Δραστηριότητα 1η: Πώς οι στόχοι της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης

διαφοροποιούνται από τους στόχους της Πολυπολιτισμικής Εκπαίδευσης;

Οι αλλαγές που δέχεται η κοινωνία λόγω της προσφυγικής κρίσης και της
μετανάστευσης οδηγούν στην διαφοροποίηση του χαρακτήρα της
(Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος, 2014). Το πολιτισμικό – κοινωνικό αλλά και
το θρησκευτικό υπόβαθρο μίας χώρας επηρεάζεται από τα μεταναστευτικά
ρεύματα καθιστώντας την πολυπολιτισμική και στοχεύοντας στην ανάγκη για
συμπερίληψη (Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος, 2014).

Οι μαθητές με διαφορετικές πολιτισμικές κουλτούρες καλούνται να

ενταχθούν σ’ ένα σχολικό περιβάλλον που να προάγει την συνύπαρξη αλλά και
την αλληλεπίδραση αυτών με τους υπόλοιπους μαθητές. Η διαχείριση αυτού
του πολιτισμικού πλουραλισμού επιτυγχάνεται με τα δύο εκπαιδευτικά
μοντέλα α) της πολυπολιτισμικής και β) της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης
(Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος, 2014). .

Η πολυπολιτισμική εκπαίδευση αν και τονίζει την συνύπαρξη των μαθητών με

διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο μένει σταθερή χωρίς ωστόσο να ενισχύει
την αλληλεπίδραση αυτών. Ο παθητικός της ρόλος καθιστά τα παιδιά από την
μία να σέβονται ο ένας τον άλλον ως προς τις διαφορετικές τους πολιτισμικές
ταυτότητες όπως θρησκεία, γλώσσα ωστόσο όμως υπενθυμίζει τις διαφορές
μεταξύ τους οδηγώντας πολλές φορές στην έξαρση του ρατσισμού και των
στερεοτύπων (Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος, 2014). .

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση από την άλλη έχει ως πυρήνα της τη συνύπαρξη

και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών με διαφορετικές πολιτισμικές
κουλτούρες. Ο ρόλος της είναι ενεργός και δρα θετικά ώστε οι μαθητές να
‘’συμπεριληφθούν’’ αρμονικά στο σχολικό περιβάλλον το οποίο από την μεριά
του σέβεται την διαφορετικότητά τους (Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος,
2014).. Η αποδοχή και η ισότητα έχουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση
ενός συμπεριληπτικού σχολείου.
Καταλήγοντας, αν και η πολυπολιτισμική εκπαίδευση παραμένει αδρανής και
βρίσκεται έμμεσα μέσα στην διαπολιτισμική εκπαίδευση. Η πρώτη έχει ως
στόχο τη συνύπαρξη των μαθητών με διαφορετικές πολιτισμικές ταυτότητες
και η δεύτερη περιλαμβάνει τόσο την συνύπαρξη όσο και την αλληλεπίδραση,
την διάδραση μεταξύ των πολιτισμών (Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος, 2014).
. Άρα η πολυπολιτισμική εκπαίδευση εστιάζει στην εικόνα της σημερινής
κοινωνίας ενώ η διαπολιτισμική τόσο στην εικόνα όσο και στην αλλαγή και
την συμπεριληπτική διαδικασία.

Δραστηριότητα 2: «Πώς η Εκπαίδευση για τ’ Ανθρώπινα Δικαιώματα μπορεί να

προωθήσει τους στόχους της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης;»

Η εκπαίδευση αποτελεί σημαντικό πυλώνα για την ευημερία μίας κοινωνίας.

Μια ποικιλόμορφη κοινωνία θα πρέπει να σέβεται την διαφορετικότητα μεταξύ των
ανθρώπων της με σκοπό την σωστή διαχείριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτών.
Όσον αφορά την «Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα», πρόκειται για την
στοχευμένη και συλλογική πρακτική με σκοπό την γνωστική και συναισθηματική
εξέλιξη ατόμων, ομάδων ή και κοινοτήτων, σύμφωνα με όσα ορίζει η Αρχή των
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελεί
ισχυρό εργαλείο της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (Σημειώσεις Μαθήματος EDU-
505, 2021).

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση αναφέρεται στη προσπάθεια της γεφύρωσης

δύο ή περισσοτέρων πολιτισμών και στην αμοιβαία αλληλεπίδραση αυτών,
βασισμένη στην ισοτιμία μεταξύ των διάφορων κοινωνικών ομάδων. Η εκπαίδευση
για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στοχεύει στη καλλιέργεια του αμοιβαίου σεβασμού,
της αλληλεγγύης και της αλληλοκατανόησης και στην εξάλειψη των διακρίσεων, της
ανισότητας, της βίας ή του αποκλεισμού οποιωνδήποτε κοινωνικών ομάδων. Η
εκπαίδευση για αυτά αμβλύνει την παθητική στάση που υπήρχε αλλά και υπάρχει, και
αξιώνει την ποικιλομορφία και τον σεβασμό.

Επιπλέον, η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση δεν περιορίζεται μόνο στους

μετανάστες-μαθητές αλλά απευθύνεται στο σύνολο των παιδιών. Μέσα από την
εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα δικαιώματα καλλιεργείται η κριτική σκέψη, οι μαθητές
αποκτούν πολιτισμική συνείδηση και κατανοούν την αξία της πολυπολιτισμικότητας
(Χατζησωτηρίου, 2014). Τα παιδιά που θα διδαχτούν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,
μπορούν να εξελιχθούν σε ενεργούς πολίτες μιας ελεύθερης κοινωνίας, που είναι και
ο απώτερος σκοπός της Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης (United Nation, 2000, ό.α. σε
Φραντζή, 2006).

Δυστυχώς, υπάρχουν μέχρι και σήμερα σε διάφορα μέρη του πλανήτη εικόνες
καταπάτησης των δικαιωμάτων αυτών. Η αποτελεσματική διδασκαλία των
δικαιωμάτων του ανθρώπου έχει ως προϋπόθεση να καθοριστούν και να οργανωθούν
ιδέες, πρακτικές και αρχές που το εκάστοτε κράτος οφείλει να συμπεριλάβει στην
εκπαίδευσή του. Χάρη στην Unesco, την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών και τις Μη
Κυβερνητικές Οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία, έχει συγκεντρωθεί ένας
ουσιαστικός όγκος πληροφοριών για την εκπαίδευση και τα ανθρώπινα δικαιώματα
(Flowers, 2004).

Δραστηριότητα 3: «Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο κλάδος της Διαπολιτισμικής

Εκπαίδευσης από τους πολιτικούς ιθύνοντες, ούτως ώστε οι αποφάσεις τους να είναι
ευεργετικές για την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής
συνοχής στη χώρα τους;»

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση κλήθηκε να εξομαλύνει τις μεγάλες αλλαγές που

δέχονται οι σημερινές κοινωνίες λόγω των προσφυγικών και μεταναστευτικών
εισροών (Χατζησωτηρίου & Ξενοφώντος, 2014). Το σύγχρονο κοινωνικο-
πολιτισμικό συγκείμενο μιας χώρας κάνει αναγκαία την εφαρμογή της
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Με τον όρο «κοινωνική δικαιοσύνη» εννοούμε τη συμμετοχή που είναι ισότιμη όσον
αφορά την κοινωνική αλληλεπίδραση των ατόμων. Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση
πρεσβεύει τον Εκδημοκρατισμό της Εκπαίδευσης. Δεν την ενδιαφέρει απλά η τυπική
ισότητα, αλλά να υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη. Διδάσκει στα παιδιά να
αναγνωρίζουν το διαφορετικό, να το σέβονται και να το αποδέχονται. Το είδος αυτό
της Εκπαίδευσης προωθεί τον κοινωνικό πλουραλισμό και τις ίσες ευκαιρίες σε
όλους, αρχές και αξίες που είναι απαραίτητες να υπάρχουν σε ένα κράτος και οι
πολιτικοί θα πρέπει να επιδιώκουν.
Οι πολιτικοί ιθύνοντες μια χώρας, έχουν τη δυνατότητα, μέσω της Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών της χώρας να προωθήσουν την κοινωνική
συνοχή και την κοινωνική δικαιοσύνη. Μέσα από το περιβάλλον της τάξης που
κυριαρχεί το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης, οι μαθητές γίνονται κοινωνοί του
κοινωνικού πλουραλισμού και της ισότητας. Ουσιαστικά, οι μαθητές
προετοιμάζονται για την ενεργή συμμετοχή τους στο δημοκρατικό πολίτευμα ως οι
αυριανοί πολίτες της χώρας. Μέσω της εφαρμογής της παιδαγωγικής της ισοτιμίας,
το σχολείο προσπαθεί να καταπολεμήσει τις δυσκολίες μάθησης που ορθώνονται
μπροστά στους μαθητές ώστε να επιτευχθεί η ισότητα αποτελέσματος.

Για να μπορέσουν να το κάνουν πράξη οι πολιτικοί ιθύνοντες θα είναι καλό να

λαμβάνουν κατάλληλες αποφάσεις που προάγουν την διαπολιτισμική εκπαίδευση
μέσω των μαθημάτων ή μέσω οργάνωσης ημερίδων.
Μ’ αυτόν τον τρόπο, η κοινωνία μένει μακρυά από στερεότυπα και προκαταλήψεις
που συνήθως οι πολιτικοί ιθύνοντες έκαναν μέχρι σήμερα λόγω οικονομικών,
κοινωνικών και φυσικά πολιτικών συμφερόντων

Άλλωστε, κατά κοινή ομολογία, ο ρατσισμός κερδίζεται μέσω της γνώσης και της
τριβής. Όταν μάθεις για την ιστορία του άλλου, τον πολιτισμό του, τη θρησκεία του.
Θα μπορούσαν να υπάρχουν προγράμματα αμοιβαίας ανταλλαγής μαθητών
διαφορετικών χωρών ή ακόμη, χάριν στην ανάπτυξη της διαδικτυακής εκπαίδευσης,
θα μπορούσαν οι μαθητές να κάνουν μαθηματικά με μαθητές μιας άλλης χώρας ή να
μαθαίνει ο ένας τη γλώσσα του άλλου.

Κλείνοντας, είναι ολοφάνερη η ανάγκη για οικοδόμηση πολιτικών οι οποίες

ενδιαφέρονται ουσιαστικά να καταπολεμήσουν τις υπάρχουσες κοινωνικές
ανισότητες υπό το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δραστηριότητα 4: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας και με βάση τα όσα έχετε μελετήσει
να επιλέξετε έναν ευρωπαϊκό οργανισμό και να παρουσιάσετε την πολιτική του σε θέματα
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ιδρύθηκε το 1958 και εδρεύει στις

Βρυξέλλες. Εκεί, η λήψη αποφάσεων γίνεται από υπουργούς που προέρχονται από κάθε
κράτος-μέλος και αφορά μια ευρεία θεματολογία. Ο ρόλος του έγκειται στην έκφραση
απόψεων των κρατών-μελών της Ε.Ε. και στον συντονισμό των κοινών πολιτικών τους
αποφάσεων. Προασπίζει την ελευθερία της έκφρασης, την ισότητα μεταξύ των ατόμων και
την προστασία των μειονοτήτων (Πιτσάβα, 2019).

Η εκπαίδευση είναι ένας καθοριστικός πυλώνας για τη συμβίωση των πολιτών στις
σύγχρονες ετερογενείς κοινωνίες (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2008). Το συμβούλιο
της Ευρώπης έστρεψε το ενδιαφέρον του στο συγκεκριμένο θέμα το 1970. Τον Μάιο του
2008 εγκρίθηκε η Λευκή Βίβλος η οποία συγκαταλέγει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση σε μια
λίστα με τους πέντε σημαντικότερους τομείς δράσης με στόχο την προάσπιση των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δημοκρατία και την ενίσχυση της αλληλοκατανόησης. Ο εν
λόγω οργανισμός έχει υιοθετήσει μια συγκεκριμένη πολιτική θέτοντας ως βάση τον
διαπολιτισμικό διάλογο. Αναλυτικότερα, φανερώνει τη σημασία των διαπολιτισμικών
ικανοτήτων τις οποίες πρέπει να κατέχουν όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες προκειμένου να
υπάρξουν ανοιχτές κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς. Μάλιστα, τονίζει πως όλα τα κράτη μέλη
οφείλουν να υιοθετήσουν πρακτικές και μεθόδους με στόχο την αρμονική συμβίωση όλων.
(Πιτσάβα, 2019). Στο κομμάτι της εκπαίδευσης όραμα του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι
η ενσωμάτωση παιδιών με πολιτισμικές ετερότητες δίχως διάκριση. Αξίζει να σημειωθεί
πως οι διαπολιτισμικές ικανότητες των πολιτών της Ε.Ε. ενισχύονται και μέσα από
προγράμματα κινητικότητας για νέους γνωστά ως Erasmus+.

Δραστηριότητα 5η: «Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας και με βάση τα όσα έχετε
μελετήσει να παρουσιάσετε στο forum, να επιλέξετε μια ευρωπαϊκή χώρα και να
συζητήσετε τη διαπολιτισμική πολιτική που ακολουθεί σε θέματα εκπαίδευσης, αλλά και
πώς επηρεάζεται από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές πολιτικές»

Η διαπολιτισμική πολιτική της Σουηδίας

Η Σουηδία για αρκετά χρόνια ήταν μία χώρα ομοιογενής σε θέματα γλώσσας και
έθνους, με εξαίρεση τις βορειοανατολικές περιοχές όπου υπάρχει πληθυσμός που
μιλάει φιλανδικά και οι Sami. Σήμερα, εκτός από αυτές τις μειονότητες υπάρχουν και
πάρα πολλοί μετανάστες, τους οποίους θεωρεί μέρος της «πολυπολιτισμικής
πραγματικότητά της». Είναι γνωστό πλέον πως η Σουηδία έχει από τα μεγαλύτερα
ποσοστά πολιτών με διαφορετικό εθνικό και πολιτισμικό προφίλ. Αυτό αποτυπώνεται
και στο εκπαιδευτικό της σύστημα που διαφαίνεται να έχει ενσωματώσει την
πολυπολιτισμική υπάρχουσα κατάσταση στη χώρα (Βήχου, 2019).

Η διαπολιτισμική πολιτική της Σουηδίας έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις
πολιτικές του Συμβουλίου της Ευρώπης. Με βάση το νομοσχέδιο του 1998 της
σουηδικής κυβέρνησης και τις δύο συμβάσεις στα πλαίσια του Συμβουλίου της
Ευρώπης, το 2000 άρχισε να εφαρμόζεται η μειονοτική πολιτική της Σουηδίας. Η
πολιτική αυτή προωθεί την υποστήριξη των μειονοτικών γλωσσών, ώστε να
παραμείνουν ζωντανές. Έτσι, επίσημη γλώσσα θεωρούνται τα σουηδικά, αλλά
συγχρόνως μία μειονοτική ομάδα μπορεί να μάθει και να χρησιμοποιεί τη γλώσσα
του. Συγκεκριμένα, τα σχολεία της χώρας διακρίνονται σε δίγλωσσα, τρίγλωσσα ή
ακόμα και πολυπολιτισμικά όπου, με υποδειγματικό τρόπο, συνυπάρχουν οι
ομιλούντες αυτές τις γλώσσες μαθητές.

Οι σύγχρονες έρευνες αποδεικνύουν ότι ο ρόλος που διαδραματίζει η διδασκαλία στη

μητρική γλώσσα είναι καθοριστικής σημασίας στην ανάπτυξη των παιδιών.
Αναλυτικότερα συντείνει ενεργά στη δημιουργία μίας πολιτισμικής ταυτότητας,
συμβάλει στην ψυχολογική ανάπτυξη των μαθητών αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση
τους και σταδιακά βοηθάει στην εκμάθηση και της σουηδικής γλώσσας (Βήχου,
2019). Κατά την οργάνωση και την κατασκευή των σχολικών δομών στοχεύετε η
δημιουργία ενός άνετου, ευχάριστου και προσιτού χώρου στους μαθητές για την
δημιουργία ενός περιβάλλοντος βασισμένο στη συμπερίληψη. Τα αναλυτικά
προγράμματα δίνουν προτεραιότητα σε αξίες όπως ισότητα, ομαδικότητα,
αλληλοσεβασμό συντελώντας στην εξάλειψη του ρατσισμού ή της περιθωριοποίησης
και ορίζονται στόχοι που ο εκπαιδευτικός έχει την ευελιξία να επιλέξει πως θα
επιτύχει.

Η διαπολιτισμική πολιτική της Σουηδίας είναι πλήρως ενσωματωμένη στη γενική

εκπαίδευση και η ιδέα του πλουραλισμού και της πολυπολιτισμικότητας εκτείνεται
στο σύνολο των αναλυτικών προγραμμάτων και στοχεύει να διαπεράσει τις αξίες της
διαπολιτισμικότητας σε όλους τους μαθητές. Η νοοτροπία του σχολείου της Σουηδίας
μπορεί να χαρακτηριστεί με μία έκφραση «ένα σχολείο για όλους» (von Bromssen &
Rodell Olgac, 2010)

Δραστηριότητα 6η: Αφού μελετήσετε και αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να
παρουσιάσετε στο forum τα βασικότερα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της
διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πολιτικής στο κυπριακό συγκείμενο.

«Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στην Κύπρο»

Η ιστορική πορεία της Κύπρου επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την διαπολιτισμική της πολιτική.
Για να κατανοήσουμε τη θέση της σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στη χώρα,
κρίνεται απαραίτητο να αναφέρουμε σύντομα γεγονότα που την επηρέασαν. Η Κύπρος,
όντας μια χώρα που δέχθηκε την εισβολή των Τούρκων και στη συνέχεια την ενδημική
μετανάστευση, προσπάθησε να διατηρήσει την εθνική της ταυτότητα. Οι αρχές του ’90
αποτέλεσαν την έναρξη της ενασχόλησής της με ζητήματα μετανάστευσης. Αργότερα, κατά
το 2001-2008, οι έννοιες διαπολιτισμικότητα και πολυπολιτισμικότητα αναφέρονταν ως
ταυτόσημες με αποτέλεσμα την αφομοίωση (Χατζησωτηρίου & Αγγελίδης, 2018). Ορόσημο,
όμως, αποτελεί το 2008- 2010, όπου ό όρος διαπολιτισμικότητα νομιμοποιείται. Από τότε
μέχρι σήμερα ισχύουν τα νέα Α.Π., ταυτόχρονα με τον Κώδικα Αντιρατσιστική Πολιτικής
(Υ.Π.Π., 2010). Ακόμη, οφείλει να συμμορφώνεται σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές θέσεις.

Παρόλα αυτά, η χώρα παραμένει να αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές

προσταγές και τις εθνικές της πεποιθήσεις. Πιο συγκεκριμένα, η εκπαίδευση στην Κύπρο
διαθέτει, ακόμη, συγκεντρωτικό χαρακτήρα. Θα μπορούσαμε να πούμε πως υπάρχει μια
απόσταση ανάμεσα σε αυτά που συμβαίνουν στην πράξη από την θεωρητική ανθρωπιστική
πολιτική που προσπαθεί να εφαρμόσει. Ο όρος διαπολιτισμικότητα, για πολλούς
εμπλεκομένους (Υ.Π.Π., εκπαιδευτικούς, διευθυντές κτλ.) ακόμη δεν έχει αποσαφηνιστεί. Σε
αυτό συνεισφέρει και η ελλιπής εκπαίδευσή τους σε τέτοια θέματα (Χατζησωτηρίου &
Αγγελίδης, 2018).

Από την άλλη πλευρά δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε τα πλεονεκτήματα των

Κυπρίων σε αυτά τα ζητήματα. Το σύγχρονο σχολείο της Κύπρου εμφανίζεται ως πιο
ανθρώπινο και «ανοιχτό» για όλους τους μαθητές. Ανθρώπινο χαρακτηρίζεται αφού
στοχεύει να καλλιεργήσει τον σεβασμό στην διαφορετικότητα, την πάταξη και την πρόληψη
των ρατσιστικών φαινομένων. «Ανοιχτό»- δημοκρατικό αφού προωθεί την
συμπερίληψη (Χατζησωτηρίου & Αγγελίδης, 2018). Συνοπτικά, διαπιστώνουμε ότι η ίδια η
πολιτεία στην Κύπρο έχει προωθήσει σε όλα τα σχολεία της χώρας την διαπολιτισμικότητα.

Καταλήγοντας, η κριτική για την πολιτική της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης της Κύπρου
είναι υπαρκτή αν αναλογιστούμε το χάσμα ανάμεσα στην θεωρία και την πράξη. Ωστόσο,
δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε τα σημαντικά βήματα που γίνονται προς την
διαπολιτισμική κατεύθυνση.

Δραστηριότητα 7η: Αφού μελετήσετε και αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να
παρουσιάσετε στο forum σχετικά παραδείγματα εκπαιδευτικών εφαρμογών από το
διαπολιτισμικό μοντέλο, τα οποία θεωρείτε ότι θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από
το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ούτως ώστε να το καταστήσουν λιγότερο
μονοπολιτισμικό. (300 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα).

Παραδείγματα εκπαιδευτικών εφαρμογών και η υιοθέτηση τους από το ελληνικό σχολείο

από το διαπολιτισμικό μοντέλο

Η ελληνική κοινωνία, αν και έχει ένα μονοπολιτισμικό χαρακτήρα λόγω του

εθνικοκεντρικού της χαρακτήρα, τα τελευταία χρόνια δέχεται αρκετές επιρροές
τόσο από την ένταξή της στην Ευρωπαική Ένωση όσο και από την πληθώρα
μεταναστών και προσφύγων που εγκαθίστανται στον χώρο της.

Ως χώρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων, η εκπαίδευση στην Ελλάδα θα

ήταν καλό να υιοθετήσει εκπαιδευτικές εφαρμογές που θα ενισχύουν την
διαπολιτισμικότητα. Αρχικά, μέσω των project (Λαγουδάκος,2013) τα παιδιά
μαθαίνουν να δουλεύουν ομαδικά και να ανταλλάζουν απόψεις σε θέματα
διαπολιτισμικής ενσυναίσθησης. Η συζήτηση γύρω από την κουλτούρα της χώρας
κάθε μαθητή αλλά και οι βιωματικές του εμπειρίες αποτελούν σημαντικά
εναύσματα για την καλύτερη αποδοχή και συνεργασία.

Επίσης, άλλη εκπαιδευτική εφαρμογή είναι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να

προσφέρουν σημαντικό έργο προς την διαπολιτισμική κατεύθυνση. Έτσι,
δημιουργήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το πρόγραμμα SCOUT (Student
collaborative and open learning for European theatre and culture), που στόχο έχει
να αναδείξει το θέατρο ως ένα είδος τέχνης που σε συνδυασμό με τις νέες
τεχνολογίες εμπλουτίζει την διαπολιτισμική εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό μπορεί
να έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να εκφράζονται δημιουργικά αναπαριστώντας
πραγματικές ιστορίες των συμμαθητών τους δημιουργώντας έτσι ένα υγιές
περιβάλλον αλληλεπίδρασης και ενσυναίσθησης.

Τέλος, αρκετά σημαντική εκπαιδευτική εφαρμογή είναι η ψυχολογική, κοινωνική

και συμβουλευτική των μαθητών της χώρας υποδοχής (Χατζησωτηρίου &
Αγγελίδης, 2018) όσο και των μεταναστών από εξειδικευμένους ανθρώπους όπως οι
ψυχολόγοι, οι κοινωνικοί λειτουργοί, λογοθεραπευτές, κ.α. Οι συνεργάτες του
σχολείου θα μπορέσουν να βοηθήσουν τις δύο διαφορετικές κοινωνικές ομάδες να
εκφράσουν τα συναισθήματα τους και να δημιουργήσουν ένα θετικό κλίμα που να
αντιπροσωπεύει την ισότητα και την δικαιοσύνη.

Οι παραπάνω εκπαιδευτικές εφαρμογές καλούνται να ενισχύσουν το αίσθημα της

ισότητας και του δικαίου ανάμεσα στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς με τους
οποίους επικοινωνούν καθημερινά. Στόχος αυτών είναι η δημιουργία ενός
συμπεριληπτικού ΣΧΟΛΕΊΟΥ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ.
Δραστηριότητα 8η: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας να απαντήσετε στο forum τα πιο κάτω
ερωτήματα με βάση το απόσπασμα που ακολουθεί:

«Σοβαρές αντιδράσεις έφεραν οι γονείς των ντόπιων μαθητών από το Δημοτικό Σχολείο του
Σέσκλου Μαγνησίας για τη φοίτηση των προσφυγόπουλων στο σχολείο τους. Η Διεύθυνση
Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης τελικά αποφάσισε τη μετακίνησή τους σε σχολείο του Βόλου».

Εφημερίδα «Θεσσαλία», Νοέμβριος 2016

Α. Σχολιάστε το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος με βάση τις αρχές της

Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Β. Αν ήσασταν διευθυντής του παραπάνω σχολείου, τι ενέργειες θα κάνατε πριν και μετά το
συγκεκριμένο γεγονός;

Α. Διαβάζοντας το παραπάνω απόσπασμα, μπορούμε να δούμε πως το περιστατικό

αυτό έρχεται δυστυχώς σε πλήρη αντίθεση με τις αρχές που πρεσβεύει η
διαπολιτισμική κουλτούρα και η διαπολιτισμική εκπαίδευση. Μας δημιουργούνται
στενάχωρα συναισθήματα καθώς φαίνεται πως κάποιοι μαθητές στοχοποιήθηκαν
λόγω της καταγωγή τους καταπατώντας το δικαίωμά τους στην μόρφωση. Η
Διαπολιτισμική Εκπαίδευση έχει ως βασική αρχή το να αναγνωρίζεται η ισοτιμία
ανάμεσα στους ανθρώπους και κατ’ επέκταση να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην
εκπαίδευση και στη ζωή. Το δικαίωμα στην εκπαίδευση κατοχυρώνεται από την
οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, Άρθρο 26,
σύμφωνα με το οποίο "Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση.[…] " Έτσι, η άρνηση
φοίτησης τους στο συγκεκριμένο σχολείο και η μεταφορά τους σε άλλο θα μπορούσε
να θεωρηθεί μια μορφή επαναπροώθησης (pushback). Τέλος, εξίσου σημαντικό είναι
να αναφερθεί πως η απόφαση της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας όχι μόνο δεν έλυσε το
πρόβλημα αλλά ίσα ίσα το μεγέθυνε καθώς ουσιαστικά υποχώρησε απέναντι σε
ρατσιστικές ιδεοληψίες.

Β. Στην περίπτωση που ήμουν διευθύντρια σε αυτό το σχολείο θα προσπαθούσα

αρχικά να προλάβω τέτοιου είδους αντιδράσεις. Πριν την άφιξη των παιδιών
μεταναστευτικής πολιτικής θα φρόντιζα να οργανώσω ημερίδες ενημέρωσης σε
σχέση με την διαπολιτισμικότητα και την συμπερίληψη όπου θα μπορούσαν να
συμμετέχουν γονείς και μαθητές. Επίσης, θα ερχόμουν σε απευθείας επαφή με το
Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων ώστε να προωθήσουν και να γνωστοποιήσουν σε
όλους τους γονείς αυτές τις ενέργειες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι γονείς και οι
κηδεμόνες να αντιληφθούν τα πολλαπλά οφέλη των πολιτισμικά πλουραλιστικών
σχολείων. Έπειτα, θα προέτρεπα τους εκπαιδευτικούς του σχολείου να αξιοποιήσουν
τις ώρες των προγραμμάτων που μπορούν να υλοποιηθούν μέσα στις τάξεις ώστε τα
παιδιά να αντιληφθούν με βιωματικό τρόπο τις έννοιες των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, της ισότητας των λαών, της ενσυναίσθησης. Μάλιστα, θα διοργάνωνα
και μια εκδήλωση υποδοχής των νέων μαθητών με ένα μήνυμα καλωσορίσματος στη
γλώσσα τους, έχοντας προτρέψει τους υπάρχοντες μαθητές να κάνουν μια κατασκευή
ή μια ζωγραφιά να τη δώσουν στους νέους τους φίλους.

Δραστηριότητα 9η: «Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τις επιδόσεις των μαθητών

μεταναστευτικής βιογραφίας και πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τη σχολική τους
επιτυχία με βάση το μοντέλο της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης;»

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ
Οι μαθητές μεταναστευτικής βιογραφίας αρκετές φορές παρουσιάζουν
χαμηλές επιδόσεις στα σχολικά μαθήματα της χώρας υποδοχής τους. Σε αυτό
συμβάλουν πολλοί παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να αντιμετωπιστούν και να
βελτιωθεί η σχολική τους επιτυχία.
Οι παράγοντες που την επηρεάζουν διαχωρίζονται σε εξωτερικούς και
εσωτερικού (Γώγου, 2019). Αρχικά, το «κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των
μαθητών» αφορά τον συνδυασμό του επιπέδου μόρφωσης των γονέων, το επάγγελμά
τους και την οικονομική τους κατάσταση (Ρετάλη, 2013). Η Φραγουδάκη (2001)
προσθέτει σε αυτούς και την κοινωνική τάξη των γονέων. Ακόμη, παίζει ρόλο και η
γονεϊκή εμπλοκή (Izzo, Weissberg, Kasprow και Fendrich, 1999). Επιπροσθέτως, το
κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο του σχολείου, οι αντιλήψεις που εκπροσωπεί, τα Α.
Π., το σχολικό κλίμα και ο αριθμός των μεταναστών μαθητών στο σχολείο είναι
σημαντικοί παράγοντες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται και οι υποδομές του σχολείου
(Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 1999, σ. 13). Σχετικά με τους εσωτερικούς παράγοντες, η
γλώσσα της χώρας εγκατάστασης και η γλώσσα ομιλίας στο σπίτι είναι ιδιαίτερα
σημαντικοί. Αυτό συνδέεται και με τον «χρόνο παραμονής του μαθητή στη χώρα
υποδοχής» και τη χώρα προέλευσής του (Ρετάλη, 2013). Τέλος, οι σχέσεις που
επισυνάπτουν οι μαθητές μεταξύ τους είναι ιδιαίτερα καθοριστικές.
Στη συνέχεια, η σχολική επιτυχία μπορεί να ενισχυθεί μέσα από εκπαιδευτικές
δράσεις και ειδικά προγράμματα, με την καλλιέργεια θετικού κλίματος στο σχολείο
και την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας, καλλιέργειας του σεβασμού και της
ενσυναίσθησης. Ο εκπαιδευτικός της τάξης πρέπει να επιμορφώνεται και να βοηθά
τους μαθητές του, ώστε να δημιουργηθεί ένα «σχολείο για όλους» (Αγγελίδης, 2019).
Επιπλέον, μέσα από την προσαρμογή των Α. Π. και τη βοήθεια της πολιτείας, μπορεί
να πραγματοποιηθεί η εκμάθηση της γλώσσας της χώρας υποδοχής και να διατηρηθεί
η δίγλωσση ταυτότητά τους, μέσα από προγράμματα δίγλωσσης εκπαίδευσης και
ενισχυτικής διδασκαλίας. Τέλος, η πολιτεία μπορεί να στηρίξει οικονομικά και
κοινωνικά τις οικογένειες και τους μαθητές αυτούς.
Είναι πολύ σημαντικό να εντοπίζονται οι παράγοντες που επηρεάζουν τη
σχολική επιτυχία των μαθητών αυτών και μέσα από τρόπους ενίσχυσης της σχολικής
τους επιτυχία να δημιουργηθεί ένα Διαπολιτισμικό Σχολείο, το οποίο θα βασίζεται
στις αρχές της συμπερίληψης και της διαπολιτισμικότητας.

Δραστηριότητα 10: Γράψτε ένα γράμμα σε έναν πρωτοδιόριστο εκπαιδευτικό που κλήθηκε
να διδάξει σε μια πολυπολιτισμική τάξη, προκειμένου η διδασκαλία του και η στάση του να
ανταποκρίνονται στη φιλοσοφία της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. (300 λέξεις) (μια
απάντηση η κάθε ομάδα)

Αγαπητέ συνάδελφε,

Πριν μερικές μέρες πληροφορήθηκα πως κλήθηκες να εργαστείς στο 30ο Δημοτικό σχολείο
Αθηνών το οποίο έχει έντονο το πολυπολιτισμικό στοιχείο. Οι μαθητές σου, προερχόμενοι
από διαφορετικά γλωσσικά και πολιτισμικά υπόβαθρα, έχουν σίγουρα ανάγκη να νιώσουν
οικειότητα και άνεση στο σχολικό περιβάλλον. Σε αυτό σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο
εκπαιδευτικός οπότε είναι σημαντικό να υιοθετήσεις τη φιλοσοφία της διαπολιτισμικής
εκπαίδευσης και να προσαρμόσεις τη διδασκαλία σου με βάση τις αρχές του
διαπολιτισμικού μοντέλου διδασκαλίας. Το μοντέλο αυτό σέβεται και αξιοποιεί τις
πολιτισμικές διαφορές ενώ προάγει την αντίληψη σύμφωνα με την οποία η αλληλεπίδραση
όλων των ατόμων μπορεί να οδηγήσει στην ανεκτικότητα, την αναγνώριση και την αποδοχή
του διαφορετικού. (Κεσίδου, 2004).

Σε ότι αφορά τη διδασκαλία θα σου πρότεινα να επανεξετάσεις τις πρακτικές που

προωθούν τη διαπολιτισμικότητα και όχι την μονοπολιτισμικότητα. Επιπλέον είναι
σημαντικό να προωθείς τον διάλογο στην τάξη ώστε οι μαθητές να εκφράσουν τα
συναισθήματα τους και να βρείτε λύσεις από κοινού σε πιθανά προβλήματα
(Χατζησωτηρίου & Αγγελίδης, 2018). Η βιωματική μάθηση και η διαθεματική διδασκαλία
είναι δύο πρακτικές που μπορούν αν αξιοποιηθούν συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της
ενσυναίσθησης, την καλλιέργεια θετικών συναισθημάτων και την κατανόηση του
γνωστικού αντικειμένου. Μια δελεαστική πρακτική είναι και η χρήση των Νέων
Τεχνολογιών οι οποίες ενισχύουν τη συμμετοχή όλων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τέλος,
θα ήθελα να προσθέσω πως η δραματοποίηση και οι συνεντεύξεις ενεργοποιούν το
ενδιαφέρον των παιδιών. Μάλιστα, είναι ένας τρόπος να γνωριστούν καλύτερα και να
αποδεχτούν τις διαφορές που υπάρχουν στον πολιτισμό, τη θρησκεία, τη γλώσσα, την
κουλτούρα κλπ.

Ελπίζω αυτό το γράμμα να συνδράμει στην προσπάθεια σου και να σε βοηθήσει να

διαχειριστείς το πολυπολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι. Να θυμάσαι πως
οφείλουμε να έχουμε ως γνώμονα τη συμπερίληψη όλων των μαθητών, την αγάπη και τη
δημιουργία ενός κλίματος ασφάλειας για όλους τους μαθητές μας.

Δραστηριότητα 11 «Στον καθορισμό των στρατηγικών διαφοροποίησης της

διδασκαλίας σε πολιτισμικά πλουραλιστικές τάξεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι
βιογραφίες των μαθητών. Ποια στοιχεία των βιογραφιών των μεταναστευτικής
προέλευσης μαθητών σας λαμβάνετε υπόψη; Καταγράψετε τις σκέψεις σας.»

Η διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για μία

επιτυχημένη διδασκαλία (Kyriakides, 2007, Θεοφιλίδης, 2009, όπ. αναφ. σε
Βαλιαντή, 2015) όπου οι εκπαιδευτικοί καλούνται να ανταποκριθούν στο προφίλ των
μαθητών τους από το οτιδήποτε μπορεί να συνίσταται αυτό (μαθησιακές δυσκολίες,
άλλες ιδιαιτερότητες, διαφορετική γλώσσα, θρησκεία κ.α.), στο πλαίσιο ενός
συμπεριληπτικού και δημοκρατικού σχολείου όπως αναφέρεται και στην Επιτροπή
εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης το 2004. Είναι ιδιαίτερα σημαντική για το σύγχρονο
σχολείο καθώς «περιλαμβάνει διαδικασίες και αρχές» προκειμένου να οργανωθεί η
διδασκαλία και να προωθήσει την ανάπτυξη του παιδιού, προσωπικά, γνωστικά και
μεταγνωστικά.
 Κατά την διαφοροποίηση της διδασκαλίας στο πλαίσιο της
διαπολιτισμικότητας οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι κατάλληλα καταρτισμένοι ώστε
να είναι πολιτισμικά ικανοί και να μπορούν να οργανώνουν τη διδασκαλία τους. Στο
πλαίσιο της διαπολιτισμικής ετοιμότητας που πρέπει να κατέχει ο κάθε
εκπαιδευτικός, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το πολιτισμικό υπόβαθρο, η
κουλτούρα ή τα προσωπικά βιώματα του κάθε μαθητή.

Ένα σημαντικό στοιχείο της βιογραφίας των μαθητών μεταναστευτικής

βιογραφίας είναι οι συνθήκες και οι λόγοι κάτω από τις οποίες έγινε η μετανάστευση
καθώς και τα προσωπικά βιώματα των παιδιών αυτών. Μπορεί τα παιδιά αυτά να
προέρχονται από χώρες που βρίσκονται σε πόλεμο και ασταθείς πολιτικές συνθήκες ή
μπορεί να έχουν βιώσει βία ή ακραία φτώχεια (UNESCO, 2015:7-8). Ο εκπαιδευτικός
οφείλει να έχει αυτές τις γνώσεις προκειμένου να κατανοήσει την ψυχοσύνθεση, τα
συναισθήματά και τη γενικότερη συμπεριφορά τους. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό ο
εκπαιδευτικός να συνδυάσει τις πληροφορίες αυτές με το γνωστικό και κοινωνικό
υπόβαθρο (δηλαδή τις ικανότητες, τα κίνητρα ή τις ιδιαιτερότητες που μπορεί να έχει
κάποιο παιδί κ.α.) των παιδιών καθώς για παράδειγμα, ένα παιδί ενδέχεται να μην
έχει λάβει τη στοιχειώδη εκπαίδευση.

Τέλος, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την κουλτούρα του

περιβάλλοντος από το οποίο προέρχεται ο μαθητής (στάσεις, αξίες, νόρμες,
παραδόσεις, στόχοι που καθορίζουν μία ομάδα ανθρώπων) καθώς αυτή μπορεί να
διαμορφώσει τον τρόπο που μαθαίνει κάποιος και να εντοπίζει εάν υπάρχει κάποιο
πολιτισμικό μοτίβο μάθησης στον μαθητή που να αλληλεπιδρά με την ατομική
ετερογένεια (Sousa & Tomlison, 2018).