T: Charakterystyka wybranych sentencji prawniczych

Przez stulecia język łaciński był językiem używanym wyłącznie przez elitarne grupy
społeczne , we współczesnym świecie podstawy języka indoeuropejskiego przekształciły się
w jeden z elementów kompleksowego wykształcenia. Łacina jako sukcesja starożytności
przekształcając się jako część sztuki i kultury oraz zaczęła być wykorzystywana przez
prekursorów m.in. nauk ścisłych. Po łacinie precyzowane były sentencje heraldyczne rodów i
organizacji. Łacina jako mowa rzymska jest podłożem europejskiej tożsamości kulturowej
oraz cywilizacyjnej. Do dnia dzisiejszego honorowane są reguły prawa Rzymskiego i
stosowane są również sentencje łacińskie w oryginalnej łacińskiej postaci, a ich klarowność i
wyrazistość odznacza je od wielu współczesnych rozwiązań prawnych.

Jedną z najpopularniejszych sentencji łaciński , która obowiązuje w obecnych czasach

jest „ ignorantia iuris nocet” (nieznajomość prawa szkodzi). Funkcjonowanie wyżej
wymienionej zasady w Polsce najlepiej uwidocznione jest w Prawie administracyjnym. W
procesie decyzji administracyjnej instytucja może nałożyć na mieszkańca sankcję pieniężną
np. policjant który mierzy prędkość nałoży mandat na kierowcę , który w terenie
zabudowanym jechał z prędkością przekraczającą 50km/h, nie pytając kierowcy , czy jest on
świadomy tego wykroczenia.
Aby każdy obywatel państwa mógł zaznajomić się z obowiązującymi go zmianami ,
obowiązkiem państwa , jest umożliwić mu to. W polskim systemie prawnym , zgodnie z
konstytucją każdy społecznie obowiązujący akt prawny ma obowiązek zostać
opublikowanym. W naszym państwie krajowym publikatorem aktów prawnych jest „Dziennik
Ustaw”. Rozporządzenie , ustawa lub inny akt prawny nie ma prawa wejść w życie (czyli nie
może zacząć obowiązywać) przed jego publikacją). Z szansą zapoznania się z nowym aktem
prawnym wiąże sie kolejne łacińskie pojęcie „ vacatio legis” . Jest to termin , który
określa okres jaki musi upłynąć między publikacją aktu , a jego wejściem w życie. Co do
zasady okres ten wynosi 14 dni , jednakże z uwagi na np. istotny interes państwa , okres
może zostać skrócony nawet „do zera”. Celem „vacatio legis” jest umożliwienie obywatelom
przygotowanie się do nadchodzących zmian , oraz zapoznanie się z nowymi uregulowaniami.

Kolejną frazą łacińską , która obowiązuje w naszych czasach , jest „lex retro non agit”
(prawo nie działa wstecz). Wyżej wymieniona zasada jest jedną z fundamentalnych zasad
całego polskiego systemu prawa. W naszym kraju odgrywa ona również ważną rolę w prawie
karnym. Zgodnie z ustanowionymi przepisami jeśli jednostka ma zostać pociągnięta do
odpowiedzialności karnej , konieczne jest by w chwili popełnienia wykroczenia miała
świadomość iż istnieje odpowiednia regulacja prawna. Konieczna jest świadomość
postępowania osoby karanej. W prawie karnym zasada ta oznacza iż niemożliwe jest
ukaranie za czyn popełniony przed wprowadzeniem odpowiednich przepisów , które
określały by ten czyn czynem zabronionym. Jednak w polskim prawie istnieją wyjątki. Tyczą
się one sytuacji , gdy zastosowanie nowowprowadzonych przepisów do sytuacji przeszłych,
wiązało się by z pomyślnymi skutkami, pożytkiem dla podmiotów prawa.
 Tak jak w poprzednim przypadku i ta zasada ma konieczność obowiązywania okresu
„vacatio legis” poprzez ustawodawcę. W tym czasie podmioty prawa , mogą zapoznać się ze
modyfikacją przepisów prawnych

Ostatnią sentencją łacińską jest zwrot „nullum crimen sine lege” (nie ma
przestępstwa bez ustawy). Określenie to definiuje co nie jest czynem zabronionym , czyli jest
dozwolone. Jest to jedna z naczelnych paremii (sentencji) prawniczych dotyczących
przepisów prawa. Określa się ją jako brak możliwości ukarania za popełnienie czynu
zabronionego , jeśli nie określa się go mianem przestępstwa. W polskim prawie zabrania sie
więc karania za czyn , który w momencie jego popełnienia nie był zabroniony. Ma to na celu
ochronę sprawcy przestępstwa przed represja ze strony państwa. Uniemożliwia to również
wykładni rozszerzającej, na niekorzyść oprawcy.
W Polskim prawie zasada ta znalazła również odzwierciedlenie w ustawie zasadniczej
Art.42 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Jego treść głosi iż nikt nie może zostać poddany
odpowiedzialności karnej , jeśli w czasie popełnienia czynu zabronionego , nie obowiązywała
groźba kary za popełnienie tego czynu. Została ona zawarta również w Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka i Obywatela z 1953r. oraz Deklaracji Praw Człowieka z 1789r.

Podsumowując wcześniejsze rozważania , uważam iż wszystkie wyżej

wymienione ,sentencje prawnicze są ważne i odgrywają istotną rolę w światowym systemie
prawniczym. Pomimo upływających lat sentencje te nadal nie tracą na popularności i są
coraz częściej używane w codziennym życiu przez przeciętnych obywateli.