MGA BALAUD SA KATUNGOD SA MGA LUMAD

Rep. Act 8371 (Indigenous Peoples Right Act of 1997)

SECTION 3. Definition of Terms. — For purposes of this Act, the following terms shall
mean:

BAHIN 3. Pagtino sa mga Termino – Alang sa mga katoyoan niini nga Balaod, ang
mosunod nga mga termino magakahulugan sa:

h) Indigenous Cultural Communities/Indigenous Peoples — refer to a group of people or

homogenous societies identified by self-ascription and ascription by others, who have
continuously lived as organized community on communally bounded and defined territory,
and who have, under claims of ownership since time immemorial, occupied, possessed and
utilized such territories, sharing common bonds of language, customs, traditions and other
distinctive cultural traits, or who have, through resistance to political, social and cultural
inroads of colonization, non-indigenous religions and cultures, became historically
differentiated from the majority of Filipinos. ICCs/IPs shall likewise include peoples who are
regarded as indigenous on account of their descent from the populations which inhabited the
country, at the time of conquest or colonization, or at the time of inroads of non-indigenous
religions and cultures, or the establishment of present state boundaries, who retain some or
all of their own social, economic, cultural and political institutions, but who may have been
displaced from their traditional domains or who may have resettled outside their ancestral
domains;

h) Lumadnong Pundok/Katawhang Lumad-nagapasabot ngadto sa mga lumadnong

pundok/ katawhang lumad, sama niini:

1. Pundok nga adunay pag-ila sa kaugalingon ug gipamatud-an sa uban;

2. Padayon nga nagapuyo ingon nga nahi-usang katawhan diha sa nailhang lugar;
3. Naga-angkon ingon nga tag-iya sukad pa sa sinugdanan nga dili na mahinumduman;
4. Nagapuyo, nagabuot ug nagagamit sa maong kayutaan;
5. Adunay usa ka sinultihan, batasan, naandan ug napanunod nga kinaiya;
6. Nakigbatok pinaagi sa politika, sosyal ug kulturanhong pagsulod sa mga langyaw nga dili
lumadnong pagtuo ug kinaiya, ingon nga sahi sa kinabag-an nga mga Filipino;
7. Lumadnong Pundok/Katawhang Lumad samang paagi nagalakip sa katawhan nga diin
nailhang lumad sumala sa napanunod gikan sa kinatibuk-an nga katawhan nga nagapuyo
diha sa nasud panahon sa pinugos o pagsakop sa pagsulod sa dili lumadnong pagtuo ug
kultura o pagmugna sa kasamtangang utlanan, apan nagapabilin diha sa kaugalingong
kaliwatan, panginabuhi-an, kinaiya ug politikanhong han-ay;
8. Nahibulag gikan sa naandan yutang kabilin o nagapuyo gawas sa yutang kabilin.

SECTION 13. Self-Governance. — The State recognizes the inherent right of ICCs/IPs to
self-governance and self-determination and respects the integrity of their values, practices
and institutions. Consequently, the State shall guarantee the right of ICCs/IPs to freely
pursue their economic, social and cultural development.

Page 1 of 7
Bahin 13. – Ang Kaugalingong Pangagamhanan. Ang kagamhanan naga-ila sa panulondong
katungod sa mga pundok sa lumadnong katawhan/mga lumadnong katawhan (ICCs/IPs)
ngadto sa ilang kaugalingong-kagamhanan ug kaugalingong pagpanglimbasug ug naga
tahud sa kinatibuk-an sa ilang mga bililhong mithi , mga pag-ginawi ug gambalay. Maga
sunod niini, ang pagpanubag sa kagamhanan sa katungod sa mga ICCs/IPs nga gawasnong
pagbugtaw sa ilang panginabuhian, katilingbanon ug pamatasang pag-ugmad.

SECTION 19. Role of Peoples Organizations. — The State shall recognize and respect the
role of independent ICCs/IPs organizations to enable the ICCs/IPs to pursue and protect their
legitimate and collective interests and aspirations through peaceful and lawful means.

Bahin 19. – Baruganan sa mga pundok sa katawhan. Ang kagamhanan maga-ila ug

magatahud sa mga baruganan sa gawasnong ICCs/IPs nga mga pundok aron makahimo ang
mga ICCs/ IPs sa pagbugtaw ug pagpanalipod sa ilang balaodnon ug nahiusang mga kasibot
ug mga pangandoy diha sa malinawon ug balaodnong mga pamaagi.

BALAUD SA MGA LUMAD PAGTUKOD SA NEGOSYO

KINI NGA PAGTUGOT SUMALA SA BATAKANG BALAOD SA KOSTITUSYON

SA REPUBLIKA SA PILIPINAS 1987 UG R.A. 8371, IGAPAHILUNA SA DAPIT
NGA MAKITA SA KATAWHAN.

 Nga gitugotan nga manginabuhi ug magdumala pinasikad sa Ikalimang tudling, Hugpong

XII sa Batakang Balaod tuig 1987, nagsaysay “Ang Kagamhanan magapanalipod sa mga
katungod sa mga Pundok sa Lumadnong Katawhan/mga Lumadnong Katawhan
(PLK/LK) ngadto sa ilang mga Yuta sa sungkuran aron sa pagsiguro sa ilang
panginabuhi, katilingbanon ug pamatasan nga kaayohan ug magaila sa pag gamit sa mga
naandang balaod nga maoy naga kupot sa mga katungod sa kabtangan o mga kasabutan
sa pag-ila sa pagpanag-iya ug gidak-on sa Yuta sa ilang sungkuran.

Section 5. The State, subject to the provisions of this Constitution and national
development policies and programs, shall protect the rights of indigenous cultural
communities to their ancestral lands to ensure their economic, social, and cultural well-
being.
The Congress may provide for the applicability of customary laws governing property rights
or relations in determining the ownership and extent of ancestral domain.

Rep. Act 8371:

 Bahin 25, Republic Act 8371, nagsaysay,” Mga nahiunang Pagpangalagad-Ang Pundok
sa Lumadnong Katawhan/Lumadnong Katawhan adunay katungod sa pinasahi nga
pamaagi alang sa diha-diha, matinud-anon ug mapinadayonon nga kausbawan sa ilang
panginabuhian ug mga katilingbanong kahimtang, lakip na ang bahin sa ilang panarbaho,
ang pagbansay sa ilang panginabuhian ug pagbansay pag usab, pagpamalay,
Page 2 of 7
 pagpanghinlo, panglawas ug kasiguroan sa katilingban. Pinasahi nga pag tagad
pagahimoon ngadto sa mga katungod ug mga pinasahi nga pag atiman sa Lumadnong
kababayin-an, katigulangan, kabatan-onan, kabataan, ug may mga kabilinggan nga mga
katawhan. Tungod niini ang kagamhanan maga panubag sa katungod sa mga Pundok sa
Lumadnong Katawhan /Lumadnong Katawhan ngadto sa mga nahiunang pangalagad nga
ihatag sa tinugyanan nga diin nagalakip kini, apan dili lang kutob niini, tubig ug mga pag
dugtong nga dagitabnon, pagtulon-an, panglawas ug imprastraktura.”

SECTION 25. Basic Services. — The ICCs/IPs have the right to special measures for
the immediate, effective and continuing improvement of their economic and social
conditions, including in the areas of employment, vocational training and retraining,
housing, sanitation, health and social security. Particular attention shall be paid to the
rights and special needs of indigenous women, elderly, youth, children and differently-
abled persons. Accordingly, the State shall guarantee the right of ICCs/IPs to
government’s basic services which shall include, but not limited to, water and electrical
facilities, education, health, and infrastructure.

 Bahin 60- Walay bayad sa mga Buhisan ang Tanang Kayutaan sa kinatibuk-ang
pagpamatuod gawasnon gikan sa kabtangan nga mga buluhisan, espesyal nga mga
bayranan, ug uban pang porma sa pagpanukot gawas nga kon ang maong parte sa yuta sa
sungkuran gigamit alang sa usa ka dinagku (large-scale) nga pagpanguma, commercial
forest plantation ug pamuy-anan (residential) nga katoyoan o pagpatitulo sa mga
pribadong tawo; kon, ang tanang pagpaningil pagagamiton alang sa pagpahigayon ug
mga kalamboan ug kauswagan sa ancestral domains o sa yuta sa sungkuran.

SECTION 60. Exemption from Taxes. — All lands certified to be ancestral domains
shall be exempt from real property taxes, special levies, and other forms of exaction
except such portion of the ancestral domains as are actually used for large-scale
agriculture, commercial forest plantation and residential purposes or upon titling by
private persons: Provided, That all exactions shall be used to facilitate the development
and improvement of the ancestral domains.

The International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights is a multilateral treaty
adopted by the United Nations General Assembly on 16 December 1966 through General
Assembly. Resolution 2200A (XXI), and came in force from 3 January 1976

Article 1

1. All peoples have the right of self-determination. By virtue of that right

they freely determine their political status and freely pursue their
economic, social and cultural development.
1. Ang tanan nga mga tawo adunay katungod sa kaugalingong
determinasyon. Tungod sa katungod gawasnon nilang natino ang ilang

Page 3 of 7
kahimtang sa politika ug gawasnon nga pagkab-ot sa ilang ekonomiya,
sosyal ug kulturanhong kalamboan.

2. All peoples may, for their own ends, freely dispose of their natural
wealth and resources without prejudice to any obligations arising out of
international economic co-operation, based upon the principle of mutual
benefit, and international law. In no case may a people be deprived of its
own means of subsistence.
2. Ang tanan nga mga tawo mohimo, alang sa ilang kaugalingon nga
katuyoan, gawasnon nga magpagawas o mogamit sa ilang natural nga
yaman ug mga gigikanan/resources nga wala’y pagpihig sa bisan unsang
mga obligasyon nga motumaw gikan sa internasyonal nga kooperasyon
sa ekonomiya, pinahiuyon sa prinsipyo sa kaayohan sa usag-usa, ug
internasyonal nga balaod. Sa bisan unsang kaso mahimong hikawan sa
kaugalingon nga paagi sa panginabuhi.

3. The States Parties to the present Covenant, including those having

responsibility for the administration of Non-Self-Governing and Trust
Territories, shall promote the realization of the right of self-
determination, and shall respect that right, in conformity with the
provisions of the Charter of the United Nations.
3. Ang mga Estadong Partido sa karon nga Pakigsaad, lakip ang mga
adunay kaakuhan alang sa pagdumala sa walay Kaugalingong Pagmando
ug Mga Teritoryo sa Pagsalig, magpasiugda sa pagkab-ot sa katungod sa
pagbuut sa kaugalingon, ug respetuhon ang maong katungod, uyon sa
mga probisyon sa Charter sa United Nations.

Article 11
1. The States Parties to the present Covenant recognize the right of
everyone to an adequate standard of living for himself and his family,
including adequate food, clothing and housing, and to the continuous
improvement of living conditions. The States Parties will take
appropriate steps to ensure the realization of this right, recognizing to
this effect the essential importance of international co-operation based
on free consent.
1. Ang mga Partido sa Estado sa karon nga Pakigsaad giila ang katungod
sa matag usa sa usa ka insakto nga sukaranan sa panginabuhi alang sa
iyang kaugalingon ug sa iyang pamilya, lakip ang igong pagkaon, saput
ug puy-anan, ug sa padayon nga pagpaayo sa kahimtang sa pagpuyo.
Ang mga Partido sa Estado mohimo sa angay nga mga lakang aron
maseguro ang katumanan sa kini nga katungod, nga giila sa kini nga
Page 4 of 7
epekto ang hinungdanon nga importansya sa internasyonal nga
kooperasyon nga gibase sa libre nga pagtugot.

2. The States Parties to the present Covenant, recognizing the

fundamental right of everyone to be free from hunger, shall take,
individually and through international co-operation, the measures,
including specific programmes, which are needed:
2. Ang mga Partido sa Mga Estado sa karon nga Pakigsaad, nga giila ang
sukaranan nga katungod sa matag usa nga makalingkawas sa
kagutom, kinahanglan nga, tagsatagsa ug pinaagi sa internasyonal nga
kooperasyon, ang mga lakang, lakip ang piho nga mga programa, nga
kinahanglan:

(a) To improve methods of production, conservation and distribution of

food by making full use of technical and scientific knowledge, by
disseminating knowledge of the principles of nutrition and by
developing or reforming agrarian systems in such a way as to
achieve the most efficient development and utilization of natural
resources;
(a) Aron mapaayo ang mga pamaagi sa produksyon, pagdaginot ug
pag-apud-apod sa pagkaon pinaagi sa hingpit nga paggamit sa
teknikal ug syentipikong kahibalo, pinaagi sa pagsabwag sa kahibalo
sa mga prinsipyo sa nutrisyon ug pinaagi sa pag-uswag o pagbag-o sa
mga sistema sa agraryo sa paagi nga makuha ang labing insakto nga
pag-uswag ug paggamit sa natural nga kahinguhaan;

(b) Taking into account the problems of both food-importing and food-
exporting countries, to ensure an equitable distribution of world food
supplies in relation to need.
(b) Gikonsiderar ang mga problema sa mga nasud nga nag-import sa
pagkaon ug nag-eksport sa pagkaon, aron masiguro ang patas nga pag-
apud-apod sa mga suplay sa pagkaon sa kalibutan nga adunay kalabotan
sa panginahanglan.

Article 25
Nothing in the present Covenant shall be interpreted as impairing the
inherent right of all peoples to enjoy and utilize fully and freely their
natural wealth and resources.
Wala sa karon nga Pakigsaad ang mahimong hubaron nga makadaut sa
panulondon nga katungod sa tanan nga mga katawhan aron matagamtaman ug
Page 5 of 7
magamit nga hingpit ug libre ang ilang natural nga bahandi/yaman ug mga
gigikanan/resources.

United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP)

Pursuant to Article 3- of the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous

Peoples (UNDRIP) provides, that Indigenous peoples have the right to self-determination.
By virtue of that right they freely determine their political status and freely pursue their
economic, social and cultural development.

Sumala sa Artikulo 3 sa Deklarasyon sa United Nations bahin sa Mga Katungod sa mga

Katawhang Lumad (UNDRIP) nga gihatag, nga ang mga Lumad adunay katungod sa
paghukum sa kaugalingon. Tungod sa kanang katungod gawasnon nilang natino ang ilang
kahimtang sa politika ug gawasnon nga giapas ang ilang ekonomiya, sosyal ug kulturang
kalamboan.

Article 4- Indigenous peoples, in exercising their right to self-determination, have

the right to autonomy or self-government in matters relating to their internal and
local affairs, as well as ways and means for financing their autonomous functions.

Artikulo 4- Ang mga Lumad, sa paggamit sa ilang katungod sa kaugalingon nga pagbuut,
adunay katungod sa awtonomiya o pangagamhanan sa kaugalingon sa mga butang nga may
kalabotan sa ilang sulud ug lokal nga mga kalihokan, ingon man mga paagi ug pamaagi
alang sa pinansyal nga kahimoan sa ilang mga kaugalingnan nga gimbuhaton.

Article 37 of which provides,

“1. Indigenous peoples have the right to the recognition, observance and enforcement
of treaties, agreements and other constructive arrangements concluded with States or their
successors and to have States honour and respect such treaties, agreements and other
constructive arrangements.

3. Nothing in this Declaration may be interpreted as diminishing or eliminating the rights of

indigenous peoples contained in treaties, agreements and other constructive
arrangements.”

“1. Ang mga Lumad adunay katungod sa pag-ila, pagtuman ug pagpatuman sa mga
pakigsabot, kasabutan ug uban pang makatabang nga kahikayan nga giresolba sa mga Estado
o sa ilang mga gisundan ug aron pasidunggan ug tahuron sa mga Estado ang mga nasampit
nga kasabutan, kasabutan ug uban pa nga nakabutang nga kahikayan.

Page 6 of 7
2. Wala niini nga Pahayag nga mahimong hubaron nga nakawagtang o nagtangtang sa mga
katungod sa mga lumad nga tawo nga nasakup sa mga pakigsabot, kasabutan ug uban pa nga
makatabang nga paghan-ay.

Page 7 of 7