ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ: EDUG-529 Νοητική Υστέρηση - Διαταραχή Αυτιστικού
Φάσματος

Α' ΕΡΓΑΣΙΑ:

Να εκλάβεις ως σενάριο ότι στο σχολείο στο οποίο φοιτάς σου έχει ανατεθεί ο ρόλος
του εκπαιδευτικού αναφοράς με την έννοια ότι έχεις αρμοδιότητα να συνεργάζεσαι
και να συμβουλεύεις σε πρώτη φάση συναδέλφους εκπαιδευτικούς σε ανακύπτοντα
θέματα παιδιών με δυσκολίες στη μάθηση και την επικοινωνία. Στην περίπτωση
φοίτησης στο σχολείο ενός παιδιού με σύνδρομο Down  που έχει τη μορφή του
Μωσαϊκισμού (Mosaic Down Syndrome) θα πρέπει να συμβουλεύσεις τον
εκπαιδευτικό της τάξης για τον τρόπο μεταχείρισης αυτού του μαθητή σε διάφορους
τομείς όπως γνωστικό πεδίο, συμπεριφορά, μάθηση, κ.τ.λ.

Μπορείς να ανατρέξεις στο διαδίκτυο και να παρακολουθήσεις ένα βίντεο μικρής

κλίμακας συναφούς περιεχομένου επισημαίνοντας και ασκώντας κριτική σε βασικά
σημεία αναφοράς.

Να συνθέσεις ένα κείμενο 6 σελίδων περίπου με την απαραίτητη δομή στο οποίο να
παρουσιάζεις την κλινική εικόνα  παιδιού με το εν λόγω σύνδρομο  στη μορφή του
Μωσαϊκισμού  καθώς και βέλτιστους τρόπους  μεταχείρισής του στη σχολική τάξη
και το σχολικό περιβάλλον γενικότερα.
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή………………………………………………………………..…..……….3

Κλινικό Προφίλ παιδιού με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμό)...….…..…..………..3

Προτεινόμενες Παρεμβάσεις …………………………………………………………

Συμβουλευτική για την Ανάπτυξη Κοινωνικών δεξιοτήτων………………………

Συμβουλευτική για τη Βελτίωση της Συμπεριφοράς του παιδιού με Σύνδρομο

Down (Μωσαϊκισμός) ……………………………………………………………….

Διδακτικές αρχές της διδασκαλίας παιδιών με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμός)

…………………………………………………………………….…6

Συζήτηση……………………………………………………………………………..8

Συμπεράσματα…………………………………………………………………..…..9

Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………9

2
Εισαγωγή

Στην εργασία αυτή καλούμαστε να ενσαρκώσουμε, σύμφωνα με το σενάριο, τον

εκπαιδευτικό αναφοράς ενός σχολείου. Στην συνέχεια, να περιγράψουμε την
συνεργασία μας με το εκπαιδευτικό προσωπικό παρέχοντας υπηρεσίες
συμβουλευτικής σε συναδέλφους εκπαιδευτικούς για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν
δυσκολίες μάθησης και επικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος μας θα πρέπει να
είναι πρωτίστως υποστηρικτικός ως προς τον εκπαιδευτικό της τάξης όπου φοιτά ένα
παιδί με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμός).

Στην πρώτη ενότητα της εργασίας μας παρουσιάζεται το κλινικό προφίλ του παιδιού
με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμός) το οποίο αντλήθηκε τόσο από την βιβλιογραφική
ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της εργασίας μας αλλά και από
σχετικό βίντεο που αναζητήσαμε στο YouTube με τίτλο «Mosaic Down Syndrome
Symptoms».

Στην δεύτερη ενότητα ο εκπαιδευτικός αναφοράς προτείνει παρεμβάσεις για την

ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και βελτίωση της συμπεριφοράς του παιδιού με
Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμός).

Στην συνέχεια στο πλαίσιο της συμβουλευτικής προτείνει εξειδικευμένες διδακτικές

αρχές που καλό θα ήταν να ακολουθηθούν ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό
μαθησιακό αποτέλεσμα. Ακολουθεί συζήτηση και συμπεράσματα αναφορικά με την
συμβουλευτική, τις προτεινόμενες παρεμβάσεις και τις εξειδικευμένες προτεινόμενες
διδακτικές αρχές.

3
Κλινικό Προφίλ παιδιού με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμό)

Σύμφωνα με την βιβλιογραφία και το σχετικό βίντεο εξάγονται χρήσιμα

συμπεράσματα για την κλινική εικόνα ενός παιδιού με Σύνδρομο Down που ανήκει
στην κατηγορία του Μωσαϊκισμού. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά με σύνδρομο Down
παρουσιάζουν δύσμορφα χαρακτηριστικά προσώπου και άκρων, καρδιολογικά
προβλήματα, χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα και μέτρια νοητική καθυστέρηση.
Ωστόσο στην περίπτωση που το παιδί με Σύνδρομο Down ανήκει στην υποκατηγορία
του Μωσαικισμού, συχνά εμφανίζει ελαφρά νοητική καθυστέρηση και όλα ή
ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των παιδιών με το Σύνδρομο αλλά σε ήπια μορφή.

Η εμφάνιση αυτών των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων όπως και ο βαθμός της

νοητικής καθυστέρησης σχετίζεται με το ποσοστό των κυττάρων με χρωμοσωμική
ανωμαλία. Σωματικά αλλά και εγκεφαλικά όλα τα συστήματα (ιστοί, όργανα κλπ)
δέχονται τον αντίκτυπο της προσβολής από τα αλλοιωμένα κύτταρα συνεπώς τα
παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν διάφορες σκελετικές ανωμαλίες, υποτονία ή ατροφία των
μυών και των τενόντων, προβληματική ενδοκρινολογική λειτουργία και στα δύο
φύλα. Εξαιτίας του χαμηλού ανοσοποιητικού τα παιδιά με Σύνδρομο Down (Mosaic
Down Syndrom), συχνά εμφανίζουν καρδιοπάθειες, προβλήματα του αναπνευστικού,
νευρολογικές διαταραχές και βρίσκονται αντιμέτωπα με ένα χαμηλό προσδόκιμο
ζωής.

Η βραδύτητα στα στάδια εξέλιξης ενός παιδιού με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμός)

είναι εμφανή. Παρατηρείται στην καθυστέρηση της έναρξης της βάδισης ενώ σε
άλλους τομείς όπως η ομιλία πέρα από την μεγάλη βραδύτητα στην έναρξή της
παραμένει σε χαμηλό και ανεπαρκές επίπεδο και μετέπειτα. Βεβαίως ο τομέας που
πλήγεται σημαντικά είναι η πνευματική εξέλιξη του παιδιού. Στην περίπτωση του
Συνδρόμου Down η ανεπάρκεια είναι κλιμακωτή από μέση έως και βαριά νοητική
καθυστέρηση, ωστόσο στην υποκατηγορία του Μωσαϊκισμού είναι συνήθως ελαφριά
έως μέτρια. Ως αποτέλεσμα της ύπαρξης του Συνδρόμου προσβάλλεται και το σύνολο
της προσωπικότητα του παιδιού και όχι μόνο ο γλωσσικός ή γνωστικός τομέας. Τα
παιδιά με Σύνδρομο Down εμφανίζουν κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα όπως
απάθεια, ελλειμματική προσοχή, φτωχή μνήμη και νωθρότητα.

4
Επειδή τα άτομα με σύνδρομο Down εμφανίζουν νοητική καθυστέρηση, μερικά δεν
καταφέρνουν να αυτονομηθούν ποτέ. Η πλειονότητα όμως των παιδιών με Σύνδρομο
Down (Μωσαϊκισμού), είναι ικανά να εκπαιδευτούν, να συμβάλλον στις δουλειές του
σπιτιού ή και να εργαστούν σε ημιπροστατευόμενο περιβάλλον εργασίας και να
ζήσουν σε κατάσταση ημιαυτόνομης διαβίωσης.

Προτεινόμενες Παρεμβάσεις

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού αναφοράς είναι όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή να
διευθύνει μια αέναη συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς συναδέλφους, την ηγεσία
του σχολείου, τα παιδιά και τους γονείς. Ο εκπαιδευτικός αναφοράς δεν είναι εκεί για
να προσφέρει έτοιμες τυποποιημένες λύσεις στον εκπαιδευτικό της τάξης. Αντιθέτως
ο εκπαιδευτικός αναφοράς σχεδιάζει από κοινού με τον εκπαιδευτικό της τάξης τις
κατάλληλες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που εξειδικεύονται για την κάθε περίπτωση
παιδιού που αντιμετωπίζει δυσκολίες μάθησης και επικοινωνίας. Στην περίπτωση του
παιδιού με σύνδρομο Down θα πρέπει να λάβει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα
διδακτικής προσέγγισης, βασισμένο στις ίδιες διδακτικές αρχές που ισχύουν για όλα
τα παιδιά της τάξης του συν κάποιες πιο εξειδικευμένες που θα είναι ειδικά για τις
προσωπικές ανάγκες και δυσκολίες που παρουσιάζει. Επίσης, η επαφή και η
συνεργασία με την οικογένεια του παιδιού, είναι ιδιαιτέρως σημαντική καθώς έτσι θα
δοθούν στο παιδί ευκαιρίες προσαρμοσμένες πάντα στην ιδιαιτερότητές του,
αναπτυξιακές αλλά και μαθησιακές. Το παιδί έτσι έχει σοβαρές πιθανότητες να
ενταχθεί ουσιαστικά και αποτελεσματικά στην κοινωνία. Είναι ωστόσο γεγονός ότι
συγκριτικά με το παρελθόν τα άτομα με Σύνδρομο Down δεν αντιμετωπίζονται με
προκατάληψη ή επιτηδευμένη αδιαφορία. Ωστόσο, η οποιαδήποτε προκατάληψη που
μπορεί να υπάρχει μπορεί να αρθεί με την ενημέρωση και να δεχτούν τα άτομα με
Down ως ισότιμα μέλη στο κοινωνικό σύνολο.

Εστιάζοντας στα προβλήματα που παρουσιάζει το παιδί με Down αναφορικά με την

φωνητική του ανάπτυξη παρατηρούμε αργή έναρξη και αναμενόμενη ασταθή
ανάπτυξη τόσο του βαβίσματος όσο και των πρώτων λέξεων που θα εκφέρει. Η
γλωσσική του ανάπτυξη σε προσληπτικό επίπεδο δείχνει να καθυστερεί ενώ η
κατανόηση της σύνταξης είναι σαφέστατα πιο δυσλειτουργική.

5
Σύμφωνα με τη ξενόγλωσση κυρίως βιβλιογραφία έχουν αναπτυχθεί διάφορες
παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο την ενίσχυση των θετικών επικοινωνικακών
συμπεριφορών και λειτουργούν στα διαφορετικά στάδια της αναπτυξιακής βεντάλιας
που εκτίνεται από τη γέννηση ως την ηλικία των τριών χρόνων. Ορισμένες από αυτές
που αξίζει να μελετηθούν είναι:

 RE/PMT (Responsivity Education/Prelinguistic Milieu Teaching, Warren et

al., 2006).
 “It takes two to talk” – The Hanen Program for Parents (Girolametto &
Weitzman, 2006).
 PECS (Picture Exchange Communication System, Frost & Bondy, 1994).
 EMT (Enhanced Milieu Teaching, Hancock & Kaiser, 2006).
 Language is the Key (Cole, Maddox, & Lim, 2006).

Στα παραπάνω προγράμματα παρέμβασης ο εκπαιδευτικός της τάξης μπορεί να τα

χρησιμοποιήσει σε συνεργασία με την οικογένεια ώστε να έχουν από κοινού τις ίδιες
εκπαιδευτικές στρατηγικές για το παιδί με Down.

Είναι σημαντικό η παρέμβαση να στοχεύει πρωτίστως στην ανάπτυξη επιθυμητών

προτύπων αλληλεπίδρασης έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συντονισμός στην προσοχή του
παιδιού για την εκμάθηση νέων λέξεων. Βιβλιογραφικά αλλά και εμπειρικά έχουμε
καταλήξει στο ότι τα παιδιά με Down καταγράφουν και διατηρούν στη μνήμη τους
λέξεις που έμαθαν με εστιασμένη την προσοχή τους.

Οι επικοινωνιακές δεξιότητες των παιδιών με Down μπορούν να επηρεαστούν από

τις παρεμβάσεις που εστιάζουν στην διάδραση μεταξύ παιδιού και οικογένειας για
την ανάπτυξη της επικοινωνίας και της γλώσσας. Για παράδειγμα μπορεί μέσω αυτής
της διάδρασης να εκπαιδευτεί η οικογένεια ώστε να υιοθετήσει στρατηγικές για την
επέκταση πρoτάσεων μιας λέξης του παιδιού με Down, χρήση εστιασμένης
ενίσχυσης, νοηματικής, σειριακής εναλλαγής κ.α. Πολύ συχνά, εφαρμόζονται σε
παιδιά με Σύνδρομο Down διάφορες τεχνικές που έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία σε
περιπτώσεις παιδιών με γλωσσικές διαταραχές με την κατάλληλη προσαρμογή ώστε
να εμπεριέχουν τις σχετικές δυνατότητες οπτικής επεξεργασίας αλλά και τα εμπόδια
στην ακουστική επεξεργασία που παρουσιάζουν τα παιδιά με Down. Κάποια παιδιά
με σύνδρομο Down χρησιμοποιούν σύντομες ή μεγαλύτερες προτάσεις, ενώ άλλα

6
όμως δε μιλάνε ακόμα στη προσχολική ηλικία. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά αυτά
διαθέτουν καλύτερες γλωσσικές ικανότητες σε προσληπτικό επίπεδο παρά σε
εκφραστικό επίπεδο, αλλά η παρέμβαση πρέπει να εστιάζει και στα δύο επίπεδα.
Κάποια από τα παιδιά χρειάζονται υποστηρικτική τεχνολογία για να επικοινωνούν
ενώ άλλα διαθέτουν πλούσιο λεξιλόγιο και μπορούν να συζητούν και να διαβάζουν
δυνατά.

Συμβουλευτική για την Ανάπτυξη Κοινωνικών δεξιοτήτων

Η φοίτηση των παιδιών με σύνδρομο Down στο κοινό σχολικό πλαίσιο είναι
ένας πολυεπίπεδος αγώνας και χρειάζεται τόσο ο εκπαιδευτικός όσο και η
εκπαιδευτική κοινότητα του σχολείου να βρίσκονται πάντα σε εγρήγορση. Το γενικό
σχολείο παραμένει σε μεγάλο βαθμό ακόμη αφιλόξενο για τα παιδιά με σχολικές
ιδιαιτερότητες. Μάλιστα, ενδέχεται να είναι και εχθρικό για τις περιπτώσεις των
παιδιών με πιο σύνθετες ιδιαιτερότητες και σημαντικά προβλήματα όπως τα παιδιά με
Σύνδρομο Down. Ωστόσο, είναι σημαντικό για την εξέλιξη του παιδιού με Down να
παραταθεί η φοίτηση του παιδιού στο γενικό πλαίσιο πάντα όμως με οργανωμένο
τρόπο δηλαδή το σχολείο, ως σύνολο, να μεριμνά για τη δημιουργία προϋποθέσεων
ενημέρωσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ όλων των παιδιών. Το παιδί με Down
μαθαίνει από τους συμμαθητές του και μάλιστα είναι χρήσιμο όλα τα παιδιά να
βρίσκονται σε κοινούς χώρους, να αλληλεπιδρούν με συμμαθητές τους που
προτυπώνουν γι’ αυτά τυπικές συμπεριφορές. Το παιδί θα πρέπει να διδάσκεται
οργανωμένα και αλληλεπιδραστικά τις κοινωνικές δεξιότητες και τους κανόνες
συμπεριφοράς. Πάντα η παρουσία των παιδιών με ιδιαιτερότητες στο κοινό σχολικό
πλαίσιο είναι προς όφελος όλων των παιδιών, εάν πράγματι θέλουμε «ένα σχολείο για
όλους».

Συμβουλευτική για τη Βελτίωση της Συμπεριφοράς του παιδιού με Σύνδρομο

Down (Μωσαϊκισμός)

Είναι γνωστό ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού της τάξης είναι καθοριστικός για την
εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η υποστήριξη που
παρέχει θα θέσει τα θεμέλια για την εξέλιξη του παιδιού ωστόσο είναι εξίσου
σημαντικό να τροποποιηθεί αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού ώστε να
διαφοροποιηθεί από το κλασσικό μοντέλο. Οι στόχοι του θα πρέπει να εστιάζουν

7
στην α) ουσιαστική και πραγματική αλλαγή του ρόλου του εκπαιδευτικού. β) στην
απομείωση των στερεοτυπικών συμπεριφορών εντός της τάξης και γ) εγκατάλειψη
αναποτελεσματικών και απαρχαιωμένων διδακτικών δραστηριοτήτων (Rose, 2000).
Όπως καταλήγει και η Snell (2000), ο εκπαιδευτικός της τάξης πρέπει να
αναλαµβάνει την ευθύνη όλων των µαθητών.

Η κάθε περίπτωση παιδιού με Down όπως και κάθε τυπικά αναπτυσσόμενου παιδιού
άλλωστε, είναι μοναδική καθώς η διαφοροποίηση των περιπτώσεων σχετίζεται με τις
ικανότητες, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα ενδιαφέροντά τους και τις διαφορετικές
μειονεξίες τους. Στην περίπτωση των παιδιών με Down, οι δυσκολίες τους που
απορρέουν από τις συνέπειες του συνδρόμου δεν καθορίζουν κατ΄ αποκλειστικότητα
την ανάπτυξη και εξέλιξη τους. Για τις δυσκολίες στην συμπεριφορά του παιδιού με
Σύνδρομο Down καλό είναι να ακολουθήσουμε μια σειρά προτάσεων για να
βοηθήσουμε αποτελεσματικά το παιδί να απομειώσει τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές
του. Ο εκπαιδευτικός της τάξης θα πρέπει να θέτει σε συνεργασία με τα παιδιά τους
κανόνες με ξεκάθαρο και κατανοητό τρόπο. Η πειθαρχία στους κανόνες ισχύει και
προσδοκάται για το σύνολο της τάξης χωρίς να εξαιρείται το παιδί με Σύνδρομο
Down. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε οδηγίες με σύντομες προτάσεις και απλή
γλώσσα του σώματος για την έμφαση αυτού του ζητείται. Κάθε ανεπιθυμητη
συμπεριφορά θα πρέπει να διερευνάται, πολύ συχνά τα παιδιά με Down μπορεί να
ταραχθούν από μια απότομη αλλαγή στο καθημερινό τους συγκείμενο ή να μη
νιώθουν καλά και να εκφράζονται με επιθετικότητα ή ανυπακοή. Συχνά οι
προσδοκίες μας είναι υψηλές και δεν είναι πάντα ευδιάκριτο το τι μπορούν να κάνουν
ή το αν θέλουν να το κάνουν. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε τη θετική
συμπεριφορά με την εμφάνιση εικόνων «καλής συμπεριφοράς» και αμοιβών που
μπορούν να ποικίλλουν από οπτικές, προφορικές ή υλικές αμοιβές για παράδειγμα
αυτοκολλητάκια αστεράκια ή επιβράβευση με μια ζωγραφιά του παιδιού στον πίνακα
της τάξης. Πολλά είναι τα παιδιά (είτε την τυπικής ανάπτυξης είτε με Σύνδρομο
Down) που με την άσχημη συμπεριφορά τους προσπαθούν να αποσπάσουν την
προσοχή της τάξης και του εκπαιδευτικού. Πάγια τακτική του εκπαιδευτικού είναι να
αγνοούμε αυτές τις συμπεριφορές ώστε νε μην τις ενισχύουμε και να αναπτύσσουμε
κατά περίπτωση στρατηγικές αποφυγής σύγκρουσης με το παιδί.

Διδακτικές αρχές της διδασκαλίας παιδιών με Σύνδρομο Down (Μωσαϊκισμός)

8
Τα παιδιά με Down αντιμετωπίζουν αισθητηριακές δυσκολίες όπως μειωμένη όραση
και ανεπάρκεια στην ακοή τους. Είναι λοιπόν αντιληπτό ότι το παιδί πρέπει να
κάθεται στα πρώτα θρανία και να χρησιμοποιούμε για τις γραπτές δραστηριότητες
μεγαλύτερη γραμματοσειρά με απλές διατυπώσεις. Οι προφορικές οδηγίες θα πρέπει
να συνοδεύονται με εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματος όπως και
νοηματικές χειρονομίες. Εξίσου σημαντικό είναι να υπάρχει οπτικοποιημένο υλικό
που να συνοδεύει τον προφορικό λόγο. Είναι σημαντικό να επαναλαμβάνεται η ορθή
απάντηση που δίνουν οι μαθητές ειδικά εάν δεν έχουν ακουστεί καλά.

Πολύ συχνά τα παιδιά με Down αντιμετωπίζουν ορισμένες δυσκολίες στις κινητικές

τους δεξιότητες. Ο εκπαιδευτικός της τάξης μπορεί να βοηθήσει με το να παρέχει
ενθάρρυνση και καθοδήγηση καθώς και με έξτρα εξάσκηση. Δραστηριότητες με
νόημα αλλά διασκεδαστικές, που ενισχύουν τους συνδέσμους των χεριών όπως η
χρήση γεωμετρικών σχημάτων, η ζωγραφική, η ταξινόμηση, χρήση ψαλιδιού κλπ και
η χρήση πολυαισθητηριακών υλικών ενδείκνυται.

Οι δυσκολίες στην βραχύχρονη ακουστική μνήμη και την επεξεργασία ακουστικών

πληροφοριών στα παιδιά με Σύνδρομο Down είναι επίσης πολύ συχνές. Γι αυτό και
δίνουμε χρόνο για επεξεργασία της προφορικής εντολής, ενώ η ερώτησή μας θα
πρέπει να ακολουθείται από επαρκή χρόνο για απόκριση του παιδιού. Είναι
σημαντικό να ακούσουμε προσεκτικά το παιδί και να υπάρχει βλεμματική επαφή και
απλή και εύκολα αντιληπτή γλώσσα. Ζητάμε από το παιδί να αποδώσει με δικά του
λόγια τις οδηγίες και ενισχύουμε με οπτικό υλικό τις οδηγίες. Η ανάγνωση καλό είναι
να συνοδεύεται με έντυπο λόγο και ανοιχτές ερωτήσεις για να ενισχύσουμε την
ανάπτυξη της ομιλίας του. Προτρέπουμε τον μαθητή να λαμβάνει πρωτοβουλία, να
διαβάζει και να μιλά δυνατά στην τάξη με τη συνοδεία οπτικής καθοδήγησης. Η
χρήση ρόλων και οι δραστηριότητες με τη χρήση πολυαισθητηριακών υλικών
ενισχύουν εξίσου την προφορική και ακουστική δεξιότητα του παιδιού.

Για τις δυσκολίες στην συγκέντρωση του παιδιού με Down, ο εκπαιδευτικός μπορεί
να δημιουργήσει έναν οδηγό με μικρές συνοπτικές και καθορισμένες εργασίες μέσα
στο μάθημα, το είδος της παρεχόμενης βοήθειας να διαφοροποιείται με ευελιξία, να
υπάρχει συμμετοχή και των συμμαθητών στην παρεχόμενη βοήθεια για συγκέντρωση
του παιδιού με Down. Όπως κάθε παιδί, έτσι και το παιδί με Σύνδρομο Down
ενδιαφέρεται για την τεχνολογία και η εργασία μέσω ΤΠΕ θα κρατήσει το ενδιαφέρον
9
του αμείωτο για περισσότερο χρόνο. Το παιδί μπορεί να καταφεύγει στην αγαπημένη
του δραστηριότητα μέσα από μια γκάμα επιλογών πχ βιβλίο, καρτέλα, παιχνίδι
λεπτής κινητικότητας κλπ για να ενθαρρύνεται η αυθόρμητη επιλογή από μια
οργανωμένη και δομημένη λίστα επιλογών.

Συζήτηση

Είναι σημαντικό να αναστοχαστεί κανείς στο θέμα της εκπαίδευσης των παιδιών με
Σύνδρομο Down ορισμένους προβληματισμούς που αναπόφευκτα δημιουργούνται
στον εκπαιδευτικό που πρέπει πρώτος από όλους να διαχειριστεί αποτελεσματικά το
παιδί και θα έχει την ευθύνη του καθώς και όλης της τάξης. Κατά κύριο λόγο θα
πρέπει να συζητηθεί και να τεθεί προς προβληματισμό το αν οι αρχές ανάπτυξης των
τυπικώς αναπτυσσόμενων παιδιών της τάξης μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα παιδί
με ελαφρά νοητική καθυστέρηση ως συνέπεια του Μωσαϊκισμού όπως αναφέρουν
και οι έρενητές Ciccheti & Beegly, (1990) και οι Hodapp & Zigler, (1990).

Επειδή γνωρίζουμε ότι τα άτομα με σύνδρομο Down παρουσιάζουν την υψηλότερη

νοητική ανάπτυξη στα πρώτα 5 έτη της ζωής τους, ενώ υποστηρίζεται ότι
παρουσιάζουν και το φαινόμενο της «επίπεδης ανάπτυξης» (plateau) (Δαραής 2002),
κατά το μέσο της μέσης παιδικής ηλικίας αλλά και κατά την εφηβεία. Ως συνέπεια
αυτής της γνώσης το σχολείο μπορεί να προσφέρει τις απαραίτητες χρήσιμες γνώσεις
και κοινωνικές δεξιότητες σε ένα αρκετά διαφοροποιημένο ΑΠΣ στο γενικό σχολείο;
Και εν τέλει είναι εφικτή η συμπεριληπτική εκπαίδευση των παιδιών με σύνδρομο
Down;

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού προσωπικού, είναι καθοριστικός για τη συνολική εξέλιξη

των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Στο χώρο της Ειδικής Αγωγής, δεν είναι λίγες οι
φορές όπου οι εκπαιδευτικοί, είτε είναι εκπαιδευτικοί της γενική είτε της ειδικής
αγωγής, έρχονται σε ρήξη. Είναι σημαντικό ωστόσο να υπάρξει μια μέση λυση και
συνεννόηση για να επιτευχθούν οι εκπαιδευτικοί στόχοι αλλά και η αποστολή του
κάθε εκπαιδευτικού.

10
Συμπεράσματα

Για την ελληνική πραγματικότητα μπορούμε να πούμε ότι έχουν παρέλθει αρκετές
τροποποιήσεις στην νομοθεσία μέχρι να υπάρξει νόμος που να εντάσσει τα παιδί με
ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στην γενική τάξη μέσω της συμπεριληπτικής
εκπαίδευσης. Βεβαίως αυτό έχει ως άμεση συνέπεια να καλούνται οι εκπαιδευτικοί
να ενσαρκώσουν ρόλους σύνθετους απαιτητικούς και άγνωστους σε αυτούς. Η όποια
αλλαγή θα πρέπει πρώτα να συντελεστεί εκ των έσω. Δηλαδή στεγανά, παγιωμένες
στάσεις θα πρέπει να αντικατασταθούν με γνώση, απόκτηση δεξιοτήτων και
συνεργασία. Είναι γεγονός ότι συγκριτικά με αρκετές ευρωπαϊκές χώρες η Ελλάδα
υπολείπεται στην βασική εκπαίδευση εκπαιδευτικών γενικής αγωγής σε θέματα
ειδικής αγωγής και διδασκαλίας παιδιών με εεα. Συνέπεια αυτής της κατάστασης οι
ίδιοι οι εκπαιδευτικοί να νιώθουν έντονα ανεπαρκής και αναποτελεσματικοί
(Παντελιάδου, Σ. & Πατσιοδήμου, Α., 2000). Γι αυό είναι σημαντικό η όποια
υποστήριξη μέσα στην τάξη (τρόποι διδασκαλίας και επικοινωνίας με το παιδί με
ειδικές ανάγκες), η απόκτηση γνώσεων σχετικά με το περιεχόμενο της διδασκαλίας
τους στα παιδιά με ειδικές ανάγκες (κοινωνικές δεξιότητες, δεξιότητες
αυτοεξυπηρέτησης, εξατομίκευσης διδασκαλίας) να γίνονται σε συνεργασία με τον
εκπαιδευτικό αναφοράς και το λοιπό εκπαιδευτικό προσωπικό έτσι ώστε οι
ανασφάλειες να απομειώνονται και να υπάρχει η δυνατότητα αλληλουποστήριξης και
ομαδικής συνεργασίας, για να υπάρξει πληροφόρηση για ειδικές μεθόδους, θεωρίες
και κίνητρα μάθησης, αναπροσαρμογή του αναλυτικού προγράμματος, οργάνωση,
προγραμματισμό, εξατομίκευση της διδασκαλίας, χειρισμό συμπεριφοράς (Wambold-
Byers, 2005).

Βιβλιογραφία

Duncan, N., (2003) ‘Awkward Customers? Parents and Provision for Special Educational Needs’
Journal of Disability & Society, 18, 3,. 341-356.

Fuchs, D., Fuchs, L., (1994) ‘Inclusive schools movement and the radicalization of special education
reform’. Journal of Exceptional Children, 60 4, 294-309.

Rose, R., (2000) ‘Αξιολόγηση των προγραµµάτων ένταξης: Υπάρχει κάποια ε πειρική βάση που να
µπορεί να στηρίξει την ενταξιακή πρακτική. Στο: Ζώνιου -Σιδέρη , Α . (E πι µ.) (2000). ‘Ένταξη
-Ουτοπία ή πραγµατικότητα ; Η εκπαιδευτική και πολιτική διάσταση της ένταξης µαθητών µε
Ειδικές Ανάγκες’ . Ελληνικά Γράµµατα , Αθήνα, σελ . 275-300.

11
Παντελιάδου, Σ. & Πατσιοδήμου, Α. (2000). Στάσεις και απόψεις των εκπαιδευτικών για την
επιμόρφωση στην Ειδική Αγωγή. Θεσσαλονίκη: Ενέργεια 3.2. β, Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.

https://www.youtube.com/watch?v=u7zmsWv5xXo&t=10s

12