GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

ve
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ
 KONULAR
• İş Sağlığı ve Güvenliğinde Genel
Kavramlar ve Güvenlik Kültürü
• İş Hukukunda İlkeler ve İş Sağlığı ve
Güvenliğinin Yeri
• İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı
• Çalışma Hayatı ve İSG’de Etik
• İSG Yönetim Sistemi
• Vardiyalı Çalışma ve Gece Çalışması
• Çalışma Yaşamında Özel Risk Grupları •
• İş Kazası
• Meslek Hastalıkları
• Korunma Politikaları
 Kişisel Koruyucu Donanımlar
 İSG İşaretleri
• Acil Durum Yönetimi, Tahliye ve
İlk Yardım
• İş Hijyeni, Çalışma Ortamının
Gözetimi, İş ve İş Yerinde Risk
Etmenleri
• Fiziksel Risk Etmenleri
Ergonomik Risk Etmenleri
• Biyolojik Risk Etmenleri
• Kimyasal Risk Etmenleri 2
 İSG 401
AMAÇ
İSG’nin Temel Prensiplerini ve Güvenlik Kültürünün Önemini Kavramak.
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Güvenlik Kültürünün Oluşturulmasını ve Sürdürülmesi Sağlamak.
Güvenlik Kültürünü Anlamak ve İşletmeye Faydalarını Öğrenmek.

İSG’nin Temel Prensiplerini Öğrenmek.

İSG’nin Hukuksal Boyutlarının Öğrenmek.

Tehlike – Risk – Risk Değerlendirme ve İSG üzerine Etkilerinin Değerlendirmek.

Temel Korunma Yöntemleri Öğrenmek.

.3
Acil Durum ve İlk Yardım Gerekliliği ve Gereksinimlerini Öğrenmek.
 GÜVENLİK KÜLTÜRÜ ve İSG
 Güvenlik Kültürünün Önemi ve Günlük Yaşamdaki Yeri
 Sağlıklı ve Güvenli Yaşam
 Güvenlik Kültürünün Oluşturulması ve Devamının Sağlanması
 İş Sağlığı ve Güvenliğine Bütünsel Yaklaşım
 İşyerinde Risk Önleme Kültürü
 İSG’nin İşletme Yönetimindeki Yeri
 İSG Temel Prensipleri
 İSG Alanında Yaşam Boyu Öğrenme
 Güvenlik Kültürünün Oluşturulmasında Ulusal Kurum ve Kuruluşlara
Düşen Görevler
4
TEMEL GEREKSİNİMLER

5
 GÜVENLİK KÜLTÜRÜ
GÜVENLİK: Toplum yaşamında yasal düzenin aksamadan
yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmesi durumu,
emniyet.
 Risklerin, tanımlanmış bir zaman aralığı süresince kabul
edilebilir düzey içinde kalma yeteneğini.
GÜVENLİK KÜLTÜRÜ:
Grup üyelerini ve amaçlarını;
• kazadan beladan korumak,
• zarar görmesini engellemek
için “Emniyetli (Güvenli) Durumlar”ın sağlanmasında takip edilen
kurallar, alışkanlıklar, yöntem ve alet-ekipman bütünü. 6
 GÜVENLİK KÜLTÜRÜ
GÜVENLİK KÜLTÜRÜ ve İNSAN:
İnsanın huzur ve mutluluğu; gerçekte ve sadece tamamen “Güvenli
Ortamların Varlığını Bilmesine ve Oraya Ulaşabilmesine” bağlıdır.
(WHO’ya göre tanım*)
İŞ GÜVENLİĞİ (veya çalışan güvenliği): Herhangi bir iş kolunda
çalışanların, iş süreçleri boyunca sağlık ve güvenlik tedbirlerinin
alınması.

İŞYERİNDE GÜVENLİK: Kişi, kurum ya da kuruluşların içeriden veya

dışarıdan gelebilecek tehdit, taciz, sabotaj, yangın gibi olaylara karşı
alınacak tedbirler zinciri.
* WHO: World Healt Organization (Dünya Sağlık Örgütü) 7
 İŞ GÜVENLİĞİ
İŞ GÜVENLİĞİ:
İş süreçleri boyunca;
çalışanın
• sağlığını olumsuz etkilerden korumak (meslek hastalığı),
• iş kazalarına uğramalarını önlemek,
• ve meydana gelebilecek kaza ile oluşabilecek
– acil müdahale ve tedavi ile sağlığa olumsuz etkileri azalmak,
– maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak veya azaltmak,
– çevre etkilerini ortadan kaldırmak veya azaltmak
amacıyla güvenli çalışma ortamı oluşturmak ve/veya kişisel önlemeler
için alınması gereken (sağlık ve güvenlik tedbirleri yönünde alınan)
önlemler dizisi. 8
 İŞ GÜVENLİĞİ
İŞ GÜVENLİĞİ:
• Çalışan Boyutu;
– sağlığı olumsuz etkilerden
korunmak,
– iş kazalarına uğramayı önlemek.
• Çevre Boyutu;
 kısa vade ve özellikle uzun vadeli
çevrenin kirlenmesinin önlemek.
• Ekonomik Boyut;
– maddi ve manevi zararları ortadan
kaldırmak veya azaltmak. 9
 İŞ GÜVENLİĞİ
KISACA;
İŞ GÜVENLİĞİ; iş yerinde güvenlik, kişi, kurum ya da kuruluşların
içeriden veya dışarıdan gelebilecek tehdit, taciz, sabotaj, yangın vb.
olaylara karşı alınacak tedbirler zinciri.
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ; işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden
kaynaklanan ÇALIŞAN
• SAĞLIĞINA
• GÜVENLİĞE
zarar verebilecek koşullardan korumak amacıyla TEHLİKELİ ORTAM / DURUM
/ DAVRANIŞLARI ortadan kaldırmak için yapılan SİSTEMLİ VE BİLİMSEL
10
çalışmalardır.
 İŞ GÜVENLİĞİ
ÇALIŞAN HAKLARI:
Çalışma esnasında yaşam/sağlık güvenliğinin sağlanması.

İŞ YERLERİNDE GÜVENLİK AKSAMASI SONUÇLARI

İnsanın yaşam güvenliğinin tehlikeye girmesi.

YAŞAM GÜVENLİĞİ TEHLİKESİNİN SONUÇLARI

Fiziksel ve/veya ruhsal sağlığın yitirilmesi.
Yaralanma ve sakatlanma.  Çalışan Güvenliği
İşin kaybedilmesi.  İşletme Güvenliği
Ölüm.  Üretim Güvenliği11
 NEDEN İSG?
MALİ YASAL AHLAKİ / ETİK
Sağlık harcamaları Medeni hukuk İnsan hayatının
korunması
İş kaybı Ceza hukuku
Toplumsal
Tamir beklentiler

Moral ve verimlilik

12
Çalışan Sağlığını Etkileyen En Önemli İki Etken
• İş Kazası
• Meslek Hastalığı

13
NEDEN İSG?

ÖLÜMLÜ
KAZA
 Avrupa’da
1. sıra
 Dünya’da
3. sıra
14
 İSG İHMALLERİNİN MALİYET
Gelişmiş ülkelerde İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının toplam maliyeti, bu
ülkelerin gayri safi milli hasılalarının % 1-5’i arasında değişmektedir.

• Avrupa Ülkelerinde İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları sonucu yılda;

 10.000’lere ulaşma seyri gösteren Ölümlü Vakalar.
 100.000’lere yaklaşan Maluliyetler (Sürekli Çalışamaz Durumlar).
 200 milyon İşgünü ve 40 milyar Euro Maddi Kayıp.
• Amerika Kıtasında benzer şekilde, yılda;
 50 Milyar Amerikan Doları sınırına ulaşan İş Kazalarının Maliyeti.
 7 Milyonu aşan yaralanma bulunmaktadır.

Ülkemizde ise Yıllık  100.000’ler Seviyesindeki iş Kazaları

ve 1000’e Ulaşan Meslek Hastalıkları ile İşgünü Kaybı. 15
 KAZA İSTATİSTİKLERİ
İşyeri Büyüklüğü İşyeri Sayısı* İşçi Sayısı* İş Kazası Sayısı**
1.326.102 3.629.666 26.119
1- 9
(85,3) (28,8) (%34.9)
195.775 3.870.969 15.411
10- 49
(12,6) (30,7) (%20.6)
28.287 2.832.846 15.650
50 - 249
(1,8) (22,5) (%20.9)
4.243 2.281.786 17.691
250 +
(0,3) (18,0) (%23.6)
Toplam 1.554.407 12.615.267 74.871 16
YAŞAM
ve
GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

17
 TEHLİKE ve TEHLİKE KAYNAĞI
TDK Büyük Türkçe Sözlük : Büyük zarar veya yok olmaya yol
açabilecek durum. Gerçekleşme ihtimali bulunan fakat
istenmeyen sakıncalı durum.
TS OHSAS 18001: 2008 Standardı : İnsanların yaralanması
veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte
gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya
işlem.
6331 SAYILI İSG KANUNU: İşyerinde var olan ya da
dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek
zarar veya hasar verme potansiyeli. 18
 TEHLİKE ve TEHLİKE KAYNAĞI
TEHLİKE, yaşam/çalışma çevresinin fiziki kusurları ve
insanların hatalı davranışları gibi,

• yaşam/çalışma ortam ve koşullarında var olan,

• ya da dışarıdan gelebilecek kapsamı belirlenmemiş,

maruz kimselere, ortama/işyerine ve çevreye zarar ya da hasar

verme potansiyeli

 KISACA, tehlike muhtemel kazaya veya meslek

hastalığına yol açabilecek kaynak, olgu veya işlemdir. 19
TEHLİKELER KONTROL
DIŞINA ÇIKABİLİR

20
TEHLİKE KAYNAĞI ve SONUÇLARI
TEHLİKE

OLASILIKLAR / RİSK

OLAY veya
KAZA
RAMAK KALA
21
RİSK (Olay–Sonuç Kombinasyonu)
TDK Bilim; Zarara uğrama tehlikesi
Sanat Terimler Sözlüğü : Bir olayın meydana gelme olasılığı.

TS OHSAS 18001:2008 Standardı : Tehlikeli bir olayın veya

maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay
veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma
veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi.

6331 Sayılı İSG Kanunu: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp,

yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme
olasılığı.
22
RİSK (Olay–Sonuç Kombinasyonu)
Risk kaybetme olasılığıdır.

Risk belirli bir tehlike karşısında kişinin

şahsi varlıklarından bir kısmını veya
tamamının kaybedilme olasılığıdır.

Bir olayın meydana gelme olasılığı ve

yaratacağı etkinin kombinasyonudur.
23
24
25
 TEHLİKE
İstenmeyen duruma (muhtemel kaza ve meslek
hastalığı) yol açabilecek güvensiz bir durum
potansiyeli

OLASILIKLAR / RİSK
güvensiz bir durum potansiyeli ve
kaza/hastalık olabilirliği.

RAMAK KALA KAZA

Ani şekilde meydana gelen, insan ve
Potansiyel kazaya yol
çevre üzerinde istenmeyen sonuçlara
açabilecek istenmeyen yol açabilecek (geçici veya kalıcı
durum hasar) beklenmedik olaylar dizisi
26
TEHLİKE KAYNAKLARI ve RİSKLER
• Tehlike zarar verebilecek herhangi bir şeydir.
• Tehlikeler kontrol dışına çıkabilir.
• Risk tehlikeler sonucu oluşabilecek zarardır.
• Risk daha meydana gelmemiş potansiyel bir zararı
öngörmektir.
• Dolayısıyla zararın olasılığı ve zararın derecesi risk
boyutunun iki önemli bileşenini oluşturur.
• Risk boyutu riskin kontrol edilmesi gereksinimini belirler.

27
 RİSK
Meydana Gelme Olasılığı  Zarar Verme Şiddeti RİSK DEĞERLENDİRME
Zarar Verme Şiddeti = Etki x Etkilenen
 Tehlike belirleme (tehlike
analizi)
 Riskleri öngörme (risk
analizi)
 Riski derecelendirme
(sayısal büyüklük
belirleme)
 Risk önceliklendirme
(kabul edilir risk seviyesi)
 Önlem alma (sahaya
aktama ve gözlemleme) 28
 OLAY / RAMAK KALA /KIL PAYI
OLAY (VAKA-INCIDENT): Normal düzenin bozulması
sonucu meydana gelen ‘istenmeyen durum’. Yani ramak
kala / kıl payı.

RAMAK KALA (VAKA-INCIDENT): Oluşum tarzı itibariyle bir

kaza olmamasına rağmen, meydana gelen istenmeyen durum
(sonuçları neticesinde yaralanma, zarar veya hasarın oluşacağı
potansiyel durumdur).

 KISACA olay / ramak kala potansiyel kazaya yol açabilecek

(kaza ile sonuçlanmayan) istenmeyen durum (ramak kala).
29
 KAZA
KAZA (ACCIDENT):
Kötü sağlığa yol açma, çevreye zarar veya özelliğe/araca zarar ile
sonuçlanan istenmeyen durum.
İstem dışı veya umulmayan bir olay dolayısıyla
• bir kimsenin,
• çevrenin,
• bir nesnenin veya bir aracın
zarara uğraması.
 KISACA kaza öngörülmedik ve ani şekilde meydana gelen,
insanlar ve çevre üzerinde istenmeyen sonuçlara yol açabilecek
(geçici veya kalıcı hasar) beklenmedik olaylar dizisi. 30
 BUGÜNE KADAR BİR KAZA YAŞAMAMIŞ İSENİZ ÇOK
ŞANSLIŞINIZ DEMEKTİR, ÇÜNKİ ‘DENK GELMEMİŞTİR’.
HALBUKİ YAŞANMIŞ OLAN HER KAZA SİZİN İÇİN BİR ‘RAMAK
KALA’ DURUMUDUR 31
TEHLİKE ve RİSK

32
 TEHLİKE ve RİSK

İNSAN KARADA İSE TEHLİKE

OLARAK KALIR, AMA
DENİZDE İSE RİSK BAŞLAR 33
 TEHLİKE ve RİSK
TEHLİKE  RİSK  OLAY (KIL PAYI)  KAZA

TEHLİKE, ETKİLENECEK
İLE AYNI ORTAMDA İSE
RİSK BAŞLAR

İNSAN KARADA İSE TEHLİKE

OLARAK KALIR, AMA
DENİZDE İSE RİSK BAŞLAR 34
 TEHLİKE ve RİSK
TEHLİKE  RİSK  OLAY (KIL PAYI)  KAZA

TEHLİKE, ETKİLENECEK
İLE AYNI ORTAMDA İSE
RİSK BAŞLAR

İNSAN KARADA İSE TEHLİKE

OLARAK KALIR, AMA
DENİZDE İSE RİSK BAŞLAR 35
 TEHLİKE ve RİSK
TEHLİKE  RİSK  OLAY (KILPAYI)  KAZA

TEHLİKE, ETKİLENECEK
İLE AYNI ORTAMDA İSE
RİSK BAŞLAR

İNSAN KARADA İSE TEHLİKE

OLARAK KALIR, AMA
DENİZDE İSE RİSK BAŞLAR 36
37
38
39
Köpek Tehlikesi ve Risk Kontrolü

KÖPEK RİSK DEĞERLENDİRME

40
Köpek Tehlikesi ve Risk Kontrolü

KÖPEK RİSK DEĞERLENDİRME

41
Köpek Tehlikesi ve Risk Kontrolü

KÖPEK RİSK DEĞERLENDİRME

42
Köpek Tehlikesi ve Risk Kontrolü

KÖPEK RİSK DEĞERLENDİRME

43
 İŞ KAZASI
Belirli bir zarara ya da yaralanmaya
neden olan kontrol altına alınmamış,
beklenmeyen ve önceden planlanmamış
bir olaydır. (Uluslar Arası Çalışma Örgütü
ILO Ansiklopedisi; Kuruluş: 1919)

Önceden planlanmamış, çoğu kez kişisel

yaralanmalara, makinaların, araç ve
gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir
süre durmasına yol açan bir olaydır.
(Dünya Sağlık Örgütü WHO) 44
 İŞ KAZASI (5510 SSG/SSK)

İŞ SÖZLEŞMESİ
YAPILMIŞ OLMASI BU
ŞARTI SAĞLAMAKTADIR.
45
 MESLEK HASTALIĞI
Meslek Hastalığı: Çalışanın çalıştırıldığı işin niteliğine göre;
• tekrarlanan bir sebeple veya
• işin yürütüm şartları yüzünden
uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza
halleridir (5510 SSG/SSK; GEREKLİLİK: iş ile illiyet ve iş kolunda
kümelenme)
• Meslek hastalığı, bir kişinin, çalışma hayatında karşılaştığı
etkenler nedeniyle meydana gelen hastalığıdır.
• Kişi, söz konusu işte çalışmıyor olsaydı bu hastalık meydana
gelmeyecektir. (Uluslararası Tanım) 46
 İŞLETME GÜVENLİĞİ
TEHLİKE
Mesleki Tehlike
Çalışanların sağlığı üzerine
NORMAL İŞLETME ŞARTLARINDA
Direk etkiler: Mesleki hastalıklara
yol açma (kas, iskelet
rahatsızlıkları, solunum yoluyla
etkilenme vb.
Kaza Tehlikesi
Nüfus, çevre ve mal üzerine
KAZA ESNASINDA ve SONRASINDA
Direk etkiler: Kazaya maruz kalma
Dolaylı/uzun vadeli etkiler: Çevre
kirliliği etkilerine maruz kalma
47
İŞ GÜVENLİĞİ AMACI İŞ GÜVENLİĞİNİN ÇIKTILARI
İşletme Güvenliğini Sağlamak
(Güvenlik koşullarını iyileştirmek)

ÜRETİM GÜVENLİĞİ SAĞLAMAK

Çalışanı Korumak
(Sağlık koşullarını iyileştirmek)
48
İŞ GÜVENLİĞİ ve İŞ SAĞLIĞI
GÜVENLİ ÇALIŞMA
ŞARTLARI
(İŞ GÜVENLİĞİ) İŞ GÜVENLİĞİNİN
Proses/Ortam Değişimi veya SAĞLANMASI İLE,
Modifikasyonu - MESLEK
HASTALIKLARINA

İSG
MARUZİYETİN
KALDIRILMASI
- KAZALARIN
ÖNLENMESİ
ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞININ
KORUNMASI ve DOLAYLI OLARAK
(İŞ SAĞLIĞI) ÇALIŞAN SAĞLIĞININ
Çalışanı Uzaklaştırma veya KORUNMASIDIR.
Bireysel Korunması 49
İŞ GÜVENLİĞİ ve İŞ SAĞLIĞI
GÜVENLİ ÇALIŞMA
ŞARTLARI
(İŞ GÜVENLİĞİ) İŞ GÜVENLİĞİNİN
Proses/Ortam Değişimi veya SAĞLANMASI İLE,
Modifikasyonu - MESLEK
HASTALIKLARINA
ÜRETİM GÜVENLİĞİ
İSG
MARUZİYETİN

SAĞLAMAK -
KALDIRILMASI
KAZALARIN
ÖNLENMESİ
ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞININ
KORUNMASI ve DOLAYLI OLARAK
(İŞ SAĞLIĞI) ÇALIŞAN SAĞLIĞININ
Çalışanı Uzaklaştırma veya KORUNMASIDIR.
Bireysel Korunması 50
 İŞ GÜVENLİĞİNİN EKSİKLİĞİ
• SÜREKLİ İŞ
GÖREMEME
• ÖLÜM

İŞ KAZALARI /
ÇEVRE
MESLEK KİRLİLİĞİ
HASTALIKLARI
Devlet;
• Vatandaşlarının sağlığını ve EKONOMİK
mutluluğunu düşünmek zorunda
olduğu için İş Sağlığı ve Güvenliği
ZARAR
konusu ile yakından ilgilenmek (Tedavi, Onarma,
sorumluluğu (WHO tanımı) Üretim, Hukuksal,
• Ekonomik zararların önlenmesi İtibar) 51
İSG İHMALLERİNDEN ETKİLENENLER
Çalışanlar; Doğrudan Etkilenen Kişiler Olarak,

İşverenler; Maddi ve Manevi Menfaatleri Nedeniyle

(Tedavi, Onarma, Üretim, Hukuksal, İtibar),

Devlet; Vatandaşlarının Sağlığını ve Mutluluğunu

Düşünmek Zorunda Olduğu için

İş Sağlığı ve Güvenliği Konusu ile Yakından İlgilenmek

Durumundadır. (WHO tanımı)
52
 İSG İHMALLERİNİN SONUÇLARI
ÇALIŞAN BOYUTU
İŞİN DOĞASININ ETKİSİ KAZA ETKİLERİ
Meslek Hastalıkları Kazaya Maruz Kalma
• Kronik hastalıklar • Yaşamın sonlanması
• Bedensel ve ruhsal sağlık sorunları
• İşi yapamama konumunda
sağlığın etkilenmesi  Kalıcı sağlık / bedensel bütünlük
sonucu bedensel ve ruhsal bozulması
sağlık sorunları  İşi yapamama konumunda sağlık
• Tedavi süreçleri / bedensel bütünlüğün
bozulması
 Tedavi süreçleri 53
 İSG İHMALLERİNİN SONUÇLARI
İŞVEREN BOYUTU
DOLAYLI MASRAFLAR DOLAYSIZ MASRAFLAR
Üretim Zararları Sağlık Zararları
• Kaza/Hastalık Sonucu İş • Yaralanma ve Meslek Hastalıklarında Tedavi
Gücü Kaybı Masrafları
• Üretimin Kesintiye • Tazminatlar
Uğraması / Üretim Kaybı • Hukuk Harcamaları
• Hizmet Gecikmesi • İdari Yaptırımlar
 Kusur Cezaları
Rekabet Zararları  Çevre Cezaları
• Kalitede Düşme
• Güvenlik Eksikliği ile Maddi Zararları
Kalifiye Eleman • Kaza Etkilerinin Tamiri ve Yeniden İnşası
Barındıramama • Çevreye Verilen Zararların Onarılması 54
 GÜVENLİK ve MALİYET

Kabul Edilebilir Risk; işletmenin, kanuni zorunluluklar ve kendi iş sağlığı ve

güvenliği politika ve uygulamaları dikkate alındığında, kabul edebileceği
düzeye indirilmiş risk 55
Kabul Edilebilir Risk (R = O x Ş)
Kabul Edilebilir Risk Tespiti (Risk Değerini Düşürmek)
• olasılık yüksek ise şiddeti azaltıcı
• Şiddet yüksek ise olasılığı azaltıcı

56
 İSG İHMALLERİNİN MALİYETİ
İŞ KAZALARI İLE;
• Ulusal ölçekte; Gayrisafi milli hasılanın %4’ ü
• 2013 GSMH = 823 Milyar Dolar
• O halde ülkemiz için maliyeti = 33 Milyar Dolar !!!

DOLAYLI MALİYET;
– Kaza esnasında işçilerin işi bırakması, doktor, araç getirilmesi
ve/veya kazalının taşınması, kaza mahallinin tekrar çalışır
konuma getirilmesi v.b. nedenlerle oluşan maliyetlerdir.
57
İSG İHMALLERİNİN MALİYETİ
Görünen Maliyet (Hesaplanabilen)
• Tedavi harcamaları,
• Tazminatlar,
• Ekipman hasarı onarımı veya yenilenmesi,
• İş gücü kaybı dolayısıyla üretimdeki
duraklama, yavaşlama ve kayıp,
• Fazla mesai,
• Yasal yükümlülük ve sorumluluklarla karşı
karşıya kalma,
• Hukuki harcamalar (mahkeme masrafları,
sigorta tazminatları)
58
İSG İHMALLERİNİN MALİYETİ
Gizli Maliyet (Hesaplanamayan)
Görünen Maliyet (Hesaplanabilen)
• Kaza/hastalık sebebi araştırma maliyeti
• Tedavi harcamaları,
• Yerine geçen işçinin öğrenme süresi,
• Tazminatları,
• Verim ve zaman kaybı,
• Ekipman hasarı onarımı veya yenilenmesi,
• İş verimindeki olası azalma ve kalite
• İş gücü kaybı dolayısıyla üretimdeki
düzeyinin düşmesi,
duraklama, yavaşlama ve kayıp,
• Diğer çalışanların üzerindeki olumsuz
• Fazla mesai,
etkiler,
• Yasal yükümlülük ve sorumluluklarla karşı
• Yöneticilerin harcadıkları zaman,
karşıya kalma,
• Ölüm varsa işe ara verme,
• Hukuki harcamalar (mahkeme masrafları,
• Soruşturmada üst düzey zaman kaybı,
sigorta tazminatları)
59
• İşletmenin prestij kaybı
 İSG’nin AMACI
 İşyeri ortamında bulunan ‘Teknik Ekipmanlar’ ve
‘Malzeme’ ve ‘Kimyasallar’ ve ‘Çalışma Yöntemi’ ve
‘Çalışma Koşulları’ndan kaynaklanan Riskler ve Etkilerini
değerlendirerek meslek hastalıkları ve kazaları önlemek.

 Kaza Etkilerini azaltıcı planlama ve çalışmalar yürütmek.

 Sağlığı bozulan ve hastalanan çalışanların Teşhis ve

Tedavisi ile ilgili uğraşmak.
60
İSG ÇALIŞMALARININ BOYUTLARI
 GÜVENLİĞİN 1. İŞ GÜVENLİĞİ BOYUTU (İş
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ BOYUTU Hijyeni)
Meslek hastalıkları ve kazalar ile (Risk Değerlendirme – Önlem Alma)
çalışan sağlığının etkilenmesini Sağlıklı ve Güvenlikli Bir Çalışma Ortamı
ortadan kaldırmak (önlemek ve etki Oluşturmak için yapılan “İŞ HİJYENİ”
çalışmaları.
azaltmak).
 SAĞLIĞIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ 2. TIBBİ BOYUT
BOYUTU (Sağlık Gözetimi)
Çalışanların mevcut sağlıklarının ÖNLEME: Çalışanların sağlığının yapacakları
işle ilgisini araştırmak (İş Uyumu).
sürdürülmesini sağlamak.
TEŞHİS – TEDAVİ: Sağlığın geri kazanılması
• Her iki grup çalışmaları birbirini tamamlayıcı niteliktedir.
• Her ikisi birlikte İş Sağlığı ve Güvenliği bütününü oluşturur. 61
İSG ÇALIŞMALARININ BOYUTLARI
İSG, işin yapılışı sırasında ortam şartları nedeniyle, çalışanın karşılaştıkları sağlık
sorunları ve kaza tehlikelerin ortadan kaldırılması ve azaltılması ve meydana gelmesi
durumunda etki azaltılması üzerine araştırmaların yürütüldüğü bilimsel bir alandır.

 GÜVENLİĞİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ BOYUTU İŞ GÜVENLİĞİ BOYUTU

Meslek hastalıkları ve kazalar ile çalışan sağlığının (Tehlike ve Risk Analizi
etkilenmesini ortadan kaldırmak  Risk Değerlendirme)
 Kaza ve meslek hastalıklarını önlemek ve etki azaltmak.
 SAĞLIĞIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ BOYUTU TIBBİ BOYUT
Çalışanların mevcut sağlıklarının sürdürülmesini sağlamak
 ÖNLEMEK: Meslek hastalığına yakalanmayı önlemek.
 Çalışanların sağlığının yapacakları işle ilgisini araştırmak (İş Uyumu).
(Sağlık Gözetimi)
 TEŞHİS ve TEDAVİ: Meslek hastalığına yakalanan, kazaya
uğrayanların iyileştirmek. 62
GÜVENLİĞİN SÜRDÜREBİLİRLİĞİ
GÜVENLİK BOYUTU:
Çalışanların sağlık ve yaşamının olumsuz etkilenmesinin
önüne geçmektir.
• Riskleri kontrol altına almak suretiyle işyerini meslek
hastalıkları açısından sağlıklı ve iş kazalarına karşı
güvenli bir yer haline getirmek.
• Kaza etkilerini aza indirmeye yönelik planlama ve
eylemler yapmak.
63
 SAĞLIĞIN SÜRDÜREBİLİRLİĞİ
TIBBİ BOYUT:
Sağlık Durumu – İş Uyumu : Çalışanların sağlığının
yapacakları işle ilgisini araştırmak, işin sağlık üzerine
etkilerini değerlendirmek.
 İşyeri Ortamında Oluşabilecek Sağlık Sorunları ile ilgili yapılan
işlerin ilgisini araştırarak gerekli önlemleri almak.
• Önleme: Bazı risklere karşı alınacak Tıbbi Koruma Yöntemlerini uygulamak (Ör; İşe
sağlık uyumlu çalışan seçimi, Demir ile iş yapmada tetanos aşısı uygulaması vb.)
• Teşhis/Tedavi: İşyerindeki çalışmalar esnasında sağlık sorunu oluşanların
hastalıklarının teşhis ve tedavisi (Ör; Gıda üretiminde mikrop, virüs bulaşması,
Taşımacılıkta kas iskelet hastalıkları vb.) 64
 ILO
ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO: International Labour
Organization): İşçi sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarında öncelikli
amaç;
çalışanların sağlığını korumak ve tehlikeli durum/davranışları
ortadan kaldırmaktır.
ILO, Global Strateji Hedeflerinde yer alan “Ulusal İş Sağlığı ve
Güvenliği Kültürü”, Sağlıklı ve Güvenlikli bir çalışma ortamına sahip
olma hakkına herkesin saygı gösterdiği, hak, sorumluluk ve
ödevlerin önleme prensibine öncelik verilerek açıkça tanımlandığı
bir sistem içerisinde; Devlet, İşveren ve İşçilerin Sağlıklı ve Güvenli
Bir Çalışma Ortamı Oluşturulmasında aktif olarak yer aldıkları bir
65
anlayıştır.
 AVRUPA’da İSG
İSG Kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde çalışanların sağlık ve
güvenliklerini korumak amacıyla, 1989’da Avrupa Konsey
Direktifi (89/391/EC), tüm işverenlere Risk Değerlendirme
zorunluluğu getirtilmiştir.

Çalışma yaşamında kalite ve verimliliğin sağlanması ve

sürdürülmesinde en temel öğe öğretisinin kazandırılması
amacına erişebilmek için, küçük yaşlardan itibaren İSG
konusunda eğitim ve duyarlılığın artırılması maksadıyla AB’de
bütün gençlere en az 8’er Saat İSG Eğitimi verilmektedir (AB
2010 Strateji Belgesi).
66
 ÜLKEMİZDE İSG
AB uyum süreci çalışmaları ile 2000’li yılarda başlayan
çalışmalarla mevzuatlar oluşturuldu, denetleme teşkilatı
yapılandırıldı.

Türkiye olarak, özellikle son onlu yıllar içinde oldukça

belirginleşen, İş Sağlığı ve Güvenliği Hedeflerinde,
2010’lara kadar çalışma hayatında ve toplumda ortak bir
“Güvenlik Kültürü”nün oluşturulması ve sağlıklı ve güvenli
davranışın bir alışkanlık haline getirilmesi ve Yaşam Boyu
bu kültüre sahip çıkılması amaçlanmıştır. 67
 ÜLKEMİZDE YASAL DÜZENLEMELER
ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO): İşçi
sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarında öncelikli
amaç;
çalışanların sağlığını korumak ve tehlikeli
durum/davranışları ortadan kaldırmaktır.

ILO’nun, işyerlerinde sağlık ve güvenlik

koşulları ile ilgili ulusal ve işyeri düzeyinde
korunma politikalarının oluşturulmasını
öngören ‘‘155 Sayılı Sözleşmesi’’ TBMM
tarafından onaylanmış olup ‘‘16 Mart 2004
tarih ve 25404 sayılı’’ Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 68
 ETKİN İŞ GÜVENLİĞİ, KAZALARIN ÖNLENMESİ ve
ETKİLERİNİN AZALTILMASI KORUNMA POLİTİKALARI
GELİŞTİRMEYİ GEREKTİRİR.

Yasa bu politikayı keyfiyete bırakmaz, zorunlu kılar.

İŞ VERENİN Risk Değerlendirmesi ve Önlemleri Alma,
Uygulamasını Takip
ÇALIŞANIN Tedbirlere Uyma
ZORUNLUĞU VARDIR. 69
KÜLTÜR OLUŞUMU

70
71
 Bana önem Bana Önem
Verir Vermez

Önleyici Programlar Tepkisel Programlar

72
 KRİZ YÖNETİMİ
PRO-AKTİF KRİZ RE-AKTİF KRİZ
YÖNETİMİ YÖNETİMİ
(OLAY ÖNCESİ) (OLAY SONRASI)

SİNYAL HAZIRLIK ve HASAR YARA

-
ALGILAMA ÖNLEME ÖNLEME SARMA

ÖĞRENME
73
 KRİZ YÖNETİMİ
 PROAKTİF YAKLAŞIM (ÖNLEYİCİ FAALİYET):
İstenmeyen olayların ortaya çıkmasından önce, harekete geçerek, varsayım,
öngörü, değerlendirme ve analizlere dayanarak
• Olumsuzlukların meydana gelmesini ÖNLEME: mümkünse daha hiç kimse
yaralanmadan ya da hastalanmadan sağlığa gelen zararların nasıl, nerede, ne
şekilde ortaya çıkabileceğini önceden öngörmeyi ve önlemleri en başından
almayı hedefleyen koruma tedbirlerini alma.
• Olumsuzlukların meydana gelmesi durumunda ETKİ AZALTMA ilave
olumsuzlukları önleme, maruz kalan kişi sayısını azaltma, maruziyetin şiddetini
azalma.
 REAKTİF YAKLAŞIM (DÜZELTİCİ FAALİYET):
Beklenmeden karşılaşılan olumsuzluklardan, olay sırası ve sonrasında inceleme ve
düzenlenme ile başarıyla kurtulabilmeye yönelik faaliyetlerdir. 74
75
 PRO – AKTİF YAKLAŞIM
ETKİN MÜCADELE YÖNTEMİ;
 Tehlikeleri tespit etmek (tehlike analizi),
 Tehlikenin yol açacağı tehlikeli (olumsuz) olayları öngöre
(risk analizi),
 Tehlikeli olayın meydana gelmesini önlemek (önlem alma),
 Tehlikeli olayın etkilerini öngörmek (riski önemsemek),
 Olası kaza senaryoları hazırlamak (kazaya hazırlıklı olmak),
 Kaza etkilerini minimum seviyede tutmak için öngörüde
bulunmak (acil durum planı).
76
 PRO – AKTİF YAKLAŞIM
FELSEFE: KORUNMA ÖNLEMLERİ GEREKTİREN YAKŞAŞIM
İşin her aşamasında risk değerlendirmesi yaklaşımıyla
 Risklerle kaynağında mücadele edilmesi;
 Risklerin önlenmesi (tehlikenin kaldırılması),
 Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi (risk seviyesinin
tespiti),
 Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre
öncelik verilmesi,
 Çalışanlara uygun talimatların verilmesi.
 Korunma önlemleri ile etkinin azaltılması (önlemler ile kazayı kontrol altına
alma: etki azaltma);
 Kaza senaryoları
 Acil durum planları
77
 Tahliye
 PRO – AKTİF RİSK YÖNETİMİ
ÖNLEMEK: Rastgele oluşumların
ve dolayısıyla kazaların meydana
gelmesini önlemek
Risk Değerlendirmesi yaparak;
 Güvenli Çalışma Ortamı
(Tehlikeyi kaldırmak veya
yalıtmak)
 Çalışanların Tehlikeden
Korunması (Çalışanın tehlike ile
ilişkisinin kesilmesi)
ETKİ AZALTMAK:
Önlenemeyen oluşumlardan
doğabilecek zararların
etkisini en alt seviyede tutmak
 Kaza Senaryoları
 Acil Durum Planları ve
Tatbikat
 İlk Yardım
 Sorumlu Personel Eğitimi
78
 PRO – AKTİF YAKLAŞIM
EYLEM: ÖRNEK: KIŞ AYLARINDA ARAÇ
Olaylar olmadan önce; SEYEHATİ
- Bilgi toplamak, 1- Bilgi toplamak (hava durumunu
öğrenmek)
- Düşünüp analiz etmek,
2- Düşünüp, analiz etmek (yolların
- Karar vermek, buzlanma ve kar yağışı ihtimalini
- Planlamak, görebilmek)
- Gerekli hazırlıkları yapmak, önlem 3- Karar vermek (yola çıkmaya karar
almak, vermek)
- Harekete geçmek, 4- Plan ve hazırlık yapmak (buz
ihtimaline karşı lastikleri değiştirme,
İstenmeyan durumda;
zincir bulundurma tedbirini almak)
- Olay/kaza durumunda önlemleri 5- Harekete geçmek (lastikleri
devreye almak. değiştirip, yola çıkmak) 79
 RİSK DEĞERLENDİRME
Risk Değerlendirmesi,
 Tehlikeleri tespit etmek,
 tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin
etmek,
 mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin
kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek,
 kabul edilemeyen riskler için önlemlerin alınması
için kullanılan süreç.
Kabul Edilebilir Risk, işletmenin, kanuni zorunluluklar ve
kendi iş sağlığı ve güvenliği politika ve uygulamaları dikkate
alındığında, kabul edebileceği düzeye indirilmiş risk
80
 RİSK BOYUTU
 Statik Risk Boyutu
(Tehlike Boyutu)
• Kafeste Kaplan durumu
 Kafes olmaması durumunda kaplanın
yapabileceklerini öngörme.

 Dinamik Risk Boyutu

(Düzeltici Faaliyetler)
• Kaplanın Kafes Dışında durumu
 Durumun kontrol altına alınması için tedbirler. 81
TEHLİKE ANALİZİ ÖNLEM ALMADAN

RİSKLER OLAY /
SEBEP
SONUÇ

ÖNLEM VARLIĞINDA
RİSK AZALTMA

Risk Azaltma Hafifletme

Stratejileri Aksiyonları
GÜVENLİK
GEREKSİNİMLERİ
(KORUMA & AKSİYON
AKSİYONLERI)
Suna BALCI, Gazi Üniversitesi, Kimya Mühendisliği Bölümü
 RİSK DEĞERLENDİRME
KORUMASIZLIK KAYIP / ZARAR
TEHLİKE (frekans, sonuç)

ANALİZ
RİSK
KONTROL DEĞERLENDİRME

RİSKİ
RİSKİ KALDIR KABUL ET
RİSKİ AZALT
TEHLİKE – RİSK – ÖNLEM

84
 TEHLİKE ve RİSK KONTROLÜ
TORNA TEZGAHINDA ÇALIŞMA
TEHLİKE RİSK OLAY SONUÇ / KAZA RİSK
KAYNAĞI KONTROLÜ
• Çapak • Yüzde yaralanma • Yaralanma • Makine
TORNA oluşumu koruyucu
TEZGAHI • Göze çapak • Yüz siperi
(Metal • Çapak kaçması • Göz kaybı
sıçraması • Gözlük
kullanımı,
elektrik, iş • Elektrik • Sinir/kas sistemi zararı • Yalıtım
makinası) kullanımı • Elektrik çarpması
• Ölüm • Eldiven

85
 TEHLİKE ve RİSK KONTROLÜ
YÜKSEKTE ÇALIŞMA
TEHLİKE RİSK OLAY SONUÇ / KAZA RİSK
KAYNAĞI KONTROLÜ
• Denge kaybı ile • Ağır yaralanma
YÜKSEKTE düşme • Sürekli iş • Emniyet
ÇALIŞMA • Düşme görememezlik kemeri
• Kayma sonucu kullanma
düşme • Ölüm

86
 RİSK DEĞERLENDİRME
SULU ORTAMDA ELEKTRİKLE ÇALIŞMA
TEHLİKE OLAY / MEVCUT RİSK KONTROLÜ SORUMLU ZAMANLAMA
KAYNAĞI KAZA ÖNLEM
ELEKTRİK • Kabloların
• Kayarak toplanması ve
düşme sürecin gözden • Yönetici • Hemen
ISLAK • Takılıp
• Yok
ZEMİN geçirilmesi
düşme
• Yok • Yönetici • Hemen
DÜZENSİZ • Elektrik • Daha fazla priz
çarpması • Yeterli izolasyon • Bakım • En kısa süre (1
KABLO Onarım hafta)

87
 “Today is
the first day
of the rest
of our life“
88
89
90
 RİSK KONRTROLÜ
ORTAYA
OLASILIK
ÇIKMA
RİSK
BOYUTU ETKİLENEN

ŞİDDET
ETKİ 91
 RİSK YÖNETİMİ YAKLAŞIMI
TEHLİKE ve RİSK

TOPLU KORUMA (İşletme Güvenliği)

(TEKNİK VE ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER ile ORTAMIN GÜVENLİ HALE
GETİRİLMESİ)
ÖNLENEMEYEN RİSK

BİREYSEL KORUMA (Çalışan Güvenliği)

(KİŞİYE YÖNELİK KORUMA ÖNLEMLERİ ile ÇALIŞANIN
ETKİLENMESİNİN ÖNLENMESİ) 92
 RİSK YÖNETİMİ
Tehlikenin yok edilmesi 1. GÜVENLİ ÇALIŞMA
ORTAMININ
SAĞLANMASI
Tehlikenin yalıtımı Proses/Ortam Değişimi
veya Modifikasyonu

 Çalışanların ortamdan uzaklaştırılması

2. ÇALIŞANIN
TEHLİKEDEN
KORUNMASI
 Çalışanın tehlike
Çalışanı ile ilişkisinin kesilmesi (çalışanın yalıtımı)
Uzaklaştırma
veya Bireysel Korunması 93
 RİSK YÖNETİMİ
1. GÜVENLİ ÇALIŞMA ORTAMININ SAĞLANMASI

Tehlikenin Yalıtımı:

Organizasyonal önlemler devreye alınır.

 Proses/iş tipinin değiştirilmesi (kapalı ortam),

 Güvenli proses/iş ekipmanlarının seçimi,

 Proses/iş ekipmanlarının doğru kullanımı.

Proses/Ortam Modifikasyonu. 94
 RİSK YÖNETİMİ
GÜVENLİ ÇALIŞMA ORTAMININ
SAĞLANAMAMASI DURUMUNDA
2. ÇALIŞANIN TEHLİKEDEN KORUNMASI

Çalışanların ortamdan uzaklaştırılması

Çalışanın tehlike ile ilişkisinin kesilmesi (yalıtımı)

95
 RİSK YÖNETİMİ
2. ÇALIŞANIN TEHLİKEDEN KORUNMASI

Çalışanın tehlike ile ilişkisinin kesilmesi:

Kişiye yönelik koruma önlemleri devreye alınır.

 İşe uygun personel seçimi,

 İşe elverişli sağlık konumu,

 Eğitim ve denetim, 96
 RİSK YÖNETİMİ
2. ÇALIŞANIN TEHLİKEDEN KORUNMASI
Çalışanın tehlike ile ilişkisinin kesilmesi:
 İşe uygun personel seçimi
 Fiziksel ve beceri yatkınlığı
 İşe elverişli sağlık konumu
 İşe giriş sağlık muayenesi
 Periyodik sağlık muayeneleri
 Geri dönüş sağlık muayeneleri
 Rehabilitasyon çalışmaları
Sağlığın sürdürülmesi
 İSG eğitimleri
 KKD kullanımları 97
 “Today is
the first day
of the rest
of our life“
98
99
 KAZA NEDENLERİ
TEHLİKELİ DURUM TEHLİKELİ
/ORTAM HAREKET/EYLEM

Fiziksel / Ortam Yönetim ve İnsan Kaynaklı

Mekanik Tehlikeleri Organizasyon Kusurlar
(İş ortamı ve
Tehlike proses şartları)
Kusurları

100
GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR GÜVENSİZ ORTAMLAR

(%88) ( %10 )

100 88
80 Tehlikeli
Hareket
60
Tehlikeli
DİĞER SEBEPLER 40 Durum
Sebebi
(%2) 20 10
2 Bilinmeyen
0
KAZA NEDENLERİ
101
102
GÜVENSİZ DURUM / ORTAM

103
GÜVENSİZ HAREKET / DAVRANIŞ

104
105
106
107
108
109
RİSK ve İNSAN

ETMENİ

110
 RİSK ALGILAMA
? Riskler, kişiler tarafından nasıl algılanır?
? Riskler, toplum tarafından nasıl algılanır?
1 numaralı kişiler ortamdaki risk ya
da riskleri son derece yüksek
algılayıp, özel kıyafetlerle olaya
müdahale ederken,
2 numaralı kişi, olağan hayatını
sürdürmekte ve diğer kişilerin
algıladığı riski hiç algılamamış
görünmektedir. 111
 RİSK ALGILAMA
KİŞİSEL RİSK ALGILAMA FAKTÖRLERİ:
 Korkutuculuk düzeyi
 Anlaşılabilirlik düzeyi
 Etkilenecek kişi sayısı
 Riskin ne derece eşit dağıldığı
 Somut/objektif kanıtlarla ortaya
konulabilmesi
 Riski kişinin ne derece önleyebileceği
 Riskin kişisel olarak kabullenilip
kabullenilmediği 112
TOPLUMSAL RİSK ALGILAMA FAKTÖRLERİ:

113
Risk algılamasıyla zaman arasında da önemli bir ilişki vardır.

RİSK-1
Risk belirlendiğinde bir önem
RİSK ALGILAMA DÜZEYİ

seviyesinde algılanır.

Ancak zamanla önem seviyesinde

bir düşüş gözlenir.

KANIKSAMA

ZAMAN
114
 CİDDİ RİSK-2
KAZA Ciddi bir kaza sonrası risk
RİSK ALGILAMA DÜZEYİ

algılama seviyesi aniden yükselir.

KORKMA

ZAMAN
115
 CİDDİ RİSK-3
KAZA Zaman geçtikçe risk algılama
RİSK ALGILAMA DÜZEYİ

düzeyinde tekrar azalma olur.

Bu aşamada uyulması gerekli
kurallar konulmuştur.
Ancak umursamazlık ve
kanıksama sonucu risk algılama
düzeyi yine de düşecektir.

ZAMAN
116
RİSK ALGILAMA – ÖNEMSEME DÜZEYİ

CİDDİ Risk Algılama Seviyesinde Artış

KAZA (Kazanın ciddiyetiyle orantılı)
RİSK ALGILAMA DÜZEYİ

Sürekli
Eğitim

İlk Risk
Belirleme
Noktası

Tehlikenin Kanıksanması
(Sistem Körlüğüne Bağlı Zamanla Düşüş) Tehlikenin Yeniden Kanıksanması ile Zamanla
Tekrar Düşüş)
ZAMAN
117
 KANIKSAMA
• Kanıksama insan duyumunun değişkenliği izlemeye
yönelik olması sonucudur.
• Tek düzelik uyarımın etkisini yitirmesine neden olur.
• Tehlikeli durum kanıksanır.
• Bir süre sonra “bana bir şey olmaz” biçiminde güven
duygusuna dönüşür.

118
 DİKKAT ve KANIKSAMA
• Sürekli yapılan işler alışkanlıklar yaratır.
• Bunlar iyi olabilir (alışkanlıkla dikkat).
 Ama daha önceki görevde tehlike doğurmayan bir hareket veya
davranış, yeni görevde tehlikeli olabilir.
 Benzer bir işte çalışmış kişi yeni işin tehlikelerini biliyor kabul
edilmemelidir.
• Kanıksama insan duyumunun değişkenliği izlemeye yönelik olması
sonucudur.
 Tekdüzelik uyarımın etkisini yitirmesine neden olur.
 Tehlikeli durum kanıksanır.
 Bir süre sonra “bana bir şey olmaz” biçiminde güven duygusuna
119
dönüşür.
 Dikkat ve İnsan Etmeni
Dikkat:
Duygu ve düşünceyi bir şey üzerinde
 toplama,
 bir iş üzerinde uyanık davranma
İSG de dikkatin amacı:
Bulunulan ortam içinde kişinin
dikkatini çekebilmek ve tehlikenin
farkına varmasını sağlamaktır.
İSG açısından dikkat türleri:
1. Alışkanlıkla dikkat
2. İstemeden dikkat
3. İsteyerek dikkat 120
 Alışkanlıkla Dikkat
Alışkanlıkla Dikkatin Verilmesi:
• İstenerek dikkat ile alışkanlıkla dikkat arasında kesin bir çizgi
yoktur.
• Derecesi, çalışanın işi yapışındaki otomatikleşme derecesine
bağlıdır.
• Tecrübe ve yetiştirme ile kazanılır  Ustalık
• Alışkanlıkla dikkat kazanmış kişi;
 Daha hızlı iş yapabilir.
 Dikkat artırıcı uyarımlara ihtiyaç duymaz.
 Dış etmenlerle dikkati dağılmaz. 121
 İstemeden Dikkat
İstemeden Dikkatin Verilmesi:
• Uyarma dikkatin çekilmesini sağlamalı,
• Uyarım duyum yaratabilmeli (bağırma, sesli ve ışıklı uyarma,
el kol işaretleri, düdük, ıslık vb.)

• Dikkati çekebilmek için uyarımın amaçlanan sonucu

sağlaması; nitelik, şiddet, süre ve uzanıma bağlı değişir.

122
 İstemeden Dikkat
Örnek: Tren kornası

 Nitelik: ses farklı olmalı, trafikte kullanılan

kornalardan vs. ayırt edilmeli.

 Şiddet: trafik gürültüsüne karşın duyulabilmeli.

 Süre: herkesin duyabileceği uygun aralıklarla ve

uzunlukta tekrarlanmalı.

 Uzanım: trenin ne kadar uzakta olduğu kestirilebilmeli

(uzanım nedeniyle ortaya çıkan uyarma boyutlar,
biçimde konumda değişikliklerdir. Görme işitme
dokunma duyuları ile ilgili). 123
 İstemeden Dikkat
• Uyarım, ne tür bir tehlikenin oluştuğunun algılanmasını
sağlamalı:

(Korna sesinin farklılığı, trenin geldiğini algılatmalı)

• Uyarım, yeterli tepki süresi sağlamalı:

(Kişiler trenin geldiğini fark edince, güvenli bir konuma

gidecek süreye sahip olmalı)

124
 İsteyerek Dikkat
İsteyerek Dikkatin Verilmesi:

Çalışanları izlenme zorluğu durumlara düşürmemeye özen

gösterilerek riskler azaltılır.

İzlenme Zorluğu

• Dikkat edilmesi gereken şeyin sayısı arttıkça kaza olasılığı

artar.

• İşin akış hızı arttıkça kaza olasılığı artar. 125

 İsteyerek Dikkat
Dikkat edilmesi gereken noktalar eğitim ve net talimatlarla
öğretilir.

 Dikkat edin, devrilmesin. (net değil!)

 Kaldırdıktan sonra, altına sağlam takoz yerleştirin.

(net)

126
İsteyerek Dikkat
Seçici Dikkat

Odaklanmış Dikkat

Bölünmüş Dikkat

Sürdürülen Dikkat

127
 Seçici Dikkat
Seçici Dikkat:
Kişinin birden fazla kaynağı (uyaranı) izleyerek belirli bir
durumun ortaya çıkıp çıkmadığına karar vermesidir.
(kontrol panosunu takip etmek gibi)
• İzlenen şeylerden en fazla bilgi gelene yönelme
eğilimindedir.
(reaktör içi basınç, sıcaklık ve sıvı seviyesi gibi)
• İzlenecek şeylerin sayısı asgari tutularak riskleri azaltır. 128
 Odaklanmış Dikkat
Odaklanmış Dikkat:

Kişinin dikkatini tek şeye odaklanmasıdır.

Gerekli durumlar: Arıza arama türü etkinlikler (ör.: elektriği

kesmeden devrede kaçak arama, makine çalışırken bazı
kontrolleri yapma gibi)

Uygun olmayan durumlar: Uzun süreli tekrarlayan işlere

uygun değil
129
 Odaklanmış Dikkat
• Odaklanmış dikkat gerektiren durumlarda dikkati dağıtacak
durumlar önlenmiş olmalıdır

• Odaklanma gerektiren noktalar belirgin olmalı (ör.: renkli

düğmeler, dikkati çeken levhalar ile erişimi sınırlandırma:
yüksek voltaj uçlarının uygun kapak altında olması ve kapak
üstünde uyarı bulunması)

• Odaklanma gerektiren noktalar diğerlerinden fiziksel olarak

ayrılmalı ve belirgin olmalı. (ör.: imdat düğmesi: başı mantar
biçimine sokularak büyütülür ve üzerine ne olduğu yazılır)
130
 Bölünmüş Dikkat
Bölünmüş Dikkat:
Kişinin birden fazla görev/işi eşzamanlı yapması nedeniyle
dikkatin bölünmesi
(Araç kullanırken cep tel. ile konuşmak gibi)
• Denetim boşluğu doğar.
 Mekanik atölyesinde ustabaşı kalıpların yerleştirilmesiyle
meşgulken onarımla uğraşan kişiler tehlikeli biçimde iş
yapmaya başlayabilir.
• Denetim boşluğu azaltılmalıdır.
 Yedek eleman
131
 Sürelerin paylaştırılmasında önceliklerin verilmesi, vb.
 Sürdürülen Dikkat
Sürdürülen Dikkat:
Kişinin uzun süre dikkatini topladığı konudan ayırmaması =
Uyanıklık
• Seri üretimde tekdüzelik arttığından önem kazanır.
• Sürdürülebilirlik için
 Uygun aralıklarla dinlenme ve iş değişikliği gerekli
 Gerekli durumlarda uyarımların yoğunluk artışı olmalı
 Dikkatin sürekli üstünde olması gereken noktalar açık olmalı
 Çalışma koşulları uygun olmalı (soğuk/sıcak ortam) 132
RİSK ile İLGİLİ YANLIŞ YAKLAŞIMLAR
Biz her zaman böyle çalışırız ! Kendime korkak dedirtmem !
Bana bir şey olmaz ! Bizim adamlar şerbetlidir !
Yıllardır bu işi yapıyorum ! Kaderimde varsa ….. !
Bugüne kadar bir şey olmadı !

133
 Öyle
yaparsam Bana bir
iş şey olmaz!
yetişmez.
Bizde büyük 20 senedir böyle
kaza olmaz. yapıyorum, daha
başıma bir şey
gelmedi.

Baret baş ağrısı

yapıyor, kulaklık
mantar yapıyor, Güvenli
gözlük buhar görünüyordu
yapıyor, maskeyle
daralıyorum…

134
135
 İSG – HİZMET SÜRESİ
Kalite, belirlenen üretim usullerine sıkı bağlılığı, ayrıntılara dikkati ve işleri doğru
şekilde yapmayı gerektirir. İSG’yi artırma çalışmaları aynı üretim aksamalarını
engelleyerek kaliteyi artırır.
Üretkenlik, insan, teknoloji ve yönetim stratejileri fonksiyonudur. (Güvenlik ve Sağlık
ilk ikisi üzerinde doğrudan etkiye sahiptir.)
Cevap Verebilme Süresi, üretkenlik gibi insan, teknoloji ve yönetim stratejilerinin bir
fonksiyonudur.
(Üretkenlik için geçerli olan her şey bunun için de geçerlidir.)
• Kaliteli bir ürün talep edildiğinde, sağlayabilme becerisi “Zamanında Üretim”
anlaşmalarda bir ön şarttır. (Tedarik Süresi, müşteri memnuniyetinde şirket imajı
bakımından önemlidir.)
• İşyerlerinde yaşanan kazalar; kazazede çalışanın yerine bir başkasının ikamesi ile
üretimde ve dolayısıyla teslimatta sıkıntılara sebebiyet verir.
136
• Siparişi zamanında teslim edilmeyen alıcı ise rakip firmalara yönelebilir.