleri: Prodromal dönem (inkübasyon dönemi), akut dönem (antikorlar saptanır-
çoğalması max-kolay izolasyon), defervesan dönem (çok antikor-zor izolasyon, konvalesan dönem (max antikor-
0 izolasyon)

8. Prionlar: proteinlerden oluşmuş enfeksiyon etkenleridir. Yavaş virüs enfeksiyonlarına neden olabilirler.
Virüslerden küçüktür. Hücre kültüründe CPE (sitopatik efekt) oluşturmaz. Nükleik asit içermez. Fiziksel ve
kimyasal direnç, kaynamaya direnç, Enfektiviteleri: formalin, B-propiyolaktan, alkol, proteazlar, nükleazlar,
fosfolipazlar, deterjanlar, UV. İnaktivasyon: Sodyumhipoklorit, yüksek ısıda uzun süreli otoklavda. Deli dana
hastalığı.

Hepatitler: karaciğer inflamasyonu. Enfeksiyöz ve non-enfeksiyöz nedenlere bağlı olabilir. Primer hepatotrop
virüsler: Hepatit A, B, C, D, E. Sekonder virüsler: EBV, CMV, HSV, Adenovirüs.

Hepatit A (HAV)= Fekal-oral yolla bulaşır.İnkübasyon süresi ortalama 1ay, kendini sınırlar ve kronikleşmez. 2
doz aşısı vardır.

Hepatit B: DNA virüsüdür. %90 kronikleşir. Siroz ve HCC ile ilişkilidir. 3 doz aşılama vardır

Hepatit C: RNA virüsüdür. %70 kronikleşir. Siroz ve HCC ile ilişkilidir. Aşı yok

HIV/AIDS: Sağlık personelinin risk altında olduğu bir enfeksiyondur. Çoğunlukla enfekte kişinin kanı ile
bulaşmış iğnenin batması veya kesici – batıcı araçlarla temas yoluyla bulaşır. Aşısı yok.

Belirtileri: Tekrarlayan ateş, terlemesi, hızlı kilo kaybı, lenf bezlerinin şişmesi, yorgunluk, ishal, ağızda beyaz
lekeler, deride değişiklikler, kanamalar, öksürük

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA): Hayvanlarda bulunan virüslerdir, ancak hayvanlarda belirti göstermez.
Mart-Ekim arası yaygın.
Meslek Gurupları: Çiftçiler, hayvancılıkla uğraşanlar, kasaplar, veteriner hekimler, sağlık personeli gibi gruplar
risk altındadır.

Belirtileri: Ateş, baş ağrısı, kas ağrıları gibi belirtiler görülebilir. (kene tutunmasından sonra 1-3 gün)

Meslek Gurupları: Endemik bölgeler, çiftçiler, hayvancılık yapanlar

İzolasyon Önlemleri: Enfekte İğne Batması (bölgeye %70’lik alkol , Sabunlu su, Hızlı akan su), Temaslı
Personelin Takibi (2 hafta takip, Ateşin ölçülmesi, Ribavirin profilaksisi)

Ünite 9

Mantarlar: heterotroftur (dışarıdan organik karbona ihtiyaç), Aerobiktir (oksijen ile gelişir), (termofil, psikrofil,
azidofil, halofilik) çeşitli koşullarda yaşayabilir. Mantarlar morfolojik olarak iki ana şekilde bulunurlar: Hif (küf
mantarları, Dallanmış ve tübüler bir yapı. 2-10 µm) ve Maya (Tek hücreli, Yuvarlak, oval, 3-5 µm arasındadır,
birleşerek yalancı hifi oluşturur).

Misel: Hiflerin oluşturduğu örgü, Vegetatif misel (besine gider), hava miseli (besinin dışına gider)

Mantar Tallusu: Misellerin tümü, mantar kolonisi

Dimorfizm: Parazitlik dönemlerinde maya, saprofitik dönemlerinde ise misel olur

Mantarların Üremesi: Eşeysiz Üreme (spor üretimi), Eşeyli Üreme (Eşeyli Spor üretimi)

Mantar Hastalıkları: Deri mikozları, birincil sistemik mikozlar ve fırsatçı sistemik mikozlar

Parazitlik Çeşitleri: Zorunlu parazitlik, fakültatif parazitlik, tesadüfi parazitlik Dış parazitlik (Bit, tahtakurusu,
uyuz böceği), İç parazitlik (Taenia saginata, Plasmodium), Hiper parazitlik (Sivrisinek-Plasmodium), Yalancı
parazitlik: Parazitli koyun karaciğeri yenmesi- Dicrocoelium)

Kommensalizm = bir canlının fayda sağlamak için diğerinden faydalanması

İnsanda parazitlik: Zoonoz (İnsanlara geçebilen hayvan hastalıkları), Infeksiyon (Endoparazitler)

İnfeksiyon: Süper (aynı tür parazitle tekrar infekte olması), Oto Infeksiyon (vücutta bulunan bulaşıcı şekillde)

I. Protozoonlarının Bulaşması: Bağırsak (kist ve ookist), Sindirim Yoluyla (embriyonlu yumurta ve

larva), Deriden Bulaşan (kurtçuk)
II. Miyazların Bulaşması: Dipterlerin kan emen artropot ile bulaşması
III. Artropotların Bulaştırması: Mekanik (Aktif-ahır sineği, Pasif-Karasinek), Biyolojik (Aktif-Vektörün
sokması, Pasif- sokmanın hariç bir yol)

İntrauterin (konjenital) bulaşma = plasenta yolu ile anneden fetusa bulaşabilir.

Patogenez Etkisi: Mekanik Etki (Travma- Uyuz böceği, çengelli solucan kurtçuğu), Eritici Etki (Entamoeba
histolytica, Fasciola hepatica), Sömürücü Etki

Ünite 10

Kanser İstatistikleri: Erkeklerde en sık akciğer kanseri, kadınlarda en sık meme kanseri. IARC (Uluslararası
Kanser Araştırma Ajansı)

Onkogenler = kanser oluşumunu kolaylaştırır, aşırı aktivasyonları ile kontrolsüz çoğalma

Korunma Mekanizması: Tümör süpresör genler (hücre bölünmesini kontrol eder ve mutasyonları önler),
Kontrol noktaları (hücre siklusunun ilerlemesini durdurabilir ve apoptozisi -programlı hücre ölümü başlatabilir)

Tümör Büyümesi: Vasküler endotelyal büyüme faktörü (VEGF) yeni kan damarlarının oluşumunu indükler,
damar içine girer, Metastaz (başka organlara yayılması)

Tümör Tipleri: İyi huylu (benign-yerel büyüme eğilimi), Kötü huylu (malign(kontrolsüz çoğalma)- metastaz,
invazyon, destrüksiyon ve sekresyon)
Kanser Oluşumunun Evreleri

1. Oluşum Evresi (2-20 Yıl- Tümör Baskılayıcı Genler- genom gardiyanlarda mutasyonlar)

2. İnsitu- Sınırlı Evresi (1-5 Yıl- hücre çoğalmaya ve yayılmaya başlamaktadır)

3. Çoğalma Evresi (1-5 Yıl- organ dokusunun derinliklerine doğru büyür)

4. Yayılma- Metastaz Evresi (1-5 Yıl- kan yolu, lenf yolu ve komşuluk yoluyla diğer bölgelere)

Kanser Türleri ve Sıklığı

Sık Görülen Kanser Türleri: Erkeklerde (Akciğer, Prostat, Kolorektal, Mide), Kadınlarda (Meme, Kolorektal,
Akciğer, Serviks)

Grup 1: Kesin Kanserojenler (Arsenik, Akrilonitril, Asbest, Kadmiyum)

Grup 2: Olası Kanserojenler (Benzen, Karbon tetraklorür, Krom tozu Vinil Klorür)

Grup 3: Kanser Yapması Olası (Beta-naftalinamin, Etilenoksit, Nikel tozu)

Kanser Yapan Maddeler: Asbest (Akciğer kanseri ve mezotelyoma), Benzen (Lösemi), Aromatik aminler
(Boya ve Lastik sanayi).

Ünite 11-12

Dekontaminasyon: Dekontaminasyon, dezenfeksiyon öncesi yüzeyden organik madde ve patojenleri

uzaklaştırma

Bu temel kavramları anladıktan sonra, sterilizasyon yöntemlerine geçebiliriz:

Sterilizasyon: Isı [Kuru sıcak (alevden geçirme), Nemli ısı (Kaynatma, tindalizasyon), Basınçsız buharlı (Koch
kazanı, Arnold kazanı), Basınçlı buharlı (Otoklav)], Işınlı (UV ışınları), Filtrasyon (Berkefeld, Seitz,
chamberland gibi süzgeçler, Membran filtreler, serumlar)

GAZ DEZENFEKTANLAR: Etilen oksit, H2O2 (Hidrojen peroksit), Formaldehit, Ozon, Klorin, SO2

GAZ PLAZMA STERİLİZASYONU: Düşük ısıda sterilizasyonu gereken metal, En hassas malzemeler, optik
cihazlar, elektronik cihazlar

ETİLEN OKSİT: En çok tercih edilen, Saf halde toksik, irrite edici ve patlayıcı, İmplant ve tekstil ürünleri için
uygun değildir.

GLUTERALDEHİT: Metaller üzerinde korozyon yapmaz, Mukoza ve cilt üzerine irritan, pahalı.

ORTO-FİTALALDEHİT (OPA): Hızlı etkili, FDA onaylı, materyal uyumu iyidir.

Ünite 13

Doğal Direncin Yapıtaşları: Fiziksel bariyerler, Sıvısal yapıtaşları: Antimikrobiyal peptidler, kompleman
sistemi, sitokinler, kemokinler), Hücresel yapıtaşları (Dendritik hücreler, NK hücreleri, nötrofiller, makrofajlar.)

İmmün Sistem Dokuları: Primer-Merkezi Lenf: (Kemik iliği, timüs), Sekonder-Periferik) Lenf (Lenf
düğümleri, dalak, mukozal ve kütanöz immün sistem)

Direkt Tanı Yöntemleri (Antijenin-İmmünfloresan ve ELISA, Elektron Mikroskobisi, Işık Mikroskobisi-

İnklüzyon cisimcikleri, Genom-Polimeraz zincir reaksiyonu)

İndirekt Tanı Yöntemleri (Hücre Kültürü, Embriyonlu Yumurta, Hayvan Deneyi)

AŞI ÇEŞİTLERİ: Zayıflatılmış (BCG aşısı), Ölü (tetanos), Ürünler ile Hazırlanan (toksoidler)

ÖRNEK AŞILAR: Difteri ve Boğmaca (çocuk), BCG Aşısı (Verem), İnfluenza (Grip)