ÄÀÑÒÀÍÈ-ßÙÌßÄ

ÙßÐÀÌÈ

____________ “ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2004
 Áó êèòàá “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè” (Áàêû, Ýÿíúëèê, 1978)
íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð

Òÿðòèá åäÿíè, þí ñþçöí âÿ

ëöüÿòèí ìöÿëëèôè: ßëéàð Ñÿôÿðëè

894.3611 - dc 21
AZE
Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè. Áàêû, “Øÿðã-Ãÿðá”, 2004,
120 ñÿù.

XIII ÿñð Àçÿðáàéúàí ïîåçèéàñûíûí ÿí ýþçÿë íöìóíÿëÿðè

ñûðàñûíà äàõèë îëàí “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè” äîüìà äèëèìèçäÿ
ãÿëÿìÿ àëûíìûø èëê ìÿñíÿâè êèìè ãèéìÿòëèäèð. Äàñòàí þç ãèäàñûíû
õàëã ÿäÿáèééàòûíäàí àëìûøäûð âÿ õàëã éàðàäûúûëûüûíà ìÿõñóñ
õîøáÿõò ñîíëóãëà áèòèð.
Ìöÿëëèôè áÿëëè îëìàéàí áó ÿñÿð ÿðóç âÿçíèíäÿ, ñàäÿ âÿ
àéäûí äèëäÿ éàçûëìûøäûð, ëàêèí áó âÿçí øåðè òàì þçöíÿ òàáå åäÿ
áèëìÿìèø, Àçÿðáàéúàí øåðèíèí ìèëëè áÿäèè-ïîåòèê ÿñàñûíû äÿéèø-
äèðìÿìèøäèð. Îíà ýþðÿ ùåúà âÿçíëè øåèð êèìè äÿ îõóíóð.

____________
ISBN 9952-418-16-4
© “ØßÐÃ-ÃßÐÁ”, 2004
 Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí
Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè
ñÿðÿíúàìû èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ
êèòàáõàíàëàðûíà ùÿäèééÿ åäèëèð
 ÞÍ ÑÞÇ

Àíà äèëèíäÿ éàçûëìûø øåðèìèçèí èëêèí íöìóíÿëÿðè áèçÿ

ãÿäÿð òàì øÿêèëäÿ ýÿëèá ÷àòìàìûøäûð. Ùÿñÿíîüëóíóí èêè
ãÿçÿëè, ßëèíèí “Ãèññåéè-Éóñèô”è ÕÛÛÛ ÿñð ÿäÿáèééàòûìûç
ùàããûíäà ìöÿééÿí òÿñÿââöð îéàòñà äà, áó ñèéàùûíû áèòìèø
ùåñàá åòìÿê îëìàç.
ÕÛÛÛ ÿñð ïîåçèéàìûçûí ýþçÿë, ìöêÿììÿë àáèäÿëÿðèí-
äÿí áèðè äÿ “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè” ïîåìàñûäûð. Áó
ÿñÿð äîüìà äèëèìèçäÿ éàçûëìûø èëê ïîåìà íöìóíÿñè êèìè
ñÿúèééÿâèäèð. Áó äà òÿáèèäèð êè, ãÿäèì âÿ çÿíýèí ÿäÿáè-
ìÿäÿíè òÿúðöáÿéÿ, þçöíÿìÿõñóñ áÿäèè-ïîåòèê ÿíÿíÿëÿðÿ
ìàëèê îëìàéàí áèð õàëã ÕÛÛÛ ÿñðäÿ àíà äèëèíäÿ áåëÿ áèð ýþ-
çÿë ñÿíÿò àáèäÿñè éàðàäà áèëìÿçäè. Ùàáåëÿ áó ïîåìà ýþñ-
òÿðèð êè, äîüìà äèëäÿ áÿäèè ÿñÿðëÿð éàðàòìàã ÿíÿíÿñè
ãÿäèì äþâðëÿðäÿí áàøëàìûøäûð. Èíúÿ çþâã, ýþçÿë ôèêèð áÿù-
ðÿñè îëàí äàñòàíûí îðòàéà ÷ûõàðûëìàñû ÷îõ äà óçàã äåéèëäèð.
1928-úè èëäÿ òöðê àëèìè Òÿëÿò Îíàé îíóí áèð ÿëéàçìàñûíû
àøêàðà ÷ûõàðûá ýåíèø þí ñþç, ëöüÿò âÿ øÿðùëÿðëÿ íÿøð åòäèðèð.
Ùÿì äÿ òÿñäèã åäèð êè, ÿñÿð Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ éàçûë-
ìûøäûð. Àçÿðáàéúàí àëèìëÿðèíäÿí Ù.Àðàñëû, É.Ñåéèäîâ,
____________
Ô.Çåéíàëîâ, Ò.Ùàúûéåâ, Ñ.ßëèçàäÿ, Ê.Âÿëèéåâ âÿ áàøãàëà-
ðûíûí ãÿäèì àáèäÿíèí èäåéà-áÿäèè êåéôèééÿòëÿðè, äèë-öñëóá

4
õöñóñèééÿòëÿðè áàðÿñèíäÿ èðÿëè ñöðäöéö ìöëàùèçÿëÿð äÿ
äèããÿòÿëàéèãäèð.
“Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè” àíàäèëëè ïîåçèéàìûçûí èë-
êèí òÿøÿêêöë òàðèõèíè, îíóí èäåéà-ìþâçó ìÿíáÿëÿðèíè, ñÿ-
íÿòêàðëûã èñòèãàìÿòèíè, ìèëëè áÿäèè-ïîåòèê õöñóñèééÿòëÿðèíè
àðàøäûðìàã áàõûìûíäàí äà ñîí äÿðÿúÿ äÿéÿðëè áèð ÿñÿðäèð.
ßñÿð 1632 ìèñðàäàí èáàðÿòäèð. Ïîåìà êëàññèê ìÿñíÿâèëÿð
êèìè ÿíÿíÿâè áàøëûãëàðëà áàøëàéûð. Ëàêèí ÿëéàçìàñû áàøäàí
âÿ ñîíäàí ÷àòûøìàç îëäóüóíäàí áóðàäà ðÿñìè áàøëûãëàðûí
ùàìûñûíû ýþðìöðöê. Îíà ýþðÿ äÿ ïîåìà ìöÿëëèôèíè ìöÿé-
éÿíëÿøäèðìÿê äÿ ìöìêöí äåéèëäèð. Îðòà ÿñð ìÿíáÿëÿðèí-
äÿ äÿ îíóí áàðÿñèíäÿ ìöÿééÿí ãåéä âÿ èøàðÿéÿ ðàñò ýÿë-
ìÿäèê. Ëàêèí ïîåìà òÿñäèã åäèð êè, äàñòàíû éàçàí øàèð þç
ðóùóíà ýþðÿ õàëãà éàõûí áèð ñÿíÿòêàð îëìóø, íàüûë÷û, ãèñ-
ñÿõàí êèìè òàíûíìûøäûð. Øàèð ÿùâàëàòà êå÷ìÿçäÿí ãàáàã
èëêèí ìèñðà âÿ áåéòëÿðäÿ äèíè-ôÿëñÿôè âÿ áÿäèè äóéüóëàðûíû
àéäûíëàøäûðûð, éåíè ÿñÿð éàðàòìàüû øÿðÿô èøè ñàéûð. Ìÿíà
äÿíèçëÿðèíè ñåéð åäèá, òöêö òöêäÿí ñå÷ÿí øåèðñåâÿðëÿðè
äöðð, ýþâùÿð êèìè èøûã ñà÷àí áÿäèè ñþçäÿí çþâã àëìàüà ÷à-
üûðûð, àüûë-ùèêìÿò øöàñû èëÿ îíëàðûí ãÿëáèíè èøûãëàíäûðûð:
Áó äàñòàíû áó ýöí áöíéàä åäÿëèì,
Ùÿãèí ãöäðÿòëÿðèí áèç éàä åäÿëèì.
Ýÿëèí, åé ìÿíè áÿùðèí ñåéð åäÿíëÿð,
Áó äÿðéà ýþâùÿðèíäÿí õåéð åäÿíëÿð.
____________
Ìÿàíèäÿ ãûëû èêè áè÷ÿíëÿð,
Äèëèíäÿí äàèìà ýþâùÿð ñà÷àíëàð.

5
 Ïîåìàäà ùàäèñÿëÿð àëòû ìÿúëèñäÿ âåðèëèð. ÕÛÂ ÿñðäÿ
éàðàíàí Éóñèô Ìÿääàùûí “Âÿðãà âÿ Ýöëøà”ñû, Õ ÿñð
øàèðè Øÿìñèí “Éóñèô âÿ Çöëåéõà”ñû äà ìÿúëèñëÿð øÿêëèíäÿ
ãóðóëóá. Áèðèíúè ÿñÿðäÿ äÿ àëòû ìÿúëèñ âàðäûð. Áó äà òÿñäèã
åäèð êè, ÿùâàëàòû ìÿúëèñëÿðÿ áþëöá âåðìÿê ùÿìèí äþâð åïèê
øåðè ö÷öí ÿíÿíÿéÿ ÷åâðèëìèøäè, ùÿì äÿ áóíóí ÿñàñ ñÿáÿ-
áè, íàüûë âÿ äàñòàíëàðû õàëã è÷ÿðèñèíäÿ éàéìàã, “äèíëÿéèúè”
éûüìàã àðçóñóíäàí èðÿëè ýÿëèðäè:
Ùÿð ìÿúëèñèí àõûðûíäà äà äèíëÿéèúèëÿðÿ ìöðàúèÿò îëóíóð:

Ýÿëèí áàðû, áó ýöí ñþùáÿò ãûëàëûì,

Ìÿàíè êàíûíûí äöððöí áóëàëûì...
Ýÿëÿëèì áó ö÷öíúö ìÿúëèñÿ áèç,
Õÿáÿðèìäÿí åøèäèí ÷öí õÿáÿð ñèç.

ßñÿð èäåéà-ôÿëñÿôè ìÿçìóíó, ìöíäÿðèúÿñè, ìÿôêóðÿ-

ñè, äèë âÿ öñëóáóíà ýþðÿ õàëã ðóùóíó èôàäÿ åäèð, õàëãûí
öðÿéèíäÿí õÿáÿð âåðèð, íàüûë âÿ äàñòàí ÿíÿíÿëÿðè èëÿ éà-
õûíäàí ñÿñëÿøèð. Áó ýöí åëÿ øèôàùè ÿäÿáèééàò íöìóíÿëÿðè
âàð êè, “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè”íè õàòûðëàäûð.
ßñÿð þç ãóðóëóøóíà ýþðÿ êëàññèê ïîåìàëàðäàí áèð ãÿ-
äÿð ôÿðãëÿíèð. Ìöÿëëèô, äàñòàí-ìÿñíÿâè ÿíÿíÿñèíäÿíñÿ,
íàüûëâàðû öñëóáà ñàäèã ãàëàðàã ùàäèñÿíè áèðáàøà áàøëàéûð,
õàëã äàñòàíëàðûíäàí, êëàññèê ïîåìàëàðäàí ôÿðãëè îëàðàã
____________
ãÿùðÿìàíëàðûí ÿñèë-íÿúàáÿòè áàðÿñèíäÿ ìÿëóìàò âåðìÿéÿ
åùòèéàú äóéìóð. Øàèðèí Íèçàìè ìþâçóëàðûíûí äÿáäÿ îëäó-

6
üó áèð çàìàíäà îðèæèíàë áèð ÿùâàëàòû èøëÿìÿñè äÿ òÿãäèðÿëà-
éèãäèð. Ùÿì äÿ áó úÿùÿò ñÿíÿòêàðûí äöíéàýþðöøö, áÿäèè
çþâãö, áàüëû îëäóüó ïîåòèê ÿíÿíÿëÿðëÿ èçàù îëóíà áèëÿð.
Ùèññ îëóíóð êè, î, Íèçàìèíèí – äàùè øàèðèí ùóìàíèñò èäåéà-
ëàðûíäàí äà èëùàì àëìûøäûð.
Áöòöí áóíëàðëà éàíàøû, Íèçàìè ïîåìàëàðûíäà îëàí
åïèê ÿçÿìÿò, èúòèìàè äöøöíúÿ âÿ ìöøàùèäÿëÿð, èíñàí ïñè-
õîëîýèéàñûíû îíóí äàõèëè-ìÿíÿâè àëÿìèéëÿ âÿùäÿòäÿ
àëìàã “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè”äÿ ëàçûìè áÿäèè éöêñÿê-
ëèéÿ ãàëõà áèëìèð. Ëàêèí øàèðèí áÿäèè äöøöíúÿñè, ìöùàêè-
ìÿñè, ìÿíòèãè, ÿñÿðäÿêè êîíôëèêò âÿ îíóí ùÿëëè, ñöæåò õÿòòè
âÿ ñóðÿòëÿðèí ñÿúèééÿñè èëÿ áàüëû îëàí àìèëëÿð áèçè äöøöí-
äöðìÿéÿ áèëìèð. Ùàáåëÿ áöòöí áóíëàð øàèðèí éàøàäûüû ìö-
ùèò âÿ ýåð÷ÿêëèêëÿ éàõûíäàí áàüëûäûð.
Íèçàìè çÿìàíÿñèíèí îáðàçûíû, áÿäèè-åïèê ïàíîðàìàñû-
íû éàðàäûðäû. Òàðèõè-ÿôñàíÿâè ùàäèñÿëÿð áàðÿñèíäÿ äåéèë, èí-
ñàí ùàããûíäà äàñòàí éàçìàüû ãàðøûñûíà ìÿãñÿä ãîéìóøäó,
åïèê ñÿíÿòèí èñòèãàìÿòèíè äÿ îíà éþíÿëòìèøäè. Íèçàìèíèí
ÿäÿáèééàòà ýÿòèðäèéè áó éåíèëèê äóéüóñó ñîíðàêû ÿñðëÿð
ïîåçèéàñûíà äà òÿñèðñèç ãàëìàìûøäûð. “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿ-
ðàìè”äÿ äÿ ñÿíÿòêàðûí ãàðøûñûíäà èêè ñóðÿò – ßùìÿä Ùÿðàìè
âÿ Ýöëÿíäàì ñóðÿòëÿðè, îíëàðûí áÿäèè îáðàçëàðûíû éàðàòìàã
ìÿãñÿäè äóðóðäó. Øàèð ãÿùðÿìàíëàðûíûí ñèìàñûíäà þç
äþâðöíÿ ìÿõñóñ õöñóñèééÿòëÿðè ÿêñ åòäèðèðäè. Ìÿùäóä
____________
ÿëàãÿ âÿ ìöíàñèáÿòëÿðè ãÿëÿìÿ àëñà äà, èúòèìàè-òàðèõè ìö-
ùèòè äåéèë, ãÿùðÿìàíëàðûí õàðàêòåðëÿðèíè äàùà ÷îõ þí ïëàí-

7
äà âåðèðäè. Øàèðèí åñòåòèê âÿ èúòèìàè èäåàëû äà, ïîåìàíûí
ìöíäÿðèúÿñè äÿ áóíóíëà øÿðòëÿíèð. ßñÿðäÿ ÿââÿëäÿí àõûðà
ãÿäÿð Ýöëÿíäàìûí òàëåéè, áàøûíà ýÿëÿí ìàúÿðà âÿ ÿùâà-
ëàòëàðûí òÿñâèðè áÿäèè òÿäãèãàò îáéåêòèíÿ ÷åâðèëèð.
Êëàññèê àøèãàíÿ ìÿñíÿâèëÿðäÿ ÿñÿðèí àäû, ãîøà ãÿùðÿ-
ìàíëàðûí àäûíû äàøûéûðäû, äèäàêòèê-åïèê äàñòàíëàðäà èñÿ áàø
ãÿùðÿìàíûí àäûíà áèð “íàìÿ” ñþçö ÿëàâÿ îëóíóð, áÿçÿí
äÿ ìöúÿððÿä áèð ìÿôùóìëà âåðèëèðäè. Áó ãÿùðÿìàíëàðûí äà
ùàìûñû, äåìÿê îëàð êè, ìöñáÿò ãÿùðÿìàíëàðäûð. “Äàñòàíè-
ßùìÿä Ùÿðàìè”äÿ èñÿ ìÿíôè ñóðÿò, øÿð ãöââÿñè äàùà ãà-
áàðûãäûð, ïîåìàíûí àäû äà îíóí àäûíäàí àëûíûá, “íàìÿ”
ÿâÿçèíÿ èñÿ “äàñòàí” êÿëìÿñè èøëÿíìèøäèð êè, áó äà òÿáèè
èäè. “Íàìÿ” ñþçöíö øàèð èøëÿäÿ áèëìÿçäè, ÷öíêè ìÿíôè
ãÿùðÿìàíûí àäûíà “íàìÿ” ñþçö ãîøìàã ÿñÿðèí ðóùó èëÿ
áèð àðàéà ñûüìûðäû, “íàìÿ” éàëíûç èäåàë ãÿùðÿìàíëàðà àèä-
äèð. Ïîåìàäà ÿñàñÿí ùÿéàòûí ìÿíôèëèêëÿðè âÿ èíñàí òÿáèÿ-
òèíäÿ îëàí ïèñ ñèôÿòëÿð òÿíãèä îëóíóð.
“Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè”äÿ ÷îõøàõÿëè, ãîë-áóäàãëû
ùàäèñÿëÿð îëìàñà äà, ìàðàãëû ãÿùðÿìàíëàðëà ãàðøûëàøûðûã.
Äàñòàíûí ùÿð ìèñðà âÿ áåéòèíäÿ øÿðÿ, çöëìÿ, ÿäàëÿòñèçëè-
éÿ, ðÿçàëÿòÿ ãàðøû êÿñêèí íèôðÿò, ëÿéàãÿòëè èíñàíà èñÿ éöê-
ñÿê ìÿùÿááÿò âÿ ãàéüû, ùÿññàñ ìöíàñèáÿò âàðäûð. Èíñàíà
ìöíàñèáÿò áó ùèññ èëÿ áàüëûäûð, ùÿìèí áàõûìäàí ãèéìÿò-
ëÿíäèðèëèð, ãÿùðÿìàíëàðûí ýþçÿë, éàõóä ÷èðêèí îëìàñû äà
____________
ýöçýöäÿí àøêàðà ÷ûõûð. Êîíêðåò áèð ìöíàñèáÿòäÿ –
ßùìÿä Ùÿðàìèíèí Ýöëÿíäàìà ìöíàñèáÿòèíäÿ îíóí õà-

8
ðàêòåðè àéäûíëàøûð. Åéíè çàìàíäà ßùìÿä Ùÿðàìè çÿìàíÿ
âÿ ìöùèòäÿí òÿúðèä îëóíìóð, îíóí äàâðàíûøûíäà, äàõèëè
àëÿìèíäÿ, ÿëàãÿ âÿ ìöíàñèáÿòëÿðèíäÿ äþâðöí ÿêñ-òÿñèðèíè
ýþðöðöê.
Áó äàñòàíäà “Ùÿðàìè” ñþçö ìÿíôè ìÿíà äàøûéûð. Úÿ-
ëàëèëÿð ùÿðÿêàòû äþâðöíäÿí ôÿðãëè îëàðàã ùÿðàìèéÿ, äÿëèéÿ
äÿðèí áèð íèôðÿò äÿ þçöíö ýþñòÿðèð. ×öíêè, ßùìÿä Ùÿðàìè
âÿ îíóí ÿëàëòûëàðû ìÿçëóì êöòëÿëÿðèí òÿðÿôèíäÿ äóðóá åëèí,
îáàíûí ñÿàäÿòè íàìèíÿ ÷àðïûøàí Êîðîüëó äÿëèëÿðèíäÿí
ÿñàñëû øÿêèëäÿ ôÿðãëÿíèðëÿð. Îíëàðû àíúàã îüóðëóã, ãóëäóð-
ëóã äöøöíäöðöð. Ùÿðàìèëÿðè Áàüäàäà ýÿòèðèá ÷ûõàðàí äà áó
ãöââÿäèð.
Àçÿðáàéúàíûí éàçûëû âÿ øèôàùè ÿäÿáèééàòûíäà õåéèðëÿ
øÿðèí ìöáàðèçÿñèíè òÿñâèð åäÿí ÿñÿðëÿð ÷îõäóð. Îíëàðäà
ãàðà ãöââÿëÿð íÿúèá, ýþçÿë èíñàíëàðûí éîëóíó êÿñèð, éàðà-
ìàç ÿìÿëëÿðè èëÿ ñå÷èëèðëÿð. Íèçàìèíèí “Éåääè ýþçÿë”èí-
äÿêè éåääè íàüûëûí ùàìûñûíäà áÿäèè äöøöíúÿíèí òÿäãèãàò
îáéåêòè èêè ãöââÿíèí ìöáàðèçÿñèíäÿí èáàðÿòäèð. “Äàñòàíè-
ßùìÿä Ùÿðàìè”äÿ äÿ ßùìÿä Ùÿðàìè õÿáèñëèéè, ðèéàêàð-
ëûüû, çàëèìëèéè òÿìñèë åäèðñÿ, Ýöëÿíäàì ýþçÿëëèê âÿ ìÿðä-
ëèê ðÿìçèäèð. ßùìÿä Ùÿðàìè îüðó, éîëêÿñÿí, ìÿøùóð áèð
ùÿðàìèäèð. Êðûìäàí ÷ûõûá Áàüäàä øÿùÿðèíÿ éîëà äöøöð,
ñóëòàíûí õÿçèíÿñèíè éàðàðêÿí äîããóç éîëäàøûíû èòèðèð âÿ þçö
äÿ àüûð éàðàëàíûð. Ýöëÿíäàìäàí èíòèãàì àëìàã åøãè èëÿ
____________
àëîâëàíûá éàíûð. Î, ùèéëÿ âÿ òÿäáèðëÿ Ýöëÿíäàìëà åâëÿíèð.
Ëàêèí áó èçäèâàú îíóí êèí-êöäóðÿòèíè ñîéóòìóð, ôöðñÿò

9
äöøÿí êèìè, ùÿòòà þç ãàäûíûíäàí áåëÿ èíòèãàì àëìàã èñòÿ-
éèð. Àììà àõûðäà úÿçàñûíà ÷àòûð.
Øàèð áÿäèè ìÿíòèãè èëÿ èíàíäûðûð êè, ßùìÿä Ùÿðàìè úÿ-
çàñûíû òÿñàäöôÿí àëìûð. Î, ïèñ èøëÿðèíèí ãóðáàíû îëóð. Ïîå-
ìàäà ßùìÿä Ùÿðàìè èëÿ áàüëû ùàäèñÿëÿð òÿáèè àõàðûíäàí
÷ûõàðûëìûð, ìÿíôè ãÿùðÿìàí êå÷èëìÿç éîëëàäàí êå÷èðèëìèð,
ÿêñèíÿ, ùÿð øåé òÿáèè âÿ èíàíäûðûúû ýþðöíöð.
Ïîåìàäà ßùìÿä Ùÿðàìèíèí è÷ öçö, îíóí ìÿíÿâè úÿ-
ùÿòäÿí ñàô, èøûãëû èíñàíëàðëà ãàðøûëàøäûüû ñÿùíÿëÿðäÿ äàùà
äà àéäûíëàøûð. Ýöëÿíäàìû Êðûìà àïàðàðêÿí îíó éîëäà àüûð
úÿçà èëÿ þëäöðìÿê ôèêðèíÿ äöøöð. Äîüìà àðâàäûíû òîíãàë-
äà éàíäûðìàã ö÷öí îäóí òîïëàìàüà ýåäÿðêÿí áó éåðëÿð-
äÿí êå÷ÿí Õîúà Ðöñòÿì Ýöëÿíäàìû õèëàñ åäÿ áèëèð. Øàèð
Ýöëÿíäàìû þëöìäÿí ãóðòàðàí Õîúà Ðöñòÿìè ìåùðèáàí,
ñÿìèìè, õåéèðõàù âÿ ãàéüûêåø áèð èíñàí êèìè òÿãäèð åäèá
áÿéÿíèð, îíó ìöàñèðëÿðèíÿ íöìóíÿ ýþñòÿðèð. Áåëÿëèêëÿ äÿ,
áó ãÿíàÿòÿ ýÿëèð êè, ùÿéàòäà øÿð éîëóíó òóòàí øÿðÿ, éàõøû-
ëûã éîëóíó òóòàí èñÿ éàõøûëûüà ÷àòûð. Èíñàí ÿõëàãè-ìÿíÿâè
ýþçÿëëèéè, õîø ÿìÿëëÿðè èëÿ óúàëûð, ñÿàäÿòÿ éåòèð, øÿðÿ, ôèòíÿ-
ôÿñàäà éóâàðëàíìàã èñÿ îíó áÿäáÿõòëèéÿ àïàðûá ÷ûõàðûð.
Äîüìà ÿäÿáèééàòûìûçà ìÿõñóñ åïèê ÿíÿíÿëÿðäÿí áè-
ðè, ùÿì äÿ ÿí ýþçÿëè ãàäûíà éöêñÿê ìöíàñèáÿòèí áÿäèè èôà-
äÿñèäèð. Õàëã éàðàäûúûëûüûíäà, êëàññèê ïîåçèéàäà áó çÿðèô,
öëâè ìÿõëóã ùÿéàòûí áÿçÿéè âÿ ñÿàäÿò ìÿíáÿéèäèð, äöíéà
____________
þç èøûüûíû îíóí úàìàëûíäàí àëûð, ñàô åøãè, àüëû, êàìàëû ãÿù-
ðÿìàíëàðûí ãÿëáèíè èøûãëàíäûðûð, çàëûì øàùëàðû äÿéèøäèðèð.

10
Íèçàìèíèí èñìÿò âÿ ýþçÿëëèê ìöúÿññÿìÿñè îëàí Øèðèíè
Õîñðîâó öëâèééÿò äÿðÿúÿñèíÿ éöêñÿëäèð; èíúÿ, çÿðèô Ëåéëè,
Ãåéñè Ìÿúíóí åäèð; úÿñàðÿò âÿ àüûë ðÿìçè îëàí Íöøàáÿ
äöíéà ôàòåùè Èñêÿíäÿðÿ ìöäðèêëèê ôÿëñÿôÿñè þéðÿäèð; òÿì-
êèíëè, óçàãýþðÿí Ôèòíÿ Áÿùðàì öçÿðèíäÿ ìÿíÿâè ãÿëÿáÿ
÷àëûð. ßñðëÿðèí ãàðàíëûã ñÿùèôÿëÿðèíäÿí óúàëàí “Äÿäÿ Ãîð-
ãóä”óí Ñåëúàí õàòóíó, Áóðëà õàòóíó, Áàíó÷è÷ÿéè ÿðÿíëÿð
ÿðÿíè èýèäëÿðëÿ ãàðøûëàøûð, àò ìèíèá îõ àòûð, éåðè ýÿëÿíäÿ
éàüû äöøìÿíÿ ãàí óääóðóð, îüóç áàùàäûðëàðû éóõóäà èêÿí
êàôèðèí áàøûíû ýÿòèðèðëÿð. Ýöëÿíäàì äà áåëÿ àüûëëû, úÿñàðÿò-
ëè âÿ èýèä áèð ãàäûíäûð. Î, ßùìÿä Ùÿðàìè êèìè áèð ãóëäóð-
ëà, ñåùðêàðëà ãàðøûëàøûð, îíóí öçÿðèíäÿ ùÿì úèñìàíè, ùÿì
äÿ ìÿíÿâè ãÿëÿáÿ ÷àëûð. Øàèð Ýöëÿíäàìûí ãÿëÿáÿñèíè
åúàçêàð ãöââÿëÿðëÿ áàüëàìûð, îíóí þç ìÿòàíÿòè âÿ èðàäÿ-
ñèíäÿ àõòàðûá òàïûð. ×öíêè Ýöëÿíäàì ÿñÿðäÿ ùÿìèøÿ, ùÿð
éåðäÿ þç ñÿàäÿòèíèí êåøèéèíäÿ äóðóð, åéíè çàìàíäà ñîí
äÿðÿúÿ äÿ òÿâàçþêàðäûð. Ñóëòàíûí õÿçèíÿñèíè éàðàí îüðóëà-
ðû þëäöðöá, ßùìÿä Ùÿðàìèíè éàðàëàñà äà, áó õÿáÿðè ùå÷
êÿñÿ áèëäèðìèð.
Ýöëÿíäàìûí áèð èíñàí êèìè ÿõëàãè-ìÿíÿâè ñÿúèééÿñè-
íè äÿ øàèð óíóòìóð, èíúÿ, çÿðèô áîéàëàðëà îíóí ñóðÿòèíè òà-
ìàìëàéûð. Ýöëÿíäàì ãÿùðÿìàíëûã ÷àüëàðûíäà èýèäëèéè èëÿ
óúàëûðñà, àèëÿ-ìÿèøÿò ñÿùíÿëÿðèíäÿ ñàô, ñÿìèìè äóéüóëàðû,
èøûãëû àëÿìè èëÿ óíóäóëìàç òÿñèð áóðàõûð. Àòàñû îíó ßùìÿä
____________
Ùÿðàìèéÿ ÿðÿ âåðÿíäÿ àòàñûíûí öçöíÿ àü îëìóð, ùÿì äÿ
Ùÿðàìèíèí åòèáàðûíà, ñÿäàãÿòèíÿ èíàíûð, ìÿíÿâèééàòúà äÿ-

11
éèøìÿäèéèíè àüëûíà áåëÿ ýÿòèðìèð. Òÿñàäöôè äåéèë êè, ÿðèíèí
ãóëäóð îëäóüóíó àòàñûíà áèëäèðìèð, áöòöí áóíëàðëà éàíàøû
Ýöëÿíäàì Øèðèí êèìè ãàäûíëûã ëÿéàãÿòèíè, èñìÿòèíè, øÿðÿ-
ôèíè äÿ ãîðóéóð.
Áèð úÿùÿò äÿ ñÿúèééÿâèäèð êè, êëàññèê ïîåìàëàðäà ãûçûí
åøãèíäÿí þíúÿ àíà ñîðàã òóòóð, “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðà-
ìè”äÿ èñÿ àòà þç ãûçûíà ÿðÿ ýåòìÿéè òÿêëèô åäèð, àíà ñóðÿ-
òèíÿ èñÿ ðàñò ýÿëìèðèê. Ïîåìàäàêû áó õöñóñèééÿò “Äÿäÿ
Ãîðãóä”ëà, òöðê õàëãëàðûíûí åïîñ ÿíÿíÿëÿðè èëÿ áàüëûäûð.
Áó ýþðöøäÿí Ýöëÿíäàìûí àòàñû èëÿ ìöñàùèáÿñè, àòàíûí ãû-
çûíà ìöðàúèÿòè õöñóñèëÿ ñÿúèééÿâèäèð:

Øÿùÿíøàù äåäè: åé úàíûì ïàðàñû

Êè, ñÿíñÿí ýþçöìöí àüû, ãàðàñû.
Ðÿâàìûäóð áÿíèì ñþçöì ñûéàñàí,
Ýÿðÿêìÿç îë ÿðè áàíà äåéÿñÿí.
ßéàëûìñàí áÿíèì, ñÿí, ùÿì úàíûìñàí,
Úèýÿðèìñÿí, äàìàðûì, ùÿì ãàíûìñàí.
Ãÿðÿç áèð áîøëóã èñÿ áó çàìàíäà
Íå÷öí èñòÿìÿéÿñÿí àíû ñÿí äÿ?!
Èðàã éåðÿ ñÿíè âåðèð îëóðñàì,
Áÿíÿ (áèð) äÿðääöðöð ñÿíñèç îëóðñàì.
Ñÿíè áó éèýèäÿ êÿáèí åäÿì áÿí,
Éöçöíö ýþðÿ äóðàì äÿìáÿäÿì áÿí,
____________
Ñþçöì éàíëûø îëóð èñÿ óòàíàì,
ßéàëûìñàí, ñÿíÿ éàâóçìó ñàíàì?!

12
 Ýöëÿíäàì àòàíûí áó ñþçëÿðèíäÿí ñîíðà óòàíäûüûíäàí
ýöë êèìè ãûçàðûð, íÿðýèç ýþçëÿðè ñöçöëöð, ÿäÿáëÿ àòàñûíà áå-
ëÿ úàâàá âåðèð:

ßäÿá áèðëÿ äåð: åé äþâëÿòëè àòà

Ñÿõàâÿò êàíû, åé ìöðâÿòëè àòà,
Ñèçÿ áèð ãàðøû ñþéëÿìÿê åéèáäèð,
Óëóëàð áó ñþçö áþéëÿ äåéèáäèð.
Áèçÿ ñþç ñþéëÿìÿê äöøìÿç ãàòûíäà
Ùÿìèí ãóëëóã ýÿðÿêäèð ùÿçðÿòèíäÿ.
Íÿ äåéÿéèí, àòà, ôÿðìàí ñÿíèíäèð,
ßýÿð äÿðäëè èñÿì äÿðìàí ñÿíèíäèð.

Ïîåìàäà ßùìÿä Ùÿðàìè íÿ ãÿäÿð ñîéóã, åòèíàñûç,

äÿâÿ êèìè êèíëè áèð èíñàí îëñà äà, Ýöëÿíäàì áèð î ãÿäÿð
òÿìèç âÿ ýþçÿëäèð. Î, ÿðèíèí ìÿíÿâè áîøëóüóíó ýþðöð âÿ
èíòèãàì ùèññè èëÿ éàøàäûüûíûí øàùèäè îëàíäàí ñîíðà îíäàí
öç äþíäÿðèð. Þç õîøáÿõòëèéèíè íàìóñëó, àëèúÿíàá èíñàíëàð
àðàñûíäà àðàéûá òàïûð. Òàëå Ýöëÿíäàìû Øèðàç ñàðàéûíà àïà-
ðûá ÷ûõàðûð. Øèðàç áàíóñó – áó íÿúèá, ùÿëèì òÿáèÿòëè èíñàí
Ýöëÿíäàìûí ãÿìèíÿ øÿðèê ÷ûõûð, îíó ýöëÿð öçëÿ ãàðøûëàéûð,
ãàéüûñûíà ãàëûð; Ýöëÿíäàìû îüëóíà òÿãäèì åäÿðêÿí îíóí
ãÿëáèíèí ñÿñèíè äèíëÿéèð, åøã âÿ ýþçÿëëèê ÿñàñûíäà ãóðóëàí
áó àèëÿíèí õîøáÿõòëèéèíèí êåøèéèíäÿ äóðóð.
____________
Ýöëÿíäàìûí öçö ýöëñÿ äÿ áèð àí äà îëñà î, ßùìÿä
Ùÿðàìèíè óíóäà áèëìèð, äàèìà ãîðõó è÷ÿðèñèíäÿ éàøàéûð.

13
Ùÿì äÿ þçöíö éîõ, Ýöëÿôðóõó, îíóí òàëåéèíè äöøöíöð.
ßùìÿä Ùÿðàìèäÿí ãîðóíìàã ö÷öí ãûðõ ïèëëÿêÿíëè áèð ñà-
ðàé òèêèëìÿñèíè òÿêëèô åäèð. Äîüðóäàí äà, áó ñàðàé ùàçûð
îëóð, èêè àðñëàí âÿ ãûðô íÿôÿð èýèä îíóí êåøèéèíè ÷ÿêèð. Ëà-
êèí Øèðàç ñàðàéûíà ýÿëèá ÷ûõàí ßùìÿä Ùÿðàìè ñåùð èëÿ êå-
øèê÷èëÿðè áèùóø åäèá þëäöðöð âÿ Ýöëÿíäàìûí îòàüûíà éîë òà-
ïà áèëèð. Ýöëÿíäàì þëöì àéàüûíäà îëñà äà, ÿðè Ýöëÿôðóõó
îéàòìûð, Ùÿðàìèíèí îíó þëäöðÿúÿéèíäÿí ãîðõóð. Áöòöí
úÿñàðÿòèíè òîïëàéàðàã ßùìÿä Ùÿðàìèíè ãûðõ ïèëëÿêÿíäÿí
âóðóá éåðÿ éûõàðàã þëäöðöð. Ñîíðà èñÿ Ýöëÿôðóõó îéàäûð,
áöòöí ñàðàé, Øèðàç ÿùëè ñîí äÿðÿúÿ ñåâèíèð, áó èýèä ãàäûíà
àëãûø ñþéëÿéèðëÿð. Áåëÿëèêëÿ, ïîåìàäà ÿùâàëàò íèêáèí áèð
ñîíëóãëà áèòèð, èêè àøèãèí ãÿëÿáÿñè èëÿ òàìàìëàíûð.
“Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè”äÿ øàèð ùàäèñÿëÿðè åëÿúÿ
íàüûë åòìèð. Áÿäèè öìóìèëÿøäèðìÿëÿð äÿ àïàðûð, ÿùâàëàò âÿ
ñóðÿòëÿðÿ þç ìöíàñèáÿòèíè áèëäèðìÿéè äÿ óíóòìóð, çÿìà-
íÿñèíäÿ áàø àëûá ýåäÿí îüðóëóüó, ãóëäóðëóüó, ðèéàêàðëûüû,
ãÿääàðëûüû, þçýÿñèíèí ñÿàäÿòèíÿ øÿðèê ÷ûõìàüû, ðóùè-ìÿíÿâè
äàéàçëûüû ïèñëÿéèð. Ùàäèñÿëÿðèí ýÿðýèí èíêèøàôûíäà, äðàìà-
òèê êîíôëèêòèí ùÿëëèíäÿ, ãÿùðÿìàíëàðûí ìÿíÿâè ñèìàñûíûí
àéäûíëàøäûðûëìàñûíäà, þç áÿäèè-åñòåòèê âÿ èúòèìàè èäåàëûíû
èôàäÿëè øÿêèëäÿ ãÿëÿìÿ àëûð.
Ïîåìà äèë âÿ öñëóáúà ÕÛÛÛ ÿñð àáèäÿëÿðè èëÿ ñÿñëÿøèð.
Òÿùêèéÿ öñóëó ñàäÿäèð, äÿðèí ôÿëñÿôè ôèêèðëÿðÿ, øàù ìèñðà
____________
âÿ áåéòëÿðÿ àç ðàñò ýÿëèðèê. Ïîåìà ÿðóçóí ùÿçÿú áÿùðèíäÿ-
äèð. Ùÿì äÿ øåèðëÿð îí áèð ùåúàëû (4-4-3) øåðè õàòûðëàäûð.

14
ßñÿðäÿ âÿçíäÿí ìÿãñÿäÿóéüóí øÿêèëäÿ èñòèôàäÿ îëóíìóð.
Áÿçè éåðëÿðäÿ èìàëÿ âÿ çèùàô (øåèðäÿ âÿçíÿ óéàðàã áÿçè
ùåúàëàðûí òÿëÿôôöçöíö ãûñàëòìà âÿ éà óçàòìà) äà âàðäûð.
Áó äà òÿñàäöôè äåéèëäèð. ×öíêè àíàäèëëè ïîåçèéàìûçûí èëê
òÿøÿêêöë ÷àüëàðûíäà ÿðóçëà ùåúà àðàñûíäà êÿñêèí àéðûëûãëàð
ÿñàñÿí íÿçÿðÿ ÷àðïìûðäû. ßðóç ùÿëÿëèê òöðêëÿøìÿìèø,
ìèëëè øåèð þë÷öñö êèìè ñàáèòëÿøìÿìèøäè. Áóíäàí ÿëàâÿ, ãà-
ôèéÿëÿð è÷ÿðèñèíäÿ äÿ òàì ãàôèéÿëÿðëÿ, éàðûìãàôèéÿëÿðëÿ,
áÿçÿí äÿ ãàôèéÿñèç ìèñðà âÿ áåéòëÿðëÿ ãàðøûëàøûðûã. Ðÿäèô
âÿ úèíàñëàðäàí äà èñòèôàäÿ îëóíìóøäóð.
ßñÿðäÿ ùàäèñÿëÿð Êðûì, Øèðàç âÿ Áàüäàääà âàãå îëóð.
Áèð éåðäÿ èñÿ Ýöðúöñòàíûí àäû ÷ÿêèëèð. Ïîåìàäà Àçÿðáàé-
úàíëà ÿëàãÿëè úÿùÿòëÿð ÷îõäóð. Øàèð Äöùÿíý, Ùèúàçè, Ùö-
ñåéíè, Úÿíýè, Øàùíàç, Èñôàùàíè, Èðàãè, Íîâðóç, Íöùÿôòè âÿ
ñ. ìóñèãè àäëàðûíû èøëÿäèð, òÿíáóð, óä, äöíáöð, íàüàðà, äà-
âóë, íàé, øåøòÿ (øåøòàð), ñàç, ãîïóç âÿ ñ. ìóñèãè àëÿòëÿðèí-
äÿí äàíûøûð. Ìöõòÿëèô àèëÿ-ìÿèøÿò àäÿò âÿ ÿíÿíÿëÿðèíè ýþñ-
òÿðèð. Öìóìèééÿòëÿ, “Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè” ìÿñíÿâèñè
äèë âÿ öñëóáúà “Êèòàáè-Äÿäÿ Ãîðãóä”à ÷îõ éàõûíäûð.
“Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè”íèí ÿëéàçìàñû ðöãÿ âÿ ñöëñ
õÿòòèíÿ éàõûí õÿòëÿ éàçûëìûøäûð. Ïîåìà ÿäÿáè äèëèìèçèí ÿí
ãèéìÿòëè àáèäÿëÿðèíäÿíäèð. Îíóí äèë áàõûìûíäàí þéðÿíèë-
ìÿñè, ùÿì äÿ öìóìòöðê àáèäÿëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿëè øÿêèëäÿ
òÿäãèãè ýþçÿë íÿòèúÿëÿðÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðà áèëÿð. Öìóìèééÿò-
____________
ëÿ, áóðàäà ÿðÿá âÿ ôàðñ ñþçëÿðè òÿáèè îëàðàã àç èøëÿíìèøäèð.
Ãÿäèì òöðê (Àçÿðáàéúàí) ñþçëÿðèíèí èøëÿíìÿñè äÿ òÿñàäö-

15
ôè äåéèëäèð. Øàèð ÷îõ éåðäÿ äÿì, îë ÿâÿçèíÿ îëóê, øîëóã
ñþçëÿðèíäÿí ôàéäàëàíûð, ñèôÿò äÿðÿúÿëÿðèíè áèëäèðìÿê ö÷öí
îíëàðûí ñîíóíà -ðàã, -ðÿê øÿêèë÷èëÿðèíè ãîøóð, ùÿìúèíñ
ñþçëÿð àðàñûíäà “âÿ” ÿâÿçèíÿ “è” èøëÿäèëèð. ßñÿðäÿ áèëèì,
ãîïóç, ÿð, ÿðÿí, ÿñÿí, éþðÿ, ýþðêëö, àéòìàã, ñàíû, ñà÷û, òà-
ðàìàã, àðû, ó÷ìàã, öí, öëö, áàùàäûð, ñàüäèø, ñîëäèø, ýöéÿâ
âÿ ñ. ñþçëÿðèí èøëÿäèëìÿñè äÿ ñÿúèééÿâèäèð.
Ïîåìà ÷àïà ùàçûðëàíàðêÿí òöðê ÷àïûíäàí èñòèôàäÿ åò-
ìÿêëÿ éàíàøû, áóðàäà îëàí ìöÿééÿí ãöñóðëàð äà àðàäàí
ãàëäûðûëìûøäûð.
Ìÿòíäÿ êàòèáèí ÿñÿðÿ ñÿðáÿñò ìöíàñèáÿòè íÿòèúÿñèíäÿ
ìåéäàíà ýÿëÿí áÿçè âÿçí âÿ ãàôèéÿ óéüóíñóçëóãëàðûíû äà
àðàäàí ãàëäûðìàüà ÷àëûøìûøûã.

ßëéàð Ñÿôÿðëè

____________

16
____________
 Áó äàñòàíû áó ýöí áöíéàä åäÿëèì,
Ùÿãèí ãöäðÿòëÿðèí áèç éàä åäÿëèì.

Ýÿëèí, åé ìÿíè áÿùðèí ñåéð åäÿíëÿð,

Áó äÿðéà ýþâùÿðèíäÿí õåéð åäÿíëÿð.

Ìÿàíèäÿ ãûëû èêè áè÷ÿíëÿð,

Äèëèíäÿí äàèìà ýþâùÿð ñà÷àíëàð.

Ýÿëèí, áàðû áó ýöí ñþùáÿò ãûëàëûì,

Ìÿàíè êàíûíûí äöððöí áóëàëûì.

Àíûí áèðëèýèíè çèêð åéëÿéÿ äèë,

Õàòûðäà ãàëìàéà çÿððÿúÿ ìöøêèë.

Çèðà êèì äèëëÿðè ñþéëÿäÿí îëäóð,

Àíûí ùèêìÿòëÿðè ãóëëàðà áîëäóð.

Àíûí ùèêìÿòëÿðèíÿ ÿãë èðèøìÿç,

Èøèíÿ êèìñÿíÿ ùÿðýèç ãàðûøìàç.

____________
Àíûí êåéôèééÿòè áóëóíìàäû ùè÷,
Ìÿêàíû ãàíäàäóð áèëèíìÿäè ùè÷.

19
 Íÿ çàùèðäèð î êèì ýþçäÿí èðàëìàç,
Íÿ áàòèíäöð î êèì ùÿðýèç ýþðöëìÿç.

Àíûí ÿââÿëèíèí þíö áóëóíìàç,

Àíûí àõûðûíûí ñîíó áóëóíìàç.

Íÿ äèëèì âàð àíû øÿðù åéëÿéÿì áÿí

Íÿ áèëèì âàð êè, øÿðùèí ñþéëÿéÿì áÿí.

Àíûí äèë çèêðèíè åòìÿê ýÿðÿêäèð,

Àíûí äîüðó éîëóí ýåòìÿê ýÿðÿêäèð.

Éöçöì ãàðà, ñþçöì ãûñà, ñó÷óì áîë,

Áåëèì ÿýðè, éîëóì äîüðó, áîéóì ñîë.

Øàøû áàõäûì, úöäà äöøäöì áÿí àíäàí

Áÿíèì ùàëûì íåúÿ îëóñÿð àíäàí.1

Ãîâà-ãîâà êþíöë äöíéàéà èðäè,

Þìöð êå÷äè ñàãàëû, ñà÷ àüàðäû.

ßáÿñ éåðëÿðäÿ õÿðú åòäèì éàøûì áÿí,

Éåðèäèð äàøëàðà äþýñÿì áàøûì áÿí.
____________
1
Áó áåéòäÿ ãàôèéÿ ïîçóëìóøäóð. “Áÿí” ñþçöíö “ýÿð” øÿê-
ëèíäÿ éàçñàã, ãàôèéÿ äöçÿëÿð.

20
 Ùÿìèí âàðäûð öìèäèìèç ñÿôàäàí,
Ìÿýÿð ìÿäÿä èðèøÿ Ìóñòàôàäàí.

Öìèäèìèç èêè àëÿìäÿ îëäóð,

Àíûí øÿôãÿòëÿðè ãóëëàðà áîëäóð.

Äþêÿëè ÿíáèéà “Íÿôñè” äåéèñÿð,

Î öììÿòëÿðèíèí ãåéäèí éåéèñÿð.

Ñàëàì îëñóí àíóí éàðàíëàðûíà,

Ìöäàì ðÿùìÿò èðèøñèí úàíëàðûíà.

ßáóáÿêèð, Þìÿð, Îñìàí, ßëèäèð,

Åéè äèðëèêëèäèð áóíëàð âÿëèäèð.

........................
........................

Áóëàð òóòìàäûëàð êèáðè, êèíàéÿò

Áóëàð áèëäè íÿäèð äèíè äèíàéÿò.

Ñÿôà õàòèðëÿð è÷èíäÿ êèí îëìàç,

Êèí îëäóüó êþíöëëÿðäÿ äèí îëìàç.

____________
Ñöðÿëèì êþíëöìöçäÿí êèáðè, êèíè,
Éûõàðëàð êèáð åäÿíëÿð ìöëêè-äèíè.

21
 Ýÿë èìäè Ìóñòàôàéà âåð ñàëàâàò,
Äåéÿëèì íåúÿäèð àíëà ùåêàéàò.

Åøèò ýÿë áèð ùÿðàìèíèí ñþçöíö,

ßýÿð ýþðöð èñÿí ìÿíè éöçöíö.

Îëóðñà ùÿãã-òààëàäàí èíàéÿò,

Ãûëàì áó ãèññÿéè áèð-áèð ùåêàéÿò.

ÌßÚËÈÑ – 1

Ìÿýÿð êèì îë çàìàíäà áèð ùÿðàìè,

Äÿðèá äþøöðìöø èäè ÷îõ ùÿðàìè.

Þçö ýöðáöçäöðöð éàëàê áàùàäûð,

Áàùàäûðëûã éîëóíäà êåé áÿùàäûð.

Áèëèðäè ñåùð åëìèíäÿí áÿüàéÿò,

Íöúóì åëìèíäÿ äÿ ãàäèðäè ãàéÿò.

Ýÿð ÿôñóí îõóéóá áèð ýÿç öðÿéäè

Îëóã äÿì àéû ýþýäÿí åíäèðÿéäè.

____________
ßëè Áó Ñèíà åëìèíäÿí áèëèðäè,
Øÿùàáÿääèíÿ îë ùèçìÿò ãûëûðäû.

22
 Ãûëûú ñàëñà áèí ÿðÿ òÿïèíÿéäè,
Ãàüàí àñëàí êèáè êèì ÷àïûíàéäû.

Äåìèøëÿð àäûíà ßùìÿä Ùÿðàìè,

×àâû äîëìóø èäè èëëÿð òÿìàìè.

Äîãóç êèøè àíûí éîëäàøëàðûéäû,

Äöíö ýöíäöç áèëÿ ùàëäàøëàðûéäû.

Èýèí ýöðáöçëÿð èäè îë ÿðÿíëÿð,

Îëàðû ãàí ãàøàíûðäû ýþðÿíëÿð.

Äóðàã åäèáäèëÿð áèð ñÿðï àðàéû,

Îëàðû êèìñÿ âàðìàéà àðàéû.

Îë àðàäàí éîëû êÿñìèøëÿð èäè,

Åé íå÷ÿ ãàôèëÿ áàñìûøëàð èäè.

Äÿëèì ìàë éûüëàäûëàð àíäà îëàð,

Ùåñàáû éîõ ãóìàøû, ñèìö çÿðëÿð.

Ýåúÿ-ýöíäöç øèêàð åäÿðëÿð èäè,

Ýåðö îë ãàëàéà ýèðÿðëÿð èäè.

____________
Áóëàðûí ÷àâû äöøäè Ðóìà, Øàìà,
Êèìñÿíÿ âàðìàç îëäó îë ìÿãàìà.

23
 ×öí îí êèøè áó ùàëè áþéëÿ ýþðäè,
Äàíûøûã åòäè áèð-áèðëÿ îòóðäè.

Äåäè ßùìÿä Ùÿðàìè: åé éàðÿíëÿð,

Ìÿí åøèòäèì êè, Áàüäàäû ýþðÿíëÿð.

Àíûí ñóëòàíûí ÿíýèí ñþéëÿäèëÿð,

Àíûí ìàëûí ãàòû âÿñô åéëÿäèëÿð.

Ýÿëèí, áóíäàí áèç åíÿëèì Áàüäàäÿ

Øèêàð åäÿ âÿ êåé ÿðãóí àâ åäÿ.

Þçöìöç øÿùð è÷èíäÿ ýèçëÿéÿëèì,

Î øàùûí õÿçíÿñèíè ýþçëÿéÿëèì.

Êèì îë ñóëòàíûí àäûéìûø Øÿùèíøàù

Èêÿí ÷îõ ìàëè âàðìûø îëäóì àýàù.

Êèëèäèí à÷àëûì, ìàëûí àëàëûì,

Úÿùàíäà áèç àíà áèð èø ãûëàëûì.

Áÿíèì ùÿð éåðäÿ ÿôñóíóì éàçûëóð,

Êèëèäëÿð à÷ûëûð, ãàïó ïîçóëóð.

____________
Íÿ äóðóðñóç, äóðóí, áèð-áèð ãóøàíûí,
Íÿ ãàéûðûí, íÿ ãîðõóí, íÿ öøÿíèí.

24
 Àäûäûð äöíéàäà ãàëàí êèøèíèí,
ßýÿð åðêÿê îëà âÿ ýÿð äèøèíèí.

Áóëàð äóðû ýÿëèá äåäè êè ñÿðâÿð,

Úàí öñòöíÿ íÿ äåðñÿí, åé äèëàâÿð.

Õÿçèíÿ ãàïûñûí áÿðêèòäèëÿð õîø,

Òóòóá Áàüäàä éîëóíó ýåòäèëÿð õîø.

Äöíè ýöíÿ ãàòûá áóëàð ÷ö ýåòäè,

Áåø-îí ýöíäÿ áóëàð Áàüäàäà éåòäè.

Áèð îäà òóòäóëàð øÿùðèí óúóíäà,

Èêÿí àçàäÿâö ãîâüà éîõ àíäà.

Ýöíöçèí þçëÿðèí ýèçëÿðëÿð èäè,

Äöí îëñà éîëëàðûí ýþçëÿðëÿð èäè.

Õÿçèíÿ ãàíäàëûüûí áèëäè áóíëàð,

Ãîëàé éîë íåðäÿ èñÿ áóëäó áóíëàð.

Îòóðäó îë ýåúÿ áóíëàð äàíûøäû,

Ãà÷àí êèì äöíöí èêè áÿõøè êå÷äè.

____________
Éåðèíäÿí äóðäó îë ßùìÿä Ùÿðàìè
Áèëÿ éàðàíëàðû äöïäöç òÿìàìè.

25
 Úÿáÿ úþâøÿí ñèëàùû ýåéäè àíëàð,
Ãÿçà éîëóíà ãîéóá áàøû úàíëàð.

Õÿçèíÿäÿí éàíà ÿçì åòäèëÿð ÷öí,

Êÿìèíäÿí ÷ûõóá åíèá ýåòäèäÿð äöí.

Ýåäÿðêÿí èðäèëÿð áèð õîø àðàéà,

Èêÿí ýþê÷ÿê éàïûëìûø áèð ñàðàéà.

Éóúà, ìþùêÿì, ëÿòèô êåé õîø éàïûëìûø,

Çåùè ìåìàð àíû àðÿñòÿ ãûëìûø.

Ôöñóñêàðè éàïûëìûø àíäà ùÿð äàø

Ãûçûë àëòóí ñûâàéëà õîø ìöíÿããàø.

Ìÿýÿð ñóëòàí ãûçû, îë õóá äèëàðàì,

Ýåúÿ-ýöíäöç ãûëûðäû àíäà àðàì.

Áÿüàéÿò õóá èäè îë øàùè-øÿíýöë

Éöçö ýöë, ñþçö áöëáöë, ñà÷û ñöíáöë.

Ýöëÿíäàì èäè îë íèýàðûí àäû,

Øÿêÿðäÿí øèðèí èäè ñþçö äàäû.

____________
Óòàíûð èíúè äèøè äàíÿñèíäÿí,
Ñÿäÿô àüçûíäàêû äöð äàíÿñèíäÿí.

26
 Ýöìöøäöð, òàçÿ áîéí áèëëóðÿ áÿíçÿð,
Èêè úàäó ýþçö ñÿùùàðÿ áÿíçÿð.

Àíûí êèìè êèìÿñíÿ ýþðìÿìèøäè,

Àíû ýþðÿí íèøàíûí âåðìÿìèøäè.

Öàíàð èäè øÿìèäàíû èëèíäÿ,

Éàçàðäû õÿò ðÿãÿì òóòìóø ÿëèíäÿ.

Äèâàíè õÿò è÷èíäÿ ñåùð åäÿðäè,

Î õÿòò è÷èíäÿ éàíû ìåùð åäÿðäè.

×ûðàã øþâãö ãàìó ïÿíúÿðÿëÿðäÿí

Ñà÷àðäû øþëÿñèí ùÿð àðÿëÿðäÿí.

Íÿ éåðäÿ èñÿ îä ïöíùàí äåýèëäèð

Áóëàð ýèçëÿíìÿýÿ èìêàí äåýèëäèð.

Ùÿðàìèëÿð ÷öí îë îäó ýþðöðëÿð

Äàíûøûáàí îë àðÿäÿ äóðóðëàð.

Äåäè ßùìÿä Ùÿðàìè: áÿí âàðàéûì,

Êèìÿñíÿ âàðìû áó êþøêäÿ ýþðÿéèì.

____________
Êÿìÿíä àòäû éóõàðû ÷ûõäû îë äÿì,
Ýþðöð êèì îòóðóð áèð õóáè-àëÿì.

27
 Ãÿëÿì ÿëäÿ éàçàð éàçû îòóðìóø,
Éöçöíäÿí ýöí êèáè áöðãÿ ýþòöðìöø.

Ãà÷àí êèì ãûçû ýþðäö äþíäö ýåòäè,

Éåíÿ éîëäàøëàðû ãàòûíà éåòäè.

Ãûçû îë óðìàäû ùÿðýèç ìÿùàëÿ,

Éåòèøìÿäè àíûí ôèêðè áó ùàëÿ.

Äåäè: éöðöí ýåäÿëèì, êèìñÿ éîõäóð,

Áèëèí êèì ôÿòùèìèç áó éîëäà ÷îõäóð.

Óðóáàí ëàôû áóíëàð òÿäáèð åòäè,

Åøèò òÿãäèð èøè àíëàðà íåòäè.

Ðÿâàíö ÷öñò îë àðàäàí ýåòäèëÿð,

Õÿçèíÿäÿí éàíà àçèì åòäèëÿð.

Ýöëÿíäàì ñþçëÿðèíè äóéìóø èäè,

ßëèíäÿí ãÿëÿìèíè ãîéìóø èäè.

Øîëóãäÿì ïÿíúÿðÿ äèáèíÿ âàðäû,

Êÿìÿíä áèüè ÿýèëäè, áàõäû, ýþðäè.

____________
Ýþðöð îí êèøè ãàòûðàã ýåäÿðëÿð,
Õÿçèíÿäÿí éàíà àçèì åäÿðëÿð.

28
 Äåäè: áóíëàð ÿýÿð áèçäÿí îëàéäû,
Áó âàõòûí ãàíúÿðè ñåéðàí ãûëàéäû.

Ìÿýÿð áó êèøèëÿð õûðñûçìû îëà,

Àíûí è÷èí äöøöá ýåäÿð áó éîëà?

Øó ýÿíú àðñëàí êèáè õóáè-çÿìàíÿ,

Ãàãûäû õèøì èëÿ îëäó äèâàíÿ.

Øîëóãäÿì áåëèíÿ ãûëûíú ãóøàíäû,

Áóëàðäàí ãîðõäó âÿ íÿ ùå÷ öøÿíäè.

Áóëàð ÷öí õÿçíÿ ãàïóñèíÿ éåòäè,

Éàíûíúà áóíëàðûí ñþéëÿéÿ ýåòäè.

Áèð ÿôñóí îõóäó ßùìÿä Ùÿðàìè,

Õÿçèíÿ èíëÿäè äöøäö òÿìàìè.

Äöêÿëè ÷öíêè à÷ûëäû ãàïóëàð

Óòàëó-óòàëó ÷öí ýåòäè áóëàð.

Òàø åøèêäÿ ãÿðàð åòäè íèýàðûí

Ïÿíàù åòäè íÿäèð ýþð èíòèçàðûí.

____________
Éàëûí åéëÿäè îë ùèíäè ãûëûúû,
Ýþðöí íÿ ãûëóð îë ôèòíÿ ãûëûúû.

29
 Ýÿëÿëèì áèç ùÿðàìèëÿð ñþçöíÿ,
Áèëÿñèç àíëàðûí ôèêðè, ñþçö íÿ?

Õÿçèíÿéÿ áóëàð êèì ýèðäèëÿðäè,

Ãóìàø, àëòóíó àãúà àëäûëàðäû.

Ýþùÿð, èíúè, ÿãèã, ëÿëè – Áÿäÿõøàí,

Ãûçûë, àëòóí, úÿâàùèð, äöððö ìÿðúàí.

Ùÿçàðàí ëÿâí-ëÿâí ÿëâàíëû äàøëàð,

Ùåñàáñûç äÿõè àëòóòö ýöìöøëÿð.

Ýÿðÿéèíúÿ áóëàðäàí àëäûëàðäû,

Ýåðö ýåòìÿýÿ íèééÿò ãûëäûëàðäû.

Ñþçÿ ýÿëäè äåäè ßùìÿä Ùÿðàìè:

Ãûëûí áèð äÿì, åé éîëäàøëàð, àðàìè.

Äóðóí áèð äàíûøûã âàð åéëÿéÿëèì,

Èøèìèçèí ñîíóíó ñþéëÿéÿëèì.

Íÿ âàð òàíðû áèð èñÿ èø èêèäèð,

Þëöì äåäèêëÿðè ñàíìà èêèäèð.

____________
Ìÿáàäà èçèìèç äóéóëìóø îëà,
Éîëóìóç äþðä éàíà ãàïëàíìûø îëà.

30
 Îë óúäàí ìÿíçèëÿ èðÿìÿéÿâöç
Þýöìöç, óñóìóç äÿðÿìÿéÿâöç.

Íèøàíûì äÿáðÿíèð äÿêèí äåýèëäèð,

Áó ýöí äàìàðëàðûì ñàêèí äåýèëäèð.

Áèðèí-áèðèí ÷ûüûí òàøðà âàðûíûç

Îëóí ùàçûð, éîëóíóçó ýþðöíöç.

Ö÷öíöç, äþðäöíöç òàøðà âàðûíúà,

Áó èø ìÿëóì îëóð áèð äÿì äóðóíúà.

Ùÿì àäÿì ñÿñèíÿ óðóí ãóëàüû

Ýþçÿäèáÿí ãûëûí ùàçûð éàðàüû.

Àíûí êèáè îëóðñà éîðóðóí òåç,

Áÿíÿ òåçúÿê ýÿëèí, õÿáÿð âåðöí òåç.

Ùÿçÿð åéëÿéÿëèì áèç îë éàüûäàí,

Áÿíÿì ýöðáöç éàüûëàðû äàüûäàí.

Áÿíèì íÿðÿìÿ êèìñÿ äóðìàç èðäè,

Íåúÿ êèøëÿð öíöìäÿí úàíû âåðäè.

____________
Áóëàð ýÿð÷è áó èøè òÿäáèð åòäè,
Õóäà ýþð êèì íåúÿéè òÿãäèð åòäè.

31
 Ùÿìàí îë áèðèñèíÿ êèì áóéóðäó,
Éöçöí ãàéûðìàäû ãàïûéà ñöðäö.

Ãàïûíûí èêèñèí ÷ûõäû ÿýèëäè,

Ùàìàí òàø ãàïûäà þìðö äàüûëäû.

Áàøûí ÷ûõàðäû, êèì áàõàéäû àíäàí,

Áîüàçûíäàí ÷àëàð îë ýöëè-õÿíäàí.

Ôÿëÿê ïåéìàíÿñèí îë äÿìäÿ è÷äè,

Áàøû óðóëäó àíûí òàøðà äöøäè.

Áèðè äÿõè èðèøäè îë øÿðàáÿ,

Íÿ øÿðàáäûð þìöð âåðäè õÿðàáÿ.

Ìàúàë âåðìÿäè àíû äÿõè ÷àëäû,

Ùÿìàí äÿì ýþýäÿñèíäÿí áàøûí àëäû.

Ãûëûíú èëÿ ÷öí àíû äÿõè éûõäû,

Ñöðöäè ýþýäÿñèí òàøðà áóðàõäû.

Äÿýÿð íþâáÿò éåíÿ àíûí áèðèíÿ,

Âàðûð îë äÿõè àíëàðûí éåðèíÿ.

____________
Ùÿëÿ íÿ ñþç óçàäàéûì, å ñÿðâÿð,
Äîãóçóíóí áàøûí êÿñäè î äèëáÿð.

32
 Ùÿìàí ßùìÿä Ùÿðàìè ãàëäû àíäà,
Ãàëàíû éîëäàøëàðûí òàøäà ñàíûðäû.

Áó ýÿç îë äÿõè ãàïûéà éöðöäö,

Ãàëàíû ãÿðã îëóá éàòûðäû ãàíäà.

Ãàïûíûí èêèñèí ôèëùàë ÷ûõäû,

Èðèøäè òàø ãàïûäàí òàøðà áàõäû.

Áàøûí ýþñòÿðäè, éåíÿ ÷ÿêìèø îëäû,

Ýöëÿíäàì èâìÿê èëÿ àíû ÷àëäû.

Òÿïÿñèíèí ñà÷ûíû äÿðèñèëÿ

Ãûëûú éåðÿ áóðàõäû ñèëÿ-ñèëÿ.

Éåíÿ ãàëäûðäû ãûëûúûíû ÷àëäû

×àëàìàäû éîüóðäó òàøðà ýÿëäè.

ßëèíäÿí ãóðòóëóð ßùìÿä Ùÿðàìè

Ýþðöð éîëäàøëàðû äöïäöç òÿìàìè.

Íÿçÿð ãûëäû ãûçà, ýþðäö êè, ãûçäû,

Ñàðàéäà ýþðäöýöäöð, áèëäè, ñåçäè.

____________
Åéòäè êèì, å ãûç, åòäèí áÿíÿ ñÿí,
ßýÿð þëìÿç èñÿì åäÿì ñÿíÿ áÿí.

33
 Ùÿìàí áóíó äåäè âÿ äþíäö ýåòäè
Ýåðö, ýÿëäèýè éîëà àçèì åòäè.

Ýöëÿíäàì äÿíý îëóáàí áàòäû ôèêðÿ,

Ùÿãÿ éöç òóòäó, ìÿøüóë îëäó çèêðÿ.

Òÿÿúúöá åéëÿäè áó èøè ýþðäö,

Äöí è÷èíäÿ ÿúàéèá ñèððÿ èðäè.

Äåäè êèì, åé êÿðèì, ãöäðÿò ñÿíèíäèð,

Òÿàëàëëàù, ãàìó ùèêìÿò ñÿíèíäèð.

Ãûëûúûíû ñèëèá ãûíûíà ãàòäû,

Ñàðàéûíà ýÿëèáÿí ýèðäè éàòäû.

Î ýåúÿ ñöáùÿ äÿêèí ãûëäû òÿøâèø,

ßúàéèá ùàë èäè äåð áó îëàí èø.

Êå÷èá îë äöí éåíÿ ÷öí îëäó ýöíäöç,

Íóð èëÿ äîëäó àëÿì éöçö äöïäöç.

Ãà÷àí õóðøèä êè, ìÿøðèãäÿí ýþðöíäè,

Óëó äàüëàð ãàìó íóð òàú óðóíäè.

____________
Íóðà áàòäû ãàìó áàøäàí-áàøàäÿê
Áó úöìëÿ íÿ êè, ãóðóäàí éàøàäÿê.

34
 Éåíÿ úöíáöøäÿ îëäó õÿëãè-àëÿì
Ãàìó âÿùøö òóéóðö úèííö àäÿì.

Õÿçèíÿäàð äÿõè õÿçíÿéÿ âàðäû,

Íÿçÿð ãûëäû íÿ àäàì êè, íÿ ýþðäè.

Ãàïûñû õÿçíÿíèí ýþðäö à÷ûëìûø,

Ýöìöø àëòóí êè, éîëëàðà ñà÷ûëìûø.

Äîãóç êèøè éàòûð áàøû êÿñèëìèø,

Ãûëûúëàðû ñûíûá éàéû éàñûëìûø.

×ö ýþðäè áóíëàðû îë äóðäû ýåòäè,

Øÿùÿíøàù ùÿçðÿòèíÿ èðäè éåòäè.

Äåäè áèð-áèð: íåúÿ ýþðäèñÿ ùàëû,

Øÿùÿíøàù äàíëàäû èøáó õÿéàëû.

Äåäè âÿçèðëÿðÿ: äóðóí âàðàëûì

Íåúÿ ùàëäûð, íÿ áàøëàðäûð ýþðÿëèì.

Àëûá âÿçèðëÿðèíè ýÿëäè ñóëòàí,

Áóëàðû ýþðäö òàíà ãàëäû ñóëòàí.

____________
Õÿçèíÿäàð ìàëû äÿðäè âÿ áóëàäû,
Ýåðè éåðëè éåðèíúÿ øöêðè ãûëäû.

35
 Äöðöñò ýÿëäè ìàëûì ùÿðýèç êÿìè éîõ,
Ãàìó éåðëè éåðèíúÿ ÿñêèýè éîõ.

Àíû ýþðäè éåíÿ ñóëòàí à÷ûëäû,

Éöðÿýè òàçÿëÿíäè, ñó ñà÷ûëäû.

Áóéóðäó ãûüûðûí åëäÿâö øÿðäÿ

Áóëóí, èñòÿí, àðàí ÿüéàðö éàðäà.

Ìÿíÿ áóíóí êèìè ëöòô èøëÿéÿí êèì

Áó äÿíëè õÿçíÿéè áàüûøëàéàí êèì.

Íÿ êèøèäèð ýÿòèðèíèç ýþðÿéèì,

Íÿ äÿíëè ìàë äèëÿð èñÿ âåðÿéèì.

À÷ûëäû õÿëã è÷èíäÿ èøáó äÿôòÿð,

Îõóíäó õÿëãè-àëÿì ãûëäû ÿçáÿð.

Áóëóíìàäû, áèëèíìÿäè áó ìöøêèë

Êè, ùÿðýèç ùÿëë îëóíìàäû áó ìöøêèë.

Ýöëÿíäàì êèìñÿéÿ ñþéëÿìÿäè ùå÷

Áó ðàçû õàëãà ôàø åéëÿìÿäè ùå÷.

____________
Èêèíúè ìÿúëèñÿ àüàç åäÿëèì,
Éåíÿ ßùìÿä Ùÿðàìèéÿ ýåäÿëèì.

36
 ÌßÚËÈÑ – 2

Ãà÷àí êèì îë çÿõìëè îëäû, ãà÷äû,

Íå÷ÿ äàüëàð, íå÷ÿ ñÿùðàëàð àøäû.

Äöíè ýöíÿ óëàéûáàí ýåäÿðäè,

Àíûá éîëäàøëàðûíû àù åäÿðäè.

Äåð èäè: ãàíû ñåâýèëè éàðàíëàð,

Íÿð àðñëàí êèáè îë ýöðáöç ÿðÿíëÿð.

ßëèìäÿí ãàôèëèí ÷ûõäû íåäÿéèí,

Àâàðÿ îëäóì óø ãàíäà ýåäÿéèí.

Áèð-èêè ýöí ãÿðàð åòäè, îòóðäó,

Ýþðöí ôèêðèíäÿ íÿ íÿñíÿ áèòèðäè.

Ðÿâàí éåíÿ éåðèíäÿí óðó äóðäó,

Ñàòûí àëäûâö îí àòëàð ýÿòèðäè.

Ìàëûí, ýÿíúèí äöêÿëè àíäà äÿðäè,

Î àòëàð öñòöíÿ úöìëÿñèí óðäó.

____________
Áÿçèðýàí øÿêëèíÿ äöçäö þçöíö,
Êðûìà ÿçì åäèï äóòòó éöçöíö.

37
 Ãóìàø äöçäö Êðûìäà äöðëö, ÿëâàí,
Íÿ äöðëö ùèéëÿ åäÿð îë íÿòàâàí.

Äÿëèì îüëàíëàð àëäû àé ñóðÿòëè,

Ýþçè íÿðýèç, éöçè ýöë, áàé ñèðÿòëè.

Äÿõè àëäû ãûç-îüëàíëàð, õÿëàéèã

Ùóðè ñàíûð ýþðÿí áóíëàðû áàéûã.

Éàðàüûí äöçäö, ãîøäó îë ùÿðàìè

Êðûìäà ãàëìàäû àéðóã ÿðàìè.

Éåíÿ Áàüäàäà ñàðû îëäó ðÿâàíÿ1

Ãóëàã óð áèëëàùè áó äàñèòàíÿ.

Äöíè ýöíÿ óëàéûáàí ýåäÿðäè,

Áóëàììû ãûçû äåéö ôèêð åäÿðäè.

Ìÿýÿð áèð ýöí ýþðöíäö øÿùðè-Áàüäàä

Ýåäÿðäè ãàéüûñûí îëäó êþíöë øàä.

Ýÿëèíúÿ õîúàëàð úàâûí åøèòäè,

Ãàìó àòëàíäû àíà2 ãàðøû ýåòäè.
____________
1
Âÿçí ïîçóëóð
2
Àíà – îíà

38
 Èðàãäàí áàõòûëàð áèð òîç ýþðöíäö,
Ùàâàíûí éöçö òîç èëÿ áöðöíäö.

Äåäèëÿð êèì áó íÿ ÷îõëóã êèøèäèð,

Áÿçèðýàíëûã ÷ÿðèíèí íÿ èøèäèð?

Ìÿýÿð êèì áó áèð èãëèìèí áÿýèäèð,

Ñàíûðìûñûç áóíó áèçèì áèüèäèð.

Àòûí êèøíÿìÿñè âÿ ÷àí àâàçû

Äîëó îëìóø èäè îë óëó éàçû.

Õîúàëàð åíäè(ëÿð) àòëû àòûíäàí

Êè, áóíóíëà ýþðöøìÿê íèééÿòèíäÿí.

Áóëàðûí õàòûðûé÷öí îë äà åíäè,

Ýþðöøäè òåç ýåðö àòûíà ìèíäè.

Ãûëûá ìöðâÿò õîúàéû ýÿòèðäèëÿð

Ãàìóñó àíà ãóëëóã éåòèðäèëÿð.

Êå÷èá ßùìÿä áûéûã áóðäó îòóðäó,

Îõóäó óëóëàðûíû ýÿòèðäè.

____________
Î øÿùðèí êÿòõóäàñû äÿõè áåëÿ
Áåçåñòàí êÿòõóäàñû àíûí èëÿ.

39
 ßëèíè àëäû àíëàðûí ýÿòèðäè,
Äèë à÷äû, ñþéëÿäè ïÿðäÿ ýþòöðäè.

Øÿùÿð êÿòõóäàñûíà äåð áèëèðâÿí,

Þçöí éàõøû êèøè äþâëÿò îëóðâÿí.

Ýÿòèðäèì ÿðìÿüàíëàð õàíÿ éÿõøè,

Áóëàð ïàäèøÿùèíäöðöð áÿõøè.

Äàíûøûã åéëÿéÿëèì øàù èëÿ áèç

Éàìàíëàìàí áèçè áèëèøäèðèí ñèç.

Éåäè îüëàí ýÿòèðäèì àéäàí àðû,

Éöçö ýöëäöð, øÿêÿðäèð àüçû éàðû.

Éåäè äÿõè ãûç-îüëàíëàð àé öçëö,

Äèíè èíúè êèáè, ýöë øÿùä ñþçëö.

Éåäè ùèíäè ãûëûú, éåäè ýþçÿë àò,

Éöýöðñÿ åéëÿéÿ êàðëàíãûúû ìàò.

Ùÿì ö÷ ýþâùÿð ýÿòèðìèøÿì äÿõè óø

Ãÿáóë åòñèí êè, êþíëöìöç îëà õîø.

____________
Ñàáàùûí õàíà ñÿíèíëÿ âàðàëûì,
Ìöáàðÿê éöçöíè õàíûí ýþðÿëèì.

40
 Àéòäû êÿòõóäà äàíëà ýÿëÿéèí,
Òàïûí íÿ êèì áóéóðóðñà ãûëàéûí.

Áèøèðäè õîø òÿàìëàð ùÿì áóéóðäó,

Ãîíóãëóã åòäè, àíëàðû äîéóðäó.

È÷èëäè øÿðáÿò àíäà, éåíäè ÷öí õîí,

Óëóëàðà ýåéèðäè õÿëÿòö äîí.

×öí àõøàì èðèøáÿí ýöí òîëóíäó,

Ãàìó äàüëàð áàøû éàâû ãûëûíäû.

Ýþýöí öçöíÿ éóëäóçëàð ñà÷ûëäû,

Äàíà éàõûí éåíÿ áèð-áèð à÷ûëäû.

Ñàáàùûí êÿòõóäà ãóëëóã éåòèðäè,

Õÿáÿð ßùìÿä Ùÿðàìèéÿ ýÿòèðäè.

Äåäè: õîúà, éàðàãëàíûí ýåäÿëèì,

Áóéóð íÿ ãóëëóüóí âàðñà åäÿëèì.

Àòà àòëàíûá îë èêè ýþíöëäö,

Ýþðÿëèì áó íÿñèá êèìÿ ñóíóëäó.

____________
Äöêÿëè ÿðìÿüàíûí àëäû âàðäû,
Øÿùÿíøàù åøèýèíäÿ ýÿëäè, äóðäó.

41
 Ùàìàí äÿì êÿòõóäàñû ýèðäè øàùà
Äåäè áèð-áèð áóíó îë ïàäèøàùà.

Äöêÿëè âÿñôè ïàäøàù ãûëäû ìÿëóì,

Îõóíóç àíû äåäè øàùè-ìÿõòóì.

Ýþðÿëèì êèìäöðöð, íÿ õîúàäûð îë

Êè, áÿíèì åøãèìÿ ÷ÿêìèø äÿëèì éîë.

×ûõûá î êÿòõóäà àëäûâö ýÿëäè,

Ýþðöá ñóëòàí ùÿðàìèéè øàä îëäó.

ßëèí þïäö øàùûí ßùìÿä Ùÿðàìè,

Äÿëèì ëöòô èëÿ ñþéëÿäè êÿëàìè.

Áèëýèëÿðèí áöòöí ÿðç åòäè øàùà

Èêÿí õîø ýÿëäè ãàéÿò ïàäèøàùà.

Äåäè ýÿð÷è ñèçÿ çÿùìÿòëÿð îëäó,

Áÿëàêèí áèçëÿðÿ ðàùÿòëÿð îëäó.

Äåäè ßùìÿä Ùÿðàìè øàùà: ìöòëÿã

Éåð åòäè åøãèíèç úàíäà ìöùÿããÿã.

____________
Ñÿíèí ÿäëèíè, èíñàôûí åøèòäèì,
Ýþíöëäÿ ìåùðèíè úàíäà èø åòäèì.

42
 Äèëÿðÿì êè, äóðàì ãàïûíäà áÿí äÿ,
Äÿëèì ãóë ãàïóíóçäàäóð áÿíäÿ.

Ãàòû ìöøòàã èäèì èðäèì ãàïûíäà,

Ýþíöëäÿí ãóë éàçûëäûì óø òàïûíäà.

Áèùÿìäèëëàù áó ýöí ãàïûíà èðäèì,

Ñÿíèí äþâëÿòëè éöçöí, øàùà, ýþðäöì.

×öí àíû ýþðäö øàù õöëãèéëÿ ñþéëÿð

Ñÿõàâö ëöòôö ÿäëèí øÿðù åéëÿð.

Ãóëàã óðäó ãàïûëäû ñþçëÿðèíÿ,

Íÿ áèëñèí øàù àíûí áó ñèðëÿðè íÿ?!

Øóíóí êèáè éåð åòäè øàùà îë ÿð

Êå÷èðäè éàíûíà åäèíäè ñÿðâÿð.

Ýþíöëäÿí åøã èëÿ êåé ñåâäè úàíû

Ãîìàç éàíûíäàí åðòÿ êå÷ÿ àíû.

Êèøè ýþíëöíäÿêèí êèøè íÿ áèëÿ,

Íÿ âàð è÷èíäÿ ìÿýÿð ôèòíÿ ãûëà.

____________
Áèð-èêè ýöí áóíóí öñòöíÿ ýåòäè,
Øÿùÿíøàù ýþð íåúÿ áèð òÿäáèð åòäè.

43
 Âÿçèðëÿðè èëÿ áèð ýöí äàíûøäû,
Äåäè: øó õîúà åøãè áàíà äöøäö.

Áó äÿíëè êè êÿðÿìëÿð ãûëäû áàíà

Ãûçûìû âåðèðÿì øöêðàíÿ îíà.

Áàíà áèð ãîë-ãàíàä îëñóí îòóðñóí,

Åëèíÿ ýåòìÿñèí, áÿíèìëÿ äóðñóí.

Âÿçèðëÿð ìÿñëÿùÿò ýþðäö ñþçöíö,

Âÿëè áèëìÿäèëÿð ìÿíè éöçöíö.

Äåäè ñóëòàí êè: áÿí áèëìÿç îëàéûí

Àíà ñþéëÿí, íÿäèð ôèêðè áèëÿéèí.

Ìöáàðÿê äöýöí åäèá áàøëàéàâóç,

Àíà ýþðÿ èøèìèç èøëÿéÿâöç.

Áóíóí êèáè äàíûøûã åéëÿäèëÿð

Ìÿýÿð áèð ýöí âÿçèðëÿð ñþéëÿäèëÿð.

Äåäèëÿð: õîúà, ñîðäó ñÿíè ñóëòàí,

Êè, ñÿíäÿí ýþðäè åéëèê, ìöðâÿò, åùñàí.

____________
Ãûçûí èñòÿéÿëèì àëìàã ðÿâàìû?
Ùÿëàëûí, õàòóíóí îëìàã ðÿâàìû?

44
 Äåäè ßùìÿä Ùÿðàìè: ãàòûíûçà
Ãóë îëóá äóðàéûì ùÿçðÿòèíèçÿ.

Íÿ êèì øÿù äåð èñÿ áÿí àíÿ ôÿðìàí,

Íå÷öí éîõ äåéÿâÿí íÿ êèì äåñÿ õàí.

Ãóë îëäóì ýåòìÿçÿì ãàòûíäàí àéðóã,

Ìöòèéÿì áàíà áóéóðóðñà áóéðóã.

Ùÿðàìèíèí õîä èñòÿäèýè îëäó,

Ôÿëÿêäÿ èñòÿäèýèí éåðäÿ áóëäó.

Úàâàáûíû àíûí ÷öí àëäû áóíëàð,

Ýåíÿ ñóëòàí ãàòûíà ýÿëäè áóíëàð.

Íÿ êèì ßùìÿä Ùÿðàìè äåäè øàùÿ,

Ãàìó ÿðç åéëÿäèëÿð ïàäèøàùÿ.

Ñåâèíäè, àéäûð; èìäè íåéëÿéÿëèì

Ùÿëÿ áèð ãûçà äÿõè ñþéëÿéÿëèì.

Íÿ äöðëöäöð àíûí ýþíëöí ýþðÿëèì

Áÿñ àíäàí áó èøÿ áöíéàä óðàëûì.

____________
Áèð-èêè õàñ õàäèìëÿð äóðóðëàð,
Äóðóáàí øàù ãûçûíà ýþíäÿðèðëÿð.

45
 Ñàðàéûíäà õàäèìëÿð äóðìóø èäè
Õàäèìëÿð ùÿì ãàïóéà âàðìûø èäè.

Ìÿýÿð õàäèìëÿðè áèð äàéÿ ýþðäö,

Õÿáÿð îë äÿìäÿ Ýöëÿíäàìÿ âåðäè.

Äåäè éàãóòö ýþâùÿð ëàëà, åé úàí

Äóðóð ãàïûäà, èñòÿð ýèðÿ ôÿðìàí.

Äåäè îë äàéÿéÿ îë äÿì Ýöëÿíäàì,

Íå÷öí ãûëûð åøèêäÿ àíëàð àðàì.

Àëûí ýÿëèí îëàðû äåð ýþðÿéèì,

Íÿéÿ ýÿëäè õÿáÿðëÿðèí ñîðàéûì.

Ùÿçàðàí öçðèëÿ àíëàð îòóðäó

Øîëóãäÿì ìàùÿçÿð íåìÿò ýÿòèðäè.

Áóëàð õîíè éåéèá øöêð åéëÿäèëÿð

Äóà ãûëûá áó ñþçö ñþéëÿäèëÿð.

Äåäè: ìÿðúàí, ëàëà åé øóõè-øÿíýöë

Êè, ñÿíñÿí úÿííÿòèí áàüûíäà áèð ýöë.

____________
Àòàí âåðèá èäè áèç ãóëëàðûíû
Õÿçàíäàí ñàõëàñûí ùàãã ýöëëÿðèíè.

46
 Øîë óëó õîúà êè ýÿëìèøäè áóíäà
Ãàòû ùþðìÿòëèäèð àòàí ãàòóíäà.

Àòàíûç ñèçè àíà âåðèáÿíäèð

Ãóçóì äÿõè íÿ äåð, áèð ýþðÿéèí äåð.

Áóäóðóð äàíûøûüû ýåúÿ-ýöíäöç

Ðÿâà ýþðäö öìèäè äÿõè äöïäöç.

Áóéóð ñÿí äÿõè íÿ äåðñÿí ýþðÿëèì,

Õÿáÿð âåð áèçÿ øàùà äÿýèðÿëèì.

Ýöëÿíäàì áó ñþçö áèð-áèð åøèòäè,

Þçöíÿ àüëûíû áèð-áèð èø åòäè.

Àéòäû: íÿ ÿúÿá ñþç ñþéëÿäèíèç,

Áÿíè áóíäà ãàòû äÿíý åéëÿäèíèç.

Úàùàíäà éîõìóäóð áèð øàùçàäÿ

Êè, âåðèðëÿð áÿíè áèð õîðéàäÿ.

Íèòÿ ðÿâà ýþðöð ùå÷ àíû áàðû

Êè, áèð øàùèí îëà ãàðãà øèêàðû.

____________
Áó íÿ ñþçäöð êè, ñþéëÿðñèç ãàòûìäà
Âöãàðûì éîõìóäóð ãåéðè ãàïûìäà.

47
 Áóëàð àéäûð: åé ìÿùáóáè-çÿìàíÿ,
Éèýèäÿ êèìñÿ áóëóìàç áÿùàíÿ.

Ãàüàí àðñëàí êèáè éàõøû éèýèòäèð.

Ýþçÿëäèð ñóðÿòè, íÿãøè éèýèòäèð.

Éöçö ýþê÷ÿê, éåðèíúÿ àüëû êàìèë,

Áèí àðòóã ãóë ãàðàâàø êÿíäèíèí áèë.

Ýöëÿíäàì äåäè êè, åé ëàëà, äèíëÿ

Ñþçöìÿ ýþðÿ áèð èø åò êè, àíëà.

Õÿáÿð âåð àòàìà êèì, àíû àëñûí,

Áÿíèì êþøêöìÿ éàõûí ãàðøó ýÿëñèí.

Èðàãäàí ýþñòÿðèí àíû ýþðÿéèì

Êè, áÿí àíäàí ñèçÿ õÿáÿð âåðÿéèì.

Áóëàð àëãûø åëÿäè èêðàì åòäè,

Ýöëÿíäàìûí ÿëèíè þïäö ýåòäè.

Ýåðè ñóëòàí ãàòûíà èðäè áóíëàð,

Ýöëÿíäàì õÿáÿðèíè âåðäè áóíëàð.

____________
Ýÿëÿëèì áèç Ýöëÿíäàìûí ñþçöíÿ,
Íÿäèð ùàëû, íÿäèð ôèêðè, ñþçö íÿ?

48
 Ùÿçàðàí äöðëö ÿíäèøÿ åäèðäè,
Ìöäàì ôèêðè ùÿðàìèéÿ ýåäÿðäè.

Äåð èäè êèì, áóëàðû ãûðìûø èäèì,

Áèðèí þëäöðìÿéèá ãóðòàðìûø èäèì.

ßúÿáäèð áó õîúà äåýèë èñÿ îë,

Ìöäàì ñÿðèìäÿ áóäóð à÷ûëàí éîë.

Áó ôèêð èëÿ éåäè ãöññÿ íèýàðûí,

Êèøèíèí êèì áèëèð ýþíëöíäÿ âàðûí.

Êå÷èáÿí îë ýåúÿ ÷öí ñöáù îëäó,

Äóðóá ßùìÿä Ùÿðàìè øàùÿ ýÿëäè.

×ö ýÿëäè ïàäèøàùûí ùÿçðÿòèíÿ

Ðÿâàí ñóëòàí ñöâàð îëäó àòûíà.

Áåëÿ ßùìÿä Ùÿðàìè áèíäè àòà

Ãûçûí êþøêöíÿ éàõûí ýÿëäè àòà.

Áèðèñè ýÿëäè õàäèìëÿðèí àíäà,

Àíû ýþñòÿðäèëÿð îë õóíè-áàõòà.1
____________
1
Áåéòäÿ ãàôèéÿ ïîçóëìóøäóð.

49
 ßýèëèá áàõäû êþøêöíöí òàøûíäàí
Áèëèð àíû øîëóãäÿì úöíáöøöíäÿí.

Äåäè áóíó: áÿíÿ çèíùàð ýÿðÿêìÿç.

Êèøè êÿíäè úàíûí îäà áóðàõìàç.

ßýÿð àòàì áÿíè áóíà âåðèðñÿ,

Ùÿëàë îëñóí ãàíûí êèì þëäöðöðñÿ.

Áÿíè àíà âåðèðñÿ ùàë äöøâàð

Êè, áó ùàëäà ÿúàéèá äöðëö èø âàð.

×ö ëàëà áó ñþçö àíäàí åøèòäè

Äÿëèì öçðö èëÿ ýþð íÿ èø åòäè.

Äþíöá äåäè: ÿéà ìÿñòóðè-àëÿì,

Êè, ñÿíñÿí úàùàí è÷ðÿ õóáè-àëÿì.

Ñèçÿ ýÿëäèýèìèç åéá åòìÿéÿñèç.

Àòàí ùþêìèëÿ ýÿëäèê ãàòûíà áèç.

Áóíó äåäèâö õàäèì äóðäó ýåòäè,

Ýöëÿíäàìûí ñþçöí øàùÿ èëÿòäè.

____________
Áó ýÿç ñóëòàí äóðóá ýÿëäè ãûçûíà,
Ãûçû ãàðøó âàðûð ñóëòàí öçöíÿ.

50
 Ýþðöð êèì, àòàñû ýÿëèð éàëóüóç,
Ýÿëèð èëëà ìÿëóë, õàòèðè éàâóç.

Ìÿëóë ýþðäö àòàñûí îëäó ïöðüÿì,

Èëÿðè åâäè ÿëèí þïäö îë äÿì.

Äÿëèì èççÿòëÿ àëäûâö ýÿòèðäè,

Êå÷èá òÿõò öñòöíÿ ñóëòàí îòóðäó.

Øÿùÿíøàù äåäè: åé úàíûì ïàðàñû

Êè, ñÿíñÿí ýþçöìöí àüû, ãàðàñû.

Ðÿâàìûäóð áÿíèì ñþçöì ñûéàñàí,

Ýÿðÿêìÿç îë ÿðè áàíà äåéÿñÿí.

ßéàëûìñàí áÿíèì ñÿí ùÿì úàíûìñàí,

Úèýÿðèìñÿí, äàìàðûì, ùÿì ãàíûìñàí.

Ãÿðÿç áèð áîøëóã èñÿ áó çàìàíäà

Íå÷öí èñòÿìÿéÿñÿí àíû ñÿí äÿ?!

Èðàã éåðÿ ñÿíè âåðèð îëóðñàì,

Áÿíÿ (áèð) äÿðääöðöð ñÿíñèç îëóðñàì.

____________
Ñÿíè áó éèýèäÿ êÿáèí åäÿì áÿí,
Éöçöíö ýþðÿ äóðàì äÿìáÿäÿì áÿí.

51
 Ñþçöì éàíëûø îëóð èñÿ óòàíàì,
ßéàëûìñàí, ñÿíÿ éàâóçìó ñàíàì?!

Àòàñûí äèíëÿäè îë ìåùðèáàíû,

Ãûçàðäû ýöë êèáè áÿíçè, óòàíû.

Òÿðè äöð êèáè éöçöíäÿ äöçöëäö,

Ýþçö íÿðýèçëÿðèí îë äÿì ñöçöëäö.

Éàíàüû ýöë êèáè þéëÿ ãûçàðäû

Àòàñûíäàí óòàíûð, ùÿì ãûçàðäû.

ßäÿá áèðëÿ äåð: åé äþâëÿòëè àòà

Ñÿõàâÿò êàíû, åé ìöðâÿòëè àòà.

Ñèçÿ áèç ãàðøû ñþéëÿìÿê åéèáäèð,

Óëóëàð áó ñþçö áþéëÿ äåéèáäèð.

Áèçÿ ñþç ñþéëÿìÿê äöøìÿç ãàòûíäà

Ùÿìèí ãóëëóã ýÿðÿêäèð ùÿçðÿòèíäÿ.

Íÿ äåéÿéèí, àòà, ôÿðìàí ñÿíèíäèð,

ßýÿð äÿðäëè èñÿì äÿðìàí ñÿíèíäèð.

____________
Ãûçûíäàí ÷öíêè ñóëòàí äèíëÿäè ñþç,
Äóà ãûëäû âÿ äåäè: åé ýþçÿë éöç.

52
 Ùÿçàðàí äöðëö àíà àëãûø åòäè,
ßñÿíëÿäè ãûçûíû äóðäó, ýåòäè.

Àòàñû ýåäèúÿê àðòûðäû äÿðäèí,

Áó ñþçöí ñàíìà êèì îëàéäû ñÿðäèí.

Ìÿëóë, ãÿìýèí ãàëûáàí îë íèýàðûí

Ñàðàðäû ýöë éöçöíöí íþâáàùàðûí.

Äðèüà, ýþð àòàì áÿíèìëÿ íåòäè,

ßëèì àëäû áÿíè éàáàíÿ àòäû.

Ýöëÿíäàìûí äèýÿðýóí îëäó ùàëû,

Ùÿðàìèäèð äöíè, ýöíè õÿéàëû.

Éàòóð îë ýåúÿ ãÿìýèí çàðö òÿíùà,

È÷èíäÿí êå÷èðèð íÿ ñþç, íÿ ãîâüà.

×ö ñöáù îëäó éåðèíäÿ äóðäó ñóëòàí,

Îõóäó áÿéëÿðèí äÿðäè îë õàí.

Äöýöí ñà÷ûñûíà ýÿëäè óëóëàð,

ßêàáèðëÿð, ßìèðëÿð, éÿêòóëóëàð.

____________
Ãàìó áÿéëÿð ýÿëèð àíäà èðèøèð,
Äöýöí è÷öí éàðàã åäèá äóðóøóð.

53
 Ýÿëÿí õÿëãè éåäèðäè, òîéëàäû õîø.
Òÿìàì ãûðõ ýöí äöýöíö åéëÿäè õîø.

ßúàéèá äöðëö-äöðëö íåìÿòö õóí

Éåäèëÿð ãóðòö ãóø ãàëìàäû ìÿüáóí.

Ýöìöø, àëòóíäó òÿïñèëÿ ÷àíàãëàð,

Äîëó-äîëó è÷è íåìÿò òàáàãëàð.

Ùÿðèñÿ, ãÿëéÿâö äàíÿ òóòóðãàí

Ãóø ÿòëÿðèëÿ ãîéóí úöìëÿ áöðéàí.

×ö äöýöí ñàâóëóá àõûðà èðäè,

Ùÿðàìè îë ýåúÿ ýÿðäÿýÿ ýèðäè.

Åøèä èìäè áó éàíäàí ÿúÿáëÿð,

Åøèäÿíëÿð àíû éàâëàê ÿúÿáëÿð.

Ýöëÿíäàìûí ìÿýÿð áèð ðàçäàøû

Âàð èäè, õîø èäè àíûíëà áàøû.

Ýþçÿë áèð ãûçäóðóð ýÿíäóéÿ ìàíÿíä

Ñå÷èëìÿç áèð-áèðèíäÿí ñþçëÿðè ãÿíä.

____________
Áèð àëìà ñàíà èäèí þçëÿðèíè,
Ýþéÿðäèí ìàùèòàáàí éöçëÿðèíè.

54
 Áèðè-áèðèíÿ áÿíçÿð èäè ìöòëÿã
Éàðàòìûø ñöíè áèðëÿ àíëàðû ùÿã.

Êö÷öúöêäÿí áèëÿ óëàëìûø èäè,

Ýöëÿíäàìûí õóéóíó àëìûø èäè.

Ýöëÿíäàì àíà áèð-áèð âÿñôè-ùàëûí

Îòóðäó äÿðäèíè äåäè õÿéàëûí.

Äåäè îë ãûçà: ýåò òåç âàð äîíàí ýÿë,

Áÿíèì ãàéãóëàðûìû éàáàíà ñàë.

Áÿíèì øÿêëèì îëóáàí ýÿðäÿýÿ ýèð,

Ñÿíèíëÿ àðàäà îëñóí áó òÿäáèð.

Ñàãûí áó ðàçû êèìñÿéÿ äåìÿýèë,

Áó ñþçö êèìñÿéÿ ôàø åéëÿìÿýèë.

Äåäè îë ãûç: å ìÿùáóáè-çÿìàíûì,

Ôÿäà îëñóí éîëóíäà äàäëû úàíûì.

Áàøûì öñòöíÿ íÿêèì áóéóðóðñàí,

Ñþçöíäÿí ÷ûõìàéàì ýÿð þëäöðöðñÿí.

____________
Âàðûá ãûç äîíàíûá ýÿëäè îòóðäó,
Áóëàð áó ôèêðèëÿ íÿ èø áèòèðäè.

55
 Ãà÷àí êèì îë äþøÿê âàõòû îëóðäó,
Äîíàíûðäû îë èøÿ ãûç ýÿëèðäè.

Ýöëÿíäàì éåðèíÿ îë ãûç âàðûðäû

×ö ùàøà! Úàðèéÿ âàðûá ýþðöðäö.

Íåòÿêèì îë ýåúÿ îëóðäó ùàúÿò,

Ãûç èëÿ îëóð èäè îë ùåêàéÿò.

Òàìàì áèð éèë áó ðÿñìÿ âàðäû áó èø

Áóíóí öñòöíÿ êå÷äè áó éàçû, ãûø.

Ýþðöí áó ÷ÿðõè-ãÿääàðûí èøèíè,

Áó ìÿêêàðûí ýÿë àíëà úöíáöøèíè.

Ãûçà áèð ýöí èðèøäè ÿìðè-òÿãäèð

Êè, áîçóëäó áó öçäÿí ðÿéè-òÿäáèð.

Ýöëÿíäàì ãûëäû øþéëÿ çàðè-òÿíùà

Ìÿëàìÿò è÷ðÿ ãàëäû äÿíýè-øåéäà.

Åøèíäÿí àéðûëûá ùàë îëäó äöøâàð

Äåð èäè ãàíû îë éàðè-âÿôàêàð.

×ö éàõäû ùèúð îäóíà êÿíäþçöíö,1

Ùÿãÿ èñìàðëàäû îë äÿì þçöíö.
____________
1
Ê ÿ í ä þ ç ö í ö – êÿíäè þçöíö, þçö-þçöíö.

56
 Äèëèíè òóòäó ÿáñÿìúÿê îòóðäó
Âÿôàñû éîõ úàùàíûí ÷öíêè ýþðäè.

Ýÿëÿëèì áó ö÷öíúö ìÿúëèñÿ áèç

Õÿáÿðèìäÿí åøèäèí ÷öí õÿáÿð ñèç.

ÌßÚËÈÑ – 3

Ìÿýÿð ßùìÿä Ùÿðàìè áèð ýöí àçäû,

Ýþðöí êèì, õàòèðèíäÿ îë íÿ äöçäö.

Øÿùÿíøàùÿ äåð: åé áÿéëÿð áÿéè, ñÿí

Úàùàí è÷èíäÿ äàèì îëýèë ÿñÿí.

Äÿëèì íåìÿòëÿðèí õîø éåäèì, è÷äèì,

Äÿëèì èøðÿòëÿð åòäèì øàäè êå÷äèì.

Éàìàí ýöí ýþðìÿäèì ùÿðýèç ãàòûíäà,

Þçöì éàõøû êå÷èðäèì ùÿçðÿòèíäÿ.

Âÿëè áèð ùàúÿòèì âàð ñþéëÿéÿì áÿí

Áó ýöí ùàëó ñèçÿ øÿðù åéëÿéÿì áÿí.

____________
Ìàëûì, ìöëêöì áÿíèì ÷îõäóð Êûðûìäà
Þêöø ýÿíúö õÿçèíÿì âàð éåðèìäÿ.

57
 Èúàçÿò áÿí ãóëóíà âåð ýåäÿéèì,
Âàðûáàí àíëàðû ùÿï úÿì åäÿéèì.

Øÿùÿíøàù àéäèð êèì äÿñòóð âåðÿéèì,

Þòÿ íÿ âÿãò ýÿëèðñÿí áèëÿéèì.

Àéûòäû (êèì) ÿýÿð äèðè ãàëûðñàì,

Áóúóã éèë ÿýëÿíÿì ýÿð ÷îõ îëóðñàì.

Áóúóã éèë ìöíòÿçèð îëóí áèçÿ ñèç,

Òàïóíà àëòó àéäà èðÿâöç áèç.

×ö áÿä ôåë ÿáòÿð äÿñòóð àëäû,

Ýöëÿíäàìûí ãàòûíà ñöðäö ýÿëäè.

Äåäè êèì, åé áÿíèì, éàðûì, íèýàðûì,

Âÿôàäàðûì, ùÿëàëûì, ãÿìýöñàðûì.

Àòàíäàí äÿñòóð àëäûì øàùè-øÿíýöë,

Êûðûìà ýåòìÿýÿ, åé éöçö ýöë, ýöë.

Ãàïûíäàí àéðû áÿíÿ ýöí ýÿðÿêìÿç,

Áÿøàðÿò, øàäëûã, äöýöí ýÿðÿêìÿç.

____________
×öí îëäóã ñÿíö áÿí ìÿøóãö àøèã
Áóëóíìàç äöíéàäÿ áèð éàðè-ñàäèã.

58
 Êÿðÿì åéëÿ ñþçöìäÿí ÷ûõìà, åé äîñò,
Áÿíè ùÿñðÿò îäóíà éàõìà, åé äîñò.

Áèëÿ ýÿë ýåäÿëèì áó ãóòëó éîëà

Îëà êèì òàíðû õåéðèí âåðìèø îëà.

Ýöëÿíäàì àéòäè: åé áÿíèì ùÿëàëûì,

Òàïûíäûð áàü÷àâö ìöëê èëÿ ìàëûì.

Íÿ êèì ñèç áóéóðóðñóç õåéð ÿýÿð øÿð,

Àíû òóòìàã éåðèíúÿ áèçÿ äöøÿð.

Àüàëàð äåäèýèí òóòìàã ýÿðÿêäèð,

Àüó ñóíàð èñÿ éóäìàã ýÿðÿêäèð.

Èíàíûá ñþçöíÿ îë ìàù-ïåéêÿð

Éèäèëäèì ñþçèüÿ, – äåäè, – å ñÿðâÿð.

Àòàñûéëà, àíàñûéëà ýþðöøäö,

Áó ýÿç ýåòìÿýè éàðàüûíà äöøäè.

Äåäè ýþíëöíäÿí îë êàôèð äåýèë áó.

ßúÿáìè ýåòñÿ äèëäÿí îë éàâóç õó.

____________
Íåúÿ áèð êèí òóòà, òÿðê åòäè îëà,
È÷èíäÿí êèáðè, êèíè ýåòäè îëà.

59
 Î äàäëó ñþçëÿðÿ ýþíëö ãàïûëäû
Éöðÿýè òàçÿëÿíäè, ñó ñÿïèëäè.

Ýÿëèð áàøûíà íÿ êèì éàçñà òÿãäèð,

Àäàì äåäèýè îëìàç úöìëÿ òÿäáèð.

Ãûëàí áó èøëÿðè úöìëÿ õóäàäóð,

ßýÿð ãöäðÿòäöðöð, ÿýÿð ãÿçàäóð.

Íèýàðû íàáÿêàðà îëäó ÷öí ñåéä,

Äöçÿð ßùìÿä Ùÿðàìè éîë è÷èí ãåéä.

Ùÿìèí áèð ãàðíàã àëäû âÿ èêè ãóë,

Ýþðöøäö øàù èëÿ òóòäó ùÿìàí éîë.

Ýöëÿíäàìû àëûá ýåòäè èøèíÿ,

Ýþðöí íÿ ýÿëèñÿð îíóí áàøèíÿ.

×ö áóíëàð îëäóëàð éîëà ðÿâàíÿ,

Ãóëàã óð áèëëàùè áó äàñòàíÿ.

Èðÿðëÿð Èñôÿùàí øÿùðèíÿ áèð ýöí,

Áèëÿñèíúÿ Ýöëÿíäàì õóáö ìþâçóí.

Ãîâäè1 ßùìÿä Ùÿðàìè àíäà ðÿõòè

Îë èêè ãóëó, ãûðíàüû áóðàõäû.
____________
1
Ãîéäó äåìÿêäèð

60
 Ýöëÿíäàìû éàëóãóç àëäû ýåòäè,
Åøèò èìäè ùÿðàìè àíäà íåòäè.

Ýþçÿòìÿäè ñàüûíû âÿ ñîëóíó,

Ùÿìàí îë òóòäó Ýöðúöñòàí éîëóíó.

Ýöëÿíäàìûí éöçöíÿ áàõìàç èäè,

Ýþíöë åøãèíÿ ùÿðýèç éàõìàç èäè.

Àíûí èëÿ éàõûíëûã åòìÿç èäè,

Çèðà êèáð è÷èíäÿí ýåòìÿç èäè.

Ùÿíóç áèêèðäè îë õóáè-çÿìàíÿ

Íÿñèá îëìàäû ãûç îë ãÿëòÿáàíÿ.

Ñþçö ñþéëÿéèúÿê ñÿðä ñþéëÿð èäè,

Ôÿñàä åòñÿ ýþíöëäÿí åéëÿð èäè.

Àíûí úöíáöøöíö ýþðäö Ýöëÿíäàì

Áó ìÿíè ñèððèíÿ èðäè Ýöëÿíäàì.

Äåäè êÿíäþçèíÿ: àù íåéëÿäèì áÿí,

Àüóéû ýþç ýþðÿ íóø åéëÿäèì áÿí.

____________
Íÿäÿí ãîðõàðèñÿì àíà ñàòàøäûì,
Ñÿìÿíäÿð êèáè îäëàðà äóòàøäûì.

61
 Äÿëèì ôèêð åéëÿéèá ãÿìýèí ýåäÿðäè,
Àíûá øÿùçàäÿëèýèí àù åäÿðäè.

Ùÿðàìè àíäà ãîíäó áèð äÿðÿéÿ

Êè, èíñàí óüðàìàçäû îë àðàéÿ.

Ýöëÿíäàìà äåäè: äþâøöð þýöíö

Áèëèðìèñÿí áÿíÿ ñÿí åòäöýöíö?

Àäûì äåýöëìöäöð ßùìÿä Ùÿðàìè?

Ãàíû éîëäàøëàðûìûí èíòèãàìû?

ßðÿíëÿðÿ ãûëûú âóðìàã íåúÿäèð?

Îüóðëàéûí éèýèò ãûðìàã íåúÿäèð?

Ñÿíÿ ýþñòÿðÿéèì áèð-áèð áó ýöí áÿí,

ßýÿð ýþñòÿðìÿç èñÿì ÿð äåýèëÿì.1.

Èø åäÿéèì ñÿíÿ àëÿìäÿ äöïäöç

Êè, àíûí êèáè èø ùå÷ ýþðìÿìèø ýþç.

Ýöëÿíäàì àéäûð: åé øþùðÿòè-àôàã,

ßýÿð ñó÷ëó èñÿì ñÿí òàíðûéà áàõ.

ßðÿíëÿðèí èøè ìöðâÿò äåýèëìè,

Áó ýöí äöíéà, éàðûí àõðÿò äåýèëìè?!
____________
1
Ãàôèéÿ ïîçóëìóøäóð.

62
 Åøèòäèì áÿí ñÿíè áèçÿ èðèíúÿê,
Ñÿíèí ùÿð äöðëö úöðÿòèí ýþðöíúÿê.

Àòàìà ñèððèíè ôàø åòìÿäèì áÿí.

Õÿçèíÿ à÷äûüûí (ôàø) åòìÿäèì áÿí.

Äèëÿðäèì áÿíèì èëÿ éàð îëàéäóí,

Íÿ áèëèðäèì áåëÿ ÿüéàð îëàéäóí.

Ùÿëÿ ìöðâÿòèíÿ íÿ ñûüñà èøëÿ

Ýÿðÿê þëäöð, ýÿðÿê úàíûì áàüûøëà.

Ùÿãÿ ñàëäûì ýþðÿéèì ùÿã íÿ èøëÿð,

Áóíóí êèáè áàøà ÷îõ ýÿëèð èøëÿð.

Ýöëÿíäàìûí ñþçèíè àëìàäû ùå÷.

Çåùè çàëûì åéíèíÿ ýÿëìÿäè ùå÷.

Éàíûíäàí äþðä äÿìèð ãàçóã ÷ûõàðäû

Øÿùÿíøàùûí ãûçûí ÷àðìûõà ýÿðäè.

Äþêöäö äþðä ãàçóã äþðä éàíà ìþùêÿì

Çåùè úþâðö úÿôàäóð, ç åùè ñèòÿì.

____________
Ýöëÿíäàìû ÿëèíäÿí, àéàüûíäàí,
Ñàðàð ìþùêÿì ÷ÿêÿð áàüëó áàüûíäàí.

63
 Äåäè: ñÿíÿ äÿõè ýþð íåäÿðèì áÿí,
Ùÿëÿ äàüà îäóíà ýåäÿðèì áÿí.

Áóäóð ãÿñäèì ñÿíè îäà éàõàì áÿí

Èðàãäàí õîø òàìàøàíà áàõàì áÿí.

Áèð àòà áèíäè, áèðèñèíè éåòäè,

Âàðûá äàüäàí îäóí àëìàüà ýåòäè.

Ýöëÿíäàì ãàëäû îë ÿôãàí è÷èíäÿ,

Ôÿüàíö çàð åäèá ýèðéàí è÷èíäÿ.

Ñàíàñàí êèì, õÿçàí éàïðàüû äöøäè,

Âÿ áèð òÿð ýöë ñîëóá òîïðàüà äöøäè.

Íÿëÿð ãûëûð ýþðöí áó ÷ÿðõè-ãÿääàð,

Ãûëûð äÿðäÿ íåúÿëÿðè ýèðèôòàð.

Ýöëÿíäàì êÿíäö áèðëÿ ñþéëÿíèðäè,

Ùÿãèí áèðëèýèíè çèêð åéëÿíèðäè.

Äåäè: êè åé êÿðèìè-êàðñàçà
Õóäàâÿíäè-ãÿäèìö áèíèéàçà.

____________
Ìÿäÿä (äèíëÿ) ñþçöì ìÿäÿä, õóäàéà,
Èëàùè, ñÿí äÿô âåð áó ãÿçàéà.

64
 Éöðöð èêÿí òàâóñ áàë áàü è÷èíäÿ
Áîüóëäóì ãàëäûì óø èðìàü è÷èíäÿ.

Áóíó äåäè, õóäàéà äóòäó éöçöí

Áó øåðè áàøëàäû ñÿí äèíëÿ ñþçöí.

Èíèëòè èëÿ áèð ýÿç åéëÿäè àù,

Àéòäû: ñàíà ñûüûíäûì, àé Àëëàù.

ÉÀËÂÀÐÛØ

Ýþðöí èìäè áÿíÿ íåòäè çÿìàíÿ,

ßëèìè àëäû óø àòäû éàáàíÿ.

Íÿäèð áóíúà áÿíÿ úþâðö úÿôàëàð,

Ìÿýÿð êèì ãÿùð è÷öí áÿñëÿäè àíÿ?

Ñó÷óì íÿäèð, ÿúÿá íåòäèì, íÿ ãûëäûì,

Ãàðà áàüðóì áÿíèì ãÿðã îëäó ãàíÿ.

Ùÿíóç äÿõè ãûçûë ýöë ãþí÷ÿñèíäÿí

À÷ûëìàäàí íÿ òåç äþíäö õÿçàíÿ.

____________
Úÿôà èìèø áó äöíéàíûí âÿôàñû
Êè, áèí éàõøû èøè äÿýìÿç éàìàíÿ.

65
 Ýþðöí áó ÷ÿðõè-ýÿðäóíè êè, áÿíè
Ñàïàíà ãîéóáàí àòäû éàáàíÿ.

Èëàùè, äöøìöø ÿùâàëûí áèëÿí ùÿãã,

Ñÿíÿ ñûüûíäûì, åé ùÿééè-òÿâàíÿ.

Áóíó ñþéëÿð èäè, çàðè ãûëàðäè

Ýÿùè àüëû ýåäÿðäè, ýàù ýÿëÿðäè.

Øó ðÿñìÿ êèì, ãûëûðäû àùö ÿôüàí

Ýþçöíäÿí éàø éåðèíÿ äþêöëöð ãàí.

Îë èãëèìëÿð èñóçëóã îëìóø èäè,

Êèìÿñíÿ óüðàìàç äóéóëìóø èäè.

Ùÿðàìèäÿí î éîë èøëÿìÿç îëäû,

Î éîëäàí êàðèâàí êÿñèëäè ãàëäû.

Âÿëè ùÿã òàíðûíûí ëöòôè äÿëèìäèð,

Êÿðèìäèðö ðÿùèìäèðö ÿçèìäèð.

Ìÿýÿð áèð ãàôèëÿ éîë àçìûø èäè,

Ýöíöí èêè öëöñö êå÷ìèø èäè.

____________
Âàð èäè áóíëàðûí è÷èíäÿ áèð ÿð
Ãàòû ýöðáöç áàùàäóð èäè ñÿðâÿð.

66
 Àòû éþýðöê èäè, êÿíäè éàðàãëó,
Öðÿêëè èäè îë ýþçè ÷ûðàãëó.

Õÿòàéè éàé ÿëèíäÿ, îõ äîëó êèø,

Áàùàäóðëóã àíà îëìóø èäè èø.

Ýåäèá þíúÿ ãàðàâóë îëìóø èäè,

Àäûíà Õîúà Ðöñòÿì äåðëÿð èäè.

Ãóëàã óðóá íèýàðûíûí ñþçèíÿ

Ðÿâàí ñàëûüûí àëäû îìóçèíÿ.

Íÿéèêè äåéèáÿí (áåëèíëÿ éþðÿê)

Ýÿëèðäè ÷åâðÿ éàíûí äèíëÿéÿðÿê.

Áèð àäÿìäèð êè, úàíû éîõ è÷èíäÿ

Ýöëÿíäàìû ýþðöð ÷àðìóõ è÷èíäÿ.

Ýþðöð êèì, õÿñìè ýåòìèøäèð ãàòûíäàí

Øîëóãäÿì àòëàéûá åíäè àòûíäàí.

Ýöëÿíäàìûí ãàòûíà ýÿëäè ñîðäè

Ýöëÿíäàì ùàëûí àíà åäöâåðäè.

____________
Ãÿðèáÿì, – äåäè, – áó åëäÿ, ñó÷óì éîõ,
Áó ÷ÿðõè-äóí áÿíÿ úþâð åéëÿäè ÷îõ.

67
 Éèýèò ÷öí áèð-áèð åøèòäè ñþçèíè
Ùÿãÿ èñìàðëàäû îë äÿì þçèíè.

Àíûí øåøäè ÿëèíè, àéàüûíû,

Äöêÿëè ýåäÿðèð áÿíäè-áàüûíû.

Àòûíûí àðäûíà àëäû íèýàðû,

Ùóðè éöçëè áÿøÿð, îë ýöëöçàðû.

Éöýöðöáÿí èðÿð éîëäàøëàðûíà,

Äåäè ÿùâàëû îë ùàëäàøëàðûíà.

Ãà÷àí éîëäàøëàðû ãûçû ýþðäöëÿð,

Ãàìóñó ãîðõóáÿí úàíäàí êå÷äèëÿð.

Öøÿíèðëÿð, ùÿðàìè äóéà äåðëÿð,

Ýÿëÿ áèçè ãûðàâö ñîéà äåðëÿð.

Éèýèò åòäè: öøÿíìÿí, ãîðõó éåìÿí,

Áèçÿ ãàðøû ùÿðàìè äóðà äåìÿí.

Äåäè êè, áÿí áóíó ãàðäàø åäèíÿì,

Âåðÿì áèð éèýèäÿ éîëäàø åäèíÿì.

____________
Îðàëàðäàí áóëàð äóðìàäû ýåòäè
Åøèò èìäè ùÿðàìè àíäà íåòäè.

68
 Èêè àò éöêö îäóí âàðûá àëäû,
Ýöëÿíäàìû îäà óðìàüà ýÿëäè.

Ýÿëèð ýþðöð éåðèíäÿí ýåòìèø îë ãûç,

Ñöâàð îëäó àòûíûí áèðèíÿ òåç.

Éîëà ýèðäè èçèí ÷àëäû áóëàðóí

Ãûçû àëûá ýåäÿí îë õîúàëàðóí.

Úàíûíà îä äöøöá ñàíêè ãóäóðäó,

Ñàãàëûí éîëäû, êþêñöíö ÷îõ óðäó.

Éöýöðäö àòûíû ìÿùìèçÿ óðäó

Áóëàðûí èçëÿðèí ýþçÿòäè ýþðäö.

Èðàãäàí ùÿðàìèéè ýþðäö àíëàð,

Äàíûøäû áèð-áèðèëÿ äóðäó àíëàð.

Äåäèëÿð: îë ùÿðàìè áó êèøèäèð

Þçèíè áèí ÿðÿ óðìàã èøèäèð.

Ãàòûíäà áóíëàðóí ýóð ñàç âàð èäè,

Ýþë è÷èíäÿ ÷îõ þðäÿê, ãàç âàð èäè.

____________
Éèýèò àéäûð êè, ãûçû ýèçëÿéÿëèì,
Ùÿðàìèéè éàëãóç ýþçëÿéÿëèì.

69
 Ýÿëèá ñþéëÿðñÿ úÿíýÿ äóðóøàëûì,
Àíóíëà úÿíý åäÿëèì, óðóøàëûì.

Íå÷öí éöç äþíäÿðÿëèì áèð êèøèäÿí,

Íÿ äåéèñÿð áèçè, àéäóí åøèäÿí.

Þíöðäö ìÿñêÿíÿòëÿ ñþéëÿéÿëèì

Áåúèä îëóð èñÿ úÿíý åéëÿéÿëèì.

Ãûçû ýèçëÿäèëÿð îë äÿìäÿ ñàçà,

Ñûüûíäûëàð ãÿäèìè-áèíèéàçà.

Êàéûòëàðûí éåäèëÿð îë ýÿëèíúÿ,

Éàðàãëàíäû ãàìó ùàëëû ùàëûíúà.

Ãûëûíúûíû ÷ÿêèá èðäè Ùÿðàìè,

Åøèò ýþð íÿ úÿâàá âåðèð Ùÿðàìè.

Àéòäû áóíëàðà êèì äóðóíóç, ùàé

Êè, áó ýöí áàøûíûçà ýÿëèñÿð âàé.

Ãåéäñèç õîø ýåäÿðñèç ñþéëÿìÿçñèç,

Ñàü-ÿñÿí êå÷ìÿýÿ øöêð åéëÿìÿçñèç.

____________
ßëèìäÿí ñèçëÿð àëûðñûç àâûìû,
Äÿõè åøèòìÿäèíèçìè ÷àâûìû.

70
 Àéòäû Õîúà Ðöñòÿì: åé éèýèò ñÿí
Àâûíè ýþðìÿäèê, ùå÷ äóòìà áèçäÿí.

Íÿ àäûí áèëèðöç, íÿ õîä íèýàðûí,

Íå÷öí ÿëèíäÿí àëàâóç øèêàðûí.

Íÿ èñòÿðäèí éåòèðäèí, áèëìÿçöç áèç,

Éàçûãäûð áèçÿ áþùòàí ãûëìàíûç ñèç.

Éöçèìèç ñóéèëÿ ýþêúÿê ýåäÿðöç,

Áèç àéðóüóí øèêàðûíû íåäÿðöç.

Áóëàðûí öñòöíÿ áàõäû, èíàíäû,

Øîëóãäÿì îë àðàäàí ýåòäè, äþíäö.

È÷èíè îä äóòäó èñòÿðäè ãûçû,

Îâàâö, äàüèâö ìåøÿâö éàçû.

Àðàäû ÷îõ íÿ áóëäó âÿ íÿ äóéäó,

Áèð àòà áèíäè, îë áèðèíè ãîéäó.

Éåíÿ äöøäè áóëàðûí àðäëàðûíúà,

Àòûí ÷àïûá ñÿýèðäèð ñóéëàðûíúà.

____________
Äåäè: íå÷öí èíàíäûì áÿí áóëàðà,
Áóëàð õîä áÿíÿ ãûëìûøäûð ìóäàðà.

71
 Éåíÿ áèð äÿõè àíëàðà âàðàéûì
Àëàéûì ìàëûí àíëàðû ãûðàéûì.

Ýÿëèðêÿí íàýÿùàíÿ éîëó àçäû,

Éîë ö÷ áÿõø îëäó îë áèðèíÿ ýåòäè.

Øèðàçà äóòäó éöç ýåòäè êàðâàí,

Áèëÿéäè îë Ýöëÿíäàì øàùè-õóáàí.

Ñþç þêöø, àãèáÿò øÿùðÿ âàðóðëàð,

Ùÿãÿ øöêð åéëÿéèáÿí éöç óðóðëàð.

Áèð óëó õàíÿ ýÿëäè ãîíäó áóíëàð,

Äþøöí âåðèá ãàìóñó åíäè áóíëàð.

Ãóìàø êàðâàí ñàðàéû è÷ðÿ äîëäó,

Îòóðóá ùÿð áèðè àðàéèì ãûëäû.

Êå÷èáÿí Õîúà Ðöñòÿì ÷öí îòóðäè,

Îõóéóáàí Ýöëÿíäàìû ýÿòèðäè.

Àéòäû êèì, å ìÿñòóðè-çÿìàíÿ,

Áàõàðìûñàí áó ÷ÿðõè-àñèìàíÿ.

____________
Êèìÿñíÿéÿ âÿôà ãûëìàç áó äöíéà,
Îëóð ôàíè, áÿãà ãûëìàç áó äöíéà.

72
 Ìÿëóë îëìà, åé éöçö ýöëö ëàëÿ,
Áàéàüûíäàí øöêöð åéëÿ áó ùàëÿ.

Áÿí àõðÿòëèê ñÿíè ãàðäàø åäèíäèì,

Ýþíöëäÿí éàðö ùÿì éîëäàø åäèíäèì.

Éåìÿäèì ãÿñä èëÿ áÿí ùå÷ ùÿðàìû,

Êè, ýÿçäöì Ðóìè âÿ Øàìè òÿìàìû.

Àéòäû: ñþçöì åøèä, åé éöçè ýöë,

Øöêöð ãûë ïàäèøàùà àüëàìà, ýöë.

Íÿ ÿíäèøÿ è÷èíäÿñÿí ùàëûí äå,

Áÿíÿ êþíëöí íÿ äèëÿð ÿùâàëûí, äå.

Áÿíèì øÿùðèìÿ ÿçì åäÿðìèñÿí ñÿí

Èðàãðàãäóð åëèì, ýåäÿðìèñÿí ñÿí?

Éàõóä àòàíà ãîâóøäóðàéûììû?

Ãÿäÿì Áàüäàä éîëóíà óðàéûììû?

Ñÿíèíëÿ ùÿãã è÷èí éåäèê äóç-ÿêìÿê,

Íÿäèð äåðñÿí, íÿäèð äóðìàüû ýåòìÿê?

____________
Ýöëÿíäàì àéäûð: åé êàíè-ñÿõàâÿò,
Èìàíëû êèøèäÿ îëóð øÿôàÿò.

73
 Íÿ êèì åòäèí áÿíèì ùàããûìäà åùñàí,
ßâÿç âåðÿ ñÿíÿ îë éóúà ñöáùàí.

Áÿíè ÷öí îë ùàðàìçàäÿ Ùÿðàìè,

Éåíÿ áóëìàç èñÿ ãûëìàç àðàìè.

Àðàéûðàã áÿíè ãàòûíäà áóëóð,

Óüóðëàéó ýÿëèð, áèç äöíëÿ àëóð.

Éàõóä áèð ýöí êè éîëó ñàòàøûð îë,

Ýåúÿ-ýöíäöç áÿíèì ö÷öí ÷ÿêÿð éîë.

Áÿíÿ êÿðÿì áóéóð áóíäàí ýåäÿéèì,

Çàâàëëû áàøûìà äÿðìàí åäÿéèì.

Áó øÿùðèí ùàêèìè êèìäèð ñîðàéûì

Ãàðàâàø îëóáàí àíäà äóðàéûì.

Õàòóíó ùÿçðÿòèíÿ èðèøÿéèì

ßëèí þïöá àíûíëà ýþðöøÿéèì.

Ìÿäÿä îëóðñà áÿíÿ àíäàí îëóð,

Ýåðè äÿðìàí áÿíÿ ñóëòàíäàí îëóð.

____________
Àéòäû êè, Õîúà Ðöñòÿì, å úàíóì,
Þçöí áèëèð, ÿéà ðóùè-ðÿâàíûì.

74
 Ýåäÿðÿì áÿí ÿñÿí ãàë ñÿí, å ñÿðâÿð,
Íåðÿäÿéñÿí ÷ÿëÿá ñÿíèíëÿ ðÿùáÿð.

Ãóëàüûíäà íÿ êèì âàð èäè úþâùÿð,

ßëèíäÿ, àéàüûíäà ùÿãã, å ñÿðâÿð.

Õîúà Ðöñòÿìÿ úöìëÿ áÿõøèø åòäè

Àíàñûç áèçè, – äåäè, äóðäû ýåòäè.

Ñÿí óø äþðäöíúö ìÿúëèñÿ íÿçÿð ãûë

Ýþðöí êèì, íÿéÿ âàðûð óøáó ìÿíçèë.

ÌßÚËÈÑ – 4

Ìÿýÿð ñóëòàíû îë øÿùðèí áÿüàéÿò,

ßúàéèá ýþðêëö èäè áèíÿùàéÿò.

Ùÿíóç îüëàí èäè, îí èäè éàøû,

Âÿëè êèðïèýè îõ, éàé èäè ãàøû.

Éàðàòìûø ñöíè áèðëÿ àíû ÷öí ùÿã

Ìÿëÿêäöðöð äåéÿéäèí àíû ìöòëÿã.

____________
Éöçö ýöë, áîéó ñÿðâö áÿíçè ëàëÿ,
Ýþçè íÿðýèñ, ãàøû áÿíçÿð ùèëàëÿ.

75
 Àòàñû äöíéàäàí íÿãë åòìèø èäè,
Àòà òàõòûíû êÿíäè òóòìóø èäè.

Ùÿíóç äÿõè äèðè èäè àíàñû,

Êþíöëäÿí éîõ èäè çÿððÿúÿ ïàñû.

Î ðóùè-ñàëèùÿ ìÿñòóðÿ-õàòóí
Íå÷ÿ òóòñàã ÿñèð àëìûøäû ñàòóí.

Íå÷ÿ ãóëëàðû àçàä åéëÿìèøäè,

Éàëûí äîíàäûá àúëàð òîéëàìûøäû.

Àíûí ãàïûñûíà âàðäû Ýöëÿíäàì,

Òàø åøèêäÿ îòóðäó ãûëäû àðàì.

Ìÿýÿð ãàïû÷ûëàð àíû ýþðöðëÿð,

Øîëóãäÿì õàòóíà õÿáÿð âåðöðëÿð.

Äåäèëÿð ýÿëäè áèð êèøè ÿáàëû,

Äóðóð ãàïóäà áèëìÿçèç íÿ ùàëû?

È÷ÿðö ýèðìÿýÿäèð ìåéëè àíûí,

Áèëèí ùàëûí î õàòóíè-çàìàíûí.

____________
×ûõûá áèð õàäèì àíû àëäû ýÿëäè,
Éöçèí òóòóá Ýöëÿíäàì òàïó ãûëäû.

76
 Óðó äóðäó, ñàëàìûí àëäû õàòóí,
Ìÿëèêçàäÿéäèýèíè áèëäè õàòóí.

Àëûá éàíûíà, òàõòûíà ÷ûõàðäû,

Îëóá ùåéðàí úàìàëûíà áàõàðäû.

Äåäè õàòóí êè: íÿäèð ñþéëÿ ùàëûí.

Éóìóá ãöðÿ íåúÿ à÷ûëäû ôàëûí?!

Äåäè: åøèò, å õàòóíè-çÿìàíÿ,

Äåéÿì ùàëûìû ýÿòèðÿì áÿéàíÿ.

Áû÷àã ñþýöýÿ èðäè íåéëÿéÿéèí,

Áàðû ðàçìû áèð-áèð ñþéëÿéÿéèí.

Áàøûìà áèð çàâàë ýÿëäè íåäÿéèí,

Áèëèìÿçèì êè, ãàíúàðó ýåäÿéèí.

Ãûçûéàì øàùè-Áàüäàäûí áèëÿñÿí,

Ýÿðÿê áó äÿðäèìÿ äÿðìàí ãûëàñàí.

Äþêöëìÿäèê äöðöð éöçöì ñóéó ùè÷,

Éàâóç íÿñíÿéÿ êþíëöì îëìàäû ïè÷.

____________
Äåäè õàòóíà áèð-áèð ùàëûíû ãûç,
Íÿéÿ óüðàäûüûí, ÿùâàëûíû ãûç.

77
 Ùÿðàìèäÿí íåúÿ ãóðòóëäóüóíó,
Ùÿðàìèéÿ íÿ èøëÿð ãûëäûüûíû.

Äþêÿðäè ãàíëó éàøûí àüëàð èäè,

Áàøûíà ýÿëÿíè øÿðù åéëÿð èäè.

Ãûçûí ñþçëÿðèíè õàòóí åøèòäè,

È÷è àúûëäû ÷öí áèð ýÿç àù åòäè.

Äåäè êèì, ùåéô åé ìÿñòóð, þçöíÿ,

Êè òîç ãîíà èäè îë ýöë éöçöíÿ.

Ùÿçÿ éàçû èäè êè, ýÿëäè áàøà,

ßçÿëäÿí éàçûëàí ïîçóëà, ùàøà.

Äèðèüà, ýþð íÿ éàçûëìûø áó éàçû,

Íÿ èøèí èäè ýÿçìÿê äàüû, éàçû.

Ñîíó õåéð îëà ãöññÿ éåìÿ, úàíûì,

Êÿðèì åäÿ êÿðÿì, åé ìåùðèáàíûì.

Ýöëÿíäàìû ýþíöëäÿí ñåâäè õàòóí,

Äåäè: îëìà ìÿëóë, åé õóáè-ìþâçóí.

____________
Ýöëÿíäàì éöçèíè ÷öíêèì à÷àðäû,
Ñàðàéûí è÷èíÿ øþëÿ ñà÷àðäû.

78
 Áàõàð èäè õàòóí àíûí éöçöíÿ,
Ãàëûð âàëåù îë ìÿùáóá þçèíÿ.

Äåð èäè êèì ýåúÿ-ýöíäöç àðàñàì,

Ñÿðàñÿð äöíéàéû áèð-áèð äàðàñàì.

Áóíóí êèáè ëÿòèô ãàíäà áóëàéäûì

Êè, îüëóìà àíû êÿáèí ãûëàéäûì.

Åøèòäèê êèì àíûí áèð õóá ñöëàëÿ,

Âàð èäè îüëó èðèøìèø êÿìàëÿ.

Éàøû îí éåäèñèíäÿ êÿíäè ìÿùðó,

Éöçöí ýþðÿíäÿ ãàëìàç èäè ãàéüó.

Úàìàëû ýöíÿøÿ ðþâíÿã áàüûøëàð,

Çèéàñû àëÿìÿ ìöòëÿã áàüûøëàð.

Ùÿíóç åâëÿíìèø èäè îë úÿâàíáàõò,

Àòàñûíäàí àíà ãàëìûø èäè òàõò.

Íèøàíëûñû âàð èäè, þëìöø èäè,

Àíàñû áó ôèêèðäÿ ãàëìûø èäè.

____________
Øèðàç èãëèìè øàùûéäû àòàñû,
Åâÿðìÿê íèééÿòèíäÿéäè àíàñû.

79
 Ýöëÿôðóõ èäè àäû îë ÿéàëûí,
Øèðàç ñóëòàíû îüëó õóá úÿìàëûí.

Àíàñû àíû ãàòûíà ãûüûðäû,

Ãûçûí âÿñôèí àíà áèð-áèð äåýèðäè.

Äåäè: ýÿëäè áèçÿ áèð õàòóí þýÿðäè

Êè, éÿíè îüëóíóí ýþíëöí ÿýÿðäè.

Äåð èäè: éîõäóð àíûí ùå÷ íÿçèðè,

Àòàñû øÿùðè-Áàüäàäûí ÿìèðè.

Áóëóíìàç ùöñí è÷èíäÿ àíà ìàíÿíä

Éöçè ýöëäöð, ñþçö áöëáöë êèáè ãÿíä.

Ýöëÿôðóõ àéäûí àíà: ýþñòÿð àíû,

Ýþðÿéèí áÿí äÿõè áèð åíè êàíû.

Äåäèýèí äÿíëö âàðìûäûð ýþðÿéèí,

ßýÿð úàíóì ñåâÿ, ýþíöë âåðÿéèí.

Äåäè õàòóí: éöðö âàð êþøêèíÿ ÷ûõ,

Ãàìó ïÿíúÿðÿëÿðèí åéëÿ à÷ûã.

____________
Áÿí îë ìÿùáóáÿíèí ÿëèí àëàéûí,
Ñÿíèí ùÿçðÿòèíÿ ãàðøó ýÿëÿéèí.

80
 Òÿôÿððöú åéëÿ êþøêöíäÿí ýþðÿñèí,
Íåúÿ ìÿùáóáÿäèð îë úàí ïàðàñèí.

Ýöëÿôðóõ øàù éóõàðó òàõòà ÷ûõäû,

À÷ûá ïÿíúÿðÿëÿðèí òàøðà áàõäû.

Àëûð õàòóí Ýöëÿíäàìûí ÿëèíè,

Ýÿëèð ñÿðâè äàëû êèáè ñàëûíû.

Ñàíàñàí òàâóñ èäè áàü è÷èíäÿ,

Éà ùóðè ãûçûäûð ó÷ìàã è÷èíäÿ.

Áîéó áÿíçÿð èäè ñÿðâè, ÷èíàðÿ,

Éöçö ýöëÿ, éàíàüû ýöëè-íàðÿ.

Ýöëÿôðóõ ýþðäè ÷öí àíûí úàìàëûí,

Òÿôÿððöú ãûëäû îë ùöñíè-êàìàëûí.

Ýöëÿíäàì ýþíëöí àíûí ãûëäû éÿüìà

Ýöëÿôðóõ øàùÿ äöøäè åøãè-ñåâäà.

Éåíÿ õàòóí àëûá ýåòäè íèýàðû,

Ýöëÿôðóõóí ýåäÿð ñÿáðè, ãÿðàðû.

____________
Ùàìàí äÿì äàéÿñèíè äÿðèá èäè,
Àëûí, ýÿëèí àíàìû áóðà, – äåäè.

81
 Îõóäóëàð àíàñû ýÿëäè øàùÿ,
Ýþðöð îüëàíû äöøìöø äöðëö àùÿ.

Äåäè: àíà ýþðöá ñåâäèì áÿí àíû,

Àíûí åøãè áóëóáäóð êþíëö, úàíû.

Áó äÿðäèí äå íÿäöð íÿéÿ ñàòàøäûí

Êè, áó åøã îäóíà éàíûá òóòàøäûí.

Áèð-èêè àé ñÿáð åéëÿ ýþðÿëèì,

Àòàñûíà äà õÿáÿð ýþíäÿðÿëèì.

Åøèòñèí àòàñû äÿõè ñåâèíñèí,

Ãûçûíûí ãöññÿëÿðèíäÿí àâûíñûí.

Ýöëÿôðóõ äåð: áû÷àã ñþýöýÿ èðäè,

Íÿ ñÿáð åäÿì, ÷ö ôöðñÿò ÿëÿ ýèðäè.

Áèð èø âàð êèì, àíû òÿúèë åäÿðëÿð,

Áèð èø âàð êèì, àíû òÿúèë åäÿðëÿð.1

×ö õàòóí îüëóíó ýþðäè áó ùàëäà,

Ýþíöë ýåòìèø, ýþçö ãàëìûø õÿéàëäà.
____________
1
Áèðèíúè ìèñðàäàêû òÿúèë òÿëÿñìÿ, èêèíúè ìèñðàäàêû òÿúèë èñÿ
òÿõèðÿ ñàëìà, éóáàíäûðìà ìÿíàñûíäàäûð.

82
 Øîëóã ñàÿò ýåíÿ ýÿëäè ñàðàéà,
Íèýàðèëÿ îòóðäó áèð àðàéà.

Äåäè: åé õóáëàðûí úàíàíû ñÿíñÿí,

Ýÿëèí åäèíèðÿì ñÿíè, íÿ äåðñÿí.

Ìÿñÿëäèð ñåâÿíè ñåâìÿê ýÿðÿêäèð,

Åéè íèééÿòëÿðÿ èðìÿê ýÿðÿêäèð.

Ýöëÿíäàì áóíëàðûí ôèêðèíè áèëäè,

Áàø àøàüû ÿýèá ôèêèðÿ äàëäû.

Ùÿéàñûíäàí ãûçàðäû, åéëÿ òÿðëÿð,

Ñàíàñàí êèì, ýöëÿ äöçöëäö äöðëÿð.

Äþíöá äåäè êèì åé õàòóíè-ñÿðâÿð,

Ùöìà èäèì âÿëè óø òþêìöøÿì ïÿð.

Ãÿðèáÿì, ìèñêèíÿì, øèìäè éåòèìÿì,

Àíà ëàéèã îëàñû áÿí äåýèëÿì.

Õöñóñÿí êèì áÿíÿ áèð êèøè äöøìàí,

ßýÿð áóëñà áÿíè ùå÷ âåðìÿç àìàí.

____________
Îëà êèì, àãèáÿò áèð ýöí ýÿëÿ îë,
Èêÿí çàëèìäöðöð áèð èø ãûëà îë.

83
 Áÿíèì óúóìäàí îë øÿùçàäÿéÿ áèð
ßëÿì èðèøÿ, áóäóð ôèêðè-òÿäáèð.

Áÿíèì õîä áó ôÿðàãóì áÿíÿ éåòÿð,

Ìÿðÿç îëà è÷èìÿ äÿõè áåòÿð.

Äåäè õàòóí: íÿ úàíû âàð ýÿëÿ îë

Êè, áèçèì ãàïûìûçà îë áóëà éîë.

ßýÿð ãóë îëóáàí ó÷àð îëóðñà,

Äÿíèçëÿð àøûáàí êå÷ÿð îëóðñà.

Ýÿëèìÿç áóíäà åé õóáëàð ýöçèíè,

Êåéèê áàñìàç îëó àðñëàí èçèíè.

Ýöëÿíäàì äÿõè ñþéëÿìÿäè òÿêðàð,

Ùÿãèãÿò äèíìÿìÿêëèê îëóð èãðàð.

Ðÿâàí ìóøòûëàäûëàð øàùà àíû

Ýöëÿôðóõ åøèäèá øàä îëäû úàíû.

Áóéóðäóëàð éàðàü åäèí äöýöíÿ,

Õÿáÿð îëäó äöêÿëè åëÿ, ýöíÿ.

____________
Óëó, êè÷è àíû ãàìóñó áèëäè,
Äöýöí ãóòëóëàìàüà úöìëÿ ýÿëäè.

84
 Áÿäÿõøàíûí øàùû ùÿì àíäà ýÿëäè,
Ýöéÿýöéÿ äÿ àíäà ñàüäûú îëäû.

Óëó áÿéëÿð ãàìó êå÷äè îòóðäó,

Íÿãèáëÿð îë ñààò õîíëàð ýÿòèðäè.

Éåìÿêëÿð ýÿëäè àíäà äöðëö ÿëâàí,

Äÿíÿ, ïèðèíúö çÿðäÿ ùöááè-ðÿììàí.

Ýÿðÿêúÿ áèøäè ãÿëéÿâö áîðàíû,

Øó äÿíëö äþêäèëÿð éîõäóð îðàíû.

Ýÿëèð äàíÿâö èðèøèð ùÿðèñÿ,

Äÿõè çÿðäÿâö ùÿð íÿ àø ÿðèñÿ.

Êåéèê âÿ äàâøàí, êÿêëèê ÿòè áîë

Ãîíóëäó äþðä éàíà õîø ñàü èëÿ ñîë.

Äîëó íåìÿò ýöìöø, àëòóí ÷àíàãëàð,

Ñèíèëÿð, òÿïñèëÿð, áèð-áèð òàáàüëàð.

Áóíà áÿíçÿð äÿõè ÷îõ äöðëö ìåéâÿ

Øÿêÿð, áàäàì, ýöëàáö øèðö õóðìà.

____________
×àëûíûðäû íåéö äÿìáóðö òÿíáóð
È÷èëèð èäè äîëó àáè-ÿíýóð.

85
 Éåìÿê-è÷ìÿê, äÿëèì èøðÿòëÿð îëäó,
Ñþç þýöø, ãûðõ äöíö ýöí òîéëàð îëäû.

Òàìàøàâö äöýöí ñþùáÿòëÿð îëäû,

Äöýöí àõûðà èðäè âÿ äàüûëäû.

Ýöëÿôðóõ îë ýåúÿ ýÿðäÿýÿ ýèðäè,

Ýöëÿíäàì èêðàì åäèá äóðó ýÿëäè.

Çåùè äþâëÿò áó ýÿç áóëäû èêè øàù,

Ýöíÿø ãîéíóíà ýèðäè îë éöçö ìàù.

Úÿâàùèð ìÿäÿíè ýÿíúÿ ñàòàøäû

Äèðÿêñöç áèð ýöëö ýöëçàðà äöøäè.

Áóëóøäó áöëáöë èëÿ ýöëñòàíû,

Ñîðóøäó òóòèëÿ øÿêêÿðñòàíû.

Ñàíàñûí àíëàðûí ôèðèøòÿ áèðè,

Áèðè ñàíêèì áåùèøò è÷èíäÿ ùóðè.

×ö ùÿð ëÿççÿò êè áàë éàüà ãàðûøäû,

Þïöøäèâö ãóúóøäûâö ñîðûøäû.

____________
Äîëàøäû ñÿðâè äàëûíà ñÿíóáÿð,
Áóëóøäó îë èêè áÿäðè-ìöíÿââÿð.

86
 Ñàáàùàäÿê áóëàð ùå÷ ýþçëÿðèíè
Óéóìàäû éóìóá íÿðýèçëÿðèíè.

Ìöíÿââÿð îëäó úöìëÿ ñöáùè-ñàäèã

Âöùóøÿ ýÿëäè ÷öí èíñàíè-íàòèã.

Ãàìó áÿéëÿð ýþðö ãàïûéà ýÿëäè,

Äèâàí áàüëàíäû âÿ úöìëÿ úÿì îëäè.

Ýöëÿôðóõ øàù ñöâàð îëäû àòûíà,

Áèëÿ ñàüäûúû ùÿììàì íèééÿòèíÿ.

Ýÿëèá ùÿììàì è÷èíäÿ éóíäûëàð õîø,

×öí èøëÿð ùàñèë îëäó äþíäèëÿð õîø.

Ýöëÿôðóõ øàù ñàðàéà ýåðè ýÿëäè,

Ýöëÿ-ýöëÿ ÿëèí-ÿëèíÿ àëäû.

ßë àëûøûá éåíÿ òàõòà ÷ûõàðëàð,

Éåíÿ åøã îäóíó úàíäà éàõàðëàð.

Ãîíóøäó øÿìñ èëÿ ÷öí ìàùè-òàáàí

Áèðè Áèëãåéñ, áèðè ñàíêèì Ñöëåéìàí.

____________
Áóéóðäó ÷öíêè ãîíàãëàð îòóðäó
Ìöüÿííèëÿð ÿë ÿáðèøèìÿ óðäó.

87
 Ýÿëèð àüàçÿ äöðëö ñþâòè-ïÿðäÿ
Åøèäÿíëÿð áóëóð äÿðìàíû äÿðäÿ.

Èðàãö Èñôàùàí, Íîâðóçó Øàùíàç

Åäÿðäè áèð-áèðèíÿ èêè øàù íàç.

Íöùóôòèâö Ùöñåéíèâö Ùèúàçè

Äèëÿ ýÿëèá ÷àëàðäû äöðëö ñàçè.

Ùÿì îí èêè ìÿãàìû ñåéð åäÿðëÿð

Äÿâàçäÿâö øåøöíè äåéð åäÿðëÿð.

Íÿùöôò åéëÿéèáÿí ÷ÿíýè äèçèëäè,

Ãîïóçó øåøòÿ àâàçû äöçèëäè.

Äöùÿíý àâàçûíûí âÿçíè áÿëèðäè,

Èíèëòè èëÿ íàé íÿôðèí ãûëûðäû.

Øó êèìñÿëÿð ÷àëàðäû óäè, òÿìáóð

Ýþçÿë ìÿùáóáÿëÿð ùÿð áèðèñè ùóð.

Áåø-îí ýöí ÷öí áóëàð èøðÿòëÿð åòäè

Åøèò ýÿë ìÿíèéè, àíëà êè, íåòäè.

____________
Ìÿýÿð áèð ýöí Ýöëÿíäàì àéäàð: åé øàù,
Áèëèá ñèððèíè áÿíäÿí îëýèë àýàù.

88
 Áóéóð êèì, áèð óëó êþøê åéëÿñèíëÿð,
Õàíàëàð áèðè áèð öçðÿ ãîñóíëàð.

Äÿõè ãûðõ àéàã îëñóí íÿðäèáàíû,

Äÿëèì òÿðòèá èëÿ äöçñöíëÿð àíû.

Àéàãäàí-àéàüà áèð ãóë îòóðñóí,

ßëèíäÿ ùÿð áèðè ùÿðáÿ ýþòöðñöí.

Èêè ñöôôÿ éàïûëñûí òàø ãàïóäà,

Èêè àðñëàí ìöäàì äóðñóíëàð àíäà.

Áèð-èêè ãóë äà àíäà ùàçèð îëñóí,

Îë àðñëàíëàðà äàèì íàçèð îëñóí.

Áó èø áèòìÿçñÿ, êþíëöì ñàêèí îëìàç,

Éöçöì ýöëÿðñÿ, úàíûì áèë êè, ýöëìÿç.

Ýåúÿ-ýöíäöç áèçè õîø áÿêëÿñèíëÿð,

Ùÿðàìèíèí øÿðèíäÿí ñàõëàñûíëàð.

Ýöëÿíäàì ÷öíêè áó ñþçëÿðè äåäè,

Ýöëÿôðóõ øàù àíûí ãåéäèíè éåäè.

____________
Áóéóðäó ÷öíêè ìåìàðëàð äÿðèëäè,
Áèð óëó êþøê è÷öí áöíéàä óðóëäó.

89
 Ýåúÿâö ýöíäöç óñòàäëàð äóðóøóð,
Éàõûí ýöíäÿ òàìàì îëóð èðèøöð.

Éóúà, ìþùêÿì, ìöðÿòòÿá õîø äöçèëäè,

Ìöñÿââÿð íÿãø è÷è, òàøû éàçûëäû.

ßçèëäè ëàúèâÿðä èëÿ äÿëèì ðÿíý,

Ìöçÿùùÿá èøëÿðè ýþðÿí ãàëûð äÿíý.

Õÿòàéè éàïðàüèëÿ Ðóìè øÿìñÿ

Éàçûëäû ýþðìÿäè îë ðÿñìÿ êèìñÿ.

Ùÿì àëòóí èäè ùÿð áèð ïÿíúÿðÿñè,

Àü èíúèäÿí áÿçÿíäè ùÿð éþðÿñè.

Ôöñóñêàðè äþøÿíäè ôÿðøè äöïäöç.

Êèì, àíûí êèáè ñÿíÿò ýþðìÿäè ýþç.

Ãûçûë, àëòóí èäè ùÿì øàäðÿâàíû,

Ýöìöø ùþâçà àõàð àíûí ðÿâàíû.

Çÿáÿðúÿääÿí ùÿì þðäÿêëÿð äöçèëäè,

Êÿíàðûíà ñóéóí ÷åâðÿ äèçèëäè.

____________
Ìöñÿííèôëÿð äÿëèì ðÿñì óðìóø èäè,
Ùÿðèðäÿí ïÿðäÿëÿð êèì ýÿðìèø èäè.

90
 Íÿ êèì ýþç âàð èäè ùÿï (ñè) ãóðóëäó
Òàìàì îëäû âÿ ùÿì áöíéàä óðóëäó.

Ýöëÿôðóõ øàù Ýöëÿíäàì èëÿ øàäàí

×ûõàð êþøêÿ îë èêè ìàùè-òàáàí.

Ýþðöðëÿð úöìëÿ èø éåðëè éåðèíúÿ,

Áèí àðòóã îëäû àíëàð äåäèýèíúÿ.

Áó òÿðòèáè ýþðöá øàäû ãûëóðëàð,

Ýÿçèá ñåéðàí åäèá ýåðö ýÿëöðëÿð.

Áó ìÿúëèñè áó éåðäÿ ãÿñð åäÿëèì,

Áó ýÿç áåøèíúè ìÿúëèñÿ ýåäÿëèì.

ÌßÚËÈÑ – 5

Éåíÿ ßùìÿä Ùÿðàìèäÿí õÿáÿð áèë,

Íèòÿ îëäû ùÿêàéÿò àíëà, àãèë.

Íÿäèð àíëàéàñàí àíûí çàâàëûí,

Èøè, ýöúèâö ôåëè-ôèòíÿ ùàëûí.

____________
Îòóðìàçäû ýåúÿ-ýöíäöç, àðàðäû,
Ýöëÿíäàìû íÿ áóëóðäû, íÿ ýþðäè.

91
 Íÿ öøÿíÿðäè, íÿ éîëäàí àçàðäû,
Áóëàì äåéö Ýöëÿíäàìû ýÿçÿðäè.

Ãÿðàð åéëÿìÿéèá äöí, ýöí ýåäÿðäè,

Íèýàðûíà éàâóç ÿíäèøÿ åäÿðäè.

Ýåäÿðìÿçäè äèëèíäÿ êèáðè, êèíè

Êèí ÿùëèäèð éûõàíëàð ìöëêè, äèíè.

Äåð èäè: ýÿð àíû áèð ýþç áóëàéäûì,

Àíà áÿí áèëèð èäèì íÿ ãûëàéäûì?!

ßýÿð îë ñåùðèëÿ àéà ñàüàðñà,

ßýÿð Çþùðÿ îëóá ýþýÿ àüàðñà.

Úàí ÿëèìäÿí áÿíèì îë ãóðòàðàìû,

Ìÿýÿð áÿí äåýöëÿì ßùìÿä Ùÿðàìè!

Áóíó áþéëÿ äåéèá ýÿçÿðäè äöïäöç,

Àðàðäû åëëÿðè äöíèëÿ ýöíäöç.

Çåùè áÿäÿñëö ìóðäàð ýóðè-ìÿüáóí,

Ùàðàìçàäÿ, ôöçóë, ìÿùðóìè, ìÿùçóí.

____________
Îäà éàíûúû äöøìÿí, éèë ãîéóúó,
ßòèíè äèøëÿéöá ýþêñèí óðóúó.

92
 Äåìÿçäè êèì, îëàí îëäû âÿ ýåòäè,
Î êèíäàðëûã åøèò êèì àíà íåòäè.

Éàìàíëûã ñàíñà áèð êèøè èøèíÿ,

Ñîí óúó ñàíäûü ýÿëèð áàøûíà.

Ìÿñÿëäèð êÿíäè äöøÿí àüëàìàç, äåð,

Àõàí äÿðéàéû êèìñÿ áàüëàìàç äåð.

Òàìàì áèð éèë àðàäû îë, íèýàðû,

Ëÿòèôö ñèìè òÿí îë ýöëöçàðû.

Êèìÿñíÿäÿí õÿáÿð àëìàäû ùÿðýèç,

Íåúÿ êèì èñòÿäè, áóëìàäû ùÿðýèç.

Åøèäèëìÿäè àíäàí áèð àâàçÿ

Éîëó áèð ýöí ìÿýÿð èðäè Øèðàçÿ.

Ýþðöð êèì øÿùð è÷èíäÿ áèð óëó áàü,

Éåìèøëÿð äîïäîëó àõàðäû èðìàü.

Äîëó ðåéùàíö íÿñðèíö ÷ÿìÿíëÿð

Áèòèáäèð äöðëö íÿðýèçëÿð, ñÿìÿíëÿð.

____________
Ùÿðàìè îë áàüû ãà÷àí êè ýþðäè,
Åíèá àòäàí ýÿëèá è÷ÿðè ýèðäè.

93
 Áóëóøäó áàüáàí èëÿ ýþðöøäö
Áèðè áèðèñèíèí ùàëûí ñîðóøäó.

Äèëÿð êèì áèð õÿáÿð àíäàí àëàéäû,

Ýöëÿíäàìû íÿ éåðäÿäèð, áèëÿéäè.

Øîëóãäÿì áàüáàí ñöôðÿ ýÿòèðäè,

Ýÿëèáÿí êå÷äè äèçáÿäèç îòóðäó.

Áóíóí èëÿ éåéÿðÿê ñþéëÿøÿðÿê,

Áèð-èêè ñþç ýÿëèúè ÿéëÿøÿðÿê.

Ùÿðàìè àéäûð: åé éàðè-éåýàíÿ,

Ñîðóíúàì âàð ýÿòèðÿéèì ëèñàíÿ.

Áó øÿùðèí êèìäöðöð àéò ïàäèøàùè,

Áó õÿëãèí êèì îëóð ìèðè-ñèïàùè?

Àéòäû áàüáàí, åé ìÿðäè-ìÿðäàí,

Åøèòýèë êèìäöðöð áó øÿùðÿ ñóëòàí.

Áèçèì ÿââÿëêè ñóëòàíûìûç þëäö

Ýöëÿôðóõ îüëó êèì àíûí øàù îëäó.

____________
Þýöøäöð ÿäëè, øàêèð õÿëã àíäàí,
Ãàìó õîøíóääöðöð êàôèð-ìöñÿëìàí.

94
 Äåäè: îüëàíìû, éèýèò, éà ãîúàäóð,
Éà ÿðýÿíìè, éà åâëè, ùàë íåúÿäöð?

Àéòäû êèì ùÿíóç îüëàíäûð, åé éàð,

Éàøû îí ñÿêêèçèíäÿ, åé âÿôàäàð.

Òàìàì áèð éèë îëóáäóð åâëÿíÿëè,

Ýöëÿíäàìû ñåâèáÿí îë àëàëû.

Äåäè: êèìèí íÿñèí àëûáäóðóð îë,

Êèìèí ãûçûíà úèôò îëóáäóðóð îë?

Àéòäû: øàùè-Áàüäàäóí ãûçûíû

Àëûáäóðóð ñåâèáäèð õóá éöçöíö.

Äåäè êèì, íÿ ñÿáÿáäÿí àëäû àíû?

Àðàéûáÿí éà ãàíäà áóëäû àíû?

Àéòäû êèì, àíû ñÿí àíëàð èñÿí,

Äåéÿéèí âÿñôè-ùàëûí äèíëÿð èñÿí.

Àíû áèð àë èëÿ ùÿðàìè àëìûø,

Òàìàì áèð éèë àíûí èëÿ äèðèëìèø.

____________
Àòàñûíäàí àéûðìûø áèð ýöí àíè
Àòàñû áèëìÿìèø íÿäèð ìÿàíè.

95
 Àëûá âàðûá àíû ÷àðìóõà ýÿðìèø,
Íàýàù áèð ãàôèëÿ öñòèíÿ èðìèø.

Àëûáàí îë ùÿðàìèíèí ÿëèíäÿí,

Ýþýÿð÷èíè òîüàíûí ìèñãàëûíäàí.

Ýÿëèð ñîí óúó áó øÿùðè-Øèðàçÿ.

Ýþðöð øàùçàäÿ àíû òàçÿ-òàçÿ.

ßñèëäÿ ùÿì óëó, ùÿì ùöñíö êàìèë,

Äÿõè çèðÿêö ùÿð äÿì àüëû êàìèë.

Ýþðèúÿê éöçèíè áèí úàíö äèëäÿí,

Ýöëÿôðóõ ñåâäè àíû áèí ýþíöëäÿí.

Äöýöí åéëÿäè, êÿáèí åòäè àëäû,

ßúÿá áóäóð àíû ùÿì áèêð áóëäû.

Áÿäÿõøàí øàùû ñàüäûú îëäû àíà

Ãóëàã óð äåéÿéèí âÿñôèíè ñàíà.

Ýöëÿôðóõ áóéóðóð êèì òåç îëóãäÿì

Êè, áèð êþøê éàïäóðóðëàð éóúà ìþùêÿì.

____________
Íÿ àéäàì êè, íåúÿ äöçäèëÿð àíû
Åøèòäöì ãûðõ àéàãäóð íÿðäèáàíû.

96
 Ùÿð àéàüûíäà áèðÿð ãóë îòóðóð,
ßëèíäÿ ãûëûúö ùÿðáÿ ýþòöðöð.

Èêè àðñëàí ãàïóäà ÿýðÿøèðëÿð

Áèðè-áèðèíÿ ãàðøó èýðÿøèðëÿð.

ßýÿð íÿððÿ äåâ îëóðñà, ýþð àíû,

×ÿêÿð, éûðòàð, ùÿëàê åäÿðëÿð àíû.

Ùÿðàìè ýÿëÿ äåéö åùòèéàò éåð,

Àíûí è÷öíäöðöð äöçýöí ãàìó äåð.

Íàýàù áèð ýöí êè, àíñûç ýÿëÿ äåðëÿð,

Ýåúÿ-ýöíäöç àíóí ãåéäèíè éåðëÿð.

Ùÿãèíúÿ äèíëÿäè áèð-áèð Ùßðàìè,

Áó ýÿç áóëäó éåíÿ îë íèêíàìè.

Ñåâèíäè, äÿðèñèíÿ ñûüìàç îëäó,

Ýþíöëäÿí ãöññÿ ýåòäè, øàäè ýÿëäè.

Ýþðöí îë çàëèìè íÿ ãÿñä åòäè,

Àòûíà áèíäè, äàüà äîüðó ýåòäè.

____________
Âàðûð äàüäà áóëóð àâ÷û éèýèòëÿð
Àâû õîä õîø áèëóð àâ÷û éèýèòëÿð.

97
 ×ûõàðäû âåðäè àëòóí áóëàðà,
Äþíöáÿí ñþéëÿäè îë àâ÷óëàðà.

Äåäè: èêè äèðè êåéèê ýÿðÿêäèð,

Òóòó âåðèí áÿíàíû òèçðÿêäèð.1

Éàéûëäû îë éèýèòëÿð úöìëÿ äàüà

Øèêàð èñòÿéö áàõóï ñîëà, ñàüà.

Ñþç þêöø, èêè êåéèêè òóòàðëàð,

Àüûð áàùà èëÿ àíà ñàòàðëàð.

Ýåéèê ÷öí ÿëäÿ êèðäè ýåðè äþíäè,

Ýÿëèá øÿùð óúóíà áèð éåðÿ ãîíäó.

Äöíöí éàðûñûíà äÿýèí îòóðäó,

Øó äÿíëè êèì ãàìó õÿëãè éàòóðäó.

Äóðó ýÿëäè éåíÿ êþíëè ãÿðàðû,

Äÿõè ùå÷ ãàëìàäû ñÿáðè, ãÿðàðû.

Éàðàãëàíäû, áÿëèêëÿíäè, äîíàíäû,

Éöçè ãàðàðäû, ýþçè ãàíà äþíäè.

Ãûëûú ãóøàíäû îë äÿìäÿ áåëèíÿ,

Ýþðöí êèì íÿ ýÿëèð àíûí éîëóíà.
____________
1
Á ÿ í à í û – áÿíÿ àíû, ìÿíÿ îíó

98
 Ýåéèêëÿðèí àéàãëàðûíû áöêäè,
Èêè ãîëòóüûíà àíëàðû àëäè.

Ýþíöëäè ýèðäè îë ãÿçà éîëóíà,

Èøèí áèëìÿç êèøè ñîíðà éîëóíà.

Ñöðöá îë íàáÿêàð ÷öí êþøêÿ ýÿëäè,

Ùÿéÿòèí ãàïûñûíû ÷öíêè áóëäû.

Éåíÿ ÿôñóíóíó îõóäó öðäö,

Ãàïó à÷ûëäû, îë è÷ÿðè ýèðäè.

Àðñëàíëàðäàí éàíà éöç òóòäó ýåòäè,

Ãà÷àí êèì àíëàðûí ãàòûíà éåòäè.

Îëàð äèëÿðäè êèì, ùÿìëÿ åäÿëÿð,

Áóíó ãûéíàüèëÿ éûðòûá äèäÿëÿð.

Ýåéèêëÿðè øîëóãäÿì àòû âåðäè,

Áóëàðûí ùÿìëÿñèí öñòöíäÿí ÿðäè...

Îë àðñëàíëàð ýåéèêëÿðè ýþðèúÿê

Ìöãÿééÿä îëìàäû àíà ýèðèúÿê.

____________
Ýå÷ÿð àíäàí ýèðèð ãóëëàð ãàòûíà,
Òàíà ãàëäû áóëàðûí ùåéáÿòèíÿ.

99
 Îë îòóðàãäà êèì ãóëëàð îòóðìóø,
Ãûëûúû ùÿðáÿëÿð ÿëäÿ ýþòöðìöø.

Êèìè éàëûí áû÷àã ÿëèíÿ àëìûø,

Èøèíäÿ ùÿð áèðèñè ùàçûð îëìûø.

Áèð ÿôñóí îõóéóá òîðïàüà öðäö,

Áóëàðûí öñòöíÿ àíû ñîâóðäó.

Ãàìóñó óéãóéà âàðäûëàð àíëàð,

Î ãûðõ ñÿðùÿíý éàðàãëó îòóðàíëàð.

Àøàüà äóðàíûí êÿñäè áàøûíû,

Ýþðöí áó ÷ÿðõè-ãÿääàðûí èøèíè.

Îíó ãîéäû, áèðèñèí äÿõè êÿñäè,

Ãàíà ãÿðã îëäè íÿðäöáàíûí öñòè.

Áèðèñèíöí áîüàçûí éåíÿ òóòäó.

Áîüàçëàäû àíû ýþòöðäö àòäû.

Ãàìóñóíó áóëàðûí øþéëÿ ýþçëÿð,

Êèìèí áîüàð âÿ êèìèíè áîüàçëàð.

____________
Ñþç þýöø, áèðè-áèð áóëàðû ãûðäû,
Òÿíèíäÿí áàøëàðûí úöìëÿ àéûðäû.

100
 Áóëàðûí äèðëèýèíè ÷öíêè éûõäû,
Ðÿâàí êÿíäè éóõàðû ýþøêÿ ÷ûõäû.

×öí îë ãûðõ êèøèíèí ãàíûíû è÷äè,

Éóõàðó ÷ûõäû êþøê ãàïóñóí à÷äû.

Äèëÿð èäè ýèðÿúÿýèç áóëàðà,

Óðà èäè øîëóãäÿì çÿõìè éàðà.

Ýöëÿíäàì èëÿ øàùû þëäöðÿéäè,

Äÿõè ùÿð êèìè áóëóðñà ãûðàéäû.

Áó õèøìèëÿ è÷ÿðè ýèðäè îë èò,

Ñÿðÿíúàìû íÿéÿ èðèøäè, åøèò.

Ìÿýÿð äöø ýþðöð îë ýåúÿ Ýöëÿíäàì,

Î äöøöí ùåéáÿòèíäÿí òèòðÿð ÿíäàì.

Áó èäè ýþðäöýö äöø îë íèýàðûí,

Ýþðöð áèð ãàðà èò ýÿçÿð êÿíàðûí.

Ýÿëèáÿí õèøì èëÿ öñòöíÿ äóðäû,

Èñûðà èäè, éÿíè êèì äàëàðäû.

____________
Àéàüûíäàí Ýöëÿíäàì èòè äóòäû,
Éåðÿ ÷àëäû, ýþòöðäö òàøðà àòäû.

101
 Ýöëÿíäàì ãîðõäó, áÿëèíÿð îéàíóð,
Àíûí úèéÿðèíÿ ãîðõó áîéàíóð.

Äåäè êèì, åé êÿðèì, õåéð åò äöøöìè,

Ýþíöëäÿí ñÿí ýåäèðýèë òÿøâèøöìè.

Áóíó äåäè, ýþçèíäÿí àõäû éàøû

Éåíÿ ñþêöëäö îë äÿì áàüðû áàøû.

Ýöëÿôðóõ àéäûð: åé äèëäàðè-ìÿñòóð,

Íÿ ñþçäöð áó äåäèýèí àüëûíû äóð.

Ùÿëÿ áèð äÿì äöøè òÿêðèð åäÿðäè,

Éåíÿ õåéðÿ éîðóá òÿáèð åäÿðäè.

Éåíÿ ãÿôëÿò áàñàð áóíëàð óéóðëàð,

Ýþðöð ùÿì ÷îõ ÿúÿá äöðëö ñåéèðëÿð.

Ãàïóéó ÷öíêè à÷äû îë Ùÿðàìè,

È÷ÿðè ýèðäè, ãàëìàäû àðàìè.

Éàëûí ãûëûú ÿëèíäÿ ÿæäÿùàäóð,

Ùÿðàìèäèð, âÿëè ýöðáöç áÿùàäóð.

____________
Øÿôàÿòñöçäöðöð éîõäóð àìàíû,
Íÿ äèí áèëèð î çàëûì, íÿ èìàíû.

102
 Èìàíëó êèøèäÿ îëóð øÿôàÿò.
Èìàíñóçäà íÿ äèí âàð, íÿ äèíàéÿò.

Éàïûøäû îë íèýàðûí ÷öí ÿëèíÿ,

Êè, éÿíè ãÿñä åäÿ îë úàí ýöëèíÿ.

Áÿëèíëÿäè íèýàðè ùóðè ñàíè,

Ýþðöð öñòèíäÿ äóðìóø îë çÿáàíè.

Ýöëÿíäàìà äåäè êèì, íÿ äóðóðñàí,

Áÿí ßùìÿä Ùÿðàìèéè êèì ýþðöðñÿí.

ßëèìäÿí úàí ãà÷àí ãóðòàðàñàí ñÿí,

Äè èìäè åéëÿ áàøóí ÷àðÿñèí ñÿí.

Äîãóç éîëäàøûìûí êÿñäèí áàøûíû,

Ùÿëàê åäèá áèòèðäèí ùÿì èøèíè.

Ñÿíè áÿí äÿõè àëàéûí, ýåäÿéèí,

Íÿ êèì ñÿí áÿíÿ åòäöí, áÿí åäÿéèí.

Ýþçöíÿ ãàðøó áóíû þëäöðÿéèí,

Áÿíÿ åòäèýèí èøè áèëäèðÿéèí.

____________
Ýöëÿíäàì àéòäè êèì, áóíóí ñó÷ó íÿ?
Èøè åòìÿê ýÿðÿê ëàéèã ñó÷óíà.

103
 Íÿ ñÿí áóíó áèëèðñÿí, íÿ ñÿíè áó,
ßð èñÿí, áÿíè þëäöðýèë, áóíó ãî.

Ùÿíóç áó èäè ãóëëàðûíû ãûðäûí,

Ãåéäñèç ýÿëäèí óø ñàðàéà ýèðäèí.

Ùÿðàìè àéäûð: èìäè éàòìà òåç äóð,

Íÿ èøëÿéÿì áó éîëäà ñÿíÿ áèð ýþð.

Ýÿðÿê áó äÿì ñÿíè àëàì ýåäÿì áÿí,

Íÿ ö÷öí áó éèýèäÿ ãÿñä åäÿì áÿí.

Òóðó ýÿëäè Ýöëÿíäàì êåé ïÿðèøàí,

È÷èíäÿ äÿðä îäó, úèýÿð äîëó ãàí.

Îë àðàäàí ôÿðàã èëÿ ýþíöëäè,

ßçÿë áÿçìèíäÿ àíÿ îë ñóíóëäè.

È÷èíäÿí ýå÷èðèð äÿðä èëÿ àùûí,

Î äÿðä îäóíäàí ÿðèéÿéäè àùÿí.

Äåäè êèì åé õóäàéà, äÿðäèìÿíäÿì,

Ìÿäÿä ãûë áÿí çÿèôÿ, ìöñòÿìÿíäÿì.

____________
Áó ýöí áÿíÿ áó âåðìÿç ùå÷ àìàíû
Èëàùè, áÿíäÿí àéûðìà èìàíû.

104
 Áóíó äåð, àõûäóð éàø ýþéíÿ-ýþéíÿ...
Î Ýöëÿíäàìè-õóá, îë éöçè àéíà.

Ùÿðàìè þíúÿ, àðäûíúà Ýöëÿíäàì

Ãûëûíú ÿëäÿ äóòóá ýåäÿð î áÿäíàì.

Éóúà òàíðû êÿðèìäèð, èøëÿð èøëÿð,

Õåéèðëè ãóëëàðûí õåéðèí áàüûøëàð.

Ýÿëÿëèì áèç Ýöëÿíäàìûí ñþçèíÿ,

Áèëÿñÿí âÿñôè-ùàëû íÿ, ñþçè íÿ?

Ýÿëèðëÿð, íÿðäèáàíûí ÷àã áàøèíÿ,

Ãóëàã óð ñÿí Ýöëÿíäàìûí èøèíÿ.

Òÿâÿêêöë åéëÿäè îë äÿì ùÿãÿ ÷îõ,

Áàõàð ÷åâðÿéÿ, êèìñÿäÿí ìÿäÿä éîõ.

Éöçöí äþíäè, ùÿãÿ ãûëäû íèéàçû,

Ìöíàúàò åéëÿäè, äèíëÿ áó éàçû:

Ñûüûíäûì ñÿí êÿðèìö êèðäèýàðÿ

Êÿðèì, èøè êÿðÿì ïÿðâÿðäèýàðÿ.

____________
Áó ýÿç àëòûíúû ìÿúëèñÿ ýèðÿëèì,
Ýöëÿíäàì íÿ ãûëûð àíû ýþðÿëèì.

105
 ÌßÚËÈÑ – 6

Äóòóá úàí ãóëàüûí áó ñþçö äèíëÿ,

Íÿéÿ âàðóð áó èøèí ñîíó àíëà.

Ýöëÿíäàì óñóíó áàøà ýÿòèðäè,

Ùÿãÿ ñûüûíäû, ýþð íÿ èø áèòèðäè.

Ðÿâàí îë ãûðõ àéàãëû íÿðäèáàíäàí

Èòÿð Ùÿðàìèéè éàéàã àíäàí.

Ó÷óðäó éåð éöçöíÿ îë ùÿðèôè,

Çè ýÿíú àðñëàí, äèëàâÿð ýþð çÿðèôè.

×ö ñöðö÷äè àéàüû îë íàáÿêàðûí,

Éöðÿýèíÿ ñó ñÿïèëäè íèýàðûí.

Ýÿùè áàøû äþíÿð, ýàùè àéàüû,

Î ýåäèøäÿ êèøè íåäÿð äàéàüû.

Éåðÿ òîõóíäû îë äÿì åíäè ÷öí áàø,

Äàüûëäû îëäû áåíéè õóðäè õàøõàø.

Úàíûí èñìàðëàäû úÿùÿííÿìÿ îë,

Ïàðàëàíäû àéàüû, áàøû, ÿë, ãîë.

____________
Íÿ êèì åòìèøäè, èìäè òàíðû âåðäè,
Ýöëÿíäàìû ìóðàäûíà èðèðäè.

106
 Êèøè éàâóç èøÿ åòñÿ áöíéàä,
Ñîí óúó àíäàí àëûð ùàããûí óñòàä.

Ãà÷àí êèì äàäûíû àëäû Ýöëÿíäàì,

Ýöëÿôðóõ øàùà ýÿëäè îë äèëàðàì.

Èðèá òÿúèë èëÿ è÷ÿðè ýèðäè,

Ùÿíóç äÿõè Ýöëÿôðóõ øàù óéóðäè.

Èêÿí ãÿôëÿòäÿ óéüó òóòìóø èäè,

Áó ùàëû äóéìàäû íÿ åòìèø èäè.

Èêÿí õîø îëäó êèì äóéìàäû àíû,

Ýþðöá îë çàëûìû öðêìÿäè úàíû.

Ýöëÿíäàì ýÿëäè àéäûð: ùåé äóð ÿõè!

Ùÿðàìèéÿ íÿëÿð åòäèì ýþð àõû.

Ýöëÿôðöõ øàù àéäûð: åé íèýàðûì,

Äÿë îëäóí îëàìû, ýþçö õóìàðûì.

Ñÿíÿ åðòÿ áèòèëÿð éàçäûðàéûì,

Ùÿêèìÿ äÿõè øÿðáÿò äöçäöðÿéèì.

____________
Õÿéàëûíäûð êè ãîðõàðûí ùÿìèøÿ,
Áó ñþçÿ èíñàí àüëû íÿ èðèøÿ?!

107
 Ýöëÿíäàì àéäûð: èìäè äóð, ýþðÿñÿí,
Áÿíÿ àíäàí áèòèëÿð éàçäûðàñàí.

×ûõàð ýþðöð íÿ ãóë âàð, íÿ ðÿèééÿò

Äþíöá ñîðäó êè, ùåé, íÿäèð ùåêàéÿò.

Ýöëÿíäàì ñþéëÿäè êèì, îë áÿäÿõòÿð,

Éöçö ãàðà Ùÿðàìèéÿ – ãàðà ÿð.

Íÿ êèì áÿê÷è ãóëóí âàð èäè, ãûðìûø,

Ýÿëöá òà êèì ñÿðè ãàòûìà ýèðìèø.

Óéóð èêÿí ñÿíè äþøÿêäÿ ãîéäóì,

Ñÿíè ñûüûíäûüûìäàí àíà óéäóì.

Áÿíè àëûá ýåäÿðêÿí íàýÿùàíè,

Áàøûíäàí íÿðäèáàíóí èòäèì àíè.

Ùàìàí îë äÿì éûõûëäû, åíäè àíäàí

Êöïöðäèñèí åøèòäöì áèð çàìàíäàí.

Ìöäàðà ÿùëèäèð, ñåùðè äÿëèìäèð,

Î êè ìÿêêàð êèøèäèð, ùÿã àëèìäèð.

____________
Äèðèìè, þëöìè áèëìÿçÿì àíû
Íÿäèð áèëìÿê ýÿðÿê îë ãÿëòÿáàíû.

108
 Ýöëÿôðóõ õÿëãèíÿ îë äÿì ÷ûüûðäû,
Éàðàãëàíûí ýÿëèí, – äåéö ãûüûðäû.

Éàðàãëàíäû åøèäÿí àíäà ýÿëäè,

Ãàïûäà úöìëÿúèýè ùàçûð îëäè.

Éàõûáàí øÿìäàíëàð, ýþðäö àíëàð,

Îë àðñëàíëàð êåéèê éåð ýþðäö àíëàð.

Òÿÿúúöá åéëÿéèá úöìëÿ äóðóðëàð

Î ãóëëàðûí ùàëûí àíäà ýþðöðëÿð.

Ãîéóí êèáè ãûðûëìûø éàòûð àíëàð,

Ðÿâàí àõàð èäè ñåë êèáè ãàíëàð.

Ùÿðàìè îëìóø èäè õóðäè, õàøõàø,

Íÿ ãîë ãàëìûø, íÿ áóä ãàëìûø, íÿ õîä áàø.

Äèçèëäè õàëã ùÿðàìèíèí ãàòèíÿ,

Òàíà ãàëäûëàð àíûí ãàìÿòèíÿ.

Ýöëÿôðóõ àíû ýþðäè, îëäû ùÿì øàä,

×ö äöøìÿí þëäè ãÿìäÿí îëäû àçàä.

____________
Áóéóðäû òåç íÿãàðÿëÿð óðûëäû,
Õÿáÿð îëäû ö÷ øÿùðèí õÿëãè ýÿëäè.

109
 Ñåâèíèá úöìëÿñè øàäàí îëóðëàð
Éöç óðóáàí ùÿãèí øöêðèí ãûëûðëàð.

Î ýåúÿ ñöáùÿäÿê èøðÿò åäÿðëÿð,

Ñàáàù îëóúàüûç ýþð êè, íåäÿðëÿð.

Áàøûí ßùìÿä Ùÿðàìèíèí êÿñÿðëÿð,

Äÿõè ýþâäÿñèíè áöðúÿ àñàðëàð.

Àëûá áÿéëÿð áàøûí ìåéäàíÿ ÷ûõäû

Íèøàí è÷öí ãàáàã éåðèíÿ äèêäè.

Òàìàøàéû ýþðöð îë ýöí ÿìèðëÿð

Óëó, êè÷è, ñèïàùèëÿð, âÿçèðëÿð.

Îõà äèêäèëÿð îë äöøìÿí áàøûíû,

Ñîí óúó íîëäó ýþð àíûí èøèíè.

Éàâóç ñàíûëàðû áàøûíà ýÿëäè,

Íÿ êèì ñàíûðäû õÿëãÿ, êÿíäè áóëäó.

____________

110
 ËÖÜßÒ
À Áÿçì – ãîíàãëûã
Àáè-ÿíýóð – öçöì ñóéó,
øÿðàá
Àüàç – áàøëàìà, áàøëàíüûú
Àùÿí – äÿìèð
Àãû – çÿùÿð
Àë – ùèéëÿ, ñöëàëÿ
Àðÿñòÿ – áÿçÿíìèø, áÿçÿêëè
Àðû – ñàô, òÿìèç
Àéòìàã – äåìÿê, ñþéëÿìÿê
Àçèì – éîëà äöøÿí, íèééÿò
åäÿí
Á Úöäà – àéðû
Áÿäÿõòÿð – áÿäáÿõò, óüóðñóç
Áÿäíàì – ïèñ àä ãàçàíìûø
Áÿäð – îí äþðä ýåúÿëèê àé,
áöòþâ àé.
Áÿëèêëÿíìÿê – ñèëàùëàíìàã
Áÿëèðìÿê – çàùèð îëìàã
Áÿøàðÿò – øàä õÿáÿð, ýþçàé-
____________
äûíëûüû
Áÿçèðýàí – òàúèð
111
Áèëèì – ìÿëóìàò, åëì
Áèëèðâÿí – áèëèðÿì
Áèðèí-áèðèí – áèðÿð-áèðÿð,
ñûðà èëÿ
Áèðëÿ – áÿðàáÿð, èëÿ
Áèòè – íöñõÿ, äóà
Áöíéàä – òÿìÿë, ÿñàñ
Áöðãÿ – öç þðòöéö, ðöáÿíä
Ú
Úÿáÿ – çèðåù
Úþâøÿí – çèðåùëè
Úöôò – ãîøà, úöò
Úöíáöø – ùÿðÿêÿò, ýþðöíöø
×
×àëûíìàã – âóðóøìàã, ÷àð-
ïûøìàã
×àâ – øþùðÿò, øàí, öí
×ÿëÿá – òàíðû
×ÿðõ – ôÿëÿê, äþâðàí, äîëàíìà
×ÿðè – ÿñýÿð Äöí – ýåúÿ
×ö – ÷öíêè, åëÿ êè Äöø – ðþéà, éóõó
×öñò – éåéèí, ÷åâèê Äöøâàð – ÷ÿòèí
Äöâàçäÿ öí – îí èêè ñÿñ, îí
Ä èêè ìóñèãè ìóüàìû

Äàä – èíòèãàì, ãèñàñ ß

Äåéÿâÿí – äåéÿéèì, ñþé-
ßáðèøèì – èïÿê
ëÿéÿëèì
ßáñÿì – äèëñèç, ëàë
Äÿýèðìÿê – õÿáÿð àïàðìàã
ßáòÿð – þâëàäñûç, ñîíñóç,
Äÿëèì – ÷îõ, áîë
ôàéäàñûç
Äÿíý – ùóøóíó èòèðìèø, áàø
ßýðÿøìÿê – ÿéëÿøìÿê, îòóð-
àüðûñû
ìàã
Äÿíëè – áîë
ßêàáèð – áþéöêëÿð, óëóëàð
Äÿñòóð – èúàçÿ, ýþñòÿðèø
ßíäèøÿ – äöøöíúÿ, ôèêèð
Äèýÿðýöí – áàøãà úöð, àëò-öñò
ßð – èýèä, ãÿùðÿìàí
Äèë – öðÿê
ßðÿí – èýèä, ãÿùðÿìàí
Äèëàðàì – ýþçÿë, öðÿê ðà-
ßðèñÿ – ÿðèøòÿ
ùàòëûüû
ßðìÿüàí – ùÿäèééÿ, òþùôÿ
Äèëàâÿð – èýèä öðÿêëè
ßñÿí – ñàü
Äèíàéÿò – äèíè åùêàìà èòàÿò
Äèðèüà – ÿôñóñ, ùåéô îëñóí
Ô
Äèøè – ãàäûí
Äèâàíè õÿòò – ôÿðìàí âÿ áà- Ôàø åòìÿê – éàéìàã
ðàòëàðûí éàçûëäûüû õÿòò íþâö Ôÿëÿê ïåéìàíÿñè – þëöì øÿ-
____________
Äîíàòìàã – ýåéäèðìÿê ðàáû
Äóí – àë÷àã, ðÿçèë Ôÿðàã – àéðûëûã

112
Ôèëùàë – áó ñààò, òåç Ùÿðàìè – ãóëäóð, îüðó
Ôèðèøòÿ – ìÿëÿê Ùÿðáÿ – ãûñà ñöíýö, áàëàúà
Ôöñóñêàðè – àë-ÿëâàí äàøëàð- íèçÿ
ëà áÿçÿìÿê, ìîçàèêà Ùÿðýèç – ùå÷ áèð çàìàí, ùå÷
áèð âàõò
Ý Ùÿðèð – èïÿê
Ùÿéé – äèðè, úàíëû
Ýÿëÿúè – ñþç-ñþùáÿò
Ùÿçàð – ìèí
Ýÿíú – õÿçèíÿ Ùöìà – äþâëÿò ãóøó
Ýÿðäóí – äîëàíàí, äþíÿí, Ùöñåéíè – áèð ìóñèãè ìóüàìû
òàëå
Ýÿç – äÿôÿ Õ
Ýèðéàí – àüëàéàí
Ýþíëöíö ýþðìÿê – ðàçûëûüûíû Õàá – éóõó
àëìàã Õàäèì – ùÿðÿì àüàñû, ãóë-
Ýþíöëìÿê – ýåòìÿê, ÷ûõìàã ëóã÷ó
Ýþðÿ äóðàí – ýþðöá äóðàí Õàñ – õöñóñè, ñå÷èëìèø
Ýþðêëö – ýþçÿë, ýþðöíöø Õÿñì – äöøìÿí
Ýþç – ÷àäûð, éóðä Õèøì – àúûã, ãÿçÿá
Ýóð – ÷þë åøøÿéè, ãÿáèð Õîúà – òàúèð, âàðëû
Ýöðáöç – ãöââÿòëè, ñàüëàì, Õîä – þç, þçö
ãîðõóëó Õîí – ñöôðÿ
Ýöçèí – ñå÷ÿí, áÿéÿíèëìèø Õîðéàä – ÷èðêèí, êèôèð
Õó – õàñèééÿò
Õóá – éàõøû
Ù
Õóí – ãàí
____________
Ùÿëàëû – ãàäûíû, çþâúÿñè Õóðøèä – ýöíÿø
Ùÿíóç – ùÿëÿ, èíäè Õöëã – õàñèééÿò, òÿáèÿò

113
 È Êèðäýàð – Àëëàù, Òàíðû
Êèø – îõãàáû
È÷è àúûëäû – éàçûüû ýÿëäè
Èýèí – ãîðõóíú, ÷îõ òÿù- Ã
ëöêÿëè
Èêðàì – ùþðìÿò, òÿçèì Ãàôèëÿ – êàðâàí, àòëû äÿñòÿñè
Èãëèì – þëêÿ Ãàüàí – ãÿçÿáëè, ãûçìûø
Èëèíäÿ – þíöíäÿ Ãàãûìàã – ãÿçÿáëÿíìÿê
Èëòÿð – éåòÿð, ÷àòàð Ãàëòàáàí – éàëàí÷û, øàðëàòàí,
Èíàéÿò – éàõøûëûã, êþìÿê, íàìóññóç, êîáóä
ìÿðùÿìÿò
Ãàìó – ùàìû
Èðàãè – áèð ìóñèãè ìóüàìû
Ãàíúÿðè – íåúÿ, íÿ úöð
Èðàëìàã – àéðûëìàã
Ãàíäà – ùàðäà
Èðìÿê – ÷àòìàã, ãîâóøìàã
Ãàíû – ùàíû
Èñôàùàíè – áèð ìóñèãè ìóüàìû
Èâìÿê – òåç, úÿëä Ãàòûíäà – éàíûíäà, ùöçóðóíäà
Ãàòìàã – ãîéìàã, ñîõìàã
Ê Ãÿùð – àúûã, êÿäÿð
Ãÿìêöñàð – ãÿì äàüûäàí
Êàí – ìÿäÿí Ãÿéëÿ – õþðÿê àäû
Êàðëàíãûí – ãóø àäû Ãîïóç – ãÿäèì ìóñèãè àëÿòè
Êåé – ÷îõ, éàõøû Ãûüûðìàã – ÷ûüûðìàã, ÷à-
Êÿì – àç üûðìàã
Êÿìèí – ïóñãó Ãûëìàã – åòìÿê
Êÿíäè – þçö Ãûéíàã – äûðíàã, ïÿíúÿ
____________
Êèáð – áþéöêëöê, ãöðóðëàíìà Ãóòëó – óüóðëó, õîøáÿõò
Êè÷è – êè÷èê Ãóòëóëàìàã – òÿáðèê åòìÿê

114
 Ë Ìþâçóí – àùÿíý, óéüóí
Ìöùÿããÿã – äîüðó, éÿãèí,
Ëàúèâÿðä – ãèéìÿòëè äàø ýåð÷ÿê
Ëàô – ñþç, áîøáîüàçëûã, Ìöãÿééÿä – áàüëû, àñûëû,
äàíûøûã äöøöíÿí
Ëàô óðìàã – áîøáîüàçëûã Ìöíàúàò – ýèçëè ñþùáÿò,
åòìÿê Àëëàùà äóà åòìÿê
Ëàëà – ìöðÿááè Ìöíÿââÿð – èøûãëû, èøûãëàí-
Ëÿëè-áÿäÿõøàí – Áÿäÿõøàí äûðûëìûø
ëÿëè Ìöñÿííèô – ÿñÿð éàçàí,
ìöÿëëèô
Ì Ìöñòÿìÿíä – éàçûã, áè÷àðÿ
Ìöøòàã – àðçóëàéàí, ùÿñðÿò
Ìàùÿçÿð – ùàçûð îëàí, îðòàäà ÷ÿêÿí.
îëàí Ìöççÿùùÿá – ãûçûë ñóéóíà
Ìàùòàáàí – àéûí àéäûíëûüû, ÷ÿêèëìèø
ïàðëàã àé
Ìàíÿíä – áÿíçÿð, îõøàð Í
Ìåùð – ýöíÿø, ìÿùÿááÿò
Ìÿäÿä – êþìÿê, éàðäûì Íÿãàðÿ – íàüàðà
Ìÿõòóì – ãóðòàðìûø Íÿãèá – áàø÷û, ãÿáèëÿ áàø÷ûñû
Ìÿêêàð – àëäàäàí, ùèéëÿýÿð Íÿñíÿ – áèð øåé
Ìÿëàìÿò – äàíëàã, ãàõûíú Íÿñðèí – íÿñòÿðÿí ÷è÷ÿéè, àü
Ìÿðÿç – äÿðä ðÿíýëè ÷è÷ÿê
Ìÿñòóð – þðòöëö, ãàïàëû, áàêèðÿ Íèýàð – ýþçÿë
____________
Ìÿøðèã – øÿðã Íèêíàì – éàõøû àä ãîéìóø
Ìèðè-ñèïàù – ãîøóí áàø÷ûñû Íèòÿ – íÿ úöð

115
Íîâðóç – ìóñèãè ùàâàñû
Íöúóì – óëäóçëàðäàí áÿùñ
åäÿí åëì, àñòðîíîìèéà
Íöùóôò – ìöñèãè ùàâàñû
Î Ïöðãÿì – ãÿìëè, äÿðäëè
Îõóíìàã – äÿâÿò åòìÿê,
ãîíàã ÷àüûðìàã
Îëóãäÿì – î àí, î äÿì
Îëóñÿð – îëàúàã
Îðàí – ìèãäàð, éåð
Îòóðàã – ïèëëÿêÿí
Þ
Þý – àüûë
Þýöí äþâøöðìÿê – àüëûíû
áàøûíà éûüìàã
Þýöø – ÷îõ, áîë
Þìðö äàüûëäû – þëäö
Þðö – äèê
Þðö äóðäó – äèê äóðäó
Þòÿ – ñîíðà, òÿêðàð, èðÿëè
Ï Ñàëàâàò – ïåéüÿìáÿðÿ àëãûø
Ïåéêÿð – áÿäÿí, úöññÿ, ñóðÿò
____________
Ïåéìàíÿ – ãÿäÿù, ÿùä, ñþç
âåðìÿê
116
Ïÿð – ãàíàä
Ïÿñ – ñîíðà
Ïè÷ – äîëàøûã, ñàðûëìûø
Ïöíùàí – ýèçëè
Ïöð – äîëó, ÷îõ
Ð
Ðàç – ñèðð
Ðàçäàø – ñèðäàø
Ðÿõò – ïàëòàð, éàòàúàã
Ðÿâàí – àõàí, ýåäÿí
Ñ
Ñà÷û – ýÿëèíÿ âåðèëÿí ùÿäèé-
éÿ, òîé ùÿäèééÿñè, ýÿëè-
íèí áàøûíà øÿêÿð, àëìà,
áóüäà ñÿïìÿê ìÿðàñèìè
Ñàüìàã – éóõàðû ÷ûõìàã
Ñàëàã – óúó çÿíúèðëè òîïóç,
ýöðç
Ñàëãûí – ñàïàí
Ñàíû – ôèêèð, òÿñÿââöð
Ñÿùùàð – ñåùð÷è, ñåùðáàç
Ñÿìÿíäÿð – îääà éàøàéàí Ò
ÿôñàíÿâè ãóø Òààëàëëàù – Àëëàù éöêñÿëòñèí
Ñÿð – áàø Òàíà ãàëìàã – ùåéðÿòëÿí-
Ñÿðä – ñîéóã ìÿê, øàøìàã
Ñÿðùÿíý – ãîøóí áþéöéö, Òàíëàäû – äàíëàäû, òÿÿúúöáëÿ
ãàïû÷û; ýþçÿò÷è ãàðøûëàäû
Ñÿðâÿð – áàø÷û, ðÿèñ Òàðàìàã – àðàøäûðìàã,
Ñèòÿì – çöëì, ÿçèééÿò ñå÷ìÿê
Ñîíóíúó – ÿí ñîí, ñîíóíúó Òàïó – ùöçóð
Ñþç þêöø – õöëàñÿ, ñþçöí Òàø – äèøàðû, õàðèú
õöëàñÿñè Òÿàì – õþðÿê
Ñþç ñûéìàã – ñþçö éåðÿ Òÿáèð – éóõó éîçìà
ñàëìàã, ðÿää åòìÿê Òÿôÿððöú – ãÿì-ãöññÿíè
Ñþéèð – éóõó, ðþéà äàüûòìàã, ýÿçìÿ
Ñóé – òÿðÿô Òÿìáóð – óçóí ãîëëó ñàç
Ñöí – éàðàòìàã Òîëóíäó – áàòäû, ýöí áàòäû
Òóðàã – äóðàã, ãÿðàðýàù
Ø Òóðó ýÿëäè – àéàüà ãàëõäû
Øàùíàç – ìóüàì àäû Òóòóðãàí – òóòóðãó, õþðÿê
Øåéäà – àøèã, âóðüóí àäû
Øÿá – ýåúÿ Òöéóð – ãóøëàð
Øÿìñ – ýöíÿø
Øÿíýöë – õîø ñþçëö Ó
Øèð – ñöä Ó÷ìàã – úÿííÿò
Øèøòÿ – øåøòàð, àëòû òåëëè ñàç Óëàëìàã – áþéöìÿê
____________
Øîëóãäÿì – î àí, î ñààò, Óëàéûáàí – ãàòàðàã, ÿëàâÿ
äÿðùàë åäÿðÿê

117
Óðó äóðäó – äèìäèê äóðäó Çÿáÿðúÿä – ãûçûëà ÷àëàí ãèé-
Óðóíìàã – ýåéèíìÿê, ãîé- ìÿòëè äàø
ìàã Çÿõì – éàðà
Óñ – àüûë, çÿêà, èäðàê Çèêð – éàäà ñàëìà, ñþéëÿìÿ
Óø – áó ñààò, èíäè
Óòàëû-óòàëû – ãûñûëà-ãûñûëà,
óòàíà-óòàíà

Öí – ñÿñ
Öëö – ãèñèì, áþëöê, éàðû
Öðäè – öôöðäö

Éàðàí – êþìÿê÷èëÿð, éîë-

äàøëàð
Éàâóç – ïèñ, éàìàí, ãîðõóëó,
ñÿðò
Éÿüìà – îüóðëóã, ãàðÿò
Éþðÿ – ôàë, õåéèð-äóà
Éöêöø – ÷îõ, òåç

____________
Çàâàë – áÿëà, ìÿùâ îëìàã
Çåùè – íÿ ýþçÿë, íÿ éàõøû

118
 ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ

Þí ñþç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Äàñòàíè-ßùìÿä Ùÿðàìè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Ëöüÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111

____________

119
 Áóðàõûëûøà ìÿñóë: ßçèç Ýöëÿëèéåâ

Òåõíèêè ðåäàêòîð: Ðþâøÿí Àüàéåâ

Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì: Íÿðýèç ßëèéåâà

Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè: Ðÿâàí Ìöðñÿëîâ

Êîððåêòîð: Ïÿðèíàç Ñÿôÿðîâà

Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 05.06.2004.

×àïà èìçàëàíìûøäûð 21.12.2004.
Ôîðìàòû 60õ90 1/32. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 3,75.
Îôñåò ÷àï öñóëó. Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 243.

Êèòàá “Øÿðã-Ãÿðá” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.

Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷., 17.
____________