SULTANGAZİ EĞİTİME

DESTEK AKADEMİSİ
(SEDA)

AYT FİZİK
DERS ÖZETLERİ

Selami AÇIKEL
Fizik Öğretmeni

2018
 YERYÜZÜNDE HAREKET
İlk hızı Yukarıdan Aşağıdan
olamayan Serbest Düşme Aşağıya Düşey Yukarıya Düşey Eğik Atış Hareketi Yatay Atış Hareketi
Düzgün Hareketi Atış Hareketi Atış Hareketi
Hızlanan
Yatayda Yatayda
1 1
Cismin Aldığı X  at 2 h gt 2 h  V t  1 gt 2 h  V t  1 gt 2 Aldığı Yol Aldığı Yol
Yol 2 2 0
2
0
2 Düşeyde 1 2 Düşeyde
h gt
Aldığı Yol 2 Aldığı Yol

Yataydaki
Yataydaki Hızı
V=a.t V=g.t Hızı
Hızı V=V0- g.t
Düşeydeki Hızı Düşeydeki Hızı

V 2  V02  2 g .h V 2  V 02  2 . g .h
Zamansız Hız V2=2.a.x V2=2.g.h Hız Bileşeni Hız Bileşeni

V 0
Çıkış Süresi tç  Yere İniş Süresi Çıkış Süresi
g

Uçuş Süresi Uçuş Süresi Uçuş Süresi

(Toplam Havada tu=2.tç (Toplam Havada
Kaldığı Süre)
(Toplam Havada
Kaldığı Süre)
tu=2.tç
Kaldığı Süre)

Maksimun V02 Maksimun

hmax 
2.g Yükseklik
Yükseklik

Menzil Uzaklığı
(Yatayda alabileceği
Maksimun Yol)

1 Hazırlayan :
Selami AÇIKEL
 İTME ve MOMENTUM
İtme (İmpuls) Momentum Kuvvet-Zaman Grafiğinin Altında
Açısal Kalan Alan İtmeyi verir.
P = m.v Momentum
Momentumdaki değişim İtmeyi verir.

Momentum ve
Patlamalar
Kinetik Enerji
Arasındaki İlişki

Çarpışmalar
Esnek Olmayan Çarpışmalar Esnek Çarpışmalar

Roketler

Kepler Kanunları
1- Yörüngeler Kanunu: 2- Alanlar Kanunu: 3- Periyotlar Kanunu:
Tüm gezegenler odaklarından Gezegenler Güneş etrafında Tüm gezegenler için Ortalama
birinde Güneş bulununan elips dolanırken eşit zaman yöründe yarıçapının küpünün,
şekilde bir yörüngede dolanırlar. aralıklarında eşit alanlar süpürür. periyotunun karesine bölümü
sabittir.

Gezegenlerin Çekim İvmesi Gezenlerin Uyduları

Çizgisel Hızı Potansiyel Enerji Kinetik Enerji
I. Durum Gezenlerin çekim
İçin ivmesi yüzeyden
içeriye veya
II. dışarıya doğru Bağlanma Enerjisi Kurtulma Enerjisi
Durum uzaklaşırken
İçin azalır.

Hazırlayan:
2 Selami AÇIKEL
 Düzgün Çembersel Hareket
Çizgisel Açısal
Sürat Sürat

Merkezcil Merkezcil
İvme Kuvvet

Düzgün Çembersel Hareketin Uygulamaları

K
Noktasında

L
Noktasında
M
noktasında
N
Noktasında
P
Noktasında

Basit Harmonik Hareket

Uzanım
Periyot Hız

İvme Kuvvet

Yaylar Sarkaçlar
Seri Bağlama Paralel Bağlama
Periyot

Yay sabiti k olan bir yay n

Periyot eşit parçaya bölünürse her
birinin yay sabiti n.k olur
Esneklik
Potansiyel
Kuvvet
Enerjisi
Hazırlayan:
3 Selami AÇIKEL
 ELEKTROSTATİK KONU ÖZET
Yük Dokunma ile Elektriklenmede
Parçacık Sembol Yük ( C ) Kütle (kg)
(e) Yük Dağılımları
Elektron e -1
Proton p 1
Nötron n 0 0
Bir Cismin Üzerindeki Yük Noktasal yükler
Noktasal Yüklerin
Miktarı arasındaki kuvvet
Elektrik Alanı
veya ( Coulomb Kuvveti)

Elektriksel Potansiyel Potansiyel Fark ve

Elektriksel Potansiyel
Enerji Yapılan İş

Yüklü İletken Bir Kürenin Elektrik Alanı Yüklü İletken Bir Kürenin Elektrik Potansiyeli

Durumlar Durumlar

PARALEL LEVHALAR

Elektriksel Yüklü Cismin

Elektrik Alan Yüklü Cismin Hızı
Kuvvet İvmesi

Yüklü Cismin Aldığı Yüklü Cismin Yüklü Cismin

Hızı
Yol Kinetik Enerjisi Yaptığı İş

Yatay Hızı Düşey Hızı Yatayda Aldığı Yol Düşeyde Aldığı Yol

Hazırlayan:
4 Selami AÇIKEL
 KONDANSATÖRLER
Düzlem Küresel C= Sığa r= Kürenin yarıçapı
Kondansatörü Kondansatörü q= Elektrirk yükü k = coulomb sabiti
n Sığası n Sığası V= Potansiyel Farkı
SIĞA
e = Dielektrik Katsayısı
d= Levhalar Arası Uzaklık

Kondansatörlerin Seri Bağlanması Kondansatörlerin Paralel Bağlanması

Yük Yük

Potansiyel Farkı Potansiyel Farkı

Eşdeğer Sığa Eşdeğer Sığa

Yüklü Bir
Ortak
Kondansatörü
Potansiyel
n Enerjisi

TRANSFORMATÖRLER
Verim

Hazırlayan

Selami
AÇIKEL

5
 MANYETİZMA
Akım Taşıyan Akım Taşıyan Manyetik Alan Birimleri
Düz Telin Halka Telin
I- Tesla
Manyetik Alanı Manyetik Alanı

Selenoidden geçen akımın Manyetik

Toroid'in Manyetik Alanı
alanı

Akım Geçen Tele Etki Eden Manyetik Manyetik Kuvvetin Yönü Sarım Motorunun
Kuvvet Kazandığı Tork

Sağ el kuralı ile bulunur. Sağ

elin Baş parmağı akımı, diğer
(A= Yüzey Alanı)
dört parmak manyetik alanı
gösterecek şekilde açılırsa avuç
içi manyetik kuvvetin yönünü
gösterir

Üzerinden Akım Geçen paralel iki telin
birbirine uyguladığı kuvvet
Akım aynı yönde ise teller
birbirlerini çeker, zıt
yönde ise birbirlerini
iterler
Manyetik Alan içerisinde Hareket Eden
Telin Uçları Arasındaki E.M.K
Manyetik Alan İçerisinde hareket eden yüklü
taneciğe etki eden Kuvvet
Manyetik Kuvvetin yönü sağ el
kuralı ile bulunur. Baş parmak Hız
vektörünü diğer dört parmak
manyetik alanı gösterecek şekilde
açılır. Avuç içi pozitif (+) yüke etki
eden kuvveti, Elimizin dışı negatif (-
) yüke etki eden kuvveti gösterir
Manyetik Alanda Dönen Telin
Manyetik Akı
İndüksiyon E.M.K sı

Manyetik alana şekildeki gibi bir halka tel

V hızıyla gireken ve çıkarken manyetik
akı değişiminden dolayı indüksiyon akımı
oluşur. Fakat manyetik alana tamamının
girmesi durumunda akı değişimi sıfır
olacağından indüksiyon akımı da oluşmaz

İndüksiyon Mıknatısı V hızı ile halka tele

Öz İndüksiyon Akım artar ise
E.M.K sı yaklaştırdığımızda halka teldeki Akımı devre akımı ile
ters yönde, akım
manyetik akı artar. Halka tel
azalır ise devre
manyetik akı değişimini sıfırlamak akımı ile aynı
için ters yönde manyetik alan üretir. yönde

Hazırlayan:
6 Selami AÇIKEL
 Alternetif Akım
İndüksiyon Maksimum Emk nin Herhangi bir andaki
Manyetik Akı Akım
emk'si emk değeri

Potansiyel Akımın Etkin Gerilimin

Farkı Değeri Etkin Değeri

İndüktans Kapansitans

Güç Enerji

Madde İletkenlikleri ve Elektronik Devre Elemanları

Maddeyi Oluşturan atomların son yörüngesinde elektron sayısı az ise elektronlar
a) İletken Maddeler : çekirdek tarafından kuvvetli çekilmez ve eletron kolayca serbest hale geçebilir.
Madde iletkenliği sıcaklık ile ters orantılıdır.
Maddeyi oluşturan atomların son yörüngesinde elektron sayısı fazla ise elektronlar
b) Yalıtkan Maddeler : çekirdek tarafından kuvvetli çekilirler ve elektronların kolayca serbest hale
geçemezler
Normalde yalıtkan ancak çeşitli etkilerle son yörüngesindeki elektron serbet hale
getirilerek iletkenlik özelliği kazanınan maddelerdir.
Yarı iletkenlik sıcaklık ile doğru orantılıdır.
Yarı iletken maddeler doğada bulunabileceği gibi laboratuvar ortamında da
üretilebilir.
c) Yarı iletken
n - tipi Son yörüngesinde dört elektron bulunan Germenyum elementine, son
Maddeler :
Yarı görünsesinde beş elektron bulunan Arsenik elementi karıştılılarak elde
İletken edilir.
p - tipi Son yörüngesinde dört elektron bulunan Germenyum veya Silisyum
Yarı elementine, son yörüngesinde üç elektron bulunan İndiyum yada Bor
İletken elementi karıştılılarak elde edilir.

Hazırlayan:
7 Selami AÇIKEL
 Yay Dalgaları
Periyot T Bir tam dalganın oluşması için geçen süre. Birimi saniye
Frekans f Bir saniyede oluşan dalga sayısı. Birimi hertz veya
Dalga Boyu İki dalga tepesi veya iki dalga çukuru arasındaki mesafe
Genlik A Dalga tepesi ve dalga çukuru arasındakı mesafenin yarısı

Gelen Atma Yansıyan Atma

Sabit Uç

Serbest Uç

Gelen Atma Yansıyan ve İletilen Atma

İnce yaydan Kalın
yaya Atmanın
iletilmesi ve
yansıması
Kalın yaydan İnce
yaya Atmanın
iletilmesi ve
yansıması

İnce yaydan Kalın yaya

Atmanın iletilmesi ve yansıması
Kalın yaydan İnce yaya
Atmanın iletilmesi ve yansıması
İnce yayda hız ve genişlik daha büyüktür. Gelen atmanın genliği yansıyan ve iletilinden daha büyük

Kararlı dalgalarda Kararlı dalgalarda

Dalga boyu Frekans

8 Hazırlayan:
Selami AÇIKEL
 Ses Dalgaları
Ses dalgaları boşlukta yayılmaz. Maddesel ortamda yayılırlar. İşitme eşiği sıfır (0) desibel (dB)
dir.
Ses en hızlı katılarda sonra sıvılarda sonra gazlarda iletilir. Ortamın sıcaklığı artar ise ses hızıda artar
Ses hızı ortama bağlıdır. Madde miktarın yoğun olduğu ortamlarda ses hızı 0-20 Hz arası : İnfrasonik sesler
artar.
Sesin şiddeti genliğe bağlıdır. Genliği fazla olan sesin şiddetide fazladır. 20-20 kHz arası : İşitilebilen sesler
Sesin Frekansı (yüksekliği) artarsa ses incelir. 20kHz Üstü : Ultrasonik sesler
Ses düzeyi logaritmik bir fonsiyon olduğu için her 10 dB lik artış ses düzeyinin 10 kat daha büyük olduğu
anlamına gelir. Örnek 40 dB ; 30 dB in 10 katı, 20 dB in 100 katı ,10 dB in 1000 katıdır.

Gözlemcini Kaynağın
Kaynak ile gözlemci arasındaki mesafe
Doppler n Frekansı Frekansı
azalıyor ise parantez içi büyütülür,
Olayı Gözlemcini Kaynağın mesafe artıyor ise parantez içi küçültülür.
n Hızı Hızı

Su Dalgaları
Su dalgaları derin ortamdan, sığ ortama doğru ilerlerken Dalgaboyları, hızları ve genlikleri azalır.
Su dalgalarında hız sadece derinliğe bağlıdır. Bağıntısı yorumlanırken, hızın
dalgaboyuna ve periyota bağlı olduğu yorumu yapılmamalı. Fakat dalgaboyu hıza ve periyota bağlıdır.

Stroboskopun Frekansı Doppler Olayı

Doğrusal
Dalgaların Düzlem
engelde yansıması
Doğrusal dalgalar düzlem engelde geldikleri açı ile yansırlar.

Dairesel K noktasal dalga kaynağından çıkan

Dalgaların Düz dalgalar, engele göre simetrik bir K'
Engelde Yansıması kaynagından geliyormuş gibi yansır.

Parabolik engelin çukur yüzeyine asal

Doğrusal Dalganın
eksen doğrultusunda gönderilen doğrusal
parabolik Engelin
dalgalar yansıdıkdan sonra engelin
Çukur Yüzeyinden
odağında toplanıp yeniden, bu noktadan,
Yansıması
dairesel olarak yayılmaya devam eder.

Dairesel Dalganın Odak noktasında oluşan dairesel

parabolik Engelin Çukur dalga parabolik engelin çukur
Yüzeyinden Yansıması yüzeyinden doğrusal olarak
yansır.
Hazırlayan:
9 Selami AÇIKEL
 Su Dalgaları
Doğrusal
Doğrusal dalga parabolik engelin tümsek
Dalgaların
yüzeyine asal eksen doğrultusunda
Parabolik engelin
geldiğinde, engelin gerisinden sanal bir
Tümsek
kaynaktan gelen dairesel dalgalar şeklinde
yüzeyinden
yansır
Yasınması

Su Dalgalarında Derin ortamdan sığ ortama

Kırılma geçerken dalgalar kırılarak
(Snell Kanunu) normale yaklaşırlar

Mercek şekildeki ortam derin,

suyun geldiği ortam sığ ise
mercekler ters işlev yapar.

Su dalgalarında kırınım olayı olabilmesi için dalga boyunun engeller arası genişlikten büyük olması
gerekir. Dalga boyu ile engeller arası genişlik eşit ise kırınım çok az olur.

Çift tepe veya çift çukur

noktalarına Karın (Katar)
Su çizgisi denir
Dalgalarında
Bir tepe ve bir çukur
Girişim
noktasına Düğün Çizgisi
denir.

Dalga Katarı

Düğüm Çizgisi

Hazırlayan:
10 Selami AÇIKEL
 Işık Teorisi
Aydınlık
Saçak
Çift
Yarıkta
Girişim Karanlık
(Young Saçak
Deneyi)
Saçak genişliği

Karanlık
Saçak
Tek
Aydınlık
Yarıkta
Saçak
Girişim
(Kırınım)
Saçak genişliği

: Rayleigh Kriteri

Çözme D: Dairesel deliğin çapı

Gücü d: Kaynaklar arası uzaklık
L: Kaynak ile Perde arası uzaklık

Fiziksel Olay Tanecik Modeli Dalga Modeli

Işığın saydam bir ortamdan başka bir ortama geçerken hem
Açıklayamaz +
kırılması hemde yansıması
Işığın farklı ortamlardaki hızı Açıklayamaz +
Kırınım Açıklayamaz +
Girişim Açıklayamaz +
Polarizasyon Açıklayamaz +
Işığın renklere ayrılması + Açıklayamaz
Işığın basıncı + Açıklayamaz
Compton Olayı + Açıklayamaz
Fotoelektrik Olayı + Açıklayamaz

Işığın doğrusal yolda yayılması, Düzlem aynada görüntü oluşumu,

Hem Tanecik hem Dalga Modeli
Işığın Kırılması,Işığın yansıması, Işık demetinin birbiri içinden
Açıklayabilir
geçişi, Işığın soğrulması, Gölge oluşumu…

Hazırlayan:
11 Selami AÇIKEL
 Foton ve Fotoelektrik
Wien Foton
Yasası Enerjisi

Şekildeki devrede akım;

Işığın şiddetinin artması ile artar
Anot, katot levhaların yüzeyinin büyüklüğü artması ile artar. (Anot
levha katot levhaya gelen ışığı engellememeli
Anot-Katot levhalar arası uzaklık azalması ile artar
Kaynak noktasal ise, kaynağın katot levhaya olan uzaklığı azaldıkça artar.
Işık ışınları paralel ise, kaynağın katot levhaya uzaklığının bir etkisi yoktur.

Maksimum akıma ulaşan devrede fotoelektrik akım şiddeti

Işığın frekansının artmasına bağlı değil.

Katotla anot levha arasındaki mesafenin değişmesine bağlı değil.
Anodun yüzey alananının büyüklüğünden etkilenmez.

Işığın şiddetinin artması fotoelektronların Sabit ışık akısı altında farklı frekanslı ışılar aynı
maksimum kinetik enerjisini fotosele düşürülürse, değeri değişir fakat
değiştirmeyeceğinden kesme gerilimi etkilenmez. maksimum fotoelektrik akımı sabit kalır.
Kullanınan ışınların frekansları arasında;
ilişkisi vardır.

Madde üzerine gelen fotonun enerjisinin bir kısmını elektrona

aktarır.
Gelen fotonun momentumu, saçılan fotonunun momentumundan
büyüktür. Toplam çizgisel momentum korunur. Çarpışma esnektir.
Gelen fotonun dalga boyu,saçılan fotonun dalga boyundan küçüktür.

Gelen fotonun frekansı saçılan fotonun frekansından büyüktür.

Fotonların hızlarında değişiklik olmaz. Işık hızı ile hareket eder.

Saçılma olayı aynı düzlem içindedir.

De Broglie
Dalga Boyu
Hazırlayan:
12 Selami AÇIKEL
 Atom Modelleri
Milikan Yağ Elektronun yükünün belirlendiği deneydir. 1908'de Robert Andrew Milikan yağ damlası
Damlası Deneyi deneyi ile elektronun kütlesinin ve yükünün hassas ölçümünü yapmıştır
Maddeni yapısı ile ilgili ilk teoriyi M.Ö. 400 yılında Yunanlı filozof Leucippus ve
Democritus yaptı.
Madde parçalara ayrıldığında en sonunda bölünemeyen bir tanecik elde edilir ve bu tanecik
Democritus atomdur.
Atom Modeli Bütün maddeler aynı tür atomlardan oluşur
Maddelerin farklı olmasının nedeni maddeyi oluşturan atomların sayı ve dizilişi biçiminin
farklı olmasıdır.
Atom görülemez ve görülemediği için bölünemez
İlk bilimsel atom teorisi olarak kabul edilir.
Bir elementin bütün atomları şekil, büyüklük ve kütle yönüyle aynıdır
Atomlar içi dolu küreciklerdir.
Bilinen en küçük parçacık atomdur.
Atomlar parçalanamaz, yeniden oluşturulamaz.
Atomlar belirli oranlarda birleşerek molekülleri meydana getirir. Elementin bütün atomları
aynı olduğu gibi bir bileşiğin de bütün atomları aynıdır.
Dalton Atom Dalton Atom Teorisindeki Eksiklik ve Hatalar
Modeli
Bir elementin bütün atomları aynı değildir. O dönemde nötron tanecikleri tespit edilemediği için
izotop atomların farkına varılamadı. Bir elemente ait bütün atomların proton ve elektron sayısı aynı
olmak zorundadır. Nötron sayısı farklı olsa da aynı elemente aittir, fakat farklı atomdur.

Atomların içi dolu değildir. Aksine boşluklu yapıya sahiptir

Bilinen en küçük parçacık atom değildir. Günümüzde atom çekirdeğini oluşturan 70 çeşit
parçacığın var olduğu ve bunların bilinen 50 hareketinin olduğu ifade edilmektedir
Bir elementin bütün atomları aynı olmadığı gibi bir bileşiğin bütün molekülleri de aynı değildir.
Bu modele göre atom yaklaşık metre çaplı küre biçimindedir. Bu kürenin içi pozitif yüklü
madde ile düzgün olarak doldurulmuştur. Negatif yüklü elektronlar ise atomu elektrikçe nötr tutacak
şekilde küre içinde çeşitli yerlerde gömülü olup hareketsizdirler. Elektronların atom içindeki durumu
göz önüne alınarak, bu modele üzümlü kek modeli de denilmiştir.

Thomson Atom Bu modele göre elektronlar atomun kütlesinden binlerce defa daha hafif ve hareketsizdirler.
Modeli Atomun kütlesinin tamamına yakın kısmını pozitif yükler meydana getirir.
Thomson Atom Modelinde Eksiklikler ve Hatalar
Çekirdek yapısından ve Nötrondan bahsetmemiştir.
Atom pozitif yüklü bir küre değildir.
Proton ve elektronlar rast gele dağılmamışlardır.
1911 yılında radyo aktif bir maddeden elde ettiği Alfa ışınlarını ince altın bir levha üzerine
göndermiş ve ışınların durumunu incelemiş. Bu deney sonucunda gönderilen alfa ışınlarının
çoğu levhayı geçerken çok azı sapmaya uğramıştır.
Atom boşluklu yapıya sahiptir.
Rutherford Atom çekirdekli yapıdadır. Pozitif yükler çekirdekte toplanmış olup atomun kütlesinin
Atom Modeli büyük bir kısmını oluşturur.
Elektronlar hareket halinde olup çekirdek çevresinde coulomb kuvveti ile dolanır.
Atom nötr yapıya sahiptir.
Atom çekirdeğinin büyüklüğü, taneciklerinin olduğu durumda yaklaşık
olarak hesaplanır.

Hazırlayan:
13 Selami AÇIKEL
 Atom Modelleri (Bohr Atom Modeli)
Thomson ve Rutherford’unyanında çalışmış Danimarkalı Fizikçi Niels Bohr, Rutherford modelindeki
eksiklikleri gidermek ve atom spektrumlarına bir açıklama getirmek için 1913 yılında Rutherford atom
modelini temel alarak kendi adıyla anılan bir atom modeli geliştirdi.

Bohr’a göre de, Coulomb kuvveti elektronları çekirdek etrafında döndürüyordu. Bohr buna ek olarak,
Rutherford atom modelindeki güçlükleri gidermek için iki postülat (varsayım) ortaya koymuştur.
1- Elektronlar, yalnızca belirli yörüngelerde dolanabilir. Bu yörüngeleri
belirleyen koşul, elektronun açısal momentumunun nin tam katları
olmasıdır.

2- Elektron, bulunduğu yörüngeden daha yüksek enerjili bir yörüngeye ancak

dışarıdan enerji alarak çıkabilir. Yüksek enerjili kararlı bir yörüngeden (bir dış
yörüngeden), daha düşük enerjili kararlı bir yörüngeye (bir iç yörüngeye)
kendiliğinden atlayabilir. Bu atlayışta elektron, yörüngeler arasındaki enerji
farkını bir foton olarak salar

Elektron Elektronun çizgisel

Yörünge hızı
Yarıçapı

Toplam Enerji

n=1 e yapılan geçişler Lyman serisini oluşturur. Bu

ışımalar Mor ötesi bölgeye karşılık gelir. (n-1) tane çizgi
n=2 ye yapılan geçişler Balmer serisini oluşturur. Bu
ışımalar Görünür bölgeye karşılık gelir. (n-2) tane çizgi
n=3 e yapılan geçişler Paschen serisini oluşturur. Bu
ışımalar Kızıl ötesi bölgeye karşılık gelir. (n-3) tane çizgi
n=4 e yapılan geçişler Brackett serisini oluşturur. (n-4) tane
çizgi oluşur.
n=5 e yapılan geçişler Pfund serisini oluşturur. (n-5) tane
çizgi oluşur.

Heisenberg belirsizlik ilkesi

Baş Kuantum Baş Kuantum sayısı (n) 1 2 3 4 5 6 Baş kuantum sayısı kabukların
Sayısı (n) Kabukları Gösteren harfler K L M N O P tam sayılarla gösterilmesidir.
Orbital Orbital Orbital kuantum sayısı baş n=1 ise =0
0 1 2 3 4 5
(Yörüngesel) Kuantum sayısı kuantum sayısına bağlı değerini, n= 2 ise
Kuantum Alt kabukları olarak =0 ve 1
s p d f g h formülü ile hesaplanır. değerlerini alır.
Sayısı ( ) gösteren harfler
Manyetik Manyetik kuantum sayısı ile Açısal Momentum
Kuantum arasından tane değer alır.
Sayısı
Spin Kuantum Elektronların dönmesi dış manyetik alanla aynı yönde
Sayısı ise ters yönde ise değerini alır.
Hazırlayan:
14 Selami AÇIKEL
 Elektromanyetik Dalgalar ve X - Işınları
Elektrik alannın yönü sağ el kuralı ile bulunur. Sağ elin dört
Elektrik
parmağı elektrik alanın Baş parmağı hızı ve avuç içi manyetik alanı
Alan
gösterecek şekilde ayarlanır.

Elektromanyetik dalga spektrumu

İletken tellerden geçen yüklerin ivmeli hareki ile oluşular. Elektromanyetik spektrumda çok geniş yer
Radyo
kaplarlar. Dalga boyları genelde m ile m arasındadır. Bobin ve kondansatörler gibi elektronik
Dalgaları cihazlar ile üretilir. Radyo, Tv, Cep Telefonunu gibi iletişim sistemlerinde kullanılır.

Mikro Dalga boyları m ile m arasındadır. Metal yüzeylerden yansırlar. Radar sistemlerinde
Dalgalar ve Maddenin moleküler yapısını incelemede kullanılır. Evlerde mıkrodalga fırınlarda kullanılır.
Kızılötesi Sıcak cisimler tarafından üretilir. Maddeler tafından kolayca soğurulurlar. Dalga boyları 1 mm
Işınlar ile
Görünür İnsan gözününarasındadır. Termal
algılayabildiği kameralarda
dalgalardır. Fizik
Dalga tedavide
boyları 4000 kullanılır.
A ile 7000 A arasında değişir.
Bölge Dalgaboyu en büyük olan renk Kırmızı en küçük olan renk Mordur.
Işınları
Morötesi Elektrik arkları ve gaz boşalmalarından oluşur.En önemli morötesi dalga kaynağı Güneştir.
Dalgalar Dalga boyları ile arasındadır.
Yüksek enerjili elektronların bir hedefe çarpıp aniden yavaşlaması ile elde edilir. Röntgen
X Işınları
ışınlarıda denir. Dalga boyları ile arasındadır.
Gama Radyoaktif bozunmaya uğrayan bir çekirdek fazla enerjisini gama ışını olarak salar.
Işınları Dalga boyları ile arasındadır.

Elektromanyetik Dalgaların Özellikleri

1. Yüklü cisimlerin ivmeli hareketiyle oluşurlar.
7. Çarptikları yüzeye basınç uygular.
2. Boşlukta yayılırlar. 8. Elektrik ve manyetik alandan etkilenmez. (Yüksüz)
3. Hızları ışık hızına eşittir ve sabittir. 9. Enine Dalgalardır.
4. Elektrik ve manyetik alanlar aynı fazlıdır. 10. Yansıma, kırılma, girişim ve kırınım olayları vardır.
5. Enerji ve momentumu vardır. 11. Polarize edilebilir.
6. Elektirk alan, manyetik alan ve Yayılma doğrultusu birbirlerine diktir.

Gözlemcinin algıladığı frekans c Işık hızı

Elektromanyetik Kaynak ve gözlemcinin
Kaynağın Frekansı u
Dalgalarda Doppler birbirlerine göre bağıl hızı
Kaynak gözlemci birbirlerine yaklaşır ise + uzaklaşır ise - alınır.
Cisim radar Cisim radar sistemine yaklaşıyor ise radar
Cisim radar
Radar sistemine sistemine ulaşan dalganın frekansı,
sistemine
sistemleri yaklaşıyor ise Uzaklaşıyor başlangıçta radarın yaydığı frekansdan
ise büyüktür, cisim uzaklaşıyor ise küçüktür.

Hazırlayan:
15 Selami AÇIKEL
 İzafiyet Teorisi
Enistein'in ortaya koyduğu özel görelilik teorisinde iki temel kabullenme bulunmaktadır.
1- Bütün eylemsiz referans sistemleri için aynı fizik yasaları geçerlidir.
2- Işık hızı, kaynağın ve gözlemcinin hareketinden bağımsızdır.

Zaman : Hareketli gözlemci için zaman

Genişlemesi : Durgun gözlemci için zaman

L : Cismin hareket halindeki boyu

Uzunluk : Cismin durgun haldeki (ilk) boyu

Büzülmesi Durgun haldeki gözlemci hareketli cismin boyunu daha kısa görür.
Hareket halindeki gözlemci, durgun cismin boyunu daha kısa görür.
Hareket halindeki cisimde kısalma sadece hızına paralel doğrultuda olur.

Durgun
Toplam Kinetik
Kütle
Enerji Enerji
Enerjisi

Radyoaktivite
A: Kütle Numarası :Çekirdekdeki nükleon sayısına eşittir. A = Z + N
Z: Proton sayısı (Atom Numarası): Çekirdekdeki proton sayısına eşittir.
N: Nötron sayısı

Çekirdeğin
veya
Yarıçapı

Bağlanma Kütle
Enerjisi Farkı

Radyoaktif Bozunma Tepkimeleri

- Kütle numarası (A) toplamı, eşitliğin her iki tarafında aynı olmalı
Giricilik Gücü
- Atom numarası (Z) toplamı, eşitliğin her iki tarafında aynı olmalı

- Bozunmalarda kütle korunmaz fazlalık enerji olarak yayınlanır.

- Kararlı veya kararsız bazı atom çekirdeklerine gibi parçacıklar
gönderildiğinde proton veya nötron değişmesine Bonbardıman denir.
- Gama ışıması tek başına meydana gelmez. Mutlaka bir bozunmadan sonra
gelir.
Alfa Bozulması: Gama Bozulması:

Bozunmayan
Beta Bozulması (Elektron) : Beta Bozulması (Pozitron) :
Çekirdek Sayısı

Yarılanma Nötron Bozulması: Elektron Yakalanması:

Ömrü

Hazırlayan:
16 Selami AÇIKEL
 Atomaltı Parçacıklar
Karşıt Kuark Karşıt
Grup Parçacık Simge Grup Parçacık Simge
Parçacığı Yapısı Parçacığı

Pion ud Foton Foton g Kendisi

Mezunlar

Kaon us Elektron

Eta Kendisi cc Elektron

Nötrinosu
Proton uud

Leptonlar
Müon
Nötron ddu Müon
Hadronlar

Lambda uds Nötrinosu

Tau
uus
Baryonlar

Tau
Sigma dus Nötrinosu
dds
uss
Ksi
dss
Omega sss

Hazırlayan:
17 Selami AÇIKEL
 Atomaltı Parçacıklar
Hadronlar
Çekirdek kuvveti aracılığı ile etkileşen parçacıklara
Hadronlar denir.
Hadronlar Kütleleri ve spinlerine göre Mezonlar ve
Baryonlar olarak ikiye ayrılır.
Hadronlar Kuarklardan oluşur.
Baryonlar
Spinleri kesirli değerlere sahiptir. (1/2 veya 3/2)
En ağır paçacıklardır. Baryonların en hafifi protondur.
Bozunmaları sonçunda proton oluşur.
Proton en kararlı baryondur ve bozunmazlar
Üç kuarktan Antibaryonlar üç anti kuarktan oluşur.
Mezunlar
Bir kuark bir antikuarkdan oluşur.
En hafifi piondur.
Spinleri 0 veya 1 gibi tam sayı değerlerini alır. Pion ve
kaounların spinleri sıfırdır.
Mezon ve foton etkileşim parçacığıdır.
Leptonlar
Çekirdek kuvveti ile etkileşmeyen parçacık grubudur.
Noktasal parçacık olduklarından temel parçacık
olarak kabul edilirler.
Tam sayılı yüklere sahipdirler.
Çoğunluğu hafif kütlelidir.
Leptonların spinleri 1/2 değerindedir.
Leptonlar daha küçük parçacıklara bölünemzler.
Foton
Elektromanyetik dalganın toplam enerjisini oluşturan
enerji paketçiklerinden her biri için kullanılan
isimdir.
Elekrikçe yüksüzdürler.
Kütleleri yoktur. Parçacık özelliği gösterdiğinden
azda olsa kütlesi olduğu düşünülür.
Durgun değillerdir. Işık hızı ile hareket ederler bu
sebepden atom içinde bulunamazlar
Fotonun karşıt parçacığı kendisidir.

Korunum Yasaları
a) Baryon Sayısı korunumu:
Bir reaksiyonda baryon oluşuyorsa karşıt baryonda oluşur. Buna baryon sayılarının korunumu denir.
Baryon korunumu yasasına göre reaksiyondan önce ve sonraki baryon sayıları eşit olmalıdır.
Bu yasaya göre baryonlar +1, karşıt baryonlar -1, diğer parçacıklar ise 0 değerlerine sahiptir.
b) Elektron Lepton Sayısı Korunumu:
Bu yasaya göre Elektron ve Elektron Nötrinosu +1 , Karşıt elektron ve Karşıt elektron nötrinosu -1, diğer
parçacıklar ise 0 değerini alır.
c) Müon Lepton Sayısı Korunumu:
Bu yasaya göre Müon ve Müon nötrinosu +1 , Karşıt Müon ve Karşıt Müon nötrinosu -1, diğer parçacıklar ise
0 değerini alır.
d) Tau lepton Sayısı Korunumu:
Bu yasaya göre Tau ve Tau nötrinosu +1 , Karşıt Tau ve Karşıt Tau nötrinosu -1, diğer parçacıklar ise 0
değerini alır.

Atomaltı Parçacık Etkileşdiği Temel Kuvvetler

Fotonlar Elektromanyetik kuvvetler aracılığıyla yüklü parçacıklarla etkileşir
Yeğin çekirdek kuvvetleri aracılığıyla etkileşir.
Kütle çekim kuvveti aracılığıyla etkileşir.
Hadronlar
Yüklü olanlar elektromanyetik kuvvetler aracığıyla yüklü parçacıklarla
etkileşir.
Zayıf çekirdek kuvvetleri aracılığıyla etkileşir.
Leptonlar Kütle çekim kuvveti aracılığıyla etkileşir.
Yüklü olanlar elektromanyetik kuvvetler aracığıyla etkileşir.

Hazırlayan:
18 Selami AÇIKEL
 Yıldızlardan Yıldızsılara
Yıldızların Yıldızın bulunduğu konumdam bakıldığında güneş ile dünya arasındaki uzaklığı
Uzaklıkları gören açıya paralaks açısı denir. 1 Parsak = 3,26 Işık yılı

Işıma T= Yüzey Sıcaklığı (K) Yıldızları

Gücü R = Yıldızın Yarıçapı (m) Sıcaklığı

Kayma Hubble Evrenin Radyal

Miktarı Sabiti Yaşı Hız

Yıldızların Parlaklığı
- Yıldızların parlaklığını Kadir Ölçeği ile sınıflandırılır. Görünen
- En parlak yıldız 1. Kadir en Sönük yıldız 6. Kadir. Parlaklık
- 6. Kadire kadar olan yıldızları görebiliriz. Görünen
- 1. Kadirden daha parlak yıldızlar negatif ( - ) sayılar ile gösterilir. Parlaklık
- Her kadir kendinden sonra gelen kadirden 2,512 kat daha parlaktır.
Kadir Biriminin Gösterimim

1. Kadir
1,7 . Kadir

Güneşin Katmanları
a) Nükleer tepkime merkezi: En içte füzyon
reaksiyonunlarının meydana geldiği çekirdeğe denir. Bu
bölgenin sıcaklığı yaklaşık 15 milyon kelvindir. Füzyon
reaksiyonları çekirdeğin içe doğru çökmesini dengeler.
Bu olaya Hidrostatik denge denir. Kalınlığı güneşin
yarıçaıpının 0,25 katı kadardır.
b) Işıma Bölgesi: Merkezden çıkan büyük enerjiyi
elektromanyetik ışıma yoluyla dış katmana ileten orta
katmana denir. Sıcaklığı 2 ile 7 milyon kelviv
arasındadır. Kalınlığı güneşin yarıçapının 0,25 katı ile
0,7 katı arasındadır.
c) Taşıma Bölgesi: Işıma bölgesinin elektromanyetik
ışıma olarak taşıdığı enerjinin en dış katmana madde
hareketi ile taşındığı bölgedir.Yüzeyin sıcaklığı 5700
kelvindir. Kalınlığı 200000 km dır.

Hazırlayan:
19 Selami AÇIKEL
 Yıldızlardan Yıldızsılara
Gök Adalar
A) Şekillerine Göre
a) Sarmal Gök Adalar
b) Eliptik Gök Adalar
c) Düzensiz Gök Adalar
B) Yapılarına Göre
a) Etkileşimli b) Aktif
Gök Adalar Gök Adalar
- Radyo
Gök Adaları
Kütlesi 1M den küçük yıldızlar Beyaz cüce dönüşür - Seyfert
Kütlesi 1M ile 5M arası yıldızlar Siyah cüceye dönüşür Gök Adaları
Kütlesi 5M ile15 M arası yıldızlar Nötron yıldızına dönüşür. - Yıldızsılar
Kütlesi 15M den büyük olan yıldızlar Kara delik (Patlamaya hazır) yıldızlardır. (Kuazarlar)

Kütlesi 5M kadar olan yıldızlara Küçük kütleli yıldız denir.

Kütlesi 5M ile 50 M arasında olan yıldızlara Büyük kütleli yıldız denir.
Büyük kütleli yıldızların ömrü, küçük kütleli yıldızlara göre daha kısadır.
Nötron yıldızları Pulsar olarak gözlemlenir.

Gök Adalar
Sarmal Gök Adalar: İki veya daha fazla sarmal kola sahip gök adalardır. Merkezinde daha yaşlı yıldızlar
kollarında genç yıldızlar vardır. Çekirdek büyüklüğü ve kollarının sarmallığına göre 5a,5b,5c,5d olarak
isimlendirilir.
Eliptik Gök Adalar: En büyük en fazla bulunan gök ada türüdür. Şekil itibari ile düzgün görünürler. Bazıları
basık küre şeklinde olabilir. Merkezi çok parlaktır. Genellikler yaşlı yıldızlardan oluşur. Toz ve gaz az olduğu
için yeni yıldız oluşumu nadiren görülür.
Düzensiz Gök Adalar: Belirgin bir özelliği ve şekli olmayan dağınık yapıdadırlar. Yapılarında bol miktarda
toz ve gaz bulundupundan yeni yıldız oluşumuna müsaittir. Bu nedenle yapısında çok sayıda genç yıldız vardır.
Etkileşimli Gök Adalar: Komşu gök adalarla çekimsel etkileşim içinde olan gök adalardır.
Aktif Gök Adalar: Merkezlerinden küçük bir bölgeden çok büyük miktarda enerji salınımı yapan gök
adalardır ve bilinen gök adaların yaklaşık %10 unu oluştururlar.
Radyo Gök Adaları: Radyo dalgası frekansı aralığında elektromanyetik dalga yayan gök adalardır. Genellikle
eliptik bir şekle sahiptirler.
Seyfert Gök adaları: Sarmal şekildedir ve çekirdekleri olağnüstü parlaktır. Bu gök adadan gelen ışın dalga
boyları görünür ışık, morötesi,kızıl ötesi ve x-ışınları bandındadır.
Yıldızsılar (Kuasarlar): Gözlemlenebilen evrende en uzak ve oldukça parlak olan aktif gök adalardır.

Gezegenler
Parlak bir yıldız gibi görüneni fakat yıldız olmayan devamlı düzenli bir şekilde hareket eden gök cisimlerine
gezegen denir.
Bir gök cisminin gezegen olması için;
- Güneş etrafında yörünge hareketi yapması
- Kendi kütle çekim etkisi altında küresel bir şekil alacak kadar kütleye sahip olması
- Yörüngesine yakın olan cisimleri yutmuş olması gerekir.
Gezegenler iki gruta incelenir
- Güneşe yakın olan küçük ve kayalık gezegenler: Merkür, Venüs, Dünya, Mars
- Güneşe uzak olan gazdevleri: Jüpiter, Satürn, Uranus, Neptün

Hazırlayan:
20 Selami AÇIKEL