ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΙ

ΓΝΩΣΗ ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ

www.mba.econ.uoa.gr
 Πρόβλεψη εποχικότητας
• Κάθε μοτίβο που επαναλαμβάνεται ανά τακτά διαστήματα χαρακτηρίζεται ως
μοτίβο εποχικότητας (seasonal pattern).
• Παραδείγματα:
✓Η κατανάλωση πετρελαίου, η οποία αυξάνεται κατά τη χειμερινή περίοδο.
✓Οι ξενοδοχειακές κρατήσεις, η οποίες αυξάνουν κατά τη θερινή περίοδο.
✓Η πώληση ευχετήριων καρτών, η οποία αυξάνει κατά την περίοδο των
Χριστουγέννων ή του Πάσχα.
• Η ένταση της εποχικότητας καθορίζεται από το βαθμό κατά τον οποίο οι
πραγματικές τιμές αποκλίνουν από τον μέσο όρο των δεδομένων.
• Σε ότι ακολουθεί, θα εξετάσουμε μόνο την πολλαπλασιαστική εποχικότητα,
σύμφωνα με την οποία η εποχικότητα εκφράζεται ως ποσοστό επί του
μέσου όρου.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 2

 Πρόβλεψη εποχικότητας
• Δείκτης εποχικότητας (seasonal index):
✓Το ποσοστό κατά το οποίο η τιμή κάθε περιόδου υπερβαίνει ή
υπολείπεται του μέσου όρου.
✓Για παράδειγμα, εάν ο δείκτης εποχικότητας αναφορικά με την
κατανάλωση του πετρελαίου κατά τους φθινοπωρινούς μήνες ανέρχεται
σε 1.30, συνεπάγεται ότι η κατανάλωση υπερβαίνει κατά 30% την ετήσια
μέση κατανάλωση. Ομοίως, αν η κατανάλωση κατά τους θερινούς μήνες
έχει δείκτη εποχικότητας 0.7, συνεπάγεται ότι η κατανάλωση αντιστοιχεί
στο 70% της ετήσιας κατανάλωσης, ή διαφορετικά ότι η κατανάλωση
υπολείπεται κατά 30% της μέσης ετήσιας κατανάλωσης.
• Στη συνέχεια θα εξετάσουμε αποκλειστικά την περίπτωση υπολογισμού
τριμηνιαίας εποχικότητας, για περίοδο ενός έτους, αλλά η ίδια διαδικασία
μπορεί να ακολουθηθεί για κάθε είδος εποχικότητας.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 3

 Βήματα πρόβλεψης εποχικότητας
Βήμα 1: Υπολογισμός της μέσης ζήτησης ανά τρίμηνο ή εποχή
Πραγματοποιείται εάν διαιρέσουμε τη συνολική ετήσια ζήτηση με τον
αριθμό των εποχών ανά έτος, δηλαδή με τον αριθμό 4.
Βήμα 2: Υπολογισμός ενός δείκτη εποχικότητας κάθε έτους για το οποίο
υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία
Πραγματοποιείται εάν διαιρέσουμε την πραγματική ζήτηση κάθε εποχής
με την μέση ζήτηση ανά εποχή που υπολογίσαμε στο βήμα 1.
Βήμα 3: Υπολογισμός του μέσου δείκτη εποχικότητας για κάθε εποχή
Πραγματοποιείται προσθέτοντας τις τιμές του δείκτη εποχικότητας της
εξεταζόμενης εποχής και διαιρώντας με τον αριθμό των ετών.
✓Π.χ. υπολογίζουμε τον μέσο όρο όλων των δεικτών της εαρινής
περιόδου, στη συνέχεια όλων των δεικτών της θερινής περιόδου, ...

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 4

 Βήματα πρόβλεψης εποχικότητας
Βήμα 4: Υπολογισμός της μέσης ζήτησης ανά εποχή για το προσεχές
έτος
Πραγματοποιείται εάν χρησιμοποιήσουμε μια οποιαδήποτε μέθοδο
υπολογισμού της ετήσιας ζήτησης και στη συνέχεια διαιρέσουμε το
αποτέλεσμα με τον αριθμό των εποχών προκειμένου να
προσδιορίσουμε τη μέση ζήτηση ανά εποχή για το προσεχές έτος.
Βήμα 5: Πολλαπλασιάστε τη μέση εποχική ζήτηση του επόμενου
έτους με κάθε δείκτη μέσης εποχικότητας
Το αποτέλεσμα είναι μια πρόβλεψη ζήτησης για κάθε εποχή του
επόμενου έτους

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 5

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Πρόβλημα εποχικότητας:
Ένα πανεπιστήμιο θα πρέπει να πραγματοποιήσει
προβλέψεις για τις εγγραφές φοιτητών που
αναμένεται να πραγματοποιηθούν ανά τρίμηνο
κατά το προσεχές έτος. Έχει συλλέξει τις
τριμηνιαίες εγγραφές των δύο πρόσφατων ετών.
Επίσης, υπολογίζεται ότι οι συνολικές εγγραφές
κατά το προσεχές έτος θα ανέλθουν σε 90.000.
Ποια είναι η πρόβλεψη για κάθε τρίμηνο του
προσεχούς έτους;

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 6

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Λύση: Με βάση τη μεθοδολογία που αναπτύξαμε στις προηγούμενες
διαφάνειες, ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

Βήμα 1: Υπολογισμός της μέσης ζήτησης ανά τρίμηνο ή εποχή

Διαιρούμε τη συνολική ετήσια ζήτηση με τον αριθμό 4 (ανά τρίμηνο):
Έτος 1: 80/4 = 20
Έτος 2: 84/4 = 21
Βήμα 2: Υπολογισμός ενός δείκτη εποχικότητας κάθε έτους για το οποίο
υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία
Διαιρούμε την πραγματική ζήτηση για κάθε εποχή με τη μέση ζήτηση ανά
εποχή.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 7

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Βήμα 2:

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 8

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Βήμα 3: Υπολογισμός του μέσου
δείκτη εποχικότητας για κάθε εποχή
Παρατηρούμε ότι οι δείκτες
εποχικότητας, ως προς κάθε εποχή,
διαφέρουν από έτος σε έτος. Σε αυτή
την περίπτωση, υπολογίζουμε τον
μέσο όρο, δηλαδή κατασκευάζουμε
τον μέσο δείκτη εποχικότητας.

Βήμα 4: Υπολογισμός της μέσης ζήτησης ανά εποχή για το προσεχές έτος
Η πρόβλεψη αναφορικά με τις συνολικές ετήσιες εγγραφές για το προσεχές έτος
είναι 90000, επομένως η μέση ζήτηση ανά περίοδο υπολογίζεται ως εξής:
90000/4=22500
Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 9
 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Βήμα 5: Πολλαπλασιάστε τη
μέση εποχική ζήτηση του
επόμενου έτους με κάθε δείκτη
μέσης εποχικότητας
Πολλαπλασιάζουμε τα
αποτελέσματα του βήματος 3 με
αυτό του βήματος 4 και έχουμε
την πρόβλεψη για κάθε μια από
τις εποχές τους προσεχούς έτους.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 10

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Υλοποίηση σε Excel:
Οι παραπάνω υπολογισμοί μπορούν να πραγματοποιηθούν σε φύλλα εργασίας
Excel ως ακολούθως:

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 11

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Υλοποίηση σε Excel:

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 12

 Παράδειγμα - πρόβλημα εποχικότητας
Υλοποίηση σε Excel:

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 13