MESLEK HASTALIKLARINA GİRİŞ

AMAÇ
• Meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıklar
hakkında bilgi sahibi olmak
• Sebep-sonuç ilişkilerini kavramak
 Hedefler
Katılımcılar ;
• Meslek hastalığı tanımını yapar.
• Meslek hastalıkları sınıflandırmasını sıralar.
• Meslek hastalıkları tıbbi ve yasal tanı süreci hakkında bilgi sahibi
• olur.
• Meslek hastalığı kayıt ve bildirimlerini oluşturmaya dair genel
• bilgiye sahip olur.
• Meslek hastalıklarının önlenmesine dair bilgi
• sahibi olur.
• İşyerinde meslek hastalıklarına neden olan etmenleri nedensel ve
• sektörel analizler yoluyla yorumlar.
• İşle ilgili hastalıkların tanımını yapar ve meslek hastalıklarından
• farklılıklarını gösterir.
• İşle ilgili hastalıklarda neden-sonuç ilişkisinin değerlendirilmesini
• yapar.
• Meslek hastalığı ve işle ilgili hastalıklara dair sağlık gözetiminde
• diğer sağlık personelinin görevlerini tanımlar.
 Konu alt başlıkları
• Meslek hastalığı tanımı
• İşe giriş ve periyodik muayenelerin meslek hastalıkları ve işle ilgili
hastalıkların tespitinde önemi
• Meslek hastalıkları sınıflandırması
• Meslek hastalıkları tıbbi ve yasal tanı süreci
• Meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
• Meslek hastalıklarının ve işle ilgili hastalıkların istatistiksel analizi
& epidemiyolojisi
• İşle ilgili hastalık tanımı
• İşle ilgili hastalıkların tipleri
• Meslek hastalıkları ile işle ilgili hastalıkların farkları
• Meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıkların önlenmesi
• İlgili mevzuat
• Sağlık gözetiminde diğer sağlık personeline düşen görevler
 Sağlık
“Sadece hastalık ya da sakatlığın
olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve
sosyal olarak tam bir iyilik içinde
olmaktır.”
 İş sağlığı
• Kişiyi fizyolojik ve psikolojik durumuna
uygun işe yerleştirme
• Tüm çalışanları sağlıklı tutma ve bunu
sürdürme
• Çalışanları iş koşullarından
kaynaklanabilecek sağlık zararlarından
koruma,
İŞE UYGUN İNSAN-İNSANA UYGUN İŞ
 Meslek hastalığı tanısı
Meslek Hastalığı
“zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan
vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-
sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği
hastalıklar grubu”
 Meslek hastalığı: Yasal Tanım
“sigortalının
çalıştırıldığı işin niteliğine göre
tekrarlanan bir sebeple
veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı
geçici veya sürekli
hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir ”
İşe giriş- periyodik muayenelerin önemi

• Mevzuatın öngördüğü işe giriş muayeneleri,

periyodik muayeneler, ortam ölçümleri ile
işçinin şikayeti ortaya çıkmadan meslek
hastalıkları tespit
edilebilmekte ve gerekli önlemler alınmasına
imkan bulunabilmektedir.
dünyadaki tüm ölüm nedenleri
-iş dışı ölümler
-iş k. Veya m.h nedenli ölümler %3-9
ILO raporu: İşyeri kaynaklı kaza ve hastalıktan
ölüm:yılda 2 340 000
- İş kazası %14
- İşyeri kaynaklı hastalık %86
 WHO VERİLERİ
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tahminlerine göre dünyada
her yıl 11.000.000 yeni meslek hastalığı vakası meydana
gelmekte ve bunların 700.000’i hayatını kaybetmektedir .
• Dünyada iş kazası ve meslek hastalıklarına bağlı ölümlerin
dağılımı incelendiğinde mesleki kanserler %32 ile ilk
sırada yer almakta, onun ardından % 23 ile kardiyo-
vasküler hastalıklar gelmektedir.
• Hastalıkların maliyeti incelendiğinde ise %40 ile kas
iskelet sistemi hastalıkları en çok harcama yapılan
hastalık grubu olarak karşımıza çıkmaktadır.
 SGK İSTATİSTİKLERİ
YIL-------------MH----------ÖLÜM
• 2008 ---------539 -----------1
• 2009----------429------------0
• 2010----------533-----------10
• 2011----------697 ---------- 10
• 2012 ---------395-------------1
 MH BİLDİRİMİNDE DURUM
• ORTALAMA 9-10 MİLYON SİGORTALI

• BEKLENEN MH SAYISI:
YAKLAŞIK 40 000- 100 000

TESPİT EDİLEN MH: 300-500

 Meslek hastalıkları
• Kronik seyirli hastalıklardır

• Uzun süre aynı ortam-aynı etken olmalı.

pnmknyz genellikle 10 yıl maruziyette ortaya
çıkar, ancak en az 3 yıl geçmesi gerekir
 En sık hangi MH görülür?
• En sık görülen meslek hastalıkları türü deri
hastalıklarıdır. Ama yeterince kayıtlara geçmez.
• İlk sıralarda solunum sitemi ile ilgili MH var.
Meslek hastalığı Tanımın bileşenleri
• 1.NEDENSELLİK
• Spesifik bir hastalıkla spesifik bir iş ortamı ya
da mesleki maruziyet arasında nedensel ilişki
• 2.KÜMELENME
• Hastalığın belli bir meslek grubunda, genel
topluma göre daha yüksek oranda görülmesi
MESLEK HASTALIĞI
Doğrudan nedensel etki
• ÇALIŞMA
(ASBEST)
Asbestoz
İŞE BAĞLI HASTALIKLAR
-Hastalığın oluşumunu gelişimini hızlandırıcı, kolaylaştırıcı etki
• formaldehid
• karbondisülfür
• arsenik
sigara
hiperkolesterolomi
yüksek kan basıncı
Şişmanlık
Koroner Kalp Hastalığı, Astım
 Meslek hastalığı
• Nedeni belli
• Önlenebilir
• İlerleyici
• Tekrarlanabilir
• Maluliyet bırakabilir
• Tazminat gerektirir
• Bildirimi zorunlu
 İşle ilgili hastalıklar
Yapılan iş, hastalığı;
• ortaya çıkarır
• ağırlaştırır,
• hızlandırır,
• alevlendirir,
• çalışma kapasitesini azaltabilir.
Etiyolojilerinde Mesleki nedenler daha sık

•Solunum sistemi hastalıkları

•Deri hastalıkları
•İşitme problemler
•Bel ve eklem rahatsızlıkları
•Kanser
•Nöropsikiatrik hastalıklarda
 Meslek hastalığını önlemede Çalışanların
sorumlulukları
• kişisel hijyen kurallarına uymak,
• çay ve yemek molaları öncesi ellerini bol sabunlu su ile yıkamak,
• iş sırasında kesinlikle sigara içmemek,
• iş çıkışı duş almak,
• elbise dolabında iş kıyafetleri ile günlük kıyafetlerini ayrı
bölümlere koymak,
• işverenin sağlık ve güvenlik talimatlarına uymak,
• gerekiyorsa kişisel koruyucu donanımları usulüne göre ve sürekli
kullanmak,
• periyodik muayenelere, kontrol muayenelerine zamanında
gitmektir
 Türkiyede MH bildirimleri
• Ortalama yıllık 1000-1200 vaka
• 2000--------- 803
• 2002--------- 601
• 2003---------- 440
• ----------
• 2008 --------- 539
• 2009----------429
• 2010----------533
• 2011----------697
• 2012 --------- 395
Türkiyede
Oranlar YÜZBİN çalışanda
26-(1998 yılı)
12-(2002 yılı)
8 –(2003 yılı)
Avrp.da MH görülme sıklığı
binde 1-4
 Bildirilen meslek hastalıkları
• Türkiyede en çok kurşun zehirlenmesi
(bugünlerde azalmış, diğer kimyasallar artmış),
pnömokonyoz bildirilmiş, deri ve kas-iskelet
hemen hemen hiç yok

• Küçük işyerlerinde (2 katı) ve yaşlı kesimde

daha fazla
 2012 de M.H. Bildiriminde durum
• %62’si SİLİKOZ
2012 yılında 40.000 civarında meslek hastalığı tespit edilmesi gerekirken
395 meslek hastalığı tespit
edilebildi. Tespit edilen meslek hastalıklarının 246’sı (%62.2) silikoz.
• 2012 yılında ülkemizde sadece 2 işitme kaybı yaşandı.
• Kimyasalların neden olduğu toplam meslek hastalığı sayısı 78, bunun da
26’sı kurşun tozlarının neden olduğu hastalıklar.
•
Meslek hastalılarının 221’i Zonguldak’ta meydana gelirken, 61’i
Ankara’da, 21’i İstanbul’da, 20’si
İzmir’de, 11’i Kocaeli’ nde meydana gelmiş, Eskişehir, Adana, Antalya’da
hiç meslek hastalığı meydana
gelmemiş, Denizli’de ise 1 meslek hastalığı meydana gelmiş.
 MH bildirimi hangi sektörde fazla
• Madencilik
• İnşaat
• Ulaştırma
• İmalat
 İŞYERİ HEKİMİNİN GÖREVLERİ
• Muayene-tanı-tedavi
• Özelliği olan çalışanları yakın takip ve koruma altına almak
• Çalışma ortamı gözetimi
• Bulaşıcı hastalıkların kontrolü
• Eğitim
• İşbirliği
• Bilgilendirme
• Kayıt ve istatistik
• Saklama
 MESLEĞİN NE?
Hayret ve tereddüt ediyorum.
Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane
ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık
görüntülü doktorların burnuna işyerlerindeki
pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları
bu çukurları görmeye mi davet etsem?”
• Bernardino Ramazzini (1633-1714)
 TANI
• Dikkatle alınmış MESLEK ÖYKÜSÜ,
hastalıkların başlamasını ve ilerlemesini önler
• ÖYKÜ
• BİLGİ
• DUYARLILIK
• ŞÜPHE
• Fizik Muayene
• Laboratuar incelemeleri
• İşyeri ortam ölçümleri
 İŞ İLİŞKİSİ
FARKINDALIK VE ŞÜPHE
MESLEK ÖYKÜSÜ
İş ilişkisini düşündüren semptomlar;
•Mesleğe başladıktan sonra ortaya çıkması
•Hafta sonu ve tatillerde düzelmesi
•İşe dönünce artması
Objektif testler
 MESLEKİ DİYEBİLMEK İÇİN;
Güçlü ilişki: Etkene maruziyetle hastalık artışı arasında açık bir ilişki
olmalıdır.
Uyumluluk: Farklı araştırmaların sonuçları ve yorumları aynı olmalıdır.
Özgüllük: Maruziyet, belirli bir hastalık tablosuna neden olmalı, morbidite
ve mortalitenin birden fazla nedeni olmamalıdır.
Yeterli zaman ilişkisi: Etkene maruziyetle hastalık oluşumu arasında yeterli
bir süre olmalıdır.
Biyolojik eğim: Maruziyet düzeni arttıkça hastalığın görülme sıklığı ve
şiddeti artmalıdır.
Biyolojik olasılık: Etkenin bilinen fiziksel, kiyasal, toksik özellikleriyle
oluşturabileceği tıbbi sonuçlar tahmin edilebilmelidir.
Ulusal mevzuata ‘meslek hastalığı’ olarak tanımlanması: Çok sayıda ülke
aynı hastalığı meslek hastalığı olarak kabul etmiş olmalıdır.
 YASAL TANI İÇİN
• Klinik bulguların varlığı
• Yeterli maruziyet
• Ayırıcı tanı yapılmış olması
 YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ:
“Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması
arasında geçebilecek kabul edilebilir en uzun süre”

Bulaşıcı hastalıklarda kolay; kuluçka süresi=YS

Mesleki Kanserlerde YS tespiti zor.
Kurşun zehirlenmesi için ys 3 yıl
Akut arsenik zehirlenmesinde yükümlülük süresi 1 ay
Kronik arsenik zehirlenmesinde y.s 1 yıl
Benzene bağlı lösemi için ys 10 yıl
Silikozis 10 yıl
Bisinozis 3 yıl
 MARUZİYET SÜRESİ
“Zararlı etkinin başlamasıyla hastalık belirtilerinin
ortaya çıkması için gereken en az süre “
*Pnömokonyozun MH sayılabilmesi için”pnknyz
yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan yer
altı ve yerüstü işyerinde en az 3 yıl çalışılmış
olmak zorunludur.
*İşitme kaybının MH sayılması için gürültülü işte
en az 2 yıl, sürekli 85 db in üzerindeki işlerde 1
ay çalışmış olmak koşulu aranır.
 YSK kararı yolu açık !!!
• Listede bulunmayan hastalıkların SGK_YSK kararı ile meslek hastalığı
sayılabilmesi yolu açıktır.(506 sayılı yasa )

• Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile özel durumlarda YSK onayı ile MH
sayılabilir.

• Listede bulunmayan ama iş ve görev gereği alındığı kesin olarak

saptanan (labr. Deneyleriyle) bulaşıcı hastalıklar da MH sayılabilir.

• Yüksek yoğunlukta toza maruz kalmış ve hastalığı hızla ve ağırlaşarak

gelişen pnmknyz larda YSK onayı ile maruziyet süresi indirilebilir.
 MH tanısı koymak neden önemli?
• Toplum sağlığı sorunu
• Sağlık sigortacılığının yükünü artırır
• Sağlıklı olma hakkına saygı
• Haksız rekabet,haksız kazanç
• Tanısız Meslek hastalığı; GSS’na, tüm işveren
ve işçilere haksız prim yükü
 Meslek Hastalıklarının Sınıflandırması

• A Grubu; Kimyasal nedenlerle olan MH,

• B Grubu; Mesleki Deri Hastalıkları,
• C Grubu; Pnömokonyozlar ve diğer Mesleki
Solunum Sistemi Hastalıkları,
• D Grubu; Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
• E Grubu; Fizik etkenlerle olan MH,
Meslek Hastalıklarının Genel Özellikleri

• Nedeni belirlenmiş olması

• Etken veya metabolitinin biyolojik ortamda
bulunması
• Kendine özgü klinik tablo
• Deneysel olarak oluşturulabilme
• Aynı işi yapanlarda görülme sıklığı yüksek
• Sessiz dönem
Meslek Hastalıkları Tanısını Kimler Koyar ?

• İşyeri Hekimleri, Sağlık Hizmet Sunucuları, (Ön

Tanı)
• Meslek Hastalıkları Hastaneleri,
• Tıp Fakültesi Hastaneleri,
• Sağlık Bakanlığı Eğitim Araştırma Hastaneleri,
(Tıbbi Tanı)
• Tıbbi Tanı almış vakalar Sosyal Güvenlik Kurumu
Meslek Hastalıkları Kurulları (Sigortacılık - Kesin
Tanı)
• A.Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları
• B.Mesleki deri hastalıkları
• C.Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi
hastalıkları
• D.Mesleki bulaşıcı hastalıklar
• E.Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
Hastalıklar ve belirtileri
Yükümlülük süresi
Hastalık tehlikesi olan başlıca işler
MHL dosyasını aç!!!!
 Kimyasal maddelerle
olan meslek hastalıkları
• 1.As
• 2.Be
• 3.CO, Fosgen, Hidrosyanik asit
• 4.Cd
• 5.Cr
• 6.Hg
• 7.Mn
• 8.Nitrik asit, nitröz gazları, amonyak
• 9.Ni
• 10.P
• 11.Pb
• 12.Karbonsülfür, kükürtü hidrojen, sülfürik asit, kükürt dioksit
• 13.Talyum
• 14.Va
• 15.Halojenler; Cl, Br, I, F
• 16.Alifatik veya alisiklik hidrokarbonlar
• 17.Doymuş alifatik halojenli hidrokarbonlar
• 18.Alkoller, glikoller, ete4r, ketonlar, organik esterler
• 19.Organik asitler, aldehitler,
• 20.Alifatik hidrokarbonların nitro türevleri
• 21.Benzol ve homologları, naftalin,
• 22.Aromatik hidrokarbonların halojen türevleri
• 23.Fenol, naftol, hidrokinon, benzokinon
• 24.Aromatik amin ve hidrazinler
• 25.Aromatik hidrokarbonların ve fenollerin nitro türevler
 Mesleki deri hastalıkları
• Deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları
• Kanserleşmeyen cild hastalıkları
 Pnömokonyozlar v.d. mesleki solunum
sistemi hastalıkları
• Silikoz ve silikotüberküloz
• Asbestoz
• Silikatoz
• Sideroz
• Aluminyum ve bileşikleri ile bronkopulmoner hastalıklar
• Sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıklar
• Thomas curufu ile olan bronkopulmoner hastalıklar
• Mesleki bronşial astma
• Bissinoz
 Mesleki bulaşıcı hastalıklar
• Helmentiazis
• Tropik hastalıklar
• Zoonozlar
• Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına
özellikle maruz kalan kişilerdeki hastalıklar
 Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
• 1.İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar
• 2.Enfraruj ışınları ile katarakt
• 3.Gürültü sonucu işitme kaybı
• 4.Hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar
• 5.Titreşim sonucu kemik-eklem zararları ve anjionörotik bozukluklar
• 6.A. Sürekli baskı sonucu artiküler bursların hastalıkları

• B. Aşırı yükleme sonucu veter, veter kılıfı ve periost hastalıkları

• C. Maden ocağı ve benzeri işyerlerindeki menisküs zararları
• D. Fazla zorlama sonucu vertebra prosesuslarının yırtılması
• E. Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri(genellikle yüzeysel
• seyreden motor sinirlerde)
• F. Kas krampları
• 7.Maden işçileri nistagmusu
 Mesleksel kanser yapan
kimyasallar
• Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC;
International Agency for Research on Cancer)
kanser oluşunda rolü olan maddeleri 4 ana
grupta ele almaktadır.
• 1..Kesin kanserojen
• 2..Muhtemel kanserojen
• 3..Üstteki 1 ve 2 de yer almayan
• 4..Muhtemelen kanser yapmayan
RİSK ORANI EN YÜKSEK MESLEKLER
• • Akü fabrikaları • Tersaneler • Lastik ve boya
sanayii • Plastik sektörü • Maden ocakları •
Dökümhaneler, demir-çelik endüstrisi • Petrol
sanayii • Devamlı aynı pozisyonda yapılan işler •
Yapıştırıcı gibi kimyasalların kullanıldığı işler •
Marangozluk, mobilyacılık vb. ahşap işleri •
Tekstil sektörünün bazı kolları
• • X-ray benzeri ışınlara maruz kalınan meslekler •
Aşırı ses ortamında yürütülen işler • Laborantlık…
 İş ilişkisinin tanımlanması ve kurulması
• Farkındalık ve şüphe
• Meslek öyküsü
Daha önce çalışılan işler
Önceki işlerde kullanılan cihaz, yöntem vb.
Hobiler, alışkanlıklar, vb. faaliyetler

• İş ilişkisini düşündüren semptomlar;

Mesleğe başladıktan sonra ortaya çıkması
Hafta sonu ve tatillerde düzelmesi
İşe dönünce artması
• Objektif testler
 DİKKAT !
• Etken ,işyeri ortamında var mı?
ölçümler
1 MH tanısı= çok sayıda MH adayı var demektir.
 İşyeri hekimi- Meslek hastalığı
• Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle
sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün
bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek
hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit
edilen işyeri hekiminin yetki belgesinin geçerliliği
altı ay süreyle askıya alınır.
• İşyeri hekimi, meslek hastalığı ön tanısı koyduğu
vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından
yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
 MH TEDAVİ İLKELERİ
• MARUZİYETİN KESİLMESİ
• Daha fazla etkilenmeyi önlemek
• Spesifik tedavi - varsa
• Semptomatik tedavi
• Genel destekleyici tedavi
• Tıbbi rehabilitasyon
• Mesleki rehabilitasyon
 İşverenin sorumluluğı
• MH olmuşsa işveren sorumlu
• Masraflar rücu edilebilir.
• YS ile işyeri ilgisi var mı?

örn: kurşun ys 3 yıl

benzene bağlı lösemi ys 10 yıl
silikozis 10 yıl, bisinozis 3 yıl
bulaşıcı hastalıklarda kuluçka s.

• Maruziyet süreleri
gürültü 2 yıl
pnömokonyoz 3 yıl
 Kurşun
• MAK değeri: 0,15 mg/m3 (inorganik pb
bileşikleri için)
• Doğada en yaygın olarak bulunan ve
endüstrinin ana kaynağı kurşun sülfat (galena
filizi)
• Kurşun karbonat, kurşun kromat, kurşun fosfat
vb. cevherler halinde de bulunabilir.
 TEHLİKE KAYNAKLARI
METAL (%40)
• Levha ve boru, kablo kılıfı
• İnşaat endüstrisi
• Sülfrik asit depolama ve naklinde
• Otomobil endüstrisi

ALAŞIM (%25)
• Antimon, arsenik, bizmut, kalay (lehim) mekanik ve kimyasal özelliklerini artırmak üzere kurşuna eklenir.

KİMYASAL BİLEŞİKLER (%35)

• İnorganik bileşik (kurşun monoksit, dioksit, trioksit, kurşun sülfat, kurşun arsenat vs.)
Akü sanayi
Boya sanayi
Cam sanayi, emaye yapımı
Kauçuk ve lastik endüstrisi
İnsektisid üretimi

• Organik bileşik (kurşun tetrametil, etil, kurşun arsenat, kurşun stearat

Kimya sanayi
Plastik sanayi
 Kurşun emilimi:
SOLUNUM, SİNDİRİM ve cilt yoluyla (sadece
organik bileşikler)
• Kana geçen kurşun %95 oranında mineralleştirici
doku (kemikler ve dişte) birikir. Kemikte hem
kandaki kurşunla yer değiştirebilecek labil
komponent hem de hareketsiz bir havuz bulunur.
Hareketsiz havuzdaki kurşun her zaman için
endojen bir kurşun kaynağı olması nedeniyle
potansiyel bir risk taşır. Hamilelik, laktasyon, kronik
hastalık gibi bir stres altında hareketsiz havuz
mobilize olarak kanda kurşun düzeyini arttırabilir.
 KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK 12.08.2013/28733

• Kurşun ve iyonik kurşun bileşikleri

• 1.1. Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer
sonucu veren bir başka metod kullanılarak, kanda kurşun
seviyesinin (PbB) ölçümünü de kapsar.
• BAĞLAYICI BİYOLOJİK SINIR DEĞER: 70 μgr/100 ml
• 1.2. AŞAĞIDAKİ DURUMLARDA TIBBİ GÖZETİM YAPILIR:
• 1.2.1. Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine
göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı ortalama
konsantrasyonu 0.075 mg/m3 ten fazla ise,
• 1.2.2. ÇALIŞANLARDAN HERHANGİ BİRİNİN KANINDAKİ
KURŞUN SEVİYESİ 40 μgr/100 ml KANDAN FAZLA İSE.
 KURŞUN ETKİLERİ
• SİNİR SİSTEMİ: PS lerde motor felç (sağ el radyal sinir
felci) , KİBAS
• GIS:Kabızlık %90 dan fazla, şiddetli karın ağrıları (kurşun
koliği), dişetlerinde burton çizgisi
• HEMATOLOJİK SİSTEM: hemolitik anemi
• ENDOKRİN SİSTEM: d vitle ters orantılı, kemik ve diş
gelişimini bozar
• RENAL SİSTEM: nefropati, ht
• ÜREME SİSTEMİ:konj.anomali ve dda lı bebek,
erkeklerde impotans
 PB ZEHİRLENMESİNDE SEMPTOMLAR

• Hafif toksisitede: Hafif yorgunluk, irritabilite,

zaman zaman abdominal rahatsızlık
• Orta derecede toksisitede: Artralji, yorgunluk,
konsantrasyon güçlüğü, tremor, baş ağrısı,
kusma, kabızlık, diffüz abdominal ağrı
• Ciddi toksisitede: Parezi ve paralizi, aniden
nöbetlere, bilinç değişimlerine, koma ve
ölüme yol açabilen ensefalopati
 KURŞUN ZEHİRLENMESİ -TANI
• Mesleki anamnez
• Fizik bulguların değerlendirilmesi
• Laboratuvar testleri: Ölçümler maruziyette veya vardiya
sonunda yapılır.

Laboratuvarın bu konuda akreditasyonu olmalı

Sınır değer:Erkeklerde 70,

Kadınlarda 45 mikrogr/dl.
 KURŞUN ZEHİRLENMESİ-TEDAVİ
Tedavi:
• WHO (Dünya Sağlık Örgütü) 30μgr/100 ml ↑
değerleri belirgin maruziyet, 60μgr/100 ml ↑
değerleri şelasyon tedavisi sınırı olarak
belirlemiştir.
• Maruziyet kesilmesi
• Şelatör ajan: EDTA (Etilen Diamin Tetra Asetik asit)
• EDTA' nın kullanılamadığı durumlarda BAL (British
Anti Lewisite) ve Penisilamin
 Sakıncalı sağlık durumları
• Kc ve böbrek hastalıkları
• Kan hastalıkları (anemi, talassemi vb.)
• Santral ve pss hast.
• Endokrin sistem hast. (diyabet, hipertiroidi)
• Gıs hast.
• Damar hast. (atheroscleroz, ht)
• Tüberküloz
• Genel bedensel düşkünlük, beslenme bozuklukları
• Kan kurşunu 70 mikrogr/dl olanlar 3 ay süreyle çalışamaz.
3.ay sonunda kontrole göre işe devamına karar verilir.
 İşe girişte yapılacak testler
• Tam kan sayımı
• Rutin biyokimya
• Tam idrar
• Ac gr
• Kanda pb tayini (özellikle daha önce böyle bir
işte çalıştı ise)
• İşyeri hekiminin gerek gördüğü diğer testler
(çoklu etkilenme varsa)
 Korunma
• Ayrıntılı işe giriş muayeneleri ve tetkikler
• Eğitim, kişisel koruyucuların kullanımı
• işyeri havalandırması, yerlerin ıslatılması
• ayrı yeme içme sigara alanları
• işyeri ortamında periyodik kurşun ölçümleri
• Çalışanların periyodik muayeneleri (3 ayda bir)
• KKM
 CİVA
• MAK değeri: 0,02 mg/m3
(yönetmelikte)

• Gümüş renginde metalik bir sıvıdır.

•
• En çok elementer (metalik) ve inorganik formda, Deniz ürünlerinde organik
formda (metil civa)
Aşılarda bulunan thiomersal “etil civa”dır
http://www.tip.hacettepe.edu.tr/actamedica/2006/sayi_1/baslik5.pdf.

• Metalik civanın başlıca kullanım alanları Termometre, barometre yapımı

Civa buharlı lamba yapımı
Diş hekimliğinde amalgam yapımı
 TEHLİKE KAYNAKLARI
• Altın ve gümüş cevherlerinin işlenmesi
• Ölçüm ve laboratuvar aparatları üretimi
• Barometre,termometre, monometre yapımında
• Dericilik ve şapka endüstrisinde
• Tekstil endüstrisinde, yapay ipek üretiminde
• Diş hekimliğinde
• Radyo – tv alıcı ve verici, güçlendirme tüplerinin, Xray tüplerinin
yapımında
• Organik civa bileşikleri pestisidlerde,
• Tortu önleyici ve boyalarda,
• Nemli iklimlerde kullanıma yönelik kağıt, şişe mantarı, kauçuk ve
ahşabın mantardan korunmasında vs. kullanılır
 Civa: organizmaya girişi
• Solunum yoluyla:metalik veya organik civa
bileşiklerinin buharlarının solunmasıyla
• Cilt yoluyla: organik Hg lipoitlerde kolay çözünür
İNORGANİK Hg : en çok böbrek ve daha az
olarak kc de birikir
ORGANİK Hg: yağ dokusu ve beyinde
Mesleksel maruziyet dışında;
Civa klorür ile Japonya’da (Minamata hastalığı)
 Belirtiler
• Kronik civa zehirlenmesi
ERETİZM
1.TİPİK TRİAD : TREMOR
STOMATİT
• Eretizm- uyarana aşırı tepki, huzursuzluk, uyku bozukluğu, anksiyete,
hafıza kusurları
• Tremor- önce göz kapakları, sonra dil-dudak, ellerde yazının bozulması
• Stomatit- aşırı tükrük salınımı, ülserasyonlar
2. MERCURİA LENTİS: . Göz lensinin ön kapsülünde civa
birikimi
3. AKRODİNYA El ve ayaklarda pembe renkli lezyonlar,
parestezi, ağrılı kas spazmı
 Tanı
• Ayrıntılı meslek anamnezi
• Spesifik labr tetkiki:
• Kanda: civa
• İdrarda: mikroalbüminüri, protein, civa
Tedavi
Ortamdan uzaklaştırma
BAL (British Anti Lewisite)
Alternatif: EDTA, Penisilamin
Akut zehirlenmede diyaliz
 Civa (Hg)-Korunma
• Ortamda civa ölçümü
• Kapalı sistem çalışma
• Havalandırma
• Kişisel koruyucular
• Tıbbi korunma önlemleri
• İşe giriş muayenesi
• Periyodik muayene: 3 ayda bir
(el yazısı değerlendirme)
 SAKINCALI DURUMLAR
• Daha önce ağır civa zehirlenmesi geçirmiş
olanlar
• Böbrek hastaları
• Kc hastaları
• Cilt hast
• Sinir sistemi hast
• Hipertiroidi
• Alkol ya da ilaç alışkanlığı olanlar
 İşe girişte önerilen:
• İşe giriş muayenesi+ tetkikler+ 3 ayda 1 PM
Tetkikler:
• Ac gr
• Rutin biyokimya
• İdrarda Mikroalbüminüri, protid
• Kan sayımı
• Tiroid testleri
Korunma:
Havalandırma, kkm ler
 Kadmiyum (Cd)
• Gri-beyaz renkli, non-koroziv metal

GİRİŞ YOLU: Solunum yoluyla alınır, %30 dolaşıma katılır VÜCUTTAN

ATILIMI ÇOK DÜŞÜKTÜR; önemli oranda birikir (Özellikle böbrek ve
karaciğer)

TEHLİKE KAYNAKLARI
Kaynak işleri
• Pil üretimi
• Boya endüstrisi
• Cam endüstrisi
 ETKİLENME
• Böbrekler en çok etkilenir--proteinüri
• Solunum sistemi etkileri--öksürük ve nefes darlığı
• Kemiklerde etkilenme-- osteoporoz
• Akut etkilenimde--öksürük, göğüs ağrısı, terleme,
titreme ile giden enfeksiyon benzeri klinik
• Çevresel maruziyet--İTAİ-İTAİ hastalığı (şiddetli
kemik karakterize hastalık tablosu)
 Kadmiyum (Cd)-Tanı ve Tedavi ve koruma
• Ayrıntılı mesleki anamnez
• İdrarda proteinüri
• Kan ve idrarda Kadmiyum
• Tedavide yalnızca uzaklaştırma etkili…
KORUNMA
İkame
Kapalı sistem çalışma
Havalandırma
Kişisel koruyucular
Tıbbi korunma önlemleri;
İşe giriş muayenesi
Periyodik muayene (6 ayda bir)
Sağlık eğitimi
 ARSENİK (AS)
• G ümüş renginde metalimsi madde
• Arsin renksiz ve sarımsak kokulu bir gazdır
• Pestisid olarak ve elektronik endüstrisinde yaygın kullanılır
• En önemli giriş solunum yoluyladır (%80 absorbe edilir); suda iyi
çözünenler GIS ve deriden emilebilir.
• Savaş gazı olarak kullanılmıştır.
Formlar:
Elementer As
Gaz (arsin) (En toksik)
Organik
İnorganik (En çok bulunur)
 Arsenik (As)-Klinik
• Akut zehirlenme; Karın ağrısı ve kramplar,
kusma,ishal, elektrolit bozukluğu ya da SSS
bulguları
• Kronik zehirlenme; Karaciğer hasarı, boyunda,
gözde pigmentasyon artışı, nöropati, akciğer
ve deri kanseri, ayakta gangren (Blackfoot
disease)
 Arsenik(As) – Tanı-Tedavi
• İdrardaki total arsenik düzeyi (alınanın ¾’ü atılır)
• (İnorganik arseniğin insanlardaki yarı ömrü dört gündür.)
• Hemoliz, anemi
• Saç ve tırnakta arsenik tayini (100 mg saç kılında 0,1 mg üzerindeki değerler
toksisiteyi gösterir.)
TEDAVİ:
AKUT ZEHİRLENMEDE;
Mide zaman geçirmeden yıkanmalı
Gerekirse oksijen
Sistemik antidot olarak BAL (dimekaprol)
KRONİK ZEHİRLENMEDE;
Şelasyon tedavisi (penisilamin, BAL)
Periyodik muayene 6 ay arayla yapılır.
 SOLVENTLER: BENZEN
• Benzen(C6H6)
• Çözücüdür, kolay buharlaşabilir, renksiz sıvı
• Birçok sanayi kolunda kullanılır;
• Boya endüstrisi
• Cilaların yapımı
• Yapıştırıcı yapımı
• Boya inceltici olarak (tiner)
• Kimya sanayiinde kullanılan pek çok bileşiğin
öncülüdür
 BENZEN C6H6
• Vücuda giriş--SOLUNUM YOLU
• Absorbe edildiğinde; Karaciğerde fenole çevrilir
ve idrarla atılır
• Akut etkilenim; SSS belirtileri, uyku hali,
yorgunluk, çok yüksek dozda solunum arresti
• Kronik etkilenim; hematolojik etkiler ön planda;
Pansitopeni (kök hücre etkilenimine bağlı)
Lösemi (AML)
 BENZEN TANI-TEDAVİ
• Kapsamlı mesleki anamnez
• Kanda ve nefeste benzen tayini
• İdrarda fenol tayini
• Hematolojik testler
• Maruziyetin kesilmesi dışında spesifik tedavi yok
• Gerektiğinde genel destekleyici tedavi

KORUNMA:
İkame; özellikle yapıştırıcı sanayiinde
Benzen yerine toluen, hekzan
Havalandırma
Kişisel koruyucu kullanımı
İşe giriş ve aralıklı kontrol muayeneleri
Hematolojik değerlendirme
 Pestisidler
İnsektisid, Herbisid , Rodentisid , Fungisid
• Organik fosforlu bileşikler
• Dünyada kullanılan pestisidlerin yüzde %70’ini oluşturur.
•
• Asetil kolin esteraz enzimini inhibe eder.
• Kolinerjik stimulus uzar--klinik tablo oluşur
• Enzim aktivitesi azalırsa klinik tablo gelişir.

• Tarımsal alanda kullanım yaygın

• Vücuda girişi --solunum yolu ve GİS’den absorbe olabilir
 Organik fosforlu bileşikler-
klinik belirtiler
• Sekresyon artışı
• Pupillerde daralma (miyozis)
• Terleme
• Bulanık görme
• Adale krampları
• Barsak motilitesinde artma
 Tanı: organik fosfor zehirlenmesi
İnsektisit maruziyeti + Klinik belirtiler
Zehirlenmenin ölçütü
Asetilkolin esteraz enzim aktivitesinin tayini
İşyerinizde yapılacak ilaçlamalarda
ilaçlamayı yapan kişiden eylem öncesi
mutlaka bu testi isteyiniz. Sonucu
görmeden ilaçlama yaptırmayınız.
 Organik fosforlu bileşikler-korunma

• Havalandırma
• Maske kullanımı
• Uygulama rüzgarsız havada yapılmalı
• Püskürtme rüzgar arkadan gelecek şekilde
yapılmalı
• Uygulama sırasında sızdırmaz giysi giyilmeli
• Aralıklarla kanda kolinesteraz aktivitesi tayini
 Problem?
Samsun’da çalıştıkları fabrikada, hurda demirler
arasından sızan bilinmeyen bir gazdan dolayı
zehirlenen 4 işçi hastanelik oldu
TEŞEKKÜRLER