MESLEK HASTALIKLARI

Meslek Hastalıkları

Konunun genel amacı

 Katılımcıların, meslek hastalıklarının sebepleri
ile korunma prensipleri ve tedbirleri hakkında
bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.
 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İş Sağlığı
İş Meslek
ve
kazaları hastalıkları
Güvenliği
 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
• Meslek hastalıkları %100 önlenebilir.

• İş kazalarının %98’i önlenebilir.

 Meslek Hastalıkları
Toplum sağlığı sorunudur
İş barışını olumsuz etkilemektedir
Sağlık sigortacılığının yükünü artırmaktadır

EKONOMİK, HUKUKİ

TIBBİ SOSYAL
 Meslek Hastalıkları
Çalışanlarda, işin niteliğine ya da çalışma
koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklar.

Meslek hastalıklarında, hastalıkla yapılan iş

arasında doğrudan nedensel bir ilişki var.
 Meslek Hastalıkları
- işyerinden kaynaklanan ve işin seyri sırasında
meydana gelen’ hastalıklar.
- nedensel faktör yalnızca işyerinde!
- “mesleğe özgü”

 mesleki kurşun zehirlenmesi – akü imali

 silikoz - tozlu iş (madencilik)
 mesleki işitme kaybı - gürültülü iş
 Meslek hastalıkları sınıflandırma

Etkene göre;
 fizik nedenlerle olan m.h.
 kimyasal nedenlerle olan m.h.
 tozlarla olan m.h.
 biyolojik nedenlerle olan m.h.
 Meslek hastalıkları sınıflandırma

Etkilenen organ/sistemlere göre;

 Deri – “ihmal edilir”
 Solunum sistemi
 Hematopoietik sistem
 Diğer - sinir sist., üriner sist.,...
TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI
 SGK İSTATİSTİKLERİ (2012)

 İşyeri sayısı – 1.538.006

 İşçi sayısı – 11.939.620

 İş kazası sayısı – 74.871

 Meslek hastalıkları- 395

 Sürekli işgöremezlik - 2209

 İş kazası ve MH sonucu ölümler – 745

 İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Dağılımı
(SGK, 2000-2009)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

İş Kazası 74847 72367 72344 76668 83830 73923 79027 80602 72963 64316
Sayısı

İş Kazası 1424 1480 1385 1365 1356 1068 1011 948 829 714
Sıklık Hızı
(100 000
işçide)
Meslek 803 883 601 440 384 519 574 1208 539 429
Hastalığı
Sayısı
Meslek 0,14 0,18 0,11 0,07 0,06 0,07 0,07 0,14 0,06 0.04
Hastalığı
İnsidansı
(1000’de)
Meslek Hastalıkları Dağılımı
(SGK, 2000-2009)
 Meslek hastalıklarında durum
Uluslararası kaynaklara göre; çalışan nüfusun binde 4–12’si
oranında yıllık yeni meslek hastalıkları vakaları beklenmektedir.

SGK kapsamında çalışan sayısı 2012 yılı için; 11.939.620

olduğuna göre 48.000-122.000 vaka beklenmektedir.

SGK 2012 VERİLERİNE GÖRE TESPİT EDİLEN

395 vaka
 395
Tesbit edebildiğimiz
48.000-122.000
meslek hastalıkları
beklenenin çok
altındadır

Dr. Cebrail Şimşek

Meslek hastalıklarımızı neden tespit Çünkü,
edemiyoruz???
Eksikliklerimiz var;
• Bilgi
• Duyarlılık
• Sorumluluk
• Denetim
• Yaptırım
• Kurumsal yapı
 Meslek Hastalıkları Tanısı Konulmasında
Yaşanan Sorunlar

 İşveren ve çalışanın meslek hastalığı

hakkında yeterli bilgiye sahip olmaması,
 İş öyküsünün alınmasında ve işyeri
ortam ölçümlerinin yapılmasında eksiklikler,
 Kayıtların yeterli olmaması,
 Meslek Hastalıkları Tanısı Konulmasında
Yaşanan Sorunlar

 Meslek hastalıkları prosedürü konusunda

yeterli bilgi sahibi olunamaması,
 İSG alanında yeterli rehberlerin olmaması,
 Başvurulabilir hastanelerin sayı ve
niteliklerinin yeterli olmaması,
 Denetimlerin etkin olmaması.
 Meslek hastalıklarının yasal tanımı
5510 s. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
(16.06.2006 yayım, 01.06.2008 yürürlük)

Madde 14-
Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden
dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları
yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık,
bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.
 5510 sayılı Kanun

 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü

Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği
 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı
Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği

Meslek hastalıkları listesi

A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları
B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları
C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi
hastalıkları
D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar
E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı
Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği
MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ Ek-2

( A ) GRUBU
KİMYASAL MADDELERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI

A - I, a Arsenik ve bileşikleri ( arsenikli hidrojen dışında )

Yükümlülük Hastalık Tehlikesi

Hastalıklar ve Belirtileri Süresi Olan Başlıca İşler

Akut : 1 ay - Arsenikli minerallerin elde

- Akut gastro-intestinal boz- edilmesi, işlenmesi,
ukluklar ( kusma, koleri- - Sülfirik asit yapımında için-
form diare, mide - barsak de arsenik bulunan piritin
krampları, eksikoz ), kavrulması, piritin taşınması,
- Serebrospinal bozukluklar ve depolanması,kavurmanın
( baş ağrısı, bilinç bozukluk- yapıldığı kurşunlu hüc-
ları, delir, kas krampları ), hücrelerdeki artıklar,
Kronik : 1 yıl - Arsenik ve bileşiklerinin
- Lokal deri lezyonları (eri- elde edilmesi, işlenmesi,
tem, follikülit, ülserasyon - Piroteknik,
gibi ), - İlaç sanayiinde arsenikli mad-
- Konjonktivit, blefarit, maddelerin kullanılması,
 Yükümlülük süresi
 Sigortalının meslek hastalığına sebep olan
işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek
hastalığının meydana çıktığı tarih arasında
geçen en uzun süreyi ifade eder.

 Bir meslek hastalığı oluştuğunda, daha önce çalışmış

olduğu işyerlerinin bu hastalığın ortaya çıkmasındaki
sorumluluk payları demektir.
 Yükümlülük süresi

 Benzene bağlı lösemi için yükümlülük süresi 10 yıl,

 Silikoz için 10 yıl,
 Bisinoz için 3 yıl,
 Mesleki bulaşıcı hastalıklarda o etkenin inkubasyon
süresi.
 Maruziyet süresi
 Zararlı etkinin başlamasıyla hastalık belirtilerinin
ortaya çıkması için gereken en az süredir.

 Pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan

işyerinde en az 3 yıl çalışmış olmak gereklidir.
 Gürültülü işte en az 2 yıl, gürültü şiddeti >85 dB olan işte
en az 30 gün çalışmış olma koşulu aranır.
 Meslek hastalıklarının oluşumu
 Maruz kalma-sonuç ilişkisi
 Maruz kalma-cevap ilişkisi

 Çalışanın sağlık verileri + çalışma ortamı verileri +

çalışanın kişisel özellikleri

“Çalışanın çalışma ortamı ile birlikte değerlendirilmesi”

Zararlı Etmenlerin Vücuda Girişi

Solunum yolu ile

Çoğu zararlı etmen için
başlıca vücuda giriş
yoludur.
 Zararlı Etmenlerin Vücuda Girişi

Sindirim yolu ile

Kimyasalların, çoğunlukla kaza sonucu ağızdan
vücuda girmesi mümkündür.
 Zararlı Etmenlerin Vücuda Girişi
Deri yolu ile
Mekanik etkenler
 Sürtünme, basınç
Kimyasallar
 Alerjik reak., tahriş
Fiziksel etkenler
 Sıcak, soğuk, güneş ışığı
Biyolojik etkenler
 Bakteri, mantar, parazit
 Meslek hastalığı tanısı
I- Klinik incelemeler
II- Laboratuvar incelemeleri
III- İşyeri ortam ölçümleri

I + II --------- tıbbi tanı

III --------- mesleki etyoloji
I + II + III----- meslek hastalığı
 I. Klinik incelemeler
1. İş anamnezi (Ayrıntılı meslek öyküsü)
Şikayetler,
Belirtilerin zamanla ilişkisi,
Aynı işyerinde benzer yakınmaları
olan başka çalışanların varlığı,
İş ortamı dışındaki etkilenmeler...vb.
2. Fizik muayene (Tüm Sistemler)
Bulgular
Çalışıyor musun ? Evet
Nerede ? Kömür İşletmelerinde

Merkez binada Madende

 II. Laboratuvar incelemeleri
•Radyoloji: standart akciğer filmi, ultrason, Bilgisayarlı Tomografi (CT), vb.
•Biyokimya tetkikleri
- Tam Kan Sayımı
- Tam İdrar Tahlili
•Toksikoloji
• Kanda ve idrarda metal tesbiti
• Kimyasal ajanın metaboliti: İdrarda fenol, hippürik asit, vb.
•Patoloji: Biyopsi; deri, akciğer, karaciğer, vb
•Fizyolojik değerlendirmeler
• İşitme Testi, Solunum fonksiyon testi vb.
•Endoskopik muayeneler
• Bronkoskopi, vb.
 III. İşyeri ortam ölçümleri
Gürültü düzeyi (dB),
Sıcaklık, hava akım hızı, nem düzeyi
Ortamda ağır metal düzeyi (mg/m3),
Tozun türü ve yoğunluğu (mg/m3),
İyonizan radyasyon düzeyi (Bq., rad).

İŞYERİNDE HASTALIĞIN NEDENİ OLAN FAKTÖR

VAR MI?
İZİN VERİLEN SINIR DEĞERLERİN ÜZERİNDE Mİ?
 Meslek hastalıkları tanısı
Hastalığa neden olabilecek etkene maruziyetin
tanımlanması,
Meslek hastalığına özel klinik bulguların incelenmesi,
Meslek dışı faktörlerin dikkate alınması,
Meslek hastalığı şüphesiyle yetkili sağlık kuruluşlarına sevki
Meslek hastalığı ön tanısının konulması,
Meslek hastalığı dosyasının SGK Kuruluna gönderilmesi.
Meslek hastalıkları tanısında yetkili hastaneler

1986-2008

Meslek hastalıkları hastaneleri (3 )

Kamu üniversitesi hastaneleri (2008)
Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
(Ocak 2011)
Nick Thorkelson, ED: Levy BS, Wegman DH, Occupational
Health. Fourth Edition, Lippincott Williams-Wilkins, USA, 2000.
 Meslek hastalıkları tanı ve tespit aşamaları

Meslek hastalığı şüphesiyle Meslek hastalığı tesbiti yapılan, kontrol

SGK İl Müdürlüklerine muayenesi ya da şikayetinde artma
sebebi ile müracaat eden sigortalılar
müracaat eden sigortalılar

Devlet Üniversite Hast., Arşivinde hasta dosyasının

bulunduğu ilgili Hastaneye sevk
SB Eğitim ve Araşt. Hast
Meslek Hastalıkları Hast.

GSS Genel Müdürlüğü-SGK Meslek Hastalıkları Kurulu

İTİRAZ
Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu
 Meslek hastalıkları tedavi ilkeleri
• Maruziyetin kesilmesi(daha fazla etkilenmeyi
önlemek için)
• Spesifik tedavi (varsa)
• Semptomatik tedavi
• Genel destekleyici tedavi
MESLEK HASTALIKLARINDA
KORUNMA
 Meslek Hastalığında Korumanın Önemi

İnsan sağlığını korumanın vicdani bir sorumluluk olması

Çalışanın sağlığının korunmasında işverenin sorumluluğu
Meslek hastalığı olup tanı almayan sigortalının genel sağlık
sistemine getirdiği ekonomik külfeti önleme
Sağlığı bozulan çalışanların öncelikle manevi ve maddi olarak
ailesine, çevresine ve genel olarak topluma etkileri
I. BİRİNCİL II. İKİNCİL
KORUMA KORUMA

Meslek Hastalıklarından
Korunma

III.
ÜÇÜNCÜL
KORUMA
 Birincil Koruma

Birincil korumanın amacı, hastalıkların risk ve

nedensel etmenlerini kontrol ederek hastalık
başlamadan önce önlemektir.

Teknik ve tıbbi korumayı kapsar.

 Birincil Koruma
A- Teknik koruma
- İşin kaynağında alınacak koruyucu önlemler
- Çalışma ortamında alınacak önlemler
- Kişisel koruma önlemleri

B- Tıbbi Koruma
- İşe giriş muayeneleri
- Bağışıklama
- İlkyardım eğitimi ve yürütümü
- Sağlık Eğitimi
 Teknik koruma
 Riskin kaynakta kontrolü en etkili yaklaşımdır.
 Gürültü çıkaran makinenin ayarlarının yapılması,
sabitlenmesi, cihazın kapalı sistem içinde
çalıştırılması vb.
 O işlemin yapılmaması, zararsız ya da daha az zararlı
madde ile değiştirilmesi, teknolojinin değiştirilmesi vb.
 Havalandırma,
 Kapatma,
 Ayırma
 Teknik koruma

 Riskin kaynakta kontrolü tam olarak sağlanamadığı

durumlarda kişisel koruyucu donanımlardan
yararlanılabilir.
 Koruyucu giysiler
 Kulak koruyucuları: Kulak tıkacı, Manşon
 Maskeler
 Yüz koruyucuları
 Tıbbi koruma
1. İşe giriş muayenesi: Kişinin niteliklerine uygun işe
yerleştirilmesi.
 Alerjik deri hastalığı olan bir kişinin iritan
maddelerle çalışmasının önüne geçilmesi,
 Karaciğer fonksiyonları bozuk olan bir kişinin
karaciğer rahatsızlığına yol açan işlerde
çalıştırılmasının önlenmesi,
 İşitme ile ilgili sorunu olanın gürültülü işte
çalıştırılmaması vb.
 Tıbbi koruma

2. Aralıklı kontrol muayenesi

 Gürültülü ortamda çalışanların belirli aralıklarla
odyolojik yönden değerlendirilmesi, işitme kaybının
erken dönemde saptanarak ilerlemeden gerekli
önlemlerin alınması.
 Kurşun kullanılan işlerde çalışanlarda aralıklı
olarak kanda ya da idrarda kurşun tayini yapılarak,
kurşun etkilenmesinin henüz klinik belirtilerinin
olmadığı bir dönemde saptanması, hastalık
ilerlemeden önlenmesi.
 Tıbbi koruma
3. Sağlık eğitimi
 Meslek hastalıklarından korunmak için bütün
çalışanlara işyerlerindeki sağlık tehlikeleri, bunların
yol açabilecekleri hastalıkları ve belirtileri ile nasıl
korunulacağı vb. konularda eğitim verilmesi.

 İşyerinde alınması gereken önlemler ile işverenin

sorumluluk ve yükümlülükleri vb. konularda
işverenlere eğitim verilmesi.
 İkincil Koruma

İkincil korumanın amacı, hastalıkların erken

tanısının yapılarak maruziyetin kesilmesi, tedavi
edilmesi ve ciddi sonuçların azaltılmasıdır.

Aralıklı kontrol muayeneleri

 Üçüncül Koruma
Üçüncül korumanın amacı, önceden oluşan
hastalığın ilerlemesinin ve komplikasyonlarının
azaltılmasıdır.

Hastalığın oluşturduğu sakatlıkların ve acının

azaltılmasıdır.

Yaşam kalitesinin arttırılması sağlanır.

 Meslek hastalıklarında hukuksal boyut
 Meslek hastalığının işin yürütümü sırasında
meydana gelmesi nedeniyle çalışılan işyeri
sahibinin bu hastalığın oluşmasında sorumluluğu
vardır.
(işyeri risklerinin kontrolü için yapılması gerekenleri tam
olarak yerine getirilmemiş olması nedeniyle)
 İşveren bu sorumluluklarının karşılığını,
çalışanları meslek hastalığına karşı
sigortalayarak yerine
getirir.
Meslek hastalıklarında hukuksal boyut
 Hastalık ortaya çıktığında, tedavisi SGK tarafından sağlanır.
Hastanın işine gidemediği günler için hastaya “geçici
işgöremezlik ödeneği” adı altında ödeme yapılır.
 Hastalık nedeniyle işgörme gücünde kalıcı bir azalma
saptandığında, kişiye “sürekli işgöremezlik ödeneği” (tazminat)
ödenir.
 Tazminat miktarı, oluşan hastalık nedeniyle ortaya çıkan
işgöremezlik düzeyi ile ilişkilidir.
 Tazminat hesabında, hastalığa bağlı fonksiyonel kaybın yanı
sıra kişinin yaşı ve mesleği de dikkate alınmaktadır.
 Meslek hastalıklarında hukuksal boyut
 Meslek hastalığının ortaya çıkmasında, işyerinde
alınması gereken önlemlerde yetersizlikler veya
gerekli kurallara uyulmaması söz konusudur.
 Bu nedenle meslek hastalıklarının ortaya
çıkmasında asıl sorumluluk işverene verilmiştir.
 İşyerinde yapılacak incelemeler sonucunda
işverenin önlemler konusunda belirgin ihmali olduğu
saptanırsa, SGK çalışana ödediği tazminatın bir
bölümünü işverenden talep eder. (Rücu davası)
 Meslek hastalıklarında hukuksal boyut
Hastalık sigortası İş Kazası Meslek Hastalıkları Sigortası

Hak sahipliği için 90 gün prim yatması gerekir
2 güne kadar geçici iş göremezlik süresince günlük
ödenek verilmez
Geçici iş göremezlikte geçen süre emeklilik
hesabında dikkate alınmaz
Hak sahipliği için 1 günlük sigortalılık bile yeterlidir
Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilir
Geçici iş göremezlikte geçen süre emeklilik
hesabında dikkate alınır
Masraflar kusuru oranında işverene rücu edilir

Adı konulmamış her meslek hastalığı,

“HASTALIK SİGORTACILIĞI”na yüktür.
SGK’nın sırtındaki bu haksız yük, yılda birkaç
milyar dolardan az değildir.
İSAGEM EĞİTİM KURUMLARI

İlginiz için teşekkürler…