Paleontologjia

Paleontologjia (/ˌpeɪliɒnˈtɒledʒunë, ˌpæli-, -en-/

/ˌpeɪliɒnˈtɒlədʒi,_ˌpæliʔ,_ʔənʔ/) është studimi i jetës që ka
ekzistuar mëpar, nganjëherë duke përfshirë edhe fillimin e Epokës
së Holocenit (afërsisht 11,700 vitet mëpar). Ajo përfshin studimin e
fosileve për të përcaktuar evolucioni e organizmave dhe
bashkëveprimet me njëri-tjetrin dhe mjedisin e tyre (paleoekologjin
e tyre). Vëzhgimet paleontologjike janë të dokumentuara qysh në
shekullin e V-të p.e.sonë. Por ajo u krijua si disiplinë e mirfilltë
shkencorenë në shekullin e 18, si rezultat i punës së Georges
Cuvier në krahasimin anatomik dhe u zhvillua me shpejtësi në 19 Një paleontologe duke punuar në
shek. Termi vetë e ka origjinën nga gjuha greke παλαιός, palaios, Monumentin Kombëtar të John Day
"e vjetër, e lashtë", ὄν, në (zan. ontos), "qenie, krijesë" dhe λόγος, Fossil Bedst
logos-i, "fjalë, mendim, studim, arsye".[1]

Paleontologjia qëndron në kufirin ndërmjet biologjisë dhe gjeologjisë, por ajo është e ndryshme nga
arkeologjia që studion njeriun modern anatomik. Ajo tani përdor teknika të huazuara nga një gamë e gjerë
shkencash, duke përfshirë biokiminë, matematikën dhe inxhinierinë. Përdorimi i të gjitha këtyre teknikave
i'u ka mundësuar paleontologëve të zbulojnë më shumë mbi historinë evolucionare të jetës, pothuajse të
gjithë periudhën deri kur Toka u bë e favorshme jetën e gjallë, rreth 3.8 miliardë vjet më parë. Me rritjen e
njohurive, paleontologjia ka zhvilluar nën-ndarje të tjera të specializuara, disa nga të cilat përqendrohen në
lloje të ndryshme të fosileve dhe të organizmave ndërsa të tjera në studimin ekologjik dhe historinë e
mjedisit, të tilla si studimi i klimave të lashta.

Trupi fosileve dhe gjurmët e fosileve janë llojet kryesore të të dhënave për jetën e lashtë dhe provave
gjeokimike që japin ndihmën kryesore në deshifrimin e evolucionit të jetës para se të dilnin organizmat
majftushëm të mëdhenjë për të lënë trupin të fosilizuar. Llogaritur e datave të këtyre mbetjeve është
thelbësore, por e vështirë: nganjëherë shtresat e afërta të shkëmbinjve lejojnë datimin radiometrik, i cili
siguron datimin absolut, i cili siguron që datat absolute që janë të sakta brenda 0.5%, por më shpesh
paleontologët duhet të mbështeten në datimet relative për zgjidhjen e pazëllit "jigsaw" e biostratigrafinë.
Klasifikimi i organizmave të hershëm është gjithashtu i vështirë, pasi shumë prej tyre nuk përshtaten mirë
në "taksonominë Linnaean" që zakonisht përdoret për klasifikimin e organizmave të gjallë dhe
paleontologët më shpesh përdorin "cladistics" për të hartuar "pemën evolucionare familjare". Tremujori i
fundit i shekullit të 20-të pa zhvillimin e filogjenetikës molekulare, e cila hulumton sesa të afërm janë
organizmat me njëri-tjetërin duke matur se sa e ngjashme është ADN-ja në gjenomët e tyre. Filogjenetika
molekulare përdoret gjithashtu për të llogaritur datat se kur speciet mund të kenë ndryshuar, por ka
polemika për besueshmërinë e orës molekulare në të cilën vlerësimet janë të varur vlerësimet e tilla.

Vëzhgimet gjeokimike

Vëzhgimet gjeokimike mund të ndihmojë për të konkluduar në nivel global aktivitet biologjike, ose prirjet e
disa fosileve. Për shembull, karakteristikat gjeokimike të gurëve mund të zbulojnë se kur nisi jeta e parë në
Tokë, dhe mund të ofrojnë dëshmi të pranisë së qelizave eukariote, lloji i qelizës primitive nga e cila janë
zhvilluar të gjithë organizmat shumëqeluzorët. Analizat e raporteve së izotopeve të karbonit mund të
ndihmojnë për të shpjeguar ndryshimeve madhore të tilla si shfarrosja e madhe që ndodhin në Permian–
Triasik.

Klasifikimi i organizmave të lashtë

Amfibët

Sinapsidët e zhdukura
Sinapsidët

Gjitarët

Zvarranikët e zhdukur

Hardhucat dhe gjarpërinjtë

Tetrapodët
Amniotet
Arkosaurët
e zhdukur
Zvarranikët
Krokodilët

Arkosaurët
? Extinct
Dinozaurët
Dinozaurëts
?
? Zogjtë

Lidhje të jashtme
Smithsonian është Paleobiology e internetit (http://paleobiology.si.edu/)
Universitetin e Kalifornisë në Muzeun e Paleontology FAQ Për Paleontology (https://web.arc
hive.org/web/20140226161916/http://www.ucmp.berkeley.edu/FAQ/faq.html)
E Paleontological Shoqërisë (http://www.paleosoc.org)
E Palaeontological Shoqatës (http://www.palass.org)
E Paleontology Portal (http://www.paleoportal.org)
"Gjeologji, Paleontology & Teoritë e Tokës" (http://lhldigital.lindahall.org/cdm/search/collecti
on/earththeory), një koleksion prej më shumë se 100 digitised historike dhe në fillim të
librave në Tokë shkencave në e Linda Sallën e Bibliotekës

1. ^ "paleontology" (http://www.etymonline.com/index.php?term=paleontology&allowed_in_fra
me=0). Online Etymology Dictionary. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri
|language= (Ndihmë!)

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Paleontologjia&oldid=2174372"

Kjo faqe është redaktuar për herë te fundit më 7 janar 2021, në orën 19:55.

Të gjitha materialet që gjenden në këtë faqë janë të mbrojtura nga Creative Commons Attribution/Share-Alike
License;. Shiko Terms of Use për më shumë informacione.