ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Παράληψη και αλλαγή θέσης δομικών συστατικών παραγράφου

Παράλειψη κατακλείδας

Υπάρχει κατακλείδα, όταν ο συγγραφέας καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα ή

συνοψίζει τον προβληματισμό της παραγράφου, όταν αυτός είναι σύνθετος και
μεγάλος σε έκταση. Αρκετές φορές η κατακλείδα παραλείπεται, χωρίς να
παραποιείται το περιεχόμενο του νοήματος. Κατά συνέπεια, η παράγραφος ή ένα
σύνολο παραγράφων που έχουν το ίδιο νοηματικό κέντρο, αποτελούνται μόνο από τη
θεματική περίοδο και τα σχόλια. Ο μαθητής μπορεί να το αντιληφθεί όταν βλέπει ότι
η τελευταία περίοδος της παραγράφου προσθέτει πληροφορίες χωρίς να
ανακεφαλαιώνει ή να συμπεραίνει.

Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου –η θεματική περίοδος, τα σχόλια και η

κατακλείδα- αντιστοιχούν στον πρόλογο, το κύριο θέμα και τον επίλογο της έκθεσης
και υπακούουν στους ίδιους νόμους. (Έκφραση –Έκθεση τεύχος Β΄, σ. 243-244&
Γλωσσικές Ασκήσεις, Γενικό Λύκειο, σ. 169)

Παράδειγμα

Το δοκίμιο είναι ένα ιδιότυπο γραμματειακό είδος που βρίσκεται ανάμεσα στα
καθαρώς λογοτεχνικά κείμενα και στις σύντομες μελέτες. Αυτό σημαίνει ότι δεν
ταυτίζεται με τα λογοτεχνικά κείμενα ούτε, βέβαια, με τις εμπεριστατωμένες μελέτες.
Πραγματεύεται συνήθως ένα θέμα που το εξετάζει στις πιο βασικές του πλευρές,
χωρίς όμως να το εξαντλεί, και κατά κανόνα είναι σύντομο στην έκτασή του. Τέλος,
δηλώνει περισσότερο και εκφράζει την υποκειμενική οπτική του δημιουργού σχετικά
με το θέμα που πραγματεύεται.

Ερμηνεία παραδείγματος: Η θεματική περίοδος “Το δοκίμιο είναι…σύντομες

μελέτες”, ορίζει το δοκίμιο ως γραμματειακό είδος. Στην πορεία οι λεπτομέρειες,
επιχειρούν να αποδώσουν με μεγαλύτερη ευκρίνεια τα χαρακτηριστικά του δοκιμίου.
Κατακλείδα δεν υφίσταται, εφόσον ο συγγραφέας δεν αποπειράται να
ανακεφαλαιώσει ή να διεξάγει κάποιο συμπέρασμα.
Θέση θεματικής πρότασης/περιόδου

Η θεματική πρόταση/περίοδος βρίσκεται συνήθως στην αρχή της παραγράφου, γιατί

συνηθίζουμε την παραγωγική πορεία στην ανάπτυξή της. Θεωρητικά ωστόσο η
θεματική πρόταση/περίοδος μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε στην παράγραφο.

- στην αρχή,

- στο μέσο ή

στο τέλος της παραγράφου, ανάλογα με (τον παραγωγικό ή επαγωγικό, αναλυτικό ή

συνθετικό) τρόπο σκέψης.