ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 4.

§1 - 17
§ 1 – 7 Ακρότητες των Τριάκοντα
Η κατάληψη του φρουρίου της Φυλής
Αιφνιδιαστική επίθεση και νίκη των δημοκρατικών
Νοηματική απόδοση
Μετά τον θάνατο του Θηραμένη οι Τριάκοντα αποθρασύνονται, ενώ οι δημοκρατικοί, για να αποφύγουν τις
σε βάρος τους βιαιότητες, καταφεύγουν στον Πειραιά και στις γύρω πόλεις, αλλά και εκεί η κατάσταση
είναι απελπιστική. Ο στρατηγός Θρασύβουλος, για να περιορίσει τους αφηνιασμένους Τριάκοντα ξεκινά
από τη Θήβα με μια μικρή στρατιωτική μονάδα και οχυρώνεται στη Φυλή, από την οποία προσπάθησαν να
τον απαγκιστρώσουν οι Τριάκοντα και οι τρεις χιλιάδες, ανεπιτυχώς όμως. Μετά από την αποτυχία τους
αυτή οι Τριάκοντα, για να προστατεύσουν τις καλλιέργειες από τους στρατιώτες του Θρασύβουλου,
έστειλαν σχεδόν όλη τη λακωνική φρουρά, που στρατοπέδευσε δεκαπέντε στάδια από τη Φυλή, σε μια
πυκνοδεντροφυτευμένη περιοχή. Ο Θρασύβουλος με τους άνδρες του, που στο μεταξύ αυξήθηκαν σε
επτακόσιους, κατέβηκε νύχτα από τον λόφο, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στους αντιπάλους, σκότωσε
περισσότερους από εκατόν είκοσι και τους άλλους τους έτρεψε σε φυγή. Στη συνέχεια στήνει τρόπαιο, ενώ
οι ιππείς που ήρθαν από την Αθήνα ασχολήθηκαν με την περισυλλογή και την ταφή των νεκρών.

Τράβηξαν ο καθένας στη δουλειά του : ο ιστορικός – αλλά και εμπειρότατος στα στρατιωτικά –
Ξενοφών αποδίδει κατά τρόπο λιτό και σαφή την κατάσταση στο στρατόπεδο των εχθρών, κατάσταση
πρόσφορη για την αιφνιδιαστική επίθεση του Θρασύβουλου.
Τρόπαιον : μνημείο νίκης, μνημείο δηλαδή που θυμίζει την τροπή των αντιπάλων σε φυγή, συμβολιζόταν
δε ή με το κρέμασμα των όπλων των εχθρών σε δέντρο ή με πυραμίδα που έφτιαχναν από αυτά.

§ 8 - 12 Σύλληψη των κατοίκων της Ελευσίνας

Οι θέσεις των αντιπάλων σε σημεία του Πειραιά
Νοηματική απόδοση
Μετά την ήττα τους οι Τριάκοντα καταφεύγουν στην Ελευσίνα, συλλαμβάνουν τους δημοκρατικούς πολίτες
με το πρόσχημα της απογραφής, τους παραδίδουν στον αρχηγό του ιππικού Λυσίμαχο με την εντολή να
τους οδηγήσει στους Έντεκα και την άλλη μέρα τους φέρνουν στο Ωδείο, για να τους δικάσουν ή, πιο
σωστά, για να τους καταδικάσουν. Στο μεταξύ ο Κριτίας συγκεντρώνει στο Ωδείο πεζούς και ιππείς
ολιγαρχικούς και τη λακωνική φρουρά και λέει έμμεσα να καταδικάσουν τους Ελευσίνιους δείχνοντάς τους
μάλιστα και ένα σημείο, για να πάνε να ψηφίσουν φανερά.
Μετά από αυτά ο Θρασύβουλος με δύναμη χιλίων περίπου ανδρών έρχεται στον Πειραιά, ενώ οι Τριάκοντα
με το πεζικό, το ιππικό και τους Λάκωνες παίρνοντας τον δημόσιο δρόμο που οδηγεί στον Πειραιά
προσπαθούν να τους επιτεθούν. Οι δημοκρατικοί προβάλλουν κάποια αντίσταση, τελικά όμως, επειδή με
τις λίγες δυνάμεις που διαθέτουν δεν μπορούν να καλύψουν όλη την περίμετρο του τείχους του Πειραιά,
οχυρώνονται στη Μουνιχία.
Τότε οι ολιγαρχικοί, αφού πηγαίνουν στην Ιπποδάμειο Αγορά και παρατάσσονται σε μεγάλη σε βάθος
φάλαγγα που καταλαμβάνει όλο το πλάτος του κεντρικού δρόμου που οδηγεί επάνω στη Μουνιχία και το
ιερό της Αρτέμιδος αρχίζουν να ανεβαίνουν. Απέναντί τους οι δημοκρατικοί καταλαμβάνουν το πλάτος του
δρόμου, το βάθος όμως της παράταξης είναι μικρό, ενώ πίσω τους έχουν ταχθεί οι πελταστές, το ελαφρά
οπλισμένο πεζικό και οι πετροβόλοι. Τότε ο Θρασύβουλος, αφού προστάζει να αφήσουν κάτω τις ασπίδες,
στέκεται στη μέση και αρχίζει να μιλάει.

Ελευσίνα : οι Τριάκοντα σκέφτηκαν ότι η μόνη ασφαλής περιοχή γι΄ αυτούς ήταν η Ελευσίνα, γιατί και
οχυρωμένη ήταν και εξόδους διαφυγής είχε προς την Κόρινθο και τα Μέγαρα, έπρεπε όμως προηγουμένως
να εξοντώσουν τους δημοκρατικούς της πόλης.
Απογραφή : ύπουλη και καλοστημένη επιχείρηση, συγκέντρωση του πληθυσμού για να μάθουν τάχα
πόσοι ήταν και να κανονίσουν τον αριθμό των φρουρών, διοχέτευση σε φάλαγγα κατ΄ άνδρα από μία στενή
δίοδο, παραλαβή από τους ιππείς που περίμεναν στη θάλασσα, παράδοση στους υπηρέτες, δέσιμο
χειροπόδαρα.
Ωδείο : θέατρο στεγασμένο, που οικοδομήθηκε από τον Περικλή το 440 π.Χ. και προοριζόταν για μουσικές
εκδηλώσεις, απαγγελίες ποιημάτων και για τον καλούμενο προάγωνα των δραματικών παραστάσεων.
Ο περίγυρος … μεγάλος : πρόκειται για το τείχος του Πειραιά που, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, είχε
μήκος 60 στάδια (1.100 μέτρα περίπου), περιφέρεια που δεν ήταν δυνατόν να καλυφθεί από τη δύναμη των
δημοκρατικών.
Βενδίδειο : πρόκειται για ιερό που βρισκόταν στο νοτιοδυτικό τμήμα του Πειραιά. Εκεί τελούνταν η
λατρεία της θρακικής θεάς Βένδης, λατρεία που καθιερώθηκε στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού
πολέμου από τους Θράκες.
Πέλτη : μικρή ασπίδα χωρίς γείσο, αμυντικό όπλο κυρίως των Θρακών.

§ 13 – 17 Ο λόγος του Θρασυβούλου πριν από τη μάχη

Νοηματική απόδοση
Ο Θρασύβουλος σε μια σύντομη αναφορά θυμίζει ποιους ακριβώς έχουν απέναντί τους, αυτή τη φορά όμως
δεν αντιπαρατάσσονται άοπλοι προς ενόπλους, αλλά ένοπλοι προς ενόπλους. Τονίζει ιδιαίτερα την
πλεονεκτική θέση τους την ώρα της μάχης, που τόσο καιρό περίμεναν για να εκδικηθούν, κυρίως όμως τους
φρονηματίζει θίγοντας διαχρονικές αξίες, για τις οποίες αξίζει κανείς ακόμα και να θυσιαστεί. Παράλληλα
τους επισημαίνει ότι όποιος επιζήσει θα γευτεί τους καρπούς της νίκης, αλλά και όποιος σκοτωθεί θα έχει
το πιο λαμπρό μνημείο και θα τον συνοδεύει αιώνια η γλυκιά ανάμνηση και η ευγνωμοσύνη αυτών που
επέζησαν και ανέπνευσαν ελεύθερο αέρα χάρη στη θυσία του.

εξόριζαν από την πόλη, μας έδιωχναν από τα σπίτια μας κ' έκαναν προγραφές των
αγαπημένων μας : ο έμπειρος στρατηγός έχοντας απόλυτη επίγνωση του ψυχικού κόσμου του μαχητή
προσπαθεί να εμφυσήσει πολεμικό μένος και φρόνημα στους στρατιώτες του υπενθυμίζοντάς τους τα δεινά
που υπέστησαν από τους απεχθείς τυράννους όχι μόνο οι ίδιοι αλλά και αγαπημένα τους πρόσωπα.
Γιατί αυτή, αν θέλει ο θεός, θα μας δώσει πίσω πατρίδα, σπίτια, ελευθερία, τιμές, παιδιά —σ'
όσους έχουν— και γυναίκες : υπέρτατα αγαθά και διαχρονικές αξίες (πατρίδα, σπίτι, ελευθερία, παιδιά,
γυναίκες) για τα οποία πρέπει να αγωνίζεται κανείς στα πεδία των μαχών ή και να θυσιάζεται.
Θα αρχίσω τον Ενυάλιο : οι παιάνες, θρησκευτικά άσματα στην αρχή, ήταν ικετήριοι, ευχαριστήριοι,
εμβατήριοι, δηλαδή πολεμικοί, όπως αυτός που εξαγγέλλει εδώ ο Θρασύβουλος, ο δε Ενυάλιος είναι ο θεός
του πολέμου, ο Άρης.