MODÜL 7: BAKIM

UYGULAMALARI

İçindekiler Tablosu
7.2. ATÖLYE ÇALIŞMALARI ....................................................................................................................2
1. Aletler, Ebatları ve Ayarları ......................................................................................................................2
1.1.Aletler ve Test Ekipmanları ................................................................................................................2
1.2. EASA Part 145'e göre Ekipman, Aletler ve Materyaller ....................................................................2
2.Fit ve Tolerans ............................................................................................................................................3
2.1. Tanım .................................................................................................................................................3
2.2. Sapmalar ve Toleranslar .....................................................................................................................3
2.3. Tolerans Alanının Genişliği ...............................................................................................................3
2.4. Fit .......................................................................................................................................................6
3.Aletler ve Ekipmanların Kalibrasyonu .......................................................................................................7
3.1. Kalibrasyon Etiketi .............................................................................................................................7
3.2. Kalibrasyon Tablosu Ve Ekipmanların Ayarlanması .........................................................................8
 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

7.2. ATÖLYE ÇALIŞMALARI

1. Aletler, Ebatları ve Ayarları

1.1.Aletler ve Test Ekipmanları

Aletler ihtiyaç olduğu zamanlarda uygun bir şekilde ve türlerine göre depolanmalı ve hazır
bulundurulmalıdır. Kullanımdan sonra bütün aletlerin eksik ve kusurlu olmaması için kontrol edilmeli ve
uygun bir şekilde yeniden depolandırılmalıdır. Yer servisinde uygulanan ana kural her bir uygulamadan
sonra çalışma esnasında ortalığa bırakılan araç gereçlerin yerlerine konulduğu kontrol edilmelidir.

 Aletler, parçalar ve temizlik gereçleri asla yerlere konulmamalıdır.

 Çalışma sonrası aletlerinizin eksiksiz olduğunu her zaman kontrol ediniz.
 Özel aletler ve test ekipmanları uygulanabilir kullanma talimatlarına göre kullanılmalıdır. Denetim
zamanı dahi uygulanmalıdır.
 Pnömatik, hidrolik ve elektriksel test ekipmanları ile çalışırken çok daha dikkatli olmak gerekir.
Maksimum basınç veya voltaj değerleri geçerli uygulamayı yerine getirebilecek derecede iyi olmalıdır.
 Ayarlı test aletlerindeki ana göstergeler ayarlı tutulmalıdır ve kullanımdan sonra uygunca
depolanmalıdır.

1.2. EASA Part 145'e göre Ekipman, Aletler ve Materyaller

EASA Part 145.A.40’ta önerilen ekipman alet ve malzeme hakkında kurallar:

A. Şirket, gerekli ekipman alet ve malzemeyi onaylı iş kapsamında gerçekleştirmeye izin vermeli ve
kullandırmalıdır,
 Yapımcıya özgün belirli alet veya ekipmanlar kullanılmalıdır. Eğer otorite bu ekipmanın yerine başka
ekipmanları tanımlamıyorsa.
 Ekipmanlar ve aletler daima müsait olmalıdır.
 Onaylanmış bir bakım merkezinin yeterince uçak erişim ekipmanına ve muayene platformuna sahip
olması gerekir.
B. Şirket bütün alet, ekipman ve belirli test ekipmanlarının uygun olanını kontrol etmeli ve
standarda göre kalibre etmeli ve tamir edildiğinden emin olmalıdır. Standart kullanılan ayarların
dosyası ve izlenebilirliği şirket tarafından muhafaza edilmelidir.
 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

2.Fit ve Tolerans

2.1. Tanım

Mühendislikte tolerans, üreticinin belirlediği nesnenin özelliğine göre nominal ölçüsü ve izin verilen
alandır. Toleransın amacı mesela hatalı sıcaklık veya hatalı hat voltaj gibi kontrol edilemeyen faktörlerin
gecikmelerini önlemektir. Örneğin; elektriksel özelliği direnç olan 100 Ohm değerindeki direnç %1 gibi
bir toleransa sahiptir. Bu şu anlama gelir. 100 Ohm luk herhangi bir direnç 99 Ohm ile 101 Ohm arasında
kabul edilebilir değerdedir. Kesinlikle 100 Ohm değerindeki direnç nitelendirilmesi mantıklı değildir.
Çünkü direnç sıcaklık ve herhangi bir faktörle değişkenlik gösterecektir.
Tolerans, belirtilen nominal değerin yüzdeliği veya belirtilen bir faktör olabilir. Nominal değerden
maksimum sapma, izin verilen değerin net alanı veya yayımcı standardıyla adlandırılan bilgi belirtilidir.
Tolerans 40+-0.1 mm gibi simetrik veya 40+0.2/-0.1 mm gibi asimetrik olabilir.

2.2. Sapmalar ve Toleranslar

Geçerli çapın sapması istenen çapa bağlıdır. Deliğin kalitesi şaft yüzeyinin yapısına ve istenen çaptan
geçerli çapın yapısına bağlıdır.

2.3. Tolerans Alanının Genişliği

Ana çapın ebatına ve istenen kaliteye bağlıdır. Tolerans dereceleri tolerans alanının genişliğini verir ve
standartlaştırır. Tolerans dereceleri IT ile tanımlanır (ISO standartları için.) ve 1’den 18’e kadar
numaralandırılır. Şekil 7.2.1’de alttaki bölümde verilen standardın haricinde gösterilmiştir.
 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

Şekil 7.2.1: Toleranslar ve Sapmalar

 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

Şekil 7.2.2: Tolerans Bölgelerinin Konumu

Tolerans derecesi sadece tolerans alanının genişliğini verir ama sıfır hattıyla ilişkili alanın pozisyonu
değildir. Pozisyonlar metinde gösterilir.
 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

2.4. Fit

Şekil 7.2.3: Klerans Türleri

Şaft ve deliğin yüksek sapmasıyla şaft ve delik arasında maksimum boşluk olur. Şaft ve deliğin az
sapmasıyla minimum boşluk oluşur. Transition fit ' de delik ve şaftın yüksek sapması maksimum boşluk
oluşur. Deliğe izin verilen çap maksimum, şaft ise minimum çapa sahiptir. Eğer şaft maksimum çapta ve
delik minimum çapta ise az sapma yapar. Şaft çapı delikten düzgün ve genişse burada şaft deliğe
bastırılmalıdır. Böylece şaftın verdiği geçiş boşluğu ve genişliği oluşmaz (sıkı geçme dediğimiz durum).
Interference fit de şaft çapı her zaman delikten birkaç mikrometre geniştir.
 MODÜL 7: BAKIM
UYGULAMALARI

3.Aletler ve Ekipmanların Kalibrasyonu

Kalibrasyon, “belirli koşullar altında”, bir ölçme cihazı veya bir ölçme sisteminin verdiği değerler ile
ölçüm standartları ile gerçekleştirilen ve bunlara karşılık gelen değerler arasındaki ilişkiyi kuran işlemler
(ölçümler) dizisi olarak tanımlanır. Bizler, aletlerin, cihazların, test aletlerinin doğru çalıştıklarına,
düzgün değerler ölçtüklerine güvenmeliyiz. Bu sebebten dolayı toollarımızı zaman zaman kalibre
etmeliyiz. Bütün ölçü aletlerinin kendine özgü tolerans ölçme yöntemi vardır. Bu ölçülen değerlerin
toleransları, limitleri, cleransları hakkında belirsizlik, tereddüt daima olacaktır.

Toolları kullanırken, küçük toleranslar ve büyük toleranslar olacaktır bunu bilmeliyiz. Kalibrasyon
işleminde; üretimde kullanılan test / ölçü aleti veya cihazların sapmaları belirlenir, hataları düzeltilir.
Periyodik olarak yapılan kalibrasyon işlemi neticesinde hatalar minumuma indirgenir.

Organizasyon, bakım yetki kapsamındaki işleri yapmak için gerekli teçhizat, takım ve malzemeye sahip
olmalıdır. Gerektiğinde, takım, teçhizat ve özellikle test teçhizatı, faal ve hassas durumda olduğunu
belirlemek üzere, sivil havacılık otoritesinin kabul edeceği bir standarda göre kontrol ve kalibre
edilmelidir.
Takım ve teçhizatın bakımı ve kontrolü için bir prosedür olmalı ve kalibrasyonu gerekenler belirlenmiş
periyotlarla kalibre edilmelidir.

 Her Takım ve teçhizat, bir sonraki bakım, kontrol ve/veya kalibrasyonun ne zaman yapılacağı
anlaşılacak şekilde etiketlenmelidir.
 Kalibrasyonu gereken her hassas takım ve teçhizat için kayıt tutulmalı ve yapılan kalibrasyonlar ve
kullanılan standartlar bu kayıtta gösterilmelidir.
 Kontrol, servis (bakım) ve kalibrasyon periyotları, imalatçının tavsiyelerine göre belirlenmelidir.
Bakım organizasyonu, gerekçesini gösterebilirse, farklı periyotlar da uygulayabilir.

3.1. Kalibrasyon Etiketi

Kalibrasyon etiketinin 3 tipi vardır.

1.Genel tip, şunlar hakkında bilgi verir

 Son ayarın tarihi

 Yetki kodu içeren denetçi ile ayar uygulayan
 Bir sonraki ayarın ay ve yılı

2.Etiket yeşil çarpı ile işaretlidir. Bu ekipmanlar ölçüm için kullanılmaz.

3.Tip etiket ise ekipman için kullanılan yuvaya küçük olan genel etiket tipidir. Bu etiket sadece bir
sonraki için tarihi gösterir.
3.2. Kalibrasyon Tablosu Ve Ekipmanların Ayarlanması

Kalibrasyon programı ayda bir düzenlenir ve çıktısı alınır Ekipman listesi tüm ekipmanların ve aletlerin
ayarlanmasını sağlar. Bu liste şunları içerir.

 Ekipmanın ismi
 Parça tanım numarası
 Kalibrasyon aralığı ve el kitabı

Ölçümlerin yapıldığı ortam şartları ölçüm sonuçlarını doğrudan etkileyebilecek önemli unsurlardandır. Bu
nedenle ölçüm süresi boyunca ortam şartları kontrol altında tutulmalı ve kayıt altına alınmalıdır.
Kalibrasyon ve Test yapılan alanların enerji kaynağı, aydınlatması, ısıtılması (Sıcaklık ve Nem Kontrolü)
ve havalandırılması kalibrasyon ve testlerin doğru ve uygun şekilde yapılmasına olanak sağlayacak
şekilde olmalıdır. Ayrıca Kalibrasyon ve Test yapılan alan toz ve titreşime karşı korunmalı, doğrudan gün
ışığı almamalıdır.