ΜΑΘΗΜΑ: EDUC529-23-s ΄΄Νοητική Υστέρηση- Διαταραχή

Αυτιστικού Φάσματος΄΄

ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: <<Αυτισμός και βέλτιστο περιβάλλον μάθησης>>

Διδάσκουσα καθηγήτρια: Φού σκα Στεφανία

Εξάμηνο : Εαρινό

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Κορδέλη Αικατερίνη

U214N3372

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 1

 Πίνακας περιεχομένων

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ………..4

1.1 Ορισμός και κατηγοριοποίηση των χαρακτηριστικών.............................................4

1.2 Θεωρίες για τα αίτια της ΔΑΦ…………………………………………………….6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ…………………………………………………………7

2.1 Θεραπευτική τέχνη για παιδιά με ΔΑΦ……………………………………...........7

2.2 Η θεραπεία μέσω της Μουσικής στον Αυτισμό………………………………….9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΙΣΜΟΣ……………..11

3.1 Χαρακτηριστικά ατόμων με ΔΑΦ σε σχέση με τη μουσική……………………..11

3.2 Aποτελέσματα της θεραπευτικής παρέμβασης………………………………….12

ΣΥΜΠΕΡΑΣMATA ............................................................................................14

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...................................................................................................15

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σύμφωνα με τον Peeters ο αυτισμός και γενικά οι Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος

(ΔΑΦ), είναι διαταραχές με βιολογικό υπόβαθρο στη βάση τους, ενώ ο αυτισμός
συγκεκριμένα αφορά όλους τους τομείς που σχετίζονται με την αντίληψη, την
μνήμη, την σκέψη, την προσοχή αλλά και την ανάπτυξη του παιδιού (Peeters,
2002).Στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια απαντάται σε ποσοστό 3 έως 5 φορές
περισσότερο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που συνοδεύονται και με προβλήματα
νοητικής υστέρησης ( Γένα,2002). Ωστόσο, αυτές οι δυσκολίες είναι θεραπεύσιμες
και στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον θεραπεύονται, με διαφόρων ειδών
παρεμβάσεις που βασίζονται κυρίως στην εκπαίδευση και στην βελτίωση της
συμπεριφοράς των παιδιών συνδυαστικά ( Ηumphrey & Parkinson,2006). Μια από
αυτές τις θεραπευτικές μεθόδους είναι και η τέχνη καθώς και κάθε μορφή αυτής. Στη
παρούσα εργασία θα γίνει μια προσπάθεια παρουσίασης της θεραπευτικής
προσέγγισης για τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού μέσω της
μουσικής, ενώ οι ευκαιρίες που τους παρέχονται τους επιτρέπουν να μαθαίνουν να
ζουν ανεξάρτητα και να έχουν τον έλεγχο στη μάθηση τους μιας και τα καλύτερα
περιβάλλοντα για αυτά τα παιδιά, είναι αυτά που ενδυναμώνουν την ανεξαρτησία
τους.

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος

1.1 Ορισμός και κατηγοριοποίηση χαρακτηριστικών

Πρωτοπόρος στην έρευνα του αυτισμού ήταν ο Kanner . Σύμφωνα με τον οποίο, ο
αυτισμός μια διαταραχή που δεν σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια και αφορά κυρίως
παιδιά που βρίσκονται στη νηπιακή ηλικία. Υπό αυτό το πρίσμα δόθηκε ο όρος
«αυτισμός» που έχει προέλευση από την λέξη «εαυτός» που υποδηλώνει την
κοινωνική απομόνωση και απόσυρση των ανθρώπων με αυτισμό (Στασινός, 2013;
Brigg, 2009).
Υπάρχει ωστόσο πολυφωνία μελετητών σχετικά με τον όρο, όμως οι περισσότεροι
καταλήγουν πως είναι μια Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (ΔΑΦ) που σχετίζεται
άμεσα με την παιδική ηλικία και μπορεί να διαγνωστεί μέχρι και την ηλικία των
τριών ετών. Σύμφωνα με τον Wing, ο αυτισμός αποτελεί μια διαταραχή της
ανάπτυξης και όχι της παιδικής ηλικίας (Wing, 2000).
Σε σχέση τον όρο «διάχυτη» θα μπορούσαμε να πούμε πως γίνεται μια προσπάθεια
περιγραφής για τη σύνθετη και πολύπλοκη φύση της διαταραχής αν λάβει κανείς
υπόψη ότι επηρεάζει πολλούς από τους τομείς της ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα
τις δεξιότητες της επικοινωνίας, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και φαντασίας ενώ
παρουσιάζεται η εμφάνιση στερεοτυπικών συμπεριφορών όσον αφορά τις
δραστηριότητες και τα ενδιαφέροντα αυτών των παιδιών(Καλύβα, 2005).

Σε μια προσπάθεια κατηγοριοποίησης των βασικών χαρακτηριστικών των παιδιών με

ΔΑΦ μπορούμε να διακρίνουμε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα αφορά τα ελλείμματα
στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία και η δεύτερη αφορά στις
επαναλαμβανόμενες στερεοτυπικές συμπεριφορές σε δραστηριότητες και
ενδιαφέροντα. Τα βασικά χαρακτηριστικά που αφορούν την πρώτη ομάδα είναι :

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 4

 1. Τα ελλείμματα στην συναισθηματική και κοινωνική συνδιαλλαγή, όπως η
κοινωνική απομόνωση, η έντονη και συνεχής απόσυρση, η αδυναμία
διατήρησης διαλόγου και συζήτησης.
2. Τα ελλείμματα στη μη λεκτική επικοινωνία, όπως βασικό χαρακτηριστικό
είναι η έλλειψη της βλεμματικής επαφής με οικεία άτομα από το κοινωνικό
τους περιβάλλον, ενώ δεν λείπουν οι δυσκολίες κατανόησης και πρόσληψης
πληροφοριών που μεταδίδονται με τις εκφράσεις του προσώπου, τις
χειρονομίες, τον τόνο της φωνής και την στάση του σώματος.
3. δυσκολίες στη δημιουργία, τη διατήρηση και τη κατανόηση των κοινωνικών
σχέσεων που επίσης αφορά στη δυσκολία της αναγνώρισης και κατανόησης
των συναισθημάτων των άλλων ατόμων(έλλειψη ενσυναίσθησης), τη
4. δυσκολία ή αδυναμία συμμετοχής παιχνίδι ρόλων ή συμβολικό παιχνίδι, και
το έλλειμμα που αφορά στη δημιουργική φαντασία και την έλλειψη
ενδιαφέροντος για τα άλλα άτομα (Στασινός, 2013;Faherty, 2003).

Όσον αφορά τα βασικά χαρακτηριστικά της δεύτερης ομάδας , θα μπορούσαμε να

συμπεριλάβουμε την συνεχή ενασχόληση με συγκεκριμένα αντικείμενα, τις
επαναλαμβανόμενες κινήσεις, η ηχολαλία, η δυσκολία που αφορά την προσαρμογή
σε αλλαγές ή νέα δεδομένα τα οποία διαταράσσουν την ρουτίνα, καθώς και η υπο-
ευαισθησία ή η υπερ-ευαισθησία στα εξωτερικά ερεθίσματα όπως ο φωτισμός, ήχοι
και οσμές. Φυσικά και δεν πρέπει να παραλείψουμε πως τα παιδιά με ΔΑΦ δεν είναι
λίγες οι φόρες που εμπλέκονται συχνά σε τολμηρές δραστηριότητες εκδηλώνοντας
αψηφώντας κάθε αίσθημα φόβου και κινδύνου (Στασινός, 2013;Faherty, 2003).

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 5

1.2 Θεωρίες για τα αίτια της ΔΑΦ

Τα αίτια των ΔΑΦ έχουν αποδοθεί σε πολλές ψυχολογικές και βιολογικές θεωρίες.
Από τη μία πλευρά, οι νευρο- βιολογικές θεωρίες υποστηρίζουν ότι οι αιτίες των
ΔΑΦ σχετίζονται με ευπαθή γονίδια που έχουν τα άτομα με αυτισμό σε συνδυασμό
με παράγοντες του περιβάλλοντος όπως για παράδειγμα τα χημικά, το τοξικό
περιβάλλον, αυτοάνοσες ή γενετικές ασθένειες κατά την κύηση, επιδρούν στην
φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου και οδηγούν στην διαταραχή ΔΑΦ (Heward,
2011).
Από την άλλη πλευρά, αναφορικά με τις γνωστικές θεωρίες, οι οποίες βασίστηκαν σε
ψυχολογικές μελέτες, αναφέρουν πως ορισμένα τμήματα του εγκεφάλου ενδέχεται να
επηρεάζουν την επικοινωνία και την κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου και την
ικανότητα σχετικά με επεξεργασία πληροφοριών. Παρά το γεγονός ότι αυτές οι δυο
θεωρίες μελετούν τη ΔΑΦ από διαφορετική οπτική λαμβάνονται υπόψη και οι δυο
στην διαδικασία διάγνωσης και παρέμβασης (Rajendran&Mitchell, 2007).

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΟΙΟΤΗΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

2.1 Θεραπευτική τέχνη για παιδιά με ΔΑΦ

Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις του αυτισμού στηρίζονται στις θεωρίες της

αναπτυξιακής ψυχοπαθολογίας με σαφή προσανατολισμό στην κοινωνική
κατανόηση, την αυτογνωσία, την εκμάθηση της επικοινωνίας και των κοινωνικών
δεξιοτήτων, στην ενίσχυση του κινήτρου και στον έλεγχο των δυσλειτουργικών
συμπεριφορών καθώς επίσης οι θεραπευτικοί στόχοι έχουν αφορούν κυρίως τη
γλωσσική και κοινωνική ανάπτυξη, και τη μείωση των στερεότυπων κινήσεων
(noesi.gr, 2019).

Αυτό όμως που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι ότι οι φροντιστές παιδιών με
ΔΑΦ, αναζητούν άλλες εναλλακτικές ή συμπληρωματικές θεραπείες, με στόχο να
μειώσουν το άγχος, να ελαττώσουν τις επαναληπτικές συμπεριφορικές κινήσεις και
να ενθαρρύνουν τις κοινωνικές σχέσεις των παιδιών αυτών. Σε αυτές
συγκαταλέγονται η ιπποθεραπεία, η περιποίηση και αλληλεπίδραση με ένα κατοικίδιο
ζώο ή , το περπάτημα, (Kessick, 2009).

Οι θεραπείες μέσω τέχνης, δηλαδή η εικαστική θεραπεία (art therapy), η

μουσικοθεραπεία (music therapy), χοροθεραπεία-κινητική θεραπεία (dance\
movement therapy), η δραματοθεραπεία (drama therapy), το ψυχόδραμα
(psychodrama) και οι δημιουργικές-εκφραστικές θεραπείες (creative expressive
therapies), εμπλέκονται και στο φάσμα του αυτισμού και βοηθούν σε μεγάλο βαθμό
τόσο στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των παιδιών, όσο και στην εξέλιξη της
εργασία με τα αυτιστικά άτομα. Ανατρέχοντας Ιστορικά στο πρόσφατο παρελθόν τον
19Ο αιώνα οι θεραπευτικές λειτουργίες των κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνιση
τους, κυρίως μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν γεννήθηκε η ιδέα πως η
συναναστροφή με την τέχνη μπορεί να προάγει την θεραπευτική αλλαγή και την
ψυχική υγεία και ευεξία του ατόμου – τόσο όσων πάσχουν από ψυχική νόσο, όσο και
εκείνων που δεν πάσχουν (Σαραφίδου, 2018).

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 7

Από τότε έως σήμερα έχουν γίνει αλματώδη βήματα στην εξέλιξη της θεραπευτική
τέχνης, αφού χρησιμοποιούνται από ένα μεγάλο πληθυσμιακό φάσμα τόσο σε
ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο (Σαραφίδου, 2018).

Κατά τον Bergado (2014),ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι προγραμματισμένος να

επεξεργάζεται την τέχνη από μόνος του χωρίς καμία προϋπόθεση γνώσεων ή
ταλέντου. Στα άτομα με ΔΑΦ, όπως θα δούμε παρακάτω οι θεραπείες τέχνης
σημειώνουν μεγάλο βαθμό αποτελεσματικότητας και βελτίωσης σε πολλούς τομείς
της καθημερινότητας τους. Συγκεκριμένα, οι θεραπευτικές μορφές τέχνης μπορούν
μέσω των διαφορετικών θεραπευτικών εργαλείων που χρησιμοποιούν (μουσική,
εικαστικά, χορός) να βοηθήσουν τα άτομα με αυτισμό, ενώ ο συνδυασμός των
διαφόρων μορφών τέχνης, διαφόρων μοντέλων θεραπείας συνιστούν τις
δημιουργικές-εκφραστικές θεραπείες , γεγονός που εξομαλύνει τόσο την έκφραση σε
λεκτικό όσο και σε μη λεκτικό επίπεδο (Τσέργας, 2014)

Για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης, τη συναισθηματική ανάπτυξη του θάρρους

και την ενίσχυση των σχέσεων με άλλους η θεραπεία ξεχωρίζει από αυτή της
καλλιτεχνικής θεραπείας, της μουσικοθεραπείας, της χορευτικής / κινητικής
θεραπείας και του θεατρικού θεραπευτικού έργου, στηρίζοντας την αλληλεξάρτηση
των τεχνών. Σκοπός είναι η ποικιλία προσανατολισμών, συμπεριλαμβανομένων των
τεχνών ως θεραπεία, της ψυχοθεραπείας τέχνης και της χρήσης των τεχνών για την
παραδοσιακή θεραπεία. (Knill, Barba, & Fuchs, 1995). 22 writing), η θεραπευτική
φωτογραφία (Carey et.al, 2006) ή βιβλιοθεραπεία (bibliotherapy), θεραπεία μέσω
ποίησης (poetry therapy), θεραπευτική φωτογραφία, παιγνιοθεραπεία (play therapy)
(Αντωνοπούλου, 2020)

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 8

2.2 Η θεραπεία μέσω της Μουσικής στον Αυτισμό

Η Μουσικοθεραπεία στην Ειδική Αγωγή, μέσω μουσικής αυτοσχέδιας κλινικής

παρέμβασης, συνήθως διενεργείται από εξειδικευμένο μουσικοθεραπευτή. Στην
Ελλάδα έχει αρχίσει ήδη να εμφανίζεται ως μορφή θεραπείας και πλέον είναι τόσο
για άτομα με ειδικές ανάγκες, όσο και για άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη και
άλλους ιατρικούς λόγους. Μετά από μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά με
αυτισμό βοηθήθηκαν στο να εκφράζουν ευκολότερα τα συναισθήματα τους σε σχέση
με πριν την εφαρμογή της θεραπευτικής παρέμβασης (Noda R ; Maeda 2003).
Βελτίωση επίσης παρατηρήθηκε και στις κινητικές τους δεξιότητες αφού
συντονίστηκαν και μιμούνταν πιστά μια κινητική άσκηση ελέγχοντας τα άκρα τους,
ενώ τους ήταν πιο εύκολο να ζητούν πράγματα χωρίς να κομπιάζουν και να
ντρέπονται. Ένα άλλο γεγονός που παρατηρήθηκε ήταν ότι τα παιδιά αυτά
βελτίωσαν τις κοινωνικές τους συναναστροφές αλλά και τις κοινωνικές τους
δεξιότητες, μιας και άρχισαν να αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους και κατά
συνέπεια με τους γύρω τους, ελέγχοντας τις αντιδράσεις τους και την συμπεριφορά
τους με μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με πριν (Noda R ; Maeda 2003).

Φυσικά και δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε ότι και στο γλωσσικό τομέα
βελτιώθηκε το λεξιλόγιο και η ακουστική αντίληψη και τα παιδιά μπορούσαν να
επικοινωνούν με μεγαλύτερη άνεση. Εν κατακλείδι, τα παιδιά βελτίωσαν την
συγκέντρωση τους και την σχολική επίδοση. Η μουσική ως θεραπεία στα πλαίσια της
παρέμβασης σχετίζεται με το κοινωνικό και πολιτισμικό ιστορικό του εκάστοτε
θεραπευτή (Abdi, S., Khalessi, et al., 2001) Η κλασσική μουσική, σύμφωνα με τους
Αμερικάνους Ερευνητές έχουν αποδείξει ότι η σονάτα του Mozart μπορεί να δράσει
ως ηρεμιστικό στις κρίσεις των αυτιστικών παιδιών (Hughes et al., 1998). Μια
ακόμη έρευνα που αφορούσε έναν έφηβο με αναπτυξιακή διαταραχή συμπεριφοράς,
έρχεται επίσης να επιβεβαιώσει όλα τα παραπάνω, αφού διαπιστώθηκε ότι ο έφηβος,
μετά από αρκετές συνεδρίες με πιστοποιημένο μουσικοθεραπευτή άρχισε να αλλάζει
την αυτοεικόνα του. Συγκεκριμένα μιλούσε στον θεραπευτή του με θετικά λόγια για
τον εαυτό του και αναγνώριζε τα προτερήματα του (Rickson et al., 2003).

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 9

Η μουσικοθεραπεία για τα άτομα με αυτισμό έχει ολιστικό χαρακτήρα και στοχεύει
στην συναισθηματική σωματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη τους και όχι στη
διδασκαλία του μουσικού οργάνου ούτε στη ψυχαγωγία (Λυγεράκη 2019), κυρίως
στη μείωση της ευαισθησία τους στον ήχο και το να μπορέσουν να επικοινωνούν και
να εκφράζονται (Dempsey & Foreman, 2001). Εν κατακλείδι, η μουσικοθεραπεία
δεν μπορεί να θεραπεύσει πλήρως τον αυτισμό, αλλά μπορεί όμως να συνεισφέρει
στο παιδί τα μέγιστα ώστε να βελτιωθεί (Howlin, 1998).

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΙΣΜΟΣ

3.1 Χαρακτηριστικά ατόμων με ΔΑΦ σε σχέση με τη μουσική

Είναι αποδεδειγμένο ότι τα αυτιστικά παιδιά εκφράζονται συχνότερα με ήχους και

λιγότερα με λόγια κυρίως με ήχους που παράγονται από μίμηση του περιβάλλοντος
τους ή από λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος ( (Κωνσταντινίδου, 2019). Δεν
είναι λίγες οι φορές βέβαια που μένουν αδιάφορα και δεν προσανατολίζονται
ακουστικά στο θόρυβο, αλλά είναι υπερευαίσθητα σε κάποια ακούσματα, χωρίς να
σημαίνει ότι δε τα απολαμβάνουν (Κάργιου, 2012). Ωστόσο αυτός δεν είναι ο
κανόνας και αυτό γιατί υπάρχει μια κατηγορία παιδιών στο φάσμα του αυτισμού, που
δεν αντέχουν κανενός είδους ήχο και η έντασή του αποτελεί πραγματικό μαρτύριο
(Mavropoulou et al, 2012).

Για το παιδί με αυτισμό ο ήχος, το σχήμα ,η υφή του οργάνου κάθε άλλο παρά απειλή
θεωρείται, ίσα ίσα μπορούν να αποτελέσουν πηγή ενδιαφέροντος και εντυπωσιασμού,
αν και κάποιες φορές οι συχνότητες των ήχων τους ταράζουν και για αυτό
αναγκαστικά αφαιρούνται από το μουσικό κομμάτι. Επίσης αντιδρούν πολύ καλά
στην επανάληψη ενός ρυθμού και σε οικείους τόνους, πράγμα που μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για να ενθαρρύνει το λόγο τους (Καρτασίδου,, 2004).

Σύμφωνα με τους ειδικούς στο ότι η μουσική αποτελεί θεμελιώδες συστατικό

στοιχείο της αυτιστικής διαταραχής και η εφαρμογή της σε επίπεδο θεραπευτικό έχει
θετικό πρόσιμο (Bunt & Pavlicevic, 2001) και αποτελεί σχετικά οικείο περιβάλλον
καθώς τα αυτιστικά παιδιά φαίνεται να ανταποκρίνονται σε αυτήν με έναν τρόπο
πολύ φυσικό (Παπαναστασίου, 2015). Άλλωστε στην μουσικοθεραπεία ο στόχος
είναι να διατηρηθεί το ενδιαφέροντος του παιδιού και η στοχοπροσήλωση για αρκετή
ώρα και όχι η απόδοση του τραγουδιού στο σωστό τόνο .

Η αντίδραση των παιδιών στα μουσικά ερεθίσματα είναι απρόβλεπτη γιατί μπορεί να
αντιδράσουν είτε θετικά είτε αρνητικά , για αυτό λοιπόν τον λόγο ο
μουσικοθεραπευτής πρέπει να είναι σε ετοιμότητα προκειμένου να δράσει ανάλογα .

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 11

Πιο συγκεκριμένα μπορεί το παιδί να έχει ακραίες αντιδράσεις , όπως κλάμα,
τσιρίδες και ουρλιαχτό ή κινήσεις σώματος. Συνηθίζεται ο θεραπευτής να
χρησιμοποιεί κρουστά και έγχορδα όργανα ή τη φωνή του ενθαρρύνοντας το παιδί να
κατασκευάσει τη δική του μουσική γλώσσα (Μελτίστα, 2013), και κατά συνέπεια να
δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας με το αυτιστικό παιδί.

3.2 Aποτελέσματα της θεραπευτικής παρέμβασης

Πολλές σύγχρονες έρευνες έχουν καταλήξει ότι η θετική επίδραση της μουσικής σε
παιδιά αλλά και σε ενήλικες με αυτισμό τους βοηθά στην μείωση του άγχους,
βελτιώνει την έκφραση τους, και δημιουργεί ενδογενή κίνητρα συμμετοχής μέσω της
αισθητηριακής κινητοποίησης (Λιώρα, 2017). Ανακεφαλαιώνοντας η
μουσικοθεραπεία είναι ευεργετική σε διάφορος τομείς της προσωπικής και
κοινωνικής ζωής του ατόμου με αυτισμό και ενισχύει το επίπεδο ανάπτυξη της
επίγνωσης του και επαφής με τον εαυτό του, κάνοντας το πιο εξωστρεφή. Αυτοί οι
τομείς είναι:

• Ο κοινωνικό-συναισθηματικός τομέας, διότι τα άτομα βιώνουν αισθήματα

ευχαρίστησης, ασφάλειας και ελευθερίας συμμετέχοντας στη μουσικοθεραπευτική
διαδικασία και διασκεδάζουν με τη μουσική ικανοποιούνται με το χοροπήδημα, την
κίνηση το ρυθμό της μουσικής και με παιχνίδια που απαιτούν έντονη σωματική
επαφή (Κρουσταλάκης, 2000). Με αυτό τον τρόπο τους δημιουργείται το αίσθημα της
ελευθερίας και της ασφάλειας που επιτυγχάνεται ως επί τον πλείστον μέσα από τα
θεραπευτικά προγράμματα τα οποία τους βοηθούν να αναπτύξουν κίνητρα για τον
εαυτό τους, να εκφραστούν και να εναρμονιστούν με το περιβάλλον (Trevarthen et
al., 1998).

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 12

• Ενισχύεται η αλληλεπίδραση και η ανάπτυξη της επικοινωνίας, αφού έχει
αποδειχθεί ότι τα άτομα με αυτισμό που συμμετέχουν σε μουσικοθεραπευτικά
προγράμματα παρουσιάζουν αύξηση της βλεμματικής επαφής (Saperston, 1973).

• Αναπτύσσονται οι δεξιοτήτες τόσο σε ψυχοκινητικό επίπεδο του ατόμου μέσω των

μουσικοκινητικών δραστηριοτήτων, οι οποίες βοηθούν τα άτομα να αναπτύσσουν
σημαντικές ψυχοκινητικές δεξιότητες όπως την αμφιπλευρικότητα, την αντίληψη του
χρόνου και του χώρου και τη σωματογνωσία, όσο και μέσω της χρήσης οργάνων
μπορούν να διδαχτούν δεξιότητες όπως: «παίζουμε με τη σειρά», «ακούω»,
«περιμένω», «προσέχω». Επίσης αξίζει να σημειωθεί πως η χρήση της φωνής από τα
άτομα με αυτισμό κατέχει σημαντικό ρόλο στις διάφορες δραστηριότητες και αυτό
γιατί συνδέεται με τη χρήση του σώματος ως μουσικό όργανο. Με το να συνδέουν
την παραγωγή ήχου με το σώμα διευκολύνει τη σωματική επαφή και επιδρά στις
κινητικές στερεοτυπίες του ατόμου (Maass, 1999).

Δεν πρέπει να παραλείψουμε πως, η μουσικοθεραπεία μπορεί να αποδειχθεί

ευεργετική στην:

• Βελτίωση των αδρών και λεπτών κινητικών δεξιοτήτων

• Βελτίωση του συντονισμού ματιού-χεριού

• Βελτίωση της ικανότητας για ακουστική διάκριση

• Αύξηση της διάρκειας της προσοχής

• Διάγνωση και αξιολόγηση του αυτισμού

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 13

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η πολύπλοκη φύση των αναπτυξιακών

διαταραχών όπως ο αυτισμός και η επιρροή τους σε πολλούς τομείς ανάπτυξης
δημιουργεί την ανάγκης στους ειδικούς θεραπευτές για διερεύνηση και ανακάλυψη
εξειδικευμένων προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων
που παρουσιάζουν παιδιά με ΔΑΦ.

Συνεπώς η ανάγκη αυτή έχει δημιουργήσει νέες θεραπευτικές μεθόδους κυρίως

μέσω της τέχνης, όπως μέσω της μουσικής που έχει θεαματικά αποτελέσματα στην
βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και της καθημερινότητας των αυτιστικών
παιδιών. Εύλογο λοιπόν είναι ότι τα καλύτερα περιβάλλοντα διαβίωσης είναι αυτά
που ενδυναμώνουν την ανεξαρτησία των παιδιών με ΔΑΦ. Στην παρούσα εργασία
έγινε μια προσπάθεια να παρουσιαστούν με συνοπτικό και περιεκτικό τρόπο η
ευεργετική επιρροή της τέχνης γενικότερα και της μουσικής ειδικότερα σε αυτά τα
παιδιά.

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 14

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Ξενόγλωσση

Abdi, S., Khalessi, M., Khorsandi, M. & Gholami, B. (2001). Introducing Music as a
Means of Habilitation for Children with Cochlear Implants in International Journal of
Pediatric Otorhinolaryngology, Vol. 59.

Brigg, J. (2009)TheApproach to the Education of Students with Autism

inAustralia, Australasian Journal of Special Education, 33(1), pp. 1–5. doi:
10.1375/ajse.33.1.1.

Bunt, L., & Pavlicevic, M. (2001). Music and emotion: Perspectives from music
therapy. In P. N. Juslin & J. A. Sloboda (Eds.), Series in affective science. Music and
emotion: Theory and research (p. 181–201). Oxford University Press.

Carey, L. J. (2006). Expressive and creative arts methods for trauma survivors.
London: J. Kingsley Pyblishers

Dempsey, I., & Foreman, P. (2001). A review of educational approaches for

individuals with autism. International Journal of Disability, Development and
Education, 48(1), 103-116.

Faherty, C. (2003) Τισημαίνει για μένα;Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Heward, W. L. (2011). Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μία εισαγωγή στην Ειδική

Εκπαίδευση. Α. Δαβάζογλου & Κ. Κόκκινος (επιμ.), (Χ. Λυμπεροπούλου,
μεταφρ.). Αθήνα: Τόπος

Hughes JR, et al.(1998). The Mozart Effect on aytism and epileptiform activity. Clin
Electroencephalogram.

Humphrey, N., & Parkinson, G. (2006). Research on interventions for childrenand

young people on the autistic spectrum: a critical perspective. Journal of
Researchin Special Educational Needs, 6(2), 76-86.

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 15

Kessick, R. (2009). Autism and diet: what you need to know. Jessica Kingsley
Publishers

Knill, P., Barba, H., & Fuchs, M. (1995). Minstrels of the soul. Toronto: Palmerston
Press. Pearson

Noda R., Maeda Y. (2003). Effects of musicokinetic therapy and spinal cord
stimulation on patients in a persistent vegetative state. Acta Neurochir Supp 1.:87,
23,6.

Peters, O. (2002). Distance education in transition: Development and issues.

Oldenburg: Carl von Ossietzky Universidad Oldenburg. Retrieved from:
http://www.jofde.ca/index.php/jde/article /view/474/875 R

Rajendran, G., & Mitchell, P. (2007). Cognitive Theories of Autism. Developmental

Review, 27, 224-260.http://dx.doi.org/10.1016/j.dr.2007.02.001

Rickson, D. J., & Watkins, W. G. (2003). Music therapy to promote prosocial

behaviors in aggressive adolescent boys - A pilot study, Journal of Music Therapy,
40(4), 283-301.

Trevarthen, C. (1998). The concept and foundations of infant

intersubjectivity. Intersubjective communication and emotion in early ontogeny, 15,
46.

Wing, L (2000) Το αυτιστικό φάσμα: ένας οδηγός για γονείς και επαγγελματίες. (Π.
Πρώιος, μεταφρ.) Αθήνα: Ελληνική Εταιρία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 16

Ελληνική

Αντωνοπούλου, Χ. (2020). Ψυχική και σωματική καταπόνηση – εξουθένωση των

γονιών με αυτιστικό παιδί. Βιβλιογραφική ανασκόπηση ερευνητικών δεδομένων..
Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης. 8. 41. 10.12681/edusc.2653.

Γενά, Α. Κ. (2002). Αυτισμός και διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές: Αξιολόγηση,

διάγνωση, αντιμετώπιση. Αθήνα: Ιδίας

Καλύβα, Ε. (2005) Αυτισμός: Εκπαιδευτικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις. Αθήνα:

Παπαζήση.

Κάργιου, Κ. (2012), Η Μουσική ως Μέσο Αντιμετώπισης της Αυτοτραυματικής

Συμπεριφοράς Ατόμων με Αυτισμό: Μια Πιλοτική Έρευνα για τις Απόψεις των
Μουσικοθεραπευτών, Approaches: Μουσικοθεραπεία & Ειδική Μουσική
Παιδαγωγική, 4(1), 34-42

Καρτασίδου, Λ. (2004). Μουσική Εκπαίδευση στην Ειδική Παιδαγωγική.

Θεραπευτικές προσεγγίσεις της μουσικής στην ευρύτερη της σημασία σε άτομα με
ειδικές ανάγκες. Αθήνα: ΤΥΠΩΘΗΤΩ

Κρουσταλάκης, Γ. (2000). Παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες. Αθήνα: Καστανιώτης.

Κωνσταντινίδου, Μ. (2019). Η Επίδραση Της Μουσικής Σε Παιδιά Με Διαταραχές

Αυτιστικού Φάσματος, Πτυχιακή Εργασία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Μελίστα, Π. (2013). Συμπτώματα αυτισμού και διαφορετικές παρεμβάσεις στον

αυτισμό, Πτυχιακή Εργασία, ΑΤΕΙ Ηπείρου.

Στασινός, Δ. (2013) ΗΕιδικήΕκπαίδευση 2020. Για μια Συμπεριληπτική ή Ολική

Εκπαίδευση στο Nέο-ψηφιακό σχολείο για Ψηφιακούς Πρωταθλητές. Αθήνα:
Εκδόσεις Παπαζήση.

Τσέργας, Ν. (2014). Θεραπευτικές Προσεγγίσεις Μέσω Τέχνης, Αθήνα: Τόπος.

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 17

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Bergado, G. (2014), Science Shows Art Can Do Incredible Things for Your Mind and
Body, mic.com, Διαθέσιμο στο https://www.mic.com/articles/106504/science-shows-
that-art-is-havingfantastic-effects-on-our-brains-and-bodies

Howlin, P. (1998). Practitioner Review: Psychological and Educational Treatments

for Autism. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 39(3), 307–322.
https://doi.org/10.1111/1469- 7610.00327

Λιώρα, Ε. (2018). Μουσικοθεραπεία: Εναλλακτική παρέμβαση στον αυτισμό,

Διαθέσιμο στο: https://kpechios.gr/ta-nea/48-ilianthos/435-mousikotherapeia-mia-
enallaktiki-paremvasi-gia-taatoma-me-aftismo

Λυγεράκη, Α., Χαριτάκη, Γ., & Αντωνίου, Α. Σ. (2019). Η επίδραση της

Μουσικοθεραπείας στην ανάπτυξη κοινωνικών- επικοινωνιακών δεξιοτήτων σε
παιδιά με αυτισμό. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 1, 598.
https://doi.org/10.12681/edusc.1774

Maass, A. (1999). Linguistic intergroup bias: Stereotype perpetuation through

language. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology, Vol. 31,
pp. 79–121). Academic Press. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60272-5

Mavropoulou, S., Asonitou, K., Grigoriou, Kaklamanaki, E., Kourti, Magaliou,

Mitropoulou, Paizi, Tsakpini, Tsiouri, I., Tsirabidou, & Karzi. (2016). Αναλυτικά
Προγράμματα για Μαθητές

Noesi.gr, (2019). Υποστηρίζουμε τα άτομα με αυτισμό και τις οικογένειές τους,

Διαθέσιμο στο: https://www.autismgreece.gr

Σαραφίδου, Σ. (2018). Η τέχνη ως θεραπεία, Διαθέσιμο στο:

https://www.psychografimata.com/%CE%B7- %CF%84%CE%AD%CF%87%CE
%BD%CE%B7-%CF%89%CF%82- %CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF
%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1/

με Αυτισμό [Curricula for Students with Autism].

https://doi.org/10.13140/RG.2.1.2990.1204

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 18

Saperston, B. (1973). The use of music in establishing communication with an autistic
mentally retarded child. Journal of Music Therapy, 10(4), 184–
188. https://doi.org/10.1093/jmt/10.4.184

Θεσσαλονίκη, 2022 Σελίδα 19