See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/339746696

Mantıksal Akıl Yürütme Sorularının Daha Kolay Çözülebilmesi Üzerine Bir

Çalışma

Presentation · October 2019

DOI: 10.13140/RG.2.2.10113.07526

CITATIONS READS

4 98,104

1 author:

Dinçer Atasoy
Igdir Üniversitesi
21 PUBLICATIONS 23 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Dinçer Atasoy on 11 March 2020.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

MANTIKSAL AKIL YÜRÜTME SORULARININ DAHA KOLAY ÇÖZÜLEBİLMESİ

ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Öğr. Gör. Dinçer ATASOY

Iğdır Üniversitesi
ÖZET
ALES ve DGS sınavlarında sorulan sayısal mantık sorularının son zamanlarda merkezi
sınavlarda, özellikle TYT ve LGS sınavlarında da öğrencinin karşısına çıktığı görülmektedir.
2018 yılı TYT matematik sınavındaki 40 sorunun ve LGS sınavındaki 20 matematik
sorusunun akıl yürütmeyle çözülmesi hedeflenmiştir. Millî Eğitim Bakanlığının öğrenciye
ücretsiz verdiği matematik kitapları incelendiğinde akıl yürütme sorularının yeterince yer
almadığı gözlemlenmiştir. Bu durum öğrencinin hazırlıksız yakalanmasına sebep olmuştur.
Bir yıl önceki (2017 yılı) YGS ve SBS sınavında sorulan sorulara bakıldığında temel
matematik becerileri ölçülmekteydi. Özellikle dört işlem, üs ve kök kavramı, asal sayılar,
ardışık sayılar, bölme-bölünebilme, taban aritmetiği, basamak analizi, fonksiyon,
permütasyon, kombinasyon ve olasılık gibi temel cebirsel kavramları kullanabilme becerisi
ölçülmektedir. Yeni nesil sorular olarak adlandırılan bu tür sorular ise, yukarıda bahsi geçen
temel konuları yorumlayabilme kabiliyetini ölçmek için kullanılmaktadır.
Bu çalışmamda Sayısal mantık sorularının daha kolay çözülebilmesi için nasıl bir
strateji çizileceği gösterilecektir. Örnek sorularla analizin nasıl yapılacağı ve yorumlanacağı
anlatılacaktır. Tarihi seyir içerisinde mantık konusu ve özel olarak sayısal mantığın nasıl
değerlendirildiği, nelere dikkat edildiği, nasıl sınıflandırıldığı ele alınacaktır. Mantıksal akıl
yürütme sorularının çözülmesi için gerekli çözüm yolları ve yöntemleri, problem çeşitleri ve
problemlerin matematik diline çevrilmesi üzerinde durulacaktır. Görsel ve şekilsel sorular,
tablo ve grafik soruları ile problem sorularının görselleştirilerek çözülmesi sağlanacaktır.
Anahtar Sözcükler: Sayısal Mantık, Mantıksal Akıl Yürütme, Yeni Nesil sorular

ABSTRACT
The numerical logic questions asked in ALES and DGS exams are seen in the central
examinations, especially in the TYT and LGS exams. It is aimed to solve by reasoning 40
problems in TYT mathematics exam in 2018 and 20 mathematical questions in LGS. When
examining the mathematics books given by the Ministry of National Education free of charge
to students, it was observed that the questions of reasoning did not take place sufficiently.
This situation caused the student to be blindsided. A year ago (2017) YGS and SBS exam
questions asked the basic math skills were measured. In particular, the ability to use basic
algebraic concepts such as four operations, exponent and root concept, prime numbers,
successive numbers, division-divisibility, base arithmetic, order analysis, function,
permutation, combination and probability are measured. Such questions, which are called the
new generation questions, are used to measure the ability to interpret the basic issues
mentioned above.
In this study, it will be shown how to draw a strategy in order to solve numerical logic
questions more easily. It will be explain how to analize and interpret with the sample
questions. Chronologically the subject of logic and in particular how the digital logic is
evaluated, what is attention and how it is classified will be discussed. The methods and
Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 416
UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

methods of solving the logical reasoning questions, the types of problems and the translation
of the problems into the mathematical language will be emphasized. Visual and formal
questions, tables and graphical questions will be solved by visualizing the problem questions.
Keywords: Numerical Logic, Logical Reasoning, New Generation Questions

GİRİŞ
Mantık ilmi, mahiyetleri ortaya koyan tariflerden ve bunları doğrulamak için ileri
sürülen delillerden, doğru ve geçerli olanlarının, yanlış ve bozuk olanlarından ayrılmasını
sağlayan kanunlardır. (İbn-i Haldûn, Mukkadime, Cilt 2, S:701) Galileo’ya göre mantık
eleştiri aracı, matematik ise buluş aracıdır. Albert Einstein’e göre mantık sizi A noktasından B
noktasına götürür. Hayal gücü ise her yere götürür. İyi seçilmiş bir grafik veya bir resim
binlerce kelimeyle ifade edilecek anlamı içerir. Diğer yanda iyi seçilmiş bir matematik
denklemi, binlerce grafikle ifade edilebilecek anlamı içerir. (Nathan Spielberg & Byron D.
Anderson). Herhangi bir insanın hayatına başarı gitmeden geçici yenilgilerle ve
başarısızlıklarla karşılaşması kaçınılmazdır. Bir insan başarısızlıkla karşılaştığında yapılacak
en mantıklı ve kolay şey vazgeçmektir. İnsanların çoğunun tam olarak yaptığı budur.
(NapoIeon). Allah insanda ilimleri ve sanatları idrak edeceği düşünceyi yaratmıştır. Allah
(C.C.) Bakara suresinin 31. ayetinde geçen ve genel olarak meallerde “Ve (Allah) Âdem’e
bütün isimleri öğretti.” Ayeti ile insanoğlunun her şeyi idrak edecek bir kapasitede ve
mantıkta yaratıldığını ve yeterince çalışınca her şeyi başarabileceğini anlatmaktadır. İlim ya
mahiyetleri tasavvuru şeklinde olur. Ki ilmin bu türüyle, kendisiyle herhangi bir yargıya
varılmayan, sade ve basit idrak kast edilir. Ya da tasdik, yani bir şeyin sabit oluşu ile başka bir
şey için yargıda bulunma şeklinde olur. Mantık ilminde tasavvur ve tasdik de faydalandıkları
belli düzen ve kaidelere göre manalar terkip eder. Bu manaların hepsi de hayalî olup, çevresi
dardır. Çünkü mantık ilminde anlatıldığı gibi, bizce belirsiz olan şeyleri bilmek ister isek onu
zihnimizle araştırarak ve uygun bir surette tertip ve terkip ederek, o bilinmeyeni bilmek için
fikir ve kuvvet sarf ederek uğraşırız. (İbn-i Haldûn, Mukkadime, Cilt 1, S:236). Kâinata
baktığımızda bir düzen ve tertip söz konusudur. Adeta algoritma yapılmıştır. Gece ve gündüz
sürelerine, mevsimlere, yıllara ve çağlara bakıldığında gerek insan hayatında gerekse de bitki
ve hayvan yaşamında bir algoritma takdir edilmiştir. Anne karnındaki safhalarından, dünyaya
gelmesine, büyümesine, gelişmesine ve ölmesine kadar hep bir düzen içerisinde olmuştur.
Allah Kadir ismiyle her şeyi takdir etmiş ve belirtmiştir. Sayısal ya da sözel mantığın
olmadığı aslında hiçbir şey yoktur. Muhakeme, usa vurma ya da başka bir deyişle akıl
yürütme bütün etmenleri dikkate alarak düşünüp akılcı bir sonuca ulaşma işidir (Umay, 2003).
Matematiksel akıl yürütme becerisinin önemi düşünüldüğünde matematik öğretim sürecinde
bu becerinin geliştirilmesi için ortamlar hazırlanmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. (Işık,
A., Öz T., 2017)
Matematik başlıca iki ana dala ayrılır; Pür matematik ve Uygulamalı matematik. Bu iki
dal arasında ayırım kesin değildir. Ancak bu iki dal bir araya gelmekten hep imtina
etmişlerdir. Pür matematikçiler matematiği kendileri için uygularlar, Uygulamalı
matematikçiler ise matematiği başkaları için uygularlar. Matematiksel dünyayı aşağıdaki
şekilde ayırmakta mümkündür. (Arık N, Jerry P. King’ den çeviri)

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 417

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

Reel
Fonksiyonel
değişkenler
Analiz
Olasılık
teorisi

Kompleks
değişkenler
Diferansiyel
denklemler
Cebir
Kalkülüs
Diferansiyel Topoloji
denklemler

Şekil 1: Matematiksel dünya

Ancak matematiğin belirli bir bölümü birden çok bölgeye ait olabilir. Örneğin düşen
bir yağmur damlasının hareketi adi denklem denilen bir şeyle ifade edilir, bu da doğal olarak,
matematik dünyasının “diferansiyel denklemler” denilen bölgesindedir. Ancak bu denklemin
elementer olması “kalkülüs” denilen bölgeye de girmesine neden olur; bu da matematiksel
dünyanın bu iki bölgesinin ara kesitinin boş olmadığını gösterir. Ayrıca, “diferansiyel
denklemler” bölgesi “reel değişkenler”, kompleks değişkenler” denilen alanlarla da
kesişebilir.
Matematik, yapıyı üç içerik dizisi olarak sunmaktadır. Bunlar;
1. Sayı ve cebir,
2. Ölçme ve geometri
3. İstatistik ve olasılıktır
Matematik ayrıca dört yeterlilik dizisi olarak tanımlanmaktadır. Bunlar;
1. Anlama,
2. Akıcılık,
3. Problem çözme
4. Akıl yürütmedir.

Burada sayılan “Problem çözme”, seçim yapma, yorumlama, formüle etme, modelleme ve
modelleme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. (Anderson, 2009)

Materyal
Sayısal mantık sorularını; Sayısal yetenek, Şekil yeteneği ve Tablo-Grafik olmak üzere
üç grupta incelemek mümkündür. Sayısal yetenek sorularında; tanıtılan bir kural veya
sistemle ilgili soruların nasıl çözüleceği, verilen tabloların nasıl inceleneceği, sözel mantık
benzeri soruların matematik diline nasıl çevrileceği ve kutulara sayıların nasıl yerleştirileceği,
kart çekme, zar atma gibi deneysel farazi durumlarla nasıl başa çıkılacağı sorgulanır. Bunları
yaparken; dört işlem, üs ve kök kavramı, asal sayılar, ardışık sayılar, bölme-bölünebilme,
Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 418
UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

taban aritmetiği, basamak analizi, fonksiyon, permütasyon, kombinasyon ve olasılık gibi

temel cebirsel kavramlar kullanabilme hedeflenir. (Polat, Ç)
Şekil yeteneğinde; cebirsel ifadelerle birlikte geometrik şekillerin özelliklerini, birbirileri ile
ilişkilerini bazen örüntüler aramayı, bazen algoritma oluşturmayı ve bunlar arasında mantık
dizisi oluşturma sorgulanmaktadır.
Tablo- Grafik sorularında ise grafikleri yorumlayabilme, grafikten tabloya geçiş yapabilme ya
da tablodaki verilerin grafiklere aktarılması ve yorumlanması istenmektedir.

METOD
SAYISAL MANTIK SORULARI NASIL ÇÖZÜLÜR?
Sayısal mantık ya da sözel mantık sorularının çözümü neden zordur? Bu konuyla alakalı
G. K. CHESTERTON şöyle der; “Sorun çözümü görememelerinde değil, sorun sorunu
görememelerindedir” aslında matematikte önemli olan şey bize neler verilmiş ve ne isteniyor?
Bunu bulabilmek en can alıcı noktadır. Alber Einstein derki; “Bana çözmem için bir soru
bırakılırsa ve bir saatlik süre tanınsa; 45 dakikasını soruyu tanıyıp, okuyup ve anlamaya, 10
dakikasını çözüm yolu üretmeye ve geriye kalan 5 dakikasını da çözüme ayırırım.”
Prof. Dr. Ali Nesin derki; “Çoğu öğrenci anlamayı problem çözebilmek zanneder.
Açıklamaları, tanımları, gerekçeleri, akıl yürütmeleri hiç dinlemez, hiç umursamaz, göz
ucuyla şöyle bir okur, bu tür şeyleri gevezelik, boş laf sanır, ama problem çözme
yöntemlerine çok odaklanır. Problemleri çözebiliyorsa anlamıştır… Hayır, anlamak çok daha
derin bir süreçtir. Hatta tam tersine problem çözmeye odaklanmak insanın çapını düşürür,
yüzeyselleşmesine neden olur. Sadece problem çözmeye odaklanmak konuyu anlamama
nedenlerinin önde gelenidir.”
Sayısal mantık oyunlarının çözümünde izlenecek yol genel olarak şu şekildedir:
1. Verilen bilgi ve koşulları dikkatli bir şekilde okunmalıdır.
2. Verilen bilgi ve koşulları mümkünse matematik cümleleri ile ifade edilmelidir.
3. Soruların çözümü yapılıp kontrolü sağlanmalıdır.
Yukarıda bahsedilen adımlar detaylı bir şekilde incelendiğinde, öncelikle verilen bilgi
veya koşulları dikkatli bir şekilde okunmalıdır. Burada verilmiş olan bilgileri ve koşulları
matematiksel olarak ifade edilmesi sorunun çözümünde kolaylık sağlayacaktır. (
http://www.egtmatematik.com/mustakbel-matematikciye-ogutler-ali-nesin/) Bu yöntemle hem
koşulların veya bilgilerin tümünü kolayca göz istenilene önünde bulundurmuş olacaktır hem
de bunları yorumlamak daha kolay olacaktır. Verilen bilgileri matematiksel cümlelerle ifade
edildikten sonra eğer mümkünse istenen de matematiksel olarak ifade edilmelidir.
Verilenlerden nasıl gidebileceği hakkında düşünerek bir çözüm planı yapılmalıdır. Elde edilen
bu matematik cümlelerini kullanarak bazı oyunlarda genel bir çözüm üretilebilir veya bu
matematik cümleleri her bir sorunun çözümünde kullanılabilir. Daha önce yapılan çözüm
planını bu aşamada uygulamaya konulmalıdır. Son basamak kontrol basamağıdır. Yapılan
çözümleri kontrol etmek yanlış cevap verme oranını düşürecektir. İşlem hatalarını veya
çözüm kurgusundaki hataların fark edilmesine yardımcı olacaktır. ÖSYM’nin sorularındaki
seçeneklerde tahmini yanlış, çözüm sonucu elde edilecek hatalı sonuçlarda seçeneklerde yer
almaktadır. Bu yüzden bulunan cevap seçeneklerde olsa bile doğru olduğundan hemen emin
olmamak gerekir. Tüm seçenekler gözden geçirilmelidir.

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 419

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

SAYISAL MANTIK SORULARININ ÇÖZÜMÜNDE HIZ ÖNEMLİ Mİ?

1. Merkezi sınavlarda; akıl yürütme, hız, pratiklik gibi yetileri ölçen sorularla
karşılaşılır. Konu çalışmasından sonra ilgili konu ile alakalı çokça soru çözmek adaya avantaj
sağlamaktadır. (ÖSYM ALES Kılavuzu)
2. Merkezi sınavlarda soruya yaklaşım çok önemlidir. Zamanla yarışın söz konusu
olduğu bu sınavlarda diğer adaylara fark atma, okuduğunu kısa süre içerisinde anlama ve
doğru mantık yürütme her zaman avantaj sağlar. (ÖSYM ALES Kılavuzu)
3. Akıl yürütme elbette, her zaman doğru sonuçlara ulaşmaz. Sınıfta sık sık kusurlu akıl
yürütmelerle karşılaşılır. Kusurlu akıl yürütme, yanlış sonuçlara da ulaşsa, öğrencilerin nasıl
düşündüğünün ipuçlarını veren akıl yürütmelerdir. Genellikle doğru düşünebilen öğrencilerde,
özellikle matematiğin önemli kavramlarında ortaya çıkar ve bizi kavram yanılgılarının
kaynağına götürür. (Umay, A., Kaf, Y. 2005)
ÖRNEK 1:
Kibrit çöpleriyle oluşturulan bir örüntüde 1453. adımda hangi kibrit çöpü olur diye bir
soru sorulduğunda, modüler aritmetik konusunu bilmek zaman kazandırır.

ÇÖZÜM 1:

Şekil, her 10 adımda bir tekrar ettiğinden,

ğ ı ş Yani cevap C şıkkındaki

gibi olur. Eğer modüler aritmetikten faydalanmazsak, 1453. adıma kadar bu takibi yapmamız
gerekir ki zaman kaybının ne kadar olacağını düşünmek bile rahatsız edici olur.

ÖRNEK 2:
Bilgisayarlar verileri ifade etmek için Binary Kodlarını kullanır. Siz klavyenizle bir
harf yazdığınızda bilgisayar bu harfi 0 ve 1 sayılarından oluşan bir koda dönüştürmektedir.
Örneğin A harfinin Binary Kodu 01000001 olup bu kodun değeri 65’tir. Bu değer
20 + 0.21 + 0.22 + 0.23 + 0.24 + 0.25 + 1.26 + 0.27
Şeklinde hesaplanır.
= 1+ 0 + 0 + 0 + 0 + 0 + 64 + 0 = 65
Buna göre değeri 69 olan bir harfin Binary Kodu aşağıdakilerden

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 420

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

hangisidir? (2017- 2018 öğretim yılı 8. sınıflar için uygulanacak sınava ait
örnek sorular kitapçığı)
A) 01000010 B) 01000011 C) 01000101 D) 01000110

ÇÖZÜM 2:
Bu örnek soruda görüldüğü üzere sorunun nasıl yapılacağı ile ilgili gerekli açıklama
yapılmıştır. Bu açıklamaya dikkat ederek sorunun çözümü rahatlıkla yapılabilir. Burada da 69
sayısı sürekli 2 sayısına bölünerek elde edilen kalandaki sayılar sondan başa doğru
yazıldığında ikili sayı sistemindeki karşılığı bulunmuş olur. Ve bu sayı 01000101 olur.

20 + 0.21 + 1.22 + 0.23 + 0.24 + 0.25 + 1.26 + 0.27

ÖRNEK
= 1+ 0 +3:0 + 0 + 0 + 0 + 64 + 0 = 69
Aşağıdaki tabloda iki kitap fuarına ait günlük katılım ücretleri ve satılan her kitap için
katılımcılardan alınacak ücretler verilmiştir.

Tablo: Ürünlerin Fiyatları

Sattığı Her Kitap İçin Katılımcıdan Alınacak Ücret (TL)
Fuar Günlük Katılım
Ücreti (TL)

A 260 0,20

B 200 0,25

Bu fuarlardan herhangi birine 3 gün katılacak olan bir katılımcının en az kaç kitap satması
durumunda A fuarına katılması daha ekonomik olur? (2017- 2018 öğretim yılı 8. sınıflar için
uygulanacak sınava ait örnek sorular kitapçığı)

A) 1199 B) 1201 C) 3599 D) 3601

ÇÖZÜM 3: Fuarda satması gereken kitap sayısı x olsun. Buna göre;

A<B olması gerekir ki A fuarı tercih edilsin. Buna göre

Bir gün için olan değer olur. Bizden 3 gün katılması istendiğinden her tarafı 3 ile
çarpmamız gerekecektir. 3600<x olacağından x in 3601 olması gerekir. Yani en az 3601 kitap
satarsa A fuarına katılması daha ekonomik olur

ÖRNEK 4:
Ahmet ile Deniz aralarında sırasıyla birer tane pozitif tam sayı söyledikleri bir sayı oyunu
Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 421
UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

oynuyorlar. Oyuncunun söylediği sayı kadar puan kendisine, söylediği sayının kendisi hariç
pozitif tam sayı bölenlerinin toplamı kadar puan rakibine yazılıyor. Toplam puanı fazla olan
oyuncu oyunu kazanıyor.
Örneğin Ahmet 10, Deniz 12 sayılarını söylemiş olsunlar.

Söylenen sayı Söyleyen Ahmet’in aldığı puan Deniz’in aldığı puan

10 Ahmet 10 1+2+5=8
12 Deniz 1+2+3+4+6=16 12

Oyunda Ahmet toplam 26, Deniz toplam 20 puan aldığından oyunu Ahmet kazanır.
Buna göre Ahmet’in 14 sayısını söylediği oyunda, Deniz aşağıdaki sayılardan hangisini
söylerse oyunu kazanır? (2018- 2019 Öğretim Yılı Sınavla Öğrenci Alacak Ortaöğretim
Kurumlarına İlişkin Merkezî Sınava Yönelik Mart Ayı Örnek Soruları.)
A B C D
18 20 25 36

ÇÖZÜM 4:
Tablo çizerek çözüme kolay yoldan ulaşabiliriz.
A B C D
Sayı 18 20 25 36
Kendisi hariç çarpanları 1, 2, 3, 6 ve 9 1, 2, 4, 5 ve 10 1 ve 5 1, 2, 3, 4, 6, 9 ve 18
Çarpanları toplamı 1+2+3+6+9=21 1+2+4+5+10=22 1+5=6 1+2+3+4+6+9+18=43

Tablodan da görüleceği gibi Ahmet’in 14(14’ün çarpanları 1, 2 ve 7 olduğundan toplamları 10

olur.) sayısını söylediği oyunda, Deniz’in daha az çarpanlı bir sayı söylemesi gerekir. Bu sayı
25 olursa, Deniz 25+10=35 puan alır. Ahmet ise 14+6=20 alır. Çünkü 25 sayısının çarpanları
1 ve 5 olduğu için Ahmet’in alacağı puan 20 olur ve Deniz oyunu kazanmış olur.

ÖRNEK 5: Bağlantılı İnternet Siteleri (ÇAĞDAŞ P. Kitap Mucidi 2018 Sayfa 215-216)

Şekilde, 10 internet sitesinin bulunduğu bir ağda siteler arasında bulunan linkler verilmiştir.
Bazı siteler arasında tek yönlü linkler varken bazı siteler arasında iki yönlü
Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 422
UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

linkler vardır. İlk başta D sitesine giriliyor ve linklere tıklanıp L sitesine ulaşılmaya
çalışılıyor.

I. En az sayıda tıklama ile L sitesine ulaştığı bilinen biri, aşağıdaki sitelerden hangisine
girmemiştir?

A B C D E
E H K F L

ÇÖZÜM I
En az sayıda tıklama ile, ile mümkündür. Bu
sırada H sitesine girilmez.

II. Bir siteye en fazla bir kere girilmek şartıyla L sitesine en çok kaç tıklama ile
ulaşılabilir?

A B C D E
5 6 7 8 9

ÇÖZÜM II:

Şeklinde, yani en fazla 8 tıklama ile L sitesine ulaşılabilir.

III. Bir siteye en fazla 1 kez girmek şartıyla 6 adet tıklama ile L sitesine giren biri, kaç
farklı yol izlemiş olabilir?

A B C D E
1 2 4 5 6

ÇÖZÜM III:

Şeklinde tek yolla elde edilebilir.

IV. Yapılan teknik çalışmada H sitesinden K sitesine bir link verilmiştir, ancak bu sırada
G sitesi çökmüştür. Buna göre, bir siteye en fazla bir kez girilmek şartıyla L sitesine en
Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 423
UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

çok kaç farklı yolla ulaşılabilir?

A B C D E
7 6 5 4 3

ÇÖZÜM IV:

Şekilde görüldüğü gibi her defasında D’den başlamak yerine diyagramlar oluşturulabilir.

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 424

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

Olmak üzere 6 farklı yolla L sitesine ulaşılabilir.

ÖRNEK 6:
Bir tam sayıdan daha küçük ve bu tam sayıyla aralarında asal olan pozitif tam sayıların
sayısını veren fonksiyona Euler – Phi Fonksiyonu denir. Euler – Phi Fonksiyonu ϕ(n) şeklinde
gösterilir.
ϕ (4) ün değerini bulmak için 4 ile aralarında asal olan 4 ten küçük pozitif tam sayıların
sayısını bulmalıyız. 4 ile aralarında asal olan sayılar 1 ve 3 tür. Buna göre ϕ (4) =2 olur.
I. Buna göre ϕ (20) nin değeri kaçtır?
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
ÇÖZÜM I:
20’den küçük ve 20 ile aralarında asal olan sayılar; 1, 3, 7, 9, 11, 13, 17 ve 19 dur. Buna
göre ϕ (20) = 8 olur.
II. ϕ(n) = 8 ise bu eşitliği sağlayan en küçük n doğal sayısı aşağıdakilerden hangisidir?
A) 12 B) 14 C) 15 D) 18 E) 20

ÇÖZÜM II:
A B C D E
12 14 15 18 20
1, 5, 7 ve 11 1, 3, 5, 9 ve 1, 2, 4, 7, 8, 1, 5, 7, 11, 1, 3, 7, 9,
11 11, 13 ve 14 13 ve 17 11, 13, 17 ve
19
ϕ (12) =4 ϕ (14) =5 ϕ (15) =8 ϕ (18) =6 ϕ (20) = 8

Tablodan da anlaşılacağı üzere ϕ(n) = 8 şartını sağlayan en küçük sayı 15 tir. Buna göre
doğru cevap C şıkkıdır.
III. X ve y birbirinden farklı doğal sayılar olmak üzere ϕ(x) = ϕ(y) = 4 ise x + y ifadesinin
en küçük değeri kaçtır?
A) 13 B) 14 C) 15 D) 16 E) 1

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 425

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

ÇÖZÜM III:
5 8
1, 2, 3 ve 4 1, 3, 5 ve 7
ϕ (5) =4 ϕ (8) =4
5 + 8 =13
Tablodan da görüleceği gibi şartı sağlayan en küçük iki doğal sayı 5 ve 8 olduğu için,
toplamları da 13 olur. Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.
Örnek 6’da verilen türdeki bu soruları yanıtlamak için “Euler ϕ fonksiyonu” adı verilen
bir fonksiyondan yararlanılır. Sayılar kuramının en önemli fonksiyonlarından biri olan Euler ϕ
fonksiyonu şöyle tanımlanır: ϕ(n), n’den küçük eşit ve n’yle aralarında asal (yani n’yle en
büyük ortak böleni 1 olan) pozitif sayıların sayısıdır. Daha matematiksel bir deyişle, ϕ(n)
sayısı, 0 < d ≤ n ve EBOB(d, n) = 1 özelliklerini sağlayan d’lerin sayısıdır.

ÖRNEK 7:
ŞİFRELEME OYUNLARI
Şifreleme oyunlarının temel mantığı bazı bilgilerin gizlenmesine dayanmaktadır.
Rakamlar, sembol veya harflerle şifrelenebilir. Şifreleme oyunlarında, şifreleme yöntemine
ilişkin bilgiler verilmektedir. Bu yüzden şifreleme oyunlarına ait soruları cevaplamak oldukça
kolaydır. Şifreleme oyunlarının çözümünde öncelikle rakamlarla harfler veya sembollerin
eşleştirmesi yapılmalıdır. Bu eşleştirme sonucunda elde edilen tablo ile soruları
cevaplayabilirsiniz.

Burak, şekilde verilen cep telefonuna ait tuş takımı yardımıyla aşağıda verilen koşullara
göre gizli bir mesaj oluşturacaktır:
• Hangi harf yazılmak isteniyorsa o harf soldan sağa doğru kaçıncı sıradaysa o tuşa o
sıra numarası kadar basılmalıdır. Örneğin “B” harfini yazmak için 2 tuşuna iki kez
basılmalıdır.
• “0” tuşuna basıldığında 1 karakter boşluk bırakmaktadır.
• “1” tuşuna basıldığında “.” karakteri koyulur. Burak, bu tuşlara bastığında çıkan
rakamları yan yana yazarak gizli kodu oluşturuyor.
Örneğin; “SAYI” mesajının kodu 777729999444 şeklindedir. S harfi için dört kez 7 ye,
A harfi için bir kez 2 ye, Y harfi için dört kez 9’a ve I harfi için ise üç kez 4’e basılmıştır.
“6283362844455” koduna ait mesaj ne olabilir?
(http://matematus.com.tr/belgeler/ornek.pdf)

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 426

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

ÇÖZÜM 7:
Bu oyunda harfler rakamlarla şifrelenerek bir mesaj oluşturuluyor. Şifreli kodun nasıl
oluşturulduğuyla ilgili bilgiler verildiğinden sorunun çözümü oldukça kolay olacaktır ama bir
sorun var. Örneğin 7777 kodu birden fazla mesajı verebilir. Bunlar PPPP, QQ, RP, PR, S vs
gibi olabilir ama biz beklediğimiz anlamlı mesaja göre bir çözüm yapacağız.
Verilen kodu inceleyerek hangi rakamın kaç kez tekrar ettiğini bilmemiz şifreli mesajda hangi
harflerin olduğunu bulmamızı sağlayacaktır.
6 → M 2 → A 8 → T 33 → E 6 → M 2 → A 8 → T 444 → İ 55 → K
Bu harfleri yan yana yazdığımızda MATEMATİK kelimesini elde ederiz. Böylelikle şifreli
mesajı elde etmiş olduk.
RESFEBE: Bir kelimenin farklı kelimeler, sözcük öbekleri ya da resimlerle anlatılması
üzerine tasarlanmış bir oyundur. Resfebe; anlatımında kullanılan resimlerin, harf ya da
kelimelerin, duruş yönünden biçimine, yazı karakterine kadar her durumun değerlendirilmesi
ve düşünülmesi gereken bir oyundur. Örneğin; veya
ı

ÖRNEK 8:

ÇÖZÜM 8:
Burada küp görseli 3. kuvvet, kare görseli 2. kuvveti, aşağı ok eksiyi ve yukarı ok ise artıyı
göstermektedir.
ve olur.
Buna göre;
Soruda sorulan olur.
ÖRNEK 9: Aydın, Şimşek, Cesur, Koç, Erdem ve Arman aileleri bir nikah salonunu aynı
haftanın farklı günleri için kiralamışlardır. (Pehlivan A., Gürel Z. Y., 2019)
Bu salonun kiralama koşulları ve kiralayan kişiler ile ilgili bilgiler şunlardır:
 Pazartesi günleri salonda nikah yapılmamaktadır.
 Salonda bir gün içinde saat 13:00 ve 19:00’da olmak üzere iki tören yapılmaktadır.
 Salonu kiralayan bu ailelerden ikisinin nikah töreni saat 13:00’te, dördünün nikah
töreni de 19:00’da yapılacaktır.

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 427

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

 Koç ve Arman ailelerinin nikah törenleri cumartesi ve pazar günlerinde, farklı

saatlerde yapılacaktır.
 Cesur ailesinin nikah töreni, Şimşek ailesinin nikah töreninin olduğu günden daha
önceki bir günde yapılacaktır.
 Erdem ailesinin nikah töreni cuma günü saat 13:00’te yapılacaktır.

Bu metinde verilen bilgilerden hareketle aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A. Salı günü saat 13:00’te salon boştur.
B. Perşembe günü saat 19:00’da salon boştur.
C. Cumartesi günü saat 13:00’te salon boştur.
D. Pazar günü 19:00’da salon doludur.
ÇÖZÜM 9: Tablo çizmeyi gerektiren sorular ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda en çok sorulan
soru tipidir. Bu soru tipini iyi tahlil etmek gerekir. Bu tablo oluşturmayı gerektiren sorular
kümelere karşılık gelir. Küme sayısı en az 3 olan sorularda tablo çizmek soruyu anlamak için
kolaylık sağlar ve devamında da çözüme ulaştırır.
Soruda verilen bilgiler tabloya aktarılırsa, aşağıdaki gibi olur.
Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar
Aydın 19:00
Şimşek 19:00
Cesur 19:00
Koç 13:00
Erdem 13:00
Arman 19:00

Şıklarda verilen bilgilerden A şıkkındaki “perşembe günü saat 19:00’da salon boştur.”
Kesinlikle yanlış olur.
SİMETRİ: Herhangi bir şekli ortadan ikiye böldüğümüzde iki ayrı birbirinin aynısı şekil elde
edebiliyorsak buna simetrik şekil denir. Bu simetrik şekli tam ortadan ikiye bölersek bu
çizgiye simetri ekseni denir. Simetri ekseninin böldüğü şeklin her iki yanı birbirine tamamen
eşit olmalıdır.

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 428

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

ÖRNEK 10: (PISA-TIMSS benzeri sorular artıbir yayınları, 2019)

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 429

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

ÇÖZÜM 9: 3. Şekilden başlanarak sondan başa doğru kat yerleri açıldığında aşağıdaki sonuç
elde edilecektir. Cevap D şıkkındaki görsel olacaktır.

SONUÇ VE ÖNERİLER
1. Sorunun son satırında yer alan altı çizili veya siyah ile işaretlenmiş kısım, sorudan ne
istenildiğini vurgulayan kısımdır. Burası dikkatlice incelenmelidir.
2. Sayısal mantık sorularının çözümünde soruda verilenleri bir kenara soruda
istenilenleri de ayrı bir kenara yazarak eldeki veriler dikkatle sınıflandırılmalıdır.
3. Temel matematik bilgilerine hâkim olunması, Sayısal mantık soruları nasıl çözülür
sorusuna verilecek cevaplar şöyle olmalıdır; sayıların çarpma, bölme ve toplama çıkarma
işlemlerine hâkim olunmalı, sayısal ifadelerin (çarpma, üssünü alma, fonksiyonunu alma,
doğal sayılar, rasyonel sayılar) ne anlama geldiği iyi bilinmelidir.
4. Sayısal mantık sorularını çözerken çok iyi gözlemlenmeli, şekillerin anlamları
bilinmeli, beyin jimnastiği yapılmalıdır.
5. Binlerce farklı sayısal mantık soruları olacağı için, mutlaka sınavlara çok iyi
hazırlanmalı farklı kaynaklardan sayısal mantık soruları çözülmelidir.
6. Her sorunun kendine ait bir çözüm tekniği bulunmaktadır. Soruyu çözmek için tablo
oluşturmak bilinen bir yöntemdir. Tablonun içine soruda kesin verilenler yazılmalı, yanlarına
ise kesin olmayan ifadeler parantezle yazılmalıdır. Kesin olan ifadelerden yola çıkarak istenen
bulunabilecektir.
7. Matematiksel akıl yürütme becerisinin kazandırılmasının gerekliliği ile ilgili gerekçe
olarak, problem çözmeye yardımcı olması, ezbercilikten uzak olması, farklı bakış açıları ve
yorum yeteneği kazandırması, çeşitli beceri ve yetenekleri geliştirmesi, matematiğe karşı
bakış açısını değiştirmesi ve özgüven gibi bireysel özellikler açısından katkı sağlaması
gösterilebilmektedir. (Işık, A., Öz T., 2017)
8. Matematik, Öğrenmede kilit rol oynar. Matematiğin alanları ve genel becerileri:
işbirliği, iletişim, yaratıcılık, kritik düşünme, bilgi teknolojisi, sayısallık, problem çözme,
özyönetim ve çalışma becerileri şeklinde sınıflandırılabilir. (Anderson, 2009)
9. Matematik yeterliliği, PISA’da tanımlandığı gibi bireylere matematiğin dünyada
oynadığı rolü fark etmelerine ve bireylerin yapıcı, duyarlı ve yansıtıcı vatandaşlar olmaları
için gerekli, sağlam dayanakları olan yargı ve kararları vermelerinde yardımcı olur.
10. PISA araştırmasında okuma becerileri; “kişinin topluma katılmak, potansiyelini ve
bilgisini geliştirmek ve amaçlarını gerçekleştirmek” için yazılı metinleri anlaması, kullanması,
onlar üzerinde düşünmesi ve onlarla uğraşması olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım, geleneksel
bilgiyi çözümleme kavramının ve yazılı olanı anlamadan daha ötesine gitmektedir. Buna göre
okuma becerisini kazandıracak çalışmalar yapılmalıdır.

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 430

UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

11. Okuma becerileri alanında öğrencinin verilen metindeki bilgiye ulaşması, bilgiyi
hatırlaması, yorumlaması ve kendi düşüncesini yansıtabilmesi becerisi ölçülmektedir.
12. TIMSS 2015 raporuna göre, Matematik başarı testinde soruların bilme, uygulama ve
akıl yürütme olmak üzere üç kategoride ele alındığı görülmektedir. Soruların %40’ı akıl
yürütme alanında sorulduğu için, uluslararası sınavlarda başarıyı yakalamak için
müfredatların buna göre düzenlenmesi gerekir.

TIMSS; Öğrencilerin matematik ve fen alanlarında kazandıkları bilgi ve becerilerin

değerlendirilmesine yönelik bir tarama araştırmasıdır. Uluslararası Eğitim Başarılarını
Değerlendirme Kuruluşu (International Association for the Evaluation of Educational Achievement)
IEA’nın bir projesidir.

PISA; Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) bu kapsamda uluslararası düzeyde

yapılan en kapsamlı eğitim araştırmalarından biridir. PISA araştırması, öğrencilerin okulda
edindikleri bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullanabilme becerisini ölçmeyi hedeflemektedir.

KAYNAKLAR
Akkuş-Çıkla, O. ve Duatepe, A. (2002). İlköğretim matematik Öğretmen adaylarının
orantısal akıl yürütme becerileri üzerine niteliksel bir çalışma, Hacettepe Eğitim Fakültesi
Dergisi, 23, 32-40
Altun M.H. Ortaöğretim Matematik 12 Ders Kitabı Tutku Yayıncılık Kavacık
Subayevleri Mah. Fahrettin Altay Cad. No.: 4/8 Keçiören/ANKARA ISBN 978-975-8851-89-
8
Anderson J.(2009) Mathematics Curriculum Development and the Role of Problem
Solving, The University of Sydney, ACSA Conference 2009
Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 431
 UMTEB 6. ULUSLARARASI MESLEKİ VE TEKNİK BİLİMLER KONGRESİ 2019

Arık Nermin, Jerry p. King’den çeviri, Matematik sanatı TÜBİTAK Popüler bilim
kitapları 49, 1997 yılı basımı sayfa: 26-27
Artıbir yayınları, PISA-TIMSS benzeri sorular, Matematik Yeni Nesil Sorular, 2019
sayfa: 175
Emin A., Gerboğa A., Güneş G., Kayacıer M. Ortaöğretim Matematik 12 Ders Kitabı
Devlet Kitapları Birinci Baskı, 2018
Gümüşel İ. S., Deviren M. E. Ortaöğretim Matematik 12 Temel Düzey Ders Kitabı.
MHG Kitap Basım Yayım Ticaret A.Ş. ISBN: 978-605-84393-5-1
Hadi B., Akıllı R. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Matematik 8 Ders Kitabı Devlet
Kitapları Birinci Baskı, 2018
Işık, A., Öz T. İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Matematiksel Akıl
Yürütme Becerisi Üzerine Görüşleri eefdergi Cilt: 19 Sayı: 12
İbn-i Haldûn, Mukkadime, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 481 Bilim ve Kültür
Eserleri Dizisi: 54 Şark- İslâm Klasikleri: 4 Cilt 1ve Cilt 2, S: 236, S:701
Kemancı B., Büyükokutan A., Çelik S., Kemancı S. Ortaöğretim Fen Lisesi
Matematik 12 Ders Kitabı Devlet Kitapları Birinci Baskı, 2018
Nesin A. (2009) Matematik Dünyası Dergisi Yıl: 18 sayı:80 sayfa:1
Pehlivan A., Gürel Z. Y. (2019) Tamamı Yeni Nesil Sorularla Türkçe, Palme Yayınevi
2019 sayfa: 33
Polat Ç Sayısal Mantık, Kitap Mucidi Yayınları, 2018 yılı basımı sayfa: 1-3
Önal Y. Ü., Üstün Y. Ü. (2018) Sözel Mantık Kitap Mucidi yayınları 2018 yılı basımı
sayfa: 29
Umay, A., Kaf, Y. (2005). Matematikte kusurlu akıl yürütme üzerine bir çalışma.
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 188-195.
https://www.unibilgi.net/ sayisal mantik sorulari nasil cozulur/
https://www.osym.gov.tr/TR,15661/2019-ales1-basvurularinin-alinmasi-05032019.html
http://matematus.com.tr/belgeler/ornek.pdf
http://www.egtmatematik.com/mustakbel-matematikciye-ogutler-ali-nesin/
http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2014/11/PISA2015_UlusalRapor.pdf
http://timss.meb.gov.tr/wp-content/uploads/TIMSS_2015_Ulusal_Rapor.pdf

Nisan 11-12, 2019 Iğdır/ TÜRKİYE 432

View publication stats