ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ

ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ
ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ –
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Ο ΝΟΜΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ :

ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ, 2023

i
ii
 ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ :

«Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΩΣ

ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ
– ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Ο ΝΟΜΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ»

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ :

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ :

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ :

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ, 2023

iii
Υπεύθυνη Δήλωση Συγγραφέα:
Δηλώνω ρητά ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν. 1599/1986 και τα άρθρα 2,4,6 παρ. 3 του
Ν. 1256/1982, η παρούσα εργασία αποτελεί αποκλειστικά προϊόν προσωπικής εργασίας και
δεν προσβάλλει κάθε μορφής πνευματικά δικαιώματα τρίτων και δεν είναι προϊόν μερικής ή
ολικής αντιγραφής, οι πηγές δε που χρησιμοποιήθηκαν περιορίζονται στις βιβλιογραφικές
αναφορές και μόνον.

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Η παρούσα Εργασία καθώς και τα αποτελέσματα αυτής, αποτελούν συνιδιοκτησία του Ιονίου
Πανεπιστημίου και του/της φοιτητή/φοιτήτριας, ο καθένας από τους οποίους έχει το
δικαίωμα ανεξάρτητης χρήσης, αναπαραγωγής και αναδιανομής τους (στο σύνολο ή
τμηματικά) για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, σε κάθε περίπτωση αναφέροντας τον
τίτλο και το συγγραφέα της Εργασίας καθώς και το όνομα του Ιονίου Πανεπιστημίου όπου
εκπονήθηκε

iv
Ευχαριστίες
Η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία, με θέμα «Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ως
εργαλείο επιλογής ενός τουριστικού προϊόντος – Μελέτη περίπτωσης ο νομός Κεφαλονιάς»,
αποτελεί το τέλος των σπουδών μου, οδηγώντας με στην απόκτηση του πτυχίου μου. Συνεπώς,
οφείλω προτού το έργο ξεκινήσει να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς όλους τους καθηγητές
του τμήματος που φοίτησα για τη στήριξή τους, την πλήρη κατανόησή τους και τη μετάδοση των
γνώσεων τους. Ευχαριστώ επίσης θερμά όλο τον οικογενειακό και κοινωνικό μου κύκλο για την
αμέριστη ψυχολογική, ηθική και οικονομική τους συμπαράσταση καθ’ όλα τα έτη των σπουδών
μου.

v
Περίληψη
Είναι ευρέως γνωστό στη σύγχρονη εποχή, ότι η εισαγωγή της τεχνολογίας και η
ψηφιοποίηση μεγάλου μέρους εργασιών της καθημερινότητας, έχει επιφέρει αλλαγές σε
πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το ίδιο ακριβώς ισχύει σε κάθε τομέα του
μάρκετινγκ, με όποιο τομέα της επαγγελματικής, οικονομικής ή κοινωνικής δραστηριότητας
και αν σχετίζεται. Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν, έχει διαφοροποιηθεί, θα μπορούσε κανείς να πει,
ο τρόπος που ασκείται το μάρκετινγκ τουριστικών προορισμών. Αντίστοιχα, είναι αντιληπτό
από την καθημερινότητα ότι γίνεται διαφορετικά, με τη βοήθεια της τεχνολογίας η επιλογή
κάποιου τουριστικού προορισμού από την πλευρά του εν δυνάμει ταξιδιώτη – τουρίστα.
Διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη σύγχρονη εποχή η τεχνολογία και κατά συνέπεια η λήψη
εικόνων και πληροφοριών, τόσο από τη μεριά των ταξιδιωτών – τουριστών, όσο και από την
πλευρά των τουριστικών προορισμών ή των τουριστικών επιχειρήσεων. Οι πληροφορίες και
οι εικόνες, όπως σε κάθε τομέα της καθημερινότητας, ρέουν από και προς όλες τις πλευρές
ενδιαφέροντος για τον τουρισμό, από όλα τα μέσα που σχετίζονται με την τεχνολογία.
Ωστόσο, πρωταρχική είναι η θέση που κατέχουν στην καθημερινότητα και την ενημέρωση
των πολιτών τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκτός από τους σκοπούς επικοινωνίας, τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται από τον πληθυσμό κάθε ηλικίας για πολλούς
άλλους λόγους, όπως η ενημέρωση, η ψυχαγωγία και η αναζήτηση τουριστικών προορισμών.
Αξίζει, φυσικά, να τονιστεί ότι μεγάλος ήταν ο ρόλος της πανδημίας στη συγκεκριμένη
περίπτωση. Τα περιοριστικά μέτρα και η έλλειψη κοινωνικών επαφών, αύξησε την χρήση
των μέσων τεχνολογίας, της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων αλλά και τη χρήση όλων των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Γίνεται λοιπόν έρευνα και αναλύεται ως μελέτη περίπτωσης,
πως η χρήση των κοινωνικών δικτύων, επηρεάζει τους ταξιδιώτες ως προς το νησί της
Κεφαλονιάς.

Λέξεις – Κλειδιά
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τεχνολογία, τουρισμός, τουριστικοί προορισμοί, νομός
Κεφαλονιάς

vi
Abstract
It is widely known in modern times that the introduction of technology and the digitization of
a large part of everyday tasks has brought about changes in many areas of human activity.
The same applies to every area of marketing, whatever area of professional, economic or
social activity it relates to. In the same way, one could say, the way the marketing of tourist
destinations is practiced has changed. Correspondingly, it is understood from everyday life
that it is done differently, with the help of technology, to choose a tourist destination from the
point of view of the potential traveler – tourist. Technology plays an important role in modern
times and consequently the reception of images and information, both from the side of
travelers – tourists, as well as from the side of tourist destinations or tourist businesses.
Information and images, as in every area of everyday life, flow to and from all aspects of
interest in tourism, from all technology-related media. However, social media have a primary
place in everyday life and information for citizens. In addition to communication purposes,
social media is used by the population of all ages for many other purposes, such as
information, entertainment and search for tourist destinations. It is worth emphasizing, of
course, that the pandemic played a big role in this case. The restrictive measures and the lack
of social contacts increased the use of technology, the digitization of businesses and the use of
all social media. Research is conducted and analyzed as a case study, how the use of social
networks affects travelers regarding the island of Kefalonia.

Key – Words
Social media, technology, tourism, tourist destinations, Kefalonia prefecture

vii
Πίνακας περιεχομένων
Ευχαριστίες...............................................................................................................................5
Περίληψη..................................................................................................................................6
Λέξεις – Κλειδιά.......................................................................................................................6
Abstract....................................................................................................................................7
Key – Words.............................................................................................................................7
Κεφάλαιο 1 – Εισαγωγή.........................................................................................................11
1.1 – Εισαγωγικά σχετικά με το θέμα.....................................................................................11
1.2 – Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας...............................................................................11
1.3 – Ερευνητικά ερωτήματα..................................................................................................12
1.4 – Σπουδαιότητα θέματος...................................................................................................12
1.5 –Παρουσίαση της δομής του παρόντος έργου..................................................................13
Κεφάλαιο 2ο – Βιβλιογραφική επισκόπηση............................................................................15
2.1 – Μάρκετινγκ προορισμού (Destination Marketing)........................................................15
2.2 – Τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά.......................................................................16
2.3 – Διαδικασία λήψης αποφάσεων.......................................................................................18
2.4 – Διαδίκτυο & Τουρισμός (e-Tourism).............................................................................21
2.5 – Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.......................................................................................23
2.6 – Ανάπτυξη τουριστικού προϊόντος & Χρήση Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης...............25
2.7 – Επιλογή τουριστικού προϊόντος & Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης................................28
2.8 – Υφιστάμενη κατάσταση λόγω της πανδημίας................................................................30
2.9 – Ανάπτυξη Ερευνητικών Υποθέσεων..............................................................................32
Κεφάλαιο 3 – Ερευνητική μεθοδολογία.................................................................................33
3.1 – Ο σκοπός της έρευνας..............................................................................................33
3.2 – Ερευνητικά ερωτήματα............................................................................................33
3.3 – Μεθοδολογία που εφαρμόστηκε..............................................................................34
3.4 – Χρόνος και διάρκεια της έρευνας............................................................................34
3.5 – Τρόπος προώθησης και συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου.................................35
3.6 – Επιλογή των συμμετεχόντων στην έρευνα και μέγεθος τελικού δείγματος..............36

viii
3.7 – Στοιχεία σχετικά με το ερωτηματολόγιο..................................................................36
3.8 – Περιορισμοί στην έρευνα.........................................................................................38
Κεφάλαιο 4ο – Μελέτη περίπτωσης Νομού Κεφαλονιάς........................................................39
4.1 – Παρουσίαση Κεφαλονιάς...............................................................................................39
4.2 – Τουριστική Ανάπτυξη & Τουριστικό Προϊόν................................................................40
4.3 – Πανδημία & Εξέλιξη Τουριστικών Δεδομένων.............................................................41
4.4 – Παράγοντες ποιότητας – ελκυστικότητας......................................................................43
4.5 – Εικόνα προορισμού – Αντιλήψεις επισκεπτών..............................................................44
4.6 - Επίδραση Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην Εικόνα, Ποιότητα και
Αναγνωρισιμότητα της Κεφαλονιάς.......................................................................................45
4.7 – Επίδραση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην Επιλογή Τουριστικού Προϊόντος
της Κεφαλονιάς......................................................................................................................46
Κεφάλαιο 5ο – Συμπεράσματα................................................................................................47
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ....................................................................................................................50
Ξένη Βιβλιογραφία.................................................................................................................50
Ελληνική Βιβλιογραφία..........................................................................................................52
Πηγές από το διαδίκτυο..........................................................................................................53
Παράρτημα Ι – Ερωτηματολόγιο............................................................................................55
Παράρτημα ΙΙ – Αξιολογήσεις χρηστών.................................................................................59

ix
Κεφάλαιο 1 – Εισαγωγή

1.1 – Εισαγωγικά σχετικά με το θέμα

Είναι γεγονός, πως η εποχή που διανύουμε χαρακτηρίζεται από τη χρήση των μέσων
τεχνολογίας και ταυτόχρονα κάθε πληροφορία, συνήθεια ή μετάδοση γνώσεων και εικόνων
που αυτά τα μέσα συνεπάγονται. Πλέον, οι περισσότεροι άνθρωποι, κάθε ηλικίας,
χρησιμοποιούν το διαδίκτυο σε κάθε τομέα της καθημερινότητάς τους. Το διαδίκτυο, όπως
και τα κοινωνικά δίκτυα, χρησιμοποιούνται από τους περισσότερους πλέον ανθρώπους, για
την πληροφόρηση και ενημέρωσή τους σε οτιδήποτε συμβαίνει, την επικοινωνία τους με
άλλα άτομα ή την αναζήτηση απαραίτητων πληροφοριών. Οι δραστηριότητες αυτές, για τις
οποίες μεγάλο μέρος του πληθυσμού κάνει χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης, έχουν συμβάλει στην αλλαγή των αναγκών του μάρκετινγκ.

Τούτο θα πει, πως το διαδικτυακό μάρκετινγκ, αποτελεί μέρος πλέον της καθημερινότητας
τόσο των επιχειρήσεων που επιθυμούν να προσελκύσουν κόσμο για τα προϊόντα ή τις
υπηρεσίες που παρέχουν, αλλά αντίστοιχα και τω χρηστών του διαδικτύου που αναζητούν και
βρίσκουν στο διαδίκτυο διάφορα από τα προϊόντα που πρόκειται να καταναλώσουν.

Ακριβώς το ίδιο, ισχύει στην σύγχρονη εποχή και για το μάρκετινγκ τουριστικών
προορισμών, καθώς το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν τη
δυνατότητα να έχει κάποιος εν δυνάμει επισκέπτης ενός προορισμού, πολύ περισσότερες
εικόνες και πληροφορίες για τον προορισμό αυτό, προτού καν τον επισκεφθεί.

Αυτό που θα μελετηθεί λοιπόν στο παρόν έργο, είναι ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζεται η
επιλογή για κάποιον τουριστικό προορισμό, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη χρήση
αυτών, κάνοντας μία ειδική έρευνα σε επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς.

1.2 – Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας

Ο σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας και κατ’ επέκταση της παρούσας πτυχιακής εργασίας,
είναι να εξετάσει αρχικά την καταναλωτική συμπεριφορά των τουριστών και έπειτα να
εξετάσει τη χρήση των κοινωνικών δικτύων από τους καταναλωτές. Επίσης, σκοπός της
παρούσας έρευνας είναι να εξετάσει την επιρροή που ασκούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
στους εν δυνάμει ταξιδιώτες, ως προς την επιλογή τους για κάποιον τουριστικό προορισμό.

Επιλέχτηκε ως μελέτη περίπτωσης, ο νομός Κεφαλονιάς, η τουριστική ανάπτυξη που το

συγκεκριμένο νησί γνωρίζει, καθώς και η επιρροή της χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης
στη συνολική εικόνα που δημιουργείται για τον νομό Κεφαλονιάς.

1
1.3 – Ερευνητικά ερωτήματα
Η παρούσα εργασία, έχει ως σκοπό της, όπως προαναφέρθηκε, να ερευνήσει το πώς
επηρεάζει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην επιλογή τουριστικού προορισμού.
Με το τέλος του παρόντος έργου, σκοπός είναι να μπορούν να απαντηθούν τα παρακάτω
ερευνητικά ερωτήματα:

 Πως πραγματοποιείται το μάρκετινγκ τουριστικών προορισμών και πώς επηρεάζει τις

τουριστικές προτιμήσεις των ανθρώπων;
 Πόσο έχει διαφοροποιηθεί ο τρόπος επιλογής τουριστικών προορισμών τα τελευταία
χρόνια, μετά τη διάδοση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
 Εκτός από την επιλογή τουριστικών προορισμών, επηρεάζεται εξίσου και η ανάπτυξή
τους από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
 Τι ρόλο διαδραμάτισε η περίοδος της πανδημίας στην εξάπλωση της χρήσης του
διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για κάθε τομέα της ανθρώπινης
δραστηριότητας, όπως ο τουρισμός;
 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του νομού Κεφαλονιάς ως τουριστικός προορισμός και
ποιες αντιλήψεις έχουν διαμορφωθεί στους επισκέπτες του νησιού;
 Ποιος ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην τουριστική ανάπτυξη του
νομού Κεφαλονιάς;

1.4 – Σπουδαιότητα θέματος

Σε μία εποχή, που πρωταγωνιστούν η τεχνολογία, το διαδίκτυο και ό,τι αυτά συνεπάγονται,
όπως είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η μελέτη της επιρροής
τους στο ευρύτερο κοινό. Πέρα από την επικοινωνία, οι περισσότεροι άνθρωποι, κάθε
ηλικίας, χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα για να αναζητήσουν
πληροφορίες, προϊόντα ή προορισμούς. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το γεγονός αυτό
έχει θέσει διαφορετικά θεμέλια και διαφορετικές ανάγκες σε ό,τι αφορά τη διαφήμιση, το
μάρκετινγκ και κατ΄ επέκταση τις επιλογές των καταναλωτών. Επομένως, το θέμα που
μελετά η συγκεκριμένη εργασία για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως εργαλείο
για την επιλογή τουριστικού προορισμού, είναι μία σπουδαία μελέτη σχετικά με την επιρροή
που ασκούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και τις αλλαγές που έχουν φέρει στις
καταναλωτικές συμπεριφορές.

2
1.5 –Παρουσίαση της δομής του παρόντος έργου
Το θέμα της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας, είναι όπως αναφέρθηκε εισαγωγικά «Η
χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ως εργαλείο επιλογής ενός τουριστικού προϊόντος:
Μελέτη περίπτωσης ο νομός Κεφαλονιάς». Η δομή του συγκεκριμένου έργου, έχει ως εξής:

Το πρώτο κεφάλαιο, του οποίου αποτελεί μέρος και η συγκεκριμένη παράγραφος, είναι το
εισαγωγικό κεφάλαιο της εργασίας. Στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται μία παρουσίαση του έργου,
μία εισαγωγή στο θέμα που θα μελετηθεί, στη σπουδαιότητα που έχει η συγκεκριμένη μελέτη
στη σύγχρονη εποχή καθώς και μία αναφορά στα ερευνητικά ερωτήματα που σκοπεύει το
έργο να απαντά μετά το πέρας της ανάγνωσής του.

Στο δεύτερο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας, θα παρουσιαστούν, μέσα από βιβλιογραφική
επισκόπηση, διάφορα στοιχεία που αφορούν τον τουρισμό, το μάρκετινγκ τουριστικών
προορισμών και τον τρόπο που δρα η τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά. Επίσης, στο
τέλος του δεύτερου κεφαλαίου, θα αναλυθούν ο ρόλος και η επιρροή που έχει το διαδίκτυο
και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην επιλογή των τουριστικών προορισμών.

Στο τρίτο κεφάλαιο, θα αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η απαιτούμενη

για τη συγκεκριμένη εργασία έρευνα, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο απαντώνται ένα προς
ένα τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν σε προηγούμενη παράγραφο.

Το τέταρτο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας, επικεντρώνεται στη μελέτη περίπτωσης που
αναφέρεται στο θέμα της. Το τέταρτο, δηλαδή, κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας, εστιάζει
στη μελέτη περίπτωσης του νομού Κεφαλονιάς σχετικά με τον ρόλο και την επιρροή που
ασκεί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την επιλογή ενός τουριστικού
προϊόντος. Γίνεται στην αρχή του κεφαλαίου μία παρουσίαση της Κεφαλονιάς καθώς και μία
αναφορά στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού. Επίσης, με τη βοήθεια ερωτηματολογίου,
που μοιράστηκε σε 20 επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς, παρουσιάζονται στο τέταρτο
κεφάλαιο, η επίδραση που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην εικόνα και στο να την
καταστήσουν αναγνωρίσιμη, καθώς και το πώς επιδρούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως
προς την επιλογή που θα κάνει για το συγκεκριμένο νησί κάποιος εν δυνάμει ταξιδιώτης.

Τέλος, στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας, γίνεται μία ανάλυση και
συζήτηση των συμπερασμάτων που προκύπτουν από όλα τα προηγούμενα κεφάλαια της,
σχετικά με το θέμα που πραγματεύεται.

3
Κεφάλαιο 2ο – Βιβλιογραφική επισκόπηση

2.1 – Μάρκετινγκ προορισμού (Destination Marketing)

Το τουριστικό μάρκετινγκ, είναι μία θεώρηση του μάρκετινγκ, η οποία συσχετίζεται με αυτά
που οι τουρίστες ενός προορισμού ζητούν και βοηθά τις τουριστικές οργανώσεις των
προορισμών να προωθήσουν προς την αγορά τα προϊόντα αυτών των τουριστικών
οργανώσεων, συνδυάζοντας τη μεγιστοποίηση των στόχων του συγκεκριμένου προορισμού,
με την ικανοποίηση τουριστών και εν δυνάμει τουριστών, προσελκύοντας κατ’ επέκταση όλο
και μεγαλύτερο μέρος πληθυσμού (Coltman, 1989).

Μάλιστα, έχει διευκρινιστεί από τη διεθνή βιβλιογραφία, ότι η ενσωμάτωση του μάρκετινγκ
στον τουριστικό κλάδο, θεωρείται η πλέον απαραίτητη κίνηση από τις τουριστικές
επιχειρήσεις, στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς τουρισμού (Middleton,
2001).

Το μάρκετινγκ τουρισμού, συγκεκριμένα το μάρκετινγκ τουριστικού προορισμού, έχει

αποσαφηνιστεί από την Simone Froembling, το 1993, από τον παρακάτω ορισμό:

«Η σπουδαιότητα του μάρκετινγκ, για την τουριστική σχεδίαση ενός προορισμού, είναι
εξαιρετική. Η προσαρμογή του εκάστοτε προορισμού ως προς τις δυνάμεις και τις ανάγκες
της αγοράς, οφείλεται στο μάρκετινγκ. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το μάρκετινγκ
τουριστικών προορισμών, θεωρείται υπεύθυνο για να προγραμματίζει και ταυτόχρονα να
εκτελεί και να ελέγχει όλες τις ενέργειες ενός τουριστικού προορισμού που αφορούν και
σχετίζονται με όλους τους εν δυνάμει τουρίστες, καθώς και με τις αγορές που είναι υπεύθυνες
για τον τουρισμό» (Froembling, 1993).

Όπως είναι ευκόλως κατανοητό, ο τρόπος με τον οποίο ορίζει η Simone Froembling, το
μάρκετινγκ προορισμού, δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις και την ξεχωριστή
λειτουργία τους προς την αγορά, αλλά αφορά κάθε επιχείρηση και οργανισμό που συμβάλει
στην τουριστική ανάπτυξη ενός τόπου. Είναι γεγονός άλλωστε, ότι το μάρκετινγκ σχετίζεται
με κάποια σειρά από δραστηριότητες και δεν αφορά μία απλή θεωρία. Επιπλέον, αξίζει να
σημειωθεί, πως, όπως φαίνεται στον ορισμό που δόθηκε παραπάνω, στο μάρκετινγκ
προορισμού, δε γίνεται αναφορά στους στόχους των τουριστών και των τουριστικών
επιχειρήσεων, που πρέπει να ικανοποιηθούν αλλά ούτε και στον τρόπο που μπορούν αυτοί οι
στόχοι να επιτευχθούν.

Καταλήγοντας, αξίζει επίσης να αναφερθεί, ότι το μάρκετινγκ τουριστικού προορισμού, έχει

επιπλέον οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, το 1975, ως μία σειρά άμεσων

5
ενεργειών, που έχουν στόχο να συμβάλλουν στο να συμβαδίσουν οι σκοποί ενός προορισμού
για ανάπτυξη, με τις απαιτήσεις των ταξιδιωτών στον προορισμό αυτόν (Παγκόσμιος
Οργανισμός Τουρισμού, 1975).

2.2 – Τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά

Προτού προχωρήσει η ανάλυση της βιβλιογραφικής επισκόπησης, στην τουριστική
καταναλωτική συμπεριφορά, κρίνεται απαραίτητο να γίνει μία γενική αναφορά στη
συμπεριφορά των καταναλωτών.

Ο όρος της καταναλωτικής συμπεριφοράς, γενικότερα αφορά τη σειρά των δραστηριοτήτων

εκείνων που πραγματοποιούνται με σκοπό να αποκτηθούν και να καταναλωθούν ή
αντίστοιχα να απορριφθούν διάφορα προϊόντα ή υπηρεσίες, μαζί με όλες τις ενέργειες που
πραγματοποιούνται για να παρθούν οι αποφάσεις για απόκτηση, κατανάλωση ή απόρριψη
προϊόντων και υπηρεσιών (Swarbrooke & Horner, 2007).

Κάποιος άλλος ορισμός, θέλει τη συμπεριφορά του καταναλωτή να περιλαμβάνει όλες τις
ενέργειες που πραγματοποιούν οι καταναλωτές με σκοπό να οραματιστούν, να αναζητήσουν,
να οικειοποιηθούν, να εκτιμήσουν και να καταναλώσουν ή ακόμη και να διαθέσουν προϊόντα
ή υπηρεσίες, σκέψεις και κριτικές για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες αυτές, σε ένα πραγματικό
ή ψηφιακό περιβάλλον (Fotis, 2015).

Η τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά, σχετίζεται με τη μελέτη στις ανάγκες που έχει

ένας τουρίστας – καταναλωτής, την κατανόησή τους, καθώς και την κατανόηση του τρόπου
με τον οποίο λαμβάνουν οι τουρίστες τις καταναλωτικές τους αποφάσεις σχετικά με τους
προορισμούς που πρόκειται να επισκεφθούν. Η μελέτη τού συνόλου της τουριστικής
συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα σημαντική για το μάρκετινγκ, καθώς επιτρέπει στους μελετητές
του να συμβάλλουν στις αποφάσεις που λαμβάνονται σχετικά με τον τουρισμό, να κάνουν
προβλέψεις για τις επόμενες αποφάσεις των εν δυνάμει τουριστών, αλλά και να καταγράψουν
την πραγματική ζήτηση που καταγράφεται κατά καιρούς από τους καταναλωτές ανά
τουριστικό προορισμό (Fratu, 2011).

Συνεπώς, η τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά, έχει να κάνει με τη συμπεριφορά που

επιδεικνύουν οι αγοραστές τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, ως προς τα χρήματα που
δαπανούν, τον τρόπο που αντιμετωπίζουν και την άποψη που αναπτύσσουν για τα
συγκεκριμένα τουριστικά προϊόντα ή τις τουριστικές υπηρεσίες. Ζητήματα που μπορούν να
ασκήσουν επιρροή στην τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά, θεωρούνται η ηλικία των
τουριστών, η οικογενειακή τους κατάσταση, η οικονομική τους κατάσταση, το επίπεδο
εκπαίδευσης, η περιοχή μόνιμης κατοικίας τους και ο βαθμός στον οποίο ενδιαφέρονται για

6
τα ταξίδια. Όλα αυτά τα ζητήματα που αναφέρθηκαν, ως παράγοντες που ασκούν επιρροή
στην τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά, βοηθούν τους μελετητές του τουριστικού
μάρκετινγκ να κατανοήσουν και να καταγράψουν τον τρόπο που διαχωρίζονται οι τουρίστες,
με βάση τις τουριστικές τους προτιμήσεις. Ο διαχωρισμός αυτός, που προκύπτει από τη
μελέτη της τουριστικής καταναλωτικής συμπεριφοράς, έχει ως άμεσο σκοπό του, την
στοχευόμενη προώθηση από τους μελετητές τουριστικού μάρκετινγκ, των κατάλληλων
τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, στις κατάλληλες ομάδες τουριστών – καταναλωτών.
(Page, 2007).

Έχει ιδιαίτερη αξία η μελέτη των ζητημάτων που μπορούν να επηρεάσουν την τουριστική
καταναλωτική συμπεριφορά, ώστε άμεσα να κατανοηθεί από τους ιθύνοντες η διαδικασία
λήψης τουριστικών αποφάσεων από τους καταναλωτές. Διαφαίνεται εύκολα, ότι τα ζητήματα
που μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις που λαμβάνουν οι τουρίστες – καταναλωτές,
σχετικά με τη ζήτηση των προϊόντων σε τουριστικό επίπεδο, συνδέεται άμεσα με τα πρότυπα
καταναλωτικής συμπεριφοράς. Επίσης, είναι εύκολα αντιληπτό, ότι το καταναλωτικό κοινό
αποτελείται από διαφορετικά μεταξύ τους άτομα, γεγονός που συνεπάγεται διαφορετικές
απαιτήσεις, διαφορετικές αντιλήψεις και διαφορετικές προτιμήσεις, επομένως στην
περίπτωση της τουριστικής καταναλωτικής συμπεριφοράς, που εξετάζεται, συνεπάγεται
διαφορετικές ταξιδιωτικές προτιμήσεις (Fletcher, Fyall, Gilbert & Wanhill, 2013).

Αξιοσημείωτη βέβαια, κρίνεται και η παρέμβαση του Moutinho (2011), όπου διευκρινίζεται
ότι εκτός από τα ζητήματα που εξαρτώνται από την προσωπικότητα του κάθε ατόμου –
καταναλωτή και μπορούν να επηρεάσουν τις καταναλωτικές και τουριστικές καταναλωτικές
του αποφάσεις, συναντώνται και άλλα ζητήματα που είναι καθοριστικοί παράγοντες σχετικά
με την άσκηση επιρροής στη λήψη τουριστικών καταναλωτικών αποφάσεων. Αυτοί οι άλλοι
παράγοντες, συνήθως έχουν να κάνουν με τις οικογενειακές και κοινωνικές συναναστροφές
κάθε ατόμου, που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν κάποια απόφασή του, τα οποία
συμπεριλαμβάνονται σύμφωνα με τον Moutinho, στις λεγόμενες εξωτερικές δυνάμεις. Οι
καταναλωτικές αποφάσεις, επηρεάζονται επίσης από τις εσωτερικές δυνάμεις, που συνήθως
σχετίζονται με την εκπαίδευση, το επίπεδο, τις πεποιθήσεις και τις δυνάμεις που υποκινούν
ένα άτομο.

Επίσης, εδώ διευκρινίζεται ότι οι εξωτερικές δυνάμεις που ασκούν επιρροή στη λήψη
τουριστικών καταναλωτικών αποφάσεων, χαρακτηρίζονται και κοινωνικές επιδράσεις. Οι
κοινωνικές επιδράσεις, χωρίζονται σε τέσσερις υποκατηγορίες που σχετίζονται με το ρόλο
και τις επιδράσεις που έχει η οικογένεια στο άτομο, τις ομάδες αναφοράς ενός ατόμου, την
κοινωνική του τάξη και τον πολιτισμό και τις επιρροές από αυτόν (Moutinho, 2011).

7
Επιπλέον, όσον αφορά τις τουριστικές καταναλωτικές προτιμήσεις, ασκείται επιρροή στον εν
δυνάμει τουρίστα από διάφορα άλλα ζητήματα, σχετικά με τις αποφάσεις που θα λάβει για
την τουριστική καταναλωτική του συμπεριφορά και την πραγματοποίηση ή μη ενός ταξιδιού.
Τα διαφορετικά αυτά ζητήματα, συνήθως έχουν να κάνουν με τα προσωπικά κίνητρα για
κάθε άνθρωπο που δύναται να πραγματοποιήσει κάποιο ταξίδι, η συμπεριφορά κάθε
ανθρώπου, καθώς και οι εμπειρίες του. Επομένως, όπως ο καθένας εύκολα αντιλαμβάνεται,
πολλές φορές υπάρχουν ζητήματα που επηρεάζουν την τουριστική καταναλωτική
συμπεριφορά και διαφέρουν αρκετά από άτομο σε άτομο (Swarbrooke & Horner, 2007).

2.3 – Διαδικασία λήψης αποφάσεων

Η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την αγορά ενός τουριστικού προϊόντος ή υπηρεσίας,
μπορεί να χαρακτηριστεί περίπλοκη, καθώς προέρχεται ως αποτέλεσμα πολλών και
διαφορετικών κριτηρίων. Είναι αποτέλεσμα που προέρχεται από κριτήρια που αφορούν τον
ίδιο καταναλωτή – τουρίστα, το εξωτερικό περιβάλλον του κάθε εν δυνάμει τουρίστα, καθώς
και τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που διαθέτει το υποψήφιο προς αγορά τουριστικό προϊόν ή
υπηρεσία.

Η μετέπειτα διαδικασία που ακολουθείται για να ληφθεί η απόφαση για την αγορά ενός
τουριστικού προϊόντος ή υπηρεσίας, στηρίζεται στο ίδιο μοτίβο με τη διαδικασία λήψης
αποφάσεων των καταναλωτών. Η διαδικασία αυτή, συνοδεύεται δηλαδή από τη διαδικασία
για επιλογή, απόκτηση και κριτική του προϊόντος ή της υπηρεσίας, από την εμπειρία που
απέκτησε ο καταναλωτής μετά την αγορά. Βέβαια, στην περίπτωση ενός τουριστικού
προϊόντος ή μίας τουριστικής υπηρεσίας, η απόφαση δεν αφορά μόνο την πραγματοποίηση ή
μη ενός ταξιδιού, καθώς η απόφαση αυτή συνοδεύεται ταυτόχρονα από τις αποφάσεις για
επιλογή χώρου διαμονής, ικανοποίηση των αναγκών για διατροφή, διασκέδαση ή τη
μεταφορά του ταξιδιώτη (Swarbrooke & Horner, 2007).

Σε άλλο κομμάτι της διεθνούς βιβλιογραφίας, έχει τονιστεί ότι η χρήση τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών, γίνεται έπειτα από μία διαδικασία που αποτελείται από τη μελέτη
και την οργάνωση απαραίτητων στοιχείων που συλλέγονται για να ληφθεί η απόφαση της
συγκεκριμένης αγοράς, καθώς και τη χρήση και την κριτική των τουριστικών προϊόντων ή
υπηρεσιών. Βέβαια, από τις δύο προαναφερόμενες διαδικασίες, τονίζεται ότι προηγούνται τα
στάδια στα οποία ο καταναλωτής και εν δυνάμει τουρίστας θα ερευνήσει σχετικά με το
προϊόν, έπειτα θα το αγοράσει, στη συνέχεια θα το χρησιμοποιήσει και τέλος θα αξιολογήσει
το εκάστοτε τουριστικό προϊόν ή υπηρεσία (Moutinho, 2011).

Έχουν δοθεί πολλές θεωρήσεις, σχετικά με τη διαδικασία που ένας καταναλωτής λαμβάνει
την απόφαση για αγορά. Υποστηρίζεται ότι η διαδικασία λήψης απόφασης για την

8
πραγματοποίηση ενός ταξιδιού ξεκινά όταν αναγνωρίζεται η ανάγκη για το ταξίδι αυτό. Από
τη στιγμή που ολοκληρωθεί η αναγνώριση της ανάγκης για την πραγματοποίηση ενός
ταξιδιού, τότε είναι που ο καταναλωτής μετατρέπεται σε εν δυνάμει τουρίστας (Fletcher et
al., 2013).

Πιο συγκεκριμένα, οι Fletcher et al., (2013), υποστήριξαν ότι η διαδικασία λήψης μίας
απόφασης για την αγορά τουριστικών προϊόντων ή υπηρεσιών, διαχωρίζεται από τα
παρακάτω στάδια:

 Αρχικά, βρίσκεται το στάδιο όπου ξεκινά η ανάγκη για την πραγματοποίηση ενός
συγκεκριμένου ταξιδιού.
 Αμέσως μετά, όπως προαναφέρθηκε, βρίσκεται το στάδιο στο οποίο η ανάγκη αυτή
αναγνωρίζεται από τον καταναλωτή. Το στάδιο αυτό, θεωρείται άκρως απαραίτητο
για να προχωρήσει η διαδικασία πραγματοποίησης του ταξιδιού και επομένως η
διαδικασία για την αγορά τουριστικών προϊόντων ή υπηρεσιών.
 Το επόμενο στάδιο, χαρακτηρίζεται ως αυτό που σχετίζεται με τον χρόνο που
αφιερώνει ο καταναλωτής μέχρι να λάβει την απόφαση, καθώς και ο χρόνος που
αφιερώνει για να συλλέξει τα απαραίτητα για την απόφασή του στοιχεία.
 Αμέσως μετά ακολουθεί το στάδιο που σχετίζεται με την εξέταση των διαφορετικών
επιλογών για ταξίδι, που διαθέτει ένας καταναλωτής, καθώς και της κριτικής των
διαφορετικών αυτών επιλογών.
 Ακολουθεί έπειτα, το στάδιο που αφορά την τελική απόφαση του καταναλωτή για
τουριστικά προϊόντα ή υπηρεσίες.
 Το τελικό στάδιο που έχoυν επισημάνει οι Fletcher et al., (2013), είναι αυτό που ο
καταναλωτής έχει προχωρήσει στην επιλογή και την αγορά κάποιου τουριστικού
προϊόντος ή υπηρεσίας, και ελέγχει τις αντιδράσεις ή τα συναισθήματα που του
προκάλεσε η συγκεκριμένη επιλογή.
(Fletcher et al., 2013)

Επίσης, σε μία άλλη προσέγγιση που έχει δοθεί σχετικά με την τουριστική αγορά και τη
διαδικασία λήψης αποφάσεων από τους καταναλωτές σε αυτήν, αποτυπώνεται και πάλι ο
διαχωρισμός της διαδικασίας λήψης αποφάσεων σε στάδια, όπου συγκεκριμένα:

 Από το στάδιο που αφορά την αναγκαιότητα να αναγνωριστεί το πόσο απαραίτητο

είναι ένα τουριστικό προϊόν ή υπηρεσία.
 Εκείνο που σχετίζεται με τη συλλογή πληροφοριών για τα ενδεχόμενα τουριστικά
προϊόντα ή υπηρεσίες.

9
  Αμέσως μετά, ακολουθεί το στάδιο που αφορά την κριτική των πληροφοριών που
συλλέχθηκαν.
 Έπειτα, είναι το στάδιο που αποφασίζει ο καταναλωτής το τουριστικό προϊόν ή την
υπηρεσία που θα προμηθευτεί.
 Σαν τελικό στάδιο, δίνεται αυτό που σχετίζεται με τη συμπεριφορά του καταναλωτή,
μετά την αγορά του συγκεκριμένου τουριστικού προϊόντος ή υπηρεσίας.
(Minazzi, 2014)

Υποστηρίζεται ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την τουριστική αγορά, αρχίζει όταν ο
καταναλωτής και εν δυνάμει τουρίστας, αντιληφθεί ότι διαθέτει μία ανικανοποίητη ανάγκη
που προκλήθηκε από εσωτερικά ή εξωτερικά ερεθίσματα (Minazzi, 2014).

Τη στιγμή που ένας καταναλωτής αντιληφθεί ότι η συγκεκριμένη ανικανοποίητη ανάγκη, του
προκαλεί κάποιο προβληματισμό, τότε είναι συνήθως που στρέφεται προς την αναζήτηση
ενδεχόμενων λύσεων για τη συγκεκριμένη ανικανοποίητη ανάγκη. Οι λύσεις αυτές
προκύπτουν είτε από το προσωπικό περιβάλλον, όπως είναι οι κοινωνικές συναναστροφές,
είτε από άλλες πηγές, όπως τα διαφημιζόμενα ή προς πώληση προϊόντα. (Minazzi, 2014).

Μετά από τις πληροφορίες που θα συλλέξει ο καταναλωτής, σχετικά με τα μέσα που θα τον
βοηθήσουν να καλύψει την ανικανοποίητη ανάγκη του, συνηθίζει να αναζητά και
διαφορετικές παρόμοιες διεξόδους με τις οποίες θα μπορέσει να λύσει το ζήτημα που
αντιμετωπίζει. Υποστηρίζεται δηλαδή στη βιβλιογραφία, όπως αναλύθηκε και παραπάνω, ότι
ο καταναλωτής και εν δυνάμει τουρίστας, θα προσπαθήσει να αναζητήσει μία σειρά από
πιθανές στο πρόβλημά του λύσεις και αφού αξιολογήσει όλες τις διαθέσιμες, τότε θα
προχωρήσει στην αγορά της βέλτιστης προς αυτόν λύσης (Βιτουλαδίτη, 2000).

Το επόμενο στάδιο από την αγορά του τουριστικού προϊόντος ή υπηρεσίας, είναι το στάδιο
που αφορά τη συμπεριφορά του καταναλωτή – τουρίστα, μετά την αγορά. Στο τελευταίο
αυτό στάδιο, ο καταναλωτής – τουρίστας, έχει τη δυνατότητα να κάνει μία σύγκριση της
εμπειρίας που ανέμενε από το τουριστικό προϊόν ή υπηρεσία που προμηθεύτηκε, και της
εμπειρίας που τελικά αποκόμισε από αυτό.

Ακόμη μία διαφορετική προσέγγιση, σχετικά με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την
αγορά τουριστικών προϊόντων ή υπηρεσιών, έχει διαχωρίσει τη διαδικασία αυτή σε τρία
στάδια. Συγκεκριμένα, η συγκεκριμένη προσέγγιση αναφέρει τα εξής στάδια:

 Το στάδιο πριν ο καταναλωτής ταξιδέψει.

 Το στάδιο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
 Και τέλος, το στάδιο μετά από το ταξίδι.

10
 (Minazzi, 2014).

Κάτι παρεμφερές, έχουν διατυπώσει και οι Craig – Smith και French, όπου ανέφεραν την
εμπειρία που αποκτά ένας τουρίστας, χωρισμένη σε τρεις χρονικά φάσεις, που
περιλαμβάνουν:

 Την προληπτική φάση

 Τη βιωματική φάση και
 Την αντανακλαστική φάση
(Jennings, 2006 ; Minazzi, 2014)

2.4 – Διαδίκτυο & Τουρισμός (e-Tourism)

Όπως αναφέρθηκε και εισαγωγικά, το διαδίκτυο και η χρήση κάθε τεχνολογικού μέσου στην
καθημερινότητα των καταναλωτών, έχει επιφέρει μία σειρά αλλαγών στη λειτουργία πολλών
οικονομικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, καθώς επίσης και στην προώθηση από
μία σειρά προϊόντων και υπηρεσιών.

Με αυτόν τον τρόπο, το διαδίκτυο και η εκτεταμένη χρήση του από καταναλωτές πολλών
ηλικιών, έχει δημιουργήσει νέους διαθέσιμους τρόπους προώθησης για τουριστικά προϊόντα
ή υπηρεσίες. Επίσης, με τη βοήθεια του διαδικτύου, είναι δυνατόν να δημιουργηθούν νέοι
τρόποι, περισσότερο αποδοτικοί, για να συγκεντρωθεί το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων
τουριστών. (Βαρβαρέσος, 2008).

Πιο συγκεκριμένα, σε βάθος περίπου 30 ετών πριν, ο τουριστικός κλάδος, επηρεάστηκε από
τρεις μεγάλες αλλαγές που συνδέθηκαν με την Τεχνολογία Πληροφορικής και Επικοινωνιών
(ΤΠΕ). Οι τρεις αυτοί παράγοντες – αλλαγές που συνδέθηκαν με την τεχνολογία και
αποτέλεσαν την αρχή των αλλαγών για τον τουριστικό κλάδο, ήταν το σύστημα που επέτρεπε
τις κρατήσεις CRS (Computer Reservation System), που άνθισε σε μεγάλο βαθμό στη
δεκαετία του 1970, την επόμενη δεκαετία η τεχνολογία έφερε το σύστημα για τη διεθνή
διανομή GDS (Global Distribution System) και αμέσως μετά, από τη δεκαετία του 1990, έως
και σήμερα, υπήρξε η άνθιση του διαδικτύου.

Διευκρινίζεται μάλιστα, ότι ο τουριστικός κλάδος, είναι αυτός στον οποίο το διαδίκτυο έχει
ασκήσει τη μεγαλύτερη επιρροή κατά την ανάπτυξη της χρήσης του, σε σχέση με
οποιονδήποτε άλλο κλάδο. Ωστόσο, η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού τουρισμού στη σημερινή
του μορφή, άρχισε να εξελίσσεται πριν από την ανάπτυξη της χρήσης του διαδικτύου.
Συγκεκριμένα, η αρχή για τα συστήματα κρατήσεων, χρονολογείται περίπου στις αρχές της

11
δεκαετίας του 1950, όπου και είχαν ξεκινήσει να αυξάνονται οι μετακινήσεις τουριστών
μεταξύ των χωρών (Βούρδουλας, 2010).

Από τότε και με το πέρασμα των ετών, τα συστήματα κρατήσεων, εξελίσσονταν σύμφωνα με
τις ανάγκες αλλά και τις παροχές κάθε εποχής, μέχρι που με την έλευση του διαδικτύου και
την εκτεταμένη χρήση του, έχει αναπτυχθεί μία λειτουργία που φανερώνει ότι τα συστήματα
κρατήσεων δίνουν πλέον τη θέση τους στις ηλεκτρονικές κρατήσεις. Το διαδίκτυο, έχει πλέον
δημιουργήσει έναν ιδανικό χώρο για επιχειρηματικές, εκτός των άλλων δραστηριότητες, που
ενδείκνυνται για την τουριστική βιομηχανία. Τα εξαιρετικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η
χρήση του διαδικτύου, όπως η εύκολη και γρήγορη διασύνδεση με κάθε γεωγραφικό σημείο,
η χρήση του από μεγάλο μέρος του πληθυσμού, καθώς και η δυνατότητα χρήσης του χωρίς
μεγάλη οικονομική επιβάρυνση, παρέχει τον τέλειο συνδυασμό για να εξυπηρετηθούν οι
ενδιαφερόμενοι με τον τουριστικό κλάδο (Βούρδουλας, 2010).

Από την άλλη μεριά, η ομαλή λειτουργία του τουριστικού κλάδου, εξαρτάται σε μεγάλο
βαθμό από τη ροή των απαιτούμενων για τον κλάδο πληροφοριών, όπως είναι τα γνωρίσματα
κάθε τόπου, η υπάρχουσα διαθεσιμότητα για διαμονή, οι διαθέσιμοι χώροι εστίασης κλπ.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι η ψηφιακή μορφή όλων αυτών των υπηρεσιών ή έστω των
περισσότερων από αυτές, κρίνεται απαραίτητη, ώστε να αυξήσει το διαδίκτυο την
αποδοτικότητα του τουριστικού κλάδου (Υπουργείο Ανάπτυξης | Ε.Π. Κοινωνία της
Πληροφορίας, 2009).

Αυτή η ψηφιοποίηση μεγάλου μέρους τουριστικών επιχειρήσεων, όπως η ηλεκτρονική μορφή

χώρων διαμονής ή η ψηφιοποίηση μίας σειράς υπηρεσιών που φαίνονται χρήσιμες σε έναν
τουρίστα, αποτέλεσε την εξέλιξη του τουριστικού κλάδου στην ηλεκτρονική του μορφή και
τη σταδιακή ανάπτυξη του ηλεκτρονικού τουρισμού (e-tourism). Για να γίνει πιο εύκολα
κατανοητή η έννοια του ηλεκτρονικού τουρισμού, θα ήταν χρήσιμο να γίνει μία αναφορά των
κλάδων οι οποίοι με μία συνένωση των λειτουργιών τους, έχουν ως αποτέλεσμα τη
λειτουργία του ηλεκτρονικού τουρισμού (e-tourism). Οι τρεις λοιπόν κλάδοι, οι οποίοι
ενώνουν τις λειτουργίες τους και προκύπτει η λειτουργία του ηλεκτρονικού τουρισμού, είναι:

1. Ο τουρισμός με τους μικρότερους κλάδους που σχετίζονται με αυτόν, που είναι: οι

μεταφορές, τα ταξίδια, η φιλοξενία, η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και της
πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε τόπου.
2. Η διοίκηση επιχειρήσεων με τις επιμέρους λειτουργίες της, όπως τα οικονομικά, το
μάρκετινγκ και το μάνατζμεντ.
3. Η λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων, όπως είναι η τεχνολογία
πληροφοριών και επικοινωνιών και τα τηλεπικοινωνιακά συστήματα.
(Buhalis, 2003)

12
Η διασύνδεση των κλάδων που αναφέρθηκαν παραπάνω μαζί με τις επιμέρους περιοχές
ενδιαφέροντος που καλύπτουν, δημιουργούν την ψηφιακή μορφή τουρισμού, τον
ηλεκτρονικό τουρισμό όπως αναφέρθηκε, που δίνει εξαιρετικά προτερήματα τόσο για τους
εργαζόμενους στον τουριστικό κλάδο που παρέχουν τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες, όσο
και στους καταναλωτές – τουρίστες.

2.5 – Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης

Η ταχύτατη εξάπλωση του διαδικτύου, η καθημερινή και εκτεταμένη χρήση του, σε
συνδυασμό με τα νέα μέσα διάδοσης πληροφοριών, έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο που
επιλέγουν πλέον οι καταναλωτές να ενημερώνονται. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί, ότι κατά
τα πρόσφατα έτη, η τεχνολογία του διαδικτύου έχει εξελιχθεί σημαντικά, με κορυφαίο το
σημείο στο οποίο εμφανίστηκε το Web 2.0. που επιτρέπει τη δημιουργία, την επεξεργασία
και την κοινοποίηση περιεχομένου και πληροφοριών (Del Chiappa, 2011).

Πιο συγκεκριμένα, ο όρος Web 2.0, ξεκίνησε να αναφέρεται το 2004, για την περιγραφή ενός
διαδικτυακού χώρου, στον οποίο οι χρήστες είχαν τη δυνατότητα για χρήση και για
επεξεργασία διάφορων στοιχείων, προερχόμενα από οποιαδήποτε πηγή. Επίσης, ο όρος αυτός
περιέγραφε έναν διαδικτυακό χώρο, όπου ο χρήστες είχαν τη δυνατότητα να φτιάξουν και να
κοινοποιήσουν οι ίδιοι, δεδομένα της επιλογής τους (O’Reilly, 2005). Το ιδιαίτερο γνώρισμα
του συγκεκριμένου διαδικτυακού χώρου, ήταν το γεγονός ότι οι άνθρωποι που έκαναν χρήση
αυτού, είχαν τη δυνατότητα να είναι ενεργοί και να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους (Musser &
O’Reilly, 2006).

Όσον αφορά την τουριστική αγορά, ο συγκεκριμένος διαδικτυακός χώρος, Web 2.0, έδινε
πολλά πλεονεκτήματα καθώς προσέφερε την αλληλεπίδραση και τον διαμοιρασμό πολλών
πληροφοριών που αφορούσαν την τουριστική βιομηχανία (Gretzel, 2012).

Ο διαδικτυακός χώρος Web 2.0 ή Travel 2.0, όπως συνηθίζεται αλλιώς να ονομάζεται στην
τουριστική βιομηχανία, αποτέλεσε την αρχή για τη λειτουργία των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης (Yoo & Gretzel, 2012). O συγκεκριμένος, δηλαδή, διαδικτυακός τόπος, υπήρξε η
βάση για τη δημιουργία και τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μιας και αυτά είναι
μέσα στα οποία οι χρήστες τους αλληλεπιδρούν, ενημερώνονται και ανταλλάζουν δεδομένα
και πληροφορίες. Επομένως, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δίνουν την
ευκαιρία στα άτομα που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και τα μέσα αυτά, να προχωρούν σε
ανταλλαγή απόψεων, κριτικών και να μοιράζονται τις θετικές ή αρνητικές απόψεις τους για
οποιοδήποτε προϊόν, υπηρεσία ή ακόμη και για πολιτικοοικονομικά γεγονότα (Dina & Sabou,
2012).

13
Αυτό λοιπόν που προκύπτει, είναι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρέχουν όλες τις
δυνατότητες και τις ευκαιρίες που είναι απαραίτητες για να δημιουργηθεί περιεχόμενο και να
αποκτήσουν μία ροή οι διαθέσιμες πληροφορίες μέσω κοινοποιήσεων. Επίσης, τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης, βοηθούν ώστε οι χρήστες τους να ανταλλάσσουν μεταξύ τους
πληροφορίες και απόψεις (Taprial & Kanwar, 2012).

Από όλα τα παραπάνω που περιγράφουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν γίνει
αντίστοιχες προσπάθειες ώστε να δοθούν ορισμοί που να τα περιγράφουν. Μία γενική
περιγραφή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, περιγράφει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
σχετίζονται με εφαρμογές του διαδικτύου βασισμένες στην τεχνολογία και τη λειτουργία του
web 2.0, βασισμένες δηλαδή στην δυνατότητα να μοιράζονται μεταξύ τους οι χρήστες ιδέες
και απόψεις (Kaplan & Haenlein, 2010).

Άλλος ορισμός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προσπαθεί να προσεγγίσει την τεχνολογία
τους και περιγράφει ότι είναι παροχές που δίνονται στο διαδίκτυο και παρέχουν στους
χρήστες τους τη δυνατότητα να έχουν ατομικά δημόσια προφίλ, μέσα από τα οποία μπορούν
να επιλέγουν το κοινό που θα αλληλεπιδρούν και τις πληροφορίες που θα μοιράζονται (Boyd
& Elison, 2007).

Από τους Taprial και Kanwar, έχει δοθεί ορισμός, που αναφέρει επίσης ότι τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης είναι εφαρμογές του διαδικτύου, που δίνουν στους χρήστες τους τη
δυνατότητα να κατασκευάσουν το περιεχόμενο που επιθυμούν και να το κοινοποιήσουν προς
άλλους χρήστες, αλληλεπιδρώντας με αυτούς (Taprial & Kanwar, 2012).

Δύο ορισμοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που μπορούν να συσχετιστούν με την
επαγγελματική δραστηριότητα, καθώς οι Choe, Kim και Fesenmaier έχουν αναφέρει ότι είναι
παροχές που επιτρέπουν την απευθείας σύνδεση, καθώς και εφαρμογές του διαδικτύου που
δίνουν στα άτομα που τις χρησιμοποιούν πληροφορίες που έχουν δημιουργηθεί είτε από
επιχειρήσεις, είτε από καταναλωτές (Choe, Kim & Fesenmaier, 2017).

Επίσης, ορισμό για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που συσχετίζεται με την επιχειρηματική
δραστηριότητα έχουν δώσει οι Blackshaw και Nazzaro, όπου ορίζουν τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης ως τις διαδικτυακές εφαρμογές που επιτρέπουν στους χρήστες τους την ανταλλαγή
περιεχομένου. Το περιεχόμενο αυτό, ορίζουν ότι αποτελείται από την εμπειρία και τις
απόψεις καταναλωτών, ενημερωμένα και εμπλουτισμένα, συνήθως από άτομα που έχουν τις
απαραίτητες γνώσεις και δημοσιευμένα στο διαδίκτυο, ώστε να είναι εύκολη από όλους τους
καταναλωτές η πρόσβαση σε αυτά. Τα δημοσιευμένα αυτά στοιχεία, αποτελούνται συνήθως
από μεγάλο αριθμό πληροφοριών, που έχουν κοινοποιηθεί στους χρήστες των μέσων

14
κοινωνικής δικτύωσης, με σκοπό να τους ενημερώνουν για τις καταναλωτικές τους επιλογές
(Xiang & Gretzel, 2010).

Τέλος, μία άλλη άποψη που έχει διατυπωθεί για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα θέλει να
παρέχουν βοηθητικό ρόλο ώστε οι χρήστες να δημιουργούν μεταξύ τους ομάδες μέσω του
διαδικτύου, που θα τους δίνουν τη δυνατότητα να συνεργάζονται μεταξύ τους ανεξάρτητα
από τον τόπο διαμονής τους και τη γεωγραφική τους απόσταση (Lange-Faria & Elliot, 2012).

Όλοι οι ορισμοί που διατυπώθηκαν παραπάνω για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,

φανερώνουν ότι είναι μέσα των οποίων η εξάπλωση ενισχύθηκε με τη διάδοση της
τεχνολογίας και του διαδικτύου, δίνοντας στα άτομα τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης και
ανταλλαγής απαραίτητων πληροφοριών.

Τα βασικότερα χαρακτηριστικά λοιπόν, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι η

αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών, που πραγματοποιείται με τη συμβολή των
τεχνολογικών μέσων, η δυνατότητα των χρηστών να συμβάλλουν και να εκφράζουν τις
απόψεις τους στις δημοσιευμένες πληροφορίες, η δυνατότητα των χρηστών να συνομιλήσουν
μεταξύ τους μέσα σε ομάδες ατόμων που οι ίδιοι οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν και να
δημιουργήσουν. Ακόμη, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να χαρακτηριστούν από
διαφάνεια, καθώς δεν εμποδίζουν κανέναν να συνδεθεί σε αυτά (Mayfield, 2008).

Έχουν ακόμη δοθεί, στη διεθνή βιβλιογραφία, τα χαρακτηριστικά εκείνα των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, που τα κάνουν να είναι ξεχωριστά σε σχέση με τα παλαιότερα μέσα
που χρησιμοποιούνταν για την ενημέρωση και την πληροφόρηση του πληθυσμού. Αυτά τα
χαρακτηριστικά, είναι η εύκολη συμμετοχή των χρηστών στις ομάδες ατόμων που
δημιουργούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η ταχύτητα με την οποία διαδίδονται οι
πληροφορίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε αντίθεση με τα παλαιότερα μέσα όπως η
τηλεόραση ή ο τύπος, αλλά και η επικοινωνία και η δυνατότητα ανταλλαγής εμπειριών
μεταξύ των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Taprial & Kanwar, 2012).

2.6 – Ανάπτυξη τουριστικού προϊόντος & Χρήση Μέσων Κοινωνικής

Δικτύωσης
Μέσα στις αλλαγές που έχουν επέλθει τα πρόσφατα έτη από τη χρήση του διαδικτύου, μπορεί
κανείς να πει, ότι έχει μεταβληθεί και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται ένα τουριστικό
προϊόν μέσα από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και ο τρόπος με τον
οποίο επιλέγεται κάποιο τουριστικό προϊόν μέσα από τη χρήση των μέσων αυτών και του
διαδικτύου γενικότερα (Buhalis & Law, 2008).

15
Σχετικά με τον καταναλωτή – τουρίστα και το πώς αυτός χρησιμοποιεί το διαδίκτυο, έχουν
παρατηρηθεί δύο σημαντικοί παράγοντες που μπορούν να ασκήσουν επιρροή στη
συμπεριφορά του (Xiang & Gretzel, 2010).

Ο ένας από αυτούς τους παράγοντες, αφορά τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από
τους καταναλωτές – τουρίστες, όπου μέσω αυτών αναπτύσσεται αλληλεπίδραση μεταξύ των
τουριστών, οι οποίοι κοινοποιούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πληροφορίες σχετικά με
τις ταξιδιωτικές τους εμπειρίες (Minazzi, 2014).

Ο δεύτερος παράγοντας, αφορά τη συνήθεια του σύγχρονου καταναλωτή – τουρίστα, να

κάνει ολοένα πιο εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου, ώστε να αναζητά τα απαραίτητα
στοιχεία για το ταξίδι της επιλογής του (Xiang & Gretzel, 2010).

Η βοήθεια του διαδικτύου, σε συνδυασμό με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης,

δίνουν στους καταναλωτές – τουρίστες την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με μεγάλο όγκο
πληροφοριών που σχετίζονται με το ταξίδι που σχεδιάζουν (Buhalis & Law, 2008).

Αντίστοιχα, η χρήση του διαδικτύου και των παροχών του, όπως τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, είναι επωφελής και για την πλευρά των τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς
ενισχύει τις προσπάθειές τους να προσελκύσουν τουρίστες στους εκάστοτε προορισμούς.

Επίσης, όσον αφορά την ανάπτυξη τουριστικών προϊόντων, η χρήση των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης, ευνοεί τις επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου, καθώς τους δίνει την ευκαιρία
χωρίς μεγάλη οικονομική επιβάρυνση να απευθυνθούν προς τους καταναλωτές – τουρίστες
που επιθυμούν. Ακόμη, ευνοεί τις τουριστικές επιχειρήσεις η χρήση του διαδικτύου καθώς
έρχονται σε άμεση επαφή με συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών – τουριστών, είτε
υπάρχοντες πελάτες τους, αλλά ακόμη και μελλοντικούς, με πολύ μικρό κόστος. Συνεπώς,
γίνεται κατανοητό ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τις τουριστικές
επιχειρήσεις, μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των εσόδων για τις επιχειρήσεις αυτές
(Buhalis & Law, 2008).

Υπό αυτό το πρίσμα, έχει αναπτυχθεί το μάρκετινγκ της τουριστικής βιομηχανίας, όπου η
κύρια συνιστώσα του είναι η ανάπτυξη τουριστικών προϊόντων και ο καταναλωτής –
τουρίστας, με τη βοήθεια των τεχνολογιών του web 2.0, κάνει προσπάθειες να δημιουργήσει
κάποια σχέση μεταξύ των καταναλωτών – τουριστών και των επιχειρήσεων και οργανισμών
που ασχολούνται με τα τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Μέσα από αυτή τη σχέση που
μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ των καταναλωτών – τουριστών και των τουριστικών
επιχειρήσεων, παρέχονται προς τους επιχειρηματίες και προς τους μελετητές του μάρκετινγκ

16
τουρισμού, συγκεκριμένες πληροφορίες για τις τουριστικές προτιμήσεις και τις απόψεις
τουριστών σχετικά με συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες (Buhalis & Law, 2008).

Με τη βοήθεια των νέων δυνατοτήτων της τεχνολογίας, που έχουν εξελιχθεί από τη χρήση
του διαδικτύου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βοηθούν μέσα από τη χρήση τους, τους
επιχειρηματίες του τουριστικού κλάδου, να αλληλεπιδρούν, να επικοινωνούν και να
παρέχουν τις πληροφορίες τους προς τους καταναλωτές που ενδιαφέρονται να
προσελκύσουν, σε τουρίστες που έχουν ήδη υπάρξει πελάτες τους, καθώς και με προμηθευτές
τουριστικών επιχειρήσεων. Επομένως, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης βοηθά
στον ορθό σχεδιασμό και την προώθηση των τουριστικών επιχειρήσεων, χωρίς μεγάλη
οικονομική επιβάρυνση, καθώς η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση μπορεί να επιτευχθεί με
προμηθευτές και καταναλωτές από οποιοδήποτε σημείο της παγκόσμιας κοινότητας
(Neuhofer, Buhalis & Ladkin, 2014).

Επειδή, τα περισσότερα τουριστικά προϊόντα αναπτύσσονται με βάση τις επιθυμίες και τις
απαιτήσεις των καταναλωτών, οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις
απαιτήσεις τους στους εκάστοτε τουριστικούς προορισμούς, διατηρώντας υψηλές απαιτήσεις
γι αυτό που πρόκειται να συναντήσουν στους προορισμούς αυτούς. Με αυτό το σκοπό, οι
επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου, αναπτύσσουν και προωθούν τα προϊόντα ή τις
υπηρεσίες τους μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η χρήση, λοιπόν, των μέσων αυτών
από τις τουριστικές επιχειρήσεις, τους δίνει την ευκαιρία να αναπτύσσουν και να προωθούν
τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους ευέλικτα και επιτυχημένα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,
συμβάλλουν επίσης, όπως προαναφέρθηκε, στην προσέλκυση των καταναλωτών – τουριστών
από τις τουριστικές επιχειρήσεις, δίνοντας ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα στους τουριστικούς
προορισμούς, καθιστώντας τους ελκτικούς πόρους (Lange-Faria & Elliot, 2014).

Ακόμη, αξίζει εδώ να προστεθεί ότι η κάθε τουριστική επιχείρηση, χρησιμοποιεί μεμονωμένα
τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με σκοπό την ανάπτυξη των τουριστικών της προϊόντων, με
τρόπους που θα δώσει στην καθεμιά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, σε σχέση με άλλες
παρόμοιες επιχειρήσεις του κλάδου, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τον κάθε προορισμό που οι
επιχειρήσεις εδρεύουν (Lange-Faria & Elliot, 2014).

Επίσης, έχει διατυπωθεί στη διεθνή βιβλιογραφία, σε σχέση με την ανάπτυξη των
τουριστικών προϊόντων, ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προτρέπει τα άτομα
που ταξιδεύουν και επισκέπτονται τουριστικά μία περιοχή, να κοινοποιούν εικόνες και
εμπειρίες μοιράζοντας έτσι τις απόψεις τους για τον προορισμό που επισκέφθηκαν,
βοηθώντας έτσι κι άλλους εν δυνάμει τουρίστες να βρίσκουν τις πληροφορίες που επιθυμούν
για τους συγκεκριμένους προορισμούς (Brdar et al., 2014).

17
Από την πλευρά δε, των φορέων που ασχολούνται με την τουριστική δραστηριότητα, επειδή
είναι γνωστό και κατανοητό ότι οι εμπειρίες που θα μοιραστούν οι χρήστες των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης από την τουριστική τους εμπειρία, έχουν βαρύτητα και θα καθορίσουν
τα μελλοντικά ταξίδια άλλων ατόμων, προτρέπουν τους τουρίστες – πελάτες τους να
κοινοποιούν τις απόψεις τους από τις προσωπικές τους τουριστικές εμπειρίες στα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης της κάθε επιχείρησης. Αυτή η προτροπή συνεχίζεται, με δεδομένο ότι
δε γνωρίζει η κάθε τουριστική επιχείρηση αν θα καταγραφούν στα κοινωνικά της δίκτυα
θετικές ή αρνητικές απόψεις (Kang & Schuett, 2013).

2.7 – Επιλογή τουριστικού προϊόντος & Μέσα Κοινωνικής

Δικτύωσης
Όπως διατυπώθηκε στην προηγούμενη παράγραφο, είναι μεγάλος ο αντίκτυπος της χρήσης
των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως προς την ανάπτυξη ενός τουριστικού προϊόντος. Η
χρήση των μέσων αυτών και του διαδικτύου γενικότερα, ευνοούν τις τουριστικές επιχειρήσεις
να αναπτύξουν και να προωθήσουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους, αναπτύσσοντας
ταυτόχρονα και τον τουριστικό προορισμό στον οποίο εδρεύουν. Ακόμη, η χρήση των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, ευνοεί από την πλευρά των καταναλωτών – τουριστών, την επιλογή
του κατάλληλου τουριστικού προϊόντος, που θα ανταποκριθεί σε μεγαλύτερο βαθμό στις
απαιτήσεις και τις προσδοκίες τους.

Συγκεκριμένα, κάθε καταναλωτής και εν δυνάμει τουρίστας, προτού προχωρήσει στην

πραγματοποίηση ενός ταξιδιού, επιθυμεί να έχει συγκεντρωμένες όλες τις απαραίτητες
πληροφορίες που σχετίζονται με το συγκεκριμένο προορισμό. Γι αυτό και πριν την επίσκεψη
στο συγκεκριμένο τουριστικό προορισμό, ο καταναλωτής, αναζητά τις πληροφορίες που θα
τον οδηγήσουν στη λήψη απόφασης, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι γνωστό από
όλους τους καταναλωτές που ενδιαφέρονται να συλλέξουν πληροφορίες για έναν τουριστικό
προορισμό, ότι στο διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα, θα βρουν μεγάλο όγκο πληροφοριών.
Είναι επίσης γνωστό, ότι τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, δηλαδή ο τύπος που παρέχει
ταξιδιωτικές οδηγίες, η τηλεόραση ή τα ταξιδιωτικά γραφεία, ήταν τα μόνα μέσα στα οποία
μπορούσε να απευθυνθεί παλαιότερα κάποιος καταναλωτής για να αναζητήσει τις
πληροφορίες που επιθυμούσε πριν την τελική απόφαση για ένα ταξίδι.

Τα τελευταία χρόνια της σύγχρονης εποχής, όπου η τεχνολογία στην επικοινωνία και τη
μετάδοση των πληροφοριών έχει βελτιωθεί, έχει οδηγήσει αμφότερους τους καταναλωτές
αλλά και τις τουριστικές επιχειρήσεις, να δρουν η κάθε πλευρά υπό τις δικές της απαιτήσεις
και τα δικά της καθήκοντα, καθιστώντας έτσι πιο εύκολο το έργο και των δύο πλευρών και

18
ταυτόχρονα, κάνοντας τα ταξιδιωτικά γραφεία να έχουν λιγότερα καθήκοντα (Dina & Sabou,
2012).

Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη παράγραφο, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής

δικτύωσης, δίνουν την ευκαιρία στους χρήστες τους που ενδιαφέρονται να προγραμματίσουν
ένα ταξίδι, να συλλέξουν τις απαραίτητες πληροφορίες χωρίς να χρειαστεί να δαπανήσουν
κάποιο επιπλέον ποσό. Οι πληροφορίες αυτές που λαμβάνουν, είναι προερχόμενες είτε από
φορείς και επιχειρήσεις με ενασχόληση στον τουριστικό κλάδο, είτε από άτομα που ήδη
ταξίδεψαν στους συγκεκριμένους προορισμούς για τους οποίους γίνεται η αναζήτηση
(Buhalis & Law, 2008).

Μάλιστα, υπογραμμίζεται ότι τα δεδομένα που αφορούν τα ταξίδια και παρέχονται από τα
παλαιότερα μέσα, θεωρούνται πιο αναξιόπιστα από τους καταναλωτές και εν δυνάμει
τουρίστες, σε σχέση με τις πληροφορίες που παρέχονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
και το διαδίκτυο. Οι καταναλωτές που ενδιαφέρονται να προγραμματίσουν κάποιο ταξίδι,
δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε όσα διαβάσουν στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, καθώς μεγάλο μέρος των πληροφοριών αυτών, όπως αναφέρθηκε σε
προηγούμενη υποενότητα, προέρχονται από άτομα που έχουν ήδη πραγματοποιήσει τα
ταξίδια και έχουν καταγράψει τις εμπειρίες τους (Litvin et al., 2008).

Σπουδαίο ρόλο, ως προς την επιλογή του τουριστικού προϊόντος που θα καταλήξουν να
επιλέξουν τελικά οι καταναλωτές και μελλοντικοί τουρίστες, σχετίζονται με τις προσωπικές
απόψεις που ανέπτυξε κάποιος στο συγκεκριμένο προορισμό, τις εμπειρίες του από χώρους
που επισκέφθηκε, καθώς και διάφορες συστάσεις προηγούμενων τουριστών προς τους
επόμενους επισκέπτες ενός τουριστικού προορισμού. Όλα αυτά στο σύνολό τους, ασκούν
μεγάλη επιρροή στην τελική απόφαση που θα λάβει ένας καταναλωτής για να επισκεφθεί
κάποιον τουριστικό προορισμό (Kang & Schuett, 2013).

Μία σπουδαία αιτία, για την οποία τα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιούνται για την παροχή
πληροφοριών που σχετίζονται με τα ταξίδια, αποτελεί ο χαρακτήρας της τουριστικής
βιομηχανίας και του προϊόντος ή της υπηρεσίας αντίστοιχα. Εννοώντας τον χαρακτήρα της
τουριστικής βιομηχανίας, υπονοείται το γεγονός ότι δεν είναι εφικτό να αποκτηθεί κάποια
άποψη για τα τουριστικά προϊόντα ή τις υπηρεσίες, πριν την αγορά τους. Συνεπώς, οι
καταναλωτές που αναζητούν πληροφορίες σχετικά με την επιλογή τουριστικού προϊόντος που
πρόκειται να κάνουν, εμπιστεύονται περισσότερο άτομα που έχουν ήδη προβεί στην
αντίστοιχη επιλογή, ενώ παράλληλα δεν έχουν οι ίδιοι κάποιον επιχειρηματικό σκοπό να
ικανοποιήσουν (Buhalis, 2003 ; Yoo & Gretzel, 2011).

19
Συμπερασματικά λοιπόν, καταλήγει κανείς ότι η απόφαση για την επιλογή ενός τουριστικού
προϊόντος, λαμβάνεται πιο εύκολα μέσα από τη χρήση του διαδικτύου και των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, καθώς οι καταναλωτές επηρεάζονται περισσότερο από τις
δημοσιευμένες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απόψεις άλλων ατόμων, που έχουν
επισκεφθεί τον τουριστικό προορισμό για τον οποίο οι ίδιοι αναζητούν πληροφορίες.
Μάλιστα, επηρεάζονται σε πολύ μεγάλο ποσοστό από τις απόψεις αυτές, καθώς προέρχονται
από άτομα που έχουν εμπειρία από τους συγκεκριμένους τουριστικούς προορισμούς, αλλά
δεν έχουν κάτι να επωφεληθούν λέγοντας την άποψή τους γι αυτούς (Yoo & Gretzel, 2012).
Το συμπέρασμα που προαναφέρθηκε, έχει ως αποτέλεσμα το διαδίκτυο και τα κοινωνικά
δίκτυα, να είναι αναπόσπαστο κομμάτι στη διαδικασία της προετοιμασίας ενός ταξιδιού, κατά
κύριο λόγο για τις πληροφορίες που παρέχουν, και το διαμοιρασμό των απόψεων άλλων
τουριστών (Chung, Buhalis, 2008 ; Yoo, Gretzel & Zach, 2011).

2.8 – Υφιστάμενη κατάσταση λόγω της πανδημίας

Όπως κάθε κλάδος της καθημερινότητας και της οικονομίας, επηρεάστηκε από την πρόσφατη
πανδημία του κορωνοϊού, ομοίως δεν έμεινε ανεπηρέαστος από την πανδημία ο κλάδος του
τουρισμού. Η φοβία που εξαπλώθηκε με την πανδημία του κορωνοϊού, καθώς και τα
περιοριστικά μέτρα που αυτή επέβαλλε, δημιούργησαν πρωτόγνωρες καταστάσεις. Πολλές
τουριστικές επιχειρήσεις και οργανισμοί, οδηγήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας, σε
καταστάσεις αβέβαιες για το μέλλον της λειτουργίας τους, λόγω μειωμένων εσόδων (Ugur &
Akbiyik, 2020).

Αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στον τουρισμό, ήρθε να μειώσει η εκτεταμένη
πλέον χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η προώθηση των
τουριστικών προϊόντων μέσω του διαδικτύου, έχει αυξηθεί ιδιαίτερα στην περίοδο της
πανδημίας , όπως και η χρήση του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων για κάθε είδους
καθημερινής δραστηριότητας. Η περίοδος, μάλιστα της πανδημίας, παρότρυνε μέσα από τους
περιορισμούς που επήλθαν, ακόμη και πολίτες που δεν έκαναν χρήση του διαδικτύου και των
κοινωνικών μέσων, να αποκτήσουν μία εξοικείωση με αυτό για καθημερινές τους
δραστηριότητες και τη διευκόλυνσή τους.

Παράλληλα, ο περιορισμός των μετακινήσεων έκανε πιο έντονη την επιθυμία των πολιτών
για τουριστικές δραστηριότητες μέσα από τη δημιουργία περισσότερου ελεύθερου χρόνου με
άτομα του κοινωνικού περίγυρου. Με αυτόν τον τρόπο, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, χρησιμοποιούνται σε κάθε τομέα της καθημερινότητας συνδυάζοντας τους δικούς
τους κανόνες επικοινωνίας και μετάδοσης των πληροφοριών, με τα περιοριστικά μέτρα που
έφερε η πανδημία του κορωνοϊού (Σεβαστάτου, 2021).

20
Με αυτόν τον τρόπο, ενίσχυσαν τη λειτουργία τους, βρίσκοντας μία διέξοδο μέσω της
ηλεκτρονικής λειτουργίας, οι επιχειρήσεις της τουριστικής βιομηχανίας. Με τη βοήθεια των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου γενικότερα, βρίσκοντας με τη βοήθεια των
μέσων αυτών τρόπους για να προωθούν τα τουριστικά προϊόντα ή τις τουριστικές υπηρεσίες
τους, απευθείας προς τους καταναλωτές και μελλοντικούς τουρίστες, αναπτύσσοντας μαζί
τους την απαραίτητη επικοινωνία, χωρίς να είναι απαραίτητο να μεσολαβήσουν άλλοι φορείς
και επιπλέον άτομα. Επίσης, με τη βοήθεια του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων, οι
τουριστικές επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από το είδος του προϊόντος ή της υπηρεσίας που
παρέχουν, έχουν πλέον τη δυνατότητα να απευθύνονται με τον ίδιο τρόπο, σε ένα ευρύ κοινό,
ανεξάρτητα από τα γεωγραφικά σύνορα.

Επομένως, η κατάσταση που επικρατεί από την έναρξη της πανδημίας κι έπειτα, δείχνει ότι η
χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μόνο βοηθητική μπορούσε να
αποδειχτεί. Αυτό γιατί πρόκειται για μία περίοδο με απαγόρευση των μετακινήσεων,
περιορισμό κοινωνικών και επαγγελματικών επαφών και δραστηριοτήτων και μεγάλες
επιπτώσεις στον κλάδο της τουριστικής βιομηχανίας (Σεβαστάτου, 2021).

Οι καταστάσεις που επικράτησαν, με το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να

προσελκύουν στην περίοδο της πανδημίας, όλο και μεγαλύτερο αριθμό καταναλωτών, με
σκοπό να ικανοποιήσουν εύκολα και γρήγορα όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και
επαγγελματικές τους ανάγκες, φάνηκε πως ήταν κάτι που ξεκίνησε και όλα έδειξαν ότι
πρόκειται να επικρατήσει. Όλο και περισσότερος κόσμος, κάθε ηλικίας στράφηκε στο
διαδίκτυο για την επιλογή αγορών, με το ίδιο να ισχύει αντίστοιχα για την επιλογή
τουριστικών προϊόντων, συμβάλλοντας στην ικανοποίηση των καταναλωτικών αναγκών.
Επιπλέον, στην περίοδο της πανδημίας, όπως προαναφέρθηκε, κάθε είδους επιχείρηση –
συμπεριλαμβανομένων των τουριστικών- αλληλεπιδρούσε με τους καταναλωτές και εν
δυνάμει πελάτες της, δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς (Χατζηπαπάς, 2022).

Συνεπώς, είναι ευκόλως κατανοητό, ότι τα δεδομένα που επικράτησαν στις συνθήκες της
τουριστικής βιομηχανίας στην περίοδο της πανδημίας, διευκόλυναν το έργο και τις
απαιτήσεις, τόσο από την πλευρά των καταναλωτών – τουριστών, όσο και από την πλευρά
των τουριστικών επιχειρήσεων και οργανισμών. Επομένως, η υφιστάμενη κατάσταση στην
τουριστική βιομηχανία και στο μάρκετινγκ τουριστικών προϊόντων, μπορεί να θεωρηθεί
βελτιωμένη με τη βοήθεια του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σε
συνδυασμό με τη διαφορετική λειτουργία που επέβαλλε η πανδημία στον συγκεκριμένο
κλάδο.

21
2.9 – Ανάπτυξη Ερευνητικών Υποθέσεων
Σε αυτό το σημείο, φτάνοντας στο τέλος της βιβλιογραφικής επισκόπησης που σχετίζεται με
την ανάπτυξη και την επιλογή των τουριστικών προϊόντων και τις σχέσεις της τουριστικής
βιομηχανίας, με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου γενικότερα,
μπορεί το έργο να περάσει στην ανάπτυξη των ερευνητικών υποθέσεων που σχετίζονται με το
θέμα που ερευνά η παρούσα πτυχιακή εργασία.

Αρχικά, προτού το έργο προχωρήσει, στην ανάπτυξη των ερευνητικών υποθέσεων, αξίζει να
αναφερθεί ότι ένα από τα πρώτα συμπεράσματα που μπορεί να προκύψει από την
βιβλιογραφική επισκόπηση που προηγήθηκε, είναι ότι η χρήση του διαδικτύου και των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, ενισχύει σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργία του τουριστικού κλάδου.

Επίσης, η χρήση του διαδικτύου και όλων των μέσων της τεχνολογίας, ενισχύει κάθε κλάδο
του μάρκετινγκ, καθώς τα μέσα τεχνολογίας φέρνουν εύκολα σε επαφή τις επιχειρήσεις κάθε
κλάδου, με τους καταναλωτές, υπάρχοντες και εν δυνάμει πελάτες τους.

Συνεπώς, οι ερευνητικές υποθέσεις της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας με θέμα «Η

χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως εργαλείο επιλογής ενός τουριστικού προϊόντος:
Μελέτη περίπτωσης ο νομός Κεφαλονιάς» , θα βασιστούν στις παρακάτω υποθέσεις :

 Αν αποδεικνύεται βοηθητική η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως προς την

ανάπτυξη και επιλογή τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών.
 Αν η χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αναπτύσσει την
επικοινωνία μεταξύ καταναλωτών – χρηστών και επιχειρήσεων.
 Αν έχει διαφοροποιηθεί η λειτουργία του τουριστικού μάρκετινγκ, σχετικά με
τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά και σχετικά με τουριστικούς προορισμούς,
από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε σχέση με τη χρήση των
παλαιότερων παραδοσιακών μέσων ενίσχυσης της τουριστικής βιομηχανίας
(τουριστικά γραφεία, τουριστικοί οδηγοί, τηλεοράσεις, διαφημίσεις).

22
Κεφάλαιο 3 – Ερευνητική μεθοδολογία

3.1 – Ο σκοπός της έρευνας

Ο σκοπός της έρευνας που πραγματοποιήθηκε για την εκπόνηση της παρούσας πτυχιακής
εργασίας με θέμα «Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως εργαλείο επιλογής ενός
τουριστικού προϊόντος: Μελέτη περίπτωσης ο νομός Κεφαλονιάς», είναι όπως αναφέρθηκε
και σε προηγούμενες υποενότητες του έργου, να μελετήσει την επίδραση που έχει η
ανάπτυξη της τεχνολογίας και του διαδικτύου, στην ανάπτυξη των τουριστικών προϊόντων
και την επιλογή τους από τους καταναλωτές. Η έρευνα της συγκεκριμένης πτυχιακής
εργασίας έχει σκοπό να μελετήσει κατά πόσο επηρεάζεται η επιλογή τουριστικών προϊόντων
και υπηρεσιών, από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και το ρόλο που έχουν για
την τουριστική βιομηχανία και τους τουριστικούς προορισμούς, οι πληροφορίες που
λαμβάνουν οι καταναλωτές από τα μέσα αυτά και το διαδίκτυο γενικότερα.

3.2 – Ερευνητικά ερωτήματα

Τα ερευνητικά ερωτήματα που σκοπεύει να απαντά η έρευνα και η παρούσα πτυχιακή
εργασία στο σύνολό της μετά το πέρας της, σχετίζονται με τις ερευνητικές υποθέσεις που
δημιουργήθηκαν στο τέλος της βιβλιογραφικής επισκόπησης. Επίσης, τα ερευνητικά
ερωτήματα που είναι επιθυμητό να απαντώνται μετά τη μελέτη του παρόντος έργου,
αναφέρθηκαν εισαγωγικά και είναι αναλυτικά τα εξής παρακάτω:

 Πως πραγματοποιείται το μάρκετινγκ τουριστικών προορισμών και πώς επηρεάζει τις

τουριστικές προτιμήσεις των ανθρώπων;
 Πόσο έχει διαφοροποιηθεί ο τρόπος επιλογής τουριστικών προορισμών τα τελευταία
χρόνια, μετά τη διάδοση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
 Εκτός από την επιλογή τουριστικών προορισμών, επηρεάζεται εξίσου και η ανάπτυξή
τους από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
 Τι ρόλο διαδραμάτισε η περίοδος της πανδημίας στην εξάπλωση της χρήσης του
διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για κάθε τομέα της ανθρώπινης
δραστηριότητας, όπως ο τουρισμός;
 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του νομού Κεφαλονιάς ως τουριστικός προορισμός και
ποιες αντιλήψεις έχουν διαμορφωθεί στους επισκέπτες του νησιού;
 Ποιος ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην τουριστική ανάπτυξη του
νομού Κεφαλονιάς;

23
 3.3 – Μεθοδολογία που εφαρμόστηκε
Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε για την ολοκλήρωση του παρόντος έργου, με σκοπό την
απάντηση και την τεκμηρίωση των ερευνητικών ερωτημάτων που ετέθησαν παραπάνω, ήταν
ένα κομμάτι της με δευτερογενή έρευνα και για τη μελέτη περίπτωσης που εφαρμόζει το
θέμα του συγκεκριμένου έργου, ακολουθήθηκε πρωτογενής έρευνα.

Πιο συγκεκριμένα, στο δεύτερο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας ακολουθήθηκε μία
βιβλιογραφική ανασκόπηση, μέσω της οποίας μελετήθηκε αναλυτικά το τουριστικό
μάρκετινγκ, ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται με τη βοήθεια της τεχνολογίας και πώς
έχει επηρεαστεί το μάρκετινγκ της τουριστικής βιομηχανίας από την περίοδο της πανδημίας
μέχρι και σήμερα. Επίσης, στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύθηκε μέσω της βιβλιογραφικής
επισκόπησης, ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται αλλά και επιλέγεται κάποιο τουριστικό
προϊόν ή κάποια τουριστική υπηρεσία με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Συνοπτικά, η βιβλιογραφική επισκόπηση που πραγματοποιήθηκε στο δεύτερο κεφάλαιο του

παρόντος έργου, ανέλυσε πώς επηρεάζει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης την
επιλογή ενός τουριστικού προϊόντος, καθιστώντας τα μέσα αυτά ως εργαλεία για την
αναζήτηση των ανάλογων πληροφοριών από έναν καταναλωτή.

Παρακάτω, στο επόμενο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας, ακολουθείται μία πρωτογενής
έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια ενός ερωτηματολογίου που μοιράστηκε σε
επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς. Το ερωτηματολόγιο αυτό, είχε σκοπό να ερευνήσει τις
προτιμήσεις και τις αντιλήψεις που έχουν οι επισκέπτες του νησιού της Κεφαλονιάς, καθώς
και την επιρροή που είχαν σε αυτούς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με την επιλογή
του συγκεκριμένου νησιού.

3.4 – Χρόνος και διάρκεια της έρευνας

Η έρευνα της συγκεκριμένης εργασίας, λόγω της μικτής μεθοδολογίας που ακολούθησε,
ολοκληρώθηκε σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα.

Η πρωτογενής έρευνα, διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2023 και διήρκησε 20 ημέρες, ώστε να
υπάρχει η δυνατότητα αφού δομήθηκε το ερωτηματολόγιο, να απαντηθεί από όσο το δυνατόν
περισσότερους επισκέπτες του νησιού της Κεφαλονιάς.

Η δευτερογενής έρευνα, διεξήχθη τον Αύγουστο του 2023, ώστε να υπάρχει ο απαραίτητος
χρόνος για την εύρεση της κατάλληλης βιβλιογραφίας και τη συλλογή των κατάλληλων για
την έρευνα δεδομένων.

24
Στο τέλος Σεπτεμβρίου, είχαν συλλεχθεί τα αποτελέσματα από τη δευτερογενή αλλά και την
πρωτογενή έρευνα και ήταν εφικτό να ολοκληρωθεί η συγγραφή της πτυχιακής εργασίας,
εξάγοντας τα απαραίτητα συμπεράσματα για το θέμα που ερευνά.

3.5 – Τρόπος προώθησης και συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου

Το ερωτηματολόγιο που συντάχθηκε για την πραγματοποίηση της πρωτογενούς έρευνας που
απαιτήθηκε για την ολοκλήρωση της παρούσας πτυχιακής εργασίας, προωθήθηκε
ηλεκτρονικά μέσω του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ηλεκτρονικού
ταχυδρομείου. Επιλέχθηκε η προώθηση μέσω των διαδικτυακών μέσων, καθώς πρόκειται για
τον γρηγορότερο, ασφαλέστερο και πιο οικονομικό τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να
απαντηθούν τα ερωτηματολόγια. Επίσης, η διανομή των ερωτηματολογίων μέσω του
διαδικτύου εξασφάλιζε επιπλέον ότι οι συμμετέχοντες στην πρωτογενή έρευνα θα ήταν άτομα
που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και έχουν ενασχόληση με αυτό, όπως και με τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης, που είναι άμεσα συνδεδεμένα με το θέμα που πραγματεύεται η
έρευνα και η πτυχιακή εργασία.

Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι οι απαντήσεις των ερωτήσεων ήταν εύκολο να

συμπληρωθούν από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, καθώς το ερωτηματολόγιο
προωθήθηκε μέσω του διαδικτύου, οι ερωτώμενοι ήταν χρήστες του διαδικτύου και των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι απαντήσεις που συμπλήρωναν αποθηκεύονταν αυτόματα
στον διαδικτυακό τόπο του Google Docs, που ήταν και ο διαδικτυακός χώρος στον οποίο
δημιουργήθηκε το ερωτηματολόγιο.

Ο συγκεκριμένος διαδικτυακός τόπος του Google Docs, μπορεί και βοηθά σε μεγάλο βαθμό
τα άτομα εκείνα που πραγματοποιούν ανάλογες έρευνες, ως προς τη συλλογή και την
καταχώριση των απαντήσεων σε βάσεις δεδομένων, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό, ότι
δε θα υπάρχουν σφάλματα στην εξαγωγή των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων της
έρευνας. Επίσης, προτιμάται για πρωτογενείς έρευνες ο συγκεκριμένος διαδικτυακός τόπος
γιατί προσφέρει την ευκαιρία στο άτομο που πραγματοποιεί την έρευνα και να εξάγει τα
ανάλογα συμπεράσματα με πιο εύκολο τρόπο (Κοτσυφός, 2005).

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το ερωτηματολόγιο προωθήθηκε με δύο τρόπους προς τους
συμμετέχοντες στην έρευνα. Προωθήθηκε μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και
μέσω μηνυμάτων και ομάδων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

25
 3.6 – Επιλογή των συμμετεχόντων στην έρευνα και μέγεθος
τελικού δείγματος
Τα μηνύματα μέσω των οποίων προωθήθηκε το ερωτηματολόγιο της έρευνας, εστάλησαν σε
ενήλικα άτομα, οποιασδήποτε ηλικιακής ομάδας άνω των 18 ετών, χωρίς να λαμβάνεται
υπόψη κάποιο επιπλέον στοιχείο για τα άτομα αυτά. Δε λήφθηκε υπόψη για τη συμμετοχή
του ερωτώμενου στην έρευνα, στοιχεία όπως η ηλικία, το φύλο, η εκπαίδευση ή η οικονομική
κατάσταση.

Το κύριο ζητούμενο αναφορικά με τους συμμετέχοντες στην έρευνα, ήταν να είναι άτομα που
κάνουν χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, για να μπορέσουν να
συμμετέχουν καθοριστικά στο θέμα της έρευνας. Το δεύτερο ζήτημα που απασχόλησε τον
συγγραφέα της πτυχιακής εργασίας και ερευνητή, ήταν οι ερωτώμενοι να ανήκουν σε ομάδες
ατόμων που γνωρίζουν το νησί της Κεφαλονιάς ή να το έχουν επισκεφθεί τουλάχιστον μία
φορά, ώστε να καταγραφεί αξιόπιστα η επιρροή που είχαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και
το διαδίκτυο, στην επιλογή και πραγματοποίηση του συγκεκριμένου ταξιδιού.

Όσον αφορά το κύριο ζητούμενο και τη χρήση του διαδικτύου, ο τρόπος που επιλέχθηκε να
κοινοποιηθεί το ερωτηματολόγιο, περιόριζε σημαντικά την πιθανότητα κάποιος ερωτώμενος
να μην είναι χρήστης του διαδικτύου. Σχετικά με το δεύτερο κριτήριο για το προφίλ των
ερωτώμενων, τα ερωτηματολόγια προωθήθηκαν κατόπιν συνεννόησης σε άτομα που
συνδέονταν με το νησί της Κεφαλονιάς, το είχαν ήδη επισκεφθεί ή γνώριζαν στοιχεία για το
συγκεκριμένο νησί. Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί σχετικά με το δεύτερο κριτήριο για το
προφίλ των συμμετεχόντων στην έρευνα, ότι μεγάλο μέρος από αυτούς είναι προερχόμενο
από στενό οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον του ερευνητή και
συγγραφέα της παρούσας πτυχιακής εργασίας.

Όσον αφορά το τελικό μέγεθος του δείγματος, με τη βοήθεια του διαδικτύου μέσω του
οποίου διαμοιράστηκε το ερωτηματολόγιο και με τη βοήθεια οικογενειακού και κοινωνικού
κύκλου, μπόρεσαν να συμμετέχουν στην έρευνα και να απαντήσουν το ερωτηματολόγιό της
n=100 άτομα. Όπως επισημάνθηκε και παραπάνω, έγινε προσπάθεια οι συμμετέχοντες στην
έρευνα να έχουν επισκεφθεί έστω 1 φορά το νομό Κεφαλονιάς, να συνδέονται με κάποιο
τρόπο με το συγκεκριμένο νησί ή να γνωρίζουν γι αυτό.

3.7 – Στοιχεία σχετικά με το ερωτηματολόγιο

Για να εξυπηρετηθούν οι στόχοι της πρωτογενούς έρευνας που απαιτήθηκε για να
ολοκληρωθεί η μελέτη περίπτωσης και η συνολική έρευνα της παρούσας πτυχιακής εργασίας,

26
συντάχθηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο απεστάλη σε ηλεκτρονική μορφή σε
συμμετέχοντες, για να προκύψουν, όπως αναφέρθηκε ασφαλή συμπεράσματα.

Το ερωτηματολόγιο αυτό, δομήθηκε από απλές και εύκολα κατανοητές ερωτήσεις, για να
είναι εύκολο να απαντηθεί ευχάριστα από τους συμμετέχοντες. Επίσης, έγινε προσπάθεια από
τον συντάκτη του ερωτηματολογίου και ερευνητή, το ερωτηματολόγιο να αποτελείται από
μικρό αριθμό ερωτήσεων, ώστε η συμπλήρωσή του να μην απαιτεί περισσότερο από 15
λεπτά της ώρας. Με αυτόν τον τρόπο, ελαχιστοποιήθηκε η πιθανότητα κατά τη διάρκεια της
έρευνας, κάποιος από τους ερωτώμενους να αισθανθεί η κούραση ή κάποια πλήξη κατά τη
συμπλήρωσή του ερωτηματολογίου και να μην το ολοκληρώσει.

Στην αρχή του ερωτηματολογίου, πριν την έναρξη των ερωτήσεων, υπήρχε ένας πρόλογος
που ενημέρωνε τους ερωτώμενους για το σκοπό του ερωτηματολογίου και της έρευνας.
Επίσης, στην αρχή του ερωτηματολογίου, οι ερωτώμενοι ενημερώνονταν για την τήρηση των
προσωπικών τους δεδομένων, λόγω της αποκλειστικής χρήσης των απαντήσεων, που ήταν οι
ανάγκες της παρούσας πτυχιακής εργασίας.

Το ερωτηματολόγιο της έρευνας, αποτελείται από ερωτήσεις που συντάχθηκαν με βάση τις
τελευταίες υποενότητες από το επόμενο κεφάλαιο, που αφορά τη μελέτη περίπτωσης για το
νησί της Κεφαλονιάς. Συνεπώς, το ερωτηματολόγιο αποτελείται από ερωτήσεις που
εξετάζουν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την επιρροή αυτών, ως προς την
επιλογή, την οργάνωση και τη δημιουργία ταξιδιωτικής εμπειρίας στον νομό Κεφαλονιάς.
Επίσης, αξίζει σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ότι το ερωτηματολόγιο αποτελείται από
ερωτήσεις κλειστού τύπου. Συγκεκριμένα, οι ερωτήσεις ακολουθούν τις δύο παρακάτω
κλίμακες μέτρησης: (Βαρελά, 2017)

 Πρόκειται για ερωτήσεις διχοτομικής κλίμακας, που απαντώνται είτε με καταφατική

είτε με αρνητική επιλογή ( ‘Ναι’ και ‘Όχι’ ) , που σκοπεύουν να οδηγήσουν τους
συμμετέχοντες στην έρευνα σε συγκεκριμένες με το θέμα της απαντήσεις.
 Επίσης, το ερωτηματολόγιο αποτελείται από ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, μέσα
από τις οποίες οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν όσες απαντήσεις
επιθυμούσαν μεταξύ των αναγραφόμενων.

Ο συνολικός αριθμός των ερωτήσεων ήταν είκοσι (20), χωρισμένες σε δύο ενότητες, όπου η
πρώτη ενότητα αφορούσε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του συμμετέχοντα, καθώς και τις
ταξιδιωτικές του συνήθειες και η δεύτερη ενότητα αφορούσε την ενασχόλησή του με τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης. Μία συνοπτική ανάλυσή του ερωτηματολογίου και των ενοτήτων,
ακολουθεί παρακάτω.

27
Οι πρώτες τρεις (3) ερωτήσεις του ερωτηματολογίου αφορούσαν το φύλο, την οικογενειακή
κατάσταση και την ηλικία του ερωτώμενου, χωρίζοντας τις ηλικιακές ομάδες στα άτομα από
18 έως 50 έτη και στα 50 έτη και άνω. Οι επόμενες πέντε (5) ερωτήσεις, αφορούσαν τις
ταξιδιωτικές συνήθειες των συμμετεχόντων στην έρευνα, όπως τη συχνότητα των
ταξιδιωτικών εξορμήσεων, τη διάρκεια που έχουν, καθώς και τον τρόπο που ο καθένας τους
οργανώνει και προγραμματίζει κάποιο ταξίδι. Οι επόμενες δύο (2) ερωτήσεις της πρώτης
ενότητας, αφορούσαν την επίσκεψη στο νομό Κεφαλονιάς και την πηγή έμπνευσης για το
συγκεκριμένο ταξίδι.

Η δεύτερη ενότητα του ερωτηματολογίου, από την ερώτηση 11 έως την ερώτηση 20,
αποτελούνταν από ερωτήσεις που αφορούσαν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
και την επιρροή που ασκούν τα μέσα αυτά σε κάθε ερωτώμενο για την οργάνωση ενός
ταξιδιού. Επίσης, η δεύτερη ενότητα του ερωτηματολογίου, συμπεριλαμβάνει ερωτήσεις που
αφορούν το βαθμό χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τον
καθένα από τους ερωτώμενους. Οι ερωτήσεις αυτές συμπεριλήφθηκαν με σκοπό να
ερευνηθεί αν η επιρροή των μέσων ως προς την επιλογή τουριστικών προϊόντων, συνδέεται
με την καθημερινή χρήση τους.

Τέλος, το ερωτηματολόγιο της έρευνας, θα επισυναφθεί στο παράρτημα Ι του παρόντος

έργου.

3.8 – Περιορισμοί στην έρευνα

Για την έρευνα της παρούσας εργασίας πραγματοποιήθηκε πρωτογενής και δευτερογενής
έρευνα. Η δευτερογενής έρευνα, με την επισκόπηση της βιβλιογραφίας, δεν αντιμετώπισε
περιορισμούς καθώς έγινε προσπάθεια να καλυφθεί μέσα από εκτεταμένη έρευνα της
διεθνούς βιβλιογραφίας. Σχετικά με τους περιορισμούς που αντιμετωπίστηκαν κατά τη
διεξαγωγή της έρευνας, αξίζει να επικεντρωθεί κάποιος στην ιδιαιτερότητα της πρωτογενούς
έρευνας ως προς τους συμμετέχοντες που θα έδιναν τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο.
Συγκεκριμένα, υπήρχαν περιορισμοί ως προς τους συμμετέχοντες στην πρωτογενή έρευνα,
καθώς για να εξαχθούν χρήσιμα και αξιόπιστα συμπεράσματα σχετικά με τη μελέτη
περίπτωσης, το επιθυμητό ήταν οι συμμετέχοντες να έχουν επισκεφθεί το νομό Κεφαλονιάς.

28
Κεφάλαιο 4ο – Μελέτη περίπτωσης Νομού Κεφαλονιάς

4.1 – Παρουσίαση Κεφαλονιάς

Το νησί της Κεφαλονιάς είναι ένα από τα νησιά που βρίσκονται στο Ιόνιο Πέλαγος και την
περιοχή δυτικά της Πελοποννήσου. Η ακτογραμμή του νησιού, αγγίζει τα 254 χιλιόμετρα και
το μέγεθός του τα 773 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτελώντας έτσι το μεγαλύτερο νησί στα
Επτάνησα. (Discover Greece, 2023)

Η μυθολογία του νησιού μαρτυρά ότι στην εκστρατεία που έγινε ενάντια στα νησιά του
Ιονίου, ήταν βοηθητικός ο ρόλος του ήρωα Κέφαλο, ώστε η εκστρατεία να έχει θετική για το
νησί έκβαση. Ο βασιλιάς των Μυκηνών Αμφιτρύωνας, δώρισε τότε το νησί στον μυθικό
ήρωα Κέφαλο και έτσι φαίνεται να επικράτησε το όνομα της Κεφαλονιάς. Η δεύτερη άποψη
που επικρατεί στην ιστορία για το όνομα του νησιού, αφορά το ενδεχόμενο συγκεκριμένα του
νησιού ως «Κεφαλληνία» και τους Ομηρικούς «Κεφαλλήνες».

Το γεωγραφικό σημείο του νησιού, το κατέστησε σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας σε

μαχητική θέση ως προς όλες τις απόπειρες για κατάκτηση ελληνικών εδαφών. Αυτό είχε ως
αποτέλεσμα το νησί να δέχεται αρκετές επιθέσεις μέχρι και τα τέλη του 1949 με μάχες που
δίνονταν εκεί κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο (Συνεισφέροντες στα εγχειρήματα Wikimedia,
2006).

Όλες αυτές οι εξελίξεις στο πέρασμα των χρόνων, δε μπορούσαν να μην επηρεάσουν τον
πληθυσμό του νησιού. Συγκεκριμένα, μεταξύ των ετών 1907 και 1920, ο πληθυσμός του
νησιού μειώθηκε από 71.141 σε 55.030 κατοίκους. Επίσης, έπληξε έντονα τους κατοίκους
του νησιού η περίοδος μεταξύ του 1951 και 1991, με τον πληθυσμό να μεταβάλλεται από
47.369 σε 29.392 κατοίκους. Ωστόσο, αυξητική είναι η τάση του πληθυσμού στις 3
τελευταίες απογραφές, όπου απογράφηκαν τα έτη 2001, 2011 και 2021, 36.404, 35.801 και
39.924 κάτοικοι αντίστοιχα (ΕΛΣΤΑΤ, 2021).

Αξίζει να επισημανθεί, ότι η αύξηση των τελευταίων ετών στον πληθυσμό του νησιού,
συνδέεται με τις θετικές επιρροές της τουριστικής βιομηχανίας στο νησί της Κεφαλονιάς.
Επίσης, λόγω της ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας στο νομό Κεφαλονιάς, πολλοί
είναι οι Κεφαλλονίτες που ενώ είχαν μεταναστεύσει σε άλλα μέρη της χώρας ή ακόμη και σε
άλλες χώρες, επιστρέφουν στο νησί για την αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν εν
όψει του τουρισμού.

29
4.2 – Τουριστική Ανάπτυξη & Τουριστικό Προϊόν
Ο νομός Κεφαλονιάς, αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς
της Ελλάδας. Η εικόνα του νησιού αναδεικνύει τα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά
της, όπως επίσης αναδεικνύονται όλα τα μνημεία που συνηθίζουν να προσελκύουν τουρίστες.
Η κοινότητα του νησιού διατηρεί πλήρως ανεπτυγμένες τις σχέσεις με την τουριστική
κοινότητα του νησιού, κάνοντας συνεχείς προσπάθειες για ανάπτυξη της τουριστικής
βιομηχανίας (Pike, 2005).

Το νησί της Κεφαλονιάς, είναι πλήρως ενσωματωμένο στα πρότυπα του ελληνικού
τουρισμού, προωθώντας κι αυτό το τουριστικό πρότυπο που αναδεικνύει τον ήλιο και τη
θάλασσα της χώρας. Βασισμένο σε αυτά τα δύο κυρίαρχα στοιχεία τουρισμού, η Κεφαλονιά
εστιάζει στα σημεία του νησιού που τα αναδεικνύουν. Το νησί γενικότερα, διαθέτει πολλά
όμορφα τοπία που αναδεικνύουν το φυσικό του περιβάλλον και προσελκύουν τουριστικό
ενδιαφέρον.

Τα σημεία που, κατά κύριο λόγο διαφημίζονται τουριστικά είναι η φημισμένη παραλία του
Μύρτου, το σπήλαιο της Μελισσάνης, καθώς και ο παραδοσιακός οικισμός Φισκάρδο. Η
ανάπτυξη στην τουριστική δραστηριότητα του νησιού συνδέεται άμεσα με την προώθηση της
πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς του νομού Κεφαλονιάς. (Discover Greece, 2023)

Το νησί της Κεφαλονιάς, διαθέτει περιμετρικά ελκυστικές ακτές που αποτελούν ελκτικούς
πόρους για τον τουριστικό πληθυσμό. Μερικές από τις πιο γνωστές παραλίες του νησιού είναι
ο Μύρτος, η Αντίσαμος, ο Μακρύς και Πλατύς γιαλός, οι Πετανοί, η παραλία Ξι, η Σκάλα, ο
Άι Χέλης και η παραλία Φώκι.

Επίσης, εκτός από τις ακτές, αξιοσημείωτα τουριστικά σημεία της Κεφαλονιάς, είναι τα
σπήλαια της Μελισσάνης και της Δρογκαράτης. Τα δύο αυτά σπήλαια δίνουν στους
τουρίστες τη δυνατότητα για επίσκεψη και τουριστικές δραστηριότητες σε αυτά,
αποτελώντας επίσης ελκτικούς πόρους του νησιού.

Οι περιοχές του νησιού που είναι περισσότερο γνωστές και κινούν εξίσου το τουριστικό
ενδιαφέρον, είναι το Αργοστόλι, το Φισκάρδο και το Ληξούρι. Το Αργοστόλι είναι η
πρωτεύουσα του νησιού αλλά σημειώνεται ότι και οι τρεις αυτές περιοχές είναι γραφικές και
προσελκύουν μεγάλο αριθμό τουριστών. (Δουλαβέρης, 2019)

Η Κεφαλονιά, έχει αναπτύξει πλούσια μορφή τουριστικών καταλυμάτων που καλύπτουν τη

ζήτηση από τον τουριστικό πληθυσμό του νησιού. Γενικότερα, ο νομός Κεφαλονιάς, όπως
και κάθε νησιωτική περιοχή της Ελλάδος, ακολουθεί το ελληνικό τουριστικό πρότυπο που
αποσκοπεί στην προώθηση των ακτών και κάθε τουριστικού ελκτικού πόρου που μπορεί να

30
προσελκύσει νέους, εν δυνάμει τουρίστες. Οι τουριστικές πρακτικές που ακολουθεί ο νομός
Κεφαλονιάς, συμπίπτουν με τις συνολικές τουριστικές πρακτικές που ακολουθεί συνολικά η
χώρα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσελκύει το νησί της Κεφαλονιάς, όπως και το
σύνολο της χώρας, τον μαζικό τουρισμό κατά τους μήνες που η χώρα ελκύει τον μεγαλύτερο
αριθμό τουριστών.

Οι ακτές και κάθε φυσική ομορφιά που διαθέτει η Κεφαλονιά, προωθούνται με κάθε τρόπο
με σκοπό την προσέλκυση όλο και μεγαλύτερου αριθμού τουριστών. Ωστόσο, οι
συγκεκριμένες ομορφιές του νησιού δεν είναι πάντα αρκετές ώστε να προσελκύσουν
περισσότερους τουρίστες σε σχέση με άλλες τουριστικές περιοχές της Ελλάδας. Για τον λόγο
αυτό, έχει ενισχυθεί η προώθηση σε άλλες πτυχές του νησιού εκτός από την προβολή της
φυσικής του ομορφιάς και των παράλιών του. Για τον λόγο αυτό, λοιπό, προβάλλονται
εξίσου αξιοσημείωτες ομορφιές της Κεφαλονιάς όπως τα κτίρια ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, οι
μαγειρικές αλλά και κάθε είδος παραδόσεις του νησιού, όπως και κάθε στοιχείο που μπορεί
να αναδείξει σε τουρίστες τον πολιτισμό της Κεφαλονιάς.

Αξίζει εδώ να αναφερθεί ως προτέρημα, καθώς βοηθά στην τουριστική ανάπτυξη του νομού
Κεφαλονιάς, το γεγονός ότι το νησί είναι πλήρως προσβάσιμο αεροπορικά, αλλά και
ακτοπλοϊκά καθώς συνδέεται με τα λιμάνια της Πάτρας και της Κυλλήνης. Σαν τουριστικός
προορισμός, η Κεφαλονιά και ολόκληρος ο νομός Κεφαλονιάς, προσφέρει πλήθος ευκαιριών
και δραστηριοτήτων προς Έλληνες και ξένους τουρίστες με εύκολη πρόσβαση ακόμη και
προς το λιμάνι της Κυλλήνης (Δουλαβέρης, 2019).

4.3 – Πανδημία & Εξέλιξη Τουριστικών Δεδομένων

Η περίοδος της πρόσφατης πανδημίας, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη υποενότητα
της βιβλιογραφικής επισκόπησης, αποδείχτηκε κρίσιμη για την τουριστική βιομηχανία. Κάθε
εμπορική επιχείρηση και κάθε τομέας που ασχολείται με τον τουριστικό κλάδο, δέχτηκε στην
περίοδο της πανδημίας ένα βαρύ πλήγμα μέσα από την παύση εμπορικών, οικονομικών και
κοινωνικών δραστηριοτήτων.

Αναφέρεται σε σχετική παράγραφο της βιβλιογραφικής επισκόπησης, ότι ο τουρισμός ήταν

από τους κλάδους που δέχτηκε τις περισσότερες αρνητικές συνέπειες στην περίοδο της
πανδημίας, μιας και μεταξύ άλλων, οι ταξιδιωτικές δραστηριότητες είχαν διακοπεί.

Όπως λοιπόν σε κάθε τουριστικό προορισμό, έτσι και στην Κεφαλονιά, οι αρνητικές
συνέπειες της πανδημίας ήταν εμφανείς από τα μέσα του 2020, που ήταν και οι πρώτοι μήνες
της πανδημίας.

31
Οι επιρροές της πανδημίας στο νομό Κεφαλονιάς, ήταν γρήγορα εμφανείς όπως φανερώνεται
από σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το δρ. Κονιδάρη Αγγ., σχετικά με το
ενδιαφέρον που παρουσιάστηκε για τον τουρισμό στην Κεφαλονιά, μέσω του διαδικτύου. Η
έρευνα αυτή φανερώνει ότι το 2020 που εμφανίστηκε η πανδημία του κορωνοϊού, η
τουριστική ζήτηση για την Κεφαλονιά μειώθηκε κατά 25% συγκριτικά με το 2019.
Συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή επικεντρώνεται στα εξής συμπεράσματα: (Ζέρβας, 2020)

 Όλες οι ενδείξεις φανέρωναν ότι οι εξελίξεις σχετικά με τον τουρισμό αναμένονταν

καλύτερες για το 2020, σε σχέση με το 2019 καθώς οι δείκτες φανέρωναν αύξηση
τους δύο (2) πρώτους μήνες του έτους.
 Αναλυτικότερα, από τα τέλη του δεύτερου μήνα το 2020, μέχρι και τις αρχές του
τέταρτου μήνα του 2020, επισημαίνει η έρευνα πως σημειώθηκε κατακόρυφη πτώση
στην τουριστική ζήτηση.
 Από τα μέσα του τέταρτου μήνα του 2020, παρατηρήθηκε μία σταδιακή αύξηση σε
σχέση με τους προηγούμενους δύο μήνες, ωστόσο τα δεδομένα δεν ήταν
ικανοποιητικά και η ζήτηση παρέμενε μικρότερη από το 2019.
 Αποτυπώθηκε για την Κεφαλονιά, ότι το 2020 η τουριστική ζήτηση για το νησί
μειώθηκε κατά 24% συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.
 Η ζήτηση για τα καταλύματα του νησιού, μειώθηκε κατά 26% το 2020 σε σύγκριση
με το 2019.
 Η ζήτηση από Βρετανούς τουρίστες, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της
τουριστικής ζήτησης για την Κεφαλονιά, μειώθηκε το 2020 κατά 28% σε σύγκριση
με το 2019.
 Η ζήτηση για καταλύματα στην Κεφαλονιά από Βρετανούς τουρίστες, μειώθηκε το
2020 κατά 16% σε σύγκριση με το 2019.

Αξίζει σε αυτό το σημείο, να αναφερθεί ξανά ότι λόγω της μειωμένης τουριστικής ζήτησης
κατά την περίοδο της πανδημίας, ήρθαν αλλαγές και στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας
των τουριστικών επιχειρήσεων και του τουριστικού μάρκετινγκ γενικότερα, όπως αναφέρεται
και σε σχετική υποενότητα της βιβλιογραφικής επισκόπησης στο Κεφάλαιο 2. Υπενθυμίζεται
λοιπόν, ότι η πανδημία επιτάχυνε την ψηφιοποίηση του συνόλου των ελληνικών
επιχειρήσεων γενικά, αλλά και των επιχειρήσεων της τουριστικής βιομηχανίας ειδικότερα.

Οι τουριστικές επιχειρήσεις, βρέθηκαν μπροστά από μία κατάσταση που δεν είχαν
αντιμετωπίσει ξανά. Ο τουριστικός κλάδος, δέχτηκε το βαρύτερο πλήγμα σε σχέση με
πολλούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ενταθούν οι
προσπάθειες να έχουν επαφή και αλληλεπίδραση οι τουριστικές επιχειρήσεις με τους πελάτες

32
τους. Αυτό, όπως προέκυψε και από τη βιβλιογραφική έρευνα, έγινε προσπάθεια να
επιτευχθεί με τη βοήθεια της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Οι τουριστικές επιχειρήσεις, για να συνεχίσουν να βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με τους εν

δυνάμει τουρίστες, προχώρησαν σε πιο εντατική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτό αποδεικνύεται και από την πρωτογενή έρευνα που πραγματοποιήθηκε για τις ανάγκες
της παρούσας πτυχιακής εργασίας, καθώς στη σχετική με την πανδημία και τη χρήση των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης ερώτηση, φαίνεται ότι η χρήση των μέσων αυξήθηκε κατά την
περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού.

Συγκεκριμένα, στην δέκατη ένατη ερώτηση (19) του ερωτηματολογίου που επισυνάπτεται
στο παράρτημα Ι του παρόντος έργου, περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες στην
έρευνα, συγκεκριμένα οι 53 από τους 100 ερωτώμενους, (53%) δήλωσαν ότι έχει αλλάξει
αρκετά η επιρροή που έχουν σε αυτούς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από την έλευση της
πανδημίας κι έπειτα. Οι υπόλοιποι 47 ερωτώμενοι διαμοιράστηκαν στις απαντήσεις «Λίγο –
πολύ λίγο», «Ελάχιστα» και «Καθόλου». Συγκεκριμένα, 36 ερωτώμενοι (36%) έδωσαν την
απάντηση «Λίγο – πολύ λίγο», 10 ερωτώμενοι, (10%) έδωσαν την απάντηση «Ελάχιστα» και
μόλις 1 άτομο (1%) απάντησε ότι δεν έχει αλλάξει «Καθόλου» η επιρροή των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης στις ταξιδιωτικές του επιλογές, μετά την περίοδο της πανδημίας.

4.4 – Παράγοντες ποιότητας – ελκυστικότητας

Όπως αναλύθηκε σε προηγούμενη υποενότητα όπου παρουσιάστηκε η Κεφαλονιά ως
τουριστικός προορισμός, το συγκεκριμένο νησί έχει κι άλλα χαρακτηριστικά που το
καθιστούν ως δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Η Κεφαλονιά, εκτός από τις ακτές και τα
δημοφιλή παράλια, έχει κι άλλους πόλους έλξης, όπως η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της, η
γαστρονομία της και τα γεωλογικά χαρακτηριστικά της Οι παράγοντες αυτοί, όπως
αναφέρθηκε σε προηγούμενη υποενότητα, είναι που δίνουν στο νομό Κεφαλονιάς το
ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ως προς την προσέλκυση τουριστών, συγκριτικά με άλλους
τουριστικούς προορισμούς.

Η πρωτογενής έρευνα και οι απαντήσεις που δόθηκαν στο ερωτηματολόγιο, φανερώνουν ότι
καθοριστικός είναι ο ρόλος του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη
γνωστοποίηση των παραγόντων που καθιστούν ελκυστικό το νομό Κεφαλονιάς.

Συγκεκριμένα, η τελευταία ερώτηση του ερωτηματολογίου (20), αφορά τους παράγοντες που
προσελκύουν επισκέπτες στην Κεφαλονιά και το πώς αυτοί γνωστοποιήθηκαν προς τους
ερωτώμενους. Η ερώτηση αυτή είχε σκοπό κυρίως να ερευνήσει αν οι παράγοντες αυτοί
έγιναν γνωστοί μέσω του διαδικτύου ή μέσω άλλων πιο παραδοσιακών μέσων. Οι απαντήσεις

33
που δόθηκαν, φανερώνουν ότι οι παράγοντες αυτοί γνωστοποιήθηκαν στους ερωτώμενους
κατά βάση από το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

4.5 – Εικόνα προορισμού – Αντιλήψεις επισκεπτών

Μέσα από την πρωτογενή έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη διανομή του
ερωτηματολογίου, έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί η εικόνα και η ποιότητα εικόνας που
δημιουργήθηκε στους ερωτώμενους, ως επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς, καθώς και οι
αντιλήψεις που σχημάτισαν σχετικά με το νησί.

Στη διερεύνηση των αντιλήψεων των επισκεπτών σχετικά με το νομό Κεφαλονιάς,

επικεντρώθηκαν η δέκατη ερώτηση (10) και η δέκατη τέταρτη (14) του ερωτηματολογίου
που επισυνάπτεται στο παράρτημα Ι του παρόντος έργου.

Αναλυτικότερα, στη δέκατη ερώτηση οι συμμετέχοντες ερωτώνται για τις εντυπώσεις που
τους δημιουργήθηκαν από την επίσκεψή τους στο νομό Κεφαλονιάς, με τις πιθανές
απαντήσεις να είναι «Θετικές, θα ήθελα να επισκεφθώ ξανά το νησί», «Ουδέτερη άποψη» και
«Αρνητικές». Από τους 100 συνολικά συμμετέχοντες, οι 67 (67%) έδωσαν την πρώτη
απάντηση, αποκόμισαν δηλαδή θετικές εντυπώσεις από το νομό Κεφαλονιάς. Το 30% των
συμμετεχόντων στην έρευνα, (που αντιστοιχεί σε 30 άτομα), δημιούργησε ουδέτερη άποψη
για το συγκεκριμένο νησί, και μόλις το 2% των συμμετεχόντων (που αντιστοιχεί σε 2 άτομα)
απέκτησαν αρνητικές εντυπώσεις από το νησί της Κεφαλονιάς.

Η ερώτηση 14 που σχετίζεται επίσης με τις αντιλήψεις των ατόμων που έχουν επισκεφθεί το
νησί, οι συμμετέχοντες καλούνται να απαντήσουν αν στη συνολική εικόνα που τους
δημιουργήθηκε για το νησί, συντέλεσε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, παράλληλα με
την επίσκεψή τους σε αυτό. Οι πιθανές απαντήσεις στη συγκεκριμένη ερώτηση, ήταν το
«Ναι» και το «Όχι». Από τους 100 ερωτώμενους, που υπήρξε μέριμνα να είναι όλοι άτομα
που έχουν επισκεφθεί το νομό Κεφαλονιάς για να μπορούν να συμμετέχουν στο σύνολο των
ερωτήσεων, το 74% (που αντιστοιχεί σε 74 άτομα), απαντά ότι συντέλεσαν τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης στη δημιουργία εικόνων και αντιλήψεων για το νησί, ενώ το υπόλοιπο
26% (που αντιστοιχεί σε 26 άτομα), απάντησε ότι δε συντέλεσαν.

34
4.6 - Επίδραση Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην Εικόνα,
Ποιότητα και Αναγνωρισιμότητα της Κεφαλονιάς
Η πρωτογενής έρευνα που πραγματοποιήθηκε για τις ανάγκες της παρούσας πτυχιακής
εργασίας, προσπάθησε επίσης να εστιάσει στο βαθμό επιρροής των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης, ως προς την γνωστοποίηση στοιχείων της Κεφαλονιάς προς αυτούς. Επίσης, το
ερωτηματολόγιο προσπαθεί να ερευνήσει κατά πόσο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδρούν
στη συνολική εικόνα που σχηματίζει για την Κεφαλονιά ένας επισκέπτης του νησιού. Όπως
αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο, η ερώτηση 14 εστίασε στο βαθμό που μπορεί να
επηρέασαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τη γενική εικόνα των επισκεπτών για την
Κεφαλονιά. Αναφέρθηκε και παραπάνω, ότι το 74% των ερωτηθέντων επηρεάστηκε από τα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη συνολική εικόνα που απέκτησε για το νησί ενώ το 26%
δεν επηρεάστηκε.

Επίσης, όσον αφορά την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εικόνα, την
ποιότητα και την αναγνωρισιμότητα του νομού Κεφαλονιάς, αξίζει η μελέτη των απαντήσεων
που δόθηκαν στις ερωτήσεις 15 και 18.

Αναλυτικότερα, η μελέτη των απαντήσεων της ερώτησης 15 χρήζει αρκετού ενδιαφέροντος,

καθώς κλήθηκαν οι ερωτώμενοι να απαντήσουν αν τους έγινε γνωστό από τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης, κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο, χαρακτηριστικό ή κάποια τοποθεσία του
νομού Κεφαλονιάς, που δε γνώριζαν. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν εδώ οι απαντήσεις,
καθώς το 68%, (που αντιστοιχεί σε 68 άτομα) απάντησε «Ναι» ενώ το 32% (που αντιστοιχεί
σε 32 άτομα), απάντησε «Όχι». Από τις απαντήσεις στη συγκεκριμένη ερώτηση, συμπεραίνει
κανείς ότι η προώθηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του νησιού, που αναφέρθηκαν και
παραπάνω, όπως η αρχιτεκτονική και η γαστρονομία του, αποδείχτηκαν αποτελεσματικές ως
προς την προσέλκυση τουριστών.

Επίσης, η μελέτη της ερώτησης 18, αφορά τους επισκέπτες της Κεφαλονιάς και την
αναζήτηση πληροφοριών για το νησί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν από αυτή την
επίσκεψη. Οι πιθανές απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση, ήταν και πάλι το «Ναι» και το
«Όχι». Από το σύνολο των 100 συμμετεχόντων, οι 53 απάντησαν πως αναζήτησαν στοιχεία
και πληροφορίες για το νησί πριν την πραγματοποίηση του ταξιδιού τους ενώ οι 47 από τους
συνολικούς συμμετέχοντες απάντησαν ότι δεν έκαναν κάποια τέτοια αναζήτηση.

35
4.7 – Επίδραση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην Επιλογή
Τουριστικού Προϊόντος της Κεφαλονιάς
Το ζητούμενο της παρούσας παραγράφου, που αποτελεί και την τελευταία παράγραφο της
έρευνας, προσπάθησε επίσης να μελετηθεί με τη βοήθεια της πρωτογενούς έρευνας και του
ερωτηματολογίου που διανεμήθηκε σε 100 επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς. Οι ερωτήσεις
του ερωτηματολογίου που επισυνάπτεται στο παράρτημα Ι και σχετίζεται με την επίδραση
των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως προς την επιλογή του νομού Κεφαλονιάς ως τουριστικό
προϊόν, είναι οι ερωτήσεις 16 και 20 του παραρτήματος Ι.

Συγκεκριμένα, στην ερώτηση 16, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν με βάση την

ερώτηση 15 και την εικόνα που δημιούργησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το νομό
Κεφαλονιάς στους συμμετέχοντες. Αναλυτικότερα, η ερώτηση 16 εμβαθύνει στη δημιουργία
της εικόνας αυτής και ρωτά αν επηρέασε τους συμμετέχοντες ως προς την επιλογή τους για
την επίσκεψη στο νησί της Κεφαλονιάς. Από τους 100 συνολικά συμμετέχοντες, το 60% (60
άτομα) απάντησαν πως επηρέασαν οι εικόνες αυτές την επιλογή τους για την Κεφαλονιά ως
τουριστικό προορισμό. Το 40% των ερωτηθέντων (που αντιστοιχεί σε 40 άτομα), απάντησε
ότι η επιλογή του δεν επηρεάστηκε από την εικόνα που δημιούργησαν για το συγκεκριμένο
νησί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ανάλυση των απαντήσεων που δόθηκαν στη
συγκεκριμένη ερώτηση, αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα αν αναλογιστεί κανείς τα δεδομένα
της προηγούμενης παραγράφου για τις απαντήσεις της ερώτησης 15. Στην προηγούμενη
παράγραφο και την ερώτηση 15, αναλύθηκε ότι το 68% των ερωτηθέντων, απέκτησε
πληροφορίες για ιδιαίτερα στοιχεία του νησιού που δε γνώριζαν, από τα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, ενώ το 32% απάντησε «Όχι». Επομένως προκύπτει, ότι οι περισσότεροι από τους
συμμετέχοντες που έμαθαν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάποιο ιδιαίτερο
χαρακτηριστικό του νομού Κεφαλονιάς, που δε γνώριζαν, επηρεάστηκαν τόσο που
αποφάσισαν να επισκεφθούν το νομό Κεφαλονιάς.

Επίσης, σχετική απάντηση στο ζητούμενο της παρούσας παραγράφου, δίνει όπως
προαναφέρθηκε η ερώτηση 20 του ερωτηματολογίου. Στην ερώτηση 20, οι συμμετέχοντες
κλήθηκαν να δηλώσουν αν το σύνολο των παραγόντων που τους οδήγησε να επισκεφθούν το
νομό Κεφαλονιάς, ήταν γνωστό από πριν, μέσω κάποιας άλλης πηγής και εξαιρουμένων των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ή αν το σύνολο των παραγόντων αυτών έγινε γνωστό από τα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην ερώτηση αυτή, το 37% των συμμετεχόντων, (που
αντιστοιχεί σε 37 άτομα) απάντησε ότι οι παράγοντες αυτοί τους έγιναν γνωστοί μέσω άλλων
πηγών ενώ το 63% των συμμετεχόντων, (που αντιστοιχεί σε 63 άτομα), απάντησαν ότι οι
παράγοντες που τους προσέλκυσαν να επισκεφθούν το νομό Κεφαλονιάς, τους έγιναν
γνωστοί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

36
Κεφάλαιο 5ο – Συμπεράσματα
Φτάνοντας στο τέλος της έρευνας και στο τέλος συνολικά της παρούσας πτυχιακής εργασίας,
αξίζει να πραγματοποιηθεί μία συνολική αποτίμηση και συζήτηση των συμπερασμάτων που
προέκυψαν τόσο από το κεφάλαιο της βιβλιογραφικής επισκόπησης, όσο και από το
κεφάλαιο της πρωτογενούς έρευνας μέσω του ερωτηματολογίου στους επισκέπτες της
Κεφαλονιάς.

Προκύπτουν αρκετά συμπεράσματα μέσα από τη μελέτη της βιβλιογραφίας αλλά και τη
μελέτη των απαντήσεων που έδωσαν οι επισκέπτες της Κεφαλονιάς, αναφορικά με την
επίσκεψη τους στο νομό και την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην επίσκεψη
αυτή. Τα συμπεράσματα αυτά θα συζητηθούν σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο της πτυχιακής
εργασίας.

Αρχικά, αξίζει να αναφερθεί ότι μελετώντας τη βιβλιογραφία και δίνοντας έμφαση στην
εξέλιξη της τεχνολογίας, σε σύγκριση με την επίδραση αυτής σε κάθε τομέα του μάρκετινγκ,
συμπεραίνει κανείς ότι με αυτό τον τρόπο έχει επηρεαστεί, εκτός των άλλων, και το
τουριστικό μάρκετινγκ κατά τα τελευταία έτη. Συμπεραίνει κανείς, ότι οι αλλαγές στην
εφαρμογή και τη λειτουργία του τουριστικού μάρκετινγκ, συνδέονται άμεσα με τις
διαφοροποιήσεις που προκύπτουν στην τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά. Πιο
συγκεκριμένα, η εξέλιξη της τεχνολογίας και η επέκταση της χρήσης των μέσων της, έχει
επιφέρει παράλληλα διαφοροποιήσεις στην εφαρμογή του τουριστικού μάρκετινγκ, δίνοντας
ευκαιρία για μεγαλύτερη προώθηση τουριστικών προϊόντων. Αντίστοιχα, διαφοροποιήσεις
προκύπτουν και στην τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά. Πλέον, ο καταναλωτής –
τουρίστας, διαθέτει περισσότερα μέσα και τρόπους από τους οποίους μπορεί να ενημερωθεί
για τα τουριστικά προϊόντα και να αποφασίσει τους τρόπους που θα καλυφθούν οι ανάγκες
που διαθέτει για κάθε ταξίδι.

Από τη βιβλιογραφική επισκόπηση, προκύπτει ότι σημαντικός είναι ο ρόλος που έχουν στο
τουριστικό μάρκετινγκ αλλά και στην τουριστική καταναλωτική συμπεριφορά, τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης. Είναι πλέον, εξαιρετικά εύκολο και άμεσο ένας καταναλωτής –
τουρίστας να ερευνήσει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τις παροχές που μπορεί να απολαύσει
αλλά και όλα τα χαρακτηριστικά ενός τόπου, μέσα από τη χρήση των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης. Παράλληλα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκύπτει ότι προσφέρουν πληθώρα
ευκαιριών ως προς την προβολή τουριστικών προορισμών και τουριστικών επιχειρήσεων.

Συνεπώς, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει σε μεγάλο βαθμό επηρεάσει τόσο
την ανάπτυξη των τουριστικών προϊόντων και προορισμών, όσο και την επιλογή αυτών από
τους καταναλωτές – τουρίστες. Η ανάπτυξη των τουριστικών προϊόντων και των τουριστικών

37
προορισμών, έχει επηρεαστεί μέσα από την αμεσότητα, την επικοινωνία και την
αλληλεπίδραση που μπορούν να αναπτύσσουν οι τουριστικές επιχειρήσεις με τους
καταναλωτές και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Εύκολα συμπεραίνει κανείς, ότι
η επιλογή ενός τουριστικού προορισμού ή τουριστικών προϊόντων έχει διαφοροποιηθεί
αρκετά συγκριτικά με τα παλαιότερα χρόνια. Πριν την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης, η λήψη απόφασης από τους καταναλωτές – τουρίστες, σχετικά με την
πραγματοποίηση ενός ταξιδιού, γινόταν κατόπιν επικοινωνίας με κάποιο ταξιδιωτικό γραφείο
ή κατόπιν ενημέρωσης μέσω κάποιων διαφημίσεων ή ακόμη και από πληροφορίες που
διαδίδονταν από στόμα σε στόμα για κάποιον τουριστικό προορισμό. Τούτο σημαίνει, ότι στο
παρελθόν ο καταναλωτής δεν είχε τις ίδιες ευκαιρίες ως προς τη λήψη πληροφοριών σχετικά
με την κάλυψη τουριστικών αναγκών, στον βαθμό που τις έχει σήμερα με τη χρήση των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα αυτά εξυπηρετούν, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω,
στη δημιουργία αλληλεπίδρασης και την ανάπτυξη περισσότερων εικόνων για έναν
τουριστικό προορισμό, πριν ακόμη ο καταναλωτής τον επισκεφθεί.

Ένα από τα συμπεράσματα που προκύπτουν, είναι σαφώς και το γεγονός ότι η περίοδος της
πρόσφατης πανδημίας του κορωνοϊού, αύξησε με μεγαλύτερη ταχύτητα τη χρήση του
διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η
πανδημία, υπήρξε καταλυτική περίοδος για κάθε τομέα του μάρκετινγκ. Η τουριστική
βιομηχανία αντιμετώπισε από τους μεγαλύτερους κινδύνους εκείνη την περίοδο. Επομένως,
συμπεραίνει κανείς, ότι για την ανάπτυξη των τουριστικών προϊόντων, αποτέλεσε μονόδρομο
η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς προσέφερε άμεση επαφή στις τουριστικές
επιχειρήσεις, με τους τουρίστες – πελάτες τους.

Όλα δείχνουν, όπως προκύπτει από τη βιβλιογραφική επισκόπηση αλλά και από την
πρωτογενή έρευνα που πραγματοποιήθηκε, ότι η χρήση του διαδικτύου και των κοινωνικών
δικτύων, αναπτύχθηκε και πρόκειται να παραμείνει στα ίδια επίπεδα. Αυτό σαφώς ισχύει
τόσο για την ανάπτυξη και την προώθηση των τουριστικών προϊόντων, όσο και για την
επιλογή τους.

Αυτό φανερώνεται και από τις απαντήσεις που δόθηκαν στο ερωτηματολόγιο, από 100
επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς. Το ερωτηματολόγιο αυτό, για λόγους πίεσης χρόνου και
ταυτόχρονα προσπάθειας ώστε να εξαχθούν ασφαλή αποτελέσματα, μοιράστηκε ηλεκτρονικά
σε 100 άτομα, που επισκέφθηκαν το νησί. Επειδή, όπως αναφέρθηκε στο Κεφάλαιο 3, το
ερωτηματολόγιο μοιράστηκε ηλεκτρονικά, εξασφαλίστηκε η χρήση των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης από τους συμμετέχοντες. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν, από τις απαντήσεις
των ερωτήσεών του είναι, όπως αναλύθηκε στις υποενότητες του Κεφαλαίου 4, ότι η
επίσκεψη στο νησί της Κεφαλονιάς συνδέεται άρρηκτα με τη χρήση των μέσων κοινωνικής

38
δικτύωσης από τους συμμετέχοντες. Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα,
πραγματοποίησαν το ταξίδι τους στο νομό Κεφαλονιάς έπειτα από αναζήτηση σχετικών
πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης, μεγάλο μέρος των συμμετεχόντων
στην έρευνα, έμαθε με τη βοήθεια των μέσων αυτών, ιδιαίτερα στοιχεία και χαρακτηριστικά
του νησιού που δε γνώριζε παλαιότερα, από άλλες παραδοσιακές πηγές.

Τέλος, όσον αφορά τους συμμετέχοντες στην πρωτογενή έρευνα, προκύπτει ότι σχεδόν όλοι
όσοι απέκτησαν πληροφορίες για στοιχεία του νησιού από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,
επηρεάστηκαν ως προς την επιλογή τους για την πραγματοποίηση του ταξιδιού στο νομό
Κεφαλονιάς.

Κλείνοντας λοιπόν, το παρόν έργο το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει από το σύνολο της
έρευνας που πραγματοποιήθηκε για τη συγγραφή του, είναι ότι το διαδίκτυο, τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης και οι παροχές της τεχνολογίας, συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στην
ανάπτυξη των τουριστικών επιχειρήσεων και της τουριστικής βιομηχανίας γενικότερα. Αυτό
συμβαίνει, γιατί η αλληλεπίδραση που δημιουργούν καθίσταται δημιουργική και απαραίτητη
και από τις δύο πλευρές (τουριστικών επιχειρήσεων αλλά και τουριστών – καταναλωτών).
Σχετικά με τον τουρισμό και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι
καθίσταται αποδοτική η λειτουργία τους. Συνεπώς, κρίνεται μάλιστα απαραίτητη σε
περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η πρόσφατη πανδημία του κορωνοϊού.

39
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξένη Βιβλιογραφία
Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and

scholarship. Journal of Computer - Mediated Communication, 13 (1)(210-

230).

Brdar, I., Gajić , J., & Živković, R. (2014). The impact of social media on tourism.

Sinteza 2014 - Impact of the Internet on Business Activities in Serbia and

Worldwide, 758 - 761.

Buhalis, D. (2003). eTourism: Information technology for strategic tourism

management. Prentice Hall.

Buhalis, D., & Law, R. (2008). Progress in information technology and tourism management:
20 years on and 10 years after the Internet - The state of eTourism research. Tourism
Management, 29 (4)(609 - 623)

Choe, Y., Kim, J., & Fesenmaier, D. R. (2017). Use of social media across the trip

experience: An application of latent transition analysis. Journal of Travel &

Tourism Marketing, 34 (4)(431 - 443).

Coltman, M. M. (1989). Introduction to Travel and Tourism. Van Nostrand Reinhold.

Del Chiappa, G. (2011). Trustworthiness of Travel 2.0 applications and their

influence on tourist behaviour: an empirical investigation in Italy. Springer.

Dina, R., & Sabou, G. (2012). Influence of social media in choice of touristic

destination. Cactus Tourism Journa;, 3(2)(24-30).

Fletcher, J., Fyall, A., Gilbert, D., & Wanhill, S. (2013). Tourism: Principles and

practice. Pearson Education Limited, Edinburgh Gate.

Fotis, J. N. (2015). The Use of social media and its impacts on consumer behaviour:

the context of holiday travel (Doctoral dissertation). Bournemouth University.

40
Fratu, D. (2011). Factors of influence and changes in the tourism consumer

behaviour. Bulletin of the Transilvania University of Brasov, Sciences, 4(1).

Frömbling, S. (1993). Zielgruppenmarketing im Fremdenverkehr von Regionen.

Schriften zu Marketing und Management 21.

Gretzel, U. (2012). Web 2.0 and pricing transparency in hotel services. Social Media in
travel, tourism and hospitality: Theory, practice and cases. Ashgate Publishing Limited

Jennings, G. (2006). Perspectives on quality tourism experiences: an introduction. In

Quality tourism experiences. Routledge.

Kang, M., & Schuett, M. A. (2013). Determinants of sharing travel experiences in

social media. Journal of Travel & Tourism Marketing, 30(1 - 15).

Kaplan, A. M., & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The Challenges and

Opportunities of Social Media. Business Horizons, 53 (1)(59-68).

Lange-Faria, W., & Elliot, S. (2012). Understanding the role of social media in

destination marketing. Tourismos, 7 (1)(193 - 211).

Litvin, S. W., Goldsmith, R. E., & Pan, B. (2008). Electronic word-of-mouth in

hospitality and tourism management. Tourism Management, 29 (3)(458-468).

Mayfield, A. (2008). What is social media. (eBook Version).

Middleton, V. T. C. (2001). Marketing in Travel and Tourism (3rd ed.). Butterworth-

Heinemann.

Minazzi, R. (2014). Social media marketing in tourism amd hospitality. Springer.

Moutinho, L. (2011). Strategic management in tourism. CABI.

Musser, J., & O’Reilly, T. (2006). Web 2.0 . Principles and best practices. O’Reilly

Media.

Neuhofer, B., Buhalis, D., & Ladkin, A. (2014). A typology of technology - Enhanced
tourism experiences. International Journal of Tourism Research, 16 (4)(340 - 350)

41
Page, S. J. (2007). Tourism management: managing for change. Butterworth -

Heinemann.

Pike, S. (2005). Tourism destination branding complexity. Journal of Product &

Brand Management, 14(4)(258–259).

Swarbrooke, J., & Horner, S. (2007). Consumer behavior in tourism. Butterworth –

Heinemann

Taprial, V., & Kanwar, P. (2012). Understandiang social media . Bookboon.

Uğur, N., & Akbıyık, A. (2020). Impacts of COVID-19 on global tourism industry: A
crossregional comparison. Tourism Management Perspectives, 36(p.100744).

Xiang, Z., & Gretzel, U. (2010). Role of social media in online travel info search.

Tourism management. Tourism Management, 31 (2)(179 - 188).

Yoo, K. H., & Gretzel, U. (2011). Influence of personality on travel-related

consumer-generated media creation. Computers in Human Behavior, 27(2)

(609 - 621).

Yoo, K. H., & Gretzel, U. (2012). Use and Creation of Social Media by Travellers. Sigala,
M., Christou, E. & Gretzel, U. (Επιμ.) Social media in travel, tourism and hospitality: Theory,
practice and cases (σσ 189-205. Ashgate

Ελληνική Βιβλιογραφία
Βαρελά, Α. (2017). . Ο ρόλος της πληροφόρησης μέσω των Μέσων Κοινωνικής

Δικτύωσης στην επιλογή του τουριστικού προϊόντος. Διπλωματική Εργασία -

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Βαρβαρέσος , Σ. (2008). Υψηλή τεχνολογία και τουρισμός. Τουρισμός & Οικονομία

(τεύχος Νοεμβρίου).

42
Βιτουλαδίτη, Ου. (2000). Τουριστικό μάρκετινγκ φορέων, οργανώσεων και

επιχειρήσεων: Εγχειρίδιο μελέτης του βιβλίου Marketing in travel and tourism.

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Βούρδουλας, Ν. (2010). Ηλεκτρονικός τουρισμός - e- Tourism. Τμήμα Οργάνωσης και

Διοίκησης Επιχειρήσεων - Πανεπιστήμιο Πειραιά

Δουλαβέρης, Α. (2019). Ανάπτυξη σχεδίου τουριστικού μάρκετινγκ Περιφερειακής Ενότητας

Κεφαλονιάς . Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο - Πτυχιακή εργασία

Ζέρβας, Ι. (2020). ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ

ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟNΙΑ. Διπλωματική
Εργασία - Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Κοτσυφός, Ν. (2005). Εσωτερικός Τουρισμός: Πηγές πληροφόρησης, Ικανοποίηση,

Word of mouth & Στυλ διακοπών των Ελλήνων τουριστών. Διπλωματική

Εργασία - Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σεβαστάτου, Μ. Ά. (2021). Η επίδραση του ηλεκτρονικού μάρκετινγκ στη συμπεριφορά

των Ελλήνων τουριστών. Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο - Πτυχιακή

εργασία.

Χατζηπαπάς, Π. (2022). Πως οι καταναλωτικές συνήθειες επηρεάστηκαν από τη πανδημία

γενικά και συγκεκριμένα στο χώρο του τουρισμού. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής - Πτυχιακή
εργασία

Πηγές από το διαδίκτυο

Discover Greece. (2023). Κεφαλονιά. Www.discovergreece.com.

https://www.discovergreece.com/el/ionian-islands/kefalonia

.ΕΛΣΤΑΤ. (2021). Πληθυσμός και Κοινωνικές Συνθήκες - ELSTAT.

Www.statistics.gr. https://www.statistics.gr/el/statistics/pop

43
TripAdvisor. (2023). Kefalonia Trips (Αργοστόλι, Ελλάδα) - Κριτικές. Tripadvisor.

https://www.tripadvisor.com.gr/Attraction_Review-g780715-d9829829-

Reviews-Kefalonia_Trips-Argostolion_Kefalonia_Ionian_Islands.html

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ | Ε.Π. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. (2009).

Ebusinessforum -. Ebusinessforum.gr. http://www.ebusinessforum.gr/

unricgreece. (2019, May 21). UNWTO - ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟPΓΑΝΙΣΜΟΣ

ΤΟΥPΙΣΜΟΥ. Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης του ΟΗΕ - Greece.

https://unric.org/el/wto-%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%BF

%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%83-%CE%BFp%CE%B3%CE

%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CF

%84%CE%BF%CF%85p%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%85-

2/

Συνεισφέροντες στα εγχειρήματα Wikimedia. (2006, January 24). νησί της Ελλάδας

στα Επτάνησα. Wikipedia.org; Wikimedia Foundation, Inc.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE

%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%AC#%CE%9F%CE%BD%CE

%BF%CE%BC%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82_-_%CE

%A4%CE%BF%CF%80%CF%89%CE%BD%CF%8D%CE%BC%CE

%B9%CE%B1

Παράρτημα Ι – Ερωτηματολόγιο
1. Φύλο
 Άνδρας

44
  Γυναίκα
2. Ηλικία
 18-50 ετών
 50 ετών και άνω
3. Πόσο συχνά συνηθίζετε να πραγματοποιείτε κάποιο ταξίδι;
 0-2 φορές τον χρόνο
 2 φορές και άνω
4. Πόσο διαρκούν συνήθως τα ταξίδια αυτά;
 1-3 ημέρες
 3-7 ημέρες
 7 ημέρες και άνω
5. Ποιο είναι το πρώτο κριτήριο με το οποίο θα οργανώσετε ένα ταξίδι;
 Γνώσεις για κάποιους προορισμούς
 Αναζήτηση πληροφοριών για κάποιους προορισμούς
 Προηγούμενη εμπειρία
6. Συνήθως οργανώνετε και προγραμματίζετε τα ταξίδια σας ή ακολουθείτε την
επιπλέον οργάνωση (Διαμονή, διατροφή κλπ) αφού φτάσετε στον προορισμό
σας;
 Αναζητώ και οργανώνω τα πάντα από πριν
 Οργανώνω πριν μόνο τη μεταφορά και τα υπόλοιπα αφού φτάσω στον
προορισμό μου
7. Η αναζήτηση πληροφοριών που θα σας βοηθήσει στην οργάνωση και τον
προγραμματισμό κάποιου ταξιδιού, συνήθως προέρχεται από
 Από ταξιδιωτικά γραφεία και πράκτορες
 Από γνωστούς και φίλους
 Από το διαδίκτυο και άλλες πηγές
8. Έχετε ποτέ επισκεφθεί κάποια περιοχή του νομού Κεφαλονιάς;
 Ναι
 Όχι
9. Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το ταξίδι αυτό;
 Οικογενειακός ή κοινωνικός περίγυρος
 Από εικόνες και πληροφορίες

45
10. Αν έχετε επισκεφθεί το νησί της Κεφαλονιάς, τι είδους εντυπώσεις σας
δημιουργήθηκαν από το συγκεκριμένο ταξίδι σας;
 Θετικές, θα ήθελα να το επισκεφθώ ξανά
 Ουδέτερη άποψη
 Αρνητικές
11. Κάνετε χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
 Ναι
 Όχι
12. Αν ναι, πόση είναι περίπου η καθημερινή χρήση που γίνεται;
 Λιγότερο από 1 ώρα
 1-3 ώρες
 Πάνω από 3 ώρες τη μέρα
13. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθορίζουν αποφάσεις που θα λάβετε στην
καθημερινότητά σας, όπως ο προγραμματισμός ενός ταξιδιού;
 Ναι, σε μεγάλο βαθμό
 Λίγο
 Πολύ λίγο
 Καθόλου
14. Στην περίπτωση της επίσκεψης στον νομό Κεφαλονιάς, βοήθησε η χρήση
κάποιου μέσου κοινωνικής δικτύωσης στη δημιουργία εικόνων και
εντυπώσεων για το νησί μέσα από το μέσο αυτό;
 Ναι
 Όχι
15. Σας έγινε γνωστό από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάποιο χαρακτηριστικό,
κάποιο τοπίο ή κάποια τοποθεσία της Κεφαλονιάς που δε γνωρίζατε πριν το
ίδιο καλά;
 Ναι
 Όχι
16. Αν ναι, η εικόνα αυτή επηρέασε την επιλογή σας σχετικά με την
πραγματοποίηση του ταξιδιού στην Κεφαλονιά;
 Ναι
 Όχι

46
17. Ποιο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρέασε την εικόνα σας ή
εμπλούτισε τις γνώσεις σας για το νομό Κεφαλονιάς;
 Facebook
 Instagram
 Twitter
 Tripadvisor
 Άλλο
18. Προτού το ταξίδι στο νομό Κεφαλονιάς προγραμματιστεί, επιχειρήσατε να
αναζητήσετε κάποια πληροφορία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το νησί;
 Ναι
 Όχι
19. Έχει αλλάξει η επιρροή που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις
ταξιδιωτικές σας επιλογές τα τελευταία χρόνια, κυρίως από την πανδημία κι
έπειτα;
 Ναι αρκετά
 Λίγο – πολύ λίγο
 Ελάχιστα
 Καθόλου
20. Οι παράγοντες που σας προσέλκυσαν να επισκεφθείτε την Κεφαλονιά, σας
ήταν γνωστοί από κάποια άλλη πηγή ή έγιναν περισσότερο γνωστοί από τα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
 Από άλλες πηγές
 Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

47
Παράρτημα ΙΙ – Αξιολογήσεις χρηστών
Με το Netnography, ερευνώνται και καταγράφονται οι διαδικτυακές προτιμήσεις που έχουν
εκφράσει οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα
γίνει προσπάθεια να καταγραφούν οι προτιμήσεις και οι αξιολογήσεις που έχουν αποτυπωθεί
από τους χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το TripAdvisor, για το νησί της
Κεφαλονιάς.

Πραγματοποιώντας μία έρευνα στο TripAdvisor, σχετικά με τις αντιλήψεις που έχουν
δημιουργηθεί στους επισκέπτες του νομού Κεφαλονιάς, για το σύνολο του νησιού, προκύπτει
ότι υπάρχουν πολύ θετικές αξιολογήσεις για το νησί.

Συγκεκριμένα, στην ιστοσελίδα του TripAdvisor, υπάρχουν συνολικά για την Κεφαλονιά 992
κριτικές, που της δίνουν την άριστη βαθμολογία στο 5,0. Συνολικά, οι κριτικές στη
συγκεκριμένη ιστοσελίδα, χωρίζονται ως εξής:

 Εξαιρετική, με το χαρακτηρισμό αυτό να έχουν δώσει 975 από τα 992 άτομα

 Πολύ καλή, με το χαρακτηρισμό αυτό να έχουν δώσει 16 από τα 992 άτομα
 Μέτριο, με το χαρακτηρισμό αυτό να έχει δώσει 1 από τα 992 άτομα
 Κακό, με το χαρακτηρισμό αυτό να έχουν δώσει 0 από τα 992 άτομα
 Πολύ κακό, με το χαρακτηρισμό αυτό να έχει δώσει 1 από τα 992 άτομα

49