ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ
Κοινωνική συνοχή είναι το αποτέλεσμα μιας πορείας από διαδικασίες, μέτρα, διαβουλεύσεις
και σίγουρα κατανόησης του "εγώ σου" ως μέρος του "εμείς" με ταυτότητα και φωνή.

Η πολιτειότητα είναι η ιδιότητα του να είναι κάποιος πολίτης. Η Ενεργός Πολιτειότητα

προϋποθέτει την ενημέρωση για τα κοινά, τη γνώση των δικαιωμάτων και των
υποχρεώσεων που έχει το άτομο ως πολίτης, την έκφραση των απόψεών του, την απαίτηση
για διαφάνεια και δικαιοσύνη, την ενεργό συμμετοχή στις κοινωνικές διεργασίες.

Ο ενεργός πολίτης είναι ο υπεύθυνος πολίτης, που είναι ενημερωμένος, ξέρει τα δικαιώματα
και τις υποχρεώσεις του, εκφράζει την άποψή του και συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία. Ο
ενεργός πολίτης είναι αυτός που είναι υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του, φροντίζει για την
υγεία, την ευεξία του, την προσωπική του ευημερία και ανάπτυξη. Ενημερώνεται για τα
κοινά, αναζητά πληροφορίες, φιλτράρει την είδηση, συμμετέχει στο χώρο της δημόσιας
συζήτησης με παραδοσιακούς σύγχρονους τρόπους, διαμορφώνει κριτική σκέψη και παίρνει
θέση.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ BACKGROUND
Ο δυναμικός χαρακτήρας της πολιτειότητας επισημαίνεται από πολλούς θεωρητικούς (Van
Gusteren, 1998 Balibar, 2008 Κοντογιώργης, 2003 Osler & Starkey, 2005). Οι αλλαγές που
λαμβάνουν χώρα αναφορικά με τον εννοιολογικό προσδιορισμό της έννοιας της
πολιτειότητας εντοπίζονται και από την Keating (2014) η οποία στο πρόσφατο πόνημά της
για την Εκπαίδευση για την Πολιτειότητα στην Ευρώπη υποστηρίζει ότι η έννοια της
πολιτειότητας είναι παραδοσιακά συνδεδεμένη με το δίπτυχο των δικαιωμάτων και των
υποχρεώσεων, καθώς και με την ανάπτυξη της ταυτότητας του πολίτη στο πλαίσιο του
εθνικού κράτους. Εξηγεί, ωστόσο, ότι αυτό που παρατηρείται διαχρονικά είναι η διαρκής
προσθήκη νέων λόγων που αφορούν στην πολιτειότητα με χαρακτηριστικότερα
παραδείγματα αυτά που αφορούν στο ζήτημα της συμμετοχής στην σφαίρα του πολιτικού
ομάδων που ήταν παραδοσιακά εκτοπισμένες από τον δημόσιο χώρο, όπως η γυναίκα, το
παιδί και οι εθνοτικές μειονότητες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου μεταβολής
της πολιτειότητας αποτελεί η αποδόμηση της κλασικής θεωρίας του Marshall για την
πολιτειότητα από νεότερες προσεγγίσεις. Σύμφωνα με αυτόν (1992), η πολιτειότητα αποτελεί
ένα τρίπτυχο το οποίο αναπτύχθηκε διαδοχικά. Πρόκειται για την αστική πολιτειότητα
(ατομικές ελευθερίες), την πολιτική πολιτειότητα (πολιτικά δικαιώματα, ελευθερία έκφρασης,
συμμετοχή στα κοινά) και την κοινωνική πολιτειότητα (δικαιώματα στα αγαθά του κοινωνικού
κράτους πρόνοιας) που προέκυψαν μετά την πτώση της φεουδαρχίας τον 18ο, τον 19ο και
τον 20ο αιώνα, αντιστοίχως . Συνοπτικά, σύμφωνα με την ανάλυση των Green και
Gamarnikow (2000), το μοντέλο του Marshall βρίσκει εφαρμογή κυρίως στις μεταπολεμικές,
καπιταλιστικές δημοκρατίες των κρατών πρόνοιας των οποίων βασικός στόχος υπήρξε η
άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων με απώτερο στόχο τη στήριξη του μοντέλου του
«χειραφετημένου πολίτη». Η πρόταση Marshall δέχτηκε κριτική κυρίως μαρξιστικού και
φεμινιστικού χαρακτήρα, αφού, σύμφωνα με την επιχειρηματολογία του, οι ανισότητες
ταξικές ή άλλες εξακολουθούσαν να υφίστανται σε πολλά επίπεδα. Αυτή η προσέγγιση του
Marshall, κατά τον Delanty (2000), είναι ελλιπής εφόσον δεν αναδεικνύει την καίρια σημασία
των υποχρεώσεων που σχετίζονται με τη δράση και τη συμμετοχή του πολίτη τον οποίο o
Marshall παρουσιάζει ως ένα παθητικό υποκείμενο χωρίς συγκεκριμένες ευθύνες στην
κοινωνία. Παραγνωρίζεται έτσι στο πλαίσιο μιας συντηρητικής θεώρησης το γεγονός ότι τα
δικαιώματα των πολιτών αποτέλεσαν τον καρπό των αγώνων μεταξύ κεφαλαίου και
εργατικής τάξης (Delanty, 2000: σσ. 7-19). Επιπλέον, η θεωρία του Μarshall δέχτηκε κριτική
σχετικά με το ζήτημα της καθολικότητάς της. Η ύστερη/μετανεωτερικότητα και η πτώση της
σοσιαλδημοκρατίας έθεσε επιτακτικά το ζήτημα της συμπερίληψης κοινωνικών ομάδων και
ταυτοτήτων που το μοντέλο Marshall εξαιρούσε.

Τρέχουσα κατάσταση

Ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών και σε μια εποχή όπου η δημοκρατία βρίσκεται
υπό πίεση και δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη, η διαμόρφωση ενεργών πολιτών
που έχουν επίγνωση των αξιών που τους ενώνουν είναι πιο σημαντική από ποτέ.
Έχοντας τούτο κατά νου, οι υπουργοί ενέκριναν συμπεράσματα για τη συμβολή της
εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην εδραίωση των κοινών ευρωπαϊκών αξιών και
της δημοκρατικής πολιτειότητας.

Συγκεκριμένα, το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν περαιτέρω τις

κοινές ευρωπαϊκές αξίες και τη δημοκρατική πολιτειότητα, σε όλα τα επίπεδα και
τους τύπους εκπαίδευσης και κατάρτισης και κυρίως:

● να προάγουν την αγωγή του πολίτη και να ενισχύουν την αίσθηση της
ταυτότητας και του ανήκειν σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και
ενωσιακό επίπεδο
● να ενισχύουν τη γνώση και την κατανόηση της ΕΕ και της ιστορίας της
● να προάγουν την παιδεία στα Μέσα ώστε να διευκολύνονται οι πολίτες να
αποφασίζουν μετά λόγου γνώσης
● να βοηθούν τους νεοαφιχθέντες στην ΕΕ να αναπτύξουν ικανότητες για να
συμμετέχουν ενεργά
● να προάγουν το δικαίωμα των παιδιών και των νέων να γίνεται η φωνή τους
ακουστή
● να μεριμνούν ώστε τα περιβάλλοντα μάθησης να είναι χώροι ασφαλείς και
ανοικτοί σε όλους
Τα κράτη μέλη, από κοινού με την Επιτροπή, καλούνται επίσης να ενισχύσουν την
εκπαίδευση σχετικά με τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες και να προωθήσουν τη
δημοκρατική πολιτειότητα στο θεματολόγιο πολιτικής για την εκπαίδευση και την
κατάρτιση.

Εδώ περιλαμβάνονται μέτρα όπως η κινητικότητα, η αδελφοποίηση και η διακρατική

συνεργασία στο πλαίσιο ολόκληρης της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής κοινότητας. Οι
δράσεις του Erasmus+ ανήκουν επίσης σε όσα μπορούν να συμβάλουν στην
καλύτερη γνώση της ΕΕ, των αξιών της και των δημοκρατικών διαδικασιών της.

Η «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος

“Ευρώπη για τους πολίτες” για την περίοδο 2014-2020» εγκρίθηκε επισήμως τον
Δεκέμβριο του 2011 (COM(2011) 884 τελικό). Ως πρωταρχικός στόχος του
προτεινόμενου προγράμματος προσδιορίζεται η «ενίσχυση της μνήμης και η
βελτίωση της ικανότητας συμμετοχής των πολιτών στα κοινά σε επίπεδο Ένωσης»
(σελ. 3). Ο εν λόγω γενικός στόχος υποδιαιρείται σε δύο ειδικούς στόχους, οι οποίοι
είναι οι εξής: α) τόνωση του διαλόγου, του προβληματισμού και της συνεργασίας
σχετικά με τη μνήμη, την ολοκλήρωση και την ιστορία της Ένωσης· β) ανάπτυξη της
κατανόησης και της δυνατότητας των πολιτών να συμμετέχουν στη διαδικασία
διαμόρφωσης της πολιτικής της Ένωσης, και την ανάπτυξη ευκαιριών για
αλληλεγγύη, κοινωνική δράση και εθελοντισμό σε ενωσιακό επίπεδο. Προκειμένου
να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι, προβλέπονται για το πρόγραμμα δύο βασικά
σκέλη: α) «Μνήμη και ευρωπαϊκή ιθαγένεια» β) «Συμμετοχή στις δημοκρατικές
διαδικασίες και στα κοινά» Τα εν λόγω δύο σκέλη συμπληρώνονται από οριζόντιες
δράσεις για την ανάλυση και τη διάδοση των αποτελεσμάτων των σχεδίων
(«Αξιοποίηση»), στο πλαίσιο των οποίων προγραμματίζεται η στήριξη μιας σειράς
δράσεων, μεταξύ των οποίων αναφέρονται ενδεικτικά οι εξής: συναντήσεις πολιτών
και αδελφοποιήσεις πόλεων, στήριξη οργανώσεων «γενικού ευρωπαϊκού
ενδιαφέροντος», καθώς και διάλογοι και μελέτες σχετικά με καθοριστικές στιγμές της
ευρωπαϊκής ιστορίας. Ορίζεται ότι η πρόσβαση στις δράσεις αυτές είναι ανοικτή σε
«όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που προωθούν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση» (άρθρο 6
του σχεδίου κανονισμού). 5 Θεματικό Τμήμα Β: Διαρθρωτικές Πολιτικές και Πολιτική
Συνοχής
___________________________________________________________________
______________ Όσον αφορά την υλοποίηση του προγράμματος (άρθρο 8),
προβλέπεται η έγκριση ετήσιων προγραμμάτων εργασίας από την Επιτροπή, ενώ
επιβεβαιώνεται και ο βασικός ρόλος του Εκτελεστικού Οργανισμού Εκπαίδευσης,
Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού (EACEA) ως της κύριας διαχειριστικής
αρχής του προγράμματος. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική
παρακολούθηση του προγράμματος, προσδιορίζονται ορισμένοι δείκτες, με τη
χρήση των οποίων θα μετράται η πρόοδος του προγράμματος και η επίτευξη των
ειδικών στόχων (π.χ. αριθμός σχεδίων και ποιότητα των αποτελεσμάτων, αριθμός
άμεσα εμπλεκόμενων συμμετεχόντων ή ποσοστό των αιτούντων για πρώτη φορά).
Ο προβλεπόμενος συνολικός προϋπολογισμός για το πρόγραμμα ανέρχεται στο
ποσό των 229 εκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων τα 206 εκατομμύρια ευρώ
διατίθενται υπό τη μορφή επιχειρησιακών πιστώσεων. Τα υπόλοιπα 23 εκατομμύρια
ευρώ προορίζονται για «πιστώσεις διοικητικού χαρακτήρα», στις οποίες προστίθεται
το ποσό των 10,423 εκατομμυρίων ευρώ που δεν συμπεριλαμβάνεται άμεσα στον
προϋπολογισμό, αλλά αποτελεί ξεχωριστή εγγραφή στον τομέα 5 του πολυετούς
δημοσιονομικού πλαισίου («Διαχείριση»), αυξάνοντας συνεπώς τις συνολικές
διοικητικές δαπάνες στο ποσό των 33,423 εκατομμυρίων ευρώ. Στο πλαίσιο των
επιχειρησιακών πιστώσεων, το συνολικό ποσό των 206 εκατομμυρίων ευρώ
κατανέμεται στις τρεις κύριες γραμμές δράσης ως εξής: 42,6 εκατομμύρια ευρώ
(20,68%) για τη Δράση αριθ. 1 («Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη
μνήμη, την ιστορία, την ταυτότητα και τον σκοπό της Ένωσης μέσα από την τόνωση
του διαλόγου, του προβληματισμού και της δικτύωσης»)· 139,45 εκατομμύρια ευρώ
(67,69%) για τη Δράση αριθ. 2 («Ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στις
δημοκρατικές διαδικασίες και στα κοινά σε ενωσιακό επίπεδο, μέσα από την
ενίσχυση της κατανόησης από τους πολίτες της διαδικασίας χάραξης πολιτικής της
Ένωσης και την προώθηση ευκαιριών για κοινωνική δράση και εθελοντισμό σε
επίπεδο Ένωσης»)· 23,95 εκατομμύρια ευρώ (11,63%) για τη Δράση αριθ. 3
(«Ανάλυση, διάδοση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των σχεδίων»).